Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaina dharmanA pracAra mATe nATaka-kalAno upayoga (pa. pU. A. zrI vijayasUryodaya pUrIzvarajI ma.nA ziSya) * le. pU. munizrI zIlacandra vijaya ma. bhAratIya kalAnA citra, nRtya, saMgIta ane nATaka vagere prakArone upayoga mukhyatve A traNa hetusara thAya che : (1) bhAvakanA cittamAM rasaniSpatti karavA dvArA tenuM raMjana; (2) aitihAsika ke kAlpanika ghaTanAonA mAdhyame, lekabhAgya zailImAM, prajAne abhiSTa evA rAjakIya ke vyAvahArika hetuonI siddhi athavA dhArmika siddhAMta ane upadezane pracAra - prasAra, (3) bhAratIya (prAcIna arvAcIna) saMskRtinuM saMrakSaNa tathA saMvardhana. jema citra, nRtya ane saMgIta, tema nATaka paNa A traNe hetuone bara lAvavAnuM prabaLa ane zreSTha sAdhana manAya che. mAtra arvAcIna yugamAM ja nahi, paNa prAcIna ItihAsakALathI nATakane A hetuo mATe upayoga thato rahyo che. hA, yugabhede temAM bhASA ane rajuAta vageremAM aneka parivartana thatAM AvyAM che. sAmAnyata: koI paNa nATaka-pachI te rAjakIya ghaTanA para AdhArita hoya ke aitihAsika ke dhArmika kathAvastu para Ayojita hoya tenuM dhyeya 'rasaniSpatti dvArA manoraMjana' ja hoya che. emAM je saphaLa na thAya te nATaka bIjA be hetuone bhAgye ja pAra pADI zake che, eTale kharI vAta e che ke "rasa niSpatti dvArA manoraMjananuM kArya sAdhIne ja koI paNa nATaka, tenA bAkInA be hetune pAra pADavA zakitamAna bane che. jyAre kAnyakajanareza Ama rAjAnA manamAM, potAnA gura. siddha-sArasvata jainAcArya zrI bappabhaTTasUrijInA gurabaMdhuo ane mahAna jainAcAryo-goviMdasUri tathA namnasUrinA cAritrya vize zaMkA UpajI, tyAre tenuM nivAraNa karavAne te banne AcAryoe moDherakathI kAnyakubdha jaI, naTaveSa dhAraNa karI, rAjasabhAmAM pitAnI utkRSTa abhinayakaLA darzAvavA dvArA vIra rasanI evI te "vicalitavedAntara" anubhUti karAvI ke jenA pariNAme cAlu nATake ja sabhAmAM beThelA Ama rAjA vagere kSatriyo raMgabhUmine raNamedAna samajI beThA ne talavAra kheMcIne yuddha karavA taiyAra thaI gayA. e ja vakhate potAnuM 'vira: jo vA rasa : pofuta :' A vAta Ama rAjAne samajAvavAnuM mukhya prayojana pUruM thayuM joIne banne AcAryoe nATaka, sameTI lIdhuM. nATakano sAmAnya prayojana'rasaniSpatti ane te dvArA manoraMjananA mAdhyamathI uddeza siddhi' nuM A umadA udAharaNa che. (2) mAlavapati rAjA bhoja jayAre anya deza para caDAI karavAnuM vicAratA hatA tyAre, tenuM AkramaNa khALavAnA eka rAjakIya upAya tarIke, tailaMgaNanA rAjA tailapadevanA hAthe thayelA mAlavapati muMjanA ghera parAjaya ane dayAjanaka ane mRtyunA prasaMgone AvarI letuM eka nATaka bhojarAjAne dekhADavAmAM AveluM ane tethI e nATakanA prayojakane rAjakIya hetu-bheja rAjAnA AkramaNanA pravAhane anyatra vALavAne-barAbara saphaLa thayo-bara AvI gayo. (3) ane, bhAratIya saMskRtinAM saMrakSaNa ane saMvardhana mATe nATakano upayoga jema Aje thAya che tema prAcIna kALamAM paNa thato ja hate. ApaNAM prAcIna, prAcInatama nATayazAstranAM grantha A vAtanA purAvA Ape che. jema, A badhA hetuo sara nATako prajAya che, tema dhArmika siddhAMta ane upadezone jana sAdhAraNa sudhI pahoMcADIne vyavahAra rIte amalI banAvavA mATe paNa nATaka-kalAne Azraya saikAothI levAto Avyo che. A bAbatathI jainadharma paNa vegaLa nathI rahyo. kalikAlasarvajJa zrI hemacandrAcAryanA yugamAM ane maMtrIzvara vastupALa-tejapALanA samayamAM, gujarAtamAM pravate lA saMskAritAnA suvarNayugamAM jema Itara sAhitya ane Itara nATaka sAhitya racAyuM che tema jaina nATaka-sAhitya paNa racAyuM che. eTaluM ja nahi, paNa raMgabhUmi para tenI asarakAraka ane lokaraMjaka rajUAta paNa thaI che. AvI racanAomAM mudritakumudacandra, maharAja parAjaya, prabuddha rauhiNeya vagere noMdhapAtra che. kalikAlasarvajJanA paTTadhara ane svataMtratAnA paramapUjaka AcArya rAmacaMdrasUrIjIe ja so jeTalAM sAhitya prabaMdho racyAM hatAM, jemAM saMskRta nATakonI saMkhyA gaNanApAtra hovAnuM zakaya che. A jaina nATako (je mukhyatve saMskRta bhASAmAM che)ne mukhya uddeza ahiMsA, aparigraha, tyAga ane vairAgyanI bhAvanA, AtmazAMti ane e badhAM vaDe 'prAptavya' evA mekSa vagere vagere jaina dharmanA maulika siddhAMto ane tene anusaranArA upadezanI lokahRdayamAM sthApanA-prabhAvanA karavI, evuM che. A mATe jaina nATakonA praNetAoe, kayAreka saMsAranI asAratA ane tethI ja tenA taraphanI Asakitane tyAga karavA pUrvaka saMvega ane nirvedathI bharapUra vairAgyarasanI grAhyatAnuM nirUpaNa karatI kAlpanika rUpakakathAonuM AlaMbana lIdhuM che. dA. ta. maharAja parAjaya nATaka; te temAM kayAreka dharmakSetre banI gayelI ItihAsaprasiddha ghaTanAone AdhAra lIdhe che. dA. ta. prabuddha rauhiNeya nATaka, nATaka jayAre aitihAsika dharmakathA para AdhArita hoya tyAre tenI pAtrasRSTimAM, kathAnI sAthe ane ethI ja nATakamAM saMkaLAyelA dharmapuruSone paNa temAM samAveza karavo Avazyaka thaI paDe che. paNa Ama karavA jatAM e dharmapuruSanI ane e dvArA dharmanI AzAtanA thaI javA na pAme, tema ja dharmanA anuyAyIonI dhArmika lAgaNI dubhAvA na pAme ene nATakakAre khAsa khyAla rAkhavo paDe che. evI cIvaTapUrvaka karAyelI pAtrakalpanA, nATakanI kathAvastune tathA rajUAtane koI anero ja uThAva Ape che. AvA ja eka uThAvadAra nATaka kadra royamAM nATakakartAe khuda zramaNa bhagavAna mahAvIradevane pArzva- pAtra tarIke thAkyA che. AvA pAtranuM saMyojana karavAnI nATakakAranI kuzaLatA dAda mAgI le tevI che. jhavRddha royi nA praNetA, vikramanA bAramA saikAmAM thayelA ane teramA saikAmAM divaMgata thayelA bRhadgachIya mahAna jainAcArya zrI vAdI devasUri mahArAjanI paTTadhara saiddhAMtika ziromaNI AcArya zrIjyaprabhasUrIjInA ziSya, madhuravANInA udgAtA muni rAmabhadra che. temaNe raceluM A nATaka, teramA zatakamAM gujarAtanA pATaNa zaheramAM zrI yazavIra ane zrI ajayapAla nAmaka be koSThibaMdhuoe karAvelA zrIyugAdideva prasAdanI aMdara, prathama rajUAta pAmyuM hatuM. jayAre magadha deza para samrATa, zreNika biMbisAranuM zAsana pravartatuM hatuM. bhAratavarSamAM ahiMsAmUrti, premAvatAra, bhagavAna mahAvIranuM dharmacakra prasarI cUkyuM hatuM, pitAnI vidyAzakita vaDethI vi. ni. saM. 2503 11
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ abhayakumAra jevA buddhinidhAna maMtrIne paNa kAnanI bUra pakaDAvanAra cAra rohiNeyanA cArajIvananI kathA laI, enAM hRdaya parivartananI ghaTanAne kendrabiMdu banAvIne racAyeluM A nATaka : darzana dhyAna saMsparza, matsI kUrmI ca pakSiNI / pAmevAmanAnnitya, tathA sabnana saMgati : / / temaja "satsaMgati : thaya nagaroti puMsAm" AvI ukitaomAM varNavelI asaMgatinI ape ne anicchAe paNa thaI gayelI anubhUti ke sparzananAM phaLa kevAM mIThAM nIpaje che! A hakIkata, tenuM javalaMta daSTAMta pUruM pADe che. A uparAMta bhagavAna mahAvIre prabodhelA, sUkSma ke smUtra koi paNa vastu, tenA mAlikanI anumati sivAya levA rUpa asteyanA siddhAMtano pATha paNa ADakatarI rIte zIkhave che. ke rauhiNeyane anicchAe paNa satsaMgati kaI rIte thaI gaI ? te jANavA mATe kAnuna nATakamAM varNavelI enA jIvananI ghaTanA ApaNe TUMkANamAM joIe rauhiNeyanA pitA lAhakhura nAme magadhanA prakhara cAra che. aneka corone e nAyaka hovA uparAMta 'adazyakAriNI'vagere vidyA paNa jANatA hatA. A ja kAraNe e durgharSa ane da thaI gayo hato. eNe potAnI maraNa vakhata, cauryAvidyAmAM pAnAthI meM savAyA pAraMgata putra rahasane eka pratijJA levaDAvI ke : "rIhiNeya ! tAre prANAMte paNa zramaNa mahAvIranuM vacana sAMbhaLyuM nahi ne teno paricaya karavo nahi."niyA mATe 1 gaNAto sApura ekamAtra maLe mahAvIrathI khUba Darato. ene khabara hatI ke mahAvIranA najIvA paricaye paNa mANasamAM AmUla parivartana AvI jAya che. ne jo ema thAya to potAnA vArasAgata cArInA dhaMdhA ne tenA kAraNe meLavelI pratiSThA paLavAramAM khaMDita thaI jAya. A enI dahezata hatI. eTale e pote to jIvanabhara mahAvIrathI dUra ja rahelo, paNa potAnA putrane paNa teNe emanAthI dUra rahevAnI AvI pratijJA karAvI pratijJA hevarAvatAM pUrve teNe mATe viSe rohiNeyane agaNita vicitra kAlpanika vAto kahI. A badhAthI doravAyelA rohiNeye prANanA bhoge 'paNa' pALavAnuM vacana ApIne A pratijJA lIdhI. AthI saMtoSa pAmelA vAra nirAMte maLe, e pachI svataMtrapaNe AraMbhAyelI rauhiNeyanI magadhanA mahAcAra tarIkenI kArakirdI jayAre Toce pahoMcI ane tene pakaDavAmAM magadhanI tamAma daMDazikata nAkAmiyAba puravAra thaI tyAre mahAmaMtrI abhayakumAre prajAne bhayamukata karavA mATe pote ja rohiNeyane pakaDavAnuM bIDuM jhaDapyuM. lokone lAgyuM ke have cAranuM AvI banyuM ! ane badhuM paNa evuM ja. kAre bhayakumAra potAnI jAsUsI jALa ne sainyazakitane vyUhabaddha gAThavI rahyA hatA, tyAre ja rauhiNeyane rAjagRhImAM corI karavA javAnuM sUjhayuM. te rAjagRhI bhaNI nIkaLI to paDayo paNa dhUnamAM ne dhUnamAM tene e khabara nA rahI ke mArgamAM mahAvIranuM samavasaraNa che ne temanA upadeza cAlI rahyo che. samavasaraNanI taddana najIka pahoMcyA tyAre ja tene A vAtano khyAla Avyo ke pratijJAbhaMga thaI jaze. A vicArathI te vihvaLa thaI gayo. paNa have koI upAya na hatA. game te tarapha jAya paNa mahAvIranA zabdo kAne paDavAnA ja. jIvananuM koI mahAna pApa peAte karI rahyo che ema tene lAgyuM. A pApathI bacavA khAtara teNe pAtAnA banne kAnAmAM AMgaLI khosI dIdhI ne khetara ke rastA joyA vagara ADedhaDa doDavA lAgyA. paNa jhaDapathI doDavA jatAM pagamAM dhAradAra sAyA jevI kAMTAnI zULa bhAMkAI gaI, te kADhayA vinA cAlavuM azakaya banyuM. e 12 kADhavA mATe teNe mAM vI. prayatna karyo paNa niSphaLa. ene mATe dharmasaMkaTa khaDuM thayuM. kAMTo kADhyA vinA calAya nahi ne kAMTo kADhavA mATe kAnamAMthI hAtha chUTo kare to mahAvIranuM vacana kAne paDI jAya to pratijJAbhaMga thAya. paNa jo have jaladI AgaLa na vadhe to pakaDAI javAnA paNa saMbhava hatA. eTale teNe eka hAtha chUTo karyo ne kAMTo kheMcI kADhayo. paNa, Ama karavAmAM vItelI gaNatarInI paLeAmAM paNa enA kAne bhagavAna mahAvIranAM veNa paDI ja gayAM. atyAre e jene sAMbhaLavAmAM mahApApa mAnatA hatA, e ja veNa bhaviSyamAM enI rakSaNaDhALa banI ga, eTaluM ja nahi, enA hradaya parivartananuM paNa mAna nimitta banI gayAM. A rahyA bhagavAnanA e zabdo : "davAne parasevo thAya nahi, devAne thAka lAge nahi, devAne roga thAya nahi, devAnI phUlamALA karamAya nahi; devA pRthvIthI addhara cAle, devonI AMkhamAM palakArA na hoya; deva-vastro sadA vaparAya chatAM nitya nUtana rahe; devAnA zarIra sugaMdhayukta hoya, deza, vicAra mAtrathI dhAryu kArya karI zake. A vacano, patra sainiya mAM muni rAmabhadra sAmAna bhagavAna mahAvIranA mukhe bAlAI rahyAM hoya te rIte eka zlAkamAM parovI dIdhAM che. jovAnI khUbI to e che ke AvA lokottara puruSanuM pAtra paNa temaNe nemAM pArtha pALa tarIke raja karyuM che. eTale kAMTo kADhI rahelA vinA manAmAM nepakSamAMthI bhagavAna mahAvIranI dhIra ane meghagaMbhIra vANI pravezI rahI che : niHsvedAgA zramavirahitA nIrujanamAlyA, aspRSTavalacalanA nirnimaSAkSiramyA / zazvabhdoge' pyamalavasanA visragandha pramuktkAcintAmAtropajanimanovAhitArthAH surAH khuH // ane A sAMbhaLanAra rauhiNeya(nuMpAtra) A vakhate vicAre che ke are! mArI aniDA chatAM A mahAvIranAM pAtronuM varSana mArAthI saMbhaLAI. ga. meM pitAne ApeluM vacana paNa huM na pALI zakato ! vistAra che. ane ane, Ama vicAratA te nagaramAM cAlyo jAya che. lakSyamAM rAkhIne ra maMca upara sAkSAta ahIM e samajAya tevI vAta che ke nATakakAre bhagavAna mahAvIranAM vacano uccAranAra eka pAtranI kalpanA karI che, jene rohiNeyanuM pAtra 'mahAvIra' samaje che paNa AvA lokottara dharmatIrthaMkaranI azAtanA na thavA pAme, e vAtane barAbara nATakakAre 'mahAvIra'nA pAtrane raMga(pragaTapaNe) rajU na thavA daIne, tene nepathyamAM goThavIne jANe, divyagAna cAlI rahyuM hoya temazlAkagAnane ja prasArita thavA dIdhuM che. paNa Ane artha e nathI thato ke roya || pAze ane prAda paNa, be zlokagAnane prabhu mahAvIranA mukhe uccArAtAM vacanarUpe nathI svIkAravuM. e badhAM to ema ja samaje che ke, A sAkSAta mahAvIra prabhu ja bolI rahyA che ane ema samajIne teo potAne dhanya paNa mAnI rahyA che. Ama thAya emAM ja nATakanA 'bhAvakanA cittamAM vigalitavedyAMtara ane brahmAnaMda sahAdara rasanI samAdhi nIpajAvavAno' uddeza saphaLa bane che. vaLI, nATakakAranI pAtraguMphananI kuzaLatA paNa bhAvakanA manamAM rocaka ane UMDI chApa avazya pADI jAya che. A pachI no gepa avamAnI jALamAM AbAda sAI jAya che. paNa pakaDAvA chatAM tene cAra sAbita kare evA rAjendra jayoti
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ koI dArzanika purAvA nathI maLato eTale rAjA tene, cArane karAtI sajA nathI karatA, paNa abhayakumAra AthI nAsIpAsa nathI thatA. te te navIna mukita ja ajamAve che. rauhiNeyane utkaTa prakArano magha pAIne behoza banAve che ne pachI rAjamahelamAM svarganuM jIvaMta vAtAvaraNa racI de che. svarganA eka devavimAnanA svAmI tarIke behoza haNeyane goThavI de che. copAsa svarganI apsarAone devadevIo rUpe sunipuNa sevakagaNane geAThave che. e badhA karNamadhura zabdothI ravine jagADe che. ardhajAgRta dazAmAM A badhuM sAMbhaLIne rItijJeSane, pote sAthe ja devatamAM hovAno bhrama ghaDIbhara vAya che. IMgitAkArathI ja mAnava-manane parakhanArA sevako A samajI jAya che ne te sAvadhapaNe-bhUla na thAya tevI takedArIyo, khuNe che : he svAmina amane devalokanA ! adhipati mahArAjAe meklyA che, amAre ahIM navA utpanna thanAra devane yogya kRtyo karavA laI javAnAM che; paNa e pUrve Apa kRpA karIne amane kahA ke gatajanmamAM Ape kayA kayA zubha-azubha kRtyo karelAM ? rauhiNeya baDabhAgI hato, jo sheja vadhu samaya tenI ardhabhAnAvasthA cAlu rahI hAta tA te badhuM ja potAnuM cAra-caritra kahI detA. paNa tenA magaja parathI pelA utkaTa maghanI asara dhAryA karatAM vahelI utarI gaI. sevakonA prazna sAMbhaLatAM ja te ekadama sAvadhAna thaI gayo. ghaDIbhara A badhuM tene sAcuM te lAgyuM paNa vaLatI ja paLe tene zaMkA jAgI ke A badhI abhayakumAranI mAyAjALa to nahIM hoya? te nakkI to na karI zakyo paNa teNe cetIne cAlavAno nirNaya teA karyo ja. A ja vakhate, anAyAse ene pelA kAmaNa mahAvIranAM anicchAe saMbhaLAI gayelAM vacano yAda AvI gayAM. eNe vicAryuM: dezanuM svarUpa varNavatAM bhagavAna mahAvIre je vAto kahelI, te jo A lAkomAM saMbhavatI hoya te A badhuM sAcuM, anyathA abhaya maMtrInI mAyA. eNe bhagavAnanAM vacane yAda karI karIne bArIkAIthI badhuM jovA mAMDayuM. tarata ene pratIti thaI ke nA, A loko 'deva' na hoI zake. A loko to bhagavAna mahAvIre varNavelA devA karatAM viparIta - sAmAnya mANasa jevA lAge che! basa, have mAyAnA javAba. mAyAthI ApavAnA rohiNeya nizcaya kare che. niSkAmAM paNa nira manAtA mahAra sAyanAM hradayaparivartananuM prAraMbhika bIja enI A vicAraNAmAM jovA maLe che. je vyakitano paDachAyo paNa ene tyAjya hatA, jene mATe e 'mahAvIra'ke'zrAmaNa mahAvIra' jevA zabdonA te paNa haiyAmAM hoya teTalI saghaLI tochaDAIthI prayoga karatA hatA, evA e ja mahAvIra mATe A paLAmAM enA aMtaramAM UMDe UMDe, avyakata Adara anAyAse ja UgatA dekhAya che. e Adara ja ene "devAnuM svarUpa varNavatAM bhagavAna mahAvIre je vAto kahelI" evA ane "A loko tA bhagavAne varNavelA devA karatAM viparIta evA vicAra karavA prere che. jo ene mahAvIra pratye avyakata Adara jAgyo na hota to e eka vicAranipuNa mAnavIne chAje tevI sabhya vicAraNA na karI zakayo hota ane 'mahAvIra'ne mATe AdarasUcaka 'bhagavAna' zabdano svAbhAvika prayoga na karI zakyo hota. enA manamAMthI 'mahAvIra' pratyenI tochaDAI nAmazeSa banI rahI hatI, enuM sUcana 'bhagavAna'zabda kare che. nATakamAM paNa muni rAmabhadra viyoDhArA hita maLavAna: saMvatavyata tema ja "yado ! mAvantarvAMga svAvAdyA te" Ama lakhIne rIhigeyanAM hRdayaparivartanano prAraMbha, pUrI sAhajikatAthI graMthI dIdhA che, paikAko mATe paNa, A bIno, aihikane potAne mATe A bhikata jeTalI avyakata che, teTalI ja avyakata rahe che. vI. ni. saM. 2503 ane prekSakone spaSTapaNe bhAna na thAya (kema ke evuM bhAna thAya te rasa-kSati thAya) e rIte hRdayaparivartanano prAraMbha thavA devo, emAM ja nATakakAranI nipuNatA che ne! ahIM bIjI paNa eka vAta che. nATakamAM abhinaya karanAra vyakita, te je pAtrano abhinaya karatI hoya, tenI sAthe sahajaakRtrima bhAve ekAkAra banI jAya eTale ke ItihAsa kALamAM thaI gayelI te vyakti che. pote ja chuM" evA anubhava - pUrI sAhajikatAthI, kare to ja te abhinetA vyakitano abhinaya pUrNatayA saphaLa bane ane prekSako paNa tadAkAra banIne rasAnubhava kare. yuddha rauiya mAM paNa, paNa, nepathamAM virAje bhagavAna mahAvIranuM pAtra khUba sAmAMthI potAnuM 'mahAvIra' sAthenuM tAdAtmya anubhavatuM lAge che, ne e tAdAmya ja enI pAse dhIragaMbhIra svare zlokagAna karAvavAnuM sAmarthya dharAve che. e tAdAtmya japrekSakone 'vIra'vANI sAMbhaLI rahyAnI anubhUti karAve che. e anubhUti karatI vakhate ke temAMthI bahAra nIkaLyA pachI paNa prekSakone evo vicAra nathI Avato ke 'Aha, A to vItarAganI AzAtanA, karI !' balke, A saMyojana emane suziSTa, sAMskArika ane svAbhAvika ja lAge che, je nitAMta nirdoSa hoI zake. e tAdAtmyanAM kAraNe atyAranI chellI paristhitimAM rauhiNeyane 'bhagavAna to te divase juduM kahetA hatA, ne A gokonuM svarUpa to ja che' evI pratIti saMbhave che. tA, raNeyanA bhinaya karatI vyakti paNa pote judI vyakita che. rohiNeya nathI.' evo anubhava jo karatI hota to tenA abhinaya kAM to kRtrima banata, kAM to te zithilatA bhAgavata. pariNAme prekSakone rasAsvAda na maLata. paNa ahIM evuM nathI. ahIM te prekSako mAtra rasAsvAda ja nahi paNa rasanI samAdhi meLavI cUkayA jaNAya che, ane abhinetAmAM paNa zithilatA ke kRtrimatA nathI lAgatI, e jotAM samajAya che ke, e abhinetAe svAnubhavathI ja saMvedya evI sahajatAthI ItihAsakAlIna 'rohiNeya nAmanI vyakita sAthe abheda sAdhyA che. A ja nATakakAranI u siddhi che. pAchA mULa vAta para AvIe. pelA devAnI kRtrimatA pArakhIne rohiNeya paNa emane kRtrima javAbo ApIne abhayakumAranI dhAra NAne dhULamAM meLave che. sAma - dAma - daMDa - bheda ajamAvIne thAkelA abhayakumAra rAjAne sUcave che ke 'A cAra che evI khAtarI nathI thatI, mATe ane choDI devA joIe, paNa te pahelAM Apa ene amatsarabhAve sAcI vAta pUche to sAruM. Ama karavA mATe rAjAnI saMmati maLatAM ja rauhiNeyane rAjA samakSa hAjara karAya che. e vakhate rAjA ne maMtrI sivAya koI hAjara nathI rahetuM. rAjAe pUchyuM: "bhAI! amane khAtarI che ke tame ja rauhiNeya cAra che, paNa purAvAnA abhAve tamane choDI mUkavA paDe che. tamane zikSA karavA ke bAMdhI rAkhavA ame asamartha chIe paNa tame mArI eka vAtano sAco javAba Apaze? zuM kharekhara tame rIhiya nathI? Daraze| mA, tamane abhayadAna che, je satya hoya te kahejo." rAjA pUche che. vizvAsathI pUche che. ubhayanuM gaurava jaLavAya e rIte puche che enI pUchavAnI rIta ane te tenuM ekAMta, e badhuM jotAM lAge che ke mAnava jIvanamAM vizvAsa e adritIya ane amogha zakita tattva che. kaThora ke pApI jana upara paNa tame vizvAsa muko to te potAnAM kukarmanA ekarAra karatAM nahi acakAya. balke kukarmo karavAnuM choDI paNa deze. kAraNa ke sAca vizvAsa hamezAM prema-mUlaka ja hoya che. bhaya-mUlaka nahiM ja 13
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ guptavAsamAM laI jaI, cerelo dhanamAla tathA bAna pakaDelAM strIpuruSe suparata karI daI, rAjAzA prApta karIne bhagavAna mahAvIranA caraNamAM AtmasamarpaNa karI de che ane e sAthe ja A nATakakathA samApta thAya che. rahiNeya te prathamathI ja dhArI beTho hato ke pote have jaladI chUTI ja jaze. paNa je ghaDIe e abhayakumAranAM cAturyane niSphaLatAmAM pheravI zako, te ja ghaDIe enA hRdayamAM eka tumUla maMthana zarU thaI jAya che. ene thAya che: 're bhagavAnanAM vacana sAMbhaLavAne ne darzana karavAne mArA pitAe mane kaDaka pratibaMdha karyo, te bhagavAnanAM eka ja vacanamAM ATalI badhI tAkAta? je e vacana mArA kAne parANe paNa na paDayuM hota to Aje huM ghora zikSA veThato hota? oha, mArA pitA kevA geramArge doravAyA ane mane paNa doratA gayA ! rauhiNeyanuM A hRdayamaMthana, rAjAnI pAse potAnuM sAcuM svarUpa kabUlyA pachI potAnA jIvananuM bayAna ApatI vakhate bolAyelA prastuta nATakanA thatA 4 phUTa hUivavanaprastananA mayApAstaM jainaM vacanamanizaM cauryaratinA / hahApAsyAmrANi pravara rasapUrNAni tadaho !, kRtA kAkeneva prakaTakaTunimbe rasikatA // 34 // caurya niSThApahiSThasya dhigAdezaM piturmama / baJcito'smi ciraM yena, bhagavadvacanAmRtAt / / 35 // A zlokomAM prAkaTaya pAmatuM jovAya che. ane e hRdayamaMthana eTale ke hRdayaparivartananI parAkASThA enA mukhe bolAyelAM. "deva ! kamapi preSaya pUruSam / yathA vaibhAragiri gahvaranyastaM lopnaM samaya tatra bhramayata: zrIvardhamAnasvAmina : kramAmbhojasaparyayA nI satA nathafma' A vAkayamAM jovA maLe che. - mAtra A bolIne rauhiNeya nathI aTakate. e to tarata ja pitAnI sAthe AvavA taiyAra thayelA rAjA ane maMtrI vagerene potAnA samagra rIte pravu patfzya 1 no sAra vicArIe to lAge che ke A nATaka, jaina dharmanA "asteya' nA siddhAMtane ane "lakottara dharmatIrthaMkaranI vANInA zravaNanA amogha mahimA no pracAra - prasAra karavAnA jIvaMta sAdhana tarIke prayojAyuM che. AvA udde za mATe prayojAtAM nATako aneka che. A te tenuM eka udAharaNa che. jema prAcIna kALamAM, tema Aje paNa dharma siddhAMte tathA upadezonA pracAra mATe vividha paddhatio akhatyAra karAya che. dA. ta., dhArmika utsavAdi prasaMgoe yaMtranI madadathI dhArmika kathAo para AdhArita mATI ke kASThanI hAlatI cAlatI racanAo, jemAM tIrthakara vagere lokottara puruSanI pratikRtimAM paNa yaMtrasahAyathI sajIvAropaNa karAya che. aneka ziSTa, saMskArI, abhinaya kalAvido Aje paNa vidyamAna che jeo abhinayanA mAdhyamathI dharmaprasAranA potAnA hetune saphaLa karavA mATe puruSArtha kheDatA jovAya che. (1) praDha raLiya jaina AtmAnaMda sabhA (bhAvanagara) dvArA mudrita (vi. saM. 1974), Agama prabhAkara munizrI puNyavijyajI dvArA saMpAdita. 14 rAjendra jyoti Jain Education Intemational