Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________
ARCHIV FÜR INDISCHE PHILOSOPHIE
IDENTIFIZIERUNG VON SANSKRITTEXTEN
SANKARANANDANAS
Von Gudrun Bühnemann, Wien
Von dem kaschmirischen Philosophen Sankaranandana' (9. oder 10. Jh.)? sind bisher nur folgende, tibetisch erhaltene Werke bekannt gewesen: 1. Pramāņavārttikatīkā (P 5721) 2. Sambandhaparīkşānusāra (P 5736) 3. Pratibandhasiddhi (P 5755) 4. Apohasiddhi (mit dem Kommentar des Autors) (P 5754) Außerdem weist FRAUWALLNER3 auf wörtliche Übernahmen des Sambandhaparīkşānusāra im SVR hin. Gnoli" zeigt, daß Abhinavagupta den Prajñālamkāra und die Apohasiddhi Sankaranandanas erwähnt und gibt eine Reihe von Zitaten aus TPV, IPVV, TA, MVV an.
In der Glasnegativsammlung der von Rāhula Sānkstyāyana in Tibet fotografierten Manuskripte der Bihar Research Society, Patna, befindet sich nun eine Glasplatte mit den von unbekannter Hand
IFälschlich nach dem Tibetischen Sankarānanda genannt (z. B. VIDYABHUSANA, S. CH.: A History of Indian Logic. Calcutta 1921. S. 344-45, 349; STCHERBATSKY, TH.: Buddhist Logic. Vol. I. Leningrad 1932. S. 42; GNOLI, R.: The Pramāņavārttikam of Dharmakīrti, the first chapter with the autocommentary. Text and Critical Notes. Roma 1960. S. XXIIIff.; NAUDOU, J.: Les Bouddhistes Kaśmiriens au Moyen Age. Paris 1968. S. 107; MIYASAKA, Y.: Dharmakīrti no shögai to sakuhin (2). Mikkyo Bunka 94. 1971.8848. S. 74 ff.), jedoch schon von FRAUWALLNER, E. (Dignāga und anderes. In: Festschrift f. M. Winternitz. Leipzig 1933. 237-42. S. 241) auf Grund der überlieferten Sanskritfragmente korrigiert..
Zum Leben Sankaranandanas vgl. Tāranātha (= Tāranātha's Geschichte des Buddhismus in Indien, aus dem Tibetischen übersetzt von ANTON SCHIEFNER. St. Petersburg 1869) S. 188, 247-48; VIDYABHUSANA, loc. cit., S. 344-45; GNOLI, loc. cit., S. XXIII-XXVI; NAUDOU, loc. cit., S. 107-8.
2 Nach GNOLI, loc. cit., S. XXIII ist er vor Abhinavagupta und nach Dharmottara anzusetzen.
3 FRAUWALLNER, E.: Dharmakīrtis Sambandhaparīkņā. Text und Ubersetzung. WZKM 41 (1934) 261-300. S. 262, Anm. 3.
+ GNOLI, loc. cit., S. XXIV–XXV. 5 GNOLI, loc. cit., S. XXIII–XXIV, Anm. 3.
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________
192
GUDRUN BUHNEMANN
eingefügten Titeln: Prajñālamkāra, Sarvajñasiddhi, Agamasiddhi. Fotos davon wurden mit freundlicher Genehmigung des Generalsekretärs und durch die Hilfsbereitschaft von Dr. Gopi Raman Chaudhary, Patna, für mich angefertigt und befinden sich nun im Besitz des Instituts für Tibetologie und Buddhismuskunde der Universität Wien.
Nach genauer Untersuchung lassen sich folgende dreizehn Einzeltitel feststellen:
Zahlenangabe Titel
im MS Folio 1. Pratibandhasiddhikārikā (PSK)
1b1---2a1 (= P 5755) 2. Laghupratibandhasiddhikārikā
2a1-2a5 (LPSK) 3. Sūkşmaprāmānyakārikā (SPK)
2a5--3a5 4. Madhyaprāmānyakārikā (MPK)
3a5-4a1 5. Bệhatprāmāṇyakārikā (BPK)
4a1-9b3 6. Anyāpohasiddhikārikā (AASK)
9b3-1164 (= P 5754) 7. Dharmālamkārakārikā (DAK)
11b4-15b1 prathama
11b4--13b2 dvitīya
13b2-14b3 trtīya
1 (5?) 14b3--15b1 8. Prajñālamkārakārikā (PAK)
15b1---25a4 prathama
15b1--17b5 dvitīya
67 17b5--2014 trtīya
102 20b4-25a4 9. Sarvajñasiddhikārikā (SSK)
46; 48 25a4--27a6 10. Svalpasarvajñasiddhikārikā (SSSK) 12 27a627b6 11. Iśvarāpākaranakārikā (IAK)
2 (?)7 27b629a3 12. Samkşipteśvarāpākaraṇakārikā
10- 29a3-29b3 (STAK) 13. Agamasiddhikārikā (ASK)
4 (?) 9 29b3-31a7
25
6 Vgl. dazu R. Sānkrtyāyanas Manuskriptbeschreibungen: Prajñālamkārakārikā JBORS 21.1935. pt. I. S. 42
No XXXVIII.3.173 JBORS 22.1936. pt. I. App. F., S. XVI No 40
JBORS 23.1937. pt. I. S.56 No 30 Sarvajñasiddhikarikā JBORS 21.1935. pt. I. S. 42
No XXXVIII.4.174
JBORS 22.1936. pt. I. S.XVI No 40 Agamaprāmānyakärikā JBORS 21.1935. pt. I. S. 42
No XXXVIII.5.175 JBORS 22.1936. pt. I. S.XIV App. F No 8
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________
Identifizierung von Sanskrittexten Sankaranandanas
193
Die von GNOLI gesammelten Zitate aus Sankaranandanas Werken lassen sich zum großen Teil - die restlichen wohl infolge der schlechten Lesbarkeit der Fol. 16 ab und 17 ab (PAK) nicht -- im Manuskript finden und werden im folgenden mit drei Ergänzungen (IPVV I 272.14; TAV VI 15.1;TĀV VI 15.3) wiedergegeben, ferner zwei Zitate aus dem SVR? und der Dravyalamkāratīkā Rāmacandras und Gunacandras
Das Konvolut von Abhandlungen in Versen enthält, wie die Übersicht zeigt, Texte, die fast die ganze Thematik der vollentwickelten Pramānaschule betreffen. Ferner ist anzunehmen, daß Sankaranandana wie im Falle der AASK auch zu den anderen Texten, von denen nur die Verse erhalten sind, einen Kommentar verfaßt hat. Dafür würden jedenfalls die erhaltenen Prosafragmente sprechen, die im Kommentar der AASK nicht nachgewiesen werden konnten.
1. Bệhatprāmāṇyakārikā IPVV II 221.
56: (yat punaḥ prāmānyaparīkṣāyai bhattena uktam) vyaktah prakāśaḥ svārthārtham* samskārapratibodhakah | nänyathā syäd vikalpe** 'pi tatpravrttir apīsyatām || *othārtha v. l.; "tho'rtha BPK **opo BPK = BPK 5b1
2. Anyápohasiddhikarikā a) TPVV I 272.14:
(yad āha bhattah) vyāprtih pratyayasyārthe tatra kimcid akurvatah | =AASK 965–6; P 5754 fol. 303a2f. b) TPVV I 292.19:
(yad api bhattena uktam apohasiddhau)
prasangapratyayanivartanam eva nile anīlam etat na bhavati = P 5754 fol. 305b5: nīle anīlam etat bhavati
i Darauf daß Devasūri Sankaranandana zitiert, hat schon FRAUWALLNER, Dignāga und anderes, loc. cit., S. 241 hingewiesen.
8 Zu diesem Werk vgl. den Aufsatz MUNI JAMBOVIJAYAS: jainācāryaśrīhemacandrasūrimukhya işyābhyām ācāryarāmacandragunacandrābhyām viracitāyām dravyālankārasvopajñatīkāyām bauddhagranthebhya uddhrtāḥ pāțhāḥ (erscheint in der Gedenkschrift für Ludwig Alsdorf, voraussichtlich 1980), dem auch diese beiden Zitate mit seiner freundlichen Genehmigung entnommen sind.
9 Vgl. GNOLI, loc. cit., S. XXIV, Anm. 3. Laut briefl. Mitteilung Pt. Jagdishwar Pandeys, Patna, vom 27.2.1980 gibt es in der Sammlung der Bihar Research Society ein anderes Textkonvolut mit dem eingefügten Titel ,Sarvajñasiddhi', das die Texte 9 bis 13 zusammen mit dem Kommentar Sankaranandanas enthält.
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________
194
GUDRUN BUHNEMANN
432.21:
IPVV I 292.21 :
vyavacchedapratyayena kartavyam ... = unidentifiziert
TPVV I 292.23: nāropasthityapekşam tat =AASK 10a2; P 5754 fol. 306b6 c) TPVV I 293.12:
(yat bhattah)
... na cābhavo visisyate = unidentifiziert
3. Dharmālaņkārakārikā a) SVR IV 783.21--22:
(tad āha sankaranandanaḥ 1) kāraņād bhavato 'rthasya naśvarasyaiva bhāvataḥ | . svabhāvaḥ krtakatvasya* bhāvasya kşanabhangitā ||
*tva fehlt DAK =DAK 12a5 b) SVR IV 787.14-15:
(etena sankaranandano ktakārikām yāvad uktam apāstam ! yad api sankaranandana eva vyākaroti 1) na hi svahetujo nāśo nāśinām naśvarātmatā| nāśāyaiņām bhavantas te bhūtvaiva na bhavanti tat || = DAK 12a5-6 schließt direkt an obigen Vers an) c) TĀV VI 15.1:
(yad dharmālamkārah) bhāva eva* parasyeha kāryatābhāva**...
*evā DAK ** ergänze eva ca mit DAK =DAK 1464 d) TAV VI 15.3:
svabhāvo janako 'rthānām abhūtākārabhāvakaḥ || (iti ca) = DAK 14b6
4. Prajñālamkārakārikā a) TPVV II 34.13:
(ata eva bhattena api smrtinirbhāsamānavastumukhenaiva arthadharmatā prakāśasya apasāritā) artho na bhāsate bhrāntismrtyoḥ ... | (iti) IPVV I 236.3-4: (tathāpi bhattasankaranandanaḥ smrtidisaiva arthadharmatām prakāśamānatāyā nyaṣedhit)
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________
Identifizierung von Sanskrittexten Sankaranandanas
195
artho na bhāsate bhrāntismrtyor ayogāt buddhikalatvam, na ca* ekatā deśādibhedāt tattve vā nijadeśādivedanam
* fehlt PAK = PAK 1565
b) IPVV II 34.15–16:
...smộtau tu nirdagdhapadārthavişayo yatha |
sa bhāvo nengate naivam prakāśetāpi... | (iti ca) = unidentifiziert
c) MVV I 431 cd:
(etad eva tathā cāha guruh sankaranandanah 1) na mānatvāt tato 'nyatvān na bādhād asthiteh sthitih | = PAK 15b3-4
d) MVV I 432:
prakāśenāvinābhūtaiḥ sattāyām niyatātmabhiḥ dharmair bhāvo bahirbhāvān na bhāvaḥ siddhim rcchati || IPVV II 71.15-16: (tad āha bhattaḥ) prakāśenāvinābhūtaiḥ sattāyām niyatātmabhiḥ | dharmair bhāvah prthagbhāvo na bāhyasiddhim rcchati || = PAK 15b6 (dort: dharmair bhāvo bahirbhāvān na bāhyaḥ siddhim rcchate)
e) TPVV I 248.13:
(yad āha bhattah) asaty asyābahirbhāvo, bādhaḥ sattvam ato dvidhā | = PAK 16a1 (?)
f) TPVV I 248.17:
(aha) ābhāsabhede tv arthah kas tatrābhedo bhramo 'vapuh | IPVV II 132.16: (yathā ca bhattah) ābhāsabhede tv,arthaḥ kaḥ ... IPVV III 35.13: (tad uktam bhattapādaih) taträbhedo bhramah (iti) avapuh (iti ca) = PAK 16a1. g) TPVV II 132.18:
(iti upakramya) yatphalāyeti cej jñānam tatphalāyeti kā gatiḥ || = PAK 16a1---2
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________
196
GUDRUN BÜHNEMANN
h) IPVV II 199.19:
(prāktanakusalavipäkapravartitasamvitparāmarsābhyāsatapaḥprabhāvapratilabdhonmesena bhattasan karanandanena api)
sāksātkāraḥ svataḥsiddhaḥ sā sphuradrāpatāsya hi = PAK 18b1 i) IPVV II 16.12:
(tena yad āha bhattasan karanandanaḥ, anubhāvayante vikalpāḥ iti dharmottaram dūsayitum). siddham siddhatayā vastu nirūpyam na tathā tatah TPVV II 250.17: (bhattas tu adhyavāsāpeksām etad artham eva prāmānyasya na icchati | tad āha)
siddham siddhatayā rūpam nirūpyam na tathā tataḥ || = PAK 18b1-2 (rūpam mit IPVV II 250) i) TAV II 62.13–14:
nijadharmāprahāṇena pararūpānukāritā | pratibimbātmatā soktā khangadarśatalādivat ||
(iti prajñālamkārakārikārthagarbhīkāreņa lakṣaṇam āha) = PAK 22a1-2 k) TĀV II 64.7—8:
(uktam iti prajñālamkārādau | tad uktam tatra) tasmāt saty api bāhye 'rthe dhir ekānekavedanāt anekasadróākārā nānekaiva prasajyate | PAK 22a5–6
5. Unidentifiziertes aus PAK a) IPVV II 220.24:
(yad api bhattena nirūpitam) praroho 'syāḥ patīyastvam ... TPVV I 234.13: (gat praj ñālam kārah)
praroho 'syāḥ samvidah patīyastvam sa eva samskāro vācyah | b) TPVV II 144.13:
(... praj malam kārādiệu bhattadar kameju) tatra tatra ca anyatra vitatya ayam artha ukta iti
c) TAV II 54.9—10:
(yad uktam prajñālamkāre) evam tarhi jagad ekasyaiva kasyacid anamśasya yathoktavidhinā rūpam astu kim naḥ kṣīyate |
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________
Identifizierung von Sanskrittexten Sankaranandanas
197
6. Unidentifiziertes a) IPVV II 83.17--22:
nīlam idam samvedyate, pītam idam samvedyate-, ity evamrūpā kevalam vipratipadyamānasya hetucchāyayā nirdiştā ghato 'yam pratyaksasiddhatvād astītivat na ca tāvatā anānubhavikatvam uktam | vyavahārasya mūlāpabādhanasāmarthyaviraha iti hi asakyd uktam | na ca vyāmūdhapratyakşam eva pratyakşam, api tu
parīksakavedyam ity api bhattena uktam b) IPVV II 369.13:
(yad aha bhattah)
kāryaucityāt prāk svasamvid asamvit smaraṇāntare | c) Dravyālamkāratīkā 2. Kap., fol. 112:
(sankaranandanas tv āha) sahasamvedanam tāvad na sahāvasthānam ativartate, saty api hi samvedane yadi nästy eva nīlam na kimcit samvedyeta tasmāt sahasamvedananiyame 'sty eva sahāvasthānaniyamah | tad ayam atādātmye prakāräntareņa vaktavyah | tac ca na hetuphalabhāvaḥ, vahniśünyasyāpi dhūmasya darśanāt | na ca prakāśyaprakāśakabhāvaḥ, sarveşām svātmamātraparyavasitatvena tasyāghatanät | na capratibandhe sambhavati | na hi yad yatrānāyattarūpam tasya tena sahāvasthānaniyamo bhavati | tasmāt tādātmyād evāyam sahāvasthānaniyamaḥ | tato yadi nāma jñānasya svasamviditatayotpatteủ tādātmyābhāve 'pi sahopalambhaniyamas tathāpi sa
hāvasthānaniyamo na sidhyati d) Dravyālamkāratīkā 3. Kap., fol. 79:
(sankaranandanus tv āha) yathāvidho 'nvayaḥ tathaivāvagamo 'vagacchams tadvyavasthānimittam syāt anvayas cāvināśo nityatvam anekakālasambaddhatā vā abhidhīyate na ca tathā pratyakşeņa grahanam sambhavati | evam hi sambhavet yadi pratyaksam vastu gļhnat kālatrayasambandhitāvabhāsam syāt, tac ca nāsti, indriyāpeksitayā pratyakseņa vartamānakālasahabhāvitvamātrasya grahaņāt indriyasya hi bhūtabhavisyatoh sambandhānarhatvāt | tad āha — nārthābhedo 'param rūpam rūpāt kāladvayānugāt | tasya nānubhavāt siddhir vartamānārthasamśrayāt ||
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ 198 GUDRUN BOHNEMANN ABKURZUNGEN IPV IPVV JBORS KSTS MVV The Isvarapratyabhijnavimarsini of Utpaladeva with the Commentary by Abhinavagupta. (KSTS XXII, XXXIII) 2 vols., Bombay 1918-21 The Tavarapratyabhijnavivrtivimarsini by Abhinavagupta. (KSTS LX, LXII, LXV) 3 vols., Bombay 1938--43. Journal of the Bihar and Orissa Research Society, Patna Kashmir Series of Texts and Studies Srimalinivijayavarttika of Abhinavagupta. (KSTS XXXI), Srinagar 1921. Ausgabe von Peking = The Tibetan Tripitaka. Peking Edition. Reprinted under the supervision of the Otani University, Kyoto. Ed. by D.T. SUZUKI, 168 vols., Tokyo and Kyoto 1955-61. Syadvadaratnakara. srimadvadidevasuriviracitah pramananayatattvalokalankarah tadvyakhya ca syadvadaratnakarah. 5 vols., ed. L. MOTILAL, Poona 1926-30 Tantraloka des Abhinavagupta Tantralokaviveka: The Tantraloka of Abhinavagupta with Commentary by Rajanaka Jayaratha. (KSTS) 12 vols., Bombay 191838. Wiener Zeitschrift fur die Kunde des Morgenlandes. SVR ΤΑ TAV WZKM