Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ hemacaMdrAcArye Apela traNa udAharaNe vize zamaNe bhaya mahAvIle" hemacaMdrAcArye mAgadhInAM lakSaNa ApatAM, zarUAtamAM ja jaNAvyuM che ke prAcIna jaina AgamasUtranI bhASA ardhamAgadhI hovAnuM je kahevAyuM che te ghaNuM kharuM te "prAya:') pahelI vibhakti ekavacanamAM akArAnta nAmanA aMtya ma-kArane -kAra thAya che e lakSaNane dhyAnamAM rAkhIne kahevAyuM che, nahIM ke te pachI darzAvelAM sakArane kAra, rakArane kAra vagere lakSaNane paNa gaNatarImAM laIne ("siddhahema', 8-4-287 uparanI vRtti). AmAM "dhANuMkharuM" ("prAyaH) e zabda mahattva che. zaurasenInAM lakSaNo ApatAM, 265mA satramAM, 'nAmanA aMtya ne, prathama ekavacanane pratyaya lAgatA pahelAM, 5 (anusvAra) thAya che. - e niyamanA udAharaNa tarIke temane maLavuM mahAvIre e zabadajUtha ApeluM che. vasenavijayajIe te kalpasUtra'nA pahelA sUtramAMthI uddhata hevAne nirdeza karyo che. ("prAkRta vyAkaraNa', * mULa lekha aMgrejImAM gujarAta yunivarsiTInA saMzodhana sAmayika vidyAmAM (gasTa 1978, pR. 16-170) prakAzita.
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ udAharaNasaci. yu. 26). paraMtu e ja zabda AgamagraMthomAM anyatra aneka sthaLe paNa maLe che. ahIM e hakIkata neMdhIe ke sUtra 264 nIce Apela udAharaNa maa tirtha pavahe e paNa "ka5tramAM maLatuM hovAnI vasenavijayajIe nirdeza karyo che. ' ukta baMne udAharaNe zaurasena'nAM udAharaNa tarIke ApelAM che, tethI evo prazna thAya ke AgamonI bhASA te ardhamAgadhI che, te temAMthI zAsenInAM udAharaNa kema ApyAM che. paNa satra 302 vaDe spaSTIkaraNa kareluM che : vizeSa parivartane bAda karatAM magadhAmAM zaurasenI anusAra (tathA rAtra 28 anusAra, prAkRta pramANa paNa pheraphAra thAya che--sUtra 287 uparanI vRttimAMthI paNa A bAbatanuM spaSTIkaraNa maLI rahe che. have A saMbaMdhama satra 302 nIce ApeluM eka udAharaNa khAsa noMdhapAtra che. ApaNe upara satra 2 65nuM je udAharaNa noMdhyuM che, te ja udAharaNa ahI 12 mAM hAje evA rUpe ApeluM che. A udAharaNa paNa keda AgamagraMthamAMthI ja levAyAnuM ApaNe mAnI zakIe. ane te je samasya. upasthita thAya che te e che ke hemacaMdrAcAryanI samakSa AgamagraMthanI re hastaprata hatI tenI bhASAnuM svarUpa kevuM hatuM ? hemacaMdrAcArya anusAra (satra 287 uparanI chatti) agama nI ardhamAgadhImAM "nAmAnta prakAranA kAra thAya evA lakSaNa sivAya, kavacita mAgadhInAM anya lakSaNe, zaurasanInAM lakSaNe ane prAkRtanAM lakSaNa paNa maLe che. e rIte hemacaMdrAcAryanuM lakSaNanirUpaNuM te. susaMgata ja che. paNa ApaNI pAse AmAMthI e hakIkata Ave che ke koIka AgamagraMthanI hemacaMdrAcAryane upalabdha hastamatamAM samAvaM jAvA, te kaIka hastamatamAM rAma mayarva marAvI e yAka hatA. AnA parathI eka aTakaLa evI thaI zake ke kalpasatra jevA vadhu pracalita ane pracAramAM vadhu rahetA paMthanI mULa bhASA para uttarakAlIna parivartanane (mahA rA. prAkRta mATe je lAkSaNika che tevA pheraphArono) prabhAva paDyo hoya, paraMtu AcArAMga" jevA graMthonI tatkAlIna hastapratamAM mULa bhASAnAM lakSaNe keTaleka aMze jaLavAI rahelAM heya. che maa BgvI e udAharaNa mAgaMdhI tave. jemAM jaLavAyAM che evI. "AcArAMga" jevA satranI hastapratamAMnA pAkane AdhAre hemacaMdrAcAye Ayu heya.
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2. " jiNe bhAyaNamao" - prAkRta saM. gInuM thatuM hovA uparAMta niniA paNa thAya che enA udAharaNa tarIke sihe. 8-1-102 nIce nanLe mogAma e udAharaNa ApyuM che. vAsenavijayajIe te saMdarbhe, tulanA mATe nIcene jANItA leka Avyo che (udAharaNasaci', pR. 6) : MLe mananA trevala, vara: rAjinAM kayA vRrivA, vAMvAlva; mAtram | prabhAcarinA prabhAva carita'mAM (I. sa. 1278) (saMpA. jinavijaya muni, si. je. gra. 13, 1940, pR. 39, padya 320) e ja zleka pAdaliptA - cAryane caritamAM A pele che. AmAM prazna e che ke A leka mArI jANa pramANa mULe saMskRtamAM ja che. paraMtu hemacaMdrAcAryanA udAharaNamAM tene ekAMzaprathama caraNa-prAkRtamAM che, te darzAve che ke temane upalabdha ke ki graMthamAM te leka prAkRta bhASAmAM have joIe, kema ke udAharaNanA prAmANyano AdhAra te zabdo vastuta: koI paMthamAM maLatA hoya e hakIkata para rahe che. [pUraka nedha : Do. harivallabha bhAyANInI, 'siddhihema vyAkaraNanA satra 8-1-10ramAM bAhamAcAye" jevA udAharaNa che mamatte' aMge, e paMkita dharAvatA mULa saMskRta leka, koIka graMthamAM prAkRta bhASAmAM hovo joIe evI aTakaLa, taddana sAcI che. e bleka Avazyaka-cUNimAM maLI Avyo che. Avazyaka-niyu'inI 86mI gAthAmAM sakSepa-sAmAyikanuM varNana che. A prasaMge cUrNikAre eka nAnakaDI kathA nirUpI che, temAM cAra RSio ekeka lAkha bleka-pramANa cAra saMhitAo jitazatru rAjAne saMbhaLAvavA jAya che, tyAre saMkSeparuci rAjAnA sUcanathI teo potapotAnI saMhitAne sAra e keka caraNamAM varNave che. e cAra caraNo maLIne banate bleka te na mAnanamAya: e suprasiddha leka ja che. "Avazyaka-cUrNikAre tenuM prAkRtarUpa ke rUpAMtara A rIte AvyuM che : ' mogaro , Rvi vA i | bihamatIravissAso, paMcAlo tthInu maddavaM / / (muti prati, pR. 498)
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ AthI zrIhemacandrAcArya sAme 'Avazyaka cuNine A saMdabha hoya ane temAMthI temaNe 8-1-102 e sUtramAM A lekane ekAMza udAharaNa lekhe mUkyo hoya te siddha thAya che. sAthe ja, nAgU divase jaiva-nI temanI racanA nIti para Adara paNa vadhI jAya che. zIla dravijaya) 3. siMhapada chaMdanuM udAharaNa hemacaMdrAcArye "InuzAsanamAM je idanuM nirUpaNa karyuM che temAM ApelAM chaMdonA udAharaNa temaNe pite racelAM che. e udAharaNamAM te te chaMdanuM nAma paNa gUMthI lIdheluM che. apabhraMza vibhAgamAM AveluM siMhapada nAmanA chaMdanuM udAharaNa (e dvIpadI chaMdamAM pratyeka caraNamAM 4+4+4+4, 4+4, 4+4+4+2 = 38 mAtrA hoya che. nIce pramANe che : jAvayarasa-raMjiya-vara-kamiNi-patha-paDibiMbihi baMchi thaI ji kira Asi saI | saMpaI haya-gaya-hirANasIha-patha-pakia tuha riu -dharaI ti pechiyahi | 7, 51.1) tArA zatruonA je prAsAdo sadAye aLatAthI raMgelAM suMdarIonAM caraNomAM pagalAMthI alaMkRta hovAnuM lekavidita hatuM, te prAsAdo have siMhanAM, hAthIone haSNunAM lehIthI lAla thayelAM pagalAMnA DAghathI malina banelAM dekhAya che." AmAM "raghuvaMzanA seLamA sagamAM ApelA ayodhyAnI paDatInA varNanamAM AvatA eka citrane ja AdhAra lIdho hovAnuM jaNAya che. te padya nIce pramANe che : pAnamArge" ca " rAmA, nikSiptavatyaSTharaNuMna sarAgAt | sohata-vaMkuzirastra-digdha, vyAH pade tevu nidhI me | (16, 15) bhavI AvAsonI) je pAnapati para pahelAM ramaNIone aLatAjInAM caraNonI raMgIna pagalIe paDatI hatI, tyAM have haraNane mArIne AvelA vAghane rakAra gyA paMkA paDI rahyA che'. baMne vaccenuM sAmya ughADa che. "siMhapada (siMhapaya) nAma gUMthAya te rItanuM udAharaNa padya racAvA mATe hemacaMdrAcAryane 'raghuvaMzanA upayukta padyanuM avalaMbana levA mATe saMsmaraNa thayuM. tene temanA "raghuvaMza'nA anuzIlananuM, kAvyarasanA bhAvakatvanuM ane tINa smRtinuM sUcaka gaNI zakIe. ha, bhAyANuM