Kalyan 1946 Ank 03

Author(s): Somchand D Shah
Publisher: Kalyan Prakashan Mandir
Catalog link: https://jainqq.org/explore/539026/1

Page #1

8200002200998
સમાજે, સાહિત્ય અને સંસ્કારનું નૂતન માસિક
| |૬ જૈન સંસ્કૃતિનું સંદેશવાહક
|
人参Page #2

UEUEUEUEUEUEUE
:הבהבהבהבתבל
הכתבהבהבהבהבהבהתלתל
અંક ૩ જો;
UEUELELE
UUUU
જુનું વર્ષ ૩ જું; નવું વર્ષ ૧ લું;
વૈશાખ;
લવાજમ ૪-૦-૦
Ent
૫૧.
૫૭
ભારેલો અગ્નિ સંપાદકીય અસવંઝુવાદનું ખંડન ટંકશાળી વચનો હેતાં વહેણો કલદારના જોરે પ્રશ્નપદ્ધતિસાર, મંગલમાર્ગ અડપલે અને ડાહ્યો બાધક વાક હાનિકારક ખાણો–પીણાં દ્રવ્યગુણુપર્યાયને રાસ મહાસાગરનાં મોતી રૂપેરી પડદા ઉપર ભજનનો પ્રભાવ નવાં પુસ્તકે - જાગતા રહેજે ! મહેમાનીયત ! અિર્થી પત્ર
૬ ૩
BISTEREBRUFISFDFlour
levgF UFDRUFBFBEBRUBBEBRURIBER
क०
સંપાદક ... પૂ. મુનિરાજશ્રી રવિવિજયજી મ. ૫૩ ... પૂ. આ. વિજયામૃતસૂરિજી મ. ૫૪ ... શ્રી સોમચંદ શાહ
૫૫ શ્રી કીર્તિ પૂ. મુનિરાજશ્રી સુબુદ્ધિવિજયજી મ. ૫૯ શ્રી મફતલાલ સંઘવી શ્રી જ્યોતિન્દ્ર દવે પૂ. ૫, પ્રવિણવિજયજી મ. શ્રી રેવાશંકર મેઘજી શાસ્ત્રી ૬ ૭
પૂ. મુનિરાજશ્રી મુક્તિવિજયજી મ. ૭૦ ... પૂ. આ. વિજયરામચંદ્રસૂરિજી મ. ૭૪
શ્રી પંકજ પૂ. મુનિરાજશ્રી ભદ્રકવિજયજી મ. ૭૭ સંપાદક क० અય
રા. પેજ ૩ શ્રી નેમ
ટા. પેજ ૪
re
૭૫
F
૭૯
૮૦
રાપરneNggBBIEBERHIBILIMBUiB
જામનગર
નવા સભ્યો રૂા. ૧૦૧) શેઠ કુલચંદ પુરસોતમદાસ તંબોલી રૂા. ૨૧) શ્રી દામજીભાઈ પદમશી રૂા. ૧૧) શા સાંકળચંદ દેસાજી ગાંધી રૂા. ૧૧) શેઠ હુકમીચંદ ડાંગાજી રાઠોડ રૂા. ૧૧) શેઠ પોપટલાલ ડાહ્યાભાઈ રૂા. ૧૧) શેઠ અમૃતલાલ કાળીદાસ
કોલ્હાપુર કોલ્હાપુર
લીંચ
લીચ
gggggggTURE

Page #3

s
પર છે આ જૈન સંસ્કૃતિનું સંદેશવાહક
« સંસ્કારવાંચ્છ જૈન સમાજનું
નૂતન માસિક વૈશાખ : ૨૦૦૨
*
*
,
- II
.
લવાજમ
જુનું વર્ષ ૩ જું : નવું વર્ષ ૧ લું:
અંક: ૩ જે વિશાખા
--- ૩૦
ભારેલા અગ્નિ =
સમાજની સામાજિક, ધાર્મિક કે સાંસ્કા- જ સડો અને અંદરની અંધાધૂધીની હલાએ રિક દૃષ્ટિએ વિચારણા કરતાં આપણને સહેજે આજે સમાજને અરાજક, અવ્યવસ્થિત અને પ્રશ્ન થયા વિના નહિ રહે કે, “સમાજને રાહ દિમૂઢ જેવી સ્થિતિમાં મૂકી દીધો છે. આજે કઈ દિશાએ ગતિ કરી રહ્યો છે?”
આ અવસરે, પેલા વરૂને પ્રસંગ યાદ સમાજ-જૈન સમાજનું વાતાવરણ ચોમેરથી આવે છે. એક રાજા જંગલમાં શિકારે નીકળે આજે ગુંગળાતું રહ્યું છે. અગ્નિની જવાળાઓ છે, રસ્તામાં વરૂનો ભેટે થયો. આગળ વરૂ અંદરથી સળગી રહી છે, પણ આ અગ્નિ હજુ અને પાછળ રાજા, બને ખૂબ દૂર દૂર ચાલી અંદર ધૂંધવાઈ રહ્યો છે, આ કારણે ઉકળાટની નીકળ્યા. વરૂની હામે રાજાએ બાણ માર્યું. કારમી પીડાથી સમાજને સંતપ્ત આત્મા આજે વરૂ નાસી છૂટયું, રાજા થાક. લોહી ટપતે બફાઈને શેકાતે રહ્યો છે.
શરીરે વરૂએ દેટ મૂકી. આરામ કરી રાજા - ચાલુ યુગને એકે એક પ્રશ્ન સમાજના તૈયાર થયા. રસ્તે છંટાયેલા પિતાનાજ લોહીના વાતાવરણને સ્પર્શી રહ્યો હોવા છતાં, ચિર ટીપાની પાછળ રાજા વરૂને પહોંચી વળ્યા ને સુષમની જેમ હજુ સમાજ કાંઈ કરવાને જાગૃત એને વધીને વરૂને શિકાર રાજાએ કર્યો. થઈ શક્તો નથી, એ એક ઘણી કમનસીબ પ્રાણ છેડતી વેળા, વરૂ બેલી ઉઠયું, હકીકત છે..
મહારૂં લહી મને ભરખી રહ્યું છે. સમાબહારના વર્ગ કરતાં સમાજને જ પ- ની સ્થિતિ આજે એ રીતે દરેક પ્રશ્નમાં - તાને ગણાતે વર્ગ, સમાજનું પોતાનું જ ગુંચવાઈ રહી છે, તેમાં સાચે સમાજનું પોતાલેહી આજે સમાજને ભરખી રહ્યું છે. અંદરને નું જ લેહી સમાજને ભરખી રહ્યું છે.

Page #4

ZIUESZ
કલ્યાણ, ત્રિમાસિકરૂપે બે વર્ષ સુધી બહાર નવા સભ્યો થતા જશે તેમ તેમ તેમનાં નામ પડ્યું. શુભેચ્છકની લાગણી અને માગણી આગામી અંકમાં પ્રગટ થતાં જશે. હતી કે, કલ્યાણ ત્રિમાસિક મટી માસિકનું ધાર્યું કેઈનું થતું નથી. અમારૂં ધારવું સ્વરૂપ ધારણ કરે તે સારું ! અમારી પણ હતું કે જે અંક તૈયાર થતા સુધીમાં રજિષ્ટર મહત્વકાંક્ષા તે જાતની હતી, પણ મુશ્કેલી- નંબર આવી જશે પણ તેમ બન્યું નથી. છતાં ભર્યા વાતાવરણમાં અને આર્થિક સંકડામણમાં અંક તે ટાઈમસર બહાર પાડવા કોશીષ કરી છે. નિયમીત સંચાલન ચલાવવું ઘણું કઠીન હતું. રજિષ્ટર નંબર જલ્ટિ મળે તેના પ્રયાસમાં છીએ. આજે પણ મુશ્કેલી તો તેટલીજ છે, ઘટી નથી, સંસ્થા કે વ્યક્તિ તરફથી સાપ્તાહિક, છતાં કલ્યાણને ત્રીજા વર્ષના શુભ પ્રારંભમાં માસિકે કે પાક્ષિક વગેરે જે પ્રગટ થતાં માસિકરૂપે બહાર પાડવાની જવાબદારી ઉઠાવી હોય તે અમને જે મોકલી આપશે તેને છે. જૈન સમાજ જેટલે અંશે સહકાર નેંધા- અમારા તરફથી પ્રગટ થતું કલ્યાણ માસિક વશે તેટલે અંશે કલ્યાણ પ્રગતિના પંથે વળશે. મોકલાવવા પ્રબંધ થશે. માસિક બન્યા પછી આ ૩ જે અંક છે. પુસ્તક પ્રકાશન સંસ્થાઓ તરફથી જે
અમારે જે કહેવાનું હતું તે આજ પુસ્તક પ્રકાશિત થતાં હોય તે અમને સુધીમાં કહેવાઈ ગયું છે, હવે તે અમારા મેકલી આપવાથી સાભાર સ્વીકાર સાથે ટૂંક શુભેચ્છક અને સલાહકાર મહાશયને કેવળ નોંધ લેવા પ્રબંધ કરીશું. એકજ વિજ્ઞપ્તિ છે કે, કલ્યાણનો પ્રચાર એક જે ગ્રાહકોનાં સરનામાની ફેરબદલી થઈ છેડાથી બીજા છેડા સુધી થાય અને વર્તમાન હોય તેઓએ પિતાનું સરનામું તરત જ વાતાવરણથી ગ્રસિત બનેલી જનતા કલ્યાણદ્વારા જણાવવું. નહિ જણાવવાથી અંક ગેરવલે જવા સાચા પ્રગતિના રાહને પકડે.
સંભવ છે. પાછળથી નહિ મળ્યાની ફરીઆદ ' લેખકને વિદિત છે, આપના લેખે ઉપર લક્ષ્ય આપી શકાશે નહિ. જે ગ્રાહકને અમને વહેલામાં વહેલી તકે મળે એ જાતની અંક મળવામાં વિલંબ થયો હોય કે ન મળે ગોઠવણ કરવા કૃપા કરશે. કલ્યાણને અંક મળ્યા હોય તો અંક બહાર પડ્યા પછી પાંચ દિવપછી તુરતજ બીજો એક લેખ મોકલી આપશે, સમાં એફીસે જાણ કરવી. કલ્યાણ દર મહીનાની જેથી અમારા કાર્યમાં અમને અનુકૂળતા રહે. પૂર્ણિમાએ બહાર પડશે.
આપ્તમંડળની પેજના, દરેક અંકમાં અંતમાં દરેક ગ્રાહક, શુભેચ્છક અને આપવાની મુલતવી રાખી, વર્ષમાં બે વખત સંસ્કારવાંચ્છુ બંધુઓ, પિતાની શકિત અનુઆપવાની ગોઠવણ રાખી છે. માસિક એટલે સાર સહકાર નોંધાવશે એવી શ્રદ્ધાપૂર્વક હાલ ફર્મા ઓછા આપી શકાય અને ઓછી ફર્મામાં તે વિરમું છું.. જના અડધું ફોરમ રેકે એટલે બાકીનું ૧૦–પ-૪૬
સોમચંદ શાહનાં મેટર એટલું ઓછું આપી શકાય. જેમ જેમ પાલીતાણા,
વંદન

Page #5

અસત્તવાદ અને તેનું ખંડન: પૂ. મુનિરાજશ્રી રવિવિજ્યજી મ.
જગતના તમામ પદાર્થોનું જ્ઞાન ધરાવનાર જ્ઞાન જ અમૂર્ત હોવાથી અપ્રત્યક્ષ છે તો પછી સર્વજ્ઞ વ્યક્તિ કેઈ છે જ નહિ, એવું અસ- એ જ્ઞાન સર્વવિષયક છે કે અસર્વવિષયક છે, વંશવાદીનું મંતવ્ય આપણે જોઈ આવ્યા. હવે એવું બાહ્યઈદ્રિાથી જ્ઞાન કેવી રીતે થાય? અને છે તે મંતવ્ય આગમ અને યુક્તિથી અસત્ હેાઈ જ્યારે સર્વવિષયક કે અસર્વવિષયક એવું બીજાનું પ્રમાણ પુરસ્સર આપણે વિચારીએ. જ્ઞાન પ્રત્યક્ષ છે તો પછી આ વ્યક્તિ સર્વ
ચાર્વાક દર્શનને છોડી જ્ઞાન જે પદાર્થ વિષયક જ્ઞાનવાળા છે, એવું બાહ્ય-ઈદ્રિયજન્ય દરેક આસ્તિક દર્શનકારે સ્વીકારે છે. જ્ઞાન પ્રત્યક્ષ કઈ રીતે થાય? અર્થાત નજ થાય. પદાર્થને સ્વીકારવા છતાં કેટલાક આસ્તિક ધ્યાનમાં રાખવું જોઇએ કે, જે વસ્તુ માત્ર દર્શનકારો એને જગના તમામ પદાર્થોને પણ બાહાઈદ્રિયથી ન દેખાય તે વસ્તુ જ નથી, એમ વિષય કરનારૂં માને છે. જ્યારે કેટલાક આસ્તિક એકાંતે માનવું એતે ચાર્વાક દર્શનમાં ભળી દર્શનકારે તેને વિષચય તેમજ સવિષયક પણ જવા જેવું છે. પરમાણુને આપણે જોઈ શકતા માને છે, પણ સર્વ પદાર્થોને વિષય કરનારા નથી, એથી એનું રૂપ પણ આપણે ચક્ષથી જોઈ તરીકે સ્વીકારતા નથી. આપણે તે અહીં એ શક્તા નથી પણ એટલા માત્રથી કોઈપણ સિદ્ધ કરવું છે કે, જ્ઞાન એ પદાર્થ જેમ આસ્તિક એ કહેવાની, રાભસવૃત્તિ કદી નહિ જગતમાં અસ્તિત્વ ધરાવે છે તેમ તે આત્માને કરે કે, પરમાણુ કે પરમાણુના રૂપ જે કોઈ અરૂપી ગુણ પણ છે અને જ્યારે સંપૂર્ણ વિકાસને જગતમાં પદાર્થ જ નથી. ટૂંકમાં પરમાણ પામે છે ત્યારે એને આવનારી વસ્તુ ખસી તેમજ તેનું રૂપ ઇંદ્રિયગેચર નહિ હોવા છતાં જાય છે તેમજ જગતના તમામ પદાર્થોનું જેમ યુક્તિ સિદ્ધ થવાથી આસ્તિક દશનકારો આરિસાની માફક તેમાં પ્રતિબિંબ પણ પડે છે. તેને માને છે તેમ સર્વ પદાર્થોને જાણના
પ્રશ્ન-સર્વજ્ઞનું જ્ઞાન જે જગતના તમામ જ્ઞાન, બાહ્યુઇંદ્રિયથી અપ્રત્યક્ષ હોવા છતાં પણ પદાર્થોને વિષય કરનારું છે તે એવી વ્યક્તિ તેને સિદ્ધ કરવા સચોટ યુક્તિઓ મળે તે જગતમાં પ્રત્યક્ષ કેમ નથી?
તેને સ્વીકાર, વગર આગ્રહે પ્રત્યેક આસ્તિકે જવાબ-જ્ઞાન એ અમૂર્ત એવા આત્માને કર જોઈએ. ગુણ છે. અમૂર્ત વસ્તુના ગુણો પણ અમૂર્ત : સર્વક્સને સિદ્ધ કરનારી યુક્તિઓમાંની હોય છે, એ ન્યાયે જ્ઞાન પણ અમૂર્ત પદાર્થ કેટલીક યુકિતઓ આપણે જોઈએ. છે. રૂપ, રસ, ગંધ અને સ્પર્શી જેનામાં હોય દુનિઆમાં જે જે ગુણે તરતમતાવાળા છે તે મૂર્ત કહેવાય અને એ જેનામાં ન હોય તે તે ગુણેની અન્ત અવધિ પણ દેખાય છે, સંગ અમૂર્ત કહેવાય. જેમ આકાશ અમૂતહેવાથી નાના પદાર્થોને નાને અને મોટા પદાર્થોનો તેમાં રહેલા અગુરુલઘુ, સંગાદિ પર્યાયે જેમ મટે, તેમ તેને અન્ત પણ ધમસ્તિઅમૂર્ત છે, તેમ જ્ઞાન ગુણ પણ અમૂર્ત એવા કાય અને આકાશાસ્તિકાયમાં જઈને અટકે છે. આત્માન હોવાથી અમૂત છે. અમૃત વસ્તુ એટલેકે, બે પરમાણુને સંયોગ જેમ નાનો. બાદ કેઈપણ ઇદ્રિયથી પ્રત્યક્ષ થતી નથી. બે ઘડાને એથી મોટો અને ધર્માસ્તિકાય ને

Page #6

૫૪ –
વૈશાખ, આકાશાસ્તિકાયને સત્કૃષ્ટ છે, તેમ જ્ઞાનપણ ઇદ્રિયથી એક વિષયનું જ્ઞાન થાય છે, તેમ એકેન્દ્રિય જીવો જેવાકે, વૃક્ષાદિમાં એછું, એક ઇંદ્રિયથી બે વિષયનું જ્ઞાન પણ થાય. અળશીઆ આદિમાં એથી અધિક તેમજ સર્ષ ચક્ષુ દ્રિયથી જેમ રૂપને જુએ છે તેમ દેડકામાં એથી વધારે, મનુષ્યમાં એથી વધારે તેજ ઇંદ્રિયથી સાંભળી પણ શકે છે. એટલેકે, અને એમાં પણ એને અંત સર્વજ્ઞમાં જઈને એકજ ચક્ષુથી રૂપ અને શબ્દ બંને વિષયને અટકે છે.
ગ્રહણ કરે છે, ધ્યાનમાં રાખવું કે, સપને - જેમ પરમાણુનું પરિમાણુ નાનું, ઘડાનું કાનને બદલે માત્ર ચક્ષુ ઇક્રિયજ છે. તે એથી મોટું અને આકાશનું સૌથી મોટું પંચેન્દ્રિ. એટલેકે, ચક્ષુ એજ એને કાન છે, એટલેકે, એનાથી મેટું પરિમાણ કેઈનું નથી અને કાન એજ એને માટે ચક્ષુ છે, અને તેમ જ્ઞાનમાં પણ મનુષ્યમાં કેઈમાં ઓછું એથી જ એને ચક્ષુઃશ્રવા પણ કહેવાય છે, કઈમાં વધારે, કેઈ અસાધારણ વિદ્વાન અને ચક્ષુ: વ શવ ચચ સઃ ચક્ષુ એજ છે કાન તેને અંત ચાવતું સર્વમાં જઈને અટકે છે. જેને એ. જ્યારે જ્ઞાનાવરણીયના ક્ષયોપશમ એટલેકે, સર્વ વિષયનું જ્ઞાન કરનારી જે વ્યક્તિ ભેદથી એક ઇંદ્રિયથી બે વિષયનું જ્ઞાન પણ છે; એજ વ્યક્તિમાં જ્ઞાનને સર્વોત્કૃષ્ટ પ્રકર્ષ થાય છે તે જ્ઞાનાવરણીયને આત્યંતિક નાશ જઈને અટકે છે.
થાય અને એથી સર્વ પદાર્થોનું પ્રતિબિંબ જ્ઞાનાવરણના ક્ષપશમથી જેમ એક જ્ઞાનમાં પડે તે એમાં આશ્ચર્ય શું છે?
- ટંકશાળી વચને પૂ આ શ્રી વિજયઅમૃતસૂરીશ્વરજી મ.
આજે મોટે ભાગે ઘણાઓને પરદેશીઓની પરની ચિન્તામાં આત્માને ભૂલી જ એ ગુલામી ખટકે છે, પરંતુ કર્મરાજાની, મોહ- તે જાનૈયાની સરભરામાં વરરાજા ને ભૂલી જવા રાજાની, કે બુરા એવા વિષયોની ગુલામી કેમ જેવું ગણાય. ખટતી નથી ?
જેમ મોટરમાં પટેલ ખૂટી જતાં મોટર દુનિયાદારીની સ્વતંત્રતા માટે આજે બંધ પડી જાય છે, જેમ દીવામાં દીવેલ ખૂટી દુનિયા જેટલું સહન કરવા તૈયાર છે તેટલું જ જતાં દી બુઝાઈ જાય છે તેમ પુણ્યરૂપી આત્માની સાચી સ્વતંત્રતા માટે સહન કરવા પેટ્રોલ ખૂટી જતાં ત્રાદ્ધિસિદ્ધિ આદિનાં સુખતૈયાર નથી.
રૂપ મટર બંધ પડી જાય છે ત્યા સુખરૂપ જેમ અનાજ અને પાણી સિવાય દુનિ- જ્યાત બુઝાઈ જાય છે. ચામાં પ્રાણીઓનાં બાહ્ય જીવન ટકે નહિ, તેમ ચાહે તેટલી ઉથલપાથલ દુનિયામાં કરે, ધમ સિવાય આત્માનું અભ્યતર જીવન ટકે પરંતુ મરણ બાદ જીવની સાથે પુન્ય અને નહિ અને માટેજ જીવનમાં સૌથી વધારે પાપ સિવાય કંઈજ આવનાર નથી. ધર્મની જ જરૂર છે.
| H
||
Dhirull

Page #7

Fidelea
હારા વહેતાં વહાવી. શ્રી સોમચંદ શાહ
Ø
ન્યુયોર્ક એમ્પાયર સ્ટેટ બિલ્ડીંગનું મકાન રશિયામાં પ૨૦૦ સીનેમા છે અને પ૨૦૦૦૦૦ અમેરિકાના યુનાઈટેડ સ્ટેટ્સના ન્યુયોર્ક શહે- પ્રેક્ષકની સગવડ છે, અને હિંદમાં લગભગ, રમાં આવેલ છે, તેની ઉંચાઈ ૧૨૫૦ ફીટ ૧૫૦૦ સીનેમાગૃહે છે. આ બધાં સીનેમાછે. ૧૦૨ માળ છે. માળ ઉપર જવા માટે ગૃહેથી અને તેમાં બતાવાતાં ચિત્રપટેથી પિતાની મેળે ચાલતી ૭૩ લિફટ છે. લિફંટ સમાજને શું લાભ-હાનિ થઈ તેને સરવાળો દર મીનીટે ૧૨૦૦ ફીટ ઉંચે જઈ શકે છે. આ બાદબાકી કરવાની જરૂર છે. મકાનમાં લગભગ ૮૦૦૦૦ માણસો રહી શકે છે. લાંબામાં લાંબી મુછવાળો લાઠીને રહિશ ૫૦-૫૭ માળના મકાનની હકીકત તો અમે એક આહિર દેશુર અર્જુન ડાંગર હતો.તેની મુછ ૯૬ વખત આપી હતી. ૧૦૨ માળનું મકાન એક ઇંચ લાંબી હતી એટલે તેની મુછ પગના અંગુઠા • જાતની અજાયબી છે. મુંબઈમાં પણ ૧૦૦ માળનું સુધી પહોંચતી હતી. તેને તેની મુછોનું બહુમકાન બંધાવવા એક કમ્પની તૈયારીમાં છે. માન હતું. આજે તો જમાને એવો આવ્યો
બૅયકોટનો અર્થ “તેની સાથેના સમ્બને છે કે, નહિ રાખવામાં ગૌરવ સમજે છે. ધને ત્યાગ” એ શબ્દ ક્યાંથી અને કેવી બ્રિટીશ પ્રજાના દાંત એટલા ખરાબ છે કે, રીતે ઉતરી આવ્યો તે આપણને જાણવા મળે ૧૬ થી ૧૯ વર્ષના છોકરાઓમાં પણ સેંકડે
છે. બાયકોટ શબ્દની ઉત્પત્તિ આયલેંડમાંથી ૧૨ જણને બનાવટી દાંતનાં ચોકઠાં રાખવા પડે - થઈ હતી. કેપ્ટન બોયકેટ નામના ઘરના માલિક છે. આર્ય પ્રજાના દાંતમાં પણ સડો પેઠે છે. સાથે તેની પડોશના લોકોએ વેપારી તથા સામા- આફ્રીકાને એક સિંહ આજે હોલીવુડમાં જિક સંબંધ રાખવાની ના પાડી હતી. આ ઉપરથી છે. તેની અઢાર વર્ષની ઉંમર છે અને તેને તે શબ્દને પ્રચાર અને ઉપગ થવા લાગ્યો. પોતાની કમાણીમાંથી ૧૩૦૦૦૦ સેવીંગ્સ
સરેરાશ ૧૪૦ રતલના વજનના માણસના બેંકમાં મૂક્યા છે. એક દિવસ કામ કરવાના -શરીષ્માં એટલું પાણી હોય છે કે, જેનાથી બદલામાં તેને રૂા. ૩૦૦ મળે છે. માનવ કરતાં - દશ ગેલનનું પીપ ભરાઈ શકે, સાબુની દસ પશુઓ પગારમાં પણ ચઢીઆતા છે. ગેટીમાં જોઈએ તેટલી ચરબી હોય છે. ૯૦૦૦ ઈ. સ. ૧૯૧૪ ના યુદ્ધ ખર્ચના આંકસીસાપેન બને તેટલો કાર્બન હોય છે. ૧૦૦૦ ડાઓ કરતાં પણ બીજા વિશ્વયુદ્ધના ખર્ચના - દીવાસળીનાં ટપકાં બને તેટલો ફોસ્ફરસ આંકડાઓ દીલને કંપાવે તેવા છે. દેશને હોય છે. સાધારણ કદને બીલો બને તેટલું કુલ ખર્ચ ૧૦૦૦૦૦૦૦૦૦૦૦૦ થયો છે ત્યારે લોઢું હોય છે અને ચાંચડના ટોળાને ઉડાડી માણસેની ખૂવારી ૫૫૦૦૦૦૦૦ થઈ છે. --શકાય તેટલે ગંધક હોય છે.
ખરેખર યુદ્ધને ય મેંઘો પડી જાય તે છે. - યુરેપમાં સનેમાની સંખ્યા ૩૩૮૭૦ ની વિ. સં. ૧૯૧૩–૧૪-૧૫ એ ત્રણ સાલ છે. જર્મનીમાં તે સંખ્યા પર૬૭ ની છે અને એકધારે દુષ્કાળ હિંદ ઉપર ઉતરી પડ્યા હતા, -તેમાં ૧૮૭૬૦૦૦ પ્રેક્ષકો માટે સગવડ છે. માનવીના જીવન ભયમાં હતાં. રાજા-મહારાજા

Page #8

૫૬.
પણ પ્રજાનું રક્ષણ કરવા અસમર્થ હતા, તે અવસરે જગડુશાહે ગુરૂદેવની કૃપાથી સમસ્ત પ્રજાને અન્નના ભંડારા વડે ઉગારી લીધી હતી. તે દુષ્કાળમાં જગડુશાહે ૬૨૧૦૦૦૦ મણ અનાજ જુદા જુદા દેશમાં પહેાંચતું કર્યું હતું. ૧૧૫ દાનશાળા ખૂલ્લી મૂકી હતી. ધન્ય છે તેવા અમર મહાપુરૂષોને !
જે આજે આપણા ઘરોમાંથી એલ્યુમિનીયમ ધાતુનાં વાસણાનું સ્થાન લાપ થયું છે, તે એલ્યુમિનીયમ ધાતુમાંથી રહેવાનુ ઘર, વસ્ત્રાલંકાર અને રાચરચીલું બનાવવાંની વૈજ્ઞા નિકા તૈયારી કરી રહ્યા છે. થાડાં વર્ષો બાદ તે મૂર્તરૂપ પામશે. જગત પરિવતનશીલ છે, તેમાં જે ન બને તેટલું આછું છે.
મગધપતિ શ્રેણિકની પછી મગધની ગાદીએ આવેલા શ્રેણિક–અજાતશત્રુ અને વિદેહપતિ ચેટક રાજા વચ્ચે ખેલાએલા ભયકર યુદ્ધમાં ૧૮૦૦૦૦૦૦ સૈનિકાના સંહાર થયેલા. પૂના કાળમાં પણુ યુદ્ધની ભયંકરતા અને યાતનાઓ તા તેટલીજ હતી પણ નિર્દોષ અને નિરપરાધિ માનવાને મુશ્કેલીએ આછી ખમવી પડતી હતી.
પંદરમી સદીમાં વિજયનગર રાજ્ય પાસે ૧૧૦૦૦૦૦ પાયદળ, ૧૯૦૦૦૦ ઘેાડેસ્વાર અને ૧૦૦૦ હાથીઓનું સૈન્ય હતું. અણુભેખ જેવા ભય ́કર શસ્ત્રોની સજાવટ તે વખતે નહતી.
માતર તાલુકાના ચિત્રાસર ગામ નજિક સાબરમતી નદીમાં વહેતીયા જળ માનવી દેખા દે છે તે પ્રકારની હકીકત અમખારામાં એક વખત પ્રગટ થઈ હતી. વહેતીયા જળ માનવીએ એટમાં બેસી માછલીઓના આહાર કરતા હતાં, તે જાતનું દૃચ જોવાને માટે મેટી એની નદીના કાંઠે એક્ઝી થઈ હતી. આ પણ ક્ડીયુગની ભયંકરતા અને અલિહારી છે.
વૈશાખ.
ચાંપાનેર જૈનોની જાહેાજલાલી એક વખતે અભૂત હતી. તે જૈનોએ એક ઠરાવ કરેલા કે, “ચાંપાનેરમાં જે વીશ હજાર જૈનોનાં ઘર છે તે દરેક ઘેરથી અકેક સાનૈયા અને એકટ નવા રહેવા આવનાર જૈનને આપવી. ” આ ઠરાવ સુંદર છે. દેનારને ભારે ન પડે અને લેનાર માલેતુજાર બની જાય આનું નામ સાધમિક અન્ધુભાવ !
દેવલાક અને મનુષ્યલેાકમાં સેળ લાખ વર્ષોથી સેવાતી, પૂજાતી પ્રતિમા કળિકાળમાં જાગતી જ્યાત પેઠે શ્રી અજાર ( અજપુર ) ગામે પ્રતિષ્ઠિત છે. તે અજાહરા પાર્શ્વનાથના મઢમાં સાડાનવસેા વર્ષ પૂર્વેના, સં. ૧૦૧૪ ની સાલના પૂરાણે એક જબરજસ્ત ઘટ છે.
સાઈકલેાટ્રાનના એક ઉપયોગ તે કેન્સર અને હાડકાના દર્દી મટાડવા માટેની શેાધ-ખાળમાં એની જે સહાય મળે છે તે સાઇકલેાટ્રાનનાં પ્રચંડ અને વિનાશકકિકરણા ૧૨૦૦૦૦૦૦વાલ્ટની શક્તિ ધરાવે છે. જૈન સિદ્ધાંતે તેા કિરઊાના પરમાણુઓની શક્તિ અનંત જણાવી છે.
જમનાએ જલાઉ લાકડામાંથી ખાવાનું અનાજ તૈયાર કરવાની એક અજબ શેાધ કરી હતી. જમ ના દર મહીને લાકડામાંથી ૪૪૮૦૦ મણ અનાજ તૈયાર કરતા હતા. તેનાથી ૧૭ લાખ લેાકેાના નિર્વાહ થતા હતા, તેની શેાધ ફ્રેડરિચ કા રૂડોલ્ફ ખરગુઈસ નામના વિજ્ઞાનવેત્તાએ કરી હતી. લાકડાને સારીરીતે કેળવીને હાઇડ્રાક્લોરિક એસિડની મદદથી તેમાંથી ‘યીસ્ટ’ જેવા પદાર્થ તૈયાર કરવામાં આવે છે ને તેમાંથી પૌંવા જેવી ખાદ્યવતુ નિર્માણ થાય છે.
રૅડર, ( વિદ્યુતનેત્ર ) વિમાના, જહાજો, સખમરીના અને સમુદ્રમાંથી ખેંચાઇ આવતા અરફના ડુંગર વગેરે ચાક્કસ કયા સ્થળે છે, તેનું અમુક જ્ઞાન આ ડર આપે છે.

Page #9

કલદારના જોરે
યાત્રા:–શેઠજી, સુમન, પ્રવીણ અને સુરેન્દ્ર
સુમન—પધારો ! શેઠ સાહેમ પધારો! જયજિનેન્દ્ર શેઠજી ! આજે ચિંતાતુર કેમ જણાએ છે ? કેમ કાંઈ પનાતી અનેાતી ખેડી છે કે શું?
શેઠજી—અરે ભાઈ ! શુ' કહું થની મારી; ઘરમાં સ્ત્રી નથી એ જ માટી ચિ'તા છે. શુ કરૂ' પૈસા ઘણાય છે, તે પૈસે રીખાઉ છું. પ્રવિણ–શેઠ સાહેબ ! તમારી ભાવના ગી છે?
શેઠજી–પરણવાની, વળી બીજી શી ? સુમન અધ.............તમે શું કહેા છે ? કાકા, પરણવું છે? વાહરેવાહ ! અરે શેઠજી! હવે તા મેાટી ઉમ્મર થઇ, ઘરડા થયા! પ્રવિણ—પણુ કાકા ! તમને તે વળી આટલી ઉમ્મરે કાણુ પરણાવશે ?
શેઠજીઅરે ગાંડા ! પૈસા, પાંચપચીસ "હજાર ધરીશું એટલે ઘણાય હૈયાફુટયા મળશે. અસાધ્યમાં અસાધ્ય કાર્ય પૈસાથી થાય. સર્વે મુળા સનમાશ્રયન્તે માટે ભાઇ તુ ચિંતા -ન કરીશ. સાંભળ ! આ અહીંથી ચાલ્યેા ! એકાદ દલાલ ખેાળીને સેાળ વર્ષોંની નાર પરણી, ઘાડે ચઢીને આવું છું.
સુસન-પણ શેઠજી ! તમારી દાઢી, મુંછને માથાના વાળ તે રૂની પુણી જેવા થઈ ગયા છે, લાકડીના સહારે ચાલવુ પડે છે, દાંત પડી ગયા છે, તે શરીરમાં કરચલીઓ પડી ગઈ છે, આંખે અધારાં આવે છે આવા મુડદા જેવા ૬૦ વર્ષના મુઢાને તે વળી કયા હૈયાફુટયા પેાતાની છે।કરી આપી, કરીના ભવ બગાડશે?
શ્રી કીર્તિ
શેઠજી–અરે તમે બધા નાદાન છે ! નાદાન !! વાળ ધેાળા છે અને કાળા કરતાં
કેટલીવાર ? વિજ્ઞાન આવિષ્કારના આ જમાને છે. ઘરડાને જવાન બનતાં વાર નહિ, જો સાંભળ ! મકરધ્વજની માત્રાઓ ખાઈને શરીર લપુષ્ટ લાલચેાળ ખુંદી જેવું કરીશ ! ધેાળા વાળ પર કાળી ભમ્મર જેવી કલરા લગાવીશ, દાંતનુ ફર્સ્ટ ક્લાસ ચાકડું બનાવીશ, સાનેરી ક્રેમના હાઈકલાસ ચશ્મા ચઢાવીશ પછી જોઈ લેજો મારા રાક્! જાણે અષ્ટુડેટ નવજવાન જ જોઈ લ્યા! અને પૈસાની કાથળી ધરી દઈશ, એલ હવે સ્ત્રી મળવી મુશ્કેલ છે ? અરે ગાંડા ! સામે છોકરીના બાપ આપવા આવશે, આપવા, માટે મારા મહેરબાન તમે ચિંતા કરી સૂકાઈ ન જાવ! હું સેાળ વર્ષની કન્યા પરણી જીંદગીના લ્હાવા લઈશ.
સુમન—ત્યારે કાકા! ભગવાનનું ભજન શે? શું પથારીમાં પડશે ત્યારે, શ્વાસ વખતે.
કયારે
છેલા
શેઠજી—અરે તમે તા ભેાળાના ભેાળાજ છે! ભગવાન તા મારા ઘટમાં છે. માનવજીવનમાં આવી લાડી વાડી ને ગાડીની મેાજ મૂકી સ્વર્ગનાં જેવુ સુખ મળ્યુ પછી કયા મૂરખા અવસર ચૂકે. વારવાર ક્યાં મનુષ્યદેહ મળે છે. આનંદ કરા આનંદ! અને વેવલી વાતાને જવાદો !
સુમન—અલ્યા પ્રવિણ ! શેઠની તેા બુદ્ધિ જ મારી ગઈ લાગે છે.
??
પ્રવિણ–હા ભાઈ! કહેવત છેને ! “ સાઠે બુદ્ધિ નાઠી ” શેઠની પણ આજ દશા થઈ છે.
બિચારા વિષય વિકારમાં ઉચ્ચ જીવનને ધૂળધાણી કરી નાખે છે. અત્યારે આ ડાસાને

Page #10

વિશાખ, નહિં સૂઝે. એમની ધૂન પરણવાની છે. પણ રડે શું વળે? પહેલેથી સમજીને આવા કડા
જ્યારે લાકડા ભેગા થશે ત્યારે ખબર પડશે! ન કરે તે પાપાચાર ન લેવાય ને પાછળથી કે, હું તો ખાલી હાથે ચાલ્યો જાઉં છું પણ પસ્તાવું પણ ન પડે અનીતિને પૈસે ઘરમાં સ્ત્રી મારું રક્ષણ નહિં કરે, ધન માલ અહિં સળગતે ઘાસને પૂળો ઘાલવા બરાબર છે. પડી રહેશે, મારી બૂરી ગતી થશે આખી ઘાસમાં દિવાસળી લગાવે એટલે ભડકે તે જીંદગી બરબાદ કરી, હવે શું થશે? એમ એકવાર જેરને થાય, અજવાળું અજવાળું પણ હાયહાય કરીને આ ડોસાને રેવું પડશે ! થાય કેટલી વારને માટે? ક્ષણ પછી શું રાખ ત્યારે ભાન ઠેકાણે આવશે ! અત્યારે તે બેભાન કે બીજું કાંઈ. પણ હારા સાહેબ? લેભી બની ગયો છે. છેવટની અણુએ શું થવાનું માબાપને કયાંથી ખબર પડે? એ લેકે તે. છે. પલકમાં પ્રાણ ચાલ્યા જશે. સમજે તે એમ સમજે કે, દુનિયા ભલે બકે પણ આપણે આપણે સમજાવીએ. આપણી ફરજ છે કે, તે આપણું કામ ધપાવે રાખવું. ભલે પરલેક સન્નમાર્ગે વાળવા.
બગડે પણ પૈસા યેન-કેન પ્રકારે મેળવવા જ. સુમન-ભાઈ! લોભજ અનર્થો કરાવે છે. વર્તમાનકાળની જ માત્ર ટુકી દષ્ટિ રાખનારા દુનિયામાં એવાય લેભીઆ પડયા છે કે, ઘેર છે. ભવિષ્યને ભૂલનારા એ મૂઢજને અકારું,
કરી જન્મે તે ખુશી થાય! લક્ષ્મી આવી, નિર્દય કર્મ કરે છે. પાંચ, પચાસ હજાર પાક્યા. ખુશીખુશી થઈ જાય. પણ બાપડાને ખબર ન પડે કે, આ
સુમન-પ્રિય મિત્રો ! પરંતુ આ ડોસે નાચ ધંધો મને કઈ ગતિમાં પટકશે ? છો. પણ જરા નિકળ્યો જ્યારે ધર્મ કરવાને રીને વેચી એના પૈસા લઈ ઘરના સોનાના અવસર સાંપડા ! સુંદર તક મળી. ત્યારે લગ્ન નળીયાં થોડાં જ થવાના છે ધિક્કાર છે ! કરવાના કોડ થયા. ધોળા વાળ જ એમ સૂચન ફિટકાર છે!! આવા અધમ કૃત્ય આચરનાર છે
જ કરે છે કે, જુવાનીમાં ઉન્મત્ત બની ઘણય માનવીઓને !!! “
કાળાં કૃત્ય કર્યા હવે તે ધોળાં કામ કરી સુરેન્દ્ર- સૌને ઉદ્દેશીને બિચારી નાની અંદગી સુધારે! ત્યારે બુદ્ધિહીન માને નાની બાળાઓને ભવ માતા પિતા પૈસાને ધોળા વાળને પણ કલર લગાવી કાળા કરવાલેભે બગાડે છે લેભથી ૬૦ વર્ષની માટી, ચાહે ?
છે. ચાહે છે ! ત્યારે આપણે કહેવું પડે છે કે, ઉમ્મરના માણસોને નાની નાની કન્યાઓ આપે,
* “ધોળામાં ધૂળ પડી” અરે શેઠજી! સમજે. પછી શું થાય? બાળપણમાં રંડાપ કે બીજ હવે તે કામરાજાએ તમારા ઉપર નોટીસ કાંઈ? પછી એ બાળ વિધવા ખરાબ રસ્તે આપી છે કે, ચેતી જાવ, હું તૈયાર થઈને ચઢે, કુકર્મ કરે, જ્યારે ઘરમાં આવું પાપ તમને ઉચકી જવા આવું છું. ઘુસે ત્યારે માબાપ ઝરે, રડે ને ગભરાય અરે [ કાકા સમજી જાય છે અને સૌ મિત્રો પૈસાને લેભે ઘરમાં દુરાચાર ઘાલ્યો પણ પછી આનંદભર ઘર ભણું જાય છે ]

Page #11

વિક્રમના ૧૨ માં શતકના અતિપ્રાચીન પ્રશ્નોત્તર ગ્રથના સાર
પ્રશ્નપદ્ધતિસાર:
[ ગતાંકથી ઉતરાધ ]
મૂળકર્તા, પં. શ્રી હરિશ્ચન્દ્ર ગણિવર સારલેખક, પૂ. મુનિરાજશ્રી સુબુદ્ધિવિજયજી મ.
આ પ્રશ્નોત્તર સારના લેખક પૂ. મુનિરાજશ્રી અમને લખી જણાવે છે કે, શબ્દાનુવાદ કે ભાષાનુવાદની શૈલી ન રાખતાં પદ્મપદ્ધતિ ગ્રંથના આધારે તેને ટૂંક સાર અહં પ્રશ્નોત્તર શૈલીએ લખ્યા છે. જેથી સાક્ષીના શાસ્ત્રપાડા કે બીજું વિવેચન ખાન્ત્યે રાખી સરળ ભાષામાં પ્રસ્તુત ગ્રંથના સાર આ પ્રશ્નોત્તરામાં જાળવી રાખ્યા છે. વિશેષ જિજ્ઞાસુઓએ મૂળ ગ્રન્થ જોવા, તેમજ આમાં કાંઈપણુ સ્ખલના જેવું જણાય તેા સરળ ભાવે સૂચવવુ.’ આ પ્રશ્નપદ્ધતિ નામના ગ્રંથને ટૂંક સાર આ અંકે પૂર્ણ થાય છે. વિદ્વાન લેખક મહાશયા, આવા ઉપયેગી થાનું ભાષાંતર મેાકલી આપશે એવી આશા રાખીએ છીએ.
સ.
પ્ર૦ ચંદ્રાવતી નગરીના રહસ પારવાડ ગાત્રીય સાગરચંદ્ર નામના શ્રાવકે કરેલા પ્રશ્ન; કે ગુરૂના મુખથી મેં સાંભળ્યુ છે કે, ૧૪૪૦ પ્રકરણ શ્રી હરિભદ્રસૂરિએ કર્યાં છે તે નહિં સાંભળેલાં ચાર પ્રકરણ ક્યાં?
ઉ॰ ભા—ભવ્ય-વરપુંડરીક ! સંસાર વાનરુ પનીર ” ઇત્યાદિ ચાર ગાથા સમ ષિનાં ચાર પ્રકરણ જાણવાં. તેમના (આચાય મહારાજના) ઉપકારને લક્ષીને તે (ગાથાઓની) વૃત્તિને પણ મે કરી છે.
પ્ર૦ શ્રી વીર ભગવાનના સાધુની સંખ્યા ચઉદ હજારની કેવી રીતે ?
ઉ॰ ભગવાને પેાતાના હાથે જેઆને દીક્ષા આપેલી તેની સખ્યા ચઉર્દૂ હજારની; પરન્તુ શિષ્ય, પ્રશિષ્યાની સાધુ સંખ્યા તે જૂદી જ છે. જેમ ચક્રવર્તીની સેનાના પ્રમાણમાં અશ્વ, હાથી વગેરેને ચેારાશી ચારાશી લક્ષ પ્રમાણ જણાવ્યું. તા ભરતના સવા ક્રોડ પુત્રા છે તેના એકએક અશ્વ ગણે તાપણ સવા ફ્રોડ ઘેાડા જ થાય માટે ચક્રવર્તીના પેાતાના જ
ચારાશી લાખ ઘેાડા વગેરે ગણવા. પુત્ર પૌત્રાદિના જૂદા; તેવીરીતે પેાતાના હાથે દીક્ષા આપેલી સંખ્યાનું પ્રમાણ; પણ શિષ્ય-પ્રશિષ્યના સાધુઓ તેમાં નથી એમ સમજવુ.
પ્ર૦ પાંચ પતિને સેવવા છતાં દ્રૌપદ્મિનુ સતિપણુ કેવીરીતે ?
૦ પરપુરૂષના સંસર્ગને વ્યભિચાર કહેનાય છે પણ આ પરપુÙ નથી, વળી પૂ ભવમાં નિદાન કરવાના ચેાગે ખાંધેલું કમ તે કર્મીના ઉદયયેાગે આ દ્રૌપદ્મિએ સ્વયંવર મડપમાં એકના ગળામાં વરમાળા નાંખી છતાં પણ તે વખતે લેાકેાએ પાંચે પાંડવના કંઠમાં વરમાળા નાંખેલી જોઈ અને તેથી તે વખતે “ દ્રૌપદ્મિના પાંચ પતિ થયા. ” એ રીતે આખી સ્વયંવર મંડપની સભાએ જણાવ્યું, આથી તેના સતિપણામાં કાંઈ ખામી આવતી નથી.
પ્ર૦ શ્રી વીર ભગવાનને વિષે ભક્તિથી ભરેલા હૃદયવાળા શ્રી શ્રેણિક મહારાજા નરકે ફ્રેમ ગયા ?
ઉ॰ સમક્તિની પ્રાપ્તિ પહેલાં શિકારમાં

Page #12

વૈશાખ, ગભિ હરણીને બાણથી હણતાં પિતાના તેલને પીયે છે તેમજ આહાર કરે અને જ્યારે બળના અભિમાનમાં આયુષ્યને બંધ કરેલે નાભિમાં સ્થાન થાય છે ત્યારે માતાના કમલ હવાથી નરકમાં ઉત્પન્ન થયા. પરંતુ ભક્તિના સ્થાનમાંથી એક નાડી થાય છે અને પુત્રની ફળથી તે જિનનામકર્મ બાંધ્યું છે. નાભીમાંથી સાથે એક થાય છે એટલે માતાની
પ્રઅઠ્ઠમના તપ કરનાર સાધુને કાંજીનું નાડી પુત્રના નાભી પ્રદેશમાં લાગે છે. પુત્રની પાણી કરે છે તો તે કાંઈક દ્રવ્ય શું છે? નાડી માતાના કમલને સ્પર્શે છે આથી માતા
ઉ૦ અત્યંત ઉનાજળમાં વડાંને નાંખીને જે આહાર કરે છે તેના રસને તે ઉપરોક્ત લવણ આદિથી સંસ્કાર કરે છે તે પાણી ઠંડુ બને નાડીદ્વારા ગર્ભમાં રહેલો જીવ ગ્રહણ થયે, વડુ નાંખેલું હોય પણ તે ખાવાને યોગ્ય કરે છે પણ તે ગર્ભમાં કવલને આહાર થયું હોય અને તે લવણાદિથી સંસ્કાર વિનાનું કરતો નથી. ' હોય; મુનિઓને ઉનું જળ બીજું ન મળતું ર૦ શાસનદેવીઓ પરિગ્રહતા કે અપરિ હોય તો તે જળ લેવું ક૯પે, વડાને અંગે ભ્રમ ગૃહીતા? ન રાખવો. ઉપવાસવાળા યતિને ત્રણ ઉપવાસ ઉ૦ કેટલીક પંરિગૃહીતા અને કેટલીક સુધી ખાનકાંદિ આગારે કહેલા છે તે પછી અપરિગ્રહતા સમજવી. તે એકજ એવું ઉનું જળજ કપે અને તે પ્ર૦ જાને રેગની ઉત્પતિ કેમ થાય છે? પણ કહેલી વિધિ પ્રમાણેનું ઉનું જળજે કપે[રામદેવ બ્રાહ્મણે કરેલો પ્રશ્ન]
પ્રઢ ઈરિયાવહિ-કરતી વખતે શ્રાવકે ઉત્ત- ઉ૦ વાત, પીત્ત અને કફ આ ત્રણની રાસંગ ન રાખવું તેમાં શું પ્રજન? જ્યાં સુધી સમાનતા હોય ત્યાંસુધી રેગની - ઉ૦ વિનયની ખાતર ઉત્તરાસંગ રાખવાનું ઉત્પતિ ન થાય અને જ્યારે આ ત્રણમાંથી છે. અને ઈરિયાવહિ તે પ્રાયશ્ચિતના અંગીકાર એકની પણ વિષમતા થાય એટલે એકની હાની કરવારૂપ છે તેથી તે વખતે ઉત્તરાસંગની જરૂર બીજાની વૃદ્ધિ; ત્યારે રેગની વૃદ્ધિ થાય છે. નથી. પ્રાયશ્ચિત અતિઉદાસીન ઉદાસવાળામુખથી 40 નારકી જીવ શામાટે યુદ્ધ કરે છે? અંગીકાર કરવાનું છે તેથી ઈરિયાવહિ અવસરે સ્વસ્થ થઈને પિતાના આયુષ્યને કાળ કેમ ઉત્તરાસંગની પ્રવૃત્તિ નથી. *
- પૂરો કરતા નથી? . પ્ર. પુરૂષ અને સ્ત્રીને કેટલાં દ્વારા શ્રવે છે? ઉ૦ ત્યાં ગતિનો સ્વભાવજ એવો છે “જો : ઉ. બે નૈત્ર, બે કાન, બે નાસિકા, ૧ મુખ વાટા ને આ નારકીના જીવો ક્રોધ બહુલ ૧ ગુદા અને મૂત્રનું દ્વાર. એ રીતે પુરૂષનાં હોય છે એ સૂત્રથી સમજવું. નવદ્યારે અને સ્ત્રીનાં કુચયુગલ અને પ્રકૃતિ- પ્રવે.“જં” ના ના માર્ગ દ્વાર મળી બાર કરે છે. (શ્રવે છે) આ શબ્દોમાં “પુનરુક્તિદેષ” કેમ નહિ? પ્રય ગર્ભમાં રહેલે જીવ શું આહાર ઉ૦ મારાગુરૂ મહારાજે શ્રી ભગવતી
સૂત્રની ટીકામાં જણાવ્યું છે કે, “વ - ઉ૦ ગર્ભમાં જ્યાં સુધી પીંડવૃદ્ધિને નથી મામિ ક્ષિામનr: તુવંત્તથા નિ થuપામે ત્યાં સુધી તે કડાઈમાં રહેલી પુરી જેમ માલૂને તપુનર્જન રોજ | ૨ બેલ

Page #13

પ્રશ્નપદ્ધતિસાર, નાર હર્ષ અગર ભયથી વિક્ષેપ પામેલા મન- માત્રાને રાખી મૂકવાથી બે ઘડી માત્રમાં જીવોની વાલે સ્તુતિ અગર નિન્દા કરતા જે શબ્દને ઉત્પત્તિ થાય છે અને સૂર્ય ઉદય પહેલાં પરઠવવામાં વારંવાર બોલે છે ત્યાં પુનરૂક્તદેષ નથી. ઉપરોક્ત સૂત્રે દોષ આવે છે અને રોકવાથી જય જય શબ્દ પુનરૂક્ત જ છે છતાં પણ શરીરમાં રોગ થાય છે, તે શું કરવું? ઉપરક્ત ગાથાથી આમ બોલવામાં દોષ નથી. ઉ૦ “તિ ” જે પ્રદેશમાં સૂર્યનાં . પ્ર૦ ભાખ્યકારે [ શ્રી જિનભદ્રગણિક્ષમા- કિરણે ન આવતાં હોય ત્યાં ન પડવવું એ ક્ષમણ ] કહ્યું છે કે, “ સરકૃતિ ગહન રીતે અનુગતને ભાવાર્થ જાણો. તેની લોક લાવાના સરળ રીત શાળા- પંજીકામાં કહ્યું છે કે, જે ઠેકાણે સૂર્યનાં કિરણે તમારું એ રીતે શાથી?
. ન પડતાં હોય તે અનુદ્દગતસ્થાનમ એટલે ઉ૦ આને અંગે તત્ત્વાર્થવૃત્તિમાં ટીકાકાર તે અગ્ય સ્થાન છે ત્યાં ન પાઠવવું. શ્રીએ કહ્યું છે કે, ભાષ્યકારનું ઉપરોક્ત કથન પ્રહ છેદાઈને છુટું પડેલું પુરૂષનું મસ્તક બરાબર સમજાતું નથી કારણકે, સૂત્રમાં તે કેવી રીતે ચાલે ? “સાજનge તેરસ તાવના સવ- ઉ. જ્યાં સુધી જીવપ્રદેશે તેમાં હોય ત્યાં રિ પરમ આ પ્રમાણે જણાવ્યું છે આથી સુધી ચાલે અને જેમાં ઘણા પ્રદેશ હેય તેમાં ભાષ્યકારે ક્યા વિચારથી ઉપરોક્ત કથન કરેલું ડા પ્રદેશની ગતિ હોય આ ન્યાયે જ્યાં - હશે, તે મારાથી સમજાતું નથી. ઘણા પ્રદેશ હોય ત્યાં થોડા પ્રદેશ ખેંચાઈ જાય. - પ્રવ્ય સૂક્ષ્મસં૫રાયગુણઠાણે દર્શનના ઉપ- પ્ર. મુનિઓને પ્રમાદ કરવાનો નિષેધ તે રોગને કેમ નિષેધ કર્યો?
નિદ્રાને શામાટે આદેશ આપ્યું? ઉતે ગુણઠાણને સ્વભાવ જાણો. ઉ૦ નિદ્રા અને પ્રમાદમાં ભેદ છે, નિદ્રા
પ્ર. જિનેશ્વરદે ગૃહસ્થપણામાં રહેલા દર્શનાવરણીયકમના, ઉદયથી અને તે પણ સંયભોગને ભેગવે છે, તેથી કમમેલથી લેપાય છે મના આધારભૂત અન્નની જેમ છે અને પ્રમાદ કે નહિ? જે લેપાય છે તેમ કહે છે તે તીર્થ તે મેહનીય કર્મના ઉદયથી સંયમને અસાર કરે થઈને શામાટે કર્મબંધનને કારણભૂત કરનાર છે “ સાથે જોવા ના માથા » એવા ભાગને ભેગવે છે? તેથી એમણે સમ્યક- એ રીતે પ્રમાદ, સંયમમાં નિષિદ્ધ છે. જે ત્વનું મૂળ બાળી નાંખ્યું. આમ કહેનારને હું રોજ તુ એ વાક્યથી સંયમને માટે શે જવાબ આપો ?
ઉપકારક હોવાથી નિદ્રાને આદેશ આપ્યો છે. - ઉશ્રી તીર્થકર દે આ રીતે ભેગે પ્ર૦ મિથ્યાષ્ટિને ક્યાં સુધી ભણવાને ભગવી ઉદયમાં આવેલાં કર્મોને ભેગવવાદ્વારા ક્ષયોપશમ હોય? નિજર કરે છે. આમ જવાબ આપ, શ્રી ઉ૦ કાંઈક ન્યુન દશપૂર્વ સુધી તે ભણી ઠાણાંગસૂત્રની વૃત્તિમાં આ હકીક્ત વિસ્તારથી શકે છે. - જણાવી છે.
* પ્ર. શાસ્ત્રમાં વિષ ખાવાથી બાલમરણ કહ્યું પ્ર“શgiાર ”િ એ રીતે નિશિથ છે. તે પછી’ શ્રી ધર્મચિમુનિએ શાથી સૂત્રમાં કહ્યું છે તે કેવી રીતે? કારણકે, ઠલા ભક્ષણ કર્યું?

Page #14

શિખ. " ઉ૦ શ્રી ધર્મચિ મહર્ષિએ જે કર્યું છે તે ઉ૦ ઈરિયાસમિતિપૂર્વક સાધુની જેમ બાલમરણ નથી. કારણકે, એક બિન્દુના પડ- જાય છે તે રીત વંદન માટે યોગ્ય છે નહિતે વાથી જીવ વિરાધના જે તેથી સંયમની રક્ષા ન જાય. આ બાબત આવશ્યક બહવૃત્તિમાં માટે અને જેની વિરાધનાથી બચવા માટે શ્રી હરિભદ્રસૂરિજીએ વિસ્તારપૂર્વક કહ્યું છે તે પોતે જ તે કડવા તુંબડાને ખાઈ ગયા છે. મુજબ હમજવું. - આ પ્રતિશ્રુતજ્ઞાનને નંદિસૂત્રમાં પ્રત્યક્ષપણું પ્રવર્ધમાન વિદ્યાના કેટલા અક્ષર અને શાથી કહ્યું છે?
તે ક્યા ક્યા? ઉ૦ ત્યાં વ્યવહારથી પ્રત્યક્ષ હોવાથી કહ્યું ઉ૦ સ્વર અને વ્યંજન જુદા ગણતાં ૧૩૮ છે. પણ પરમાર્થથી નથી કહ્યું.
અક્ષરો થાય છે અને સ્વર વ્યંજન એકઠા પ્ર. દ્રવ્યસ્તવમાં જીવહિંસા છે તે નિયું કરેલા તે ગુરૂની પરંપરાથી આ રીતે સમજવા. ક્તિકારશ્રીએ શામાટે “વિજયવિરાજ ઇસ ૭૪ નો માવો અrgો ફિક્સ છે રહaઝ એ રીતે તેને ઉપદેશ આપ્યા? મન અદાકાવીને મહાવીરે કરે તેવી
ઉ૦ દ્રવ્યસ્તવભાવની શુદ્ધિદ્વારા કૂપ, દ્રષ્ટ- ગરવી કદમાવીને સાથે રાશિ સ્વાદ ન્તથી ગૃહસ્થને કર્મનિર્જરાનું કારણ છે આથી પ્ર સૂરિમંન્ને કેટલા અક્ષરે અને કેટલા તેઓએ બરાબર જ કહ્યું છે.
પદ છે?
. - પ્ર સ્પર્શ ઈન્દ્રિય અને કાયબલ એ બન્નેમાં ઉ૦ પાંચ પદો, ૨૫૨ અક્ષરે જાણવા.
પ્ર. મુનિઓને પડલા રાખવામાં શું ( ઉ, મન, વચન અને કાચબળ એ ત્રણ ઔદ પ્રયોજન છે? ચીકભાવના, ત્યારે ઈન્દ્રિય ક્ષયોપશમભાવથી છે. ઉત્રસઆદિજીની રક્ષા માટે. - મા જેમનીયદર્શનને [ મીમાંસકદર્શન] - પ્ર સઘળા મને હરાવીને જૈનદર્શન દેવ કોણ?
નિશ્ચલતાથી કેમ રહ્યું છે? ઉ૦ તેઓને કેઈપણ ઠેકાણે દેવબુદ્ધિ નથી
ઉ૦ જૈનદર્શનમાં નયવાદ છે. એક એક તે લેકે અપરુષેય વેદ અધ્યયનને મુક્તિનું નયવાદના જોરથી અન્ય સર્વ દશને હારી કારણ માને છે.
જાય છે. અને પિતે સાત નયમય હોવાથી . પ્ર. નાસ્તિકને આધાર કોણ છે? જીતે છે. તે કારણથી શ્રી શીલાંગસૂરિએ આ
- ઉ. કઈ પણ નથી. કેવળ ખાવું-પીવું, પાંચે આચારાંગસૂત્રની વૃત્તિમાં મંગલાચરણમાં શ્રી ઈજિઓના વિષયો ભેગવવા એજ તેઓનું જૈનશાસનની સ્તુતિ કરતાં આમ કહ્યું છે કે, આત્મતત્ત્વ છે.
“अपास्त तिर्थकं विहितैकैक तीथ नयवाद - પ્રસામાયિકમાં રહેલે શ્રાવક સાધુવન્દન વાર પ્રતિષ્ઠિતમિતિ આ સ્તુતિ કરી છે. નને માટે જાય કે ન જાય?
* ૩rષ્યમ્ માત *
++
&

Page #15

મંગલ માર્ગ, મંગલમાર્ગ
વખત પર પોતાને ગુલામ બનીને જ પોતાના
હિતશત્રનું કામ આદરી બેસે છે; કારણ કે જ્યારે શ્રી મફતલાલ સંઘવી
અન્યને પારકો સમજી તે તેની સાથે તે પ્રકાઅવકાશના અણુએ અણુમાં ચમકતુ સત્યનું રનું વર્તન રાખતે થાય છે, ત્યારે તે પારક -તેજ માનવ સંઘના કલ્યાણનું અમૃત છે. તેના પણ તેની સાથે તેથી ઊચ્ચ પ્રકારનું વર્તન
ચાન કાજેમન મોકળું અને ઉરદ્વાર ઉઘાડાં રાખવાં રાખી શક્તો નથી અને આખરે ભેદભાવના -જોઈએ. ઉઘાડાં ઉરદ્વારને જે પળે “વિશ્વ” એક નકશા ચીતરાવા શરૂ થાય છે. પિતાને હોય
આનંદ ભુવન જેવું જ વંચાશે, તે પળે સત્યનાં કે પારકો, બાળ હોય કે યુવાન, નર હોય કે અમૃતનો પ્રવાહ અખલિત પણે વહેતો થશે; નારી, પશુ હોય કે તિર્યચ; પણ તે પ્રત્યેકની માનવસંધ એક પાટલે જમતો થશે જ, સાથે એવી રીતે વર્તવું જોઈએ કે, તેમને જરા જમીનના ઝઘડા નાબૂદ થશે. ઊંચે, નીચે ને પણ ભિન્નતા ન જણાય તેમ તે આપણી વધુ સઘળે સ્થળે જ્યાં જ્યાં માનવ પ્રાણુને નિવાસ સમીપવત બની, તેમનું અંતર આપણી કને છે, ત્યાં ત્યાં શુભાશુભ આશયોની સેંકડો ઠાલવવાને લાયક બની શકે અને વિશ્વમાં સસિકાઓ જૂની છાવણીઓ નંખાયેલી પડી છે તે પ્રમાણ સમરૂપતાનું મંડાણ થાય. છાવણીઓનું અસ્તિત્વ, માનવકુલની સંસ્કૃતિના આકાશ, પૃથ્વી કે પાણીના જે જે પ્રદેનિરજ ગગનમાં મમત્વનાં વિષઘેરાં તોફાન શોમાં આપણે જઈએ અથવા તે તે પ્રદેશમાં જગવે છે. માનવસંઘને આશય એકજ હોય, ગમે તે શુભ ઉદ્દેશપૂર્વક ગયા હોઈએ, છતાં આણમાંથી છૂટેલાં તીરની અદાએ લક્ષ્યને ત્યાં પણ આપણે માનવતાને ભૂલવી ન જોઈએ. પામવું. પરંતુ જ્યારે જ્યારે માનવકુલના મુત્સ- તે તે પ્રદેશના પરમાણુઓ સુદ્ધને આપણી દીઓ પિતાની મેલી મુત્સદ્દીગીરી અજમાવ- અલૌકિક માનવતાની અસર પહોંચાડવી જોઈ વાની ધમાલમાં પડી જાય છે, ત્યારે તેમને એ જ. માનવતા એટલે સંયમ અને સત્ય, નીતિ સંસ્કૃતિના સુભવ્ય વિમલતમ સ્ત્રોતાના વળાં- અને સદાચાર, શૌર્ય અને શાન્તિ. જે નરના કની દિશાની સ્મૃતિ રહેતી નથી અને પરિ- કંઠમાં આ સદ્ગુણ-પુષ્પોની માળા મહેક્તી ણામે એવાઓને હાથે શુભને નામે માનવસમુ હોય તે પુરુષ તે સાચો માનવી, અન્ય સકલ દાયનું પદ્ધતિસરનું અશુભ થઈ જાય છે. તે, વિશ્વનું કલ્યાણ પલ્લું અસમતલ બના- જે સ્થળે ને જે આસને આપણું અસ્તિત્વ વતા જીવો.. હોય, તે સ્થળને તે આસન સાથે એ પ્રકારને વિશ્વનું મંગલ એટલે પ્રાણીમાત્રને અભસંબંધ રાખવો જોઈએ કે, જેના પરિણામ યનું દાન, માલિકી હકકને મંગલ શિરચ્છેદ, સ્વરૂપ વિશ્વસંધ સાથેના આપણુ ગાઢ સંપ- મમત્વના ગુલાબી ધ્વજદંડનું ઉન્મેલન. આ કને લેશ પણ આધા ન આવે અને વિશ્વત શુભ કાર્યોમાં યથાશક્તિ ભાગ લેવા માટે શરૂન્દ્રમાં આપણે નામે લેશ પણ અશુભ ધાવા આતમાં સહન કરવું પડે, પણ પરિણામે ન પામે. દૃષ્ટિભેદ અને કદાગ્રહનું સાચું સ્વરૂપ આનંદની અમૃત-પૂણિમાનાં દર્શન થાય. માનવી -સમજતાં એમ જણાય છે કે, માનવી પિતે બન્યા સિવાય આ સંસારે માનવી તરીકેનું

Page #16

જીવન વ્યતિત કરવાને દા કરે તે પણ છે, જો તેટલા સમયને પણ યોગ્ય આદરપૂર્વક મશ્કરી જેવું જ ગણાય.
ઉપયોગ થાય તે પણ વિશ્વના હિતનું સક્રિય - જ્યાં જ્યાં નજર ઠરે છે, ત્યાં ત્યાં હાસ્ય આંદોલન સવેળા જાગૃત થાય. વાત કરવી છે. અને રુદનનાં સમ્મિશ્રિત સ્વરૂપે ગોચર થાય ભલાઈની, પણ અંતરમાંથી બૂરાઈનાં બીજા છે. આને માટે જેટલી લોકોની જવાબદારી છે, નાબૂદ થતાં નથી; પરનું ભલું કરવા જતાં, એથી વિશેષ માનવકુલના મેવડીએ તરીકે પોતાનું ભલું પણ કરી શકાતું નથી! કાળ પૂજાતા માનવે કારણરૂપ છે.
વહી જશે, મનની મુરાદો મનમાંજ શમી જશે. શાંતિના સ્નેહસિન્ધને તીરે કાંકરા એકઠા મળેલા માનવ જીવનને લાભ ઉઠાવવા માટે કરવાની જે મઝા આવે છે, તેથી એકશતાંશ સવેળા જાગૃત થવું જોઈએ. આનંદ પણ કલુષિત વાતાવરણના ઉચ્ચ પ્રકા- જાગૃતિ એટલે પ્રમાદને ત્યાગ. પ્રમાદ તે. રના વૈભવ વચ્ચે જીવતાં પણ આવી શકે તેમ કહેવાય કે જે આપણને પરનાં અને આપણાં નથી. કારણ કે ત્યાં અભયના જળની ઉર્મિઓ આત્મોન્નતિના કાર્યમાંથી વારે; આત્મોન્નતિ તરતી હોય છે, જ્યારે અહીં મારામારી એ તેજ કે, જેની આછી ઉમા-પ્રભા વડે અન્યના (શારીરિક, માનસિક કે બૌદ્ધિક) વચ્ચે જીવ- અંધારાં આંગણે અજવાળું પાથરી શકાય. વાનું હોય છે. માનવી એના જીવનની પળે- ઐહિક ઉપગની પાછળ ખર્ચાત સમય, પળને સદુપયોગ કરવાના બેટાં બહાનાં નીચે કાળ ખાઈ જશે. આ જીવન વડે એવું થવું જીવનનાં અપ્રતિમ સત્યેનું લીલામ કરીને જોઈએ કે, કાળ પણ ન ખાઈ શકે. દુનિયાની બજારમાં એક નામાંકિત નરકેસરી કલા, સાહિત્ય ને સંગીતઃ આત્માની તરીકે જીવવાનાં વલખાં મારે છે; સંસારમાં અબેલ ઉમિને વાચા આપતાં આ ત્રણ વિશ્વસાચા નરકેસરી તરીકે જેને જીવવું હોય, તે વ્યાપી બળોનાં સાત્વિક સર્જનમાં વિશ્વમંગલનું આ રીતે નહિ, પરંતુ માનવ હૃદયનાં ગૂઢતમ કાર્ય પણ નાનુંસૂનું બની જશે. આપણી આંખે ભાવના સૂમ અભ્યાસ સાથે તેમને સહેવી જેમ જેમ કલાની કવિતા પીતી થશે, આપણું પડતી અમાનુષિ યાતનાઓ બદલ સંસારના અંતર જેમ સાહિત્યની પીંછી વડે એને મેલ બજારમાં ઝુંબેશ ઉઠાવે છે.
ખેતું થશે અને આપણું કણેન્દ્રિય જેમ જેમ જીવનને શાંતિ બક્ષતાં, સીધા સાદાં જીવન અમૃતમય તત્ત્વની અમૃત–પ્રસાદી ચાખતી સૂત્રોને નસેનસમાં ઉતાર્યા સિવાય સાચી શાંતિ થશે, તેમ તેમ આપણું પ્રત્યેક જીવન કર્તવ્ય કે વિશ્વકલ્યાણની વાત ત્યાંજ અટકી જશે. એકબીજાની નજર સામે, લેશ પણ મનમેલ પરની ભલાઈ–બૂરાઈ વિચારવામાં આપણું સિવાય કરતાં, આપણે અચકાશું નહિ, અને, જીવનને ભાગ વ્યતિત થાય છેબાકીનામાંથી ધીમે ધીમે આંતરિક એકતા વધવા પામશે. કેટલોક સમય એવા–કમાવામાં વહી જાય છે. આંતરિક ઐક્યના ઉદય સાથે આખાયે માનવ બાકીનામાંથી અમુક કાળ નિદ્રામાં વ્યતિત સંઘનું આંતરિક ઝરણ એકજ મૂળમાંથી નીકળી. થાય છે. એક દિવસના ચોવીસ કલાકમાંથી એકજ અનંતને દરવાજે વહેતું થશે અને પ્રાણ માંડ અર્ધો કલાક આત્મહિત ચિંતન માટે મળે માત્રના કલ્યાણનું મહાપર્વ આપણે આ આંગણે

Page #17

- મંગલ માર્ગ, ઉજવાશે. ભાવિનાં શુભની આશા પ્રત્યેક માનવ જોઈએ. ધારી અસર નીપજાવવાનું જે બળ પ્રાણુને હોય છે, પરંતુ તે આશાનાં અનુપમ આત્માના અચળ પ્રવાહમાંથી વહેતા સંગીત દશ્યનાં દર્શન કાજે માનવીએ પહેલેથી તેયારી સૂરમાં છે. • કરવી પડે. તે સિવાય તેની તમામ આશાઓ જે પાંચ ઈન્દ્રિય માનવી માત્રને મળી છે, નિરાશાના ગર્ભમાંજ સમાઈ જાય. આપણી તેના ઉપર સ્વામિત્વ હક્કો સ્થાપ્યા બાદ માનવી આસપાસ તરતાં સુખદુઃખનાં પ્રેરક દશ્યને સાચો માનવ બની શકે. બાકી ઈન્દ્રિય જય કલાની લિપિમાં કેરીને, માનવસંઘને એ સિવાય સાચી જીત મળતી જ નથી. આંખેને
ખ્યાલ આપવું જોઈએ કે, સુખદુખ કે ઉભય- અસાર દર્શનમાંથી સાર દર્શનમાં રમવાની માંથી એકેય ચીરંજીવી નથી. ચીરંજીવી છે તાલીમ અપાય, કાનને અમૃત–કાવ્ય શ્રવણની આપણી આનંદપર્વણીનું પરમ મંદિર; માંગલ્ય- શિક્ષા મળે, જીભને સત્યરચારનું ઔષધ કારી સનેહનું પિષણ એજ એક એવું અનંત- પીવરાવાય, નાકને સત્વની સુગંધને અભ્યાસ જીવી તત્વ છે, કે જેની પ્રતિભા સદા એક મળે અને ત્વચાને ઉષ્ણ-શીતથી પર બનવાનું સરખી પ્રાણુવન્ની અને પવિત્ર રહી શકે છે. ભાન કરાવી શકાય, ત્યારેજ “સર્વમગલને
સ્નેહના પિોષણ કાજે આત્માના આરેથી સમ- આપણે પહેલો પાઠ પૂરે થાય, સર્વના મગલની ભાવની બંસરીના સૂર કલુષિત વાતાવરણની આપણી સાત્વિક ભાવનાને વિજય થાય. મધ્યે જીવતા માનવસમુદાયનાં અંતરે ફેલાવવાં
- અડપલે અને ડાહ્યો “શ્રી જાતિન્દ્ર દવે એક અડપલે કરે છે જેનું નામ, ડાહ્યો શાણે છોકરો ડાહ્યો જેનું નામ, અતિશે કરતો અડપલાં જઈ બેસે જે ઠામ. * શાન્ત થઈ બેસી રહે જઈ બેસે. જે ઠામ, વહેલો ઊઠે ના કદી, સૂએ વહેલે વીર, બાળક મિત્રો આવતા, રમવા એની પાસ, ઊઠી રમવા દેડતો જાણે છૂટયું તીર. રમત ભૂલવી તેમને શીખવે લેસન ખાસ - પંદરવીસ લઇ આવતો બાળક રમવા ઘેર, ગુરુને દેવ સમા ગણી પૂજતા તેના પાય,
શીશા યાલા કાચનાં ભાગે સારી પર શાળામાંથી નીકળી, ઘેર પાસરે જાય, શાળામાં શીખે નહિ, ગરાને તો ગાળ, કદી ન જુઠ બોલતો, મુખથી દે ના ગાળ, માબાપે આશા મૂકી, ના સુધરે આ બાળ, આવ્યો અવનિ પર ફરી, હરિશ્ચંદ્રકલિકાળ,
“ઓ ઇશ્વર, ભજીએ તને મોટું છે તુજ નામ, વિદ્યા પારંગત થયો, “ડિગ્રી વિધવિધલીધ, : શિક્ષક માંદા પાડતું, થાય અમારો કામ, શિક્ષક ને માબાપને સંખ્યા સૌ વિધ. “શિક્ષક ઠોઠ બંધાય છે, શીખવે એ શી પેર?... “નામ કાઢશે છોકરો, થશે સન્ત મહન્ત” શાળા બદલી આરચૌદ આવ્યો પાછા ઘેર, ગુરુએ માબાપે કહ્યું “વર કીર્તિ અનન્ત.” વાતવાતમાં બેલતો જુઠાં વેણુ અનેક, ન્યાય, દયાને સત્યને અણનમ ભક્ત અડેલ, - ગુરુએ માબાપે કહ્યું, “વહી જાશે આ છેક દંભ પ્રપંચ સહે નહિ, ખમે ન એકે પોલ. લુંટી નાના બાળને હૈયે એ હરખાય, ફરતા સૂર્ય શશી અને ફરતી ખલ્ક હંમેશ, 3ળા કાઢી દીનને ધમકાવી મલકાય. પણ એના સિદ્ધાંત તે, ફરે ન કદી યે લેશ.

Page #18

વૈશાખ એ ય વા
! : એક ક્રોધીપળ ઘણી વખત વર્ષો સુધી
પશ્ચાતાપ કરવો પડે એવી કાર્યવાહી કરે છે. પૂ. પં. પ્રવિણવિજયજી મહારાજે તે ક્રોધીક્ષણ એવું નુકશાન કરે છે કે, જેને.
Nobody likes critism, every body's આપણે શેક કરવાથી અગર આંસુ સાથ્વીથી shilling is worth 13 d stinging cri. tism even if it is justified spoils
પણ સુધારી શકતા નથી. human relations.
United we stand divided we fall. કેાઈને પણ પિતાની ટીકા પસંદ આવતી જ્યાં સંગઠન છે ત્યાં પતનને ભય નથી. નથી. દરેકને પોતાની વસ્તુ હોય તેના કરતાં જયાં ભાગલા પડયા છે ત્યાં પતન થયું સમજે. વધુ કીંમતવાળી માલમ પડે છે. સાચી પણ A man is a creature of Cricumકડક ટીકા મનુષ્યોના સંબંધમાં ખલેલ પહોંચાડે છે. (stances but a religious man in the
lord of himself and a master of The height by great men reached
Circumstances. and kept were not attained by sudden flight but they while their મનુષ્ય એ સંજોગોને કીડે છે. પરંતુ companions slept were toiling forward ધમિક મનુષ્ય પોતાને માલિક છે અને સંજોin the night. ..
ગેને શેઠ છે. મોટાં માણસોએ જે મોટાઈ પ્રાપ્ત કરી. When a misfortune befalls you, અને સાચવી રાખી તેમાં તેમને પ્રયત્ન do not find fault with the person કારણભૂત હતે. માત્ર સહેજ સ્વભાવે અગર who is apparent agent. Scrutinize વિના મુશીબતે ઉચ્ચપદ પ્રાપ્ત થઈ શકે જ નહિ. your own conduct and perhaps you. જ્યારે તેમના સોબતીઓ ઉંઘતા હોય છે, ત્યારે will find your self responsible for
the same. મહાન બનવાની ઈચ્છાવાળા પુરૂષે આગળ આ વધવા માટે સારી રાત પ્રયત્ન કરી રહ્યા હોય જ્યારે તમે દુઃખી થાઓ ત્યારે દુઃખ છે. અઘેરીની માફક આખી રાત ઊંઘવાવાળા આપવામાં જે નિમિત્ત માત્ર થાય છે તેને કાંઈ આગળ વધી શક્તા નથી. ' ગુન્હેગાર ગણશે નહિ. તમે તમારાં પૂર્વકૃત
The whole science of the life is આચરણેને તપાસશે તે માલુમ પડશે કે, to avoid sowing the seeds of regret. આ કમનશીબી માટે તમે પોતે જ જોખમ,
દુખના વૃક્ષને ઉત્પન્ન કરનાર પાપરુપ દ્વાર છે. બીજ હોય છે. માટે પાપની ખેતીને તીલાંજલી Never smile on other people's. આપવી એજ જીંદગીમાં પ્રાપ્ત કરવા લાયક faults, your own faults may be a huge પદાર્થ વિજ્ઞાન છે.
joke to others. 'One angry moment often does કેાઈની ભૂલ તરફ તમે હસે નહિ કારણ we repent for years, it makes wrong કે તમારી ભૂલો (સ્મલના) પણ બીજા માટે never make right by sorrow or tears. વધુ હાસ્યને પાત્ર હશે.

Page #19

આપણી જ કુટેવોથી થતા રોગને ફેલાવે અને એનાથી જ આપણે નાશ હાનિકારક ખાણાં-પીણાં; શાસ્ત્રી રેવાશંકર મેઘજી દેલવાડાકર,
આજે સર્વત્ર કૃત્રિમતા અને નાસ્તિકતા વધતી આવે છે તેના મૂત્રમાં એ રોગના મોટા પ્રમાણમાં જાય છે. આપણને ઘી જેવો પૌષ્ટિક પદાર્થ પણ અપ- વિ-કીટાણુઓ હોય છે. આપણે ત્યાંના અનેક લોકે વિત્ર વસ્તુમિશ્રિત ખાવા મળે છે. દૂધ પણ આરા- સેડાયૅટરની ખાલી બાટલીમાં રોગીનું સૂત્ર લાવીને લોટ કે પાવડર ભેળવેલું મળે છે, એવી જ રીતે પાણી, ડેાકટરને બતાવ્યા કરે છે અને તે બાટલી ઘણીવાર મધ, કેસર વગેરે અસંખ્ય વસ્તુમાં ભેળસેળ થયેલ સીધી કારખાનામાં પહોંચે છે. અને તે આપણને હોય છે તેના બેરાકથી લાભને બદલે હાનિ થાય છે. પીવા મળે છે અને આ રીતે પણ ટાઈડનો ફેલાવો
અગાઉ એક દૈનિક બંગાલી પત્રમાં છપાયું હતું થાય છે. કે “કલકત્તાના એક ડોકટરે પોતાના મિત્ર જોડે બર- સારા દૂધમાં કેટલાક ગંદા તલાવ. વાવ. કવા દવાળું જળ પીવાને માટે બરફ મંગાવી તેને તેડતાં વગેરેના પાણી કે ગમે તે હેરનાં દૂધ નાખે છે, અને તેની અંદરથી ભરેલ ગાજર (ગુજરાતી અર્થની આવાં સસ્તાં દૂધ ખાવાથી તથા તેમાંથી બનાવેલી
વળ તેથી તે શ રા છે) નીકહ્યું હતું કુલફી, આઈસ્ક્રીમ વિગેરે ખાવાથી અનેક તાવ વગેરે ઇન્ડિયન મેડિકલ ગેટ' માં કોઈ એક ડોકટરે કેટ- રોગ ફેલાય છે. ઘણીવાર રસ્તામાં સૂકવવા પાથરેલ • લાક વર્ષ પૂર્વે લખ્યું હતું કે, “જેને ટાઈડ તાવ લાકડાના વેર ઉપર બીજાની કે આપણી વિષ્ટા, મુત્ર,
- ઘૂંક વિગેરે અપવિત્ર વસ્તુથી ખરડાયેલા પગ કે : Biggest room in the word is the cast cuden a well do out for azui uur room for self improvement
દુકાનદારે આપણને બરફ આપે છે તેથી પણ રોગ - દુનિયામાં સુધારવા લાયક કોઈ મોટું આપણુમાં ફેલાય છે. સ્થાન હોય તે તમારી પોતાની જાત છે. ચાહની મોટી મોટી અનેક દુકાનમાં તથા અંગ્રેજી તમા પોતે સુધરી બીજાને સુધારવા પ્રયત્ન હટલમાં એકવાર વાપરેલી ચાહની પત્તિને એક કરશે તો તે સફળ થશે.
ખૂણામાં એકઠી કરવામાં આવે છે. અને સસ્તી ચાહ I will speak ill of no man and
વેચનારા અનેક દુકાનદારો અને ઉપયોગ કરે છે. speak all the good I know of every.
વણુએ તેટલ અને ચાહની દુકાનમાં વાસણ ધોવાનાં body.
પાણીની કઈ દિવસ તમે જે તપાસ કરશે તે જણાશે કે, ઘણું કરીને એકજ બાલદીમાં કે વાસ
ણમાં પાણી ભર્યું હોય છે અને તેમાં જ હરેક સગુણે હું જાણું છું તેને માટે હું સારું
લેનાં એઠાં બધાંય વાસણે આખો દિવસ બોળીબોલીશ. (ગુણેને પ્રકાશ કરે અને આ
બેની ધેયા કરે છે. કેઈ કઈ “પવિત્ર મનાવાતાં અને ઢાંકે).
હિન્દુ ભોજનાલય” માં કોઈ એક “પવિત્ર” સજનની - Nothing is good or bad but પાતલ પર ખાતાં બચેલું મિષ્ટાન વગેરે અન ઉઠાવી thinking make it so.
લઈને તેજ અન્ન તે પછી જમવા આવેલ બીજા ‘કે વસ્તુ સારી અગર ખરાબ નથી. “પવિત્ર” સજજનને પીરસવામાં આવે છે, માટે પણ તમારી માન્યતા તેમ મનાવવા પ્રેરે છે. ભાગે હેટમાં સેંકડો જાતના લોકો અનેક જાતના
રોગવાળા આવે છે અને તેઓના મઢે અડકાડેલા

Page #20

વૈશાખ, એ જ ગ્લાસ બીન લોકો મોઢે લગાડીને પીએ છે ઉથલાવવાની તથા દાંતથી નખ કાઢવાની ટેવ હોય અને એ જ ગ્લાસમાં એઠા હાથે પણ અંદર નાખી છે અને એજ એઠા હાથે તેઓ ખાવાપીવાની વસ્તુને ધૂવે છે અને એથી પણ રોગો ફેલાય છે. અડકે છે અને બીજાને પણ તે ચીજો આપે છે, - પરચુરણ મીઠાઈ વેચવાવાળાઓ અને ઘણીએ આપણી મ્યુનિસીપાલીટી કે જે સ્વચ્છતા, આરોગ્યતા મીઠાઈની દુકાનોમાં ગાવેલી મીઠાઇઓમાં રસ્તામાં ફેલાવવાનો દાવો કરે છે. તેણે ડોકટરી નિયમથી વિરુદ્ધ ઝાડ કાઢતાં ઉડેલી અને બીજી રીતે ઉડતી મેલી સ્કૂલે વગેરેમાં એકજ પ્યાલા કરી દરેક જાતના ધૂળ ઉડીને લાગે છે, તેમજ જે મીઠાઈ બનાવે છે છોકરાને મોઢે અડકેલા અથવા ગમે તેવા રોણી ચેપતેઓ પણ મેલા ગંદા તથા પરસીના વગેરેથી ખરડાયેલ વાળા છોકરાઓ મોઢામાં પ્યાલાની કર નાખીને હાથેથી બનાવે છે અને વેચે છે. દુકાનાદિની આજુ- પીધેલા પ્યાલાથી બધી જાતના બાળકને પાણી પીવાનું બાજુમાં પડેલે કચરો; વિષ્ટા, ભિની જગ્યા, પેસાબ અને દૂર બેસતી કન્યાઓ અને મહેતાજીએાને રજવગેરે ઉપર બેઠેલી માખીઓના ઝંડ પણ મીઠાઈ વલા અવસ્થામાં પણું એક જ થાળે પાણી પાઈ ઉપર આવી બેસે છે, મેં કેટલીએક હિન્દુ દુકાનોમાં ભ્રષ્ટવાડે ફેલાવવાનું અને અસ્પૃશ્યતા કાઢી સ્વચ્છતા ભજીયાં વગેરે ગરમ છે કે નહિ તે તપાસવા માટે (!) ફેલાવવાનું કામ કાયદાકારા કરી રહી છે. તેમાં હાથ નાખતા હિન્દુ અને અહિન્દુ ભાઈઓને હિન્દુસ્તાનમાં આપણે લોટ ચાળીને નીકળેલું જે જોયા છે, ઘણું દુકાનદારે તેમ કરતાં તેને અટકાવતા લું ફેંકી દઈએ છીએ તે જ કચરામાંથી વિલાયતમાં પણ નથી. અહિન્દુના હાથને પાણીને છાંટે લેતાં ગમે તે જાતનાં લેકે બીસ્કીટ બનાવે છે. જેને અભડાઈ જનારા પણ તે બધું નજરે જેવા છતાં કહેવાતા આપણું સુધારકે હિન્દમાં હોંશથી ખાય ત્યાંથી જ તે વસ્તુ લે છે.
છે. અંગ્રેજો આપણે દેશમાં આશરે બસો વર્ષથી રસોઈ કરનારા “મહારાજ” નામધારી રઈ આવ્યા છે છતાં તેમણે પોતાને વેષ, ભૂષણ કે આઓ પણ આજકાલ કેટલા બધા મેલા, ગન્દી આહારાદિનો ત્યાગ કર્યો નથી, જ્યારે આપણે તેનું જ ટેવવાળા. મેલાં લુગડાંવાળા અને ખાસ કરીને ચેપી અનુકરણ કરી ઉછીકા લીધેલા અંગ્રેજી આચારવિચારોગોથી ઘેરાયેલા હોય છે કે જેને જોતાં તેના હાથનું રથી ભ્રષ્ટ થઈ રહ્યા છીએ. આપણામાંના કેટલાક ખાવાનું ખાતાં પણ આપણને સુગ આવે, કેટલાક ગંદા લેકનાં મેલાપણાને લીધે સુગાઈને, સફેદ કપડાથી માળામાં કામ કરતા ઘાટીઓ પણ અનેક ધરોનાં ઉપરથી સ્વચ્છ (!) દેખાતા બટલરના હાથનું કેટલાક અનેક જાતિના લોકોનાં વાસણ માંજીને એકજ સુધારકેનું (!) ખાવા પણ તૈયાર થાય છે, વાસ્તવિક પાણીના પીપમાં ધાને થોડાક શબ્દ જલથી ધોઇને રીતે ઉપરથી સ્વચ્છ દેખાતા તેઓ તથા તેમની આપે છે જેમાં કોઈ કોઈવાર એઠવાડ અને ગંદા રાંધણુઓ અંદરથી ઘણુ ગંદાં હોય છે. ઝાડે પીસાબે પાણી સદ્ધાની ગંધ મારતી હોય છે. એક ભદજી જઇને કેટલાક લોકો તે પૂરા હાથ પણ દેતા નથી મહારાજ વારંવાર પાન સુરતી ખાઇને મોટું લાલ અને તે જ હાથે ખાનપાનનો વ્યવહાર કરતાં ઘણાને ચટક રાખતા અને હોઠ તથા મોઢામાં પોતાની મેં જોયા છે. આંગળી ઘાલી દાંત સાફ કરી અને હાથ ખાવાપીવાની હિન્દુશાસ્ત્રમાં આહાર અને આચારવિચાર ઉપર વસ્તને લગાડતા અને બધાને તે પીરસતા અને ખાસ નિયમ કર્યા છે, અને આચારને ઉત્તમ ધર્મ ખાનારાને રોગના ભોગ બનાવતા હતા, કેટલાકને કહ્યો છે, કુદરતી નિયમ પણ એક એ છે કે, કાન. અને મોઢાં તથા દાંતને કચરો કાઢવા “ જેવું અન્ન તેવું મન”. આહારની શુદ્ધિથી બુદ્ધિ માટે આંગળીઓ ઘાલવાની ટેવ હોય છે, અને કેટ: શબ્દ થઈને વિવેક વિચારમાં દઢ થાય છે, ખાધેલા લાકને થુંકમાં આંગળી બળી કાગળનાં પાનાં ખોરાકનું સૂક્ષ્મ પરિણામ મન છે. અને જેવું મન
*
:

Page #21

હાનિકારક ખાણીપીણાં. તેવો મનુષ્ય વ્યવહાર કરે છે. “જેવું અન્ન તે કાંદાવાળો પંચ ભેળ, આઈસ્ક્રીમ, આઈસ્ક્રીમની કાંડી એડકાર”, ગીતામાં સાત્વિક રાજસ, તામસ ભાવ હલકી કેમના એ બંધુઓએ કે બીજી કોઈ કેમે દર્શાવી: વાસી, વિકત થયેલા દુધવાળા, એઠા, નળના પાણીના કે પોતાના ગેળાના પાણીમાંથી બઅપવિત્ર અને ભાવદષ્ટ અન્નના આહારને તામસ નાવેલાં શરબતે છાંટી આઇસના બનાવેલાં રમકડાને ભાવનો ઉત્પાદક કહ્યો છે, આપણા શાસ્ત્રમાં દર્શાવેલા બચ્ચાંઓ હાંસથી ખાય છે. પૈસા ન હોય તો ઉધાર આચારવિચાર અને આહાર વિહારમાં આપણે લોકે લે છે. જેમની નાત જાતમાં જે ચીજ વસ્તુ ખાવાનો વિવેકશન્ય થયેલા હોવાથી અગાઉના કરતાં હાલમાં રિવાજ નથી, જે કોઈ ખાતાં દેખે તો પ્રાયશ્ચિત આપણામાં ક્ષય. સન્નિપાત, કાલેરા. સંગ્રહણી, કરાવે અથવા નાત બહાર મૂકે તેવી જાતના બાળકો અસિમાન્ત, જુદી જુદી જાતના તાવ અને રોગે પ્રથમ તે આવી ચીજો ખાતાં અચકાય છે પરંતુ અધિક પ્રમાણમાં વધતા જાય છે, ઉપરથી દેખાવડા બીજા છોકરાઓની સંગતની તેમને તરત જ અસર જણાતાં છતાં પ્રતિદિન નિઃસવ, નિર્બલ, નિસ્તેજ, થાય છે. પ્રથમ તે છોકરો ચોરી છુપીથી ખાય છે, અસહિષ્ણુ, રોગી, કામી અને “કમતાકાત છતાં પછી ખુલ્લી રીતે ખાય છે, અને છેવટે હોટેલમાં ગુસ્સા બહાત” ની સ્થિતિએ પહોંચતા જઈએ છીએ, જઈને અને ગમે તે જાતના માણસ જેડે એક ટેબલ તેનું કારણ શું? ખાદ્ય ખેરાકીની સામગ્રી અનેક ઉપર બેસી ખાય છે, મોટી ઉંમરે તેજ શિક્ષા પામી જાતની ખરાબ વસ્તુઓની ભેળસેળ કરી વેચાઈ રહી વાવા પીવામાં છૂટ લીધેલ ભાઈ કે બહેન ગમે તે છે અને એ આપણે ખાઈ પી રહ્યા છીએ, ઉપરથી જાતના માણસેની હોટલમાં ખાતા પીતો થઈ જાય છે. આપણામાં આળસ વધ્યું, મન મેલું થયું, શરીર તેને આપણે છેલ્લે છેલ્લે ઢેડ, ભંગી, ચમારની પંગતમાં -ઉજળું છતાં રોગગ્રસ્ત–રની પુણી જેવું, ફીકકું, ડોકટ- બેસીને ખાતા પીતો જોઈએ પણ છીએ, હિન્દુ હોટરની દવા ચાલુ જ હોય, બચ્ચાં પણ તેવાં જ નબળાં લમાં ભોજન લેતાં શરમાતા તે ભાઇને ઇરાની, અંગ્રેજી રેગી થાય, આ બધું આહારશુદ્ધિની ખામીનું પરિણામ કે બીજી અહિન્દુ પતિની હોટલમાં પણ ખાતા પીતાં છે. મા, બહેન, કે સ્ત્રી જે પ્રેમભાવથી રસાઈ કરશે અને જોઈએ છીએ, પછી તે નાતિ આજે વિવાદ: જમાડશે તે ભાવથી કોઈ નોકર ખવડાવશે ખરો? મા, ગમે તેવા મનુષ્યના હાથની પણું ગમે તે વસ્તુ ખાવા બહેન કે સ્ત્રી પોતાને માટે સારી વસ્તુ ન છૂપાવતાં તૈયાર હોય છે. પછી દલીલ કરે છે કે, જે રોટ પુત્ર, ભાઈ કે સ્વામિને પીરસી દેશે; પરન્તુ શું કઈ વ્યવહાર કરવામાં વાંધો નથી તે બેટી વ્યવહાર કરસેઇઓ એમ કરશે? તે તો પોતાની રોટલી અને વામાં શું વાંધો છે? એમાં શું ? એમાં શું? આમ ભાત દાળમાં બે ચમચા ઘી વધુ જ નાખશે, ઘરના કરતાં કરતાં તે મનુષ્ય ભ્રષ્ટ વિચારના, રોટી, બેટી
રાકમાં અરુચિ અને ચપાટી ઉપરના ગમે તેવા વ્યવહારની અને જાતપાત તેડવાને કટ્ટર હિમાયતી હલકા ખોરાકના ચટાકાના સ્વાદમાં પ્રીતિ; યથેચ્છાચાર થઈ જાય છે અને સાથે લઇ:veraથતિ
આહારવિહારના મૂળ આદર્શ હિન્દુધર્મના આચાર પોતાની વંઠેલ વટસેલની ન્યાતને વાડે વધારવા તત વિચારને અજ્ઞાન તથા મોટે ભાગે આજકાલની ભ્રષ્ટ થઈ જૂના આચાર વિચારને વખોડવા ભાષણે ઝાડવા શિક્ષાપ્રણાલી છે, નાની ઉંમરથી જ છોકરા છોકરીઓને પણ તત્પર થાય છે અને કહે છે કે, હિન્દુસ્થાનમાં સ્કૂલમાં મેક્લીએ છીએ, સવારે ઘરમાં ખાધું ન ખાધું ખાનપાન અને જાત પરજાતના બખેડાને લીધે જ ત્યાં ઝટ સ્કલમાં ભાગ્યા, ત્યાં આખો દિવસ રહેવું સ્વરાજ્ય મળતું નથી માટે જે બધા એક સાથે ખાતા પડે છે બચપણ કે યુવાનને લીધે ભૂખ પણ બહુ પીતા અને પરણતા થઈ એકતા સાધે તો ઝટ સ્વરાજ્ય લાગે છે, ટી મળે છે, બહાર કરાઓને લલચાવનારી મળી જશે, ઈશ્વર તેવા ભ્રષ્ટાચાર અટકાવી સર્વને સ૬ચાહ, ચેવડ, બિસ્કીટ, પીપરમેન્ટ, પુડી, પકેડી, બુદ્ધિ આપે એ જ પ્રાર્થના છે.

Page #22

શુષ્ક અધ્યાત્મવાદિઓના પ્રચારને પડકારતી એક ચાલ લેખમાળા દ્રવ્યગણપર્યાયને રાસ: ' પૂ. મુનિરાજશ્રી મુક્તિવિજયજી મ.
શુષ્ક અધ્યાત્મવાદીઓ જે જણાવે છે કે, ધર્મક્યિા અને મરછમાં આવે તેમ ઉપયોગ કરે છે, તે સારી એ આત્મહારમાં લેશમાત્ર પણ સહાયક નથી; કેમકે પણ વસ્તુ લાભ કરવાને બદલે નુકશાન કરે છે પણ અભવ્ય અને દુર્ભવ્ય બિચારા એ ક્રિયાઓને કરી- એથી જગતમાં એમ કહેવાતું નથી કે, સારી વસ્તુઓ કરીને મરી ગયા; તોપણ હજી તેમને નિસ્તાર થતા નુકશાન કર્યું. દાખલા તરીકે, ઘી એ શરીરને પુષ્ટિ નથી. તો તેના જવાબમાં, અવિચ્છિન્ન, પ્રભાવશાળી આપે છે, એ જગપ્રસિદ્ધ વસ્તુ છે. પણ કોઈ મૂર્ખ પ્રભશાસન ફરમાવે છે કે, આપવાદભૂત દષ્ટાંતને એને સવાર ફેંણીને ખાય અને મરી જાય તે ૫ણું બાદ કરીને જે જે આત્માએ તર્યા છે, તે બધા ધર્મ- ઘીથી મરણ થાય એમ કહેવાતું નથી. ઘી ખાનારે ક્રિયાઓના પ્રતાપેજ તર્યા છે. ધ્યાનમાં રાખવું જોઈએ સમજવું જોઈએ કે, ૧૦૦ વાર ફેણેલું ઘી એ ઝેર કે, ધર્મક્રિયા એજ શાસનની પ્રભાવના છે.
બની જાય છે અને એ રીતે ઝેર બનેલું પ્રાણુનાશક વીતરાગના શાસનમાંથી ધર્મક્રિયાઓને જે બાદ બને છે; માટે ઘી એ ઝેર ન બની જાય એ કાળજી કરીએ તે શાસન એ કલેવર બની જાય અને આગળ રાખવી જોઈએ. આ દૃષ્ટાંતમાં બહુજ વિવેકપૂર્વક વધીને ત્યાં સુધી પણ કહી શકાય કે, ચતુર્વિધ સંઘના આપણે વિચારશું તો જરૂર આપણને લાગશે કે, ઘી એ વ્યવસ્થા પણ નષ્ટ ભ્રષ્ટ થઈ જાય. જેમકે દાન આપ- વસ્તુતઃ સામા માણસના પ્રાણ લીધા નથી. પણ વાની ક્રિયા જે શ્રાવક બંધ કરે સાધુઓને સંય- ભાઈબંધની મૂર્ખાઈએજ પોતાના પ્રાણ ગુમાવ્યા છે. મની આરાધના અશક્ય બની જાય અને ધર્માચાર્યો એજ રીતે ધર્મક્રિયાઓ તે જગતમાં સર્વોત્કૃષ્ટ અમૃત -વાચનાદિ દેતા બંધ થઈ જાય તો સાધુઓના હાથમાં છે; પણું એજ અમૃતને જે પામર સંસારના ઈરાદે રજેહરણ રહી જાય, પણ સંયમના પરિણામ નષ્ટ આચરે છે, તે બિચારા પિતાની મૂર્ખાઈથીજ ઝેર થતાં વાર ન લાગે. શીલ પાળવાની ઉત્તમ ક્રિયા બનાવી રહ્યા છે અને એથી એ બિચારા સંસારતેમજ ઉત્તમ કોટિને તપ કરતા બધાજ બંધ થઈ સાગરથી ન તરે એમાં ધર્મક્ષિાઓનો શું ગુન્હ? જાય તે સદાચારી અને તપસ્વી મહાત્માનું દૃષ્ટાંત અભવ્ય અને દુર્ભવ્ય આત્માઓની આજ દશા છે. જગતમાં શાળ્યું ન મળે. જોકે, વીતરાગના શાસનની ઉત્તમ એવી ધર્મક્રિયારૂપ અમૃતને એ સંસારના ત્યાંસુધી હૈયાતી છે, ત્યાં સુધી આવું કદી બન્યું નથી, કીડાઓ તુચ્છ એવા વિષયોના માટે આચરીને ઝેર બનવાનું નથી અને બનશે પણ નહિ. પણ ક્ષણભર રૂપ બનાવે છે અને એથી એમના આત્માને નિસ્તાર માની લે કે, શુષ્ક અધ્યાત્મવાદીના મતને સારી દુનિયા થતો નથી. અહીં અભવ્યો કે દુર્ભવ્યો જે સંસાર સ્વીકારી લે તો પરિણામ એજ આવે કે, જગતમાં સાગરને નથી કરતા તે ધર્મક્રિયાના પ્રતાપે એમ તે કઈ દાનેશ્વરી, ઉત્તમ કોટિને સદાચારી કે તપસ્વી નહિ જ કહેવાય, પણ પિતાની સંસારલાલસાના પ્રભાવે. આત્મા મળે જ નહિ. પછી આપણે જે ઓલીએ છીએ. પ્ર. ધર્મક્રિયા એ આત્માના ગુણોથી વિજાતીય કે, કુત્સા વસુલ તે બોલી શકાશે નહિ. વતુ હોવાથી આત્મગુણોને કઈ રીતે ઉત્પન્ન કરે?
પ્ર. જે ધર્મક્રિયાને બાદ કરીએ શાસન નષ્ટ ઉ૦ કાર્ય માત્રામાં ઉપાદાન અને નિમિત્ત બને ભ્રષ્ટ થઈ જાય તે અભવ્યો અને દુર્ભ ધર્મને કારણે હોય છે. તેમાં ઉપાદાન કારણ એ કાર્યનું ક્રિયાના આધારે કેમ નથી તરતા?
સજાતીય કારણ કહેવાય છે. જ્યારે નિમિત્ત કારણું ઉ૦ જગતમાં એક નિયમ છે કે, સારી વસ્તુને એ કાર્યનું વિજાતીય કારણ પણ હોઈ શકે છે. પણ જે અનાકમાણસ યોગ્ય રીતે ઉપયોગ ન કરે એકલા ઉપાદાન કારણથી કાર્યની ઉત્પત્તિ માનનારા

Page #23

દ્રવ્યગુણ પર્યાયના રાસ.
નિમિત્તને પ્રાપ્ત કરવા તે ન ભટકતા હાય અને વ નિમિત્ત કારણે જ કાર્યની ઉત્પત્તિ બતાવે તે તે આપણે જરૂર એમ કહી શકીએ કે, શાસ્ત્રાનુસારીણી ક્રિયા વગર પણ આત્મગુણા પ્રાપ્ત થઈ શકે. ધ્યાનમાં રાખવું જોઇએ કે, આત્મગુણાની પ્રાપ્તિમાં શાસ્ત્રાનુસારી પરિણામ એ ઉપાદાન ફ઼ારણ છે. તેમજ શાસ્ત્રાનુસારીણી ધર્મક્રિયા એ નિમિત્ત કારણ છે. વ્યવહારમાં પણ આપણે જોઈએ છીએ કે, દીપક પ્રગટ કરવા હોય તેા દીવી, દીવેલ, દીવેટ અને · દીવાસળીની જરૂર પડે છે. આ ચાર વસ્તુ સિવાય દીપક પ્રગટ થઈ શકતા નથી. કાઈ મુખ માણુસ દીવીને તેાડી નાખે, દીવેલ ઢાળી નાખે, દીવેટને ધૂળમાં રગદાળી નાખે અને દીવાસળીના ભુ ભુક્કા અને સુરેચુરા કરી નાખે તેા શું એ દીપક સળગાવી શકે ખરેાકે? જગતમાં ક્રાઇ માણસ એમ કહેતા ફરે કે, જેને દીપક સળગાવવા હોય તેણે ફાનસ ફાડી નાખવું, દીવેટ અને દીવેલને ધૂળભેગાં કરવાં અને પછી દીપક - સળગાવવા તે આપણે તેવા માણસને પાગલ જ કહીશું ને ? પ્રસ્તુતમાં આત્મભાવ કે આત્મગુણા એ દીપક સમાન સ્વપર પ્રકાશક છે. અને શાસ્ત્રાનુસારીણી ધ ક્રિયા એ દીવી, દીવાસળી આદિના સ્થાને છે. દીવાસળી આદિને તિરસ્કાર કરનારા જેમ દીપક સળવી શકતા નથી; તેમ શાસ્ત્રાનુસારીણી ધર્મ ક્રિયાના અનાદર કરનારા પણુ આત્મભાવ કે કેવળજ્ઞાન -સ્વરૂપ દીપકને પ્રગટ કરી શકતા નથી.
-193
સમજાવનારે જેમ સમજી માણસેાની દૃષ્ટિએ હાસ્યાસ્પદ બને છે તેમ મદેવી માતા અદિનાં દૃષ્ટાંત આપી ધમ ક્રિયાના ઉચ્છેદ કરનારા પણ શાસ્ત્રવેદીએની આગળ ખરેખર હાસ્યાસ્પદ જ છે. જેમ કાઈ લંગડા માણસ ચાલતી ગાડીએ ઉતરવા જતાં પડયા હોય અને એના પગ પણ એજરીતે મુકાય કે, જેથી પગની નશ છૂટ્ટી જવાથી એનું લંગડાપણું ચાલ્યું જાય તા શું એમ સિદ્ધાંત બધાય કે, જેટલા લંગડા હોય તેને સારા પગવાળા થવું હેાય તે, ચાલતી ગાઢીએ પત્તુ મુકવું? આવું કહેનારા એ બિચારા લંગડા માસના નાશ કરનારા છે. કારણ કે, પહેલાં ખનેલે લંગડાનો બનાવ તે અકસ્માત્ બનાવ છે. તેજરીતે મરૂદેવી માતાના બનેલા બનાવ એ અકસ્માત્ બનાવ છે માટે તેનું આલબન લઇ નિષેધ કરનારા; ભદ્રિક જીવાના ભાવપ્રાણના નાશક છે.
અહિં ધર્મક્રિયા કરનારા પૂણ્યવાન આત્માઓએ ધ્યાન રાખવુ જોઇએ કે, શાસ્ત્રકથિત ધમ ક્રિયા, આત્મસ્વરૂપ મુક્તિ કે ક ક્ષયના ઇરાદે જ કરવાની છે પણ સંસારના કાઈપણ પૌલિક પાના ઈરાદે કરવાની નથી. મુક્તિના ધ્યેયને આત્યંતિક રૂપે ભૂલી જઈ સંસાર માત્રના ઇરાદે ધમ ક્રિયા કરનારાઓ કઈ કાલે પસાગરને તર્યાં નથી; તરવાના નથી અને તરશે નહિ. જે ધર્મોપદેશકા સંસારના ઈરાદે પણ ધર્મ ક્રિયા થાય, એવું જોરશેારથી મુગ્ધ-અમુગ્ધ સ સાધારણ પ્રતિપાદન કરે છે, તે આત્માએ સંસા
પ્ર॰ શાસ્ત્રાનુસારીણી ધમ ક્રિયા એ આત્મભાવરમાં રહેલા અને જીવાના ભાવ પ્રાણની કારમી કતલ
કે કેવળજ્ઞાનાદિ ગુણાને પ્રાપ્ત કરવામાં જો સહાયક છે તેા મદેવી માતા આદિને વગર ધર્મક્રિયાએ પણ કેવળજ્ઞાનની પ્રાપ્તિ કેમ થઇ?
કરનારાઓ છે. વિરૂદ્ધ ઈચ્છાથી ગમે તે ઈરાદે અને ગમે તેવી રીતે પણ ધમ ક્રિયા, ગમે તે માણસ કરી શકે એવું સીધી કે આડકતરી રીતે પ્રતિપાદન કરશબ્દોમાં કહીએ તે, જિનમતના ઉચ્છેદક છે, જેમ નારા માટે ઉપાધ્યાયજી યશાવિજયજી મહારાજના એકલા પરિમાણુ વાદનું નિરૂપણ કરીને ધ ક્રિયાની સ`થા અનુપાદેયતા બતાવનારા જિનમતના ઉચ્છેદક છે તેમ વિદ્ધ ઇચ્છાથી ગમે તે ઈરાદે સજન જિનમતના અવશ્ય ઉચ્છેદક છે. સાધારણ ધર્મક્રિયા કરવાનું પ્રતિપાદન કરનારા પણ
ઉ॰ મરૂદેવી માતા આદિના દૃષ્ટાંતે શાસ્ત્રે અપવાદ રૂપે અને અકસ્માત્ રૂપે જણાવ્યાં છે. એનું અવલંબન લઈ શાસ્ત્રાનુસારીણી ધર્માં ક્રિયાનું ખડન કરનારા જિનમતનાં ઉચ્છેદક છે. દષ્ટાંત તરીકે એક માણુસ ઝાડે કરવા બેઠો અને જમીન ખેાદતાં ખાદતાં -સાનાના ચરૂ નીકળી પડયેા તે શું એમ નિયમ બાંધી શકાય કે, જેને સેાનાના ચરૂ જોઇતા હેય તેણે ઝાડે ફરતાં કરતાં જમીન ખેાદવી. આવું ખેલનારા કે

Page #24

વૈશાખ. - ભસ્મનું વન -
- અર્ધી પણ ન હોત. ભારત દેવમંદિરેથી આટલું
રમણીય પણ ન હોત, અને ધર્મના ઉપાશ્રય. - શ્રી પન્નાલાલ જ. મશાલીએ. સ્થાને વિના આપણી પ્રાચીન સંસ્કૃતિ ટકી
શિશુ નાગ વંશના ચંદ્ર સ્વરૂપ મહારાજા પણ ન હત. ભાવિપ્રજા આપના ઉપકારને શ્રેણિક ગયા, વૈશાલીના મહાપરાક્રમી રાજા બદલ શી રીતે વાળશે ?” ચેટક ગયા, મૌર્યવંશના મુકુટમ ચંદ્રગુપ્તાદિ સંપ્રતિ રાજન! એ પ્રતાપ છે ભગવાન પણ ગયા, શાસનના સમર્થ પુરુષસિંહ ભાર- આર્યસુહસ્તિને, પણ સંભાળજે, ભૂતકાળમાં તમાંથી અદ્રશ્ય થતાં પરદેશીઓ અને પરધ- એ મંદિરે ઉપર ભારે આક્રમણે થશે. યવને Íઓનું જોર વધી રહ્યું છે. શાસન ઉપરના સિવાય હિંદમૈયાના સંતાને પણ એ પવિત્ર પ્રહારે વધતા જાય છે. ખરેખર ધમની અવ- મંદિર ઉપર ઘા કરતાં ચૂકશે નહીં, કે એ નતિ બહુ ઝડપથી થતી જાય છે, વિસેલું દેવભૂતિઓને નાશ કરતાં કંપશે નહીં, એના સહસ્ત્ર કમલ ઘણી ઝડપથી ચીમળાતું જાય છે. પત્થરથી ઇતરમંદિરે અને મજીદ રચાશે.
સંપ્રતિઃ “મહારાજા ખારવેલ, આપની એના ધનથી રાજ્યમહાલના પાયા નંખાશે. વાત સાચી છે. ગુસ્તાક્ષ્ય અને સિકદર પછી વિક્રમ! પણ દેશ અને ધર્મના રક્ષણને જશ પણ યવનદેશના બીજા રાજાઓ હિંદને જીતી છે ત્યારે જ લલાટે લખાય છે.” લેવા વલખાં મારી રહ્યા છે, સંસ્કાર ભૂમિ ભાર- વિક્રમ-“આપના આશિર્વાદ હો, ધર્મની તનું ધર્મ ધન હરી લેવાના પ્રયત્ન ચાલુ છે. રક્ષાને માટે તો એક સિદ્ધસેન દિવાકર જ બસ છે. ; પણ એમ ભારત ઉપર યવનેની વિજય પ્રાપ્તિ દેશની રક્ષાને માટે ક્ષત્રિયપુત્રોએ તલવાર હજુ
હેલી નથી. દેશને ખુણે ખુણે સાચા ધર્મોપ- મ્યાન બહાર જ રાખી છે. આપ નિશ્ચિત રહેશે, દેશકને ફરતા રાખવામાં આવશે, અવસરે દેશ કે ધર્મને માટે લેહીનાં છેલ્લાં બિંદુસુધી અનાર્ય પ્રદેશમાં અને સમુદ્રના દરના દ્વીપમાં હરગીઝ પાછા નહીં હઠીએ.” પણ મહાવીરને પવિત્ર સંદેશ હેતે કરવામાં આમરાજા–“રાજન! પણ બાલ્યકાળમાં આવશે. વળી સંસ્કારની વૃદ્ધિને માટે ભારતની રહેલો ભસ્મ આજે યવન પામી ચુકયે છે.. તસુ એ તસુ જમીન મંદિરની પવિત્ર શ્રેણિથી આજે એ પુરગ્રહ ભારતના મધ્યાકાશે તપી, રચી લેવામાં આવશે. રાજન! પરદેશીઓ સંસારની ઘેર કાલિમા શાસનને માથે વરસાવી સાતમા આસમાને ચઢી બેઠા છે, એમને મદ રહ્યો છે. કુમારિલ અને શંકર જેવા શૈવ-સાધુઓ ઉતારવા હું ભારતની બહાર જઈશ, અને રેમ ઉત્પન્ન કરી શાસનની ઉંડી ઘેર બેઠાવી રહ્યો છે. અને ગ્રીસનીએ પેલી પાર જઈ એમને પરાસ્ત પૂર્વજોનાં બંધાવેલ દેવવિમાને જેવાં મંદિરને કરીશ, એમને ગર્વ ઉતારીશ.”
ઝડપથી શૈવ કે ઈતર મંદિરમાં ફેરવાવી રહ્યો છે. વિક્રમાદિત્યઃ “રાજન ! પરદેશીઓને જીતી જેનોને તલવારની ધારથી વટલાવી, ન માને છે. આપે ભારતને નિર્ભય કીધું. તેમ પૃથ્વીને સંહારી, ભારતના પટ ઉપરથી જૈન સંસ્કૃતિનાં જિનમંદિરોની શ્રેણિથી અલંકૃત કરી. આ૫ સેહામણાં ચિત્રો ભુંસાવી રહ્યો છે.” ન હેત તો ચાલીશ કોડની જૈન સંખ્યા આજે ખારવેલ –અને તમે હાથ જોડીને બેસી

Page #25

ભસ્મનું યૌવન.
-93
રહ્યા છે ? દિનવદને જોઈ રહ્યા છે ? ”
આમરાજાઃ—“ ના મહારાજ, પણ આ અધમ અને અન્યાયિ પ્રવૃત્તિમાં આપણાંજ કુલલક બંધુઓના સાથ છે. આ સંહાર - લીલામાં સુધન્વાદિ ક્ષત્રિયરાજાઓના પણ હાથ
કુમારપાલ–“ કલિંગપતિ, ધમની ન્યાતતે અખંડ જ રહેશે ગુજરાતની અંદરતા એની પ્રભા ખુખ જ ખીલી રહી છે. દેશમાંથી હિંસાને ઉખેડી, સમુદ્રનાં ઉંડાવારમાં ડુખાવી દીધી છે, દિવસ ઉગે દેવવિમાન જેવાં નવાં જિનમદિરા છે. ખાકી માસ ધર્મનું અપમાન કરનાર નર-સજા`ઇ રહ્યાં છે. દેશની તાકાત આગળ પરદેશી નમી રહ્યા છે. કલિકાલ સર્વજ્ઞનાં પ્રતાપેતા ગુજરાત દેવભૂમિ બન્યું છે. ”
પિશાચાને જીવતા રહે’સી નાંખવા અમે તૈયાર છીએ, એ દૂરાચારીઓને અમે અમારા હાથ બતાવીશુ. એમનાં આવા ઘાર નર હત્યાકાંડના અલા વાળીશું. ”
વિરધવળઃ–સાચી વાત છે, અમારા મંત્રીઆએ પણ આબુ ઉપર અઢળક લક્ષ્મીખચી સુંદર જિનાલયેા મધ્યાં છે. એમના ધમપ્રેમ અદ્ભુત અને અલૌકિક છે, એમની વીરતા પણ અનન્ય છે, એમણે એકલે હાથે દિલ્હિપતિની કૈાજને હરાવી પાછી કાઢી દેશને ભયમુક્ત છે. ”
વનરાજ:-ગુર્જરેશ્વરે પણ હજી કંકણ પહેર્યાં નથી. દુશ્મનાની ખખર લેવા અમે હરહમેશ ઉત્સુક છીએ. ઉજ્જન અને વિદ્યના એ નરરાક્ષસ રાજવીઓની ખખર લેવા અમે તૈયાર છીએ. અમારા નિર્દોષ સહમિ મધુ-કીધા આની સામુદાયિક કતલ થઈ છે. એ જુલ્મકાંડના - અલા લેવા અમારા આખા ગુજરાત દેશ ખળભળી રહ્યો છે. તીનાશનુ ઉગ્ર પ્રાયશ્ચિત આપવા અમારા મહુઆ ચળવળી રહ્યા છે. ચેાગરાજ ! રણબ્યુગલ ફૂંકી યુદ્ધનાં સાદ કર, સૈન્ય તૈયાર કર ! ધર્મયુદ્ધમાં જવા હું જાતે જ તૈયાર છું, જા, ચાંપાને ખખર આપ. ખારવેલઃ–શાખાશ, ભારતના ક્ષત્રિ - જાગતા છે. ધમ માટે પ્રાણની આહુતિ આપવા તૈયાર છે, પુત્રો! ધમની જીવન જ્યાત અખ’ડ જલતી રાખા. ભસ્મની અસરથી શાસનને સુક્ત કરી.
હજી
ભીમદેવઃ-પરાક્રમ અને લક્ષ્મીદેવીની પ્રસન્નતા તા જૈનોને જ વરી છે. વિમળશાહે આયુના રાજાને જીતી ત્યાં કેવાં મનોરમ્ય મદિશ મધ્યાં છે ! શી ઉદારતા !”
ખારવેલ ધન્ય, ધ્રુવી ગુજરી ધન્ય, ત્હારાં સંતાનાએ શાસનની ખરી સેવા બજાવી ધમને માટે પ્રાણનાં અણમેલ અલિ આપી, છે, શાસનના વિષર્દૂ ટાઈમે એની રક્ષા કરી છે. ભ્રમના ચૌવનમઢને ઉતારી નાંખ્યા છે, ભારતમાં ત્હારૂં નામ અમર કર્યું છે. મેલે જૈનશાસનની જય.
આપણી સંસ્કૃતિ મુજબ, આપણાં શાસ્ત્ર મુજબ સ્ત્રી અને પુરુષનાં કબ્યા નિરાળાં છે. અને સૌએ પોતપોતાના કાર્ય ક્ષેત્રમાં જ રહી પરકાષ્ટાએ પહોંચવા પ્રયત્ન કરવા જોઇએ, એ સિદ્ધાંત ભૂલવા ન બેઇએ.
સૌ. પુષ્પાવતી હીરાલાલ દેશાઇ

Page #26

તાનાં પોતી
પૂર આચાર્ય દૈવશ્રી વિજયરામચન્દ્રસૂરીશ્વરજી મહારાજ
મૂર્ખાએજ પેાતાને બુદ્ધિમાન અને ગાંડાએજ પેાતાને ડાઘા તરીકે ઓળખે છે. નાનીએ તે કહે છે કે જે પેાતાની જાતને ડાહ્યા કહે છે, તે લગભગ ગાંડા છે.
માનવજીવન એ ધર્મની મેાસમ છે, પણ ખાવા પીવા, મેાજશાખ, ભાગવિલાસ માટે નથી. જ્યાંસુધી સંસારના સઘળા સંયેાગે! મારે માટે હિતકર છે એવા ઝાંખા ઝાંખા પણ ખ્યાલ હોય ત્યાંસુધી ધમની સાચી જીજ્ઞાસા થતી નથી.
દાન એ લાંચ નથી. લાંચ માટે અપાયેલું દાન એ જૈનશાસનનુ દાન નથી. દાન પણ છેડવા માટે છે. બધી ધર્મક્રિયા પૌલિક વાસના છેડવા માટે છે. દાન એ દાતાર મનાવવા માટે, ખ્યાતિ માટે હાય તે! એ સાચે ધમ નથી.
અહિંસા । . મનુષ્યને બહાદૂર બનાવે છે, શરી રથી પણ . એપરવા બનાવે. અહિંસક દુનિયાને—પર વસ્તુને ગુલામ નથી હાતા. એ આત્મા શ્રી જીનેશ્વર દેવના શાસનની ખાતર સર્વસ્વ દેતાં વાર ન કરે. .
શીક્ષરસિક રમણિએ માટે પતિના વિયેાગમાં તદ્ન સ્વચ્છન્દી આચારા સેવવા, એ ખરેજ શીલનું ખરે બપારે બજારના મધ્ય ભાગમાં લીલામ કરવા અરાબર છે. :
કામના સાધનો અનુકૂળ નથી, માટે અગર જે કામના સાધનેને અનુકૂળ કરવાના ઇરાદે કરાતા ત્યાગ એ તે એકરીતિએ રાગના કરતાં ભયંકર છે.
ખરેખર યથેચ્છ ફરનારી સ્ત્રીઓની પૂજા એન્જ નાના રાજમાગ છે. જ્યારે દુનિયામાં સ્ત્રીએ સ્વૈરિણી બને છે અને પુરૂષા સ્વતંત્રતાને નામે અહિન ને ઉ,ખલ બની જાય છે, ત્યારે ખરેજ દુનિયાનું આવી બને છે, એવી સ્ત્રીઓને, એવા પુરૂષા ખરેખર
આ
દુનિયા ઉપર ભારરૂપ અને શ્રાપ છે. ધર્મમાંથી કજીએ ત્યારેજ મટે કે, જ્યારે બધાજ એક મત થઈ જાય કે ધમ એ કરવા યોગ્યજ છે,
જે સુખ આપણે ઇચ્છીએ છીએ, તે સુખ. સંસારના કાઈપણ પદાર્થોમાં નથી. એવી માન્યતા જ્યારે થશે ત્યારે આત્માના સુખને પ્રગટ કરી શકવાની લાયકાત આવશે.
લક્ષ્મીને અર્થી, જ્યાં દરિદ્રતા દેખાતી હાય. ત્યાંથી ભાગે છે. તા આત્મલક્ષ્મીને અર્શી વિષયામાં ચક્ચુર અને એ કેમજ બને ?
વર્ષોથી પેાતાની જાતને ધર્મી કહેવરાવે પણ વર્ષોથી રહેલા દાષામાંથી એક પણ દોષને ઘટાડે નહિં તો તે ધર્મી કેમ કહેવાય ?
જેમ દુનિયામાં કિમતી વસ્તુ લેનારાએ આછા હોય છે. તેમ દુનિયાથી વિપરીત એવા ધર્માંને માનનારા પણ ઘણાજ ઓછા ડેમ એમાં કશી૮ નવાઈ નથી.
નબળા ઉપર હથિયાર ચલાવનાર અને ખળી આગળ માથું નમાવનાર એ શું અહિંસક છે ? કહેવું પડશે કે, એ અસિક નથી. પણ તે કાઈ સામાન્યથી ન કળી શકાય તેવા કારમા હિંસક આત્મા છે.
સાચાં પરિણામ અને પાકા વૈરાગ્ય હોય તે પડે જ કેમ ? એવી દલીલમાં કરનાસ્થાન મુંઝા પણ કહી દે। કે, પામેલા પડી જાય તેમાં ત આપનારના દેષ કે ન લેનારને; કિંતુ લેનારના પૂર્વનાં અશુભ કર્મીના જ દોષ છે.
૬ શ્રી જીનેશ્વર દેવને નાથ માને અને ઘેર જઇને રાગમાં રક્ત બનીને મારા પૈસે અને મારી સ્ત્રી કરા'એ દશામાં નાથ શી રીતે યાગક્ષેમ કરે?' નાથ તે ચેવીસે કલાક હૈયામાં રહેવા જોઇએ અને એમ થાય તે જ નાથ બની શકે અન્યથા નહિં જ..

Page #27

વૈજ્ઞાનિક યુગે સજેલું સીનેમા જગત, આર્યો માટે શ્રાપરૂપ છે. રૂપેરી પડદા ઉપર ધર્માત્માએ ન શોભે! શ્રી પંકજ
ફીલ્મ કંપનીઓ દ્વારા રૂપેરી પડદા ઉપર જૈન આ વિષયમાં જૈન સમાજમાં ભારે ખળભળાટ ધર્મની પવિત્ર વિભૂતિઓને આલેખવાના પ્રયત્ન છેડા અને દુઃખની લાગણી પેદા થઈ છે એમ પેપરમાં તે વખતથી થતા આવ્યા છે. આ વસ્તુને વધુ દઢ કરવા આવતા ઠરાવો ઉપરથી અને લોકસમૂહ સંધર્ષણથી
માટે જણાવવામાં આવે છે કે, જૈન વિદ્વાન, જૈન માલુમ પડે છે. લેખકો, વિગેરેના સહકારથી આ પીકચરે તૈયાર થઈ ફિલ્મ કમ્પનીઓની મદદમાં ઉભેલા કયા જૈન રહ્યા છે. જાણવા પ્રમાણે શ્રીપાલકમાર અને મયણા વિદ્વાને અને જેન લેખકે છે? એ ખાસ જણાવસંદરી તથા ભરત ચક્રવર્તી આ બનને ચિત્રપટો બહાર વવાની આવશ્યકતા છે. સાચે જૈન કેરી વિકતાને, પડવાની તૈયારીની અણી પર હતાં.
કેરી લેખન શૈલીને કદી પણ આવકારતો નથી.
- સાચી શ્રદ્ધાએ જેના હૃદયમાં સ્થાન લીધેલ છે તેવાજ ઉપકારીઓએ સંયમની કઠીનતા એટલા માટે વિદ્વાનને અને લેખકને સાચે જેને આવકારવા તૈયાર બતાવી છે કે, મેક્ષસુખના અર્થીઓ એને સુખપૂર્વક હેય છે. વેશ્યાની ગમે તેટલી સુઘડતા પણ તે પાળવા માટે દૃઢ અને સ્થિર બને, નીસરણીને કઠેળે કુલવધુની માફક દષ્ટાન્તરૂપ બનતી નથી. જેના હૃદએટલા માટે રાખવામાં આવે છે કે, નીસરણી સુખ- યમાં સાચી શ્રદ્ધાએ સ્થાન લીધેલ હોય તો તેના પૂર્વક ચઢાય, પણ ચડતાં ગભરાવવા માટે નહિં. તેમ હદયમાં શમ–સંવેગ અને નિર્વેદનું જોર પ્રબલ હોય
સંયમની કઠીનતા સાવધ કરવા માટે છે પણ છે એનું રૂપેરી પડદા ઉપર આવતાં ચિત્રપટ જેવાનું સંયમથી ગભરાવા માટે નથી.” એ વાત કદિ પણ દીલ હોતું નથી. એ તે નિરંતર ક્ષણે ક્ષણે પ્રગટ ભૂલાવી જોઈએ નહિં.
થતાં અને પલટાતાં પોતાની હદય રંગભૂમિના શ્રી જૈનશાસનમાં ત્યાગ, વૈરાગ્ય અને સંયમ ચિત્રો જેતે, વધુને વધુ શમસંગ અને નિર્વેદમાં એ કઈ નવી વસ્તુ નથી. અને મેક્ષનો અધિને ત્યાગ, ઝીલતો રહે છે. ક્ષણમાં એકની એક વ્યક્તિ પ્રત્યે વિરાગ્ય અને સંયમ વિના એક ક્ષણ પણ ચાલે તેમ નથી. રાગ અને બીજી જ ક્ષણે તેના પ્રત્યે દ્વેષ. ફરી તેના પ્રભુની આજ્ઞાના ઉંચામાં ઉંચા આદર્શને પામવા ?
પ્રત્યે પ્રેમનું મોજું, પુનઃ એના પ્રત્યે ઉપેક્ષાભાવ.
ક્ષણમાં એના રૂપથી આકર્ષાઈ એના તરફ ધસવાનું શક્તિ, સામગ્રી અને સાધન જ છે. મનુષ્યની પાસે
દીલ, બીજી જ પળે કંઈક ખ્યાલ આવતાં એને તિરછે તે બીજા કોઈ પાસે નથી માટે મનુષ્ય ધારે તો
સ્કારવાનું દીલ, આવું તે હદય રંગભૂમિ ઉપર પ્રભુની આજ્ઞાના ઉંચામાં ઉંચા આદર્શને પહોંચી શકે છે.
નિરંતર ચાલે છે. સાચા જૈન વિદ્વાન પોતાના હદય - જે આત્માઓ ધર્મની આરાધનામાં જ રક્ત ઉપર પ્રગટ થતાં આ ચિત્રો જોઈને થાકી ગયો રહે છે. તેઓ આ લોક અને પરલોક એચ-ઉભય હોય તેને બીજી જોવાની ફુરસદ કે મન પણ હોતું નથી. લેકને સુધારી પરીણામે અનંત સુખના ધામરુપ સાચે જૈન સંસારથી પરાગમુખકરતી અને સિદ્ધિપદને પામી શકે છે.
મેક્ષ તરફ આકર્ષતી લેખન શૈલીને જ આવકારનાર આજે જગતના સઘળાં પ્રાણુઓ ભેગની શોધ હેય છે. એટલે ઉપરોક્ત જૈન વિદ્વાનોના તથા માટે અખંડ વ્યવસાય કરી રહ્યા છે, પરંતુ આત્મ- લેખકોના નામ બહાર આવે તો તે કેરા વિધાન શક્તિ પ્રગટ કરવાના માર્ગને શોધવાને કાઈ જરા અને લેખકે જ છે કે જેન તત્વના શ્રદ્ધાળુઓ છે પણ વ્યવસાય કરતું નથી એ ખેદ વિષય છે. એ જાણી શકાય.

Page #28

વૈશાખ. આજે જૈન સમાજમાં ઘણાં વિદ્વાનો, ઘણું રવું જરૂરી છે કે, મહમદ પયગમ્બર કે જીસસ ક્રાઈસ્ટ લેખકે હેવા છતાં જેઓ બહાથી ઘણા જ દૂર છે. આદિવા પીક્યર ઉતરે છે? છતાં મેડનધર્મ જેના હૃદયમાં સિદ્ધાતિક વિતાએ જરાએ શમ અને ક્રીચીયન ધર્મનો ફેલાવો સૌ કરતાં વધારે છે સવેગ અને નિર્વેદ પેદા કરેલ હોય તેમ લાગતું જ્યારે રામ-કૃષ્ણ આદિ સીનેમા સ્ક્રીન પર આવવા છતાં નથી, એવી નામાવલી જૈન સમાજમાં નિશ્ચિત પ્રાયઃ તેમાં કૃત્રિમ અભિનયો ઈત્યાદિદ્વારા પરિણામે ઇતરથએલ છે. એમાંના જ આ વિદ્વાનો અને લેખકો ધર્માનુયાયિ આગળ તે ઉપહાસ પાત્રજ થાય છે. એમ હોવા જોઈએ. એના ઉપર આધાર રાખી જેનોની શું નથી લાગતું? વિરાગમય કથાઓ ચોમેર રાગના અન્તર લાગણી દુભાવનારું કાર્ય કરવું એ ખરે જ વાતોવરમાં કદીપણું વિરાગ પેદા કરે એ ખરે જ ઉચિત દેખાતું નથી.
ગગનકુસુમવત છે. એમ મારી દૃઢ માન્યતા છે. બીજે, કેટલાક વિદ્વાન મહાનુભાવો દ્વારા રૂપેરી જ્ઞાનીએ તો એવી વિરાગમય કથાઓ વાંચવા માટે, ચિત્રપટ ઉપર ધાર્મીક મહાપુરૂષોના ચિત્રો આણવામાં સાંભળવા માટે, તપ-જપ દ્વારા જેને ઈન્દ્રિયનિગ્રહ ધર્મપ્રચારનો અમૂલે લાભ મનાઈ રહ્યો છે. ખરે જ કર્યો હોય તેને જ લાયક ગણે છે. તે રૂપેરી પટ પર આ એમની દીર્ઘદૃષ્ટિના વિચારની શુન્યતા જ સુચવે છે. આવનાર પાત્રો અને તેના જેવા આવનાર પ્રેક્ષકો, આથી શું ધર્મપ્રચાર વધે છે? ના. ધર્મપ્રચારનાં કેટલા ઈન્દ્રિયદમન કરનારા હશે? એ સૌ કોઈ સમજી સ્થાનો તો હજુએ ઘણું વિદ્યમાન છે. વાસ્તવીક શકે તેમ છે. ખરેજ ધર્મકથાઓને ચિત્રપટ ઉપર લાવવાને ધર્મના મર્મને સમજાવનારા મહાપુરૂષો વિદ્યમાન છે. ઇરાદો ધર્મપ્રચારક મૂલક છે કે અર્થોત્પત્તિ મૂલક છે ? કાંઈ ચિત્રો બતાવવાથી ધર્મનો પ્રચાર થતું નથી. ધર્મપ્રચારક મૂલક હોય તે જ્ઞાનીઓની દષ્ટિએ સાચો ધર્મની ઝીણવટભરી વાત ચિત્રપટો બતાવવાથી ધર્મપ્રચારક સુસાધુજ છે; કારણકે જે ધર્મમય પૂરે
ખ્યાલમાં આવતી હશે? ઘણીવાર ગંદકીને દૂર કરવા પુરો બને છે, તેજ અન્યને ધર્મ આપવા સમર્થ માટે મ્યુનીસીપાલીટીઓએ ગંદકી વધવાથી થતી હોય છે. તે ધર્મપ્રચારના અતિઉમદા વિચારના હાનીઓનાં ચિત્રો બતાવ્યાં એથી શું ગંદકી દૂર થઈ ધરનારા તે વિદ્વાનો અને લેખકો શામાટે સુસાધતાને ગઈ એમ માનો છો? ધર્મ એટલે શું? ભોગસુખના સ્વીકારતા નથી? પણ ધર્મકથાઓને ચિત્રપટ ઉપર ભોગવટાને નિરાશસભાવે દેશવટો આપવાનો છે. સમતા લાવવાનો ઈરાદો ધર્મપ્રચાસ્ક મૂલક નથી. પરંતુ હજુ મહાસાગરમાં ઝીલવાનું છે. દેશવૃત્તિથી અને રાગવૃત્તિથી સુધી ધર્મકથારસીક શ્રોતાના હૈયામાં રહેલા ધર્મકથા પર થવાનું છે. એમાં કર્મલધુતાનું મુખ્ય સ્થાન છે. શ્રવણના પ્રેમને વિકૃત રીતે ધર્મકથાઓ ચિત્રપટ ઉપર આ બધુ શું ચિત્રપટોથી આત્મામાં પ્રગટ થશે લાવી નષ્ટપ્રાય કરવાનો ઇરાદો છે, એમાં જરાપણ એમ માનવું ખરેખર કચ્છના રણમાં જલ શોધવા શંકાનું સ્થાન નથી. કેટલાક રાગાધ પ્રેક્ષકો જેન બરોબર છે.'
કથાના વિરાગી યુવક યુવતીને જોઇને આવા વેવલા સીનેમા સ્ક્રીન પર ચિત્રપટો ઉતારવાથી ધર્મપ્રચાર કયાંથી નીકળી પડ્યા છે, સાવ ધર્માધ છે, આટલી વંધો હોત તો સસક્રાઈસ્ટનાં ચિત્રપટ ઉતારવાનું સુરૂપ સુંદરી મળવા છતાંએ ભીખ માંગવા નીકળી એ લોકો સામર્થ્ય ધરાવે છે છતાં પણ એ રોતિ પડ્યા છે, પ્રાયઃ નષ્ટ વિર્ભુજ હશે. આ જાતની અસ૬ અખત્યાર શામાટે નહિ કરાઈ હોય ? અને લાખો અને કલ્પના અને ઉગારો સિવાય અન્ય ઉગારો એ ફ્રોડના ખર્ચનીચે હૈપીતાલ દ્વારા લોકોને આક- રાગાન્ધો પાસેથી આપણને સાંભળવા મળવા મુશ્કેલ fણનીતિ અખત્યાર કરાઈ હશે? એ ખરે જ સમજુ છે. શું પ્રેક્ષકે ત્યાં વિરાગ સાંભળવા કે શીખવા માણસોએ વિચારવાની જરૂર છે.'
આવે છે? જો એમ હોય તે સંત તુકારામ આદિ સીનેમા સ્કીનપર ધર્મચિત્રો ઉતારવાથી ધર્મનો ભક્તોની ફિલ્મોથી કેટલાક પ્રેક્ષકો સંત તુકારામ પ્રચાર થાય છે એવી માન્યતા ધરાવનારાઓએ વિચા- જેવા થઈ ગયા? જ્યારે ફિલ્મોથી અનેક જાતની બૂરી.

Page #29

અભક્ષ્ય પદાર્થોના સેવનથી શરીર ઉપર થતી માઠી અસર; આહારશાસ્ત્રીએ પણ કબુલે છે.
આ વાતને વૈજ્ઞાનિક ભાજનના પ્રભાવ:
પૂર્વ મુનિરાજશ્રી ભદ્રંકરવિજયજી મ૦
શ્રી જૈન શાસનના આદેશ અને ઉપદેશને શક્તિ મુજબ અમલ કરનાર આત્મા રાગથી ઘેરાતા નથી એમ નહિ, પરંતુ માત્ર કહૃદયજન્ય રાગની પીડા જ એને સહેવી પડે છે. શક્તિ અને સૌંદય માટે નવી નવી દવાઓને ઉપભાગ કરવાથી ઉત્પન્ન થતા નવા નવા રાગાના ભાગ તે ક્દી પણ થતા નથી. દવાઓના ઉપભાગ નહિ કરવાની સાથે તેણે માન્ય રાખેલા શાસનના આદેશ મુજમ તે અભક્ષ્ય કે અનતકાયનું પણ કદી ભેાજન કરી શક્તા નથી. શ્રી જૈનશાસને માનેલા અભક્ષ્ય કે અનંતકાય એ એવી જાતના પદાર્થો છે કે, તેનું ભાજન કરનાર આત્મા પૂના તીવ્ર પુષ્ણેાય ન હેાય. વાસનાઓને આધીન બની રીમાતાઓના વણુ ના થાડા વખત ઉપર વમાન પત્રામાં પ્રગટ થયાં હતાં તે જોવા ખાસ ભલામણ છે.
ન
કરવાની ભૂલ થાય છે, તેનું કુલ પ્રત્યક્ષરીતે અનુભવાય છે. આગમાનું પ્રકાશન થતાં, અયેાગ્યના હાથમાં જતાં અનેક ઉલટાસુલટી અર્થોં કરી આગમની કેટપૂર્વ કાલમાં ધ કથાઓના નાટ્યપ્રસ ંગે થતા લીએ સુગંભીર બાબતાને જનતાતી દૃષ્ટિએ હલકી ન્હાતા. જે થયા એમાં કરનારાઓને ઈરાદે પેાતાને પાડવા શું પ્રયત્ના નથી થયા? એથી એક ભૂલ થતાં સ'સારથી વિરક્ત થવાના હતા. ફક્ત પેાતાની પાછળ ખીજી પણ ભૂલા કરવા, થએલ ભૂલ દૃષ્ટાંતરૂપ બનાવી આવિકાના સવાલ હતા તેને દૂર કરવા માટે જ શકાય છે. માથી વિશેષ લખવું જરૂરી હાલના ભરતચક્રવર્તિના નાટય પ્રસંગ ઉજવાયા હતા. તેનું સંયાગમાં ધારતા નથી. આ વાંચી વિચારી, તેવા પરિણામ નાટયકારા ઉપર અને પ્રેક્ષકા ઉપર શું પ્રકારના ધર્માંસંહારક વિચારાથી, પ્રયત્નાથી સૌકાઇ આવ્યું? એને કદીપણ વિચાર નહિ કરનારા પૂ-ટર્ક એજ એક અભિલાષા. ઇતિ શુભમ્. કાલના કવચીત અનેલ પ્રસ ંગેાને પેાતાની મનની ધારેલ ધારણાને લીભૂત કરવા ટાંકે તે ખરેજ વિદ્વાનાના હ્રદયમમાં ધર્મકથાનું રહસ્ય કેટલું ઉતર્યું. હશે એ વાંચકેએજ વિચારવા જેવું છે.
તે
ભાગ્યેજ આગંતુક રોગોના ભાગ થત ખચી શકે. વાસી કે વિદળ, તુચ્છળ કે અજાણ્યોં ફળ, ચલિતરસ કે ખેાળ અથાણાં, માંસ કે મદિરા, મધુ કે માંખણુ, ખરફ કે ા, મહુબીજ કે અનંતકાય, રાત્રિ ભાજન કે ભૂમિકદ એ વિગેરેનું ભક્ષણ એ બધા રાગાનુ ઘર છે, એની આજના વૈજ્ઞાનિક યુગમાં કાનાથી ના પાડી શકાય તેમ છે ? તાજેતરમાંજ એક પ્રસિદ્ધ પત્રકાર પોતાના છાપામાં એક લેખ પ્રગટ કરીને જણાવે છે કેઃ—
ઉપરાક્ત સઘળુ એ વાંચતાં-વિચારતાં અને મનન કરતાં સીનેમાસ્ક્રીન પર જૈન ધર્મના પવિત્ર મહાપુરૂષા ન ઉતારાય એ વધુ હિતાવહ લાગે છે. જેટલી નહિં
દુનિયાના મેટામાં મોટા રસાયણ શાસ્ત્રીએ હાલમાં આપણા અદ્ભુત શરીરરૂપી મેટરમાં ન’ખાતા પેટ્રોલપી ખારાક માટે જાતજાતના પ્રયાગા કરી
નોંધ:- ખ્યાતિ પામેલા પત્રાએ પણ ધર્મોએવાત્માએને કચકડાની પટ્ટી પર નહિ લાવવા ચિત્રનિર્માતાઓને ભલામણ કરી છે અને તેનાથી થતાં નુકશાનનું રેખાદર્શન દેાયુ છે. પૂર્વના ઉપકારી મહા પુરૂષોને રૂપેરી પડદા ઉપર નહિ લાવવાની તરફેણમાં ઉભા સ્હેલા અખખારાના અને વિદ્વાનાના અભિપ્રાયા આગામી અંક રજી કરવા બટતું કરીશું. સ

Page #30

૭૮
વૈશાખ,
–
અમુક ખાવાથી શરીરના અમૂક અવયવ અથવા અંગ વયે તે તદ્દન અશક્ત થઈ ગયો હતો. . ઉપર અમુક અસર થાય છે, અથવા અમુક ખોરાકની જગતને મહાન પાપાત્મા ની બપરથી અધી શરીર ઉપર અમુક પ્રકારની સારીમાઠી અસર થાય ' રાત્રી સુધી જમા જ કરતો, કેલીમ્યુલા (Caligula) છે, વિગેરે બાબતે વિજ્ઞાનની મદદથી સાબિત કરી
24% Or quidal aig (evening dinner) Hi રહ્યા છે. જેમાંની છેલ્લી કેટલીક શેાધ તો ઘણી જ સવાલાખ રૂપિયા ખર્ચાતો અને સીઝરનો અમલ તો અચંબો પમાડનારી છે.
અત્યાચારથી પૂર્ણ હતે. અકરાંતીયાપણું, મદ્યપાનાદિ - તમને કદાચ આ વાત વાહીયાત લાગતી હશે, વ્યસન અને નિર્દયતા હંમેશાં સાથે જ વસે છે. પરંતુ ઉપર્યુક્ત મન્તવ્યને સબળ ટેકો આપે એવા
આરોગ્યની દૃષ્ટિએ પણ માત્ર જીભને રાજી. અનેક પુરાવા દરેક સમાજમાંથી મળી શકે છે. આપણે જે ખોરાક ખાઈએ છીએ તે લડાઈ જગાડે છે. રાખવાને બદલે શરીરને પોષણ આપે એવા આહારના
પદાર્થો જે વિચારપૂર્વક પસંદ કરવામાં આવે, તો રાષ્ટ્રના ભાવિ ઉપર ભારે અસર નિપજાવે છે અને આપણું શરીર, મન અને ધાર્મિક માન્યતા ઉપર
મંદવાડનો નાશ થાય. એટલું જ નહિ પરંતુ દ્રવ્યનો, સીધી અસર કરે છે. માનો યા ન માનો પરંતુ
મહેનતનો અને ડોકટરની ફીનો બચાવ થાય.” દુનિયાની મહત્વની બાબતો મોટે ભાગે ખોરાકના વિગેરે વિગેરે ઘણી વાતો આહારથી શરીર સત્વ, રજ અને તમોગુણ ઉપર અવલંબે છે. ખેંચ ઉપર નિપજતી અસર વિષે લખી છે. આપણે સામ્રાજ્યની પ્રગતિમાં પલટો થવાનું કારણ એ હતું ત્યાં કહેવત છે કે “આહાર તેવો આકાર ” કે, જ્યારે મગજને સમતોલ રાખી ગ્ય દોરવણી તેમ જર્મન આદિ દેશોમાં પણ તેવાજ પ્રકાકરવાની જરૂર હતી ત્યારે નેપોલિયને ડુંગળી ખાધી
તે રની કહેવત છે કે “માણસ જેવું ખાય તેવું હતી. ડુંગળીની અસરને લીધે તેણે સૈન્યની દોરવણી કરવામાં ભારે ભૂલ કરી હતી અને પરિણામે લીઝી અગર અનુભવના કોઈપણ ઈન્કાર : ગની મહત્વની લડાઈમાં તેને હાર ખમવી પડી હતી. કરી શકયું નથી. મનુષ્યને નિરોગી રાખો - આહાર શાસ્ત્રના અધ્યયનથી સમજાય છે કેહોય તે પણ જેમ અભક્ષ્ય ભક્ષણના ત્યાગની મનુષ્યને થતા વ્યાધિઓમાંથી સેંકડે નવાણું ટકા જરૂર છે. તેમ મનુષ્યને દયાળુ રાખવો હોય -વ્યાધિઓ અયોગ્ય ખાનપાન અથવા હદ ઉપરાંત તે પણ તેની જ જરૂર છે. છતાં તેને અમલ
ખાવાથી થાય છે. બત્રીસ જાતનાં પકવાન અને એટલે જે કુળમાં થઈ રહ્યો છે, તેને એક તેત્રીસ જાતનાં શાકથી પીરસેલી શ્રીમન્ત લોકોની લક્ષાંશ પણ બીજાઓથી થતો નથી. એ અભક્ષ્ય દબદબાવાળી પત્રાવલિમાં અજીરણ, સંધીવા, જલેદર, ભક્ષણને ત્યાગ આજે એક બાળકથી માંડી જવર અને બીજા રોગો ગુપ્ત રીતે છૂપાએલા હોય છે. વૃદ્ધ પર્યન્તના તમામ આત્માઓ, સંસ્કારી - પેનને પાંચમે ચાર્લ્સ પથારીમાંથી ઉઠતાંની જૈનકુળમાં અતિશય કડતાથી કઈપણ જાતિના સાથે જ પાંચ વસ્તુને નાસ્તો કરતો, બપોરે બાર દબાણ, અભિમાન કે આડંબર વિના નૈસગિક વાગે ભારે ભજન લેત, સાંજે વીસ વસ્તુઓ સાથે રીતિએ પાળી રહ્યા હોય છે. એ સત્યને જાતજાતના દારૂ ચઢાવતો અને મધ્યરાત્રિએ પાછો કેમ
એ કોઈથી પણ નિષેધ થઈ શકે તેમ નથી. જમતે. આ પ્રકારનાં ખાનપાનથી પીસ્તાળીસ વર્ષની

Page #31

જળવાં પુરાકો અવલોકન
જૈન માર્ગની પીછાનઃ લેખક પૂ. તપની ૧૦૦ મી એળી પૂરી કરવા ભાગ્યશાળી મુનિરાજશ્રી ભદ્રંકરવિજયજી મહારાજ પ્રકા- બનેલ સાધ્વી શ્રી તીર્થ શ્રીજી મહારાજનું શક શ્રી કેશરબાઈ જ્ઞાન ભંડાર, પાટણઃ પૃષ્ટ જીવનચરિત્ર આલેખવામાં આવ્યું છે. સાથે ૧૭૨; આખું પુસ્તક વાંચી જવા જેવું છે. સાથે લેખકે વર્તમાન સુધારકશાહિ કેટલી સમજાવવાની શૈલિ ઘણી સુંદર અને રસપ્રદ ભયંકર છે તેનું આછું રેખાદર્શન દેર્યું છે. છે. પુસ્તકની પાછળ પરિશ્રમ સારા પ્રમાણમાં જીવન ચરિત્રો ઘણું લખાયાં છે અને લેખાય ઉઠાવવામાં આવ્યો છે. પૂ. મહારાજશ્રીની છે, પણ આ પુસ્તક લેખકે તદ્દન નવી અને કસાએલી કલમે પ્રતિમાપૂજન, આસ્તિકવાદને કઈ જુદી જ શૈલિથી લખ્યું છે. વાંચકોને આદર્શ, નાસ્તિકવાદનું નિરસન, જિનભક્તિ, ઘણું જાણવા જેવું મળી રહે તેમ છે. દેવદર્શન, પ્રાર્થના વગેરે પુસ્તક લખાએલાં શવજય દિગદર્શન લેખક અને પ્રકાછે. એકે એક પુસ્તક સંગ્રહ કરવા યોગ્ય છે. શક શ્રી કુલચંદ હરીચંદ દેશી મહુવાકર
આધ્યાત્મિક વિવિધ સંગ્રહ લેખક, મોંઘવારીની સિતમ પરિસ્થિતિમાં પણ પ્રકાશકે પૂ. મુનિરાજશ્રી માનતુંગવિજયજી મહારાજ શોભનિક બનાવવાને બનતા પ્રયાસ કર્યો છે. પ્રકાશકઃ શ્રી જૈન સામયિકશાળા વઢવાણ શત્રુંજયને લગતા લગભગ દરેક એતિહાસિક શહેર જીવનને ઉપયોગી ઘણી વસ્તુઓને સંગ્રહ ઘટનાઓનું આધુનિક શૈલીએ નિરૂપણ કર્યું છે. વર્તમાન વાતાવરણમાં આવાં પુસ્તક ઘણું છે. શત્રુંજય સમ્બધિ જાણવા જોગ ઘણીખરી ઉપયોગી છે. કિંમત ૦–૩–૦
હકીક્ત વાચકને મળી રહેશે. સ્થાપનાજી તથા આરાધના પ્રકા
પ્રાચીન સઝાય સંગ્રહ પ્રકાશક: શકઃ ઉપરની જ સંસ્થાઃ પંચપરમેષ્ઠિના ૧૦૮ ગુણની ટુંક સમજણ સાથે આત્મ પ્રગતિ
= શ્રી જૈન સામયિક શાળા વઢવાણ શહેર; આ ઇરછુકોને ભાવવા યોગ્ય ભાવનાને ક્રમ સૂચવ્યું ?
આ પુસ્તકમાં કેટલીક અતિ પ્રાચિન અને અપ્રગટ છે. કિમત ૦–૨–૦
સજઝા પણ છે. આપણા પૂર્વ મહાપુરુષનું અંતસમયની આરાધના પ્રકાશક અદ્યાપિલગી કેટલુંય અપ્રગટ સાહિત્ય છે. ઉપરની સંસ્થા મરણ સુધારવા- કાજે આ તેની શોધ ખોળ કરી તૈયાર થઈ જાય તો પુસ્તક ઘણું ઉપયોગી છે. સિમંધર જિન જનતાને ઘણું ઉપયોગી થઈ પડે. વિનતી, પુન્ય પ્રકાશનું સ્તવન, પદ્માવતી આરા- સંગીત સ્રોતસ્વિની રચયિતા પૂ. ધના, ચાર શરણાં તેમજ ઉપયોગી અને મુનિરાજ ધુરંધરવિજયજી મહારાજ, પ્રકાબેધક કેટલાક ટૂંકા લેખો છે. કિંમત ૦-૫–૦ શકશન સાહિત્ય વર્ધક સભા સુરતઃ ૧૦૧ - રત્નતિઃ લેખક અને પ્રકાશક પદ્યને સંગ્રહ છે. નાટકી ઢબનાં પણ ગાયને શ્રી પ્રભુદાસ બહેચરદાસ પારેખ, શ્રી વર્ધમાન છે. કિંમત ૦-૬-૦

Page #32

જાગતા રહેજે• “પોતપોતાના ધર્મ, ધમનાય છે કે ધર્મ હામે ઠેરઠેર વિરોધ ઉભે કરી આરીતે આપણું સ્થાપકનાં જીવનને વધુ પ્રચાર થાય એ સહુ પ્રામાણિક ધમ્યવૃત્તિને આઘાત પહોંચાડનારાં કે તેતે ધર્મમાં માનનારાઓની ભાવના બેશક ચિત્રપટ કેમ બંધ ન કરી શકાય? અહીં હોવી જોઈએ, પણ પોતાના તે તે પૂજ્ય પુરૂ હકીકત એ છે કે, હિન્દુસમાજ આજે અરાજક.
નાં જીવનને ચાળે કરવા ઉભા થયેલા એ જેવી દશા ભગવે છે. ધર્મશ્રદ્ધા, ધામિકતા કે પગારદાર ફીલ્મસ્ટારે જેનાં જીવનમાં પવિત્રતા, ધર્મની સાચી વફાદારીને હિન્દુસમાજ દિવસે સંયમ, મર્યાદા કે સંસકારિતાને છાંટે પણ દિવસે ભુલતે જાય છે. આ જ કારણે ભારતની નથી, આવાઓને આપણા એ પૂજ્ય મહા ભવ્ય ભૂમિમાં ધાર્મિક નેતિક અને સામાજિક પુરૂનાં જીવનની સાથે અડપલાં કરવાની છૂટ દષ્ટિયે હિન્દુ સંસારે જે અધઃપતનને અવળે આપણાથી આપણી શક્તિ હોય તો કેમ અપાય? રાહ સ્વીકાર્યો છે, જાણી જોઈને હિન્દુ સંસારની.
‘મહાપુરૂષોનાં જીવનની પ્રવૃત્તિઓનાં અડ- સાંસ્કારિક દષ્ટિને હિન્દુ સમાજે જે રીતે ગુમાવી પલાં કે ચેનચાળા કરનારા અને સ્વચ્છંદી જીવન દીધી છે, તે ન વર્ણવી શકાય તેટલી હદે જીવનાર સ્ત્રી-પુરૂષને યા તેમાંથી ધૂમ નફે દુખનો વિષય છે. ભાષા, વેષ, ખાનપાન, રીતખાતી પગારદાર ફિલ્મ કંપનીઓને શું આપ- રિવાજ વગેરેમાં ઘરનું ગુમાવી, પારકું ઘરમાં હુથી ઉત્તેજન આપી શકાય ખરૂં કે? એની ઘાલનાર આ હિંદુ સમાજ જ છે, એમ આજન. આદિજિન પંચ કલ્યાણક પૂજા
. રાતે ઈતિહાસ બેલી રહ્યો છે. રચયિતાઃ પૂ. મુનિરાજશ્રી ધુરંધરવિજ્યજી ધામિક બેલપટના નામે આજે હિન્દુમહારાજ પ્રકાશકઃ ઉપરની જ સભા. જુના સમાજના મહાન પૂજ્ય પુરૂની લાજ દુનિતેમજ નવા રાગમાં પૂજાની ઢાળ ઉતારી છે. ત્યાના વિલાસી અને નખરાંબાજ સ્ત્રી-પુરૂ કિંમત ૦-૪-૦
તૂટી રહ્યા છે. “રામરાજ્ય” “ભરત મીલાપ” ગોગાજત્વમીમાંસાબાપ પ્રણેતા “શંકરપાર્વતી, દ્રૌપદી આ અને આનાં જેવાં પૂ. મુનિરાજશ્રી શિવાનન્દવિજયજી મહારાજ ચિત્ર ઉતારી રામ, કૃષ્ણ, શંકર કે પાર્વતી;. પ્રકાશકઃ જૈન ગ્રન્થ પ્રકાશક સભા, અમદા- સીતા કે દ્રૌપદી જેવાં હિન્દુ સમાજનાં પવિત્ર વાદઃ આખું પુસ્તક સંસ્કૃતમાં છે. જગતન્ત મહાન આત્માનાં નિર્મળ પાત્રને નામે, વિલાસ ઈશ્વર છે કે નહિ? તેનું યુક્તિપૂર્વક શબ્દ- અનાચાર, અનીતિમાં ગળાડૂબ ડૂબેલા નટલેખન કરવામાં આવ્યું છે.
નદીઓ કે સ્વાંગ ભજવે છે એ શું અજાણ્યું છે? સ્વર્ગીય સૂવિ લેખક; પૂ. મુનિરાજશ્રી ધાર્મિક્તાની પવિત્ર ભાવનાથી રંગાયેલા કનકવિજયજી મહારાજ સ્વ. પૂ. આચાર્યદેવશ્રી કેઈપણ સહદય વિચારકને મન આ બધું ક્ષમ્ય વિજયદાનસૂરીશ્વરજી મહારાજ સાહેબનું જીવન હોઈ શકે? પિતાનાં મા કે બાપને વેશ ભજચરિત્ર સુંદર શૈલિમાં આલેખાયેલું છે. કલ્યા- વનાર, ચાળ પાડનાર કે તેની હળવી નિર્દોષ ણના ગ્રાહકેને ભેટ અપાય છે.
મજાક કરનારને પણ કો સુપુત સહી લે? અરે

Page #33

જાગતા રહેજે.
પિતાની સ્ત્રીની સહેજ વિવેદી મજાક કરનારની ફિલ્મી સ્ટારે દ્વારા નીવે નહિ તે માટે
સ્વામે લાલઘૂમ આંખ કરી એનું વેર વાળવા જાગતા રહેવું !' તૈયાર થનારે આજેને હિન્દુ સમાજ, પોતાના જાગતા રહેજેની આ ચેતવણી અને ગતધર્મનાયકેનાં પવિત્ર જીવનના ચેનચાળા, મજાક વર્ષના કલ્યાણમાં આજથી એક વર્ષ પર જૈન કે નમ્ર વિનોદ કરનારી-કરાવનારી ફિલ્મકંપ- સમાજને કરી હતી. ગઈકાલે કેવળ સંભવિત નીઓને દરેકરીતે ઉત્તેજી રહ્યો છે! હિન્દુ જણાતી એ આગાહી આજે સાચી પડી છે. સમાજની આ ભયંકર કમનસીબી છે. આજે એ બધું બની રહ્યું છે. શ્રી શ્રીપાલકુમાર,
મહાપુરૂષોનાં જીવનની પવિત્રતા એ આ શ્રી ભરત અક્રવર્તી વગેરે સીને ચિત્રો દ્વારા જૈન રીતે, થીએટરનાં સ્ટેજે પર નાચતી નારીઓ ધર્મને પ્રચાર કરવાના બહાને શાહ-મહેતાના અને નખરાં કરતા પુરૂષ પાસેથી શીખી શકાતી નામની કંઈ ચિત્રનિર્માતા કંપનીએ આપણા હશે ? શું આ બધું શીખવા ત્યાં જવાય છેસમાજની અરાજક દશાને ગેરલાભ ઉઠાવી, કે આંખ, કાન, તેમજ મનનાં તોફાની નાચથી તે મારફતે લાખો રૂપીયા કમાવવાને વ્યવપરવશ થઈને ત્યાં જવાય છે! સીનેમાના પડદા સાય હાથ ધર્યો છે. આ હાથીના દાંત જેવી પર શું આદર્શ પુરૂષના પવિત્ર ગુણે કે લલચાવનારી દગાર પ્રવૃત્તિઓનાં ચક્રમાં -સંસ્કારો મેળવવા ત્યાં જવાઈ રહ્યું છે! નહિ, સમાજ ન અટવાતાં સાવધ રહે એજ અમારે તદ્દન ખોટું છે. કુતુહલ, આંખ, અને કાનની આ તકે કહેવાનું રહે છે. ચળ, અને તેના વિકાસને પિષવાને સારૂ હેટા “પ્રબુદ્ધ જૈનમાં ભાઈ પરમાણંદ, અને - ભાગે ત્યાં જનારા હોય છે અને આરીતે ધામિક “પ્રજાબંધુ' માં ભાઈ ચુનીલાલ શાહ જેવા ગમે
બોલપટના નામે પિતાની અધામિક પાપ તેવી વાત કરી સમાજની બુદ્ધિને, ધર્મશ્રદ્ધાને -વાસનાઓને ઢાંકવાનું પાપ હિન્દુ સમાજ દ્વારા કે મહાપુરૂ પરની સમાજની પૂજ્યબુદ્ધિને આજે છડેચોક પિષાઈ રહ્યું છે.
હસી કાઢે એથી શું? આ બધા ડાહ્યા વગણસમાજે, આથી હુમજી લેવાનું છે. તાઓને જેમ, પિતાના અંતર અવાજને માન તેણે પિતાના મહાન પવિત્ર ધર્મનાયકનાં આપવામાં ગર્વ છે, તેમ અમને અમારા પ્રામાજીવનને પ્રચાર કરવાના બેટા બહાને તે પૂજ્ય, ણિક અંતર અવાજને કે ધાર્મિક વાણીવંદનીય આત્માઓનાં પવિત્ર જીવનની સાથે સ્વાતંત્ર્યને ખૂલ્લીરીતે નિઃસંકોચપણે જનતા અડપલાં કરનાર કે કરાવનારાઓની હામે સમક્ષ રજુ કરી, માર્ગભૂલ્યા માનને મીશાલ શક્તિ મુજબ પ્રતિકાર કરવાનો રહે છે. એ ધરવાને વ્યાજબી અધિકાર છે. -અવસર આવવાના દિવસો ગણાઈ રહ્યા છે. પ્રેમ માટે ફરી ફરીને આજે અમે જેને સમાપ્રચારના નામે જેને વાસ્તવિક ધર્મ કે ધર્મના જના એકેએક કાર્યકર્તાઓને પક્ષભેદ, વાડાભેદ સિદ્ધાન્તોની સાથે લેવા-દેવા નથી એવો એક કે સંપ્રદાયના આગ્રહને ભૂલીને જાગતા વગર કે જે આપણે સમાજમાં જીવે છે, તે રહેવાની હાકલ પાડી રહ્યા છીએ કે, આવા ચેપી રેગચાળાને ભોગ બની આપણા સમાજના એ શાણુ આગેવાને! જાગતા પૂજ્ય મહાન આત્માઓને થીએટરના સ્ટેજ પર રહેજે !!! .

Page #34

વિશાખ
પાઠશાળા, પ્રભાવના અને લાઈબ્રેરી ઉપયોગી પ્રકાશને
બે પ્રતિક્રમણ મૂળ - ૧૦૦ ના ૩૫-૦-૦ નિત્યોંધ --૧૦૦ ના ૧૨-૦-~ બે પ્રતિક્રમણ સાથે . ૧૦૦ ના ૧૩૫-૦-૦ સ્નાત્રપૂજ * ૧૦૦ ના ૧૮-૦-૦. પંચ પ્રતિક્રમણું મૂળ ૧૦૦ ના ૧૨૫-૦-૦ રત્નાકરપચીસી ૧૦૦ ના ૧૫–૮–૦. પંચ પ્રતિક્રમણ સાથે ૧ ના : ૩-૮-૦ નેમનાથને શ્લેક " ૧૦૦ ને ૧૨-૦-૦. જીવવિચાર સાથે .. . ૦–૮–૦ નવસ્મરણ
૧૦ ના ૫૦––૦નવતત્વ સાર્થ ... ... ૧-૦-૦ સ્તવકર્ણિકા (સ્તવનાવેલી) ૧૦૦ ના ૨૫-૦-૦. દંડકસંગ્રહણી સાથે .. . ૧–૨–૦ સુધારસ સ્તવનાવેલી ૧૦૦ ના ૪૫–૦-૦. અનુપૂવિ મેટી (જયપુર) - ૨-૦-૦ ગહેલી સંગ્રહ ૧૦૦ ના ૨૦-૦–૦. દર્શનચેવસી (નાની) .. . ૦-૧૦-૦ દેવવંદનમાલા
૨-૦-૦. કર્મગ્રંથ ભાગ ૨. .... .. ૨૪-૦ વિવિધપૂજા સંગ્રહ • •
૩-૧૨-... સંવાદ સંગ્રહ
' ૦૧૨ ૦ સિન્દુર પ્રકર : પંચ પ્રતિક્રમણ શાસ્ત્રી... ' . . ૧-૮-૦ ગુર્જર સાહિત્ય ભાગ ૧
૨-૪–. સજઝાયમાલા. -- . : ૨-૦-૦ ગુર્જર સાહિત્ય ભાગ ૨ . . –૪-૦. અભક્ષ્ય અનંતકાય " . " • ૧-૦-૦ ચંદરાજાને રાસ .. . ૪-૦-૦. શ્રમણ વંશવૃક્ષ. .... ૦-૧૨-૦ શ્રીપાળરાજાનો રાસ
- ૨-૧૨-૦આદિનાથ ચરિત્ર . ... ૫-૮-ભામાશાહ . . - ૨૪-૦. મહાવીરૂવામી ચરિત્ર . . ૪-૦-૦ સુકૃતસાગર . .. . ૧-૪-૦. વાસુપૂજ્ય ચરિત્ર - ૩–૮–૦ સુરસુંદરી', • • ચંદ્રપ્રભુ ચરિત્ર
. * ૨-૮-૦ ગુણવર્મા વિમળનાથ ચરિત્ર * . . ૨–૮–૦ તરંગવતી
૦-૧૨-૦ પ્રભાવક ચરિત્ર ૩-૦-૬ કીર્તિશાળી કેચર
૦-૧૨-૦. દાનપ્રદીપ . . . ૩-૮-૦કચ્છ-ગીસ્તારની યાત્રા - ૧-૪-૦. સામાયિકસૂત્ર ૧૦૦ ના ૧૨-૦-૦ નવીન સ્તવન મંજરી , . --- સપડા, નવકારવાળી, ફટાએ
સેમચંદ ડી. શાહ છે અને સંસ્કારી ધાર્મિક પ્રકાશને
કે જીવનનિવાસ સામે માટે અમને પૂછેઃ-.
પાલીતાણા (કાઆિવાડ).

Page #35

( માનવ જન્મની મહેમાનીયત ’
જનમ્યા તું મહેમાન, મનવા, જનમ્યા તું મહેમાન.
મેાહી માને મારૂ મારૂં, મિલ્કત, મહેલ મકાન; તારૂં તસુભર કાંઈ નથી અહીં,
જાશે એકીલેા સ્મસાન....મનવા૦ ખાલીશ અનીને બચપણ ખોયું, આ સંસ્કાર સોપાન;
અધ અનીને ખાઈ તરૂણતા, ભૂલી આતમ શિથિલ થઈ એ કાયા તારી, તાયે ન આવ્યું ભાન; આશા નદીમાં ડુબી ગયા તું,
પાપમાં રહી એક તાન....મનવા॰ ભ્રાન્ત સુખમાં ભમતા પીપાસુ,
ડગલે પગલે હાન, અનુભવ તાપણ અવિરત દોડે,
વિષય વિષ હેવાન....મનવા૦ સસાર શત્રુજની રંગભૂમિ પર, કરતા નાટક ગાન;
જ્ઞાન...મનવા
મૃત્યુ મેાસમ સમીપ આવતાં, કુકીશ કાના કાન ?....મનવા૰ રામા રમા અને પુત્ર ભગિની,
અખિલ જશે એ ખાણુ; એક દિવસ તું એવે જોશે, જતુ રહેશે અભિમાન....મનવા૦ સૌને છેતરવા જાલ બીછાવે, મૂર્ખ બની અજ્ઞાન;
તું જડાયેા કમ જાળમાં,
થઇ રહ્યો છે હેરાન....મનવા॰
મહેમાનિગિર એ મનુજન્મની,
અફર જશે હું અજાણ; ધ્યેયસિદ્ધિના માર્ગ શેાધીલે, કરી લે સુકૃત દાન....મનવા॰ કુડાં કર્યાં અનીતિ છેાડી દે,
સમજ સમજ મતિમાન; જન્મ જગમાં કૃતાર્થ કહેવાશે, ભક્તિશુ ભજ ભગવાન...મનવા
‘ અજ્ઞેય ’
विचारवा जेवुं;
ઘટયા નથી. ઘટી નથી.
રસાયણા વધ્યાં છે પણ આરાગ્ય વસ્તિ વધી છે પણ આયુષ્ય ન્યાય કાર્ય વધી છે પણ ગુન્હા યત્રો વધ્યાં છે પણ એકારી વાદા વા છે પણ તત્ત્વમેધ વચ્ચેા નથી. ભણતર વધ્યુ છે પણ ગણતર સત્યની વાતા વધી છે પણ સત્ય કિંકર વધ્યા છે પણ સેવક અપકારી વધ્યા છે પણ ઉપકારી
श्री चंद्र
વધ્યું નથી. વધ્યું નથી.
વધ્યું નથી.
વધ્યુ
નથી.
ધ્યા નથી. વધ્યા નથી.

Page #36
( ) BESE [ CLA નcJ7z A જેરા વાદક : 4 p*** 3 દ્વિઅથી પત્ર એક વહાલા મિત્ર ! સં. 1 શ્રી નેમ " આજ દિવસ સુધીના તારી સાથેના સહવાસથી મને ઝઘણું જ નુકશાન વેઠવું પડયું છે, એટલું જ નહિ પણ અત્યંત લાભદાયક અને પ્રેક્ષના સાધનરૂપ સદ્દગુણેઅને સમૂળ નાશ થયો છે અને નરકમાં નાખનાર દૂશું ની પ્રાપ્તિ થઇ છે. હું ખરેખર તારે મિત્ર ધર્મ બજાવ્યા 'નથી પણ એથી ઉલટા દુશ્મન તરીકેના હાથ સાથે છે, આ સ્વાર્થ મય દુનિયાની અંદર તારા જેવા હમેશ સ્વાર્થ *સાધક અને મતલબી મિત્રો ઘણા જ હશે, પરન્તુ સન્માર્ગ ત્યાગી મિત્ર તો કઇક જ હશે-ભાગ્યે જ હશે, હું ધારું છું કે તારી *દુષ્ટ વૃત્તિઓની અભિલાષા પરિપૂર્ણ કરવા ખાતર જ મારા ઉપર પ્રીતિ છે, પણ તે ખરેખરા અંતઃકરણની નથી, માત્ર બહારની જ છે. હારા આવા વર્તનને ધીક્કાર છે. આવા મિત્રો સાથે હું કાયમના માટે મિત્રતા રાખવા ચાહતા નથી. મારા આ છેલા પત્રથી જ હાર ત્યાગ કરવા ઈચ્છું છું. હારા જેવા, સંકટ વખતે સર્વ પ્રકારે સહાય સન આપનાર પણ ઉલ્ટા બૈર્ય તથા દુ:ખ ઉપજાવી આપનાર મિત્ર આ દુનિયામાં જવલ્લે જ હશે. તારા આવા xદૂર્ગાને લીધે તુ હજારવાર ધિરકારને પાત્ર છે. તથા દુષ્ટ કર્તવ્યથી પરમ કૃપાળુ પરમાત્મા તને સદાને માટે નરકમાં નાખો, હારે કદી પણ એવું ધારવું નહિ કે, મને FiE સ્વર્ગ માં રાખશે T] નાટ જો આ પુત્રનું લખાણ સિધે-સીધું વાંચશે તે મિત્રના સહવાસથી ગેરલાભ થયો જણાવશે અને ચેકડીવાળી લીટીઓ મૂકીને સિધે સિધું વાંચશે તો એજ પત્ર લાભ થયો જણાવશે. SEGONA મુદ્રક : મહેતા અમરચંદ બેચરદાસ શ્રી બહાદુરસિંહજી પિં. પ્રેસ–પાલીતાણા.