Book Title: Kahavali Kartta Bhadreshwarsuri na Samay Vishe
Author(s): M A Dhaky
Publisher: Z_Nirgranth_Aetihasik_Lekh_Samucchay_Part_1_002105.pdf and Nirgranth_Aetihasik_Lekh_Samucchay_Part_2
Catalog link: https://jainqq.org/explore/249359/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kahAvali-kartA bhadrezvarasUrinA samaya vize adyAvadhi aprakAzita, prAkRta-bhASA nibaddha, kahAvali nAmaka kathA-carita saMgraha tenI be saMpUrNa paNa anyathA paraspara pUraka pratonI TUMkI madhyAMtara-puSpikA anvaye bhadrezvarasUrinI kRti hovAnuM lAMbA samayathI jJAta che. kalpita jaina paurANika pAtro atirikta Arya vaja, kAlakAcArya, pAdaliptasUri, siddhasena divAkara, mallavAdi kSamAzramaNa, jinabhadragaNi kSamAzramaNa, yAkinIsUnu haribhadrasUri, ityAdi nircantha-zvetAMbara darzananI agrima vibhUtionAM aitihAsika caritra-citraNa, ane sAthe ja vipula pramANamAM sAMskRtika, sAhityika, ane bhASA saMbaddha sAmagrI dharAvatA A bahumUlya graMthanA kartAnI sAcI pichAna ane kRtinA samaya vize sAro evo matabheda pravarte che. kahAvalinA Aje upalabdha kevaLa prathama pariccheda'thI apekSita "dvitIya pariccheda'nA prAMta bhAge graMthakartAnI potAnA gaNa-gaccha ane gurukamane prakaTa karatI prazasti haze, je labhyamAna na hoI emanA samayAdi anuSaMge svAbhAvika ja judI judI, ane ethI keTalIkavAra paraspara virodhI aTakaLo thaI che. e viSayamAM joIe to dA) umAkAMta zAhe kahAvalinI bhASAmAM Agamika cUrNiomAM dekhAya che tevAM lakSaNo, tema ja ekAda anya kAraNasara tene ThIka ThIka prAcIna, ane kemake temAM chelluM caritra yAkinIsUnu haribhadrasUri (saMbhavata : I. sa. 700-785) saMbaddha che eTale temanA pachI turatanA kALanI kRti mAnI che. UlaTa pakSe (sva) paM. lAlacaMdra gAMdhIe te vikramanA 12mA zatakanA uttarArdhanI, eTale ke IsvIsanI 12mI zatAbdInA pUrvArdhanI hovAno mata prakaTa karyo che. to bIjI bAju paMamRtalAla bhojakanA kathana anusAra temAM zIlAMkasUrizIlAcAryanA caupannamahApurisacariya(saM. 925 I. sa. 869)nA kathA-saMdarbho tema ja te kRti aMtargata jovA maLatA vibudhAnanda-nATaka'no paNa samAveza thayo hoI tenI racanA navamA saikAthI paravartI kALamAM, moTe bhAge visaM. 1050-1150(I. sa. 99041094)nA gALAmAM, thaI hovI ghaTe. A sivAya paMaMbAlAla premacaMda zAhe sUcavyuM che ke vardhamAnasUrinA gaNaratnamahodadhi(saM. 1197 | I. sa. 1141)mAM je bhadrezvarasUrinA dIpavyAkaraNamAMthI utAro TAMkyo che te sUri kahAvalikAra bhadrezvarasUrithI abhinna hoI zake. (A vAta sAcI hoya toye teTalAthI bhadrezvarasUrino samaya-vinizcaya thaI zakato nathI.) ane chelle paM. dalasukha mAlavaNiyA kahAvalinA kartA rUpe bRhadragacchIya vAdIndra devasUriziSya bhadrezvarasUri hovAnI saMbhAvanA prakaTa kare che; tadanusAra kahAvalinI racanA 12mA zatakanA uttarArdhamAM kyAreka thaI hovI ghaTe. Jairi Education International Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 104 ninja aitihAsika lekha-samuccaya-1 A apUrNa-labdha paNa upayogI evA bRhakkAyala kathA-graMthanuM prA. harivallabha bhAyANI tathA dADha ramaNIka zAha saMpAdana karI rahyA che. emanI vidvattApUrNa, vistRta, ane vizada prastAvanAmAM thanAra kahAvalinA anekavidha pAsAMonI chaNAvaTamAM bhadrezvarasUrinA kALa viSaye paNa savistAra carcA thaze. AthI huM to ahIM kevaLa mUlagata aitihAsika samasyAo vize je vAto prAthamika dRSTie dhyAnamAM Ave che te, labhya banI zakyAM che te pramANonA AdhAre, rajU karIza. | upalabdha graMtha-prazastio ane puSpikAo tema ja abhilekho joI vaLatAM tyAM to madhyakALamAM thayelA bhinna bhinna gacchanA aneka bhadrezvarasUrionAM nAma najare paDe che emAMthI kayA bhadrezvarasUrie kahAvali racI haze te zodhavuM Ama to kaparuM che, paNa prayatna karI jovAmAM khoTuM nathI. aMtima nirNaya bhaviSya para choDavo ghaTe. kahAvalinA AMtara-parIkSaNathI phalita thatA koI koI muddAo keTaleka aMze prAthamika kALa-nirNayamAM sahAyaka bane che kharA. A carcAmAM 12mA zataka pachI thaI gayelA bhadrezvara nAmadhArI sUrione choDI dIdhA che, kemake koI ja vidvAnuM kahAvaline 12mA zataka pachInI racanA hovAnuM mAnatA nathI. svayaM kahAvali-e moDenI racanA hoI zakavAno---enI aMdaranI vastu, bhASA, tema ja zailI AdinAM lakSaNo anvaye apavAda kare che. ahIM ethI 12mA zatakamAM, tema ja tethI pahelAM thaI gayelA, "bhadrezvara' nAmaka sUrionI ja sUci ApI gaveSaNAno AraMbha karIzuM. IsvIsannA 11mA-12mA zataka daramiyAna prastuta abhidhAnadhArI ATheka sUrio thaI gayA saMbaMdhe noMdho maLe che yathA : (1) bRhadragacchIya vAdIndra devasUrinA ziSya (A0 I. sa115-1200); (2) maMDalimaMDana mahAvIradevanA pratiSThApaka, caMdragathvIya devendrasUrinA ziSya (IsvI. 12mAM zatakano uttarArdha); (3) paurNamika dharmaghoSasUrinA ziSya (A. I. sa. 1110-1150); (4) rAjagacchIya caMdraprabhasUrinA vinaya (Ata I. sa. 1090-1130); (5) caMdragathvIya devendrasUrithI sAtamI peDhIe thaI gayelA bhadrezvarAcArya (A. I. sa. 1070-1100); (6) ajJAta (caMdra ?)gacchIya paramAnaMdasUrithI cothI peDhIe thaI gayelA pUrvAcArya (A0 I. sa. 1070-1100); Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kAvalinakartA bhadrezvarasUrinA samaya vize 105 (7) caMdragacchIya ratnAkarasUrithI gurukramamAM sAtamA pUrvaja (A0 I. sa. 1050-1100); ane (8) ujjainanA saM. 1332 I. sa. 1276nA gurumUrti-lekhanA 9 AcAryomAM prathama (A. I. sa. 1000-1025?) AgaLa avagAhana karatAM pahelAM sAMprata carcAne upakAraka eka vAtanI noMdha levI Avazyaka che. bRhacchIya ApradattasUrinI AkhyAnakamaNikoza-vRtti(saM. 1189 { I. sa. 1133)mAM dIdhela siddhasena divAkaranuM saMkSipta vRttAMta kahAvalikAranA samAMtara kathAnakane vastu ane vigatanI dRSTie ghaNuM ja maLatuM Ave che, ane temAM apAyela mallavAdinI kathA to kahAvalimAM jovA maLatA prastuta kathAnakanI pariSkRta, saMmAjita paNa anyathA biMba-pratibiMba zI rajUAta mAtra che. AthI kahAvalinA kartA na to uparanA kramAMka 1 vALA bRhadgacchIya bhadrezvarasUri, ke na to kramAMka 2 mAM ullikhita caMdragacchIya bhadrezvarasUri hoI zake, kemake te banne sUrivarono samaya vRttikAra AmradattasUri pachIno che. A kAraNasara bAkInA cha bhadrezvara nAmadhArI sUriomAMthI koI kahAvalikAra hovAnI saMbhAvanA hoya to te tapAsavuM ghaTe. AmAMthI kramAMka 3 vALA (paurNamika) bhadrezvarasUri to AgradattasUrinA samakAlika hoI temane paNa choDI devA paDaze. have joIe kramAMka 4 vALA rAjagacchIya bhadrezvarasUri. temanA upadezathI sajjana daMDanAyake ujjayaMtatIrthano punaruddhAra (saM. 1185 I. sa. 1129) karAvelo tevI parokSa ane sIdhI noMdho maLe che. rAjagaracchanA prazastikAro prastuta bhadrezvarasUri "tapasvI" hovAnA tema ja temanA sadopadezathI vaTapadra(vaDodarA)mAM yAdagAra rathayAtrAo sArmaMtrI tema ja (upara kathita) sajjana maMtrIe kADhelI tevA paNa ullekha kare che. paM. lAlacaMdra gAMdhI jo ke A bhadrezvarasUrine kahAvalinA kartA mAne che, paNa prazastikAroe to temaNe AvI racanA karI hovAno koI ja nirdeza dIdho nathI. vizeSamAM A sUri paNa AzradattasUrinA samakAlika ja che. kahAvali to aneka kAraNosara 12mA zatakathI vizeSa purAtana lAgatI hoI A rAjagacchIya bhadrezvarasUri paNa tenA kartA hovAno saMbhava nathI. chellA kahyA te banne sUrivarothI thoDA dAyakA agAu thaI gayelA, ane ethI 11mAM zatakanA AkharI caraNamAM mUkI zakAya tevA, be bhadrezvarasUri thayelA che. eka to jemanI paripATImAM devendrasUri (upamitibhavaprapaMcAkathAsAroddhArakAra) (saM. 1298 | I. sa. 1242) thaI gayA te (ahIM kramAMka 5); bIjA te ajJAta (kadAca caMdragathvIya) paramAnaMdasUri(saM. 1221 ? I. sa. 116pa)nA cothA pUrvaja bhadrezvara (ahIM kramAMka 6), paNa kahAvali A bemAMthI ekeye racI hoya tevA sagaDa emanA saMbaMdhamAM racAyela prazastiomAMthI jaDatA nathI vastutayA kahAvali to temanA samayathI paNa prAcIna hovAnuM bhAse che. ni, ai, bhA. 1-14 Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nirprantha aitihAsika lekha-samuccaya-1 have joIe sAtamA bhadrezvarasUri vize. teo AtmagarhAstotra aparanAma ratnAkarapaMcavizatikA (prasiddha ratnAkara-paccIsI)nA karjA caMdragacchIya ratnAkarasUri(upalabdha mitio saM. 1287 / I sa 1231 tathA saM. 1308 / I sa 1252)thI sAtamA vidyApUrvaja hoI temano sarAsarI samaya IsvIsannI 11mI zatAbdInA trIjA-cothA caraNamAM saMbhavI zake. zuM A bhadrezvarasUri kahAvalinA kartA haze ? e saMbaMdhamAM vizeSa vicAratAM pahelAM AThamA bhadrezvarasUri vize joI levuM upayukta che. 106 AThamA bhadrezvarasUrinI bhALa ujjainanA zAMtinAtha jinAlayamAM pUjAtI, saM1332 / I sa 1272nI eka viziSTa gurumUrtinA lekhamAMthI prApta thAya che". pratimA bharAvanAra paM. naracaMdra gaNi (caityavAsI ?) che ane pratiSThApaka AcArya rUpe vardhamAnasUrinuM nAma maLe che. pratimA-phalakamAM vacce eka moTI AcArya-mUrti ardhaparyaMkAsanamAM kaMDArelI che, jyAre banne bAju parikaramAM cAra cAra AcAryonI nAnI nAnI mUrtio korI che. nIce AsanapaTTI paranA lekha anusAra A mUrtionA saMbaMdhamAM bhadrezvarasUri, jayasiMghasUri, hemaharSasUri, bhuvanacaMdrasUri, devacaMdrasUri, jinezvarasUri, jinadevasUri, jinacaMdrasUri, ane zAMtiprabhasUri ema nava nAmo batAvyAM che, je sau kArApaka evaM pratiSThApaka sUriothI pUrve thaI gayelA AcAryonAM samajavAnAM che; paNa lekhamAM koInoya gaccha darzAvyo nathI. savAla e che ke A AcAryo bhadrezvarasUrithI AraMbhAtI koI nizcita muni-paraMparAmAM kramabaddha paTTadharo rUpe thayA che, vA eka gaccha ke gurunI paripATInA 'satIzce' che, ke pachI ahIM madhyayugamAM thaI gayelA judA judA gacchanA prasiddha prasiddha AcAryo vivakSita che ? jemake jinezvara ane jinacaMdra prAkkharatara-gacchamAM, devacaMdra pUrNatallIya-gacchamAM, bhuvanacaMdra caitravAla-gacchamAM, ne jayasiMhasUri nAmaka AcArya to traNa cAra pRthak pRthak gacchomAM maLI Ave che. Ama A lekhamAMthI niSpanna thatuM arthaghaTana saMdigdha hoI, lekha prAraMbhe maLatA bhadrezvarasUrinA nAmanI upayogitA ghaTI jAya che. chatAM paramparA "kramabaddha' mAnIne cAlIe to prastuta bhadrezvarasUrino samaya IsvIsannI 11mI sadInA pUrvArdhamAM saheje Ave. A AThamA, ke vizeSa nizcayapUrvaka sAtamA, bhadrezvarasUri para kahAvalinA kartRtvano kaLaza DhoLIe te pahelAM kahAvalinI AMtarika vastu tema ja tenI bhASA ane zailInI apekSAe zuM sthiti che te 52 vicArIne ja nirNaya karavo ThIka raheze. paM mAlavaNiyAjIe tAravyuM che tema kahAvalikAre pAlittasUri (prathama)kRta taraMgavaikahA (IsvIsannI dvitIya zatAbdIno uttarArdha vA aMta bhAga), saMghadAsa gaNa kArita vasudevahiDI (chaThTho saiko madhyabhAga), tIrthAvakAlikaprakIrNaka (IsvI chaThThI zatAbdI pUrvArdha), AvazyakacUrNi (A I. sa. 600-650), mahAnizIthasUtra (IsvI 8muM zataka), ityAdi pUrva kRtiono upayoga karyo che. tema temAM Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kahAvali-kartA bhadrezvarasUrinA samaya vize paM. bhojake nirdeza karyA anusAra, caupannamahApurIsacariya(IsvI 9mA zatakanuM trIjuM caraNa)nA ''vibudhAnaMda nATaka"no paNa pUrI kRti rUpe samAveza hoI teno paNa temAM paricaya-parAmarza varatAya che. AthI eTaluM to cokkasa ke bhadrezvarasUri IsvIsan 875 pachI ja thayA che. A prazna 52 sUkSmatara vicAraNA hAtha dharatAM pahelAM umAkAMta zAha tathA paM lAlacaMdra gAMdhI vacce kahAvalinA racanAkALa saMbaMdhamAM je matabheda thayelo tenA muddAo joI laIe. paM. gAMdhI rAjagacchIya bhadrezvarasUri, je sAndUmaMtrI, sajjana daMDanAyaka (ane e kAraNasara caulukya jayasiMhadeva siddharAja)nA samakAlIna che, temane kahAvalinA kartA mAne che. Ama teo tene vikramanA 12mA zatakanA uttarArdhamAM (IsvI 12mI zatAbdI pUrvArdhamAM) thayelA mAne che9. dA zAhe prastuta samaya hovA saMbaMdhe saMdeha prakaTa karI bhadrezvarasUri e kALathI sArI rIte vahelA thaI gayA hovA saMbaMdhamAM sAdhAra carcA karI che.. khAsa karIne jinabhadra gaNi kSamAzramaNa mATe "saMpayaM devaloyaM gao" [sAmprata revato to] evo je cokkasa ullekha bhadrezvarasUrie karyo che te che. emanuM e saMdarbhamAM ThIka ja kahevuM che ke "vikramanI agiyAramI sadInA aMtamAM ke bAramI sadInA pUrvArdhamAM thayela 'kahAvali'kAra evo prayoga na ja kare eTale 'kahAvali'kAra bAramI sadI pahelAM ja thaI gayA e nirvivAda che"21. dA zAhanA anurodhathI keTalAMka avataraNo tapAsI DaoN. bhogIlAla sAMDesarAe prastuta kRtinI prAkRta "vikramanA bAramA saikAthI ghaNI jUnI" hovAno abhiprAya Apelora. te pachI paM. gAMdhIe vALela uttaramAM dA umAkAMta zAhanI carcAmAM upasthiti thayela keTalAka gauNa muddAonuM to khaMDana che paNa upara TAMkela emanA be majabUta muddAo sAme teo koI pratItijanaka vAMdhAo rajU karI zakyA nathI. (dA. zAhe potAnA pratyAvalokanamAM paM gAMdhInAM avalokanomAM rahelI A nabaLAIo vize te pachI savinaya paNa dRDha dhvanipUrvaka dhyAna doryuM hatuM.) 107 dA zAha tema ja dA sAMDesarAnAM avalokano-abhiprAyone ema sahelAIthI uvekhI nAkhI zakAya nahIM. ene dhyAnapUrvaka tema ja pUrI sahAnubhUtithI nirIkSavA ghaTe. temAM pahelAM to jinabhadraNavALA muddA vize vicAratAM teno khulAso e rIte thaI zake ke bhadrezvarasUrie koI sAtamA zatakanA pratyakSa vA parokSa srotano AdhAra lIdho haze. kemake teo haribhadrasUri ja nahIM, zIlAMkadevanI paNa pAchaLa thayA hoI teo pote to 'saMpaI devaloya gao' evA zabdo dekhItI rIte ja vAparI zake nahIM. AthI tAtparya e ja nIkaLe ke temaNe potAnI sAme rahela koI purANA srotanuM vAkya yathAtathA grahaNa kareluM che. bIjI bAju joIe to kahAvalikAranI potAnI prAkRta, je aneka sthaLe jovA maLe che, te pramANamAM prAcIna to dekhAya ja che, paNa tene to prAcIna srotonA dIrghakAlIna ane tIvratara anuzIlana-parizIlanane kAraNe, paraMparAgata bIbAmAM DhaLAyelI-ghaDAyelI, ane jUnavANI raMge taraboLAyelI prauDhI darzAvanAra Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nirprantha aitihAsika lekha-samuccaya-1 mAnI zakAya. jyAre keTalAMka vAkyo, kaMDikAo Adi jUnA srotomAMthI sIdhAM laI lIdhAM hoya to ene ja joIe to temanI bhASA potAnI bhASA jUnI hovA saMbhrama thAya. hastaprata jotAM eTaluM to spaSTa lAge che ke bhadrezvarasUrinI abhivyaktimAM pariSkAra ane vaidagdhano, kAvyatva ane AyojananI suzliSTatAno, prAyaH abhAva che. pUrNatallagacchIMya guru-ziSya devacaMdrahemacaMdrasUri ke bRhadgacchanA nemicaMdra-AzradatasUri, caMdragacchanA vardhamAnasUri, athavA kharataragacchIya jinavallabhasUri sarakhA madhyakAlIna zvetAMbara kartAonI ojasvI bhASA ane tejasvI pariskRta zailI sAme kahAvalinAM prAkRta evaM zailyAdine tulavatAM enI jUnavaTa ekadama AgaLa tarI Ave che. AthI dA zAha tathA dA. sAMDesarAnA kahAvalinI bhASA saMbaddha kathano amukAMze tathyapUrNa jarUra che. paM gAMdhIe kahAvali 12mA zatakanI racanA hovAnuM koI ja pramANa ApyuM nathI. samaya saMbaMdhe emanI e kevaLa dhAraNA ja hatI ane te asiddha Thare che. 108 kahAvalinA samayAMkanamAM nIce rajU karIza te muddAo ekadama nirNAyaka nahIM to ye ThIka ThIka sahAyaka ane upakAraka jaNAya che. vizeSa dRDhatApUrvakano nizcaya to samagra kahAvalinAM Akalana, parIkSaNa, ane vizleSaNa dvArA prApta thAya te yuktio dvArA ja thaI zake. (1) bhadrezvarasUrie, 'kSamAzramaNa', 'divAkara', ane 'vAcaka' zabdane ekAryaka mAnyA chezya : AmAM 'kSamAzramaNa' ane 'vAcaka' to lAMbA samayathI prayogamAM paryAyavAcI che ja, paNa 'divAkara'to kevaLa biruda ja che, RSyaMka nahIM; ane e paNa sanmatiprakaraNanA kartA prasiddha AcArya siddhasena(IsvIsanuM pAMcamuM zataka)ne choDatAM bIjA koI vAcaka vA kSamAzramaNa mATe kyAMye ane kyAreya prayukta thayuM nathI; eTaluM ja nahIM, siddhasena viSaye A birudano yAkinIsUnu haribhadrasUri pUrve koIe ullekha vA prayoga karyo nathI, e ja rIte 'vAdI'sAthe 'vAcaka'ane 'kSamAzramaNa' abhidhAno ekArthaka nathI. 'vAcaka'prAyaH Agamika, ane 'vAdI' mukhyatayA tArkika-dArzanika, vidvAna hoya che. AthI bhadrezvarasUrie vALela A chabaraDo temane bahu prAcIna AcArya hovA saMbaMdhamAM moTo saMdeha Ubho kare che. (2) kahAvali-kathita '"pAdaliptasUrikathA"mAM traNa, paNa judA judA samaye thaI gayelA, ekanAmI sUrIzvaronAM caritro bheLavI dIdhAM che. AmAM pAdaliptasUri mAnakheDa gayAnI je vAta kahAvalikAre noMdhI che te to nirvANalikA tathA puMDarIkaprakIrNakanA kartA trIjA pAdaliptasUrine ja lAgu paDI zake. kemake mAnakheDa (saMskRta mAnyakheTaka, kannaDa maLakheDa) rASTrakUTa goviMda dvitIyanA samayamAM baMdhAvuM zarU thayeluM ane amoghavarSa prathame IsvIsan 815 bAda (elApura ke ilorA ane jaMbUr3eithI) tyAM gAdI khaseDelI; ane rASTrakUTa kRSNa(tRtIya)ne mAnakheDamAM maLelA trIjA pAdaliptasUrino samaya IsvI 925-970nA gALAmAM paDe che. AthI spaSTa che ke bhadrezvarasUri te samayathI ochAmAM ochuM pacIsa-pacAsa varSa bAda ja thayA hovA Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kahAvalika bhadrezvarasUrinA samaya vize 109 joIe. teo trIjA pAdaliptasUrinI taddana samIpavartI hota to to A goTALAthI amukAze mukta rahI zakyA hota. A jotAM to ema lAge che ke teo I. sa. 975-1025nA arasAmAM thaI gayA che. emanA potAnA lakhANanA jUnA raMgaDhaMga paNa A samayane puSTikara che. A vAta svIkArIe to upara je sAtamA (tathA AThamA) bhadrezvara vize kahI gayA temanAthI kahAvalikAra traNa nahIM toye ekAda be peDhI to jayeSTha hovAno saMbhava che. ema ja hoya to chellA kahyA te banne pramANamAM jUnA kALanA bhadrezvarasUriothI paNa vadhAre jUnA, koI anya, bhadrezvara hovA aMge kaMIka sUcana kyAMkathI paNa maLavuM jarUrI che. vastutyA A prAcInatama bhadrezvara thayA hovAnAM be pramANa che, jenA tarapha kahAvalikAra vize vicAranArA vidvAnonuM dhyAna nathI gayuM. jemake caMdrakulanA vardhamAnasUrinA prAkRta RSabhacaritranA kartA potAnI gurvAvalI bhadrezvarasUrithI AraMbhe che. temAM prastuta sUrivara pachI municaMdrasUri, pachI koI sUri (jemane lagatAM-padya-caraNo khaMDita che, tyArabAda "+ sUri" ("nanna" haze), te pachI koI-kavi sUri (jemanuM nAma gayuM che, te Ave che. prazastino te pachIno bhAga naSTa thayo che. saMbhava che ke temAM racanA saMvat tathA kartAnuM nAma (vaDhamANa ?) dIdhAM hoya. jo tema hoya to vardhamAnasUrithI (ekAda vadhu nAma UDI na gayuM hoya to) prastuta bhadrezvarasUri ochAmAM ochuM pAMcamI peDhIe thAya : yathA : (1) bhadrezvarasUri (2) municaMdrasUri (4) (na)rasUri (5) (vardhamAnasUri ?) prazastinI bhASA ane zailI 11mI sadInA AkharI caraNa bAdanAM lAgatAM nathI. vastutayA enI rIti-paripATI kahAvalinI prAkRta ane zailInI paripATInAM ja lakSaNo dharAve che. e vAta dhyAnamAM letAM to A paraMparAmAM AraMbhe AvatA bhadrezvarasUri kahAvalikAra hovAno saMbhava che. vardhamAnasUrithI teo ochAmAM ochuM pAMcamI peDhIe thayA hoI temano sarAsarI samaya I. sa. 975-1000nA arasAno ghaTI zake. Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nirprantha aitihAsika lekha-samuccaya-1 prazastikAra vardhamAnasUrinA samayamAM emanI paraMparAnA munio "bhadrezvaragacchIya" gaNAtA haze, kema ke bhadrezvarasUri-ziSya municaMdrasUri mATe 'emanA gacchodadhinA vRddhi karanAra' (ToyaTipsa DDiro) evI vizeSatA sUcavI che. pazcima bhAratamAM racAyelI aneka jUnI zvetAMbara graMtha-prazastio tema ja abhilekho joI vaLatAM temAM to bhadrezvarAcAryanA nAmathI zarU thayelo koI gaccha najare paDato nathI; paNa mathurA, ke jyAMnA suvizruta jaina stUpanA darzane pazcima bhAratanA zvetAMbara munivaro madhyakALa sudhI to jatA AvatA ane pratimA-pratiSThAo paNa karAvatA, tyAMthI eka ati khaMDita, paNa sadbhAgye sAla jALavatA, pratimA-lekhamAM saM. 1604 zrI bhadrezvarAvArthA mihita... eTalo, paNa mahattvapUrNa, ullekha prApta thAya che. A lekha parathI siddha thAya che ke I sa 1048mAM 'bhadrezvarAcAryagaccha' vidyamAna hato ane te prastuta miti pUrve sthapAI cUkelo. A 'bhadrezvarAcArya gaccha uparacarcita vardhamAnasUrinA pUrvaja bhadrezvarasUrinA nAmathI nIkaLyo hovAno saMbhava che. 110 samagra rIte jotAM jenA nAmathI gaccha nIkaLyo che te ja bhadrezvarasUri kahAvalinA kartA hovAnuM saMbhavita jaNAya che. kahAvalinA AMtara-parIkSaNathI nizcita banatI I. sa. 975nI pUrvasImA, abhilekhathI nirNIta thatI bhadrezvarAcAryagacchanI I. sa. 1048nI uttarAdhe, tema ja vardhamAnasUrinI prazastithI sUcavAto bhadrezvarasUrino sarAsarI IsvIsan 975-1000nA arasAno samaya, ane e kALe anya koI bhadrezvarasUri abhidhAnaka AcAryanI anupasthiti, e sau saMyogono meLa jotAM to lAge che ke saMdarbhagata bhadrezvarasUrinI munirUpeNa kAlAvidha I sa 905-1025nA gALAmAM sImita thavI ghaTe ane ethI kahAvalino aMdAje racanAkALa I. sa. 1000nA arasAno hoya tevuM nirbAdha phalita thaI zake che. lekha samApanamAM eka nAnakaDuM anumAna umeraNarUpe rajU karavuM ayukta nahIM jaNAya. kahAvalinA vinaSTa dvitIya paricchedamAM zuM viSaya haze te aMge vicAratAM lAge che ke temAM jaina daMtakathAgata puruSonAM caritro atirikta haribhadrasUrinA samayamAM thaI gayelA (paNa temanAthI laghuvayaska) kRSNarSi, tyArabAda zIlasUri (zIlAcArya kiMvA zIlAMsUri), ane siddharSinAM vRttAMta haze. kadAca bhaktAmarastotrakAra mAnatuMgasUri (ane vAyaTagacchIya jIvadevasUri ?) vize paNa caritracitraNa hoya. (prabhAvakacaritamAM A vizeSa caritro maLe che.) kahAvali bRhadkAya graMtha hoI, tema ja tenAM bhASA-zailI sAdhAraNa koTInAM evaM jUnavANI hoI, prabhAvakacarita jevA graMtho banI gayA bAda tenuM mUlya ghaTI jatAM tenI pachIthI jhAjhI pratilipio banI jaNAtI nathI. ethI ja to Aje A graMthanI hastaprato duSprApya banI jaNAya che. Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kAlikAM bhareArasUrinA samaya vize TippaNo : 1. kahAvalinI prathama paricchedanA be khaMDa dharAvatI saM. 1497 / I. sa. 1471nI prata mATe juo C.D.Dalal (& L.B.gandhia, A Descriptive Catalogue of Manuscripts in the Jaina Bhandars at Pattan, Gaekwad's Oriental Series No. LXXVI, Baroda 1937, P. 244. A mULa ane anya prato tema ja tenI nakalonI vigatavAra noMdha mATe juo . dalasukha mAlavALIyAnA abhyasanIya lekha "On Bhadresvarasurl's Kahavali," Indologica Turinensica, vol. X1, Torino 1983, pp. 77-95. 2. 'vizeSAvazyakabhASyakAra zrI. jinabhadragati mAzramanA svahaste pratiSThita prAcIna jaina pratimAo," zrI jaina satya prakAza 17.4 (15.1.52), pR. 89-91. 111 3. juo emano anya lekha saMdarbha "Jaina Iconography : A Brief Survey," matIya purAtattva (purAtattvAyArka muni jinavijaya abhinaMdana graMtha, jayapura 1971, pR 203, 4. "prAyo vizvanIya dvArA tAvA tarArdhe vidyamAna karedhasUri prAkRtabhASAmaththo vAvo ... ityAdi. juo dvAvAranava=m gAyakavADa prAcya graMthamAlA (caM. 116) vaTapadra 1952, 'prastAvanA' pR- 9. 5. prastuta graMthanI saMpAdakIya 'prastAvanA' prAkRta graMtha pariSada graMthAMka 3, vArANasI 1961, pR. 41. 6. gujarAtano rAjakIya ane sAMskRtika itihAsa, graMtha 4, 'solaMkIkAla "bhASA ane sAhitya", amadAvAda 1976, pR. 298-299. 7. "On Bhadreswarasuris.," pp. 79-81 8. Ama to A bhadrezvarasUrinI khAsa koI racanA maLatI nathI. devasUrinI hayAtImAM to teo temanA sahAyaka rUpe dekhA de che. devasUrinI IsvIsan 1170mAM thayela devati bAda teo AcArya rUpe AgaLa AvelA. 9. upalabdha prathama paricchedanuM graMthamAna 23800 zlokapramANa che. bIjo pariccheda labhyamAna haze tyAre pUro graMtha to bahu ja moTA kadano haze. 10. ahIM to huM Avazyaka haze, carcAne upakAraka haze, teTalAmAM ja ota-saMdarbho yathAsthAne TAMkIza. 11. mavAdI saMbaddha kanaka-carita-prabaMdhAdimAMthI ekatra karela pATho mATe juo paMta lAlacaMdra gAMdhI, 'prastAvanA' pR. 11-21, tathA muni jaMbUvijaya, cama, bhAvanagara 1996, (saMskRta) 'prastAvanA', pR. 11-14, 12. AkhyAnakamaNikozavRtti aMtargata dIdhelA pAThanA mULasthAna mATe juo paM. amRtalAla bhojaka, prAkRta graMtha pariSada graMthAMka 5, vArANasI 1962, pR 172-173. tathA kahAvalinA pATha mATe juo jaMbUvijayajI, pR. 11-13. 13. juo Dalal, A Descriptive Catalogue., zreyAMsanAthaparitra of Devaprabhasuri, pp. 244 46. 14. mohanalAla dalIcaMda dezAI, jaina sAhityano saMkSipta itihAsa, muMbaI 1932, kaMDikA 571, pR 397, Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 11 ra nirgastha aitihAsika lekha-samuccaya-1 94. Ed. Muni Punyavijaya, Catalogue of Palm leaf Manuscripts in the santinatha Jain Bhandara, Cambry (pt-1), Gos No. 135, Baroda 1961, rAdhyayana suvavadhA vRtti-prApti p. 117-118. caMdragaccha nannasUri vAdisUri sarvadeva pradyumna bhadrezvara devabhadra (prathama) siddhana yazodeva mAnadeva ratnaprabha devabhadra (dvitIya) ratnAkarasUri (prazasti saM. 1308 ! I. sa1252) 17. agaracaMda nAhaTA, "nava AcAryonI eka saMyukta mUrti," zrI jaina satya prakAza, varSa 19, kramAMka 218 219, aMka 2-3, 15.2 1953, pR. 31-34 tathA Title page (2). 96. Malvaniya, "On Bhadresvarasuri's., p. 81. 19. "prAcIna vaTapadranA ullekho," suvAsa, saM 1994, vaizAkha : (I. sa. 1938, me mAsa). 20. umAkAMta premacaMda zAha, "vizeSa Avazyaka bhASyakAra zrI jinaprabhagaNi kSamAzramaNanA svahaste pratiSThita - prAcIna jaina pratimAo," zrI jaina satyaprakAza varSa 17, aMka 4, kramAMka 196, 15.1.52, pR. 89-91. 21. ejana, pR. 91. 22. ejana, pR. 90. Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kahAvalika bhadrezvarasUrinA samaya vize 113 23. "zrI bhadrezvarasUrinI kahAvali," zrI jaina satya prakAza varSa 17, aMka 5-6, kramAMka 197-198, 15.3 para, pR. 110-112. 24. "zrI bhadrezvarasUrinI kahAvali vize vadhu khulAso," zrI jaina satya prakAza, varSa 17, aMka 8-9, kramAMka 199-200, 15.6.52 Title page (3) tathA anusaMdhAna, pR 168. 25. vAyaga samANasthA ya samaNNau vAI-khamAsamaNa-divAyarA, bhaNiyaM ca vAi khamAsamaNo divAyaro vAyago tti egau / puvvagayaM jassesaM tassime NAme // ra6. paM. mAlavaNiyAjIe kaMIka A saMbaMdhamAM kyAMka carcA karI hovAnuM smaraNa che. paNa srota have smaraNamAM AvatuM nathI. 29. Dalal, GOS No. LXXVI, pp. 169-170. 36. V.S. Agarawal, Mathura Museum Catalogue, pt. III, Varanasi 1963, p. 25. ni, ai, bhA. 1-15