Book Title: Jain Sadhu Sammelan ane Panchangi Adhare Prashnona Nirnay
Author(s): Punyavijay
Publisher: Punyavijayji
Catalog link: https://jainqq.org/explore/230124/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina sAdhusaMmelana ane paMcAMgI AdhAre neno nirNaya!)* purisA saccameva samabhijANAhi, saccassa ANAe uvaTThie se mehAvI mAra tri| - yAraT . "bhAvi jaina sAdhusaMmelanamAM atyAranA carcAspada praznone nirNaya kema lAvavo ?" e mATe je aneka vAto uccArAI rahI che, temAMnI eka vAta khAsa karIne saunuM dhyAna kheMcI rahI che. e vAta bIjI kAMI ja nahi kintu "paMcAMgI AdhAre ja dareka praznono nirNaya lAvo," e che. eTale Aje ApaNe e vicAravuM Avazyaka che ke, paMcAMgI eTale zuM ? "paMcAMgI" zabda kyArathI rUDha thaye che? prAcIna kALamAM paMcAMgI hatI ke nahi ? hatI te te kaI ? atyAre paMcAMgI kone kahevAmAM Ave che ? paMcAMgamAM kaI bAbatono samAveza thAya che? paMcAMgIne atyAranA sAdhujIvana sAthe ze ane keTale anvaya athavA saMbaMdha che ? enA AdhAre nirNaya eTale zuM ? ane kayA praznono nirNaya? uparokta praznonI carcA karavA agAu ApaNe "Agama eTale zuM ane zAstra eTale zuM ?' e bAbata vicArI laIe, kAraNa ke Aje A bannenA vAstavika svarUpane na samajavAne lIdhe Amika tema ja zAstrIya bAbatono nirNaya lAvatAM paMcAMgIne nAme ghaNe ja gUMcavADo Ubho karavAmAM Ave che. ane tethI loke ghaNA ja gUMcavADAmAM paDe che. Agama" ane "zAstra'ne bheda samajAyA pachI "paMcAMgI dvArA kaI jAtanA prazno ukela kema lAvo ?" e mArga ghaNe ja sugama thaI jAya che. eTale e dRSTie A bannenI vyAkhyA dhyAnamAM laI levI iSTa che. Agama ane zAstranI vyAkhyA-mArI alpa mati dvArA huM Agama ane zAstranI vyAkhyA A rIte samajuM chuM -Agama trikALa-abAdhita hoya che; zAstramAM te te dravya, kSetra, kALa, bhAva AdinA pheraphAra sAthe moTA pheraphAro thaI jAya che. arthAta Agamika 5 sadAya ekasarakhuM hoI Agame haMmezAM ekarUpamAM kAyama rahe che, temAM kayAreya paNa parivartanane avakAza nathI hoto; jyAre zAstrIya padArtho, je eka kALe ati mahatvanA hoya che, te ja samayanA * amadAvAdamAM vi. saM. 1990nA phAgaNa vada trIjane roja zarU thayela jaina sAdhu saMmelana agAu lakhAyela lekha. Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 62 jJAnAMjala vahevA sAthe nirupayeAgI nIvaDe che ane tenuM sthAna khIjA padArthAM le che. Agamika padArthA eTale tattvajJAna ane zAstrIya padArthA eTale ApaNA jIvana sAthe sabaMdha dharAvatAM bAhya AcArA, vyavahArA ane niyamane. A banne jAtanA padArthAMnA varNanane lakSIne ApaNe Agama ane zAstrane vibhAga pADavA joI e. arthAt Agamika padArthAnu jemAM varNana hoya te zAstra. athavA ema paNa kahI zakAya ke jemAM tattvajJAnanuM pratipAdana karavAmAM AvyuM hoya te Agama ane jemAM ApaNA jIvanane lagatA AcAra-vyavahAra ane tenI sAthe saMbaMdha dharAvanAra niyamaneAnuM kathana karavAmAM AvyuM hoya te zAstra. A dRSTie vicArIe teA, atyAre ApaNA samakSa aMga, upAMga, chedatrAdi tema ja tene anusaratA bIjA sahasrAvadhi graMthArUpa je mahAna graMtharAzi vidyamAna che, e badhAya Amika ane zAstrIya ema banne prakAranA viSayeAthI mizrita che. eTale koI paNa praznane ukela lAvavA mATe paMcAMgIneA upayAga karavA pahelAM Agama ane zAstranuM svarUpa dhyAnamAM levuM khAsa Avazyaka che. jo Agama ane zAstranA svarUpane khyAlamAM lIdhA sivAya poMcAMgI AdhAre dareka praznanA niya karavAnI vAtA karavAmAM Avaze te te vAstavika nahi ja gaNAya. ane te rIte levAyelA nirNaye prAmANika nahi ja Thare; para Mtu tethI UlaTA vadhAre ne vadhAre goTALA UbhA thaze. astu. have ApaNe ApaNA mukhya viSaya tarapha AvIe. paMcAMgI----ApaNe saue kabUla karavu oI e ke, ' paMcAMgI ' zabda atyAre je arthamAM rUDha che, e arthamAM te te TIkAtrathA racAyA pachI ja rUDha thayA che. eTale ke niyu`kti, sa MgrahaNI, bhASa ane cUrNiprathAnI racanA thaI tyAM sudhI te ApaNe jene atyAre paMcAMgI tarIke oLakhIe chIe, te arthamAM A zabda rUDha nahAtA, e anumAna saheje nIkaLI zake che. tyAra bAda bhASya, cUrNi, TIkAmraUAnI racanA thayA pUrve paMcAMgI ke paMcAMgI zabda " hatA ke nahi e vicAravuM bAkI rahe che. prAcIna cUrNa Adi graMthAmAM kayAMya " paMcAMgI " zabda jovAmAM AvyA nathI. paraMtu pAkSikasUtramAM pAchaLanA bhAgamAM, jyAM sutrAnuM kIrtana athavA varNana che tyAM Ave che ke, sattesa samathe sativrutti satta gaN arthAt sUtra sahita 1, artha sahita 2, graMtha sahita 3, niryukti sahita 4, saMgrahaNI sahita pa." A uparathI ApaNane eTalu kahevAnuM baLa maLe che ke, pAkSikasUtrakAranA jamAnAmAM jeke bhASya, cUrNi, TIkAtrathAnI racanA nahAtI ja thaI, emAM jarAya zaMkA nathI, tema chatAM te jamAnAmAM upara jaNAvela sUtra, artha, graMtha, niyukti ane saMgrahaNIrUpa paMcAMgI hatI. para Mtu A pAMcane " 5'cAMgI ' tarIke oLakhatA ke nahi ?--e nakkI karavA mATenuM khAsa kAI paNa pramANa maLatu nathI, tema tenA hAvAnI saMbhAvanA paNa nathI. munivara zrIyuta kalyANuvijayajInuM mAnavu che ke pAkSikasUtramAM jaNAvela uparAkta pAMca vastue e te jamAnAnI pa cAMgIrUpa che. AjakAla ApaNe sUtra upara je pAMca prakAranI vyAkhyA arthAt ni+kti, saoNMgrahaNI, bhASya, cUrNi ane TIkA che ene paMcAMgI tarIke svIkArIe chIe. A pAMcamAM niyukti, saMgrahaNI ane bhASya e gAthAchaMdobaddha prAkRta TIkA che, cUrNi gadyabaMdha prAkRta TIkA che, ane TIkA e saskRta bhASApradhAna TIkA che. ekaMdara A pAMce mULa sUtra uparanI vividha prakAranI vyAkhyA che. vAtika, acUrNi, Tippanaka Adi je vividha prakAranI nAnI-moTI sUtraTIkAe maLe che, e badhAMne samAveza TIkA zabdamAM ja karI levAneA che. "" Aje ApaNA samakSa je aMga, upAMga, chedazAstra Adi rUpa graMthasamUha ane tene lakSIne nirmANu # Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina sAdhusa`melana ane pa'cAMgI AdhAre praznonA nirNaya (!) | vasa thayelI pAMcAMgI vidyamAna che, e pratyeka nathI Agama ke nathI zAstra, kintu temAM Amika eTale tattvajJAna ane zAstrIya eTale ApaNA mAnavajIvana sAthe saMbaMdha dharAvatA bAtha AcArAdine lagatAM niyamanenuM nirUpaNa hAI e dareka graMtha mizrarUpa che. eTale AnA dvArA AgAmI jaita sAdhusa Mmelana samakSa upasthita thanAra vividha dhArmika-sAmAjika praznone ukela karatAM pahelAM upara|kta banneya prakAranA arthAt Agamika ane zAstrIya praznone vibhAga karI levA ja joIe. A e vibhAgAne niSNuya nahi thAya ane ApaNe sau mAtra ema ja kathA karIzu ke, " badhAya praznone ukela paaMgI AdhAre lAvavA." tA saue yAda rAkhavuM ke, AjanA saLagatA bhISaNa praznonA ukela kayAreya paNa AvavAnA nathI. ane e ja kAraNathI sAdhusamelana mATe satpravRtti karanAra ane te mATe anumedana ApanAra darekedareka pratye mArI namra vinaMtI che ke, paMcAMgI AdhAre dareka praznonA ukela ANavAnI mAhaka jALamAM keI na mUjhAya, tema ja vAstavika hitane vicAra karI, A mATe Agraha paNa kAI na rAkhe. ,, paMcAMgI AdhAre dareka praznone ukela lAvavAnI vAteA karatAM pahelAM ApaNe e ja vicAravu joI e ke, jaina Agama ane tene lakSIne nirmANa karAyela paMcAMgI paikInA eka paNa akSarane atyAranA ApaNA jIvana-prasaMgA sAthe kAya meLa che? Aje AcArAMgasUtra, uttarAdhyayanasUtra, dazavaikAlikastra Adi pramANe ApaNAmAMne kayo jaina sAdhu jIvana vitAve che? pitaiSaNA dhyayana, piMDaniyukti Adi zAstrAnusAra kayA jaina muni gaucaracarcA care che arthAt bhikSA le che? bRhatkalpasUtra, vyavahAra, nizItha, dazAkalpa Adi chedazAstrA mujaba kayA jaina bhikSu peAtAnA aticArA ane pApeAnI zuddhi mATe prAyazcitta le che ? atyAre vidyamAna AcAryAM, upAdhyAya, pravA, anuye gAcAryAM, gaNi ane darekedareka jaina munine hu' vInavuM chuM ke, uparokta zAstrAnusAra jIvana vitADavAnA koI tA paNa dAvA hoya te te jAhera thAya, ane nahi te saue e kabUla karavuM ja rahyuM ke, atyAre ApaNA jIvanamAM uparokta zAstromAMnuM kazuM ja nathI. Aje keI ema kahe ke "vaduratnA vasuMdharA " arthAt jagatamAM koI ne koI evA hoya" te te vAta mAnavAne huM taiyAra nathI. atyAre je ApaNe 5cAMgI AdhAre dareka praznonA nirNaya lAvavAnI vAtA karIe chIe, temAMne te eka pazu eve nathI dekhAtA ke je uparokta zAstrAnusAra peAtAnuM jIvana kayAreya paNa vitADatA hAya. vadhAre te| zuM, paNa atyAranA meTAmAM meTA manAtA kAI paNu jaina AcAya Adine pUchyuMAmAM Ave ke tamArA gocaracaryAMnA deSa kayA enuM varNana karI, teA tenuM varNana karavuM te| dUra rahe paNu e deSAnAM nAma letA paNa teo vicAranA vamaLamAM geAthAM khAtAM haze, ane e ja dazA khInna anekAneka viSayamAM paNa ApaNe joIzu. A sthitimAM e zAstrAnusAra jIvanacaryAnI AzA hAya ja kayAMthI ? huM tA eTale sudhI kahuM chuM ke, vartamAna samayamAM jene zakaya sAdhu-jIvananA Adarzo gaNI zakAya, evu vizuddha ane niSkapaTa jIvana vitADanAra virala saMta paNa ApaNAmAMthI jaDavA muzkela che. AjanA ApaNA sAdhuthvIonI jIvanacaryAM, AcAra ane vyavahAra, AhAra, vihAra ane nihAra, vANI ane vana, samiti ane gupti, pratikramaNa-paDilehaNA, javu'-Avavu ityAdi pratyeka kriyA tarapha najara karIzu tA eka paNa kriyA aNIzuddha najare nahi ja Ave. AjanI pratikramaNakriyAne koI game teTalI vyavasthita rIte karavAnA dAvA kare, tema chatAM e pratikramaNa dvArA je vAstavika doSa ane atiyAre to krama gADavavA ane prAyazcittAdi dvArA tenuM saMzodhana karavuM e teA nathI ja hatuM. A ThekANe huM eTaluM kabUla karu chuM. ke--keTalAka muni mahAnubhAvA evA salahRdayI, guNA ** Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 64] jJAnAMjali meLavavAnI IcchAvALA hoya che ane che ke--jeo pratikramaNadi kriyAmAM tenAM sUtronA arthanuM ciMtana vana karI potAnI truTine arthAta khAmIne samajI aMtaramAMthI duHkhI thAya che tema ja potAnA pramAdane, pitAnA ajJAnane, tema ja potAnA mohajanya bhAvone jarUra aMtarathI niMde che. ane e ja rIte je bAbatamAM pote zithila hoya te dareka mATe teone aMtarAtmA dubhAya che. A jAtanI pitAnI khAmIne joI zakanAra guNavAna mahApuruSone huM mArA aMtarathI abhinaMdana ApuM chuM ane tevAone vaMdanapaNa karuM chuM. paraMtu huM te ahIM e vAta karI rahyo chuM ke, AcArAMgAdi zAstrAnusAra sAdhujIvana vitADanAra atyAre koNa che? ane enA uttara rUpe kahuM chuM ke, tevo kaI ja nathI. yAkinI mahattAputra AcArya haribhadra jevA gadaSTisamuccayanA AraMbhamAM lakhe che ke - ratve chAyA jofrTLe nittanuM vIra" arthAta "yogIgamya vIra jinezvarane IchAyogathI namaskAra karIne." je loko bheganI sAMketika paribhASAne samajatA haze, teo "IcchAyoga" zabdathI samajI zakaze ke, AcArya haribhadra jevA pitAne veganI kaI ane kevA prakAranI jaghanya kakSAe mUke che? nyAyavizArada, nyAyAcArya zrImAna yazovijyapAdhyAya nyAyAlaka graMthanA aMtamAM same che -"asmAdRzAM pramAdagrastAnAM caraNakaraNahInAnAM abdhau pota iveha pravacanarAgaH zupAya: | arthAta "amArA jevA pramAdI tathA cAritra ane kriyAthI hInane samudramAM vahANanI peThe dharma tarapha rAga che e eka ja (taravA mATe) zubha sAdhana che." uparokta baneya mahApuruSoe potapotAnA graMthamAM prasaMga lAvIne ThAlavelA aMtaranA UbharAthI ApaNe samajI zakIe chIe ke, AcArAMgAdi zAstrAnusAra jIvana vitADavuM keTaluM duSkara che. e bAbatano anubhava A bane mahApuruSone kevo ane keTale thayo haze, tyAre ja A jAtanI vANI temanA hRdayamAMthI sarI paDI che. AcArAMga sUtrAdinI sAthe ApaNA jIvanane je ApaNe kharekharI rIte sarakhAvIe to ApaNe kabUla karavuM paDaze ke ApaNAmAM sAdhutAne aMza paNa nathI. tema chatAM ApaNe sAdhu kahevaDAvatA hoIe athavA ApaNI mAnyatAnusAra atyAre sAdhupaNuM hoya to atyAranI ApaNuM sAdhutAne lagatA AcArAdine nirUpaNa karanAra zAstra judAM ja hovAM joIe; bhagavAna mahAvIranuM AcArAMga ane ApaNuM AcArAMga juduM ja hovuM joIe. AjanI ApaNuM piMDaniyaMti paNa judI ja hovI joIe, ane Ajane mATenA prAyazcittagraMtha paNa judA ja hovA joIe. Aje seMkaDo varSothI sAdhujIvanamAM bhISaNa parivartana ane vikRti thatAM AvyAM che, tema chatAM te ja paMcAMgI, tenAM te ja AcAra-vyavahAra ane niyamo ane lagabhaga tenI te ja prAyazcittavyavasthAnI vAto kare rAkhI che, enuM pariNAma e AvyuM che ke, atyAranA ApaNA sAdhujIvananI maryAdA zI?--enI kazI ja vyavasthA nathI rahI. AjanA navadIkSitathI laIne moTA AcArya sudhInA darekedareka avyavasthita dazAmAM AvI gayA che. A saMbaMdhamAM ghaNIe mArmika bAbato kahI zakAya tema che, paraMtu A lekha lakhavAne e irAdo nathI ke atyAranA ApaNA mULa dhyeyane AghAta pahoMcADavo. A badhuMya lakhavAno Azaya e ja che ke ApaNe saue paMcAMgI AdhAre AjanA praznono ukela lAvavAnI vAto karatAM pahelAM e vicAravuM joIe ke, je paMcAMgInI ApaNe vAta karIe chIe, ene ApaNA sAdhujIvana sAthe eka zatAMza jeTalAya meLa che kharo ? je e meLa na hoya to tene AdhAre AjanA ApaNuM praznone ukela lAvavAnI vAta karIe e zI rIte cAlI zake? paMcAMgI AdhAre ApaNe sAdhujIvananA praznone vicAravA tarapha bedarakArI rAkhI, tenA dvArA mAtra ApaNe mAnI lIdhela ke pakaDI rAkhela be-cAra bAbatono nirNaya lAvavAnI vAta karIzuM, te Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina sAdhusaMmelana ane paMcAMgI AdhAre praznono nirNaya (!) [ 65 temAM leke ApaNe daMbha ke cAlabAjI sivAya bIjuM kAMI ja nahi jue. ane A rIte ApaNe ApaNA praznone vAstavika ukela kyAreya paNa lAvI zakavAnA nathI. Aje ApaNI samakSa grahaNane lagato eka sAmAnya prazna upasthita thayo che. ene mATe bhinna bhinna AcAryAdio bhinna bhinna vAto uccAre che, e joI khare ja hAMsI Ave che ke, paMcAMgI AdhAre nirNaya levAnI vAto karanAra ApaNuM saunI sthiti kevI hAsya janaka che ! koI ekabIjAnA vicAronI Apale karatA nathI, tema varatusthitineya koI vicAra karatA nathI ke, "grahaNa e zuM che? enI sAthe ApaNe keTale aMze levAdevA che ? ane ApaNI kalpasUtra-vAcananI kriyA kayA prakAranI che?" ane sau potapotAnAM maMtavya jAhera kare jAya che. jaina saMpradAyanI mAnyatA mujaba rAhu nAmano eka graha, jenuM vimAna kALuM che, e sUrya ane pRthvInI ADe AvatAM ApaNane sUrya upara paDatI enI chAyA dekhA de che. vaidika kALamAM vaidikanI prabaLatAne vaza thaI ApaNe temanuM anusaraNa karatA hatA, tema chatAM ApaNI Avazyaka kriyA prasaMge ApaNe ene mahAvabharyuM sthAna nathI ApyuM. paryuSaNa parvamAM kalpasUtranA vAcanane ApaNe avazya kartavya tarIke mAnIe chIe, eTale Ane aMge grahaNane ATaluM badhuM mahattva ApavuM e mane to kaI rIteya gya nathI lAgatuM. tema je vaidika jamAnAnI prabaLatAne lIdhe e niyamana ghaDAyuM che e kAraNa atyAre rahyuM nathI. vaidika jamAnAnI asarane lIdhe AvAM anekAneka niyamo ghaDAyAM hatAM, jene atyAre ApaNe visArIchoDI mUkyAM che. to pachI AvI bAbatane vaLagI rahevuM eno artha ja zo che? astu. uparokta grahaNanA praznane aMge game te thAo, te sAthe atyAre kazIya levAdevA nathI. huM AthI eTaluM ja kahevA icchuM chuM ke, je ApaNe paMcAMgImAMnI vahunA hArdane-Azayane sthitaprajJa ane sthiracitta thaI nahi vicArIe to uparokta grahaNanA praznanI jema darekedareka praznamAM kheMcatANa ja rahevAnI che. ApaNe paMcAMgIne tapAsIzuM to jaNAze ke emAM te te samayamAM bhinna bhinna saMpradAya, bhinna bhinna upAsanA ane vidhamI sAmrAjyAdinA kAraNe je je jAtanI paristhiti UbhI thatI gaI tene lakSIne te te jAtanAM AcAra, vyavahAra ane niyamone umere karAto gayo. te te jamAnAne anulakSIne karAyelA e umerAne je ApaNe paMcAMgImAMthI bAda karI laIe to temAM mukhya mukhya niyamo ane upaniyamo sivAya bIjuM kazuMya zeSa na rahe. eTale jema pUrvazAstrakAroe potapotAnA jamAnAno vicAra karI niyamo ane upaniyamo ghaDyA hatA, tema na karatAM mAtra paMcAMgI AdhAre praznono ukela lAvavAnI vAto karIe e koI paNa rIte DahApaNabharyuM manAya kharuM ? mane Azcarya thAya che ke bhagavAna vajaravAmane gocarI levA jatAM dravya, kSetra, kALa, bhAvane vicAravAnI AvazyakatA jaNAI hatI, tyAre ApaNe ApaNuM mahatvanA prazno mATe e badhAMne tarachoDI kAThIe ane mAtra 8 paMcAMgI " " paMcAMgI " ema gekhatA rahIe te te eka jAtanI jaDatA ane ghelachI ja gaNAze. e Agamo, e chedazAstro, e paMcAMgI vagere atyAre somAMthI pANIse bAda karIe eTaluM kAma Ave tema nathI. e badhuMya mAtra eka prakAranA mArgadarzaka tarIke ja ApaNuM jIvanamAM upayukta thAya tema che. arthAta temAMnA bhinna bhinna paristhitimAM ApelA nirNaya ane ghaDelA niyamone yAnamAM laI atyAranI paristhitimAM ApaNe zuM karavuM joIe ?-e daSTie ja te kAma Ave tema za0 9 Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 66] jJAnAMjali che. e sivAya e dareka zAstro ApaNuM mATe dUra UbhA rahI be hAtha joDI darzana karavA jevAM che. atyAranA samayamAM tenA AdhAre cAlavAno dAvo ke vAta karavI e to veMtiya mANasa bharata cakravatInI sAthe bAtha bhIDavAnI vAta kare enA jevuM che. te samayanA niyamane Aje kAma Ave tema nathI. AjanI ApaNI paririthati bhinna che. eTale AjanuM ApaNuM nirmANa e paNa bhinna ja hovuM joIe. aMtamAM, huM sAdhu saMmelana aMge satyavRtti karanAra dareka mahAnubhAvone pharI pharIne namra vinaMtI karuM chuM ke sAdhusaMmelana bharatAM agAu A ane AnA jevI bIjI bAbatone spaSTa karI nAMkho. paMcAMgI" zabdanI mehaka jALamAM phasAI na paDatA. "paMcAMgI"nA vAstavika rahayo ukela lAvaje. pATaNa tA. 1-8-1933 tarUNa jaina", tA. 16-1-1934 : vi. saM. 1990 ]