Book Title: Jinchandrasuri ki Shreshth Rachna Samverangshala Aradhana
Author(s): Lalchandra B Gandhi
Publisher: Z_Manidhari_Jinchandrasuri_Ashtam_Shatabdi_Smruti_Granth_012019.pdf
Catalog link: https://jainqq.org/explore/210531/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrojinacandrasarijI kI zreSTha racanA saMvegaraMgazAlA ArAdhanA ( saMkSipta paricaya ) le0 paM0 lAlacandra bhagavAn gAndhI, bar3audA [ suvihita mArga prakAzaka AcArya jinezvarasUrijI ke paTTadhara zrIjinacandrasUrijI hue| unakA vistRta paricaya to prApta nahIM hotA / yugapradhAnAcArya gurvAvalI meM itanA hI likhA hai ki 'jinezvarasUri ne jinacandra aura abhayadeva ko yogya jAnakara sUripada se vibhUSita kiyA aura ve zramaNa dharma kI viziSTa sAdhanA karate hue kramazaH bugapradhAna pada para AsIna hue| ___AcArya jinezvarasUri ke pazcAt sUrizreSTha jinacandrasUri hue jinave aSTAdaza nAmamAlA kA pATha aura artha sAGgopAGga kaNThAna thA, saba zAstroM ke pAraMgata jina candrasUri ne aThAraha hajAra zloka parimita saMvegaraMgazAlA kI saM0 1125 meM racanA kii| yaha grantha bhavya jIvoM ke lie mokSa rUpI mahala ke sopAna sadRza hai| ____ jinacandrasUri ne jAvAlipura meM jAkara dhAvakoM kI sabhA meM "cIya daNa mAvarasaya' ityAdi gAthAoM kI vyAkhyA karate hue jo siddhAnta saMvAda kahe the unako unhIM ke ziSya ne liskara 300 zloka parimita dinacaryA nAmaka grantha taiyAra kara diyA jo zrAvaka samAja ke lie bahuta upakArI siddha huaa| ve jinacandrasUri apane kAla meM jina-dharma kA yathArtha prakAza phailAkara devagati ko prApta hue|" ___ Apake racita paMca parameSThI namaskAra phala kulaka, kSapaka-zikSA prakaraNa, jIva-vibhatti, ArAdhanA, pArzva stotra Adi bhI prApta haiN| saMvegaraMgazAlA apane viSaya kA atyanta mahatvapUrNa vizada grantha hai| jisakA saMkSipta paricaya hamAre anurodha se jaina sAhitya ke viziSTa vidvAna paM0 lAlacandra bha0 gAMdhI ne likha bhejA hai| isa grantha kA hindI anuvAda prakAzita honA ati Avazyaka hai / -- saM0 ] zrIjainazAsana ke prabhAvaka, samartha dharmopadezaka, jyoti- zAlA ArAdhanA kI zreSTha racanA kI thI, jo 600-no sau dhara gItArtha jainAcAryoM meM zrIjinacandrasUrijI kA saMsmara- varSoM ke pIche-vikramasaMvat 2025 meM pUrNarUpa se prakAza meM NIya sthAna hai| mokSamArga ke ArAdhaka, mumukSu-janoM ke AI hai, parama Ananda kA viSaya hai| parama mAnanIya, satkarttavya-parAyaNa jisa AcArya ne Aja se bar3audA rAjyakI preraNA se suyogya vidvAna cImanalAla nau sau varSa pahile-vikrama saMvat 1125 meM prAkRta bhASA DA0 dalAla ma0 e0 IsvI san 1916 ke antima cAra mAsa meM dasa hajAra, 53 gAthA pramANa saMvegamArga-preraka saMvegaraMga- vahIM Thahara kara jesalamera kille ke prAcIna grantha-bhaNDAra Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kA avalokana bar3I muzkila se kara ske| vahA~ kI riporTa 38-36 meM 'saMvega raMgazAlA' ke sambandha meM anveSaNa pUrvaka kaccI nodha vyavasthita kara prakAzita karAne ke pahile hI ve saMkSipta paricaya sUcita kiyA thaa| usakI racanA saM01125 IsvI san 1917 akTobara mAsa meM svargastha hue| meM huI thii| li. prati saM0 1207 kI thii| racanA kA ___ Aja se 50 varSa pahile-IsvI san 1920 akTobara AdhAra nIce TippaNI meM maiMne mUlagrantha kI arvAcIna se0 meM bar3audA-rAjakIya senTrala lAibrerI (saMskRta pustakAlaya) meM lA0 kI ha0 li. prati se avataraNa dvArA darzAyA thA'jaina paMDita' upanAmase hamArI niyukti huI, aura vidhi- vikkamanivakAlAo samaikkatesu varisANa / vazAt sadgata cI0 DA0 dalAla ema0 e0 ke akAla ekkAramasu saesu paNavIsa samahiesu // svargavAsa se aprakAzita vaha kaccI noMdha-AdhArita nipatti saMpattA esArAhaNa tti phuddpaayddpytthaa|" 'jesalamera durga-jaina granthabhaNDAra-sUcIpatra' sampAdita-prakAzita bhAvArtha-vikramanRpakAla se 1125 varSa bItane ke karAne kA hamArA yoga aayaa| do varSoM ke bAda bAda sphuTa pragaTa padArthavAlI yaha ArAdhanA siddhi ko IsvI sana 1623 meM usa saMsthA dvArA gAyakavADa ori- prApta huii| yanTala sirIja naM0 21 meM yaha grantha bahuta parizrama se isake pIche maiMne taha TrippaNikA kA bhI saMvAda bambaI ni sA dvArA prakAzita huA hai| bahuta grantha TevavaTa bhrAtajinacandrIyA 10053" darzAyA thA-'saMbegaraGgazAlA 1125 varSe nayAgAbhayagoSaNA ke bAda usameM prastAvanA aura viSayavAra aprasiddha maiMne vahA~ saMskRta saMkSepa meM paricaya karAyA thA ki grantha, granthakRta-paricaya pariziSTa Adi saMskRta bhASA meM 'ArAdhanetyaparAhvayaM navAivattakArAbhayadevasUrerabhyarthanayA maiMne taiyAra kiyA thA / usameM jesalamera durga ke bar3e bhaNDAra vircitaa| viraca yatA cAyaM jinezvarasUre mukhya: 'zaSyo'meM naM0 183 meM rahI huI uparyukta savegaraMgazAlA (283423 bhayadevasureina vRddhagatI yaH / " sAija) 347 patravAlI tADapatrIya pothI kA sUcana hai| abhayadevasUra para TipaNI meM maiMne usI saMvegaraMgazAlA vahA~ antima ullekha isa prakAra hai : kI se0 lA0 kI ha0 li. prati se pATha kA avataraNa vahAM __"iti zrIjinacandrasUrikRtA tadvineya zrIprasannacandrA- darzAyA thA - cAryasamabhyarthita-guNacandrANa pratiyatkR (saMskR)tA jina- siriabhaya deva sari ti pattakittI paraM bhavaNe // [1004:] vallabhAginA saMzodhitA saMveparaMgazAlAbhidhAnArAdhanA je koTa mahAriu vimmamANaspa naravaisseva / smaaptaa| supadhampAsa daDhataM, nivvatiyamaMgavittIhi // [100 42] saMvat 1207 varSe jyeSThamudi 10 gurau adya ha zrIvaTa- sambhAvasako siriNicaMdamunivareNa imANa / padrake daMDa0 zrIvosari pratipattau saMvegaraMgazAlA pustakaM malA gAreNa da ucca gaUNa varavaNakusumAiM // [100 43] likhita miti / " mUsuya-kAgaNAo, guMthittA niyaya paiguNeNa daDhaM / -sva0 dalAla ne isakI pIche kI 27 padyoMvAlI vitrihatya-mora dhabharA, nimmaviyA rAhaNAmAlA // [10044]' likhAnevAle kI prazasti kA sUcana kiyA hai, avakAzA- bhAvArthaH - bhavana meM zreSTha kIrti pAnevAle zrI abhayabhAva se vahA~ likho nahIM thii| devasUri hue| jisane kubodha rUpa mahAripu dvArA vinaSTa je0 bhAM0 sUcIpatra meM 'aprasiddha grantha-granthakRtparicaya' kiye jAte narapati jaise zrutadharma kA dRr3hatva aMgoM kI karAne ke samaya maiMne 'janopadezagnanyAH' isa vibhAga meM pR0 vRttiyoM dvArA kiyaa| unakI abhyarthanA ke vaza se Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI jinacandra munivara ne mAlAkAra kI taraha, mUlazruta [3.] rUpa udyAna se zreSTha vacana-kusumoM kA uccuMTana kara, apane zrIjinapatisUrijI dvArA vikrama kI terahavIM zatAbdI meM matiguNa se dRr3ha guMthana karake vividha artha-saurabha-bharapUra yaha racita paMcaliMgI-vivaraNa saM0 meM prazaMsA kI hai kiArAdhanAmAlA racI hai| "nartayituM saMvegaM punarnRNAM luptanRtyamiva kalinA / isake pIche maiMne vahA~ sUcana kiyA hai ki "pAzcA- saMvegaraGgazAlA yena vizAlA vyaraci rucirA // " tyairanekainanthakArairasyaH kRteH saMsmaraNamakAri / " isakA bhAvArtha:--jisane (zrI jina candrasUrijI ne), kalikAla bhAvArtha yaha hai ki-isa saMvegaraMgazAlA kRti kA saMsmaraNa, se jisakA nRtya lupta ho gayA thA, vaise mAno manuSyoM ke pIche honevAle aneka granthakAroM ne kiyA hai| isakA saMvega ko nRtya karAne ke lie vizAla manohara saMvegaraMgazAlA samarthana karane ke lie maiMne vahAM (1) guNacandragaNa kA racI / / [4] mahAvIracarita, (2) jinadattasUri kA gaNadharasArdhazataka, _ vikrama saMvat 1265 meM sumatigaNi ne gaNadharasArdhazataka (3) jinapatisUri kA paMcaliMgIvivaraNa (4) sumatigaNi kI / kI saM0 bRhadvRtti meM ullekha kiyA hai ki-- gaNadharasArdhazataka vRtti, (5) saMghapura mandira-zilAlekha, (6) "pazcAjinacandrasUrivara AsId yasyASTAdazanAma mAlA candratilaka upAdhyAya kA abhayakumAra carita tathA (7) bhuvana sUtrato'rthatazca manasyAsan sarvazAstravidaH / yenASTA(?) hita upAdhyAya ke rAjagRha-zilAlekha meM se-avataraNa TippaNI dazasahasrapramANA saMvegaraGgazAlA mokSaprAsAdapadavI meM darzAye the, ve isa prakAra haiM - bhavyajantUnAM kRtA / yena jAvAlipure dU(ga)tena zrAvakANAmane zrIguNacandra gaNi ne vikrama saMvat 1136 meM racita prAkRta vyAkhyAnaM 'covaMdaNamAvassaya' ityAdi gAthAyAH kurvatA mahAvIracarita meM prazaMsA kI hai ki siddhAntasaMvAdAH kathitAste sarve suziSyeNa likhitAH zatazrayasaMvegaraMgasAlA na kevalaM kavavirayaNA jeNa / pramANo dinacaryAnanthaH zrAddhAnAmupakArI jAtaH / " bhavajaNavimhaya karI vihiyA saMjama-pavittI vi // " [-yaha pATha maiMne bar3audA-janajJAnamandira-sthita bhAvArtha:- jisane (zrI jinacandrasUri ne ) sirpha saMvega- zrIhaMsavijayajI munirAja ke saMgraha kI arvAcIna ha0 li. raMgazAlA kAvya-racanA hI nahIM kI, bhavyajanoM ko vismaya prati se uddhRta kara darzAyA thA ] karAnevAlI saMyamapravRtti bhI kI thii| ___ bhAvArtha:-pIche (zrIjinezvarasUri aura buddhisAgarasUri _[2] ke anantara ) zrI jinacandra sUrivara hue| sarvazAstravid zrIjinadattasarijI ne vikrama kI bArahavIM zatAbdI. jisake mana meM - nAmamAlA jisake mana meM 18 nAmamAlAe~ sUtra se aura artha se upasthita uttarArdha meM racita prAgaNadharasArdhazataka meM prazaMsA kI hai thiiN| jisane dasa hajAra gAthA pramANa savegaraMgazAlA , ki bhavyajIvoM ke lie mokSa prAsAda-padavI kii| jAvAlipUra saMvegaraMgasAlA visAlasAlovamA kayA jenn| meM gae hue jisane zrAvakoM ke Age 'cIvaMdaNamAvarasaya' rAgAiveribhayabhIya - bhavvajaNa rakkhaNa nimittaM // " ityAdi gAthA kA vyAkhyAna karate hue siddhAnta ke saMvAda bhAvArtha:-jisane (zrI jinacandrasUrijI ne ) rAgAdi kahe the, una sabako suziSya ne likha lie, tIna sau vairiyoM se bhayabhIta bhavyajanoM ke rakSaNa-nimitta vizAla zloka-pramANa 'dinacaryA' nAmaka grantha zrAvakoM ke lie kilA o saMvegaraMgazAlA kii| upakArI ho gyaa| Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ __ bhAvArtha:--usake bAda (zrojinezvarasUrijI ke pIche) rikta saMghapura-jaina mandira kI bhitti meM lage hue prAyaH zrIjinacandra nAmake zreSTha sUri hue, jisane saMvegaraMgazAlA saM0 1326 (?) ke apUrNa zilAlekha kI nakala sva* buddhi- kI, aura dhAraNa-poSaNa kii| sAgarasUrijI kI preraNA se 'bIjApura-vRttAnta' ke lie -uttamottama yaha saMvegaraMgazAlA grantha kaI varSoM ke maiMne 54 varSa pahile uddhRta kI thI, usameM yaha padya hai pahile zrI jinadattasUri-jJAnabhaMDAra, sUrata se tIna hajAra "saMvegaraGgazAlA surabhiH suraviTapi-kusumamAleva / padya-pramANa apUrNa prakAzita huA thaa| dasa hajAra, tirepana zucisarasA'marasaridiva yasya kRtirjayati kItiriva / / gAthA pramANa paripUrNa grantha AcAryadevavijayamanoharasUri bhAvArtha:-jisakI (zrIjinacandrasUrijI kI) kRti ziSyANu muni parama-tapasvI zrI hemendravijayajI aura saMvegaraMgazAlA sugandhi kalpavRkSa kI kusumamAlA jaisI aura paM0 bAbUbhAI savacanda ke zubha prayatna se saMzodhita saMpAdita pavitra sarasa gaMgAnadI jaisI, aura unakI kIrti jaisI jayavatI hokara, vikrama saMvat 2025 meM aNahilapura pattanavAsI jhaverI kAntilAla maNilAla dvArA mohamayI mumbApurI se patrAkAra prakAzita huA hai / mUlya sAr3he bAraha rupayA hai / unakI paramparA ke candratilaka upAdhyAya ne vi0 saM0 gata saptAha meM hI saMpAdaka munirAja ne kRpayA usakI 1 prati 1312 meM race hue saM0 abhayakumAra carita kAvya meM do hameM bheMTa bhejI hai| padya haiM ki isa grantha ke TAiTala ke Upara tathA samApti ke pIche kartA "tasyAbhUtAM ziSyo, tatprathamaH sUrirAja jincndrH| zrIjinacandrasurijI kA vizeSaNa tapAgacchIya chapA hai, ghaTa saMvegaraGgazAlAM, vyadhita kathAM yo rasavizAlAm // nahIM sakatA / 'tapAgaccha' nAmakI prasiddhi saM0 1285 se bRhannamaskAraphala, zrotRlokasudhAprapAm / zrIjagaccandrasUrijI se hai, aura isa gnantha kI racanA vi. cakra kSapaka zikSAM ca, yaH saMvegavivRddhaye // " saMvat 1125 meM arthAt usase karIba Der3ha sau varSa pahile bhAvArthaH --unake (zrIjinezvara sUrijI ke) do ziSya huI thii| aura vahA~ gujarAtI prastAvanA meM isa granthakAra hue| unameM prathama sUrirAja jinacandra hue ; jisane rasa- zrIjinacandrasUrijI ko samartha tArkika mahAvAdI zrI siddhavizAla zrotA logoM ke liye amRta-paraba jaisI saMvegaraMgazAlA sena divAkara sUrijI kRta saMmatitarka grantha para asAdhAraNa kathA kI, aura jisane bRhannamaskAraphala tathA saMvega kI TIkA likhanevAle pU0 AcAryadeva zrIabhayadevasUrijI vivRddhi ke liye kSapakazikSA kI thii| ___ mahArAja ke vaDIla gurubandhu sUcita kiyA, vaha ucita rAjagRha meM vikrama ko pandrahavIM zatAbdI kA jo nahIM hai / isa saMvegaraMgazAlA kI prAnta prazasti meM spaSTa zilAlekha upalabdha hai, usameM unake anuyAyI bhuvanahita sUcana hai ki ve aMgoM kI vRtti racanevAle zrIabhayadeva upAdhyAya ne saMskRta prazasti meM zrIjinacandrasUrijI kI mUrijI ke vaDIla gurubandhu the, unakI abhyarthanA se isa saMvegaraMgazAlA kA saMsmaraNa isa prakAra kiyA hai --- grantha kI racanA sUcita kI hai| 'tataH zrIjinacandrAkhyo babhUva munipuMgavaH / ___abhayadevasUrijI ne aGgoM (Agama) para vRttiyA~ vikrama saMvegaraGgazAlAM yazcakAra ca babhAra ca // " saMvat 1120 se 1128 taka meM raco thI, prasiddha hai| Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ isa saMvegaraMgazAlA ke kartA ne anta meM 10026 gAthA bhagavAn zreSTha zrIvardhamAnasUrijI hue| unake vyavahAranaya se apanI paramparA kA vaMzavRkSa sUcita kiyA hai| usameM aura nizcayanaya jaise athavA dravyastava aura bhAvastava jaise cauvIsaveM tIrthakara bhagavAna mahAvIra ke anantara sudharmA dharma kI parama unnati karane vAle do ziSya hue| unameM svAmI, jaMbUsvAmI, prabhavasvAmI, zayyaMbhava svAmI kI prathama zrIjinezvarasUri sUrya jaise hue / jisake udaya pAne paramparArUpa apUrva vaMzavRkSa kI, vajrasvAmI kI zAkhA meM para anya tejasvi-maMDala kI prabhAkA apaharaNa huA hue zrIvardhamAnasUrijI kA varNana 10034, 35 gAthA meM thaa| jisake hara-hAsa aura haMsa jaise ujjvala guNoM ke kiyA hai| unake do ziSya (1) jinezvarasUri aura (2) samUha ko smaraNa karate hue bhavyajana Aja bhI aMgoM para buddhisAgarasUri kA paricaya 10036 se 10036 gAthAoM romAMca ko dhAraNa karate haiM / meM karAyA hai aura dUsare, nipuNa zreSTha vyAkaraNa pramukha bahu zAstrakI "tassAhAe nimmalajasadhavalo siddhikAmaloyANaM / / racanA karane vAle buddhisAgarasUri nAma se jagat meM savisesavaMdaNijjo ya, rAyaNA tho(the) rappavaggovva // prakhyAta hue| 10034 // unake (donoM ke) pada-paMkaja aura utsaMga-saMga se kAleNaM saMbhUo, bhayavaM sirivaddhamANa munnivsbho| parama mAhAtmya pAnevAlA prathama ziSya jinacandrasari nippaDima pasamalaccho-vicchaDDAkhaMDa-bhaMDAro // 10035 // nAmavAlA utpanna huA / aura dUsarA ziSya abhayadevasari vavahAra-nicchayanaya va, daba-bhAvatthaya vva dhammassa / pUrNimA ke candra jaisA, bhavyajanarUpa kumudavana ko vikasvara paramunnaijaNagA tassa, doNi sIsA samuppaNNA // karanevAlA huaa| [-- isake pIche kA 10041 se // 10036 / / 10044 taka gAthA kA sambandha upara A gayA hai ] paDhamo sirisUrijiNesaro tti, sUro bva jammi udyammi / 10045 gAthA meM granthakAra ne sUcita kiyA hai kihotthA pahA'vahAro, dUraMta-teyassi cakkassa // 100 37 // zramaNa madhukaroM ke hRdaya haranevAlI isa ArAdhanAmAlA ajja vi ya jassa harahAsa-haMsagoraM guNANa patbhAraM / (saMvegaraMgazAlA) ko bhavya jana apane sukha (zubha) nimita sumaraMtA bhavvA uvahaMti romaMcamaMgesu // 10038 / / vilAsI janoMkI taraha sarva Adara se atyanta sevana kreN| bIo pUNa viraiya-niuNa-pavara vaagrnn-pmh-bhstyo| 10046 se 10054 gAthAoM meM kRtajJatAkA aura racanA nAmeNa buddhisAgara sUritti ahesi jayapayaDo // 10036 // sthalakA sUcana kiyA hai ki - "suguNa munijanoM ke padatesi paya-paMka ucchNg-sNg-sNptt-prm-maahppo| praNAma se jisakA bhAla pavitra huA hai, aise suprasiddha zreSThI sisso paDhamojiNacaMdasUri nAmo samuppanno // 1.0 40 // govardhana ke suta vikhyAta jajanAga ke putra jo suprazasta anno ya punnimAsasaharo bva, nivvaviya-bhavva-kumuyavaNo / ' tIrthayAtrA karane se prakhyAta hue, asAdhAraNa guNoM se jinhoMne [ gAthA 10041 se 10044 taka pahile darzAyA hai ] ujjvala vizAla kIrti upArjita kI hai / kibiboMkI bhAvArtha:-una (vajrasvAmI) kI zAkhA meM kAla-krama pratiSThA karAnA, zrutalekhana vagairaha dharmakRtyoM dvArA se nirmala ujjvala yazavAle, siddhi cAhane vAle logoM ke Atmonnati karanevAle, anya janoM ke citta ko camatkAra lie rAjA dvArA sthavira Atmavarga kI taraha (?) vizeSa karanevAle, jinamata-bhAvita buddhivAle siddha aura vIra vaMdanIya, apratima prazamalakSmIvaibhava ke akhaMDa bhaNDAra, nAmavAle zreSThiyoM ke parama sAhAyya aura Adara se yaha Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ / 14 ] racanA kI hai| isa ArAdhanA kI racanA se hamane jo pAThakoM ko smaraNa rahe ki, isa saMvegaraMgazAlA kucha kuzala (puNya) upArjana kiyA, usase bhavyajana , jina- ArAdhanA racanevAle zrojinacaMdrasUrijI ke guruvarya zrI jinevacana kA parama ArAdhanA ko prApta kreN| chatrA- zvarasUrijI ne gujarAta meM ahilabADa pattana (pATaNa) meM vallipurI meM jejjayake putra pAsanAga ke bhuvana meM vikramanRpa durlabharAja rAjA kI sabhA meM caityavAsiyoM ko vAda meM ke kAla se 1125 varSa vyatIta hone para sphuTa prakaTa parAsta kiyA thA, 'sAdhuoM ko caitya meM vAsa nahIM karanA padArthavAlI yaha ArAdhanA siddhi ko prApta huI hai| isa cAhiye, kintu gRhasthoM ke nirdoSa sthAna (vasati) meM vAsa racanAko, vinaya-naya-pradhAna, samasta guNoM ke sthAna, jinadatta karanA cAhie'-aisA sthApita kiyA thaa| uparyukta nirNaya gaNi nAmaka ziSya ne prathama pustaka meM likhii| saMmoha ko ke anusAra jinezvarasUrijI ke prathama ziSya jinacandrasUrijI dUra karane ke lie ginatI se nizcaya karake isa grantha meM ne isa grantha kI racanA pUrvokta gRhastha ke bhavana meM Thahara kara tirepana gAthA se adhika dasa hajAra gAthAe~ sthApita kI thii| uparyukta ghaTanA kA ullekha jinadattasUrijI ke prA. kI haiN| gaNadharasArdhazataka meM, tathA unake aneka anuyAyiyoM ne anta meM saMskRta ke gadya meM ullekha hai ki, zrIjinacandra anyatra prasiddha kiyA hai, jo jesalamera bhaNDAra kI granthasUcI sUri kRta, unake ziSya prasannacandrAcArya-samabhyathita, gaNacandra (gA0 o0 si0 naM0 21), tathA apabhraMzakAvyatrayI (gA0 . gaNi-pratisaMskRta, aura jinavallabhagaNi dvArA saMzodhita o0si0 naM027) ke pariziSTa Adi ke avalokana se jJAta saMbegaraMgazAlA nAmakI ArAdhanA samApta huii| hogaa| kharataragaccha vAloM kI mAnyatA yaha hai ki, usa vAda antameM prati-pustaka likhane kA samaya saMvat 1207 meM vijaya pAne se mahArAjA ne vijetA jinezvara sUrijIko (saM0 1203 nahIM) aura sthAna vaTapadraka meM (arthAt isa 'kharatara' zabda kahA yA viruda diyaa| isake bAda unake bar3audA meM samajhanA cAhiye / ) [prakAzita AvRtti meM anuyAyI kharataragaccha vAle pahacAne jAte haiN| durlabharAja daMDovAsare pratipattau chapA hai. vahA~ daDazrIvosari kA rAjya samaya vi0 saM0 1065 se 1078 taka prasiddha pratipattau honA cAhie, maiMne anyatra darzAyA hai / [dekheM, je0 hai, to bhI kharataragaccha kI sthApanA kA samaya saM0 1080 bhAM0 sUcIpatra (gA0 o0 si0 naM0 21 pR0 21, 'vaTapadra mAnA jAtA hai| (bar3audA) kA aitihAsika ullekho' hamArA 'aitihAsika saMvegaraMgazAlAkAra isa jinacandrasUrijI kI prabhAvakatA ke lekha saMgraha' sayAjI sAhityamAlA kra0 335 vagairaha) ___kAraNa kharataragaccha kI paTTa-paramparA meM unase caudhe paTTavara grantha nirdiSTa nAma-vardhamAnasUrijI kI saMvat / ' kA nAma 'jinacandrasUri' rakhane kI prathA hai| 1055 meM racita upadezapada-vRtti. jinezvarasarijI kI ArAdhanA-zAstrakI saMkalanA jAvAlipuramai saM0 1080 meM racita aSTakaprakaraNavRtti, pratiSThita pUrvAcAryoM se prazaMsita isa saMvegaraMgazAlA pramAlakSma Adi, tathA buddhisAgarasUrijI kA saM0 1080 meM ArAdhanA granya-athavA ArAdhanA zAstra ko saMkalanA zreSTha racita vyAkaraNa (paMcagrantho), aura abhayadeva sUriz2I kI saM0 / 1120 se 1128 meM racita sthAnAMga vagairaha aMgoMkI kavi zrIjinacandrasUrijI ne paramparA-prasthApita sarala subodha vRttiyoM kI prAcIna pratiyoM kA nirdeza hamane 'jesalamera- prAkRta bhASA meM ko, ucita kiyA hai| prArambha meM ziSTAbhaNDAra-granthasUcI' (gA0 o0 si0 naM0 21) meM kiyA hai, cAra-paripAlana karane ke lie vistAra se maMgala, abhidheya, jijJAsuoM ko avalokana karanA caahie| sambandha, prayojanAdi darzAyA hai| RSabhAdi sarva tIrthAdhipa Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahAvIra, siddhoM, gautamAdi gaNadharoM, AcAryo, upA- bhI, aura kabhI bhI bAdhita na ho| vaisA anupama atyanta dhyAyoM aura muniyoM ko praNAma karake sarvajJako mahAvANI ekAntika parama hita (sukha) moTa meM hotA hai, aura mokSa ko bhI namana kiyA hai| pravacana kI prazaMsA karake, niryA- karmoMke kSayase hotA hai. aura karmakSaya, vizuddha ArAdhanA maka guruoM aura muniyoM ko bhI namaskAra kiyA hai| ArAdhita karanese hotA hai| isalie hitArthI janoMko sugati gamana kI mUlapadavI cAra skandharUpa yaha ArAdhanA ArAdhanAmeM sadA yatna karanA cAhie; kyoMki, upAyake jinhoMne prApta kI, una muniyoM ko vandana kiyA aura gRhasthoM virahase upeya ( prApta karane yogya sAdhya ) prApta nahIM ho ko abhinandana diyA (gA0 14), majabUta nAva jaisI yaha sktaa| ArAdhanA bhagavatI jagat meM jayavaMtI raho, jisa para ArAdhanA karane ke manavAloM ko usa artha ko prakaTa karane ArUDha hokara bhavya bhavijana raudra bhava-samudra ko tarate haiN| vAle zAstroM kA jJAna caahie| isalie 'gRhasthoM aura vaha zratadevI jayavatI hai ki, jisake prasAda se mandamati sAdhaoM donoM viSayaka isa ArAdhanA zAstrako maiM tuccha jana bhI apane icchita artha nistAraNa meM samartha kavi hote baddhi vAlA hone para bhI kahU~gA / ArAdhanA cAhane vAle haiN| jina ke pada-prabhAva se maiM sakala jana-zlAghanIya padavIko ko cAhie ki vaha mana, vacana, kAyA isa trikaraNa kA pAyA hai, vibudha janoM dvArA praNata una apane guruoMko maiM rodha kre|' praNipAta karatA huuN| isa prakAra samasta stuti karane yogya isa ArAdhanA bhAgtrameM (1) parikarma-vidhAna (2) zAstra viSayaka prastuta stutirUpa gajaghaTAdvArA subhaTakI taraha parANa-saMkramaNa (3) mamatvavyaccheda aura (4) samAdhijisane pratyaha (vighna)-pratipakSa vinaSTa kiyA hai, aisA maiM lAbha nAmavAlecAra skandha (vibhAga) haiN| svayaM mandamati hone para bhI bar3e guNa-gaNase guru aise pahile (1) parikarma-vidhAna meM (1) arha (2) liGga, suguruoM ke caraNa-prasAdase bhavya janoMke hita ke lie kucha (3) zikSA. (5) vinaya, (5) samAdhi, (6) mano'nuzAsti, kahatA hU~ / (16) (7) aniyata vihAra, (8) rAjA (6) pariNAma sAdhAraNa bhayaMkara bhavATavI meM durlabha manuSyatva, aura sukulAdi ThAke 10 viniyoga sthAnoM, (10) tyAga, (11) pAkara, bhAvi bhadrapanase, bhayake zeSaphnase, atyanta durjaya darzana- maraNa-vibhakti-17 prakArake maraNoM para vicAra, (12) mohanIya ke abalapanase, sugaruke upadezase athavA svayaM karma- adhikRta maraNa, (13) sIti (zreNI), (14) bhAvanA aura granthire bhedase, bhArI parvata nadIse haraNa kiye jAte logoMko (15) saMlekhanA isa prakArake 15 dvAroM ko vividha bodhaka nadI-taTakA prAlaMba (prakRSTa avalambana mila jAya, athavA dRSTAntoMse spaSTa rUpameM samajhAyA hai| raMkajanoMko nidhAna prApta ho jAya, athavA vividha vyAdhi- dUsare (2) paragaNa-saMkramaNa skandha (vibhAga) meM (1) pIDita janoMko suvaidya mila jAya, athavA kueMke bhItara gire dizA, (2) kSAmaNA, (3) anuzAsti, (4) susthita gavehue ko samartha hastAvalaMba mila jAya; isI taraha savizeSa SaNA, (5) upasaMpadA, (6) parIkSA, (7) pratilekhanA, (8) puNyaprakarSase pAne yogya, cintAmaNi ratna aura kaspavRkSako pRcchA, (6) pratIkSA, (10) jotane vAle, niSkalaMka parama (zreSTha) sarvajJa-dharma ko pAkara, isa prakAra dasa dvAroMko vividha dRSTAntoMse spaSTarUpa meM apane hitakI hI gaveSaNA karanI caahie| vaha hita aisA samajhAyA hai / ho ki, jo ahitase niyamase nizcayase) kahIM bhI, kisase tIsare (3) mamatvavyuccheda skandha (vibhAga) meM (1) Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AlocanA vidhAna, (2) zayyA, (3) saMstAraka, (4) niryA- kalikAlasarvajJa zrIhemacandrAcAryake svopajJa vivaraNa vAle maka, (5) darzana, (6) hAni, (7) pratyAkhyAna, (8) saMskRta yogazAstrase bhI parAmarza sUcita kiyA thaa| isa khAmaNA- kSamApanA, (6) kSamA isa taraha nau dvAroM ko saMvegaraMgazAlAkI racanA vikramasaMvat 1125 meM, aura vividha dRSTAntoMse spaSTa samajhAyA hai| zrI hemacandrAcArya kA janma vikramasaMvat 1145 meM (bIsa varSa ___ cothe (4) samAdhi-lAbha nAmaka skandha (vibhAga) meM pIche) huA thA, prasiddha hai| (1) anuzAsti, (2) pratipatti, (3) sA(smA)raNA, (4) saMvegaraMgazAlAmeM pariNAmadvArameM AyuSyaparijJAnake kavaca, (5) samatA, (6) dhyAna, (7) lezyA, (8) ArA- jo 11 dvAroM (1) devatA, (2) zakuna, (3) upazruti, (4) dhanA-phala aura (6) vijahanA dvArameM aneka jJAtavya viSaya chAyA, (5) nADI, (6) nimitta, (7) jyotiSa, (8) samajhAye gaye hai| svapna, (6) ariSTa, (10) yantra-prayoga aura (11) vidyA-ipake (1) anagAsti dvArameM tyAga karane yogya dvAra darzAye haiN| isI taraha zrIhemacandrAcAryane apane saMskRta 18 aThAraha pApasthAnakoM ke viSaya meM, (2) tyAga karane yogazAstrameM (pAMcaveM prakAzameM) kAla-jJAnakA vicAra yogya 8 ATha prakArake madasthAnoM ke viSayameM, (3) tyAga / vistArase darzAyA hai| tulanAtmaka dRSTise abhyAsa karane karane yogya krodhAdi kapAyoMke viSayameM, 4) tyAga karane yogya hai| yogya 5 pAMca prakAra ke pramAda ke viSaya meM, (5) pratibandha-tyAga pATaNa aura jesalamera Adike jaina granthabhaMDAroM meM viSayameM, (6) samyaktva- sthiratA ke viSayameM, (7) ahana Adi AradhanA-viSayaka choTe-moTe aneka grantha hai, sUcIpatrameM chaHkI bhaktimattA ke viSayameM, (8) paMcanamaskAratatparatA ke darzAye haiN| ina sabakA prAcIna AdhAra yaha saMvegaraMgazAlA viSayameM, (8) samyaga jJAnopayoga ke viSayameM, 10) paMca ArAdhanAzAstra mAlUma hotA hai| vartamAnameM, antima mahAdAta viSayameM, (11) catu:zaraNa-gamana, (12. duSkRta-gIM, ArAdhanA karAne ke lie sunAyA jAtA ArAdhanA prakIrNaka, (13) mRkRtoM kI anumodanA, (14, anitya Adi 12 cau paraNapayannA aura u0 vinaya vijayajI ma0 kA puNyabAraha bhAvanA, (15) zIla-pAlana, (16) indriya-damana, prakAza stavana ityAdi isa saMvegaraMgazAlA granthakA 'mamatva(17) tapameM udyama aura 18) niHzalyatA-niyANa-nidAna. vyuccheda' 'samAdha-lAbha' vibhAgakA saMkSepa hai- aisA avalomAyA, mithyAtva-zalya-tyAga isa prakAra 18 dvAroM ko kanase pratIta hogaa| anya vyatirekase vividha dRSTAntoM dvArA vivecana karake dasa hajArase adhika 53 prAkRta gAthAoMkA sAra isa acchI tarahase samajhAyA gayA hai| saMkSipta lekhameM digadarzana rUpa sUcita kiyA hai| parama upaisake prathama skandhake pariNAma dvAra meM zrAvakoMkI 11 kAraka isa grandhakA paThana-pAThana, vyAkhyAna, zravaNa, anuvAda pratimAoM ke anantara sAdhAraNa dravyake 10 viniyoga Adise prasAraNa karanA atyanta Avazyaka hai, parama hitakAraka sthAna darzAye haiM, vicArane samajhane yogya haiM; anya 7kSetroM sva * no svaparopakAraka hai| meM dravyApana karane kA upadeza hai| Ajase 26 varSa pahile AzA hai, caturvidha thIsaMgha isa ArAdhanA zAstrake maiMne 1 lekha 'sazIla jaina mahilAonAM saMsmaraNo' maMbaI aura pracArameM saba prakArase prayatna karake mahasena rAjAkI taraha mAMgarola jaina sabhAke sUvarNamahotsava aMkake lie gajarAtI meM Atmahitake sAtha paropakAra saadhege| mumukSu jana ArAdhanA likhA thA, vaha saMvat 1968 meM prakAzita huA thaa| rasAyanase unase ajarAmara bane--yahI zubhecchA / aura 'sayAjI sA'hatyamAlA' puSpa 335 meM hamAre saMvat 2027 poSavadi 3 guru 'aitihAsika lekhasaMgraha meM | kra. 10, 331 se 347 ( makara-saMkrAnti ) meM] saMvat 2056 meM prAcyavidyAmandira dvArA mahArAjA bar3I bAr3I, rAvapurA, sayAjIrAva yunivarsiTI, bar3audAse prakAzita hai| usameM maiMne bar3audA ( gujarAta ) isa saMvegaraMgazAlA meM se zramaNI aura zrAvaka, zrAvikA lAlacandra bhagavAn gAMdhI sthAnoM ke lie dravya-viniyoga vaktavya darzAyA thaa| sAthameM [ nivRtta 'janapaNDita' bar3audA rAjya ] Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ :-LD17nude EhCO & ADDARPA prathama narezvara aura prathamatIrthaGkakara bhagavAna RSabhadeva 1 bhagavAna kA karmabhUbhiyogya vividha kalA sikhAnA 3 bharata cakravartI kI AyudhazAlA meM cakra kA prAkaTya 2 brAhmI sundarI ko brAhmI lipI Adi sikhAnA 4 samavazaraNa meM caturvidha saMgha sthApana bAraha pariSada meM dharma deza 5 kailAza parvata para nirvANa, siddha zilA para virAjamAna prabhu citrakAra-indra dugaDa jaina bhavana ke saujanya se a national Jain Educan Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrInizvamUrayaH ENSE COM - sAdhu sAdhvI sahita bhakta zrAvaka saMgha ko AzIrvAda dete hue yugapradhAna zrI jinadattasUri (cI kinavahata |