Book Title: English Sanskrit Dictionary
Author(s): Vaman Shivram Apte
Publisher: Radhabai Atmaram Sagoon
Catalog link: https://jainqq.org/explore/010858/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 26455 Page #2 --------------------------------------------------------------------------  Page #3 --------------------------------------------------------------------------  Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ THE STUDENT'S ENGLISH-SANSKRIT DICTIONARY BY VAMAN SHIVRAM APTE, M. A., Author of the “ Practical" and "Student's " Sanskrit-English Dictionaries, "Student's Guide to Sanskrit composition" 8c. &c. LATE PRINCIPAL AND PROFESSOR OF SANSKRIT, FERGUSON COLLEGE, POONA NOT TO DE LENT QUT Reprint with corrections from the First Edition. PUBLISHED BY MRS. RADHABAI ATMARAM SAGOON, BOOKSELLER & PUBLIHREN, KALkadevi Road, BOMBAY. 1893. . ( All Right Reserbed.): CUID/ Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ R.MICURY Acco Clus Date: Bir Check POONA: PRINTED AT TIR" Arya Bhushana PRESS Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ PREFACE. When I prepared « The Student's Hand-Book of Progressive Exeroi art II. , I thought of adding to it a glossary of difficult words and expressions i xercises. When this was done, an idea occurred that the Glossary should be me Iclude all words of ordinary occurrence, such are as given in small School-Diction Then the revision of the sheets thus written out commenced, and when they wou > a practical test, it was found that several words and expressions had still been lef then, resolved to prepare an English-Sanskrit Dictionary as complete as possible he following pages are the result. The Dictionary has thus passed through dit ages, and has assumed this form, far exceeding the limits which I had first as it. Much need not, I think, be said with regard to the necessity of a work li} 1 these days of literary activity, when the attention of students is drawn more an, the study of Sanskrit, it is necessary that all appliances should be ready befor facilitate this study. There are one or two small Sanskrit-English Dictic hough not quite adequate to meet the wants of advanced students of Sanskri iere is no Inglish-Sanskrit Dictionary such as will be within their easy reach lictionaries of this description that I know of, are two in number:--one by Pr Conior Williams, and another by Mr. Anundoram Borooah of Calcutta. Bot! lictionaries, though valuable in themselves, are not accessible to the stylént, the eing prohibitively high. But there are other considerations which make these wo uite adopted to his wants. Professor Monier Williams' Dictionary, having been cd early 35 years ago, chiefly by inverting the then existing Sanskrit-English Dictid i naturally open to the fault of being often not practical. As he says in the Pre is Dictionary, he proceeded to translate Webster's Dictionary systematically anskrit, omitting words, phrases &c. of which no classical equivalent could be fo iggestod. The result has been that many of his synonyms appear more as coined ian classical expressions used by standard Sanskrit authors. With regard to wo cted in Lexicons, such as Amarakosha, Medini, Sabdakalpadruma, there is no difi ut in the case of those words and expressions which can only be suggested by a iudy of the usage of the best authors, the work, in my humble opinion, falls short xpectations. Mr. Anundoram Borooah's work is eminently practical : it about uotations from several standard authors; the renderings are generally happy, York has, at least, a classical appearance. The fondness for giving quotati aduced the writer to give several quotations for illustrating such words as ta, &c., of the meanings of which there is no doubt nor is any confirmation neede ne great defect of his otherwise very useful work is that it gives too few equil le has pursued the course of referring one word to another, but this is, in some arried to such an extent, that when a word, as directed, is referred to anoth gain is referred to some other word of a synonymous nature, which in its ! aferred to another, till the reader returns to the original word, apparently 1 laving his labours rewarded. A study of Mr. Borooah's work is a good treat! dvatced Sanskrit sohalar, but will not, I believe, satisfy the student. From con Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ko those I thought I should be doing some service to the Sanskrit reading publico, # happiled an English-Sanskrit Dictionary adapted to the wants of the student. The toks going remarks are made not with the view of detracting from the high and acknowlodged merits of the two works, but solely to indicate the line I have followed, and the objeot I have had in compiling this work. Some words are now necessary as to the plan and scope of the Dictionary. When I resolved to make this Dictionary as complete as possible, consistently with its aim of being useful for the student, I took the latest edition of Webster's Complete Dictionary, and taking that as my basis, proceeded with the work of compilation. As I advanced, I found that several words, phrases and expressions and several senses of single words, could not be adequately represented in Sanskrit, so as to appear like Sanskrit, either because the words &o. were purely tochnical and referred to specific ideas in subjects, such as Chemistry, Botany, Medicine, Psychology, Law, Engineering &c., or were such as had no corresponding ideas in Sanskrit and were peculiar to the English language. Words of this nature are numerous in Webster's Dictionary, and I have omitted them, including also obsolete and rare words or senses of words. Several words of obvious signification, such as those formed by the prefixes, in, "mis, pre' un,' are also omitted, as they may be easily formed from their second member. But the general terms of all sciences have been included, and of technical terms such as could be duly represented by Sanskrit equivalents, actually existing in the language or by short, wieldy new combinations of words have boen inserted. Of this description are words like Telegram, Democrat, Society, Literature, Address (of a lotter ) and several other words which have a peculiar sense in English and have to be translated by inventing equivalents. English, like many other languages, has so many, expressions and idioms peculiar to itself, so many shades and nice distinctions of meaningand so many new formations of words, progressing with the progress of the language, that it would be impossible to ombrace them all in an English-Sanskrit Dictionary, even if it were the most comprehensive work ; much more so, in a work designed principally for students. Take the works Line, Pass, Strong. Webster gives 21 senses under . Lino,' 13 under Pass (v. 1. )' and 20 under Strong. Some of these are technical, and some are not different senses as such, but shades of meaning or particularities of use; most of which may be translated by the words given for the general sense, ( see the words ). I have not thought it desirable, like Professor Monier Williams, to insert words the English explanation of which has to be systematically translated, in order to give some idea of their meaning. Indian-rubber' is translated by araftariat feriepitie HAT Tatia: ; Shuttle cock' by S ta: # faire For FN1 Tafaa: f a ; and many others of this nature, which can be translated by far a: a kind of tree, flower, fruit' &c. Such words may be retained by the student in their English form, or their meaning may be translated if he desire to have them in a Sanskrit garb. F07: Sponge,' : Duke,' ant Soap,' et Latinity,' (as given by Mr. Borooah ) may, I think, bo very safely omitted even in a comprehensive Dictionary. To turn now to the plan and arrangement of the work. The most striking feature of the arrangemont is that a word in its different parts of speech, compound words derived from it, derivatives formed from it either regularly, by means of terminations (e.g. ed, ing, ly, ness &c.) or irregularly, have been given together, the derivatives being arranged in order under the root or primitive word, by means of small black dashes. The dashes are intended to at once strike the eye and to direct it to the . Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ word en die l and what the Directions to the student" an under en litenkin will, I believaj bo no diftigutly in referring words to the Dlotionary: to di the arrangement is to give words according to the root-system; • 1000-Sysvem; gularly derived wil, of course, be referred in their proper plages ; but words formed from the radical irregularly should also be referred under that radical. Abste mious,' should be referred under Abstain,' Perception' under, Perceive, Death,'Dead,' under Die, Strengh' &c., under Strong,' Would,' under "Will, and go on ; where it is not likely for the student to know where such words are given, reference is made to those places ; e. g. see Material, Sight. One of the greatest advantages of the system has been practically ( whatever it inay be theoretically ) to effect a very large saving of space. To give the reader an idea of the vast saving effected by this system, it may be stated that, if the words in their different parts of speech and their compounds and derivatives were separately given, as in Mouier Williams' Dictionary, they would cover nearly 800 pages of this size, or 1,000 of the size, style of printing, &c. of Monier Williams' Dictionary. Besides, by giving the words Dead' Death' under. Die,' a considerable repetition of words is avoided. About 20 equivalents are given for Die,' and oply a few are given for Dead'; the rest oan be formed in the same way from the roots immediately above ; if it were given in its usual place, all words would have to be given, or a reference made to Die.' My chief aim has been to give a good deal of matter in a small space, and this object is, I believe, .considerably secured, as shown by the figures given above ; and I have thus been enabled to give this book to the public at a cheap price. The next point to be noticed is the number of equivalents that are given for a word. I believe that in an English-Sanskrit Dictionary, it is sufficient to give such words only as are of very frequent occurrence in Sanskrit authors. It cannot include all words in the language, and even if it could, it would be of no great uso, since many of the words would be found to be very rarely used. The word Gold' has over 50 synonyms given for it in the different lexicons ; 'Sun' has nearly a hundred. But it will easily be seen that, excepting some, the synonyms are either combinations of simple words, or are descriptive epithets. Of this class are the words 75€:, Fafiki, T ITT: for Dog.' Mr. Borooah in his Dictionary has given only a few equivalents, in some instances, only one, where there were 5 most commonly used ; Prof. Williams has very often given too many equivalents, grouping together common and rare, synonyms proper and epithets. In the former case the student will hardly have any room left for choosing his word, while in the latter, he will be at a loss to see which to choose. In giving equivalents in this Dictionary, whether for Substantives, Adjectives, Adverbs or Verbs, I have endeavoured to strike a middle course between these two courses, and, have kept one principle steadily in view : to give such words as are found frequently used in the works of standard authors. The equivalents are arranged in the order of their frequency of use; and the students, in his ordinary prose composition, would do well to make his selection from the first few equivalents enumerated. In the case of Verbs it has not been possible to maintain this principle with perfect accuracy in every case, but it is generally maintained. It is only in a few cases of substantives that I have gone the length of giving all words enumerated in the Amarakosha, and in the case of names of material substamees, names of plants and trees that have been identified, and in a few others, all the words givets in the Amarakosha have been here incorporated, care being taken to arrange them in the order of their usefulness. Similarly such Genders, Padas or Conjugations - are given as will be found generally used; I have very rarely given, all possible one! Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14) hm not boua thought necessary to give the 3rd person singular, Present tense, nor all possible derivatives from simple words ; they will have, if necessary, to be made up according to the Directions" afterwards given. In giving equivalents for a word in its different senses, it has also not been thought necessary to give the meanings in English, except where it was neccesary, tortot a particular sense. One word in Banskrit often represents several meanings in English, and to render them into Sanskrit, the Sanskrit word has to bo repeated. This accounts for the repetition of some Banskrit words under different meanings. It will be noticed that there are several sentences given to illustrate the meanings of words, some of which are quotations from standard authors, as will be readily seen from the references given after them ; but many of the phrases and sentences that are translated, and are not supported by any authority, are taken from the Student's Hand-Book of Progressive Exercises," Part II. I deemed it essential to illustrate, in some cases at least, the construction of the equivaleats given, wherever it was peculiar in Sanskrit ; and I thought I could do this better if I gave sentences from classical authors instead of framing them myself. The quotations have become quite necessary in those cases where equivalents have been here suggested for the first time; I thought I should produce my vouchers for a particular word that I suggested rather than leave the reader in doubt as to its genuineness. In a few cases the English or Sanskrit sentences are closely translated ; in a few others only such parts of the Sanskrit sentences are translated as are sufficient to illustrate the word intended to be illustrated, while in several cases, Sanskrit sentences alone are given, wlrich might be readily understood by the student. On a reference to the names of works or authors drawn upon for quotations, it will be found that the list is not very comprehensive ; several large and useful works have been left out, and works falling in the range of classical literature excluded. But my principal aim in giving quotations has been to supply the student with good expressions from works within his easy rrach, so that he might study, if necessary, the particular places referred to. Kálidasa's works and Bana's Kadambari are more frequently drawn upon than the RÅmåyana, the Mahabharata, the Naishadha or the Mahávíracharita. An attempt has been made to avoid as much unnecessary repetition as was possible, without marring the usefulness of the work. A Dictionary is necessarily & work of repetition ; several words have to be unavoidably repeated, howsoever unwilling one might be to do so. I have thought it necessary to make reference under some words to preceding or succeeding parts of the Dictionary, chiefly with the view of avoiding repetition ; but in such cases a few oquivalents are given, and the student is told to follow out the reference, if he want to know more about the word. Take, for instance, the words, Beguile, Cheat, Docoivo, Delude, Defraud, Impose upon, Take in ; or Blame, Censure, Reprove, Reproach, Scold, Reprimand, Reprehend; or Path, Road, Way: these words, whatever be their shades of meaning in English, are, when represented in Sanskrit, almost synonymous, and may be conveniently represented by tło same words. If ten or fifteen equivalents under one of these words, say, Cl.cat, Censure, or Way, are given, it would be unnecessary to repeat all of them again under the synonymous words. In all such cases, therefore, references have beon made to some general word under which are given all the equivalents. In a few cases the reference las boen made, not for any equivalents, but for any expressions, phrases, idioms &c. that nay have been given under the principal word. In no case will the student have to rebor to the Distionary more than twice, Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (BY In a work which professes to deal with the phrases and expressions of the English Language, the writer cannot afford to disregard the several small useful proverbs, mottoes, or other expressions which have become proverbial. I have, with this view, inserted, under some principal word therein, such proverbs &c., and have given exact or approximate equivalents wherever they existed in Sanskrit, and have in a few cases given my own translation of them. Of this nature are proverbs given under Bush, Handsome, Make, Oil, Race, Something, Suffer, Touch &c. With regard to the method of writing the Sanskrit equivalents, an objection might possibly be raised. Throughout the work the usual practice of representing every anusvara in the body of a word by ita corresponding nasals has been rejected and the anusvara sign is invariably used, where usually a nasal would stand. I have not been able to understand the principle on which scholars reject this system and betake themselves solely to the other; though the anusvara system is most convenient in printing, and occasionally saves much misunderstanding. Besides, it is a practice generally followed in our old Manuscripts, and is sanctioned by Pa nini as being optional. For these reasons I have scrupulously followed it in this Dictionary, but more especially because it is very convenient in printing. The rules of Sandhi, to make the words clearly intelligible, are not in all cases strictly observed. It now remains for me to do the grateful duty of acknowledging my obligations to those that have assisted me in the preparation of the Dictionary in one form or another. Foremost among them stand the works of Mr. Borooah and Prof. Williams, both of which I have most frequently consulted. Monier Williams' Dictionary, though inferior in several respects to Mr. Borooah's, has several happy renderings of shart words and expressions, especially whero ideas, purely English, have be clothed in a Sanskrit garb, and I have freely consulted his Dictionary for such renderings. I have also frequently referred to the learned Professor's valuable Sanskrit-English Dictionary; for both of which my sincere thanks are due to him. But my acknowledgments are chiefly due to Mr. Borooah, from whose work I have derived much substantial assistance, in the suggestion of equivalents for words or phrases, more particularly from his numerous quotations, and therein again, quotations from such works as were not accessible to mo, or being accessible, I had no time at my disposal sufficient to go through them, I have also had to keep constantly by my side, the useful Sanskrit Lexicon-the Kosha of Amarasimha-made more useful by the edition published by the Department of Public Instruction, Bombay. In giving illustrative sentences from classical Authors, I have used annotations or translations wherever they existed, and have derived hints from them and have occasionally adopted their translation. My thanks are due to all annotators, editors or translators of such works. I have to thank singerely Prof. R. G. Bhandarkar, M. A., Deccan College, Poona, who kindly proposed suitablo equivalents for some difficult words and phrases which were referred to him. I have also to thank my friend, Mr. Ganesh Krishna Garde, L. M. & S., for having supplied me with accurate equivalents for some knotty and technical terms in Medicine, from books and sources which I had no time to reach, and which even if I had time to reash and use, I could not, unaided by him, turn to much practical account. Lastly, my thanks are due to several kind and obliging friends, who assisted me either in alleeting materials for the Dictionary, or in carrying it through the Press. In conclusion, I trust that the Dictionary will be useful, not only to those for Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ •(6) whose use it is principally prepared, but to the general public also who may wish to avail themselves of appliances calculated to help the study of Sanskrit. It is my belief that, except for the translation of passages from purely technical subjects, such as Chemistry, Botany, Medicine, Philosophy &c., this Dictionary will be useful to all readers of Sanskrit for translating any passage dealing with ordinary subjects. None is more conscious than myself of the defects of the book, and of the mistakes or inaccuracies that might have crept into it, in spite of my vigilance; and when a second edition is prepared, I shall endeavour, to the best of my ability, to make the Dictionary complete in itself. I shall be very happy to receive any suggestions that readers may have to make and shall be but too willing to adopt them, if I find them useful. With these prefatory remarks I leave the work to the indulgent judgment of the public. Poona, June 11th, 1884. } hor V. 8. A. PUBLISHER'S PREFACE TO THE SECOND EDITION. The Publisher had hoped that the learned author would write a preface to this Edition; but unfortunately it was not to be. Ho was snatched away suddenly from amongst us by tho cruel hand of death to the sincere regret of all lovers of Sanskrit learning. Therefore the present edition has had to suffer along with other works of his, the want of his finishing touch. However it is in some respect a consolation to think that Mr. Apte found time before his death to go carefully through the first Edition and to make the necessary corrections in it in the light of his riper studies. Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ DIRBOTIONS TO THE STUDENT.”. ( TO BE STUDIED BEFORE USING THE DICTIONARY.). 1. Words and their derivatives are arranged in the following order : first the radical or primitive word, in all its different parts of speech; then compound words, arranged in alpha, betical order; (in the case of verbs, such words as Break off, Turn out, are given al- Ok, -out); and then the derivatives which are always distinguished by a black dash; those formod rogularly being given first, and the irregular ones, written fully, after them ( 86 Ambl. tion, Humble, Young ) Noto.--This order is not regularly observed in the first three letters, compound words and derivatives being, in a few cases, both distinguished by black dashes. 2. In giving the terminations by which derivatives are formed, the changes which the, final and initial letters undergo, e.g. the dropping, doubling or assimilation of letters are 84 sumed; the terminations being always given in their original form; 800 Out, Hurry, Mature, 3. (a) A small black dash (-) marks the commencement of a new derivative. (6) A word preceded by a large black dash ( ) indicates that the derivatives given after it, are from that word and not from the radical or primitive word; see Die, Dead. (C) A hyphen used in the middle of Sanskrit words indicates that each of the members separated by the hyphen is to be repeated with the word after it; or that the word after the hyphen is to be taken as an alternative for the word immediately before it ( to be, in some cases, decided by the context ); e. y. in HAVE, 1. 9, T H-F741-17 means , Fire ; in' PRACTICE, 1. 3, AFUERT:71-means :, frag1, ferragam. (d) A. hyphen followed by a comma (,) indicates that the word after it may stand by itself or may be joined with the word before it ; e. 9. in PLACE, 1. 1, 4-5T: means the word is either :, or T. () A comma followed by a hyphen 6-) indicates that the word after it may be compounded with the word proceding it; e. y. in STAGE, I. 1, :,- means the word is either it:, or TTIK. (f) o denotes that the word immediately before it which is separated by a comma, may be compounded with the words which it connects ; e. y. PREVENT, 1.1, c., fa-fans, means the root is also faq c. and farlar c. 4. In the case of substantives, the nominative case, wherever it could sc once indicate the gender, has been given ; the visarga thus indicates masculine gender, and anusvaraneuter gender. Where the nominative is not indicative of the gender, it is given as m., f., N., as the case may be. All substantives ending in consonants have their genders specified as m., f., or n. 5. In the case of adjectives, the simple base only is given. The feminine of the majority of adjectives in an ends in 3, and adjectives ending in $, have generally the same base for all genders. In all such cases the simple baso is given, the genders being formed regularly according to similar substantive bases. Irregular feminines are denoted in brackets, (f.). Bases ending in 1, 1, #, from their feminine regularly in aft, , ; this is given in the first three letters, but afterwards discontinued. 6. ( a ) In the case of verbs, the Arabic figure denotes the conjugation to which the root belongs ; P denoting Parasmaipada, A Atmanepada, and U Ubhayapada (P&A) Roots of the tenth conjugation belong to both Padas, theoretically at least; and hence 10 is used for all roots of this conjugation, though the Parasmaipada, unless where otherwise specified, should be generally preferred for use. (b) c. denotes causal, and is formed from roots by making the same changes as in the 10th conjugation. Wherever it cannot be formed by this general rule, it is shown in brackets. (e) D. means Denominatives; here the 3rd pers. singular Present tense is given throughout. 7. All the derivatives from a word are not always given when they may be easily supplied ; more especially, in the case of potential passive participles, formed by 757, 4, apoi, past participles, present participles, verbal nouns, abstract nouns from adjectives, and adverbs from adjectives. Where there was any peculiarity in the formation of these derivatives, they are given; but in many cases the student will have to supply the forms, acoorde ing to rules rivon in grammar. aking the enerally preferred, though the Parasporetically at lea: Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ཟླ༔ཧཱུྃཧཱུྃ『aËཚོགི་ཚེ་ཟླ Atmanopada. Adjectiv. Ablative. Accusative. Adverb. Arithmetic. Bahuvribi. Et. Causal. Circumlocution. Compound. Conjunction. Denominative. E Dative. Derivative. Desiderative. Expressed. Feminine. A Figurative. Frequentative. Genitive, Generally (when followed by ex.) ABBREVIATIONS. A. Of Grammatical Terms &c. gen. abs. Genitive abso ind. lute. Indeclinable. Infinitive. inf. Instrumental. Interjection. Literal, literally. Locative. Locative abso lute. D. K. Dashakumârachari ta, I denoting the Purvapithika, and the Uttarapithika, and the Arabic figure, the number of the story. Bhartrihari, II denoting Nitishataka and III Vairagyashataka. (Bombay Edition.) instr. interj. lit. the Hitopadesha, Arabic figures denoting the four parts in their order. Kumarasambhava. loc. loc. abs. m. Math. 1. nom. P. part. pass. pot. pot. pass. part. pl. pr. Mal. Mah. Me. Mn. Mr. Mu. N. P. Masculine. Mathematics. 1 Neuter. Nominative. Parasmaipada. Participle. Passive. Potential. Potential Kadambari (Bombay Edition. Kavyadarsha. Kiratarjuniyam. Lilavati. pas sive participle. Plural. Prefixed. B. Of the Names of Works. " N. B.-Where a Roman figure is followed by an Arabic figure; the former refers to the canto or chapter, and the latter, to the number of the verse; Arabic figures in the case ef dramas &c. refer to the act or page. Bh. Ka. Kav. Ki. Li. M. Malavikagnimitra (Bombay tion.) Malatimadhava (Bombay edition) Mahabharata. Meghuduta (Calcutta Edition.) Mallinath. Edi Mrichchhakatika. Mudrarakshasa. Naishadha. prep. pron. pron. a. q. v. Panchatantra, the Roman figure denoting the num ber of the Tantra Tat. U. v. 8. sim. comp. Similar pound. v. i. VOC. v. t. R. Rat. 8. S. B. Si. S. K. Preposition. Pronoun. Pronominal ad jective. U. V. V. M. Quod vide, which see. Substantive. Ve, Vi. Y. com Tatpurusha. Ubhayapada (Parasmaipada and Atmanepada). Verb (transitive and intransitive). Verb intrapsi tive. Vocative. Verb transitive. Shankar Bhashya. Sisupalavadha. Siddhanta Kau mudi. S. R. Subhashitaratna and the Arabie, the number of the story (Bombay Edition.) Raghuvamsha. Ratnavali. Shakuntala. bhandagaram. Uttararamacharita. Vikramorvashiyam Vyavahara Mayukha (Mr. Mandlik's Edition.) Venisamhara. Viracharita. Yajnavalkya. Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ THE STUDENT'S ENGLISH - SANSKRIT DICTIONARY. A. A, AN (As an article ) not ex.; 'a man' नरः. 2 (One ) एक. 3 ( Indefinite ) कि with चित्, चन or अपि. 4 With part, ex. by dat. or inf.; ‘set out a-hunting' मृगयायै or मृगयां कर्त्तुं प्रतस्थे ; ‘ fell a-weeping' कंदितुं प्रवृत्तः 5 ( Every ) प्रति in comp., or by repetition of word ; ‘100 Rs. a day' प्रतिदिनं or दिने दिने शतरूपक. 6 (Species) विशेषः, भेद:, in comp. ; ' dog is an animal' श्वा प्राणिविशेष :. ABANDON, '. ८. त्यज् 1 P, हा 3 P, विदत् -सृज् 6P, उज्यू 6 P, अपाम् 4P, रह 1 P, 10, मुच् 6P.ED . त्यक्त, हीन, मुक्त &c. 2 पापात्मन्, भ्रष्टचरित; ‘ho was a. to his fate दैवाधीनः कृत:, यद्भावि तद्भवतु इत्युक्त्वा स परित्यक्तः -MENT, S त्यागः, उत्सर्ग :; 'a. of worldly connections' संन्यासः, विरक्ति | ABASE, . . अभिभू 1 P, स्वस्थानात् निपत् C., अपकृष् 1 P, लघूकू 8 U. -MENT, 8. अपकर्ष:, अभिभवः, मानभंगः, अवज्ञानं. ABASH, ०.८. लज्ज् C., व्ही . ( व्हेपयति), त्रप् c. (त्रपयति ). - ED, . लज्जित, त्रपित, विलक्ष, ब्रीडित, ही परिगत ' with an & countenance ' त्रपाधो मुख (खी f. ). ABATE, .. हम् C., लघयति (D), शम् c. ( शमयति ) 2 ( price) न्यूनीकृ 8 U; अवसद् c. - 1. क्षि pass, हस् 1 P; प्र उप-शम् 4P. -MENT, 8. न्यूनीकरणं; व्हासः, क्षयः. ABBEY, S. विहार, मठः ABBOT, S. मठाध्यक्षः, विहारस्य प्रधानपुरुषः -AB. BES 8. मठाध्यक्षा, विहारपालिनी. ABBREVIATE, . . सं प्रतिसंह 1 P, संक्षिप् 6 P, समस् 4 P, हस् c. -ION, 8. संक्षेप :-पणं. ABDICATE, . राज्यं or पदं त्यज् 1 P or अपास् 4 P or क्षिप् 6 P. -ION, 8. पदत्यागः, अधिकारत्यागः स्वेच्छया परित्यागः.. ABDOMEN, 8. उदरं, कुक्षिः • ABDUCTION, S. अपहरण, अपहार:. ABERRATION, 3. भ्रंशः, च्युति / भ्रेषः, पथभ्रष्टता ' n. of mind' चित्त मति भ्रमः ABET, v. . प्रवृत् , प्रोत्सह . 2 उपकृ 8 U, साहाय्यं कृ. - TOR, 3. प्रवर्तकः, प्रोत्साहकः. ABEYANCE, S. विलंब:, व्याक्षेपः. १, ABHOR, v. . गुप् desid. (जुगुप्सते), बधू desid. ( बीभत्सते ), ( with abl. ), गहूं 1, 10A, विद्विष् 2 U. -RENCE, 8. जुगुप्सा, बीभत्सः, गर्हा, विद्वेषः -RENT, C. जातविद्वेष. 2 विरुद्ध, अयुक्त, विपरीत. ABIDE, . . वस् 1 P, स्था 1 P, वृत् 1 A. -0.. ( Wait for ) प्रतीक्ष 1 A, प्रतिपाल -10. 2 ( Endure ) सह् 1 A, क्षम् 1 A, 4 P, तिज् desid. (ति• तिक्षते ); 'a. by ' स्था ( loc.), अनुवृत् कस्याग्यस्य वा वचसि मया स्थातव्यं ( Ka. 166 ), I shall a. by your decision' तव निर्णयमनुवर्तिष्ये, निर्णयानुरोधेन वर्तिष्ये, निर्णये स्थास्यामि; 'a. s by his promise प्रतिज्ञां अभिसंधी - पालयति. -ING, स्थायिन् (नी f. ) ; अनुवर्तिन् ABJECT, अधम, अप-निकृष्ट, कृपण, नीच, तिरस्कार्य, See MEAN. - NESS, 3. अधमता, कार्पण्यं. ABJURE, . ८. सशपथं त्यज् 1 P. 2 प्रत्याख्या 2 P. -ATION, 8. सशपथः त्यागः. ABLE, समर्थ, क्षम, शक्त; कर्मक्षम, अलंकमण. 2 प्रबल, बलवत् (ती./.), शक्तिमत्. 3 पटु, निपुण; 'to be a. ' शक् 5 P, C, or पार 10 U, उत्सह 1A, प्रभू 1 P, with inf.; अलं with inf. or dat. of noun ; ‘a. to protect' रक्षितुं रक्षणाय भलं, प्रभवति &C. = ABILITY, . शक्ति /, बल, सामर्थ्य. 2 पाटवं, वैचक्षण्यं कर्मक्षमता. 3 धोशक्तिः, मंत्युत्कर्षः, मति /, बुद्धि / ; to the best ( utmost ) of one's &. ' यथाशक्ति, यावच्छक्यं, सर्वप्रयत्नैः. - ABLY, adv. निपुर्ण, कुशलता. ABLUTION, 8. प्रक्षालनं, धावनं; खानं, मज्जनं. ABNEGATION, 3 प्रत्याख्यानं, संयमः, निग्रहः; 'selfa. आत्मसंयम, इंद्रियनिग्रहः 2 अप-नि· हवः. Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ABO ADD ABOARD, adv. अधिनु ; go a.' नावमधिरु 1 P.1 'a. mentioned' पूर्वोक, प्रागुक : ' to be R.' ABODE, S. गृहं, वेश्मन् n., निवासः, निलयः, आलयः, उर्व स्था 1 P, अभिभू 1 P, See EXCEL. वसति... See HOUSE. 2 पद, आस्पदं, स्थानं, भाजनं; ABREAST, adv. पार्धापाश्वि. 'riches are the a. of calamities' संपदः पदं (आ. | ABRIDGE. V. 1. संक्षिप् 6P, समस् 4 P, संग्रह स्पदं ) आपदां. 9 P. -MENT, 8. संक्षपः, सारः, संग्रहः &c. ABOLISH, V. 1. विलय् ., निरस् 4 U; खंड 10.2 न- ARROAD, udv. विदेशे. देशांतरं 2 बहिः (abl.). श., उत्सद् .. उच्छिट् 7 P. -ABOLITION, 8. 3(Widely) सर्वत्र, दूरं; 'casting a. his rays' लोप:.2 नाशः, उच्छेदः, निवर्तनं, खंडनं. दरप्रसारितकरः ( सूर्यः); — live a.' प्रवस् 1 P; ABOMINATE, t. t. द्विष् 2 U, गई 1, 10 A; See goa.' प्रमृ 1 P, बहुलीभ 1 P, प्रकाशता गम् ABHOR.-ION, S. गर्दा, विद्वेषः.2 अशुद्ध द्रव्ध, कुत्सा 1P, प्रकाशीभू; the dreadful vow became स्पदं.-ABOMINABLE, a.bष्य, गहणीय, गहित. 2 known a.' सा दारुणा प्रतिज्ञा लोके प्रसिद्धाभूत, लोके जुगुप्साकर (f.). प्रकाशतां गता. ABROGATE, See ABOLISH. ABORIGINES, S. आदिमवासिनः (pl.). ABRUIT. . विषम, ( प्रपातः).2 आकस्मिक (की ABORTION, 8. गर्भलाव:-पात:; 'to cause a. 'भ्रण f.), असंबंध, अकांड. -Ly, dr. एकपदे, सहसा, हत्यांक; 'causing a.' भ्रूणहत्या.-ABORTIVE CU अकस्मात् गर्भस्लाविन्- (णी.), अपूर्णकाल.2 असालकृत, निष्फल ASCESS, 5. विधिः : स्फोटः, व्रण:-. मोघ, व्यर्थ (as an attempt.). ARSCOND, V. . प्रच्छन्न . भू 1 P. आन्माम गह ABOUND, Vi. (with, in) संक- pass., or by 1U or प्रच्छद 10, अंतर्धा pass. 2 पलाय 1A, बहु, भूयिष्ठ, in comp. ; भूयित्रवृक्षं वनं बहुकौतकः । व्यपसृप 1P, अपक्रम् 1 U, 4 P. सोशः 'a. s in curiosities.' -ING, I. आढय. ARSENT, (I. अवर्तमान, अविद्यमान. अनुपस्थित, स्था. संकीणे, आकुल, प्राय, in comp. -ABUNDANT, नांतरगत. 2 प्रोषित. 3 ( In mind) हृदयेन. अस. 1. 'बहुल, प्रभूत, प्रअर, विपुल, भूरि. -1y, dr. निहित, शन्यहदय-मानस ; to be a.' स्थानांपाशः,अनेकवार, विपुल, -ABUNDANCE, S. बाहुल्यं, तरे वृन् 1A, न उपस्था 1 U. -RE, . अनु पस्थितः, प्रवासिन , प्राषितः -ARSENCE, S. अनABOUT, prep. पार; परि-इ 'go a.' &c. 2 पस्थिति /., असत्रिधिः, परोक्ष, परोक्षता. 2 ( Non. देशीय ( with numerals); 'a. live years old' existence ) अभावः. 3 विरहः, वियोगः; in one's पंचवर्षदेशायः. 3 ( Regarding ) अधिकृत्य, प्रति, a.' परोक्षे; 'a. of mind 'शन्यमनस्कता, शून्यउहिश्य ; संबद्ध-अनविद-गत-विषये in comp. ; 'I | हदपत्वं, अनवधानं, विगत चेतनत्वं. ask' a. my friend' मित्रगतं पृच्छामि ; पराजया- ABSOLUTE, (I. संपर्ण, पर्याप्त. 2 नित्य परम.3 नुविद्धा आलापाः &c.4 कते, अर्थ, अर्थ, हतो.. 5 | (Not relative) केवल. मात्रक, अनन्यसंबद्ध.4 परितः, अभितः, ( nee.).; समीपं, समीपे, पार्थतः, परम, उत्तम, श्रेष्ठ. 5 अनियत. नियंत्रण. स्वाधीन; 'a. king' सम्राज् M., अधिराजः. -LY, dr. निकटे, (gen. ).6 (Nearly) with numerals सर्वथा, सर्वशः, केवलं, एकांततः. उप, आसन, अदुर, in comp.; उपचतुराः 'a. four'. -ndv. (Showing prospective fut.) ex. ADSOTIVE, ... (पापात् &c. ) मच् 6P or e., by fut. part., उन्मुख (खा/.), उद्यत, आ- उदध 1 P, 10; पाप-अपराध क्षम् 1A. -AB. सत्र, or desid.: अनुयास्पन मुनितनयां ( S. 1) SOLUTION, . पापमकि., क्षमा.2 मक्ति .. मा. 'a. to follow ' ke. : जिघांस्यमानी नरः 'a. to क्षः, निःश्रेयसं, अपवर्गः, निर्वाणं, श्रेयस ॥., कैवल्यं. be. killed ' : आसनमरणः ·. to dio'; आसन्न. ABSORB, १. 1. उत्., शुष c., निग6P. आचम् 1P. राज्यनाशः 'a. to lose the realn'.2 प्राय, कल्प. नि-आ-पा 1P.2 ग्रस् 1 . आत्माधीन . कृ.80%; in comp; it is a. noon मध्याहप्रायः-कल्पः व्याप .. आसंज् . -ED, .नि. मग्न. आसक, निरतः समयः; what are you a.'किं कर्नमुखतोसि, कि लीन, व्याप्त. पर, परायण, in comp. 2 निपीत. कार्यन्यग्रोमि. किमारंभस्व.3 परितः, अभितः. 4 इत- -ARSORITION, 8. निपानं. शोषणं ; 'a. into स्ततः, स्थानास्थान. the Supreme Soul' मोक्षः, निर्वाणं ; ब्रमणि लयः, ABOVE; ade. अधि अभि pr.; उपरि, उपरिष्टात् , ईश्वरसायुज्यं. कर्ज ; 'just a. उपर्युपरि (acc.) -1. प्रागुन, ARSTAIN, C.i. निवृत् 1A (abl.) गरि वि-वृज् 10 पूनिर्दिष्ट. -prep. उपरि (gen.); अति pr. ; अधिक, ( acc.); has a. ed from eating flesh' उमर, विशिष्ट, (abl.); . a. calculation' अति- निवृत्तमांसो जनकः ( U. 4). 2 विरम् 1 P (abl.); संख्य; ' he stands a. all' स सर्वेषां मूनिं तिष्ठति | 'a. from food ' उपवम् 1 P. - ABSTIN ENCE, कर्म; 'just u. उपयुपार : अधिक, (acc. TA).2 विरम् 11 ( Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2006 8. निवृति f. 8- उपवासः, अव्याहारः, आहारनियम:. 8. संयमनं, निर्तेत्रिय वं. -ABUTINENT, ८. उपधासिम् (नी f. ) 2 जितेंद्रिय, संयतात्मन् वशिम्. - ABSTDMIOUS,.. मिताहार, अल्पाहारिन् (नी f. ), अल्पाशन, मितभुज्. -NESS, ४. मिताहारः, मितभोजनं, अल्पाहारः. संह 1 P. 2 आदा ABSTRACT, ०.८. संक्षिप् 6P, 3A, अप अव कृष् 1 P, अ 1 P. 8. सारः, संग्रह:, संक्षेप :- विभिन्न केवल ; अनुर्त 2 आ म्याक्षिक (की f. ), निगूढ. -EDLY.-LY, adr. विविक्तं. 2 केवलं. मात्रं -ION, 8. समाधिः प्रणिधानं, ध्यानैकामता 2 अपहरणं, आदानं 3 विभेदः, - थक्करण. ABSTRUSE, C. गूे, प्रच्छन. 2 निगूढ, दुर्गेय, गूढार्थ, अबोध, दुर्बोध, गहन. ABSURD, " अनर्थक, भयुक्त, न्यायविरुद्ध, अनुपपन्न. - NESS, -ITY, . . मनर्थक्यं, अमुपपत्ति /.. असंगति f. ; sometimes ox. by शशविषाणं, गगनपुs, &c. -Lx, adv. अविचारेण, अनुपपन्नं ; • do not talk so a. ' कृतमेतादृशेन असंगतेन अन र्थन - प्रलापेन. ABUSE, .. वृथा मृषा अत्यायतः प्र-विनि-युज् 7 A, 10 or व्यय 1 P. 2 आ आ कुत्स् 10 A, भर्स् 10 A, आ.अधिक्षिप् 6P अभिशंस 11, अषद् 1 U, अभिशप् 1 U, अपभाष 1 A - आक्रीशः. अपवादः उपालंभः, अपभाषणं, निंदा, अधिक्षेत्रः, वाक्पारुष्यं परुषंति / 2 कुप्रयोग:, Store: अन्यायोपयोगः - ABUSIVE, ८. निंदक, आक्षेपरूक्ष, निदागर्भ; a word ' निंदत्मकवच, आक्षेपवचनं. ABss, 8. गभीरगर्तः, अगाधबिलं, अतलस्पर्श खातं. ACADEMY, 8. विद्यालयः 2 विद्वत्परिषद् /AccEDE, . . अनुमन् 4 A गी स्वीकृ 8 U, अनुज्ञा 9 U. 2 स इ 2 P, संमिल 6P सं-अभि-उप गम् 1 P. ACCELERATE, ए. ८. त्वर . ( त्वरयति), आशु सं पद् C. or प्रवृत् . ACCENT, सर: 2 आघातः, उच्चारणचिह्न ; 'human as ' मानुषी गी:. .८. सरवरमुच्चर ०. = ED, a. स्वरित, उदास. ACCEPT, . . प्रतिग्रह 9P, आदा 3 A, प्रतिपद् 44, प्रति इष् 6P, स्वीकृ 8 U. -ABLE, . ग्रहणीय, आदेय. 2 रुचिर, मनोरम, प्रिय. ANCE, 8. प्रतिपत्ति f., प्रतिग्रहः आदानं स्वीकार: ATION, 8. अर्थः, आशयः ; ' usual & of a word ' शब्दस्य निरूद्धार्थः. Access, 8. प्रवेशः, उपसर्पणं, अभि-उपगमः ' wish*ing to gain & to the king' राजानं द्रष्टुकामः. =IBLE, . सुलभ, सुखोपसर्थ, अभिगम्य, सुगम, उप 200 सर्पणीय ( अवसरोपसंर्पणीया राजान:- 6. 6), कुलभवनम; ' nothing is in-a. to desires ' मनेोरथानामगतिर्न विद्यते ( K. v. 64 ) -ION, 8. योग:, उपगमन, मिलनं. 2 ( to power ) राजपदावाति f., राज्यप्राति, सिंहासनारोहण. 3 आगमः, हाई, उपचयः. ARY -ORY, 8. सहकारिन् 72, मवर्तकः पापसंहाथ:-. अधिक; सहित, संयुक्त. , " ACCIDENT, s. समापत्ति f., दैवयोग :-गति f., देवचट, यदृच्छा; ' seen by a समापत्ति यदृच्छादृष्ट. '2 श्री. पद् - विपद् /; अस्याहिस, उपभष: 8 अप्रकृति f., अस हजो गुणः, विकृति f. ‘life is but an a. विकतिजीवितमुच्यते ( R. VIII. 87 ); ' by a. ' अकस्मात् देवेन देवात् दैवगत्या - AL, ". यादृच्छिके भा कस्मिक (की f. ), काकतालीय, दैवायत. 2 भत्रकृत, समवायिन् (मी f. ), असहज, आहार्य. ALLY, ade. देवात्, दैवयोगेन यदृच्छया, विधि-देव-वशात् समापस्या, अकस्मात्. ACCLAMATION, . धन्यवादः, प्रशंसाघोषः, जयशब्दः, 2 निःस्वनः प्रणादः, उच्चैर्घोषः . AccLIVITY, s. उत्संगः, AccoMMODATE, . . युज् 10, See ADAPT ; ' &. onoself to tho will of' भावमनुप्रविश् 6P (स्वामिनो भावं भृत्योऽनुप्रविशेत् ) 2 वसतिस्थानेन उपकृ 8 U, उपकरणद्रव्याणि उपकृप् 3 संधा 3 ए, प्रशाम् c., ( disputo &c. ). -ION, 8. संयोजन, संधानं. 18 उपकरणद्रव्यांपकल्पनं &c. · AccoMPANY, . . अनु-ड 2 P, अनुवा 2 P, परिव 5 U or c. ; संयुज् 10; सह चर or ग्रज् 1 P, सं अनस 1 P, सहचरो भू 1 P.ED . सहित अनुबक, समेत, परिवृत, परिवार, in comp; by Bah. comp. with स or word indicating 'companionship'; वसंत सहायः स वसंत : - वसंतद्वितीयः कामः ' Cupid &. by Spring.' ACCOMPLICE, 8. अनुषंगिन् ; See AccEO. AccOMPLISII, v. ८. साधू 5 Por c., सिधू C. ( साधयति ); पूर 10; समाप् , अनुष्ठा 1 P, संपद् C., निर्वृत् . - ED, C. सिद्ध, सं-, पूर्ण, संपत्र. 2 विशारद, निपुण, गुणवत् (ती f. ), कृतिन् (नी f. ). -MENT, s. सिद्धि समाप्ति, निर्वृत्ति, निष्पत्ति f. 2 कृतार्थता, कृतकृत्यता. 3 गुणित्वं, निपुणता, वैचक्षण्यं, गुणः. AccoRD, .. संवत् 1 P, संयुज् pass. 2 एकचिनीभू 1 P, एकमनां भू. -0.t. See GIVE - संमति f. स्वीकरणं. 2 ऐकमत्यं, एकचित्तता; ' with one &. एकचित्तीभूय. 3 एकताल: ( in music ) ; ' of one's own a. ' यदृच्छया, स्वयं, स्वच्छातः कामतः. - ANCE 3. अनुसारः, सादृश्यं, अनुरोध: ; ' in a. with his words' तद्वचनानुसारेण नुरोधेन ; oft by the . instr. or abl. of the noun itself ; सचिवाज्ञया, मदादेशात्, &c. -ING, prep. यथा, भनरूप, भ, " Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 400 (4) in comp. ; a. to seniority' argsas; a. to: desire ' यथेष्टं यथाभिमतं ' & to one's power ' . यथाशक्ति. - INGLY, adv. इत्थं, तदनुरोधात्, तदनुसा रेण, तथाच. Accosr, . . सं अभिमा-भाष 1 A अभिधा 3 ए, समामंत्र 10 A, संबुधू ०. ACCOUCHEUR, 8. प्रसव - मूति- वैद्यः. D " AccoUNT, 8. गणना, संख्यानं, विगणनं; balancing | 4. 8 ' गणनां समीकृत्य. 2 मूल्य, अर्घ : 3 गणना, मात्रा; — of what a.°is a king' राजेति का मात्रा गणना. 4 वृततिः, कथा, कथनं, उपाख्यानं ; to turn to a. हितं साधू ., हितानुकूल ८. कृ; 'take into a ' स मीभू 1 A, गण् 10, (तेजसां हि न वयः समक्ष्यते R. (xx. 1) 5 कारणं, हेतु:, निमित्तं ; 'on a. of ' ex. by the abl. or instr. ; हेतोः, निमित्तेन, अर्थं थें; ' on this a. ' अतः, अतः कारणात् ; 'on no & न कथंचन ' on one's a. ' कृते ( gen. ); 'on all & 8 ' सर्वथा .. मन् 4 A. 2 गणू 10; & for ' कारणं निमित्तं दृश् c. ( with gen. ). -ABLE a. [चित्यहेतुक, प्रतिसंख्येय. 2 परानुयोगायत - ANT 8. गणकः लेखकः, गणना कृत् ००. 6 AccoUTRE, ०.८. संनद्द् 4 Por c. -MENT, s. संनाहः, अलंकार:, भूषणं, प्रसाधनं, सज्जा. ACCREDIT, See BELIEVE. ACCRUE, .. उत्पद्-जन् 4 A, प्राप् pass. 2 प्रतिबृत् 1 A, गम् 1P ; ; the fruit a s to the agent' कर्तृगाने फलं. ACCUMULATE, .८. सं प्र-चि 5, संग्रह 9 P, रा. शी 8 U, एकत्र कृ... उपचि pass, बुधू 1 A, राशीभू. -ION, 3. संचयः, समुदायः, राशीकरणं. ACCURATE, . यथार्थ, सूक्ष्म, सत्य, यथावृत; विशुद्ध, See EXACT. -LY, adv. यथार्थत: थे, सूक्ष्मतः, तत्त्वतः, सम्यक्, सत्यं -ACCURACY, s. याथार्थ, सत्यता, यथार्थता, सूक्ष्मता. AcURSED, a ex. by हतक, अपसद, at the ond of nouns, or by दग्ध pr. ; 'the a fate दैवइतकं, दग्धदेवं; a man' नरापसद: 2 निय गर्हणीय ; शापग्रस्त, अभिशप्त, भाकुष्ट. AcoUBE, . . अभियुज् 7 A, 10, अपवद् 1 A अभिस् 1P, अधिक्षिप् 6 P, दुष् . ( नार्हसि कामापराधैर्देवं दूषयितुं Ka. 235 ) ; घातकः अयं इति तमभियुयु जिरे 'they a. ed him of murder.' -ATION, 8. अभियोगः, अपवाद:, अधिक्षेपः, आभ शंसन, दूषणं ER, s अभियोकुm, अभियोगिन् m. Acoverox, v. . अभ्यस् 4P, अभ्यासं व्यवहारं कृ 8 U; 'to be a. ed' अभ्यस्त परिचित भू. 1 P. AUN ACEBB . तुवर, कटु, अम्ल -ATE, . . अम्लीक 8 U. -ITY, 8. कटुता, अम्लता, 'a. of temper ' स्वभावपरुषता, रूक्षता. ACHE, 3. बेदना, पीडा, व्यथा 'head-a' शिरोवेदना; 'I have a strong head-a' बलवती शिरोवेदना मां बाधते; 'tooth ' दंतवेदना. -.. पीड् pass., व्यथ् 1 A. See PAIN. ACHIEVE . . समाप् ., संपद् C., निर्वृत् , See ACCOMPLISH. 2 प्राप् 5P, लभ् 1A, See GET. -MENT, 3. निष्पत्ति f. , साधनं. 2 पराक्रमः, विक्रमः, अवदातं कर्म चेष्टित, विक्रांतचारितं. AcID, 8. अम्ल - अम्ल, शुक्त. -ITY, 8. अ म्लत्वं ता, शुक्तता. - ULATE, . . अम्लीकृ 8 U. ACKNOWLEDGE, . . अभ्युपगम 1P, अभ्युप-इ 2 P, प्रतिपद् 4 A, अंगीकृ 8 U, स्वीकृ; ग्रह 9 P. -MENT, S. स्वीकार:, अभ्युपगमः, अंगी स्त्री कारः, प्रतिपत्ति f. 2 ( receipt) अभ्युपगमलेख :- पत्रं. ACME, 8. पराकाष्ठा-कोटि :. AcousTIC, . श्रुतिविषयक, श्रवण संबंधिन् (नी 5. ). - AcousTICS, 8. ध्वनिविद्या शाखं. AcQUAINT, v. ८. बुध् , शा . ( ज्ञापयति ), निविद् c. ( with dat. ), गृहीतार्थ परिगृहीतार्थ.. कृ 8 U ; ' the queen was mado a. ed with your immodesty' भवतोऽविनयमंतरेण परिगृहीतार्था कृता देवी ( M. 4) 2 परिचयं कृ, अभ्यस् 4 P. -ANCE, 3. परिज्ञानं ; परिचयः, ज्ञानं. 2 मित्रं, परिचितः; ' old a. ' चिरंतनं मित्रं चिरपरिचितः 3 संसर्गः, संस्तव: -ED, “. परिचित, अभ्यस्त, अभिज्ञ, अभ्यंतर (अनभ्यंतरे आवां मदनगतस्य वृत्तांतस्य 8.3). AcQUIESCE, . . अनुमन् 4 A, अनुज्ञा 9 U, संमति दृश C. - ENCE, . सं अनुमति f. ACQUIRE, . . अर्ज 1 P, लभ् 1 A, समासद् C., अवाप् 5 P, प्रतिपद् 4 A, अश् 5 A, अधिगम् 1 P. See GET. - MENT, – AcQUISITION, . अर्जनं, प्राप्ति f., लाभः, अधिगमः 2 गुणः, ज्ञानं. AcQurr, v. . ( पापात् - दोषात् ) मुच् , त्रिमुच् ., निस्तृ., शुधू .; ' he was a tod ' स निर्दोष: कृतः पापविमुक्तोऽमन्यत; 'a oneself' कर्म निर्वड् ०., 1 P; they a. ted themselves well' ते स्वकर्म साधु निरवाहयन्, आचरन् AL, 3. मुक्तिशुद्धि f., मोचनं. -ANCE, 3. निस्तारः; ' a. of debt ' ऋणनियोतनं परिशोधनं. ACRIò, ACRIMONIOUS, ८. कटु, उम्र, तीक्ष्ण, अस्तुब. - ACRIMONY, 8. कटुता, तीक्ष्णता. AcRoss, prep. पारे, तीरांतरं, in comp. ; ' . the Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . . म्यत्यस्तपाद 'to come a.' लम् 1A, अधिगम् | ADAPT, V.. युज 10, संथा 30 'a. your con1P, See GET. duct to eiroumstances' यथाकाल व्यवहर,काACT, V..वृत् 1A (आर्योऽस्मिन् विनयेन वर्तता लानुवर्ती भव; ' has a oda portion oritto U.6), व्यवह 1 P, आचर 1 P, (with loo. ot the stage' तस्यैकदेशः अभिनयार्थः कृतः (.0.4), person); अयमाचरत्यविनयं तपस्विकन्या (S. 1)। -ATION, 8. संयोजन, संविधान.-ED, a युक्त, योग्य 'a.s rudely towards' &.2 चेष्ट 1 A, विधा। पर्याप्त. 3 U, F 8 U. 3 स्थानेऽधिकार कृ.4 फल | ADD, t. t. संकल् 10 (कलयति), परिगण 10, परि1 P, गुणे आवह् 1 P कार्य का 'fire a. 3 संख्या 2 P, सं-समा-युज् 10; he a.ed his army like water' आग्निर्जलायते; स कृष्णायते &c.; 'a. to the general's' सेनापतेः सेनया स्वबलं संयोजup to' अनुवृत् 1A; अनुरुप 4A,स्था 1P यामास समाचि 5U, संमिल 0.2 अन्यचU, or (शासने तिष्ठ भर्तुः V.5). -0... नद 10, कथ् 10 or अभिधा 30%; 'a.to' वृध ., पुष 4P, नन् निरूप 10, अभिनी 1 P; प्रयुज 107 oft. by 80%; मलिनमपि हिमांशालक्ष्म लक्ष्मी तनोति (8.1) denom.; 'a. ing the part of Laksh a. s to her lustre'; there is this also to a. to mi' लक्ष्मीभूमिकायां वर्तमाना (V.3); नृपायते my (grounds of ) anger' एतदपि में द्वितीय 'a.s the king'; 'a. the part of a dear संतापकारणं ( Mr.5); ' this is another evil friend towards your rivals' कुरु प्रियसखीवृत्ति tba. to the first' गंडस्योपरि पिटिका संवृता सपत्नीजने (S. 4).:. कर्मन् .., कृति f., क्रिया, (8.2), अयमपरी गंडस्योपरि विस्फोटः (Mu.6), चरित, घष्टितं.2 अंक:.3 व्यवस्था, विधि:.-ION, -ITION, 8. संमेलनं, संयोजनं, संयोगः.2 परिगणनं, 5. क्रिया, व्यापारः, चेष्टितं &c.; प्रवृत्तिकारण.2 परिसंख्या, संकलन. 3 (Something added) अभियांगः, व्यवहारकार्य, कार्य, अर्थ:. 3 संग्रामः, आधिक्यं; ' he is a valuable a. to our side' युद्ध, See FIGHT. 4 अंगविक्षेपः, हस्ताय- अस्मत्पक्षेऽयमनर्यः सहायः संजात:.-ITTONAL, a भिनयः; ' in a., thought and speech' कर्मणा। अपर, अधिक, अधिकतर. मनसा वाचा, मनोवाकायकर्मभिः . -IONABLE, G. अ.. ADDICT, ...(oneself) आ-नि-सेत् 1 A, भज 10% भियोज्य, व्यवहार्य.-OR, s. कर्तृ m.; कारिन् m%3B आसज् pass., आसक-निरत- भू IP, (loc.).-ED, कारक:, in comp. 2 नट:, नर्तकः, कुशीलवः, अभि- a. आसन, प्रसक, निरत, निविष्ट, परायण, in comp. . नेतृ m., शैलूषः. - ACTREss, s. नटी, नर्तका.. -RDNESS, HION, 8. आसक्ति-प्रसकि, निषेवणं, म्य-ACTIVE, . उद्योगिन् ( नो . ), कर्मोयुक्त, योगिन । नोf.), कोयक्त । सनं, निरति f., परायणता. अनलस, सांद्योग, सोत्साह, व्यवसायिन् ( नी.). ADDLE, a. असंपूर्ण, नष्ट, दुष्ट; 'a. headed-,pated' 2 क्षिप्रकारिन (णी f. ), अतंद्र , क्षिप्रकर्मन. 3 मूढ, नष्टधी, दुर्मति. ध्यायामशील, व्यायामिन् (नी f. ). 4 उत्थान- | ADDRESS, .. .. आमंत्र 10 A, सं-अभि-भा-भाष योग्य, ( उत्थानयोग्यं वपु: . 2); 'a. voice ' 1 A, अभिधा 3 U, संदृ c., आलए 1 P; 'a. ed कवाध्यम. -ITY, s. उद्योगिता, व्यवसायः क्षिप्रका- | his mind to Surya' सूर्य मनसाध्यायत; 'a. me रिता.2 उत्साहः.3 उत्थानयोग्यता.-LY, adv. सो- as is wont with you' (मां प्रति ) यथाभ्यस्तमयोगं, सोत्साह. -ACTUAL, . वास्तविक (की.), भिधीयताम् (U. 1). 2 नाम ग्रह 9 P; नाममाह दद् 1 मथ्य, सत्य, वास्तव (वी.), यथार्थ, परमार्थ.-LY, | Por आहे 1P.3 आई 5P,प्रेष् 10.-8. अभि-स-भाषण, adv. साक्षात् , प्रत्यक्षं.2 यथार्थतः, परमार्थतः, व- संबोधन &c. 2 वचनं, आलापः; ' mode of a.' स्तुतः, अर्थतः, वस्तुवृत्तेन; 'what a took place' | आमंत्रणपदं; संशयिते परिणये मेष समुदाचारः (8. यद्यद् वृनं ; oft. ex. by एव only. 5) 'not the proper mode of a.'; of ACTUATE, V.. प्रेर् 10, प्रोत्सा ., प्रवृत् ०., प्रणुद् agreeable a.' मधुरालाप, प्रियंवद.3 पटुता, दक्षता, GP; See PROMPT. नैपुण्यं.4 (Of a letter ) बाह्यनामन् १. भदनACUMEN, 8. मतिसूक्ष्मता, विदग्धता. बाह्य नामानं लेख (Mu. 1) 'a letter without any a. upon it'; 'send the letter to mya.' ACUTE, a. नि-, शित, तीक्ष्ण; 'a. pain' दारुण-तीन दन-लिखित-मवाझनाम (मामुहिश्य) पर्ष प्रेषय. 5 वंदना.2 सूक्ष्ममति, विदग्ध. -LY, adv. ताब, तीक्ष्णं. (Place of residence &c.) नामधामविशेषा.. -NESS, . ताक्ष्णता, तेजस् 1.2 विदग्धता; 'a.of ADDUCE, v. t. (proof, witness &c. ) faptul intellect ' कुशाग्रबुद्धिः . 6P, उपन्यस् 4 P, उपक्षिप् ७P, उपानी 1P; '.. ADAGE, 8. मूत्रं, वचनं, वाक्य, आभाणकः. ing proots'प्रमाणापन्यास:. .: ADAMANT, . बजेः-जं.2 हीरकः, मणिः, हीर.-INE, ADEPT, a. निपुण, कुशल, प्रणि, आभिज्ञ . a. वजमय (यी/.), बज in comp. | ADEQUATE, a पर्याप्त, समर्थ, श्रम, तुल्य, योग Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - - - - x ade. पान. -ADEVACY, . | bea.ed to all confidential matters'सर्वनिमला सामध्ये, &e. अंभेष्वभ्यंतरीकरणीया (Ka. 101).2 अंगा-स्वीक, ADHERE, Ri. pass., सन 1P, संसक-अमु- अभ्युपगम् 12, अभ्युमे 2 P; ग्रह 9.2; 'a. ot" सक- भ, संम् 1 P, ( loe.); अनुबंध 9 P. 2 _ex. by adj. or noun denoting - capability'; अवलंबू1 A, पाल 10, १क्ष 1 P; as to his pro- 'his remark a. s of no doubt ' तस्य वचनं न mise' प्रतिज्ञापालयति-भति-ENCES. आमति संदेहास " her illness a. s of no delay' तस्या भासपा, अनुषंगः, अवलंबनं.-ENT, . पक्षायः, पक्ष्यः, विकास विलबाक्षम:.-ADMISSION, . प्रवशन, प्रवपक्ष:. 2 अनुषंगिन् M., महामः, अनुगामिम् m. शः. 2 अभ्युपगमः, अंगीकारः, प्रतिपति -AD-ADHESION, S. संसकि., आसंगः, आमनि:, अथ MISSIBLE, . उपादेय, स्वीकरणीय, माह्य.-ADMITलंडन संसनत्वं.-ADHESIVE, G. संलगशील. TANCE, S. प्रवेशः-शनं. ADIEU, adv. स्वास्त (dat.).-s. आमंत्रण, भा- ADMEx, p. t. संमिथ 10, संयुज् 7 U, 10, संक परछन ' to bid a.' आमच्छ6A, आमंत्र 10 A%; 6P.-TURE, S. मिश्रण, संकरः. भामंत्रयस्व सहपर (S. 3). ADMONISH, ७. t. उपदिश् 6P, अनुबंध ., विज्ञा ०. ADIACENT, . आसन्न, समीप, समीपवर्जिन (मा.), (ज्ञापयाते ), अनु शाम2 P.2 निर्भR 10 A, टपासमिट, समिहित, निकटवर्तिन (मी/.), मिकट, लम् 1 A, See CENSURE. - ER, 8. उपदंशकः, पार्थस्थ. अमुबांधकः -ADMONITION, S. अनुबोधन, उपदंशः, ADIORN, L. 1. लग् 1 P, समीपे-निकटे-वृत् 1A अनुशासनं टपालभः. . or स्था 1 P; See ADIACENT above. ADO, s. श्रमः, दीर्घायासः. ADIOURN, V... व्याक्षिप् 6P, विलंब . व्यव- ADOLESCENCE, 8. यौवनदशा, यौवनं. - ADOLEहारं त्वज् 1P. SCENT, N. युवन (यूनी /.), प्राप्तयौवन. ADJUDGE, V. . दा. (दापयति ).2निर्णयं कृ8 U, ADOPT, V. 1. परिग्रह 9 P, पुत्रकृि 8 U. 2 ग्रह, स्वीनिर्णीय समाप् . अंगी-कृ, अनुवृत् 1 A. -ED, (. परिगृहात, स्वीADJUDICATE, v. t. faroff 1 P, See above. अंगा-कृत; '1. son' कृतकः पुत्रः, दत्रिमः मुतः, ADJUNCT, a. संयुक्त, सहित. -s. अनुबंध:. दनक:: - a. daughter,' कृतिका दुहिता. अपत्यकADIURE, V... सशपथं समादेश 6P, शए c. निका. -TON, s. परिग्रहः, पुर्वाकरणं. 2 अंगी-स्वीADJUST, V. 1. समांक 8 U, समा-प्रतिममा-धा 3 U. कारः, अनवर्तन. समायु 10, व्यवस्था c. (स्थापया); (ac- ADORE, U... आराध ., नमस्पति (D.), नमस्क counts) एकीक, संमिल् c. - MENT, S. समाधान, 8U, अच् 1P, or c., पूज् 10, उपस्था 1 U, समायोगः, एकाकरण. उपाम् 2 A. -ATION, . पूजा, अर्षनं, नमस्कारः. ADIUTANT, s. सहायः, सहकारिन् m. -ER, 8. पूजक :, उपासकः, आराधकः, भकः, अर्षक:. ADMINISTER, V.. प्रशास 2 P, निर्वह ८., नियंत् ABORN, p. t. वि-भूषु 10, अलंक 8 U, परिष्क, 'a.justice' धर्म-न्याय-विवचनं ल, न्याय प्रणी 1 P, संस्कृ, मंड 10, प्रसाधू ., शुभ् . -ING, . अलंकारः, or प्रवृत् e.; 'a. an oath झए c. 2 दा 3U, प्रतिपद् भूषणं, प्रताधनं, मडनं. c. -ADMINISTRATION, . शासन, प्रवतेने. नि. ADRIFT, adv. इतस्तत: प्रवमान ।। 2 अशरणबाहः, राज्यधुरा; ' during his a.' तस्मिन् राज्य | अनाथ-निरालंब-. (प्रजाः) शासति. 2 धर्मविवचनं. 3 प्रकृति f., ADROIT, . निपुण, दक्ष, धुर्त, चतुर. -LY, adv. स. सचिवाः. 4 साधिव्यं, मंत्रित्वं. - ADMINISTRA- नैपुण्यं, चतुरं &c. - NESS, S. नैपुण्यं, दक्षता, &c. TIVE, G. शासनदक्ष, कार्यनिर्वाहकुशल. -ADMINIS ADULATION, 8. चाटूक्ति /, अतिप्रशंसा, श्लाघा, स्तुतिTRATOR, s. शासितृ M., राज्यधुरंधरः. 2 प्रव पर्वकः अनुनयः, स्तवाक्तिः, अतिस्तुति /. -ADULA. तंकः, प्रणमm. TORY, (. चाटुक्तिपर्ण, प्रशंसागर्भ, अतिप्रशंसायुक्त. APAIRAL, S. मौसाधनाध्यक्षः. ADULT, . प्रौढः, प्राप्तयौवनः, प्राप्तव्यवहारदशः, युः ADMIRE, V. 1. प्रशंस 1 P, लाए 1 A, स्तु 2 0.2 बन् m. विस्मयेव दम् 1 P.-ABLE, 4. श्लाध्य, अद्भुत, प्रशंस- ADULTERATE, V. 1. अपद्रव्येण संमिथ 10, अशुद्धी बीय, अनुपम. -ABLY, adv. श्लाघ्यप्रकारेण, साधु, । कृ8 U. -ION, 8. दषगं, मिथणं. असतं.-ATION, 8. प्रशंसा, श्लाघा.2 विस्मयः, आम ADULTERY, s. व्यभिचार, पारदार्य, परभार्यालंघन ये.-ER, . प्रशंसकः, श्लाघिन ॥.; 'a. of ladies' (of a wornan) परपुरुषसंगति , पतिलंघन कामिन् M., कामुकः. -ADULTERER, . परमीगामिन्m , पारदारिक Apirp,w.t, मावश ., अभ्यंतरीक 8 U; 'should | भुजंगः, विटः, जारः, -ADULTERESS, S.पभिचा Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AD रिणी, जारिणी, पुंगला, परपुरषसंगता, बंधकी. -AD | कः, जापक:: -MENT, S. विज्ञापमा, घोषणा. ULTERINE, 8. जारजः. ADVISE, V. 1. उपदिश 6P,अनुशास् 2 P.ME., ADUNBRATION , . प्रतिच्छाया, प्रतिबिंब: 2 पांडु- निविद c., ज्ञा c. (ज्ञापयति). -... विचर 0., आलो. लेख्यकरण. म् 10.-ABLE, I. उचित, योग्य, युक्त. उपदेष्टश्यः ADVANCE, V.i. प्र-उत्-चल 1P, प्र-अभि-या2P, -EDLY, adv. मनिचारतः, ज्ञानतः, बोधपूर्व. सावधाअभिमुखं या, or -गम-बज् 1 P, प्रगम्, प्रस्था 1 A; श- नं, अवधानेन. - ER, 8.1 उपदेशकः, उपदेष्टm.2 पोरभिमुखं याति 'a.s against the enemy.'24- सचिवः, अमात्यः, मंपिन् m. -ADVICE, S. उपदेधू 1 A, प-उप-चि pass., उत्रति या, उत्कर्ष या; 'a.ed | शः, अनुशासनं, बीधनं. 2 समाचारः, वार्ता. some steps to receive' सादरमभिमुखदनाविरल- ADVOCATE, V. 1. परार्थ बद: 1 P, पक्षं समई 10 or , पदः (Ka.95); 'a. ed in age' परिणतवयम्, वयोवृद्ध, रक्ष 1 P. - 8. पराय वक्ता , पक्षसमर्थकः, वm. प्रवयस्ः 'a. ed in knowledge' ज्ञानवृद्ध.-... | 2 आश्रयः, रक्षकः, प्रतिपालकः. उच्चत् ., पुरस्कृ8 U, अग्रेनी 1P.2 वृध c., परिपुष ADZE, 8: कुठारिका, नक्षणी. 4 P.3 उपक्षिप् 6 P, उपन्यस 4 P, पुरो निधा 3 U.4 AERIAL, H. See under ArR. प्राका दा 3 U. -8. उच्चलनं, प्रगमनं, प्रयाण. 2 उन्न- AFAR, adv. दुरात, आरात् दरे- 'a. off' दूरस्थ . ति, क्रमशो वृद्धि f., उत्कर्षः, वर्द्धनं ; 'price of ARFARLE, (I. मुजन, मुशील. 2 मधुरालाप, प्रियवाa book in a.' पुस्तकप्रकाशनापूर्व दा मूल्यं. दिन् (नी./.). - AFPA BILITY, 8. मधुबालापता, -MENT, 8. उत्कर्षः, उप्रति f., अभ्युदयः, वृद्धि f., सुशीलत्व, सौजन्य, प्रथयः. -AFFABLY; adv. चाटूआगमः, उपचयः; '.. in knowledge' विद्यागमः; स्या, मृदवञ्चनेन, मुजनयत् सप्रश्रयं. 'a. of learning' ज्ञानोत्कर्षः. | AFFATR, S. कार्य, व्यापारः, कर्मन् ।., अर्थः. ADVANTAGE, S. लाभः, हितं, गणः, फलं, अर्थः. 2 AFFECT, r.t. (To act upon ) अभिभू 1 P, आकु. अवसरः, अवकाशः. 3 आधिक्य, उत्कर्षः; taking लीक 8 U, उपहन 2 P, विक, उपसा 6P, a. of my weak point ' मम छिद्रेण लब्धावकाशः संस्कृ लेशलेशैरभिन्न (S. 2.) — not an ed by ' show or set off to a.' लक्ष्मी -शोभा-तन् 8 U, See the slightest fatigue'; 'a. ed by a devil' ADD); they had an a. over their enemy वेतालोपहत ; 'a. ed with many diseases" in bravery' शौर्ये ते शत्रुभ्योऽत्यरिच्यंत.-1.1. उप- अनेकन्याध्युपसृष्ट; 'our position is not in the कृ8 U, अनुग्रह 9P, लाभाय भू. -OUs, a. फलट, least a. ed ( it does not a. us in the leasti)" हितावह, लाभकर, हितकर (रा.). -OUSLY, udv. न नः किंचिच्छिद्यते (S. B. 345).2 ( Pretend') सफल, सलाम. 2. सावकाशं. Ex. by उम-उलं कृ, मिथ्या in comp., by कृतकADVENT, . आगमन, प्रवृत्ति f; 'a. of spring' कृत्रिम-स. क; 'a. ing a quarrel or anger' वसंतसमयावतारः, मधुप्रवृति:. -ITIOUS, (I. बाह्य, कृतककलह-कोप-कृावा. 3 आकुलीक, आर्शक, दु. औपाधिक-आगंतुक (का.), आहार्य. अवकाश-पदं-ग्रह 9P; my words a.' ed his ADVENTURE, 8. साहसं, अद्भतं कर्म. 2 देवाधीन कर्म heart' मम वचसा तस्य हृदयं द्रवीभूतं, मम वचस्त. स्य हदये दृढं पदं लेने.4मन् 4 A%; hears चोष्टितं. 3 वृत्तांतः, चरितं, बेष्टा, चेष्टितं. क्रिया. -v.i. learning' पंडितमन्नासौ. -ATION, s. अहंकारः, देवाधीनं कर्म कृ8 U. 2'साहसेन व्यवसो 4 P or प्र. आटोपः; मिथ्यागौरवं. 2 छन् ., See PRETEXT. यत् 1 A. - ER, 8. साहसिकः, साहसव्यवसायिन् m. 3 विलासः, अभिनयः, हावः.-, . आकुल, अ. -OUs, a. साहसिक (का/), प्रगल्भ, निर्भय. 2 भिभूत, उपहत, विकृत. 2 मिथ्या in comp.; कृतक संदिग्ध, देवाय न. कृत्रिम ' by an a. courage ' मिथ्यापतापमात्मADVERB, 6. क्रियाविशेषण, अव्ययं. न्यारोप्य. 3 अहंकारिन् (णी/.), मानिन् (मी.), ADVERSE, . प्रतिकुल, विपक्ष, वैरिन (णी/.), वि- सदर्प.-EDLY, dr. साहंकार, साटोपं.-ING, a. परीत, वाम, विरुद्ध, पराङमुख (खी /.). -ARY, *. करुण, मर्मभेदीन (नी/.). -INOLs, dr. करुण. शत्रः, अरिः, See ENEMY. -ITy, 8. विपद /., आ -ION, . प्रेमन् m.n., अनुरागः, स्नेहः, प्रणयः, प्रीति पद् /., विपनि f, आपत्काल:, व्यसने, दुःखं. f., वात्सल्यं, (with loc.). 2 धर्मः, संस्कारः, विकारः, ADVERT (to),v.i. उदाह 1P, अनुलभ 10अधि- अनुभावः, वृति, भावः, विक्रिया, राग:.-IONATE, कृत्य-उदिश्य-वद् 1Por वच् 2 P.2 अव-- 1A, a. स्निग्ध, स्नेहशाल, प्रणयिन् (ना.), सप्रणय, मनः समाधा 3U, अवधा, अवधानं दा 3 U.-ENCE, सानुराग, वन्सल.-TOSATELY, Inde. सप्रेम, सस्नेह, १. अवधानं, अवहितता, मनोयोगः, अवेक्षा. स्निग्धं, सानुराग ADVERTISE, t... विज्ञा . (ज्ञापयति), निविद् c., JAFFIANCE, O... प्रतिश्रु 6P, वाचा-दा-30.-.. प्रकाश् ०., बुध ., वि-उद्-घु 10. WER, . प्रकाश- | वाग्दानं. 2 विश्वासः, प्रा. Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ M (8) AGO LTDATE,शपथपत्र, सशपथं लिखितो लेख:. | comp.; (अमामयप्रश्नपूर्वक .5); he waters AMITRATE, V. 1. संश्लिष् ., संयुज् 10. tree a tree' वृक्ष वृक्षं सिंचति in a time' अATTENTTY, .. संबंध:, संपर्कः, योगः.2 बंधुता-त्वं, गामिकाले, उत्तरकाले. 3 अनुसारेण-सारतः, अनुरूप सावश्य, साम्यं. 'you write a. his hand' लेखने तस्यानुकरोषि; AYPIRM, O... प्रतिज्ञा 9 A, षट् 1P, 2P, उप 'he is called a. his grandfather' स पितामहक्षिप् 6P, उपन्यस् 4 P.2 संनिभयं वद्, तथेति । नाम्नाऽभिधीयते-आइयते; See NAME. In comp. 20.8ढी 8U, निमित ब.क, प्रमाणीकृ.-ATION, e.g. a-ages, ' ex. by उत्तर; 'a.-ages ' उ४. उकिगढवचन, प्रमाणीकरण, सनिभयं वचनं. 2 तरकालः; पुत्रपौत्राः; 'a-inquiry,' उत्तरजिज्ञासा; प्रतिज्ञा, पक्ष:.-ATIVE, C. स्वीकार-अंगीकार-योतक 'a.-crop' शस्यस्य द्वितीयसंग्रह, 'a.-life' भायु:सूचक; two negatives make one a.' ही नी शेषः, उत्तरवयस् 1. a. noon's. अपराह्नः, पराह्नः, प्रक्रतार्थ गमयतः. 2 पक्षानुकूल. विकाल: (a.) अपराह्नतन (नी/.), वैकालिक (की./.); 'a.all' अंते, शेष; 'a-wards' पथात, अनंतरं, APPIx, . आगमः. - V. 1. अनुबंध 9 P, सं-आ-युज् ततः परं, परं. 70, 10. APPLICT, D..बिश 9 P, दु 5P, परि-सं-तप c., AGAIN, adv. पुनः, भयः; 'a. and a. 'भयो भूयः, व्यथ् . (व्यथयति ), पीड् 10, बाध 1 A, आयस् | वारंवारं; as much a.' द्विगुण 4.2 अपरं च, अ8.- ED, a. आर्त, दुःखित, अभिभूत, पीडित, आतुर. न्यच्च, अपि प.3 (With verbs ) by प्रति pr. 'to boator' तम् 4 P, पर्युत्सुक . भ. -ION, AGAINST, prep. प्रति-अभि pr. to nouns 3 प्रतिवाते 'लेशः, बाधा, पीडा, कष्ट, व्यथा, दुःख. -ING,- 'a. the wind ' &c. 2 अभिमुखं, प्रतिमुखं, संमुखं, IVE B. कंशावह, व्यथाकर (री/.). in comp. or with gen. 3 विरुद्धं, प्रतिकूल, or APPLUENCE, 8. समृद्धि by अतिक्रम्य; 'a. my order' मम शासनस्य , सधनता, धनबाहुल्यं. विरुद्ध, शासनमतिक्रम्य-उल्लंध्य; 'assist him a. -AFFLUENT, a. समृद्ध, धनाइय, बहु-महा-धन; 'a. his brother' भ्रातरि बद्ध वैरस्य तस्य साहाय्यं कुरु. oircumstances' सधनता, सुस्थिति / 2 एकस्था 4 अर्थ, अर्थ: आपदर्थे धनं रक्षेत् — should lay by में प्रति प्रवाहक.-AFFLUX, s. एकस्थाने प्रवाहः. AFFORD, t. I. ET 3 U. 2 (To be able ) 715 wealth a. (as a provision for ) calamitios.' 6P, समर्थ-क्षम-. भू 1 P. AGATE, a. 410T;' with eyes a. with asAFFRAY, S. कलह: इंद्र, युद्ध. tonishment' विस्मयोत्फुललोचन. ATTRIGHT, ... संत्रस् c., भील. (भापयते-भीषयते), AGE, S. युगं, कालः, समयः.2 वयस् १. 'a. of the उहि 0.-8. भयं, संत्रासः, साध्वसं. world' कल्पः; 'old a.'; वृद्धत्व, वार्धक्य, वृद्धभावः, AFFRONT, S. अवज्ञा, निकृति, अपमानः, तिरस्कारः, परिणत वयः; ' come of a.' प्राप्तव्यवहार; 'of the मानभंग:.-... (संमुख-प्रत्यक्ष) अवज्ञा 9 U, अवमन् same a.' समकालीन, समानवयस्क; 'of age' 4A, भषिक्षिप् 6 P, तिरस्कृ 8 U. ex. by वर्षीय 4. वर्षात्मक 4. 3 5 years of a." ARYUSION, 8. आसेकः. पंचवर्षीय-वर्षात्मक; 'about 8 years of a.' अष्टANLOAT, a. अवमान; 'a rumour is a.' वार्ता प्रस्ता. वर्षदेशीय 'a. of majority' यौवनदशा, यौवनावAroor, adv. पद्भ्याम् ; 'seta.' प्रारभ 1A, See . स्था; 'he reached the 16th year of his a.' BEGIN; the army is a. प्रचलितं सैन्य 'going षोडशवर्षवयोवस्थामरा शत्. -ED, a. वृद्ध, जीर्ण, &.' पादग, पादचारिन्. पुराण, AFORE, adv. अग्रे, पुरः, संमुख.2 पून, पुरा, गतकाले; AGENT, 8. प्रतिहस्तः, प्रतिनिधिः. 2 (in grammar) 'a. said' पूर्वोक, प्रागुक्त. कर्तृ m.; कारकः, कारः in comp. 3हेतुः, कारणं, AFRAID, I. भीत, भयान्वित. शंकान्वित; ' to be a.' | साधनं, शकिf.-AGENCY, 8. कर्तृत्व, निर्मातृत्व अस् 1,4P, भी 3P, (with abl.).2 आ-शक 'the action was done through his a.' तत्कर्त1A,मन् 4 A. का क्रिया, तस्य साहाय्येन संपारिता क्रिया. 2कारण. AMESn, adv. पुनरपि, अभिनव. 3 नियोगिपदं, नियोज्यत्व. AFTER, prep. af pr. to roots, quia; to go AGGLOMERATE, v. t. af 5 U, TR7-tin-8 U. ..' अनुगम्, अनुस, 1 P.2 (of time ) पर, अनं- AGGLUTINATE, V. 1. संयुज् 10, संश्लिष् ., संलग्न. तरं, अर्थ, (with abl.); 'a. that,' तस्मात्परं, | 8 U, संसं c. ततपय 'a. one another' आनुपूर्येण, अनुपूर्वशः; AGGRANDIZE, V.t. वि-स-प्र-वृध ., आप्य ., ए. .. 10 years' दशवर्षे व्यतीते; 'a.eating' भोज- ५., स्फाय . (स्फावयति), उत्कृष् 1 P, उपचि मातरं पभात् (gen.), अनु in comp.; 'a.a tew 5U. -MENT, S. विवृद्धि, उत्रात , अभ्युदयः, days' दिनेषु गच्छत्सु; by gerund, or पूर्वक in | उत्कर्षः, उपचयः, उदयः. Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AGRAVATE, O.. ., 'उपचि 50, प्रवृढूिंनी कमत्यं.3 सावश्य, संवाद:.4 अभ्युपगमः, स्वीकारः, 1P.2 प्रकुप् ., संक्षुभ् ., हदी c. -ION, S. - प्रतिपत्ति दि., उपचयः.2 प्रकोपनं-णं, उहीपनं. AGRICULTURE, 8. f., fot;' sciends of . AGGREGATE, 8. संग्रहः, समाहारः, राशिः, समूहः, | कृषिकर्मविया. -AGRICULTURIST, कृषीवल:, क. : समुदाय:.-... संग्रह 9 P, राशीक 8 U, संचि 50, I पंकः, कृषिजीविन् m., क्षेत्रिन्m.2 वैश्यः, विशm. एकप कृ. -ED, a. एकीकृत, समुदित, संचित, समाहत.1 AGROUND, adv. तटस्थ व., उत्तीरं. -TON, 8. संग्रहणं, राशीकरणं. 2 समूहः, See (8.) | AGUE, 8. कैप-शीत-ज्वरः, विषमः; tertiana' above. ज्याहिकविषमः; 'quartana.'चावार्थक विषमः AGGRESS, V.i. (प्रथम) आक्रम् 1U, 4 P, लंघ | Am, interj. आः, हत, हा, अहो, महा. 1 A, 10, हिंसारंभ क 8 U. HION, 8. आ-अति- AHEAD, adv. अग्रे, पुरतः, पुरः.2 अधोमुख, भवाक्क्रमः, संघनं.2 प्रथमापकारः, हिंसारभः. -IVE, a. | शिरः. प्रथमापकारिन् (णी/.); 'a. step' हिंसारंभः, प्रथ- AJAR, adv. अर्थविवृत a. माक्रमः. -OR, . प्रथमापकारकः, आक्रामक:. ArD, V. 1. उपकृ8 U, साहाय्यं क (with gen.).-8. AGGRIEVE, V... अर्द 1 P or c., दु:खाकुलीकृ8 U, | साहाय्यं, उपकारः. 2 सहायः, उपकारकः.-Lass, See AFFLICT. . असहाय. See HELP. AGHAST, G. ससाध्वस, भयाभिभूत.2 विस्मयाकल, आ. | Art, v.t. पांड 10; दु 6P, तप : whataa भर्यचकित. thee' किं त्वां व्यथयति or का ते पीडा. -ING, a. AGILE, G. लघु, चपल, लघुशरी. पीडित, क्षुद्ररोगपीडित.-MENT, . पीडा, आतंक:.2 AGITATE, V. 1. सं-वि-प्र-क्ष c., आकलीकृ8 U, उ- | अवरोगः-व्याधिः. द्विज c. धू 5, 9 U, प्रमंथ् 9 P, विलुड्. (water). | AIM, O... लक्षीक 8 U, उदि 6P, संधा 30% 2 Discuss, q.v.-ED, a. क्षुब्ध, विल्बल, आकुल, वि- । 'well a.ed arrow' साधु कृतसंधानः शरः( 1). कव, पारिश्व. 2 प्रमथित, विलोडित; 'to be a.', 2 आप desid. (प्सति ), माका 1P, लम् desid. क्षम् 4,9P, 1 A, विह्वल &c. भू. -ION, 8. सं- (लिप्सते); 'a.ed at the crown ' राजपद लिप्सी. क्षोभः, उद्वेगः, उपप्लव:, आकुलत्वं. 2 विलोडने 3 वि. चक्रे &c. 3 लक्ष्य प्रति क्षिप् 6 P or अम् 4 P.-8. चारणा, वादानुवादः. -OR, 8. क्षोभकः. लक्ष्य-क्षे, शरव्यं. 2 संधानं; ' taking a.' शरसंधान AGNATE, . संबंधिन् (नी/.), संबद्ध. कुर्वन्. 3 अभिप्रायः, आशयः, वांछा, कांक्षा, हेतु:, चि. AGO, adv. पूर्वे, प्राक, (with abl.); - long a.' काषित; 'friend, where are you going witnपुरा; 'not long a.' नातिचिरा पाक्, अनतिपूर्व. out any definite a.' हला कानिर्दिष्ट कारणं गम्यते AGONY, S. व्यथा, यातना, वेदना, संतापः; ' in the | (V.2). a. es of death' मृत्युवेदनाभिभूत; 'sharp a.' | AIR, 8. व्योमन् ।., आकाशः, नभस् १., विहायस् १. तीब यातना-वेदना &c. -IZE, v. . व्यथ 1 A.-v.t. I ' to take the a.' वातमासेव् 1 A; ' takea.' Afflict, q. v. प्रकाशतां गम् 1 P.2 वायुः, वातः, समीरणः.ताAGRARIAN, a. भुमिविषयक, क्षेत्रसंबंधिन् (नी.). | लः, रागः, मूर्छना.4रूप, आकारः, मुद्रा; 'withe AGREE, v.i. संमन् 4 A, तथा-एवं-मन् ; I don't dignified a.' सगौरवाकारेण ; 'a. of conceity a. with you' नैवमहं मन्ये.2 एक चिनीभू, एकमत . अवलेपमुद्रा; 'with the a. of one who is offendभू; 'birds in their nests a.' स्नेहभायेनैकत्र वसं- cd' निकृतमिवात्मानं संदर्य.5 गति, विधिः, प्रकाति; ' they all a. on this point' अस्मिन्विषये र:, रूपं; ' through a.' विहायसा, मभोवर्मनाB सर्वेषां तेषामैकमत्यम्. 3 ग्रह P, स्वीकृ8 U, अनु · to build castles in the a.' गगनकुसुमानि पि मन् 4 A, अनुज्ञा 9 U. 4 संकृप., समय-संविदं-कृ, 5 U; 'a. balloon' भाकाशयान, व्योमयान;".. प्रतिपद् 4 A, अभ्युप-52Por गम् 1 P, प्रतिश्रु 5 P. bladder' वायुकोषः; 'a. hole ' वातायनं, गवाक्ष:, 5 आरोग्यायप्र 1 A, हिताय भू, हितमावह 1P; जालं; 'a. born', 'aeria', आकाशज आकाशस्थ, '( living in) Bombay does not a. with my नभःस्थ. -y, a. वायव (वीf.), वायुमय (यी.). health'मुंबापुरनिवासो ममारोग्याय न कल्पते. 6 सुवात, प्रवात; 'a. place' प्रवान प्रवातंशयन '. Resemble, q.v.-ABIE, a. रम्य, मुख in comp. bed in an a. place (in the current of wind). (सुखस्पर्शता शिलाविशेषस्य M. 4); मनोज, प्रिय, 3 असार, फल्गु, जपुष्पयत् ind. -AERONAUT, .. समृत, अभिमत, सुभग.१ अनुरूप, योग्य, तुल्य, सदृश | वैमानिकः. (शी.) -ABLY, adv. यथासुखं. 2 अनुरूपं, अनु- AxN, a. सगोत्र, सनाभि, सजातिय. 2 सदा (सी. सारतः, 'a. to one's nature' सत्त्वानुरूपं. समान, संबंधिन् (नी/.). -MENT, . समयः, संविद् / 2 ऐक्यं, संमति, ऐ. I ALACK, See ALAS. Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (10) ALACRITY, 8. . भौत्सुक्य, उत्साह: 2 शीघ्रत्वं, क्षमता, भविलंब:. ALARM, 8. श्रीस, शंका, भयं साध्वसं. 2 सामहनिकं. ॐ भवन, भयाक्रंदनं 'a. bell' भयसूचको घंटानादः -०. ८. प्राकू सूचनां दा 3 . 2 भी, संत्रस्C, उद्विज्0. ED, . भीत, उद्विद्म, भयार्त, चकित. -ING, a. भयावह, उद्वेगकर ( / ), त्रासजनन (नी f. ), भयप्रद. - IST, 3. भयोत्पादक : - ALARUM, 8. सामहनिक, भयध्वनिः, प्रबोधनघटा. ATAB, interj.] कष्ट, हा, हंत, हा धिक्, अहह, अहो बत. 2 अत्याहितं, अब्रह्मण्यं. ALBEIT, adv. यद्यपि. ALBUGO 8. शुक्रं चक्षूरोग:. Arctory, 8. सविद्या, रससिद्धि f. - ALCHEMIST, 3. रसायनविद् 22., रसज्ञः. ALCOHOL, 3. HIT:. ALCOVE, 8. कुंज:, पर्णशाला, निभृतस्थानं. ALDERMAN, 8. पुराध्यक्षः वृद्ध-गुरु-जनः. ALE, 8. यवसुरा-रे, मद्यं; ' a house, ' शुंडा, पानं; • keeper of an a house शौडिक.. ALERT . जागरूक, दक्ष, सावधान, अवहित, अतंद्र, उपमिन् - उद्योगिन् (ना.). -NESS, S. जागरूकता, अवधानं, दक्षता. ALGEBRA 8. बीजगणितं. -ICAL . बीजविषयक. AIXEN, a. विदेशीय, अन्यदेशीय. 2 विरक्त ; विरुद्ध, भिन्न, अप्रस्तुत - ATE, . . ( affection) विघट् c., विश्लिष् ०., विनश् ., विभिद् 7 Por c., विच्छिद् 7 Por c. 2 (person) fat c., fa-31- ɑ. F 8. 3 पराधीन. परस्वत्वे प्रतिपद्. - ATION, 8. विघटनं, विरागः, विरक्ति f. ALIGHT, . . अव 1 P, उपविश् 6P, भव- निपत् 1 P. ܕ Arxxx, . सबा (शी ), तुल्य, समान, सम. ALIMENT, 8. आहार, भोजनं, पौष्टिक. -AL, ARY ०. पोषक, पुष्टिप्रद, शक्तिवर्धन (नी f. ). ATION, S पोषण, भरण. ALIVE, . जीवत् (न्ती f. ), सजीव, सचेतन; I caught him a. ' जीवग्राहमग्रहीषं (D, K. II. 4 ). 2 अभिश (with gen.), or विद् 2 P, See Know. ALRALI, क्षार, सर्जिका, See NATRON. ' - ALKALINE, . क्षारस्वभाव, क्षारविशिष्ट. ALL 3. सूर्वे अखिलं साकल्य. ए. सर्व विश्व, 2pron. a, अखिल, सकल, क़त्ल, निखिल, समस्त; 'not at B. न किमा, न मनागपि ; ' at a times ' सर्वदा; • a. but' प्राय, कल्प, in comp.; &. but dead ' मृतप्राय; छिन्नप्राय 'a. but cut'; 'a. of a sudden' • अकस्मात् सहसा, सपदि, एकपदे; 'this is not B.' एतावतापि दोषो &c. न समाप्यते; ' a. I can' पचाशक्ति यथासामर्थ्य; this is a. I can do to serve youd ' एतावान्मे विभव भवत सेवितुं (M. 2); by a. means' r; a.-in-a. of one's life' जीवितसर्वस्वं ; 'a at once ' युगपत् ; ' . rourid सर्वतः सर्वदिक्षु, समंततः ; 'in a. ' साकल्येन, पिंडीकृत्य, मिलित्वा ; ' give me 20 rupees in &. ' एवं पिंडीकृत्य मी विंशर्ति रूपकान्देहि; सर्वे मिलित्वा संप्त वर्य ' we are 7 in a. '; 'a bearing ' संपेसह ; 'a. conquering' सर्वदमन, सर्वजय, सर्वदर्म ' 8.destroying' सर्वकष; + a knowing ' सर्वेश, सेवैविद् ; ' a. pervading' सर्वव्यापिन (नी /- ), बि' &. powerful ' सर्वशक्तिमत् श्वात्मंनू, सर्वगत; (ती./.). ALLAY, . . प्र-उप-शम् . ( शमयति ), नियम् c.; निर्वा c. ( वापयति ); 'a. ing of heat ' निर्वापण. 2 सांत्व् 10, नुष् C. - ER, 8. शमकः, शांतिदः करः. -MENT, 8. प्रशमनं, सांत्वनं ; 'a of hunger' क्षुत्प्रतीकारः. ALLEGE, . . प्रतिज्ञा 9 A, वद् 1 P, ढं ब्रू 2 U; — the charges a. ed against me' मयि समारोपिता दोषाः. 2 छद्म कृ 8 U, व्यपदिश 6 P, मिथ्या वद्. 3 उदाह 1 P. -ATION, 8. प्रतिज्ञा, उक्ति, वच नोपन्यासः. 2 दोषारोपः, मिथ्याभियोगः 3 व्यपदेशः, छद्मन् "., व्याजः. ALLEGIANCES. निष्ठा, भक्ति, अनुरागः; 'a. to the king' राजनिष्ठा. ALLEGORY, . रूपकं, दृष्टांत - ICAL, . लाक्षणिक ( की f. ), रूपकमय ( यी f. ). - ICALLY, adr. दृष्टांततः, दृष्टांतेन. - IZE, . . दृष्टांतयति ( D. ), रूपकेण दृश ०. ALLEVIATE, . . उप-प्र-शम् C., नियम् c., सा॑त्व्ि 10 निर्वा. ( वापयति ), लघयति ( D. ), लघूकृ. -ION, S. उप-प्र-शमः, निर्वापण; 'a of sorrow : दुःखनिर्वापणं. - IVE, . शांतिद, शमक. ALLEY, S. उद्यानपथः, वीथि थी . 2 दुर्गममार्गः, सं बाधपथः. ALLIGATE, . . सं अनुबंधू 9 P. ION, 8. संबंध :: संयोजनं. ALLIGATOR, s. नक्रः, ग्राहः • ALLITERATION, 3. अनुप्रासः ALLOT . . परितृप् , दा 3 U, विभज्ञ 1. -MENT, S. विभागः, विभजनं. 2 अंशः, भागः. ALLOW, . . अनुज्ञा 9 U, अनुमन् 4 4, अनुमुद 1 A. 2 Give, q. v. 3 ग्रह 9P. See Apur. 4 उप-ईश् 1 A, विषह् 14; स कस्मादार्येणापक्रामसुपेक्षित: ( Mu. 3 ) ; 'I &. my feet to be burnt' दद्यमानावपि चरणावुपेक्ष. 5 (for ) न्यूनांकृ, न गण 10. - ABLE, . अनुज्ञेय, अनुमोद्यं; 'a. mistake' क्षमाहँपराधः ; 'mnt 5. प्राप्त निषिद्ध Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - RANAP, मनना अनुमति / अनुमोदनं. 2 वेतन, नि- ALoor, adv. दूरे, अंतरे, PA; 'standing a कपिलस्य, कृति . 3स्वीकारः म्यूनीकरणं. दूरस्था; ' keep a.' पृथक् निधा 3 U, न गण 10. ALLoy, .मिश्रणं, दोषः, न्यूनता. अपयं, कुष्पं, मि- ALOUD, adv. उचैः, उच्च-तार-स्वरेण. 3 प्रकाश, प्रअभाव:.-ED, a. मिश्रित, दूषित; 'un-a. pleasure' | उत-मुक्तकंठ (weep a.); 'calla.'शब्दायते (D.). केवल-दावासभिन्न-सुख. . ALPHABET, . वर्णमाला.-TCAL, a. वर्णक्रमानुसारिन् ALLUDE, V... उदिश्य-भाधिकन्स बद् 1P or पच्. (णीf.).-ICALLY, adv. वर्णक्रमेण, वर्णानुसारेण. 2P or अभिधा 30% उदिश 6P, सून् 10, लक्षीक; ALREADY, adv. पूर्व, पुरा, प्राक्, with एव; someअनुसंधा' this story as to myself ' इ.क. times by va alone; the moon has a. risen था मामेव लक्षीकरोति (8.7). -ALLUSION, S. उदित एव हिमरश्मिः . उद्देशः, उदाहरण, कीर्तनं ; इंगितं, सचन; ' in a to' ALso, adv. अपि, प.2 अपरंच, पुनच, भपिच.३, अधिकृत्य, समुदिश्य. तात. ALLURE, V... 1 P, आकृष् 1 P. वि-प्र-लुभ . ALTAR, 8. वेदि-दी /., चैत्यं, स्थंडिलं. -ING, 4. प्रलोभक, हारिन् (णी/.), आकर्षक; 'a. ALTER, V. 1. अन्यथा कृ8U, विपर्यस् 4 P, विपthings' प्रलोभनवस्तनि. -MENT, S. म-विलोभन; योस नी 1 P, परिवृत्.2 विक, विरूप 103'. वंचनं, विकारहेतुः, आकर्षणं. ed in appearance' भित्राकार इस लक्ष्यमाण.-.. ALLUPUN, 8. पुलिनं, मदीरयसमाहता मृत्तिका.-AL- परिवृत् 1 A, अन्यथा-अन्यरूप . भू; विपर्यासं या। LUVIAL, . पलिनमय (यी.). P.-ATION, s. परि(री)वर्तः, विकारः, विकात, ALLY, 8. मित्रं, सहायः, पक्ष्यः, सहकारिन m. -v.t. विपर्यासः. संबंध 9 P.2 संधा 3 U; संयुज् 10, संश्लिष् . | ALTERCATE, v. i. विवद् 1 A, कलहायते (D.). -ALLIANCE, S. संधिः; friendly a.' सख्य, मैत्री. -ION, 8. विवादः, कलहः, वाग्युद्ध.. 2 संबंधः, संपर्कः; 'matrimonial a.' विवाहसंबंध:. ALTERNATE, a. Ex. by पर्याय in comp.; 'a. serALMANAC, . पंजिका, पंचांग. vice' पर्यायसेवा.-... परिवत् c. ex. by a verb ALAMIGHTY, a. सर्वशक्तिमत् (ती J.), अमितीजम् ; with पर्यायेण.-ION, 8. विपर्ययः, परिवृति, पर्यायः. सर्वशक , सर्वसमर्थ. -IVE, S. विकल्पः , पक्षः, पक्षांतरं; gen. ex. by ALMOND, S. वातामफलं. words like ma:, prot &c.; "there is no other ALMONRY, S. भिक्षादानगृहं, भक्ष्यशाला. -ALMON- | a.' अन्या गति स्ति, अम्यछरणं मालोक्यते (Kar ER, S. भिक्षादाने आधिकृतः. 152).2 विकल्पः, विभाषा ( in grammar ).-17, ALMOST, adv. माय, भूयिष्ठ, कल्प, affixed to adj.; adv. पर्यायेण, यथाक्रम 'a.dead' मृतकल्प, मृतप्राय: ' when the night ALTHOUGH, conj. यद्यपि, अपि. had a. worn away' क्षीणभूयिष्ठायां क्षपायां; ' it | ALTITUDE, 8. उच्चत्वं, उच्छ्रायः, उत्सेधः. is a. dawn now' अधुना प्रबातपाया-कल्पा शर्वरी. ALTOGETHER, adv. सर्वथा, सर्वतः, अशेषतः, साफ2 प्रायः, प्रायशः; 'a.all' प्रायः सबै..३ (With | ल्येन. 2 सहित-संहत-एकीकृत-a.; समं, एकीकृत्य. num.) ex. by आसन, उप, in comp. ; उप-आस- ALUM, 8. स्फटी, तुवरी, सौराष्ट्री, स्फाटिकी. न-दशा: &c. ALWAYS, adv. सदा, सर्वदा, अनिशं, सततं, सर्वकाल, ALMS, S. भक्ष्य, भिक्षा, भिवादानं; 'beg a.'भिक्षाट निरंतरं, अनवरतं. में कृ8 U, भिभ-याच् 1 A; 'a-giving' भिक्षादा- AMAIN, adv. प्रसभं, प्रसह्य, बलात्, सवेंगे, जवेन. नं, त्यागः; 'a. house ' अनाथगृह, भिक्षागेह; 'a. AMALGAM, 8. कास्यं, मिश्रधातुः, पारदसंसटधातु:. man' भिक्षुकः, भिक्षाशिन् m. -ATE, v.t. संमिश्र 10. 2 संयुज 10, एकीकृ8.U, ALOE, S. सहा कुमारीरसोदवो बोल:. संश्लिष् .-ATION, 8. धातुसंमिश्रण.2 संयोजन, ALOFT, adv. उर्व, उपरि 'a. in the air' विहा- संयोगः, संमेलन. यसा, व्योमवर्त्मना. AMANUENSIS, S. लेखकः, लिपिकारः. ALONE, a. एक, आदितीय, एकाकिन् (नौ).2 AMARANTE, S. अम्लानपुष्प.2 अम्लान:, महासहा. एव, केवलं, मात्र in comp. AMASS, V. 1. संचि 5 U, संग्रह 9 P, संभु 3 U, रा. . ALONG, prep. अनु in comp. or with aoo.; or | शी-एकी-कृ 8 U.-MENT, 8. संचयः, संग्रहः, &c.. by instr. a. the way' अनुमार्ग: 'a..the | AMATORY, G. कामिन् (मी.), प्रेमशील, गारप्रिय. atty otAyodhya' अयोध्यानगरीमन 'a. a road | AMAZE, V. 1. विस्मि . (विस्माययति, विस्मापयते), मार्गण.3 पुरः, अग्रे, पुरस्तात् ; 'a. with 'सह, मा. विस्मयाकुल-साभर्य-a.18 U. -ED, a. विस्मापित, . *.See W a ; 'alla.' आप्रथम, प्रथमावधि .. विस्मित, विस्मयाकुल, सामर्य. -MENT, . विस्मयः । side'पार्थतः समीप-पे. भाभय, विस्मयाकुलत्वं.-EDLY, adv. सविस्ममा .. Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - -KO-विस्मयकारिन् (णी/), विचित्र, अ- रमणीय. -NESS, .. सौजन्य, सद्भावः, सुशीलल. सुत. अतिरिका अति pr. -AMTABLY, ade. सुशीलतया, पीत्या, स्नेहभावन. . Amans..वक्रोकि. AMICABLE, . मैत्र (पी.), हित, स्नेहशील मिAMARNADOR, . दूतः, राजदूतः, प्रणिधिः, संदेशहरः. प्रभावेन; 'a. settlement' मिषभावेन निर्णयः. -BATE, AMBASSAGE; s. दौत्यं, प्रणिधिकार्य. - NESS, B. मित्रत्वं, सख्य, सौहार्द.-AXICABLY, AMBER, तृणमणिः. adv. मित्रवतं, मित्रभावेन, सौहार्दैन. AMBIDEXTROUS, a. उभयहस्तकुशल. AMID,-ST, prep. मध्ये, अंतरे, अभ्यंतरे, (with ANCIENT, G. व्यापक; निपातिन् (नी/.), गामिन् । gen.); मध्यगत-स्थित a. 'a. these thoughts in comp.. he was pierced by an arrow' एवं विचारयन् AMBIGUOUS, a. दूयर्थ, संदिग्धार्थ, अव्यक, अस्पष्ट, -एवं विचारनिममः सम्-बाणेन हता. संदिग्ध. -Lx, adv. अस्पष्ट, वक्रोक्त्या, व्यर्थतः. AMIss, & दोषिन् (णीf.), अपराधिन् (नी ). -NESS,-AMBIGUITY, s. वक्रोकि, संदिग्धार्थता, 2 अनुचित, अयोग्य.-adv. अनुचितं, अयुक्तं; take a.' See MISUNDERSTAND. संदहार्थ: AMITY, 8. मैत्री, स्नेहभाव:, सख्य, संधिः. AMBIT, . मंडलं, चक्रवालं, वर्नुलं. AMMUNILYON, 8. युद्धसामग्री, युद्धोपकरणानि. AMBITION, . शहा, आकांक्षा. 2 कीतिस्पहा, ऐश्व AMNESTY, S. (रामकृता) दोषक्षमा, दोषाद्विमोचनं. कांक्षा, उचपदांछा; 'a. to get a throne,' | AMONG,-8T, prep. मध्ये, अभ्यंतरे, (with gen.); राज्यलोभः -तृष्णा. -AMBITIOUS, Q. सराह, साका- ex. by loc. or gen. of noun; a. cows भ, ऐश्वर्यप्रेम, यशस्काम; 'who, a. of your the black one gives much milk' at ting at throne, has roused your envy' केनाभ्यसूया कृष्णा बहुक्षीरा (S. K.); काव्येषु नाटकं रम्यं &c. पदकांक्षिणा ते जनिता (K. III. 4). 2 (Of hopes) दूरााधिहिन्-उत्सपिन् (पी.). -LY, ANOROUS, a. कामुक, प्रेमशील, रसिक, शृंगारप्रिय. adv. ऐश्वर्याकांक्षया &c. 2 सविलास, सावभ्रम, ललित; 'a. sport' सविलास क्रीडा. -LY, adv. सकामं, सानुराग ; मविलास, सवि. AMBLE, V... ललितं बल्ग 1 P, 1 A; धोर 1 P. भ्रम, ललितं. - धोरतं. -ER, 8. धोरितगामिन् m. AxBROSHA, S. अमृत, सुधा, पीयूषं. -AL, a. अमृत AMOUNT, V.i. उपचि-संख्या -pass. संपद् 4 A%3B .मय (यी.), अमृततुल्य, (.) in comp. 'a. ing to' संख्यक in comp.; 'a. to 100'शातAXBULATE, V.. विचर 1 P, परिक्रम् 1 U, 4 P, संख्य-संख्याक; they a. in all to 24 men' एवं विडीकृत्य पतुर्विशतिर्नराः संपर्यते; thus the इतस्ततभर. -TON, . परिक्रमः, पर्यटनं. families a. to 14' एवमेतान्यकत्र चतुर्दश कुलाAxBUSE, AMBUSCADE, S. (परावस्कंदनार्थ) नि नि (Ka. 136); 'your whole speech as भृते स्थान निभृतावस्थिति 1.3 ' they all lay in a.' to this' एतावता-एवंच; एष तव पचसो निष्कर्षः सर्व एव ते निभृत तस्थुः. -पिंडितार्थः; 'your exertions do not a to AKELIORATE, V. 1. वृध ., श्रेयम्-साधीयस् (सीf.)- even a hundrodth part of mine' तव व्यवसा180, समुत्रीत नी 1 P, See IMPROVE. -TON, s. यो ममोयोगस्य शततमीमपि कला न सशति.-8. रावपन, समभात ., श्रेयस्त्वं. शिः, परिमाणं, समुदायः, संख्या, समुच्चयः; by any AMEN, adv. ओम्, भवतु, एवमस्तु, तथास्तु. a. of labour' महता श्रमेणापि to the a. of AENABLE, . परानुयोगाधनि, अनुविधायिन् (नीf.), 100' शतसंख्यं. भाशाकस (f.), आय त, वर्श यात; ' a to an- AMPHIBIOUS, 4. स्थलजलचर.2 विधागति. other's power'पराधिकारवशः. AMPHITEEATRE, S. रंगः, रंगभूमि . AMEND, V. 1. सं-वि-परि-शुध् ., समा-प्रतिसमा-धा AMPLE, 4. विशाल, विपुल, बृहत् (ती), विस्तीर्ण, १0%a.one's life' पापानिवृत् 1 A, पापं त्य- । विस्तृत. 2 प्रवर, प्रभूत, बहुल, यथेष्ट. -NESS, 8. क्त्वा धर्ममाचर 1 P.-t.iश 4 P; समाधा। विशालता. 2 प्राचर्य. -AMPLY, adv. सविस्तर, pass., भतर a. भू. -MENT, 8. संशोधनं ; प्रति- प्रचुर, यथेष्ट ; 'he was a rewarded' तस्मै प्रभतं समाधान. 2 दोषशोधनं &c. -AMENDS, S. प्रमा- पारितोषिकंदतं.-AMPLIFY, ..t. सविस्तरं-वजेन, निस्तारः, निष्कति , शोधनं ; “to make a. | स्तरेण वर्ण 10.2 तन् 8 U, वृध ., विस्त 9 U. for प्रमज2 P; शुभ .; See ATONE. -AMPLIFICATION,-AXPLITUDE, B. विस्तारः, AvarITY, . रम्यता, मनोज्ञता. वृद्धि 1.2 महत्त्वं, प्राचुर्य. AXERCE, o. t. Ses PUNISH. AMPUTATE, B... अंग छिद् 1 P or निकत P. HAIRLI, . सुशील, सुप्रिय, सुजन. 2 प्रियदर्शन, I HION, . छेदः, कर्तनं. Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AMPLES, करंड.. yet,' तथापि, or ex. by - (असुलभा सकाए. AXUSE, B... विनु ०., रम् 0., नंदू 0.3 'a. one- खीप सा किमाप घेदममंगविचेष्टितं.2), self'विद 1 P, विलस् 1P, क्रीड़1 P.-MENT, S. JANECDOTE, . कथा, उपाख्यान, भाल्यायिका: ... विनोदः, विमोदर्म, क्रीडा, केलि., विलासः, कौतुक. | ANENT, prep. अविष्य, अधिकृत्य, विषये in comp. -ING, a. विनोदिन् (नी/.), विनोदनशील, हृदय- ANEW, adv. पुनः, पुनरपि.2 अभिनय. गम, रम्य. ANGEL, 8. देवदूतः, ईचरप्रेष्यः, स्वर्गदूतः, "you are ANACHRONTSM, 8. कालगणनायां प्रमादः or भ्रमः. | my a.' त्वं मे प्रियतमा, प्राणप्रेयसी. -10-TGALA ANALOGY, . सावश्य, समानता, संबंध:. -ICAL, दिव्य, देवदूतोपम, अमानुष (पी.). .. -OUs, a. सदृश (शी ), तुल्यरूप, समान, अनु ANGER, 8. क्रोधः, कोपः, अमर्षः, रोषः, मन्यु:.-... रूप, संबंधिर (नी .), आनुषंगिक (की.). प्रबुप् ., कु . - ANGRY, O.जातामर्ष, रुट, साम-LY, adv. सादृश्येन, औपम्येन. र्ष, सरोष, कोपिन (नी/.), कुपित, कुडू, समन्यु; 'to ANALYZE, .. t. व्याक 8 U, विभज् 1 U, वि- be a.'कुप्-ध-रुष्-4P, (with dat.).-ANच्छिद् 7P, विभिन्न . -खंडशः-पृथक -कृ, विश्लिष् | GRILY, adv. सकोपं, सरोष, कोपात् &c. c. - ANALYSIS, . विभागः, व्यवच्छेदः, विभेदः, ANGLE, S. अलः, कोण:.-... बडिशेन मत्स्यान व्याकरणं.2सार: ग्रह 9P, उधु-ह 1P.- ER, . मत्स्यवेधकः. ANARCHY, 8. अशासनं, अनीश्वरता, राजविप्लवः, अ- - ING, 8. मत्स्यग्रहण. - ANGULAR, a. कोणविशिराजकता; 'when the country is in a.' अ ट, अस्रोपेत. राजकं जनपदे. ANATHEMA, s. अभिशापः, शापः, आक्रोशः. ANGUISH, . परितापः, पीडा, बाधा, वेदना, यातमा, -TIZE, B.t. शप् 1 U, आनुश् 1 P. आतंकः; 'a. of mind ' मनस्तापः. ANATOMY, 8. पृथक्करणं, विच्छेद: 2 शरीरम्यवच्छेद ANHELATION, S. उसनं, हृदयकंपः, वेपथु:. विद्या-शा. -IME, . (शरीर) व्यवच्छिद् ANIMADVERT, o. 1. faz 1 P, 2971 A ; See 7 P, पृथक् कृ. 2 विवृ 5U, व्याख्या 2 P.-IST, 8. CENSURE. 2 परीभ: 1 A, चर्चा क.-ANIMADव्यवच्छेदकः. VERSION, S. निदा, उपालभः. 2 परीक्षणं, पर्चा. ANCESTOR, S. पूर्वपुरुषः; as पूर्वजाः (pl.), पि- ANIMAL, S. जंतुः, प्राणिन् m., जीविन् m., जीवः, ज. तरः (pl.), पितृलोक:.-ANCESTRAL, ४. पितृक, न्मवत् m.2 पशुः, मृगः, तिर्यच m. -a. प्राणिसर्वपैतृक (की f.);' a. property' पित्र्यं रिक्थं. धिन् &c. 2 चेतन; 'a. food' मांसाहार -ANCESTRY, 8. पितरः, पितृश्रेणी.2 वंशः, अन्वयः. pleasures' विषयाः, विषयसुखानि 3 'a. passions' ANCHOR, S. नौबंधनकील:-लं, लांगलं.-.... कीलेन (carnal) षडरिपवः-नंद्रियाणि 'a. kingdom' बंध 9 P, स्थिरीकृ, गतिं निरुध 7 U or प्रतिहन् 2 P. | प्राणिवर्ग:.-CULE, 8. क्षुद्रजंतु:ANCHORITE, . यातः, आरण्यकः, संन्यासिन् m., ब ANIMATE, . 1. जी ., समा-मा-श्वस् ., प्राण 0.3 नवासिन् m., वानप्रस्थः. प्रोत्सह ., जीवं संघर् ., उति 0., उप 10, पराणुANCIENT, a. पुराण, पुरातन (नी/), पूर्व, प्राकाली द् c.-ED, a. सजीव, चेतन, पर, प्राणिन्.2 प्रोत्साहिन, प्राकन, प्राचीन. -s. (a.s) वृद्धा:-प्राचीनपुरुषाः त, आश्वासित. 3 प्रफु, प्रोत्साहनामेरित, सारवर (pl.). 2 ध्वजः, पताका.3 पताकिन् m.-LY, adv. (ती/); 'a. by passion' मदोगसित, समद. पुरा, पूर्व, पूर्वकाले. -NESS, . प्राचीनता, पुरातनत्वं, -ION, S. जीवसंधारण, जीवनदान. 2 प्रोत्साहन, प्रफु&c. लता, उमासः. -OR, . प्राणदः, प्रोत्साहकः &o. . AND, conj. च repeated after each word join- | ANIMOSITY, . द्वेषः, वैरं, विरोधः, मात्सर्य. ' ed, or after all. In the case of nouns, ex. ANISE, B. छत्रा, सालेयः. by Dvandva comps.; "the Sun and the ANKLE, S. गुल्फः, घुटिका. Moon' आदित्यचंद्रौ.2 (With adjectives) | ANKLET, S. नूपुर:-र, मंजीरं. gen. ex. by Karm. comps. ; अलसलुलितमुग्धानि ANNALB, 8. वार्षिकवृत्तांतः, वार्षिकवृत्ततिहासः.पुरा. । अंगकानि; (with numerals) by a comp. वृत्तकथा, चरित्राख्यान. -ANNALIST, '.. परिषwith अधिक, उत्तर; '100.8' अष्टाधिक-अष्टोनर लेखक:.. शत.3 (In the case of verbs) ex. by the ANNEx, v.t. संयुज् 10, अनुबंध 9 P, पाNI SU%B use of gerands; goa. tell him' गत्वा तस्मै Oudh was a. od to the British territory' कथय; sometimes by वा in questions 3जात अ- अवधदेश भांग्लराज्यांगं कृतः, राज्येन संयोजित:.. स्ति-ने माता स्मरसि वा तातं (0.4).4 अपि च, अ- ata fatet 6 P; a list of names is a. ed' न्यच, किंच.A.then' भय, तदनु, ततः नामावली लेखांत दत्ता, नामानि लेखांत गिरिडाकि..! Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - कूलकः. THANNसंयोगा, अनुबंध 'Athing an- उत्तरं दा 3U.-v.t. (a question) ne 10,120, nezed ' भ FEDA. संमोजित, उपाहित. उतरं द्वा ( with gen.); a. my letter' मम ANNAMRAPE, ...कह-समुह-छिद् 7P, उन्मन् 10, लेखस्योत्तर पहिणु-प्रेषय. 2 Rstate, g.v. भासद , निम,C., बिलयू c. -TON, 8. उच्छेदः, 1A (dat.), उपयुकभू 'this will a. my भयः, अवसाद, विलोपः, विनाशः प्रालयः (ot the purpose' अनेन मे प्रयोजनं भवेस, इदं मे एसिद्धये Rould). कल्पेत -. उत्तरं, प्रतिवचनं, प्रत्युक्ति, पतिवा , ANAKVIRAARY, a..,सांवत्सरिक-वार्षिक (की /.).-. प्रत्यु सर. -ABLE, . परानुयोगाधील, प्रष्टव्य. सांवत्सरिको विधिः 'a.of birth' जन्मदिवस: ANT, 8. पिपीलिका.-HILL, 8. बल्मीकः-कं, बामलूरः, Haot death ' मृततिथि:. ANNOTATE, p. tटीका-भाष्यं-लिम् 8 P ( with | ANTAGONIST, . प्रतिपक्षः, विपक्षः, शत्रुः, वैरिन् m., gen.), व्याख्या 2 P, म्याच 2 A. -TON, S. टी- See ENEMY. -Ic, a. विरुख, विरोधिन् (नी.). का, व्याख्यान, भाष्य, टिप्पनी. -OR, 8. टीकाकारः, -ANTAGONISM, S. विरोधः, वरं. टीका-भाष्य-कृत् m. ANTARCTIC, 4. दक्षिणकेंद्रीय. -8. दक्षिण केंद्र ANNOUNCE, v. . आख्या 2 P or c., निविद् ., ANTECEDENT, C. पूर्वगामिन् (मी.),पूर्वगत.-. पिपुष 10, प्रकाश c. -ER, . आख्यायकः, संदेशहरः. पूर्वचरितं-वृत्त. 2 पूर्वगामी शन्दः-शन्दसमूहः. -MENT, 8. ख्यापन, निवेदन, विघोषणा. 2 वार्ता, ANTEDILUVIAN, J. विश्वप्रलयात प्राग वर्तमाम, असमाचारः, संदेशः निपुराण. ANNOY, V. 1. बाध् 1A,पीड 10, 25 P, See ANTELOPE, . कृष्णसारः, हरिणः, एणः, मृगः, कुरंगः. AFFLIOT. - ANCE, s. पीडा, व्यथा, लेशः, बाधा, ANTERIOR, G. प्राक्कन (नी ), पूर्व. दुःख 's source of a.' कटक:.-ER, s. पीडा ANTHEM, 8. ईश्वरस्तुति f., स्तुतिरूपं गीतं. व्यथा-करः.-ING, u. बाधक, दुःखप्रद. ANTHROPOPHAGT, 8. क्रव्याशिनः (pl.), राक्षसाः. ANNUAL, . बार्षिक-सांवत्सरिक आशिक (की/.); ANTIC, 8. भंडः, वैहासिकः. -०. भंडसदृश (शी/.), प्रति.-IY, adv. प्रतिवर्ष, प्रतिसंवत्सरं, वर्षे वर्षे. अयोग्य, असंगत. ANNurry, 8. वार्षिक वेतनं. ANTICHAMBER, S. उपशाला. Axrul, ... वि-अव-लुप् , निरस् 4 U, निरर्धक ANTICIPATE, V. 1. पूर्व-प्रागेव-शा 9 U or निरूप 10 FF-MANT, . लोपः. or ग्रह 9 P.2 अग्रतः अनुभू 1 P or भुज् 7 A,पू. ANNILAR, a. मंडलाकार, बलयाकार. स्वादनं कृ. -ION, 8. पूर्वमेव ज्ञान, पूर्बभुक्ति,पूANNILET, B. भुवलयः-यं. स्वादनं. ANOPINE, S. शाल. ANTIDOTE, 8. विषयोऽगदः, प्रतिविषं; 'a. against ANOINT, V... लिप 6 P, दिह 20, 7 P,स- | | anxiety' पिताविषयोऽमदः, dealer in a.s' नि. माह 14.3 अभिषि,; 'a.ed as king' | पवैयः, जांगलिकः.2 प्रतिकारः. -AL, a. विषम वाश्येभिषिक्तः. -RR, S. अभिषेचकः, विलेपकः.-INGH (पी.). ... विलेपन, अभ्यंजन, अभिषेक:-षेचनं, समालभः. ANTIMONY, . स्रोतोजनं, यामुन, सौवीरं. ANOMALY, 8. विधि-नियम-विरोधः, भनियमः, व्याभ ANTIPATHY, . विरोधः, वैर, इंदुभावः, विद्वेषः, बार.. HOUB, 4. विधि-नियम-विरुद्र, अविधि. natural a.' शाश्वतिको विरोधः. Perx, adv. अनियमतः, विधिविरुद्धं. ANTIPRONY, . प्रतिध्वनिः, प्रतिगानं. ANON, adv. सपदि, शीम, प्राठिति ; 'ever and a.' ANTIPODES, S. प्रतिलोमं; living ina. प्रतिलोमाः. ANONYMOUS, a. अविदित-अनिर्दिष्ट-लेखकनासन, नाम ANTIQUARY,-RIAN, 8. प्राक्कालीन विषयकोविदः-पशि त:.-.-प्राक्कालीन, प्राक्तन (नी.. संज्ञा-हीम. -LY, adv. नाम विना, नामनिर्देशं बिना. ANTIQUATED, ANTIQUE, . प्राचीन, पुरातन:माANOTHER, a. अन्य-इतर-पर-अपर, pron. a.; or कम (मी.), पुराण (style) अप्रचलित समसभंतर in .comp... नगरांतरं 'a. city; ' 'in योग (भाषासरणिः). .-ANYoumy, .Andiplace ' अन्यत्र ; in a. manner' अन्यथाः । bata time ' अन्यदा% Baday' अन्येयुः, परेप:: onts, q. v. 2 प्राकालः, पूर्वकाल:. प्रसन्नता प्राकालानत्वं. . 'one atter a.' अनुपूर्वशः, एकैकयाः. ANTISEPTIC, a. पूलिनाशक. ANAMEB.i.बरंदा 30 प्रतिपद् 4 A, प्रति- ANTITHESIS, 8. प्रावपक्षता, विरोधः, अर्थपरीत्या 2.P, प्रतिभाष 1A. hea.od.in the affir- | ANTITYPE, . मूलमति , भादवा.. ' ':mative'आ-तथा-तिस प्रत्युवाच. 2 संबद् 1P, I ANTLER, हरिणगं, मगविषाण. AADHAARTठ आपल्य-भ. प्रतिभूः स्था1 P, मानिभाज्यं स्त्रीको । (सी.), विषाणिन् (जी.). E Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Ina (1) - Airus, s. गुर्द, अपान, पायु: or प्राथें 10 A, स्वंदौर्ष स्वीह-अंगी .म्यपANVIL, .. शर्म:-मी, स्थूणा. दिश् 6P, म्यपदेश-उध-कृ. -APOLOGkye, a. ANXIETY, चिंता, उत्कंठा, औत्सुक्य, व्यग्रता, मन- म्यपदेशक. स्तापः, चित्तोगः, आकुलत्वं, उत्कलिका, रणरणक: APOLOGUE, S. उपकथा, उपाख्यान. -ANXIous, a. व्याकालत, उद्विग्न, उत्कंठित, चिताप- APOPHLEGMATIC, a. कफनाशन (नी/.). र, व्यग्र.2 उत्सुक, ईप्सु, सकाम; he thus pass- APOPHTHEGN, 8. मूत्र, चन, नीतिवचन. es a. nights' एवंमुद्विमस्य यांति रजन्यः ; 'to be APOPLEXY, . अंगविकृति, संन्यासः. 8.(for )' उत्कंट 1A, उत्सुकायते (D.), उनम् APOSTATE, S. स्वधर्मत्यागिन् m., स्वधर्मभ्रष्ट-युतः, 4 P; ' he is a. to see you near' उत्कंठते युष्म पतितः.-APOSTACY, S. स्वधर्मत्यागः, धर्मशः , प. त्सत्रिकर्षस्य ( U. 6.). 3पितापद, उद्वेगकर (री.) रधर्माश्रयः. -APOSTATIZE, vi. स्वधर्मात रंग -tr, adv. सौद्वेग, सोत्कंठं, सचित. 1 A, 4 P or पत् 1 P, परधर्ममाथि 10. ANT, a. Ex. by चित्, चन, or आkि with the APOSTLE, S. ईश्वरप्रेरितः, ईश्वरदूतः. forms of किम् ; 'a. man' कोपि नरः; 'a. woman' काचित्मी &c., ' at a time' कदाचित्.2 APOSTROPHE, . संवोधनं.-IZE, ... सेंध ., बी. मंत्र 10 A. (Any whosoever ) Ex. by forms of यत् with the above%3; यः कभनागच्छतु - leta. APOTHECARY, s. औषधानां विक्रेत् m., भेषजविक्रcome'; • I may be a. one' यो वा को वा भवा यिन् m. म्यहं ; 'a. how' कचित्, मेन केन प्रकारेण, यथा APPALL, V. 1. सं-वि-त्रम् ., भी ., उद्वि ., स्याकथाचित'a. longer' पुनः, इतः-अतः-पर; 'a. कुलीकृ 80%; he was a. ed with fear' भयेन where' कुत्रापि, क्वचिदपि ; 'a. thing' ईषदपि, विवभूितः ; 'a. ing sight ' महापासजनके स्थान. स्तोकमाप. APPARATUS, 8. उपकरणं, सामग्री. APACE, adv. सत्वर, शीघ्र, See QUICKLY. APPAREL, 8. वेश:-षः, व, परिधान, भाभरण.-... APART, adv. पृथक् वि-प्रगत .; ' having knees वम् c., प्रावृ 5U, संध्यै 1 P. a.' प्रजुः.2 निभृत, रहसि, विजने, एकांते, विविके. 3 APPARENT, a. व्यक्त, अभिव्यक, स्फुट, स्पष्ट, प्रत्यदूरे.4 स्वगतं, जनांतिक. 'a. from this considera- क्ष, प्रकाश, आविर्भूत. 2 मिथ्या ind., भवास्तव (वी tion', ' this consideration a.'इदं कारणं वि- f.); 'a. praise' व्याजम्तुति 1.3 बाघ, बहिः हाय-त्यक्त्वा , एतदर्थभिन्न a; 'excellence of in comp.; 'to make a.' आविष्क, स्पष्टी-प्रकटीvirtues a., a woman must have modesty at कृ. -Lr, adv. व्यन, स्पष्टं &c.2 बहिः ; 'a wise least' गुणसंपत्निया मा नाम भवतु, शालीनता पुनर- | man acts a. agreeably' विज्ञान जनो नही रमणीयं वश्य स्यादेव.-MENT, 8. कोष्ठः, शाला, कक्षा, आवासः, व्यवहरति ( Mal. 1). सौध; 'inner a.s' अंतःपुरं, अंतरमन् ॥. APPARITION, S. आभासः, छाया, आकार:.2वेताल:, A PATHY, 8. औदासीन्यं, उदासीनता, वैराग्यं. - ETrc, पिशाच:. a. उदासीन.2 वीतराह-राग, निःसह, निरीह, निरपेक्ष. APPEAL, v.i. पुनर्विचार प्रार्थ 10 A. 2 प्रमाणीक 3 निरुत्साह. 8U, प्रमाणयात (D.); or by प्रमाण; Ia. APE, . वानरः, कपिः, प्रव (4)ग:.2 अनुकारिन् m. to your lordship in this case' अब विषयेऽ-v.t. वानरवत् अनुकृ 80 (gen.). -APTSH, अभवत प्रमाणीकरोमि, अत्रभवाम् प्रमाणं.-. पुनर्विचाa. कापेय (यी/.), वानरोपम. रप्रार्थना प्रमाणीकरणं. APEPSY, अंजीर्ण. APPEAR, V. 1. उदि 2 P, उम् 1P, प्रकाश 1A, APERIENT, S. रेचक, रेचनं. प्रादुर्भू 1 P, आविर्भू. 2 उपस्था 1 U, सविधा pass. APERTURE, S. छिद्र, रंधे, सूक्ष्म द्वारं. 3 प्रतिभा 2P, अवभास् 1 A, दृश् pass., लभ APETALOUS, . दलहीन, निष्पत्र, निर्दल. pass.; so as to a. dead' मृतमिवात्मानं संदर्य, the APEx, s. शिखा, चंडा, अग्रेशिरस् n., मस्तक. witness did not a.' साक्षी नोपतस्थी .-ANCE, Krffortss, s. सू पयनं. 8. उदयः, प्रादुर्भावः, आविर्भावः. 2 पस्थिति. APHARY, 8. करंडः, आधारः, समुद्रक.. 3 भाकारः, आकृति, रूपं 'good in ' APTECE, adv. एकैकशः, थक पथक, एकक. शोभनाकृति, संदृश्य, प्रेक्षणीय.4 आभामः, छाया, APOCRTPHAL, . संदिग्धप्रमाण. आभा; your story has an a. of truth'तब APOLOGY, इ. क्षमाप्रार्थना, क्षमायाचना, स्वदोषरवीकारः | कथा सत्येव प्रतिभाति-अवभासते. 5 अनुमान. ध्यप-अप-देशः, पम् .. -Tar, . स्वदीपस्वीका- APPEASE, V. 1. सौ(शा) 10, प्र-ए-शम् . रिनm,व्यपm. - .क्षमा या 1AI (शेमपति , प्रसई ममुनी 1Pobbar Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (165) e सद 1P, प्रशाम् 4 P.-ING, S. सांत्वनं, प्र- निधा 3 0.2 अधिक, नियु7A (with loo..) य उपालि., प्रसादमं, अनुनयः. इमामाश्रमधमें नियुक्त (8.1); व्यादिश् 6 P.3 मिर्दिछ imitATION, S. See NAME.-APPELLATIVE, 6P, निरूप् 10%; 'a. ed lesson' निर्दिष्टपाकभभिधायिन् (नी/).सामान्य. ठः, 'a.ed time' कृतः कालावधिः, कृतसंकेतः, LIPPEND, O.. अमुबंध 9 P, उपाधा 3 U, आसंज. समयः. -MENT, B. नियोगः, अधिकारः,पदं. 2 मिय-AGE, B.अनुबंध: उपाहितभाग:.2 उपकरणं.-ED, मः, विधिः, आज्ञा, शासनं. 3 उपकरण. 4निरूपणं, संयोजित, उपाहित. -Ix, s. परिशिष्टं, शेषसंग्रहः. स्थापनं. 5 समयः, संकेतः; ' keep your a.' समLPPERTAIN, 0. i. See BELONG. - ATPER- यमनुरुध्यस्व-वर्तस्व ; 'Queen, let us keep (to) TENANCE, 8. अनुबंधः, उपकरणं, उपस्करः, सामग्री. our a.' देवि सामयिका भवामः (M. 1.). APPETITE, B. कामः, रागः, अभिलाषः, इच्छा, रुचि | APPORTION, See DIVIDE. 2बुभुक्षा, झुधा-५/ 'sensual a.' विषयरुचिः . वि APPOSITE, a. युक्त, यथार्थ, संगत. -LY, adv. स्था. बयोपरागः. ने, यथार्थतः. APPTLAUD, V... प्रशस् 1 P, श्लाघ् 1 A, अभिनंद 1 | APPOSITION, 8. समानाधिकरणं, एकान्वयः. P, स्त2 0.2 उपगै 1 P.-APPLAUSE, B. प्रशं- APPRATSE, V... (goods) (मूल्यं) निरूप 10, निसा, श्लाघा, स्तुति 1.2 प्रशंसावाचः (pl.), धन्यवादः | 5 10. -*ER, 8. मूल्यनिरूपकः. • ho rose to speak amidst loud a.' उचैः प्रश APPRECIATE, V. 1. (गुणागुणं) ज्ञा 9 U, अवगम् 1 सावाच उदीरयत्सु श्रोतृषु स वक मुदतिष्ठन.-APPLAC- P, ग्रह 9 P, विविच् 7.P; 'appreciator of SIVE, a. श्लाघान्वितः स्तुतिमय (यी.). merits' गुणग्रहीता, गुणज्ञः, मर्मज्ञः.2 बहु मन् 4 A. APPLE, B. आतावृक्षः, फलं. 21 Of tho eye; तारा, - ION, 8. गुणग्रहणं, गुणागुणज्ञान-विवेचनं. कनीनिका; 'a. of discord भेद-कलह-बीजं. APPREHEND, V. 1. ग्रह 9 P, परामृ 6 P, आसिध APPLY, v.t. संयुज 10, न्यस् 4 P, . (अर्पयति). 1P, आक्रम् 1 U, 4 P,51 P.2 आ-वि-परि-र्शक निवि ., निधा 3 U, आरुह c.; 'a. your shoul- 1A.3 मन 4 A, शंक 1 A; तर्क 10, उड् 1 U, der to the wheel' चक्रमसन उतंभया 'a. ing the अनुमा 3 A.4 अव-अधि-गम्.1 P, उपलभू 1 A. hand to my shoulder ' अंसे हस्तं निवश्य &c.2 -APPREHENSION, 8. ग्रहणं, आसेधः; आ-वि-परिविधा 30; प्रयुज् 7 A, 10; - they do not a. the शंका, अनुमान, तर्क, मति , बुद्धि f; of quick a.' word विषय to happiness' सुखार्थे विषयशब्दं न तीक्ष्णमति; ' of dull a. ' मंदधी, स्थूलबुद्धि. -APप्रयुंजते, -शब्दस्य प्रयोगो न दृश्यते. 3 आत्रि 10%3B PREHENSIVE, a. आशंकमान, शंकित; 'a. of याच 1 A, अर्थ 10 A.4 (Oneself to) अनुष्ठा danger' भयमाशंकमानः 1P, मनः-चिन-समाधा, or बंध 9 P, अभियुज् pass. APPRENTICE, s. शिल्पविद्याशिष्यः, अंतेवासिन्m., (एते वयं स्वकर्मण्यभियुज्यामहे Mu. 3). -.i.लगू शिष्यः.-SHIP, 8. सेवाकालः. 1P,सं-अनु-बंध 9 P.2 प्रयुज् pass., उपपद् 4 A; APPRISE (of ) See INFORM. oft. by गम् 1 P, T2 P; ' this our title does | APPROACH, V. 1. उप-समुप्-आभि-गम 1 P, इ-या not a. to any one else' framtid ft Tag 2P, मृ-सप 1 P; समीपं-निकटे गम (with gen.). एष नः (R. II. 49); राम इत्ययं शम्म उच्चारित एव -v.i. उप-समुपा-स्था 1 U, गम्, प्रत्यासद् 1 P. मामगाह ( R. XI. 73); विषय in comp.; — the -s. आगमः, अवतारः, उपस्थिति;a. of night' word वर not a. ing to anybody else' ईश्वर दोषागमः, रजन्युपस्थितिः. 2 संनिकर्षः, आसत्रता. 3 इस्यनन्यविषयः शम्दः (V.1).3 (to, for ) याच् प्रवेशः, उपसर्पणमार्गः. -ING, a. आसत्र; ' his 1A,प्र-अमि-अर्थ 10 A; 'a.ed for further death a.' आसनमरणे तस्मिन् संनिकृष्ट, समुपस्थित. orders' कोपरो नियोगोनुष्ठीयतामिति प्रार्थयामास-AP- - ABLE, a. उपसर्पणीय, समुपगम्य. • PELANCE, S. उपायः, उपकरण, सामग्री.-APPLI- APPROPRIATE, v. .. आत्मसात् क 8 U, स्वाधीनCATION, S. योजनं, विधानं, प्रयोगः, संप्रयोगः, निवेश- स्वायत.-.कृ.2 प्र-विनि-उप- युज7A, 10, उपमें,ग्यासः, अर्पण.2 मनोनियोगः, चिनासक्ति /., अभ्य रुप c. -. उपपत्र, संगत, उचित, युक; 'a. to the सन, मध्यवसायः, अभिनिवेशः, भासक्ति, अनुष्ठान. occasion' प्रस्तावसदृशं. 2 स्वकीय. -LY, adv.sउपयोगः, प्रयोजनं.4 संबंधः 'a.of this speech पपत्रे, युक्त, स्थाने, यथार्थतः. -ION, . आत्मसाकरto Rama' अस्य वचनस्य रामगामी संबंधः.5 प्रार्थना. ण; विनियोगः, उपकल्पनं. -APPLICABLE, G. लगत् (ती.), प्रयोज्य. 2 APPROVE, V. t. भनमुद 1A, अनु-संन्मन् 4A, संगत, संघर:-APPLICANT, . पार्थपितृ m., भर्थिन् । प्रशंस् 1 P, अभि-प्रति-नंद 1P, रु 1A; एन. m., याचकः, प्रणयिन् m. योर्ववाद एव मेन रोचते (M.1) I do not-a. APPOINE, ... युजू 70, 10, स्था. (स्थापयात), of their very quarrel'; 'I do not a. of your Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (11) ' speech'मते बचोऽभिनंदामि (8.2).2 प्रमाणयति | म्यस्ततोरण भुमकंचित, बक, तारेणाकार... विर(D.), विभू c.-AL, . अनुमोदन, अभिनंदन सम- ग्ध, धूर्त, चतुर मुख्य, श्रेष्ठ, उत्सम, प्रधान, भरणी, ति , प्रशंसा; ' he got the a. of his mother' - a fiend ' पिशाचाप्रणी, 'a. angel' प्रधान दूतः मात्रानुमोदितः. -ED, . संमत, प्रशस्त &c., परीक्षित. | 'a. bishop' मुख्यो धर्माध्यक्ष:. . -APPROBATION, 8. सं-अनु-मति/.2.साधु-धन्य- ARCHAISM, . प्राचीन-आर्ष-प्रयोगः. वादः, प्रशंसा. |ARCHAIOLOGY, s. पुराणवस्तुशान. APPROXIMATE, V... उपनी 1 P, उपस्था . (स्था- ARCHER, s. धन्विन् m., धानुष्का, इधरः, निषंगिन् पयति ). -v.i. समीप-निकट-वृत् 1 A, आसन . m., धनुर्धरः. -४, . धनुर्विया, भराभ्यासः, धनुर्वेदःभ, See APPROACH. 2 Rosemble, g.v. -. ARCHETYPE, S. मूलरूपं, आदर्श:. समीप, आसन, सैनिकृष्ट; 'a. to 10' आसन्नदशा:. ARCHITECT, ४. स्थपतिः, शिपिन् ; man is -ION, B. आसन्त्रता, उपगमः &c. the a. of his own fortune ' लोके गुरुत्वं विपरीAPRIL, S. क्षेत्रः, मधुमासः, वैशाख.. ततां वा स्वचेष्टितान्येव नरं नयंति ( H.2). -URE, APRON, 8. ( मलनिवारणार्थ) कटिपच्छदः, मलवर्म. 8. झिल्पं, वस्तुनिर्माणकौशलं, निर्माणशिल्पं. APROPOS, adv. अनुरूप, यथा in comp. . ARCHIVES, 8. अथरक्षागार.2 पुरावृत्तं. APT, . उचित, योग्य, युक्त. 2 Ex. by शील in ARCTIC, a. उत्तर, उदीचीन, उत्तर केंद्रीय. romps., प्रायः with pot. pass. part.; ' youths ARDENT, G. उत्सप्त, प्रचंड, उत्कट, उत्सुक, कुतूहलिम्are a to forget' युवानो विस्मरणशीलाः; ' lazy उत्साहिन् (नी/.), व्यग्र; 'a. love' निरतिशयोनboys are a to be bad boya' अलसालकैः प्रा रागः 'a. looks' सतृष्णा दृष्टिः. - LY, adv. .. यो दुर्वतर्भवितव्य; 'over-affection is a. to sus स्कटं, सतृष्णं, सानुराग. -ARDOUR, ४. उत्तापः, pect evil' अतिनेह: पापशंकी (S. 4); आलु in अत्यंतता, निरतिशयः, अतिरेकः, उत्कटता, उत्साहः, comp.; 'a. to take pity' दयालुः; 'a. to व्यग्रता, कुतूहलं, औत्सुक्यं. break'भंगुर.3 दक्ष, कुशल, अभिज्ञ, See SRILFUL. 4 त्वरित, चपल, उद्युक.-ITUDE, s. योग्यता, पात्रता, ARDUOUS, a. दुष्कर, यत्नसाध्य, दुःसाध्य, स-अति-दुऔचित्य. 2°शीलता, स्वभावः, शीलं. -LY, adv. कर.2 प्रांशु, दुरारोह, उच्च. यथोचितं, यथोपपत्रं, स्थाने, चातुर्येण, सकौशलं.-NESS, AREA, 8. फल; 'a. of a field ' क्षेत्रफलं. 2 अंगणं. ६. योग्यता कौशलं, पाटवं. 2 शकि./.. सामर्थ्य. ने; inner a.' प्रकोष्ठः. . AQUATIC, . जल in comp., जलाइव, वारिचर; 'a. ARENA, ४. रंगः, रंगभूमि f., माभू:. animal' जलजंतु:, यादम् ॥. 2 जलचर, जलज, ARGENT, M. राजत (ती/.), रौप्य (प्यी..). पारिज. ARGTE, V..तई 10, अहापोह कृ8U, विचर ., AQUEDVICT, 8. जलप्रणाली, जलमार्गः, परीवाह. विवेचन कृ. 2 विवद् 1 A, वादे उत्तरप्रत्युत्तर क. AQUEOUS, (. जलमय (यी.), अम्मय, सजल, अ- | -v... प्रमाणेन -तर्केण सिधू c. (साधयति), प्रमाणयनूप. ति ( D.), युक्तिवादेन सिध् . ; युक्त्या तर्क 10, जह AQUILINE, (. शकसदश ( शी./.): वक्र, कुचित 1A. - ER, 8. तर्किन M., विचारकः, वादिन् m. - having an a. nose' शुकनामः. -ARGUMENT, . युक्ति, उपपत्ति/.2पक्षः, प्रARABLE, . कर्षणीय, कृषियोग्य. माणं, हेतुः, न्यायः, वितर्कः; a wrong a.' पक्षाभासः, ARBITER, ४. मध्यस्थः; निर्णेतृ ., प्रमाणपुरुषः.2 हेत्वाभामः. 3 वादानुवादः, विवादः, वाकलहः.4 विषयः, ईशः, प्रभु:. -ARBI TRATE, . विचर ८., निगों अनुक्रमणिका.-ATIVE, . तार्किक (की.), तर्कानुबद्ध. 1 P; मध्यस्थतां गृहीत्वा निणी or परिच्छिन 7 P. न्यायानुसारिन् (णी/.), उपपनिमत् (ती/.). वा-ION, . मध्यस्थकतनिर्णयः ; विचारणं, निर्णयः. 2 दशील, विवादप्रिय. -LY, adv. सोपपानकं, सवितक, माध्यस्थ्यं. -OR, S. मध्यस्थः, निर्गत m., विचारकः. युक्तिवादन. ARBITRARY, . स्वेच्छाचारिन (गी/.), कामचारिन, ARLD, I. शुष्क, आतपाक्रांत; 'a. soil' महः, मरुस्थस्वच्छंद, स्वैरखन. 2 अनियंत्रण, उहाम.3 चपल, अवि लं-ली. हित. -Lr, adv. वेच्छया, स्वकामतः, स्वैरं, नियंत्रण. ARIGHT, adv. यन, यथातथं. यथास्थानं, सम्यक, ARBOUR, 8. लतागृह, निकुंभ:-ज, पर्णशाला. यथाई. ARC, 8. वृत्तखंड, धनुस् । ARIBE, V.i. उत्था 1 P%3; उत्पद् 4 A, उत्-प्र-सं-भू ARCADE, B. छत्रपथः-मार्गः, गूढमार्ग:. 1 P, प्रजन 4 A, प्रवृत् 1 A; उदि 2 P, डाम् 1 P; ARCE, . खंडमंडलं, वृत्तखंड; 'a. of heaven' न- आवि-प्रादुर्भू , विनिः-प्र-मृ 1 P; 'a. ing from'. भोमंडल.2 तोरण:-णं. -... मंडली; तोरणरूपेण ex. by ज, भव, उडूव, प्रभव, in comp.; स्म. निर्मा 3 A, गोलाकारेण आच्छर 10%a.od समोरण, रजा पीडा ' tormenta. ing from love'पौवन Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ मिव तमः &c. pott. by उत्थ, समुन्थ ; नयनसमुत्थं | | ARRANT, 4. अत्यंत, भृश, अति pr. अतिनियम तिदुष्ट, निकृष्ट AurOORACY, . कुलीन-विशिष्ट-जनाः.2 शिष्टजम-1 ARRAY, इ. व्यहः, रचनं, विग्यासः, क्रमः, श्रेणि-णी, सत्ता राज्य.-ARISTOCRATIS, a. कुलीन, अभिजात. पंकि.2 वेषः, आभरणं, परिच्छदः, -0... क्रमेण AITHMETIC, 8. अंकविद्या-गणित, परिकर्मन् ॥.] र 10, सज्जीक 8 U. 2 भू 10, अलंक बसेण आ-IAN, . अंकर्षियाशः, गणकः. च्छ 10; ' he was richly a.od' समहावसARE, .. मी., तरणी, पोतः. 2 आधारः, कोषः | भाषितः,-वाणि पर्यधन. ARM, S. बाहुः, भुजः, भुजा, दोस् m. n.;" fore-a.' | ARREAR, 8. अवशिष्टदेय, प्रणशेष, अशेधितो भागः; प्रकोष्ठ:.2 शाखा.3 नदीवकः, वक्रं. 4 शक्ति f., बलं, "clear up all a.s' सर्वमवशिष्टदेयं परिशोधय: - his वीर्य; 'got by one's own a. ' स्वभुजवीर्येण लब्धं, pay remained in a.s' यथावसरमदत्तत्वातस्य थे. भुजोपार्जितं. -... सत्रह ., सज्जीक 8U, असेः तनं समुचितं. संयुज् 10, सायुध व. कृ. -.. सत्रह 4 U, सज्जीभू ARREST, V. 1. निरुध् 7U, ग्रह 9 P, आसि 1 P, 1P.- अगं, शमं, आयुधः-ध, शबानं.2 विग्रहः, | बंध9 P, ५ 1P, 10; अणहेतीः राजाज्ञया 3 10.2 रणसमयः, संग्रामः, युद्धं ' taking up a.' युद्धारंभः; निवृत् , स्तंभ 9 P or c. (निवर्तयामास नृपस्य दृष्टि 'passage of a.' अवविद्या. -ED, मायध, सन्नद्ध, (R. 11. 28); “the Chitrakuta mountain a. s सज्ज; a with a sword' सखगः. -LESs, a. my eye' बध्नाति मे चक्षुभित्रकूटः (R. XII. 47); अभुज, अशम, अनायुध. -PIT, WHOLE, 8. कक्षा- 'a. attention' अनन्यमनः ब. कृ8 U; अनन्यचिन भः, बाहुमूलं, अजकोटरः-र, दोर्मूलं. -LET, केयूरः-रं, | . कृ. -5. निरोधः आसेधः, ग्रहणं, धरणं, बंधनं. अंगदा-द.2क्षुद्रबाहुः, उपशाखा. ARRIVE, V.i. प्र-संप्र-अनुप्र-आप 5 P, आ-समा-सद ARMADA, 8. बृहन्नौसाधनं. 1P, अभि-उपा-गम 1 P, उपस्था 1 U, प्रपद् 4 A ARMAMENT, 8. बलं, सज्जीकृतं बल, युद्धापकरणानि. । (यौवनदशां प्रपदे). -AL, ४. आगमनं, उपस्थिति . ARMISTICE, . युद्धविरति , संधिः, युद्धनिवर्तनं । &c. (नियतकालं यावत् ). ARROGANCE, s. औद्धत्यं, दर्पः, अभिमानः, अहंARMOUR, 8. वर्मन् ॥., कवच:-चे, कंचुकः, सबाहः, तनु- कारः, गर्वः, मदः, अवलेपः, प्रागल्भ्यं, उत्सेकः, वार, तनुत्र-प्राणं. 'a. for the head' शिरस्त्राणं. आटोपः. -ARROGAN'T, G. उद्धत, दृम, अहं-ER, s. शमकारः; अमकारः. -1, . आयुधागारं, कारयुक, प्रगल्भ, समद, गर्वित, अवलिप्त, उन्सिशमगृह. 2 शससमूहः का मानिन् (नी/.); 'a. lady' मानिनी प्रमदा. ARMY, 8. सेना, सैन्यं, बलं, वाहिनी, घमूः, अनीकं, पृत- -LY, adv. उद्धतं, सावलेप, सदर्प &c. ना, दंड:-उं; ' full a.' चतुरंगं बलं, अक्षौहिणी. ARRORATE, V. 1. सगर्व-अन्यायेन-ग्रह 9 P or स्वा. AROMA, S. गंधः, आमोदः, परिमल:. -TIC, U. सुर- यनीकृ8 U or आदा 3 A. -ION, s. अन्यायग्रहण, भि, सुगंधि. 2 सुरभित; a. s सुगंधिद्रव्याणि. -TIME, उपधा. ...वास 10. ARROW, 8. शरः, बाणः, सायकः, इषु:, कांडं, भल :, AROUND, prep. परितः, अभितः, (with acc. ). नाराचः, मार्गणः, शिलीमुखः, विशिखः. -, . बाण-ndv. समंततः, सर्वतः, विष्वक्, समंतात्. वत् (ती/.)&c.; बाणाकार. AROUSE, V.t. ( From sleep) जागृ c., प्रबुध. | ARSENAL, K. आयुधागारं, शस्त्रगृहं.2 शसानसमूहः. 2 उत्-प्रोत्-सह ८., उनि c., उत्थाc. ( उत्थापयति); ARSENTC, S. मल:, फेनाश्मन् m. मनःशिला. उबुध ., जन् c. (जनयति). ART, 8. शिल्पं, शिल्पविद्या, कला, व्यवसायःनाट्य. ARRAIGN, v. t. See ACCUSE. कला 'a. of dancing'.2 कल्पमा, विद्या (science), ARRANGE, B... रथ 10, घद ८., वि-जह 1 U; सं- 3 निपुणता, युक्ति , कौशल; साधन; 'a.s of विधा 3 U, विनि-अम् 4 U, स्था . (स्थापयाति); life' जीवनसाधनानि. 4 ग्याजः, कपट, माया, वैदग्ध्यं, well a.ed' सुघटित; 'a. in order' यथाक्रम चातुर्य. - FUL, I. चतुर; 'a. look' चतुरी दृष्टिक्षेपः रच, संविधा c. &c. 2 (Settle) उपकृप .. निर्णी विदग्ध, मायावत् (ती f.). 2 शिल्पेन कृत. 3 निपुण 1P; I have a. ed to pay his debts' कुशल. - FUTNESS, इ. चातुर्य, वैदग्ध्य, &c.-LESS तस्य पणं कथं प्रतिदेयमिति मया निर्णीत-आलोचितं. . अजु, अमाय, अकृतक, अकृत्रिम, अव्याज: 'a.ly -XENT, 8. रचना, विन्यासः, संविधा, व्यहनं, क्रमेण | lovely body' अभ्याजमनोहरं वपुः (8. 1) स्थापन, परिपाटि-टी., कमः; 'a. of plot' वस्तु- -LESSNESS, ४. सरलता, अमायिता, अकृतकता, आरचना, संविधानक; सरणि-णी/.2 निर्णयः; 'all a.s जैव.- ARTIFICE S. उपायः, उल, छन् ।., व्यपदेशः, for his reception are complete' सर्वास्तसंभा- कपट, व्याज:.-ARTIFICER, S. 'शिल्पिन् m., कर्मपनासंविधा उपकल्पिताः. । शिल्पकारः.2 mi, निर्मात m. -AsrARIAL, Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (10) ... कृत्रिम, कृतकः सम्याज 2 शिल्पनिर्मित; &. mountain ' क्रीडापर्वतः -ARTIZAN, ARTIST 8. शिल्पिन् चित्रकरः: 2 पंडित, निपुणः. ARTERY, 8. धमनी, रक्तवाहिनी. ARTICLE, 8. इयं वस्तु ., सामग्री. 2 विषयः, पदं, भागः 3 समयः, समयपत्रं. , ARTICULATE, . स्पष्ट, परिस्फुट, व्यक्त. -०. ८. स्पष्टंस्फुटं उच्चर o. or उदीर 10, 2 मंथ 9 P, संयुज् 10, संधा 3 U. -NESS, 8. स्पष्टता, स्फुटता ; ' & in uttering syllables' वर्णाचारणे स्पष्टता; 'utters argulate sounds' परिस्फुटाक्षरां गिरमुदीरयति (Ka. 13 ). -ION, 8. उच्चारणं &c. 2 संधानं. ARTILLERY, . अग्न्यमाणि; युद्धामाणि As, conj., adv. Ex. by वत्, इव; मातृवत् ज्ञातरमिवपरदारान्पश्य. 2 यथा, यद्वत्, अनुरूपं पेण यथा in comp. (यथोक्तं कथय ); 'as-so' यथा तथा with or without एव; ' as as' यथैव तथैव ( यथैव शांता तथैव सीता दशरथस्य प्रिया ( U. 4 ) ; ' as sincetherefore ' तथा तथा, यतः ततः, यत्-तत्; ' as for instance, यथा ( यथा महान से ), or तथाहि . 2 (On account of) ex. by abl. or instr. of noun. 8 ( While ) यावत् तावत् or by pros. part. ; " as ho was going, he thought' गच्छन् स इत्थं मनसि चकार ' as high as' दन ( मी./ ), मात्र, in comp. ; ' water as high as the knee जानुदत्रं जलं ; उहमात्रा भित्ति: &c. ; ' as soon as ' यावत् तावत् ; or loc. abs. constr. with मात्र or एव; ' as he had spoken ' उक्तवत्येव तस्मिन् ; 'as before, ' यथापुरा, यथापूर्व, पूर्ववत् ' as far as ' यावत् with acc., आ with abl. or in comp., ( आसमुद्रक्षितीज्ञानां ); 'as if, ' ' as it were ' इव ; oft. by मन् 4 A ; ' as if the city had been a large tank' नगरं महाकासारं मन्यमानः ; as follows ' इति ( इति वकुं प्रचक्रमे ), or ex. by यथा-यत् at the beginning of narratives; it is as follows ' तद्यथा ; ' as to, ' ' as for ' तु, तावन् इति, अधिकृत्य, उहिश्य ; 'as for merits, he has none ' गुणास्तावत्तस्य नैव विद्येते; ' as for doing it quickly it is easy' शीघ्रमिति सुकरं (निभृतमिति तु चितनयं S. 3 ); 'as well as ' च च ; 'as many as ' ' as much as ' यावत् ( ती f. ) - सावत् ( ती f. ); ' as yet' अद्यापि, अद्य यावत्. 4 ( Connecting words in apposition ) ex. by इति स बंधुरिति मतः, बंधुर्मतः as a father he respects, me' पितेति मां समानयति. AscRND, .. यदि 2 P, उङ्गम् 1 P. -. आअधि-दह 1 P, आ-आध-क्रम् 1 U, 4P, ( with acc. ) ; ' a. ed the throne' राजपदमवाप, सिंहास नमासरोह. - ANI . आधिरोहिन ( / ) : 2 प्रधान, प्रबल, उसम 8. उच्चता, उच्छ्रायः 2 प्राधान्यं, मावस्य प्रभुत्वं; his stars are in the a तस्य जन्मग्रहाः उभयाः -ANCY, 8. प्रभुख, प्राधान्यं, प्राबल्यं. - ABCENT, 8. आरोहण, उजमः, उ दयः, समुत्थानं, अधिरोहणं. 2 अधिरोहणमार्गः, सोपान; ' difficult of a. ' दुरारोह. ASCERTAIN, .८. ज्ञा 9 U, ज्ञा desid. ( जिज्ञासते ), निरूपू 10, उपलभ् 1 A 2 निर्णी 1 P, भवनिर धृ 10, निधि 5 U, व्यवसी 4 P; I shall a. accurately (the truth) about her ' तस्वत' एनामुपलम्ये (8.1.) ; ' for a. ing time ' वेलोंपलक्षणार्थं (S. 4.) ; -MENT, 8 निरूपणं, अवनिर्धारण, निर्णयः. ASCETIC, s. यतिः, योगिन् २०, तापसः, तपस्विन् 13., मुनिः, वानप्रस्थः, संन्यासिन् m. ISM, 8. वैराग्य, संन्यासः. ASCRIBE, . . निक्षिप 6 P, अध्या-आ-रुद्द 0., ( रोपयति ), कारणत्वेन संबंध 9P; ' . the defeat to my weakness ' मम दौर्बल्यात् पराजयः संभूत, दौर्बल्यं पराभवस्य कारणं, इति वदंति; 'a. overy thing to Fate ' देवाय तं सर्वमिति वदंति ; to whom shall I a. the blame ' कस्मिन् दोषं निक्षिपामि, कं दोषपक्षे स्थापयामि पाप कर्म च यत्परैरपि कृतं तत्तस्य संभाव्यते ( Mr. I ) ' is a. ed to him ' &c. ASHAMED व्हीण, व्हीत, लज्जमान, त्रपान्वित, लज्जित, वीडित, पित, ( with instr. ) ; ' to be a ' लज्जू 6A, ही 3P, षप् 1 A. ASHES, 8. भस्मन n., भसितं, पांशुः भूति f.; te reduce to a. ' भस्मावशेष . कृ 8 U, भस्मी-भस्मसात् कृ ; ' to be reduced to a. ' भस्मी-भू 1 P ' reducing to a.' भस्मीकरणं. - AsEY, . पांशुवर्ण, धूसर ; a pale' विवर्णवदन: 2 भस्मलिप्त, भस्मीकृत. ASHORE, adv. तीरे, तटे, उत्तीर, तटस्थ ०. AsrDE, adv. एकपार्श्वे ; पार्श्वतः 2 निभृते, एकांते; जनांतिकं, अपवार्य 'a to one's self' आत्मगतं, स्वगतं. Ask, v. . या 1 A, अर्थ 10 A, भिक्षू 1 A. 2 भ न्युज 7 A, प्रच्छ 6P ( all governing two BOC. ) - ING. 8. प्रार्थना, याचना. 2 अनुयोगः, पृच्छा. ABKANCE, ASKEW, ASLANT, adv. तिर्यक्, साचि ; ' looking &.' साविविलोकिन अपांगदर्शिन् (नी f. ). ASLEEP, . सुप्त, शथित, निद्रित, निद्रालस; ' he fell a. स निद्रावशं गतः ' fast a ' गाढ सुतः, गाढनिद्रावशं गतः. AsLOPE, adv. प्रवण ; प्रवणं. AsPECT, 8. रूपं, आकार, आकृति ; 'a gloomy a. विषण्णाकृतिः; ' he had a cheerful a. ' तस्य Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (.20 ) art हर्षो बभौ 2 अवस्था, दशा; 'all things wow a different &. ' सर्व विभिन्नावस्थायामवर्तत विपर्यास यातं 3 अवस्थानं'; 'my house has & northerly &.' उदगभिमुख में गृहं. 4 दर्शनं, निरीक्षण, संबंध: AsPERITY, . तीव्रता, रौक्ष्य, तैक्ष्ण्यं, कर्कशता. 2 विक्षमता, असमानत्वं. A PERSE, .८. अधिक्षिप् 6P, परिषद् 1 U, See OENSURE. 2 सिच् 6P, उभ 1 P. -ION, 8. आक्षेप:, निंदा &c. 2 सेक:, प्रोक्षणं. : ASPIRE .. 10 ( with dat. ), आ-अभिको 1 U, आप desid. ( ईप्सात ), प्रार्थ 10A, अ भिलब् 1, 4 P. -ING, ANT, 8. आकांक्षिन्अभिलाषिन् (ff.), ईप्सु ; 'a. to the throne ' राजपदाभिलाषी '& to the fame of a poet कवियशः प्रार्थी (R. 1. 3) ; जनोयमुचैः पदलंघनोत्सुकः (K. V. 64 ). -ATION, 8. गृहा, आकांक्षा, ईप्सा, अभिलाषः, लालसा; ' high a ' महाकांक्षा; 'these are, indeed, high a. ' दूरारूढाः दूराधिरोहिण्यः खलु एता आकांक्षा:. ASPIRATE, 8. महाप्राणः. Ass, 3. गर्दभः, खरः, रासभ:; 'a headed ' मंदधी, खरबुद्धि - ASININE, . रासभीय, खरसंबंधिन् (नी f.). [ सहस्रवोध ". ASBAPTIDA, 4 हिंगु 2, जतुर्क, बाह्लीकं, रामठे, ASSAIL, v. t. See ATTACK; 'the character of the king is a. ed ' दोषैर्नृपः सृश्यते ( Mr. 9). - ANT, 5. अभियोक्तृ m., आक्रामक:. S. AIN 8. घातकः हेतु ., उपांशुघातकः, प्राणहारक: -ATE, . . हन् ० ( घातयति ), मृ., यावद्, निभृतं हन् 2 P, वर्ध-हत्यां कृ ( with gen.). -ATION, 3. वधः, घातः, उपांश- निभृत-वधः. ASSAULT, v. t., 8. See ATTACK. ASBAY, 8. परीक्षा, निकष: 2 प्रारंभः, प्रथमा प्रवृति f. v. t. परीक्ष 1 A, प्रयत् 1 A, See ATTEMPT. ASSEMBLE .. समागम् 1 P संमिल 6 P, समुद समा-समभि- 2 P, संनिपत् 1 P, संगम् 1 A, एकीभू, एकत्र इ, संकुलीभू. -०. t. c. of roots above; समासमुपा-दृ 1 P, एकत्र कृ 8 U. ASSEMBLY, 8. सभा, सदस्., ., समाज, संसद्, परिषत् f. a. house' सभागृह, गोष्ठीस्थानं ' a hall ' आस्थानमंउप:- गृहं, आस्थानी नं; 'a room ' इंद्रकं, आस्थानं. - ASSEMBLAGE, 8. समूहः, संघातः, समाहारः, समुचयः, वृंदं, चयः, समुदायः, निवहः, समवायः, गणः, औषः, संघः, ग्रामः in comp. ; a. of kings ' राजक. ABSENT, . . अनुशा 9 U, अनुमन् 4 A. 2 ग्रह 9 , P अगांक 8 U, स्वीकृ, अभ्युपगम् 1 P. 2 P. 138 6 8. संमति, अनुमति, अनुशा, अनुमोदनं. 3. गीकारः, अभ्युपगमः. ASSERT, v. t. faq c., See AFFIRM. -ION, 8. वचनं प्रतिज्ञा, पूर्वपक्ष: ASSESS, v. t. at freq 10 or fa 10 or दा C. ( दापयति ). -MENT, 8. करनिर्धारण राजस्वग्रहणं. 2 करः, बलिः, शुल्क : रुकं, राजस्वं. सभ्यः, सभासद् m. 2 कर शुल्क माहिन 12. ASSETS, 3. विभवः, संपत्ति f. ASSEVERATE, .. सप्रति सशपथ - बद्र 1 P. -ION, 3. शपथपूर्वकं वचनं दृढोक्ति f. AsSIDUTTY, AssIDUOUSNESS, 8. व्यवसायः, उयमः, तत्परता, अभियोगः, उद्योगः, मनोयोगः, प्रसक्ति f. - Assrpuous, a. उद्यमिन् व्यवसायिन् उद्योगिन् (नी f.) ; तत्पर, सोद्योग, प्रसक्त, परायण, अभियोगवत् (ती f. ). -Lx, adv. तत्परतया, साभियोगं, सांयोगं, अविरतं प्रसक्तं, प्रयत्नतः. AsSIGN, . ८. निरूप् 10, निर्दिश 6 P. 2 म उप्-लृप् C., निण 1 P. 3 नियुज 7 A, 10. स्था . ( स्थापयति ). 4 दा 3 P, ऋ . ( अर्पयति ). 5 Ascribe, q.v. -ATION, द्रव्यसमर्पण दानं 2 संकेतः, अ भिसार : ; ' place of a. ' संकेतस्थानं. -EE, 8. प्रतिनिधिः, प्रतिपुरुषः, नियोगिन् m. -MENT, 8. निर्देशः, समर्पणं, दान, उपकल्पनं. AssIMILATE, . ८. सदृशी - एकी- कृ 8 U; ' a. food' परिपार्क नी 1 P, परिणम् . ( णमयति ) -ION, समीकरणं. 2 समता, साम्यं, ऐक्यं. 3 परिपाकः परिणामः, पक्कता. ASSIMULATE, See PRETEND. AIST..उप 8 U. साहाय्यं उपकारं कृ ( gen.); अनुग्रह 9 P. -ANCE, 8. उपकारः; साहाय्यं साहित्यं. - ER, ANT, 8. सहायः, उपकृत् 22, उपकारिन् ?., साहाय्यकर्तृ m. 2 उप in comp. ; ' a. master ' उपगुरुः. ABSIZE, 8. न्यायसभा 2 अर्धपरिमाण. - v.. अर्धमूल्यं निरूप 10 or संख्या 0. ( ख्यापयति ). ER, 8. मूल्यनिरूपकः. ASSOCIATE, .. संसर्ग संगति-समागर्म कृ 8 U; संवस् 1 P, संमिल 6 P, सहवासं कृ, संगमनुव्रज् 1 P; ' deer & with deer मृगा मृगे: संगमनुत्रजांत. - . t. संयुज् 7 U, 10, संश्लिष् c., संगम् . ( गमयति ). 8. वयस्यः, मित्र, सहचरः, अनुषंगिन् m., सजुस् 22, सहवासिन् m. - ION, 8. संगमः, संसर्गः, संगः, समागमः, साहचर्य, संयोगः, संश्लेषः ; 'a of the good with the good ' सतां सद्भिः संग ( U. 2 ) 2 सभा, स माज:, पंक्ति f.. परिषद् / AssoRT, v. ८. यथाक्रमं स्था . ( स्थापयति ) or रच 10 or विन्यस् 4 U पृथक कृ 8 U. -MENT, 8. वि. म्यासः पृथक्करणं, रचना, ܕ Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (91) SS ASSAGE, . . प्र-खप-शम् . ( शमयति ), तुष 0, -at-10.-v. i. 7-37-4 P.-ASSUASIVE, ०. शांतिप्रद, शामक. ABSUME .. ग्रह 9 P, धृ 10, आदा 3A 2 Arrogate, q. v. 3 ग्रह, सिद्ध व मन् 4 A; प्रमाणं विना वद् 1 P; &. ing to be true ' तत्सत्यमिति गृहीत्वापि ; a. ed silence ' कृतकं मिथ्या-मौनं. -ING, a. See ARROGANT.-ASSUMPTION, S. ग्रहण, धारण. 2 कल्पना; on the a. that he is a fool' स मूर्ख इति मत्वा 3 प्रतिज्ञा; प्रमेयं. ASSURE, . ८. प्रति इ, प्रतीति कृं 8 U, विश्वम् c. 2 दृढीक, संस्तंभ 9 P or C., सुनिश्चित . कृ. (Oneself) प्रति इ 2 P, विश्वस् 2 P; निभयेन कथ् 10; सनिभयं दृढं वद् 1 P. -ANCE, विश्वासः, प्रत्ययः, दृढः प्रत्ययः, प्रत्याशा 2 साहसं प्रागल्भ्यं. 3 विश्वास कारणं, प्रत्यय हेतु:. 4 योगक्षेमः, अभयवचनं. -ED, . असंदिग्ध, सुनिभित, असंशय, दृढ -EDLY, adv. नियतं नूनं खलु, असंशयं ; 'I a. feel, I feel a. ed' इति मे निश्वयः, दृढं मन्ये. ASTERISM, 9. नक्षत्रं, तारा, तारकं का. ASTERN, adv. नौपश्चिमभागं प्रति. ASTIMA, 5 श्वासः, श्वासरोग:. - TIC, . श्वास रोगपीडित. AsroNISH . . विस्मि . ( विस्माययति, विस्मापयते ), विस्मयं जन् . ( जनयति ), विस्मयाकुलीक 8 U, चकित . कृ -ED, . विस्मित, विस्मयाकुल, चकित; ' to be a विस्मि 1 A, विस्मयवशं गम् 1 P. -ING, . विस्मयकर (री), अद्भुत, सामर्थ. -MENT, 8. विस्मयः, भावर्य, चमत्कार:. AsrOUND, v. ८. विमुह् , विस्मयाकुल . कृ 8 ए, व्याकुलीकृ, जडीकृ; 'a. ed with fear' साध्वसजडाकृत:. AsTRAY, adv. उत्पथं'; ' who goes a .' उन्मार्गगामिन् (नी f. ), पथभ्रष्ट, भ्रांत, विपथगामिन् ' to lead a .' उत्पथं - हम्मा-नी 1 P. AsTRIDE, adv. प्रगतजघं स्थित, पादौ पृथक् कृत्वा स्थित ए. AsTRINGENT, . रूक्ष, कषाय. 2 संकोचनशील. -8. स्तंभकं. ASTROLOGY, 8. ज्योतिषं, नक्षत्रविद्या, दैवज्ञविद्या. - ER, 3. गणकः, देवशः, ज्योतिषिकः, कार्ततिक:, देवकः, मौहूर्तिकः, सांवत्सरिक:. - ICAL . ज्योतिष (श्री f. ), नक्षत्र in comp. ASTRONOMY, 8. ज्योतिःशाचं, ज्योतिषं, खगोलविद्या. -PK 3. ज्योतिर्विद् M., ज्योतिःशास्त्रज्ञ, ज्योतिषिकः, खगोलविद्याभिश: -ICAL, . ज्योतिष (षी f. ), नाक्षfre (की f. ), खगोलविद्याविषयक. Asrvre, a. विदग्ध, चतुर, निपुण, कार्यदक्ष. ASUNDER, adv. पृथक्, विरलं, विगत मंगल by वि; 'throw & विभिपू 6 P; burst &. ' विदीर्ण &co. 8 आश्रयः, शरणं, संश्रयः, , ASYLUM 8 आश्रमः गति f. ; 'seek with आ समुपाश्रि 1 U. AT, prep. (Denoting time or place) by loc. of noun ; * & Kas' i ' काश्यो; 'a. that time' तस्मिन्काले. 2 In other senses, by instr. or abl.; oft. by gerund, or loc. abs. ; a. this' इदं श्रुत्वा ; ' a his arrival ' संप्राप्ते तस्मि न; • a. his advice' तस्योपदेशेन'; 'a. what price ' कियता मूल्येन ; a. first प्रथमं ; '. last ' अंततः ; ' at once ' युगपत समं ; ' a. all ' मनागपि किमपि. ATHEIST, 8. नास्तिकः, अनीश्वरवादिन ११, निरीश्वरः. -ICAL . नास्तिकवृति - ATHEISM, 8. नास्तिक्य; ईश्वरनिंदा. 60. ATELETE, 8. मलः, मध्योद्धृ m. ATHLETIC, a. मल, बाहुवीर, बलवत् (ती), संनद्धशरी; exercise, sports ' व्यायामः. ATHWART, prep. विलोमं ; व्यत्यस्तं ; पारं प्रति pr. ATMOSPHERE, ४. गगनं, आकाशः शं अंतरि (री)क्षं, नमस् . 2 शून्यं -ICAL, आंतरीक्ष (क्षी f·), वायव ( वी f. ), आकाशीय. ATOM, 8. परमाणुः, अणुः, कगः, लवः, लेश; ‘a. io theory' परमाणुवादः -ICAL, परमाणुमय (यी f. ), सूक्ष्म. 2 अणुविषय. अणुविषयक. ATONE, .. प्रायभितं कृ 8 U, निष्कृर्ति क, प्रायमितेन परिशुध् ; प्रमृज् 2 P ; उपचारातिक्रमं ममार्टुमयमस्माकमारंभ: ( M. 4 ) ' to a. for the slighting of prostration' &c. 2 अनुनी 1 P, संधा 3 U, प्रशम् c. ( शमयति ) -MENT, 8. प्रायश्चितं, निष्कृति f. 2 प्रमार्जन. ATONIC . अग्निनाशक, अतेजस्विन् (नी / ). ATRAMENTOUS, a. See BLACK. ATROCIOUS, a. घोर, बीभत्स (of things ); अतिपापिन् (नी f. ), अतिदुर्बुन, पापिष्ठ, नृशंस - NE - ATROCITY, 3. नृशंसता, बीभत्सता, घोरता. 2 अतिपापे, घोरकर्मन् n. ATROPHY, 8. क्षयः, क्षयरोगः, अप्रयभावः. ATTACE, ७. ८. आसज् , अनुरंज् , संबंध c.; I a. great importance to public censure' लोकापवादो बलवान्मतो मे (R. xxv. 40 ); ' & friends to you by virtue' सदाचरणेनात्मनि मित्राण्यासजय- अनुरंजय. 2 आसिधू 1 P, आक्रम् 1 U, 4P, 10. 3 Ascribe, q. v. . . संबंध 9P, अनुषक्त 1P.ED . अनुरक्त, भासक्त, संप्र-सत. 2 KRISHNA/MI मन मनुराग, अविरक्त, (with loo ); sbo boa.' ऑस अज् - pass.; 'subjects aré firmly &. to the hani' देवे मनुरक्ताः प्रजाः LIBRARY 45875) 26455 Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - q.v. . - (M...1); fondlys'बगाळानुराग. -MENT, राचिनता, 'paya.' अवधान दा (with loc.).-AT ममुरागः, अभिनिवेशः, आसक्ति , प्रीति (., भक्ति TENTIVE; a. अवहित, सावधान, दवावधान, समाहिल, प्रसक्ति, आसंगः (all with loc.). 2 भासे. अपमान, आसक, अभिनिविष्टः 'closelya.' एकाप,भ, माण. नन्यवृत्ति, एकतान, सादर, दक्षिण (to ladies); • in-a .. ATTAGE, v.t. अभिड 1 P, अवस्कंद 1P, आक्रम् | to houses &c.' गृहदारनिरपेक्ष; a.ly adv. साव 10,4P, अभियुज् 7A; आपत् 1P, अभिप्रया । धान, अवहितं &c. .१२, प्रतियुथ 4 A3 भासद 0.2 आ-परा- 20%B | ATTENTATE, O.. . (क्षपति), तनक 80, (an opinion &c.) परामश 6P, प्रत्यवस्था 1A क्षीणी-कृशी-कृ.-ED, a. कृश, क्षीण, तनु, क्षाम, अप with loc.); 'a.ed by a disease ' व्याधि- बित (अपचितं गात्रं ). -ION, 8. कृशता, क्षामता, प्रस्तः, रोगाक्रांत:. -8. आभयोगः, अवस्कंदः-दनं, | कृशांगत्वं. भापातः, आक्रमः. ATTEST, V. 1. साक्ष्य दा 3 P; (साक्ष्येण) प्रमाणीकृ ATTAIN, V. (to) प्राप् 5 P, प्रति-प्र-आ-पद् 4 A, 8U, व्यंज 7P, प्रकटीकृ, दिश 6 P.2 साक्षिणक, सालम् 1 A, अधिगम् 1 P, आ-समा-सद C., अश्5 A3 क्ष्ये आहे 1 P.-ATION, 8. साक्ष्य, प्रमाण, प्रत्यक्षप्रमाणं. 'easy to a. सुलभ a difficult to a.' दुराप ATTIRE, 8. वेषः, वेवाः, वबं, परिधान, आभरणं, परिa., दुष्पाप a-MENT, 8. अधिगमः, लाभः, अवाप्ति च्छदः, नेपथ्य, अलंकारः; ' richly attired ' गृहीतf, प्राप्ति f., समासादनं. महाघवेषः, उदार-आर्य-नेपथ्यः . -V. . (वभेण ) भा. ATTAINDER, 8. कलंकः, अपयशस् 1.2 आधर्षण, च्छद् 10, वेष्ट 1 A, संव्ये 1 P. 2 भूष 10, See अभियोगः ADORN; 'a. ongself' वस् 2 A, 'a. ing busiATTAINT, V... आधृष c., अभियुज् 7A,2 Stain, ness 'नेपथ्यविधान. ATTITUDE, 8. संस्थिति , संस्थितं, भावः, अवस्था, ATTEMPER, V. 1. यथांशतः मिथ् 10 or संयुज् 10. | वृत्ति , आकारः; ' hostile a.' वैरभावः, विपक्षवृत्तिः2नियम् 1 P, शम् . (शमयति ). ATTORNEY, 8. परकार्यसाधकः, प्रतिपुरुषः, हस्तकः. ATTEMPT, ... प्रयत 1A,घद 1 A, उपक्रम 1A, ATTRACr, ५. t. आ.समा कृष् 1 P, अनुकृष् ( in भारम् 1 A, उद्यम् 1 P, प्रवृत् 1 A, वेष्ट 1 A, व्य. grammar); आवज 10, अभिवणी 1 P, विमुह ., बसी 4P(शमीलतां छेनुं व्यवस्थति 8.1).2 Attack, वि-प्र-लभू c.-ION, 8. आ-आमा-कर्षणं, आवर्जनं; अनु१.v.-8. यत्नः, प्रयत्नः, उद्यमः, आरंभः, प्रयासः, कर्ष:-पेणं.2 प्र-व-लोभनं. -IVE, आकर्षक, आकउपक्रमः, प्रवृति , उधोगः. पणशील, मनोहर, चित्तापहारिन्-हारिन् (णी/.).2 ATTEND, V. 1. उपस्था 1 U, संनिधा 3 U, आ-समा- मोहक, प्रलोभक. गम् 1P; 'a. the meeting' संसदि संनिहिती भव; ATTRIBUTE, V.t. See AsCRIBE; 'a. ing to 'a. school' शाला गच्छ.2 अनु-इ-या 2 P, परिवृ., thernselves false greatness' आत्मन्यारोपितालीसहगम्, 'good luck a. s our lord in every काभिमानाः । Ka. 108 ). 8. धर्मः, उपाधिः, गुणः.2 respect' सर्वथा पति नः स्वामिनमभ्युदयाः (Rat. विशेषणे. -IVE, a. वाच्य, विशेषक-ण. I.)3 (on, upon) उप-पयुप-स्था 1 A, उप-आस् ATTRITION, 8. घर्षणं, पेषणं, क्षयः, 2 अनुतापः, 2 A, उपचर 1 P, उपसेन् 1 A, Q desid. (शुभ्रष अनुशयः. से), (with acc.).4 (to words) 15 P, आ- ATTUNE, V. 1. तालोपेत . 8 U. 2 एकताल कृ, कर्ण 10,'a to me' मधन शृणु; 'a. now' सा- तुल्यस्वर-तौर्यषिक कृ. प्रधानो भव, अवधीयता; (duty &c.) अवधा 3 U, म- AUBURN, M. पिशंग (गी.), गौर (री.), कापश, नः-दा, निधा, 3U, मनो युज् 10, (with loe.); अवेक्ष पांडुवर्ण. 1 A.5 विलक्-प्रतीक्ष् 1 A. -ED, . समेत, परिवृत, AUCTION, s. घोषणपूर्वको द्रव्यविक्रयः. - RER. 8. ससमन्वित, अनुयात, सहित, स in comp; 'a. by घोषणं विक्रेत m. mald-servants' सखीगणपरिवृता, सखीपरिवारा. AUDACIOUs, a. प्रगल्भ, निर्भय.3 साहसिक, निर्लज्ज, -ANCE, S. उपस्थानं, संनिधान शुश्रूषा, उपचारः, | धृष्ट, प्रतिभानवत् (तीf.).-NESS,-AUDACIAY,.. उपासन, सेवा. -ANT, a. आनुषंगिक (की/.), सह- धृता, प्रागल्भ्य, साहस, प्रतिभानं.3 निर्लज्जत्वं. गामिन् (मी.), सहचारिन् (णी/.). -8. अनुचरः, | AUDIBLE, a. स्फुट, श्रवणक्षम, श्राव्य, कर्णगोचर सेवकः, अनुयायित् m., परिचरः; 'a group of a.s' श्रोत्रयाच.-AUDIBLY, adv. स्फुट; 'in-a'भस्कुद, अनुवाविवर्गः, परिच्छदः, परिवारः, परिवहः. -AT- निःशब्द; ' began to sob i.' निःसन्दं रोदितुमारेभे TANTION, . आसक्ति , अभिनिवेशः, अवधान, ममो- (Ka. 135). योगः, भवेक्षा, अप्रमावः, अप्रमनना.2 अनुष्ठान, उपसे- | AUDIENCE, S. समाकर्णेन, श्रवणं, निशमनं. 2 दर्शन बन.परामसता; 'a.to one subjeot' एकाग्रता, निवि have ana.' दर्शनं लम् 14 (राजदर्शन लेभे Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ I wish to be tavoured with ana.'दर्शनान. | AUTHORITY,..प्रभुत्व, प्रभावः, शक्कि अधिकाप्रहमिच्छामि (M.4); 'give a.' कर्ण दा 3P, | रः, प्रभुत्व.3 ऐश्वर्य, आधिपस्य, आज्ञा, शासन, नियोSee ATTEND (to). 3 प्रेक्षकाः , श्रोतृवर्गः, श्रोतारः. गः.4 प्रमाणं, भातवचनं, निदर्शने, 'Panini lsan 4सभा, परिषद्, रंगः (आलिखित इव सर्वतो रंगः | a. in this respect' अत्र विषये पाणिनिः प्रमाण.5 8.1); 'a.chamber' दर्शनगृहं. . प्रामाण्यं, विश्वसनीयता. 6 गुरुत्वं, गौरवं. 7 अधिAUDIT, V... (गणितं) शुध ., अनुसंधा 3U, परीक्ष कारिन् m., नियोगिम् m., अधिकृतः पुरुषः, प्रभुः. 1A.-8. गणितशोधन-परीक्षणं &c. -OR, 8. श्रोतृ -ATIVE, C. सप्रमाण, शासनानुरूप, वैधिक (की ); m.2 गणितशोधक:-परीक्षक:. -ORY, 8. See a. ly, adv. शासनेन; सप्रमाणं. AUDIENCE. | AUTHORIZE, V... प्रमाणीक 8 U, सप्रमाण क.. AUGHT, 8. किमपि, किंधन, किंचित्. अधिक, नियुज् 7 A, 10. 3 अनुज्ञा 90, अनुमम् 4 AUGMENT, V. 1. वृध ., एथ् c., आप्यै ., प्रचुरीकृ A; 'a.ed person' अधिकृतः पुरुषः. 8U, उपचि 6 U.-v.i. वृध्-ए-1 A, उपाधि pass., | AUTOBIOGRAPHY, s. आत्मवृत्तकथनं, आत्मचरितप्ये 1A.-8. वृद्धि 1.2 आगमः. -ATION, 8. वृद्धि । f., वर्धनं.2 उपचयः, ऋद्धि, समुत्रात f. AUTOCRAT, S. सम्राज्m., अधिराजः, अनियंधितशाAUGUR, 8. शकुनज्ञः, निमित्तज्ञः, पूर्वलक्षण:.-v.i. सनः.-AUTOCRACY, साम्राज्य, आधिराज्यं. शुभाशुभं परीभ 1 A or आलोच 10.2 अनुमा 3 A, | AUTOGRAPE, 8. स्वहस्तलेखः, -4. स्वहस्तलिखित. शंक 1A; ' this does not a. well for tho AUTOMATON, S. स्वयं चलन यंत्र. success of your undertaking' तव कार्यसिद्धेनेंत- AUTUMN, 8. शरद /-AL, a. शारत्कालीन, शारदीय, च्छुभलक्षण. - Y. . निमि न ज्ञान, शकनज्ञानं. 2 शकुन, __शारद (दीf.). 2 शरदिज अजन्यं, पूर्वलक्षणं, निमित्त. AUXILIARY, 4. सहायभूत, उपकारक, सहकारिन् AUGUST, a. महनीय, अत्युत्कृष्ट, अतिमहत् (ती/.), (णी.).-. सहायः, उपकारकः, सहकारिन् m. महामहिमन । ऐश्वर (रा.), प्रतापवत् ; 'a. queen' AVAIL, U... उपक 8 U, अनुग्रह 9P; gen. ex. आरूढ प्रतापा राज्ञी. -8. श्रावणः, नभस्य:- नभस् m. by instr. with अर्थ, गुण &c.; ' what a.s thy - NESS, 8. महाप्रतापः, ईश्वरत्वं. weeping , child ' वत्स कि रुदितेन. 2 4-उप-युज् AUNT, S. पितृस्व(व) सf., मातृस्व(ब्व) सf., पि- 7A, 10; 'a. ing himself of the opportu. तृश्या, मातुलानी, मातुला-ली. nity' गृहीतावसर:. -v.i. सफल . भ, हिताय. AURICLE, 8. कर्णशष्कुली.-AURICULAR, G. कार्णि- फलाय-भ, लाभाय-भू.-8. प्रयोजनं, उपयोगः, गणः. क (की), श्रावण (णी/.).2 करें-उपकर्ण कथित, 2 फल, हितं, लाभः, अर्थः; 'of no a. 'निष्फल, जपित, गुप्त. व्यर्थ &c. -ABLE, . प्रयोज्य. 2 सफल, हितावह. 3 AURORA, 8. उपस्., अरुण:. प्राप्य, लभ्य; ' not a.' दुर्लभ, असुलभ, अनुपलभ्य. AUSPICE, 8. शकुनं, निमित्तं, पूर्वलक्षणं; a. 9 अनुग्रहः, AVENT-GUARD, 8. सेनामुखं, रणशिरस् .. आश्रयः, प्रसादः. -AUSPICIOUS, a. शिव, शुभ, । AVARICE, S. लोभ, लालसा, जिघृक्षा, वितहा.-AVAशिव-शुभंकर, मांगलिक (की/.), कल्याण (णीf.), RICIOUS, a. लोभिन् (नी.), धनलुन्ध, अर्थपर, मि. मंगल, भद्र; 'a. time' लमवेला, शभलमं. 2 श्रीयुक्त, । संपच, लुन्ध, कपण. -LY, ado. अतिलोभन, रुपणवत्. सौभाग्यवत् (सी./.). 3 प्रसत्र, अनुमाहिन् (णी. ). -NESS, S. कृपणत्वं, कार्पण्यं, अतिलोभः, लुब्धता. -LY, adv. शभक्षणे; सौभाग्येन, क्षमेण. -NESS, S. AVAUNT, interj. अपेहि, अपसर. कल्याण, मंगलं, मांगल्यं, सौभाग्यं, भई, भेम:-मं, शभं. AVENGE, ... प्रतिक 8U, प्रति(ती)कारं कृ, AUSTERE, . तीब्र, उग्र (तपः), निचर, कर्कश, क- ( with gen.) वैरानण्यं गम् 1 P (with loo. of ठौर, निर्दय, कठिमः ( in taste) शुक्क, रूक्ष, offonder ).2 नियंत् 10, शुध .; 'a.a wrong' कटु.-IrY, 8. उग्रता, कठोरता &c;.: religious , वैरनिर्यातनं-वैरसाधनं-कृ. 3 दंड 10, प्रतिहिंम् 7 P. है.'तपस् , फछ. -ER, 8. प्रतिकर्तृ m., प्रतिहिंसकः, वैरशोधकः. AUTHENTIC,-AL, a. अकृत्रिम, तथ्य, प्रमाणयुका अ- AVENUE, B. द्वारं, मार्गः; वीथि निरूपंक्ति-वृक्ष-श्रेणी/. कल्पित, सत्य.-ATE, V. 1. सप्रमाण 4. 8 U, प्रमा- AVER, Pt. सपतिज्ञं-सशपथं वद 1P, दृढ व 2 P. पीक.-ITY, . सप्रमाणता, सत्यता, प्रामाण्यं-ALLY, AVERAGE, a. सामान्य, मध्यम.-8. मध्यमावस्था, मade. सप्रमाण, प्रमाणानुसारण. ध्यस्थता; 'on ana.' सामाग्यतः, स्थूलप्रमाणेन. AUTHOR, ..कार:-कृत् in comp. ; 'a. of Gadi-| AVERSE, 4. परास्मुख (खी/.), विरक्त, प्रतिकूल, वि. dhari' गदाधरीकारः-फत ग्रंथकार:.2 फत् m., प्र- परीत, देषिन् (णी/).2 अननुकूल, वाम; 'tate तm., लेखकः.2 प्रवर्तकः, भारंभकः, उत्पादकः, ज. beinga.' प्रतिकूलतां उपगते विधी; 'a.togiving नकः, संपादयितु m. -BHIP, कर्तृत्व, प्रवर्तकता. intelligence' प्रवृत्तिदानपराश्मुखः, bea.' Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (to) अपावृत् 1 A, विरज pass. -NESS, AVER. (Manners) ग्राम्य विरूप, स्थूल. -NESS, . भद: SION, 6. विरागः, अप्रीति , द्वेषः, विमति , पति- क्षता; ग्राम्यता &c. 'कुलता, विरकि परामुखता, (with loc.). 2 | AwL, 8. भारा, चर्मप्रभेदिका. त्रास, भयं. Aws, 8. शके, किशारुः AVERT, V. 1. सं-परि-ह 1 P, विनि-अप-नि- c. AWNING,-8. वितान, आरछादांन. नि-व्या-अप-वृत् c., अपानुन 6 P; — with the face Awry, adv. तिर्यक, साधि, जि.2 विपरीत, प्रति. a. ed' विमुख-पराङ्मुख (खी.). लोम. प्रतिकूल. AVTARY, 8. पजर, वीतंसः, विटकः, पक्षिशाला.. AXE, 8. टंकः, परशु:. कुठारः, परश्वधःAVIDITY, S. Avarice, q.v.2 अतिशहा, कौतूहलं. | AxION, S. तत्त्व, सिद्धांत:.2 वचनं, सूत्र. -ATIC, u. 'AVOCATION, 8. कार्य, म्यापारः, नि , कमेन . | (8.) in comp. 2 आकर्षण. Axzs, 8. अक्षरेखा, अक्ष:, ध्रुवः. AvorD, r... परिह 1 P, वि-परि-वृज् 10, प्रोजम 6 P, AxLE, 8. अक्षाग्रं. हा 3 P, त्यज् 1 P.-ANCE,-ING, ४. त्यागः, वर्जन, | As, adv. तथेति, एवे, आम्, नूनं. परिहारः,-हरणं. AYE, adv. सदा, सर्वदा, अजलं. AVOUCH, V... सनिभयं-स शपथ-वद् 1P. 2 परार्थ | AzURE, . नील, नील-आकाश-वर्ण. वद्, नियंह 1 U. Avow, t... प्रकाश स्पष्ट-वद् 1 P.2 स्वीकृ 8U, B. अंगीक, अभ्युपगम् 1 P. -EDLY, adv. स्पष्टं, प्रकाश, प्रकट. BABBLE, V.i. जल्प् 1 P, प्रलपू 1 P.2 रहस्यभेद कृ AWAIT, V. 1. प्रति-ई 1 A (तवागमनं प्रतीक्षते), ___8 U. -ING, s. जल्पः , प्रलपितं. -ER, s. जल्पकः, प्रतिपाल 10, टदृश 1 P. 2 प्रत्यासद् 1 P, लग्न . वाचाट:, वाचाल:, पलापिन् M., वावदूक:. संपद् 4 A; उपस्था 1 U, आपत 1 P, ( with BABE, BABY, S. शिश:, शावकः, दारक: (रिका/.), gen.): destruction (death) a. s those that स्तनधय:.-HOOD, S. बाल्यं, शैशवं, बालभावः. -ISH, are born ' विपदुत्पनिमतामुपस्थिता (R. VIII. 83). a. बालिश, बालेय. AWAKE, V. i. वि-प्र-बुध 4 A, निद्रां त्यज 1 P, वि- BABEL, S. संकरः, कोलाहल:, संकीर्णनादः. निद्र ।. भ, जागृ2 P.-.t..AWAKEX, जाग ., | BAROON, 8. वानरः, कपिः, मर्कट:. बुध् ८., निद्रा भंज 7 P.2 अन् . (जनयति ), उनि BACCHANALIAN, 8. मद्यपानासक्तः, मयाप्रियः, पानरत :. ., उत्था . (उत्थापयति ).-. जाग्रत (ती/.), BACHELOR, ४. अकृतदारपरिग्रहः, अकृतोद्वाहः, अविउत्रिद्र, प्रबुद्ध, प्रजागर, जागरूक. वाहित.. AWARD, V.1. दा 3 P.2 दा. (दापयति). -.. BACK, ४. पृष्ठ, पृष्ठदेशः, lying on the b.' उनाननिर्णयः; विचारः, आज्ञा. शयः; behind ono's b.' परोक्षे-सं. -adv. प्रति, AWARE, . विज्ञापित, सावधान. 2 वेदिन्-ज़ in comp.; | अपा, नि, परा, with verbs: पुनर्निवत् 1A 'come or by 7 9 U, See Know. b.,'' give b.' प्रतिदा 3 U. -prep. See BEAWAY, a. परोक्ष, अविद्यमान, अनुपस्थित ; दूरस्थ. FORE. -V. 1. अनुमु 1 A, समर्थ 10, रभ 1 P.2 -adv. अलं, कृतं ( instr.). 2 अपेहि, अपसर. ( horse ), आ-अधि-हह 1P.3 पराणु 6P, See AwE, 8. साध्वसं, भय, त्रासः, आदरः, संभ्रमः, आदर- DRIVE. - BITE, V. . परोक्षे अधिक्षिप् 6P, परिषद प्रयुक भयं; I approach the king with a.' च. 1U, असूयति ( D.) with dat.; पृष्ठमांसं अद् 22 कित नृपस्य पार्श्वमुपैमि (M.1); "stand in a.of' | or खाद् 1 P ( with gen.). - BITER, ४. पिशुनः, भी 3 P, अस् 1, 4 P. -v.t. भा..,त्रम् ., संभ्र. पृष्ठमांसादः, परिवादरतः. -BITING, ७. पैशन्य, परिमेण आकलीक 8 U; 'a. ed., struck with awe' | (री) वाद:. - BONE, १. पृष्ठवंशः, कंशहका. संभ्रांत, विस्मयाकुल; भयाकुल, भयविभूत, ससाध्वस, -DOOR, S. पक्षद्वार, पक्ष. -GAMMON, . चर्मपहि -AWFUL, a. धोर, दारुण, भीषण. भैरव (वी/.) काक्रीडा. -GROUND, S. पभामि; throw into (ot things).2 अतितेजस्विन (नी/.), महातेजस, the b. 'lit.) टिपथानिवार 10, निभते स्था 0. भादरणीय, पूज्य; how a. is royal greatness' | (स्थापयति); (fig.) · Urvasi throws अहो दुरासदी राजमहिमा (M. 1).3 प्रशांतगंभीर Lakshmi into the b.' उर्वशी प्रत्यादेशः श्रियः (अरण्यश्रीः). -LY, adv. सभये, अत्यंत. -NESS, I (V.1); रतेरापि हीपदमादधाति (K. III. 57). 6. तेजस् ।. दारुणता, घोरता. -ROOM, 8. अंतर्गृह, अंतः-उप-शाला. -8IDE, 8. AWHILE, ade. किंचित्कालं, त, क्षणं यावत्. । पृष्ठभाग:-देश:.-SLIDE, V.i. स्वधर्माद भ्रंश् 1A, AWKWARD, a. अकुशल, अदक्ष, अक्षिप, अपटु.20, 4 Por च्यु 1 A. -STATES, 3, उप-प्रच्छन-सोपान Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ b. influence' प्रच्छन-सामथ्र्य-गुण:. - WARD, a. 8 विवेचन विगणनं, समतोलन.4नुल्यता, समानभारता. 'पराङ्मुख (खी.), अतीतकाल. 2 मंदधी-मति, मंद, -...तुल 10 (तुलयति); 'b. accountsसम (of a boy ). 3 अनिच्छु, प्रतीप. -WARDS, adv. 8 U, शुभ ०. 2 ( In thought) विविध 7 P; परा, प्रति, with verbs; पृष्ठतः, पृष्ठभागे-देशे. 24- विलप . - ED, . तुलित.2 तुल्यभार समीकृत. भात, प्रतीप: गतागत; 'move b. and. forward' ] BALCONY, s. वरंडः, प्रग्रीवः, वितदि-र्दी. गतागतं-गमनागमनं-कृ8 U. BALD, a. वि-अ-केश (शी.), मुंड, खलति.2 अना. BACON, S. शूकरमांसं. वृत, नम्र, असंस्कृत. 3 असभ्य, अशिष्ट, अलंकारहीन. BAD, a. निंदित, गर्थ. 2 अशुभ, अभद्र.3 असार, निर्गु- BALDRICK, . मेखला, कांची, रस (श)ना.2 राशि. ण, आहित; gen. ex. by दु:, वि, कु, कि, कत् , अप, मंडलं, ज्योतिभक्रं. prefixed; 'a. b. man' दुर्जनः; दुर्दैवं &e.; कुपथः | BALE, 8. भांडं, भारः; द्रव्यपोटलिका. -FUL, A. 'ab. way'; मतिः; किसखा 'a b. friend' सशोक, क्लेशात,दःखित.2 प्राणहर (f.), विनागिन अपयशः ‘b. fame', infamy; कदश्वः 'ab. | (नी/.), See DEADLY. horse.' -LY, adv. Gen. Ex. by दुर्, कु; b. BALK, V.t. See BAFFLE. - 8. सेतुः, सेतुबंध: prepared ' कुनिर्मित; 'smells b.' दुर्गंधः अस्यः | BALL, L. कंदुकः ( for playing); गोलः-लं, वर्तुलं, b. bitten' तीव-बलवत्-अमुख-दष्ट; 'b. off' दुःस्थित, मंडलं; 'eye-b.' तारा. 2 नृत्य क्रीडा; 'b. room कष्टापत्र, दर्गत. - NESS, s. Ex. by (4.); 'b. of नृत्यस्थानं. result' परिणामः दुराचारः. 2 दर्जनता, दृष्टता.3 BALLAD, . गीत, गांति /., गान; 'b.singer' गायक: निःसारता, निर्गणता, अभद्रता. • BATI.AST, . पोतस्थैर्यद्रव्यं. BADGE, 8. चिह्न, लक्षणं. BALLOON, 8. विमानं, आकाश-व्याम-यानं. BAFFLE, t. t. व्यर्थी-मोघी-कृ 8 U, खंड 10, भं 7 | BALLOT, 8. गुटि(लि )का. P, प्रति-वि-हन 22.2 पराभू 1 U, पराजि1A; •b. BALM, 8. गुग्गुल:, वृक्षनिर्यासः. 2 प्रशमः, शांतिः ed in efforts' भग्नोधमः; 'the scene b. s des- -Y, आ. सुरभि. 2 तापहर (रीf.) शांतिद, उपशमक cription' वर्णनविषयातिक्रांतं तत्स्थान. -ED, I. BALS.AM. 8. विलेपनं, अभ्यंजनं.-IC, 6. स्निग्ध,चिक्कण खंडित, भग्नाश, मोघाश; पराजित. BAMB00, वणः, वंशः, कीचकः (sounding b.). B.AG, 8. पट:-, प्रसेवः, स्यतः, काषः - leather b.' BAMBOOZLE, See CHEAT. चर्मभलिका. -... स्यूते निधा 3 U. BAN. . घोषणं.2 अभिशापः, आक्रोशः. 3नि-प्रतिBAGGAGE, 8. सामग्री, उपकरणं, साधन: - bag and षेध:.-... अभिशप 1 U, प्रतिषिध 1 P. .' सर्वमपि गृहीत्वा. किमपि नावशेष्य. BAND, S. बंधः, पाशः, बधनं. 2 समूहः, श्रेणी. 3दलं, BAGATELLE, 8. क्षुद्रविषयः, अगुर्वर्थः. गुल्मः-ल्म ( of troops ).4 तूर्यसमूहः, वादित्रगणः. BAGNIO, S. स्नानागारं. 2 वेशवासः, वेश्यालयः, -७. संमिल 6P, संयुज 10. See ASSEMBLE. BAIL, 8. प्रतिभः, लग्नकः, प्रातिभाव्यं; admitted to BAN DAGE, S. बंधः, बंधनं, पट्टः, आवेष्टनं. b.' प्रतिभदानेन मुकः.-... लग्नकंदा 3 U, दत्वा BANDIT, s. दस्युः, चोरः, स्तेनः. मच्छ. BANDY, V... इतस्ततो विक्षिप् 6 P. 2 विनि-मे 1 A; BAILIFE, 8. आसे ., ग्राहकः. •b. words' वाचा उत्तरं दा 3 U. - LEGGED, a. BAIRN, s. See BABE. प्रज, प्रगतजान. BAIT, s. 371f7t; b. fixed to a fish-hook '13- BANE, . गर:-रे, विषं. 2 (fig.) नाश-अनर्थ-मुलं, शयुतं पिशितं.2 प्र-वि-लोभनं. -0.. प्र-विलुभ् c. 2 क्षयकारणं, विनाशहेतुः, आधिः, वामाः कुलस्याधयः आमिष दा 3 ( with dat.); आमिषं बडिशे निधा (S. 4.) 'are a b. to the family.' - FUL, u. 3 U ory 2 Por Farao C.; 'this is surely a b. विषान्वित, सविष, विनाशिन् (नी), विनाशन (नीf.). to catch me' मां वशीकर्तुं नूनमिदमामिषं प्रकल्पितं. BANG, V. 1. प्रह 1P, तर 10, अभि-प्रति-हन, 2P. 3( horses ) विधम् c.; भुज c. -.i. भोजनार्थ -8. आघात, प्रहारः, कराघातः. विश्रम् 4 P. BANGLE, . वलय:-यं, कंकणं. BAKE, ...(कंदी) पच् 1 ,तप ., भ्रस्ज 6 P. BANISI, V. 1. वि-निर-वम ., प्रज.2 निराक 8 - ED, . पक; 'b. brick' पक्केष्टका; कंदुपक्क.-En, U, नि: उत्-मृ c., अपानु 6P, निरस 4 P; the 8. कांदविकः; आपूपिक:. - HOUSE, . आपाक: thought was b. uid from his mind ' सा पिता कंदुm.f. मनसो निरस्ता.-MENT, 8. विवासनं, निर्वासन, प्रवाBALANCE, S. तुला, मापन:; ' beam of ab.'तु- | (७) जनं.2निराकरणं, निरसनं. लादंड:-यष्टिf.2 शेषं, अव शेषः; ' what is the b. BANK, B. तार, कूल, नट-टी, रोधम् ॥, कच्छ, the against ne' मया देयः (व्य-)शेषः कियान्वर्तते. other b.' पार; 'sand b.' सैकतं. 2 नागार Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - -- V. 1. कूलेन परिवद 1 A or c.-ER, . धमागार- moon' धानः शशिन वीक्ष्य बुक्कयंति; भ 1P. पतिः प्रेष्ठिन् m., कुसीदिकः. . -0... त्वच-बल्क-अपनी 1P or निष्क 1 P.BANKRUPT, . पणदान-गणशोधन-अक्षमः, सर्वस्व-| ING, .. बुद्धनं, भषणं. -ra. बाल्कल (ली.), च्युतः, परिक्षीणः, निर्धन: -CY, 8. परिक्षीणता, पणशो- | वामय (यी/.). धनाक्षमता, &c. BARLEY, .. यवः, प्रवेटः: 'b. broth' यवसुरा-3 - BANNER. S. ध्वजः, पताका, केतनं, वैजयंती, केतुः । b. corn' यवः; 'unripe b.' कुल्माष; 'b. BANQUET, S. विशिष्टभोजनं, स्वात्रभोजनं. -v.t. मि- water ' उदमंथः . ष्टानः भुज् e. or संतुष c.-v.i. विशिष्टानं भुज् 7A BARM, 8. सुरा-मय-मंड:. or भक्ष 10; 'the horses were b. ing upon the BARN, 8. कुशूलः, धान्यगार, धान्यसंग्रहस्थानं. grass' अश्वास्तृणं यथेष्ट भक्षयंत आसत. BAROMETER, ४. आकाशतोलनयंत्र. BANTER, V. 1. भस् 10 A, निं 1 P अधिक्षि- BARRACK, 8. सैन्यावासः, सैन्यागार. -... सैन्यागारे 18 P.2 अव-वि-उप-हम् 1 P. -8. निंदा, अधिक्षेपः, स्था c. (स्थापयति ) or निवस् . भवहासः,&c. BARREL, 8. दीर्घगोलाकार काठपात्रं.2 (Of guns) BANTLING, S. See BABY. नाडि-डी.., नालि-ली. BANYAN, ४. वटः, न्यग्रोध:. BARREN, u. वंध्य ( lit. and fig.).2 व्यर्थ, मोघ, BAR, S. अर्गलं-ला, अर्गलाबंधः. 2 प्रत्यूहः, अंतरायः. | निष्फल. 3 (Ground ) अनुर्वर, अशस्यप्रद, मरुस्थ3 शलाका (of a cage.)4 दंड:; 'iron b.' लोह- लं-ली. 4 शुन्य, रिक. -NESS, ४. वंध्यत्वं. 2 वैयदेड:, लोहपिंड:. 5 सैकत. 6 न्यायसभा. - V. 1. नि- ___थ्य, शुष्कता. ' प्रति-रुध् 7 U, नि-प्रति-षिध् 1 P, निराकृ8 U, निरस | BARRICADE, . प्राकार:, वप्रः-ग्रं, प्राचीर. -... वि4 P, निवृc. or निवार 10.2 अर्गलेन बंध 9 P. प्रति-रुध 7 U, See OBSTRUCT. BARB, 8. कर्णः, शूलायं. 2 अश्वतनुत्रं. --ED, . क- | BARRIER, 8. वृति, वप्रः-प्रं, प्राकारः.2 सीमन f.. णिन् (नी/.). सीमा, पर्यतः-तं. 3 विनः, प्रत्यहः, अंतरायः, व्यापात:. BARRARIAN, 8. ग्राम्यः, असभ्यः. 2 म्लेच्छ: ; यवनः | BARRISTER, S. उनरवादिन M., पराथें वक्तृM.; किरातः. 3 विदेशीन M., वैदेशिकः. स्मृतिशास्त्रकुशल:. BARBAROUS, I. वैदेशिक (कीf.).2 अशिष्ट, अस- BARROW, s. शकरः.2 उन्नत भुभागः, भ्य, अश्लील. 3 निष्ठर, क्रूर, निर्दय.-IY, ude. कर•| BARTER, 8. विनिमयः, प्रतिदान, पार (1) वर्त:.-... वत्, निष्ठुरवत्, श्वापदवत्, पशुवत्. - BARBARITY, विनि-मे 1A, परिवत् c. b.ed for 5 cows' पचग 8. निष्ठरता, नृशंसता, क्रौर्य, असभ्यता, अशिष्टता. (गृहं &c.). -v.i. भांडविनिमयेन वाणिज्यं कृ8 U, BARRER, ४. नापितः, क्षौरिकः, भरिन् m. b.'s | व्यवह 1 P. wife' नापिती; ' b.'s business' नापित्यं. BASE, . नीच, अनार्य, खल, दुष्ट, कदर्य, जघन्य, अधम, BARD, S. वंदिन् m., वैतालिकः. नि-अप-कृष्ट. 2 विजात, हीनजाति, अनभिजात, अकुBARE, I. अनावृत. शून्य. 2 केवल, मात्र in comp. ; लीन. 3 कृपण.4 (Notes) धीर, गंभीर; 'b. metal' "on the b. ground' अव्यवधानायां भूमावेव (ka. कुप्य.-8. अधोभागः, मूलं, तलं, उपष्टंभः.2 मुर्धन् m., 151). 3 विवस्त्र; ' b. footod' पादुकाहीन, अनाव- भूमि/.3 वास्तु . पोटः; based on ' ex. by मूल तपाद; ' b. headed ' अनावृतशिरस ; b. faced ' in comp.; delusion b. ed on ignorance' निर्लज्ज, धृष्ट; ' thread b.' (clothes ) जीगानि अज्ञानमूलका भ्रांतिः.-LY, adv. नीचतया, अधर्म &c. वासांसि.-... नग्नीक 8 U, विवस्त्रीकृ; उच्छद् 10. -LESS, I. निर्मलक, निराधार, अमूल. -NESS, S. 2 अपह 1 P, अपनी 1 P, उत्कृष् 1 P.-LY, adr. अधमता, अनार्यता, निकृष्टता; अकुलीनता, वैजायं; मात्र, केवलं. 2 कथमपि, कष्टेन, कृच्छ्रेण. - NEss, s. गांभीर्य. शून्यता, विवसता. 2 क्षीणता, दैन्यं. BASHFUL, U. हीमन्-लज्जावत् (ती/.), सबीड, अपिBARGAIN, S. संविद , समयः, अभ्युपगमः, 'ab. त, सलज्ज, शालीन, सत्रप, विनीत, भीरु. -LY, adv. was strack' इति समयः कृतः - buy tho horse, सलज्ज, सरपं, सबीड; his face b. bent down' it is a good b.' स्तोकमूल्येन लभ्यतेयमश्वः क्रीगीहि लज्जावनतमुखः, अपाधीमुखः. -NESS, . लज्जा, अपा, नावदेन; 'in tho b.' अपि, अपरंच.४ पणः, विपणः, व्ही:, ब्रीडा, शालीनता, विनयः, भीरुता. क्रयविक्रयनियमः.-... पण 1 A, व्यवह 1 P. BASIL, 8. तुलसी, कुठेरकः, पर्णासः. BARGE, . केलिनीका.2 तरालुः, पहिलं. - MAN, . | BASIN, BASON, 8. भांडं, द्रोणी.2 जलाशयः, तडागः, नाविकः, पोतवाहः. | कासारः. 3 आलवालं, आधारः, आवापः, भावालं. BARK, 8. स्व., वल्क, वल्कल:-लं. 2 पीतः, क्षनौः , - 4खातं । तरी:.-.i. बुछ 1P, 103 dogs b.at the Basrs, s. मूलं योनि-आधार:. Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ BASK, e... मर्यानपं नि-आ-से 1 A% 3b.s in the BAY, aपिंग, पिंगल.-.i. See BARK. -.खात, •morning sun' बालातपं निववते. **: ; turn to b. 'stand at b. w ar BASKET, B. मंजूषा, पि (पे)टकः, करडः, कंडोल:. स्था 1 P; 'b. salt.' समुइलवणं, सैधवे. - MAKER, 8. वैणवः, वैदलकार:.-WORK, S वैदलं. BAYONET, . निर्मिशः, गुलिकाप्रक्षेपणीसंसक्का छुरिका. BASS, S. See BASE. 2 कटः; •b. reliof' प्रति- BAZAR, 8. आपण:-ण, पण्यवीथिका-वीथी, विपणि-णी छाया. f, हहः, निषया. BASTARD, . , . आरज, कुंड, कुलटोत्पत्र कौलटेय, | BE, .i. भू 1 P, अस् 2 P, वृत् 1 A, विद् 4 A, कानीन, विजन्मन् , दासीपुत्रः (त्री/), विजात. b. it so' भवन, एवं-तथा-अस्तु. - BEING, S. भा. BASTE, V... लगुडेन तड 10 or प्रह 1 P or आहन वः, अवस्था, वृनि., अस्तित्वं, सत्ता. 2 भूतं, सत्व: U.2 सि 4 P.- BASTINADE, ७. लगुडा घातः, त्वं ; ' rational b.' सचेतनः, प्राणिन् m.; 'corpora गदापहारः, ताउनं. b.' शरीरिन् M., देहिन् m.; 'Suprome B.' पर BASTILE, S. प्राकारयुक्त दुर्ग. मेश्वरः, परमात्मन् m. 2 जन्मन् ॥., संभवः, उत्पत्ति BASTION, . वप्रः-प्रं. -. सत् (ती/.), वर्तमान : ‘b. that' यतः, य. BAT, 8. जतका, अजिनपत्रा. परोष्णी, तैलपायिका.2 य- | स्मात् ; cx. by abl. or instr. of nouns. टि, गदा, लगुड :. BEACH, 8. (समुद्र-) तीरं, कूलं, वेला, तट-टी.-r,a BATCH, S. गणः, संघः, समूह:. तटयुक्त, कूलमय (यी /.). BATE, See ARATE. . BEACON, 8. आकाशदीपः, महोल्का. BATI, . स्नानागार, स्नानकुंडे, अवगाहनस्थान. BEAD, S. गुली, गुटिका; 'astring of b.s' माला BATHE, V. i. ना2 P, मम्म् 6P, ( loc.); गाह् 1 हारः; 'a rosary of b.s%3 ' जप-अक्ष-माला A, वि-अव-गाह (with acc.).-vt. स्ना . (स्ना- | ‘telling b.s' जपमालां गण् 10.- MAN, S. जपक स्न-पयति); प्रक्षल् 10, धाव् 10; अभिषिच् 6P, नि- रणे नियुक्ती जनः . मस्ज् c. (मज्जयति ). -ING, 8. स्नान, निमज्जनं. BEADLE, S. राजदूतः , दंडधरः. अवगाहनं, अभिषेक:. -०. स्नानीय; 'b. cloth' स्ना- BEAK, . पंच, पंचू:, मुख, सुंड:-डं.-ED, a. चंच नीयवन. मत् (ती ), तुडयुक्त. BATIOs, s. नाचता. 2 गांभीर्य. BEAM, 8. तुला, स्थूणा%; 'of a balanco' दंडः, यह BATING, prep. See EXCEPT. f.3 of a carriage'धुर/.2 किरणः, अंशः; Se BATLET, S. रजकप्रयुक्तः काठमुहरः. RAT. -... प्रोत्-वि-लस् 1P, स्फुर 6P; ' BATOON, . दंडः, गदा, यष्टि f., लगुडः. face b. ing with joy' मुदा विलसदाननं. -LESS BATTALION, S. गुल्मः -ल्म, वाहिनी, सैन्यदलं. a. निष्प्रभ, निस्तेजस्. -1, 6. भास्वत् (ती/.), भा BATTEN, v. i. 31# 1 A, 4914 1A ; the wolf सुर, देदीप्यमान, अंशुमत्. b. s on the lamb' अजा (मांस ) भक्षणेनात्मानमा- BEAN, s. माषः, शिंबिकः. प्याययति; उदर भृ 3 U.-... प्यै ., संवृध c., पीन | BEAR, .. वह 1 P, नी 1 P.2 5 1 P, आल। १. कृ8U. 1 A, भृ 3 U (राज्यभारमुवाह-वभार). 3 सह 1 A BATTER, V.t. मृद् 9 P, चूर्ण 10, मैथ 9P, निष्पि मृष 4 P, 10, क्षम् 1 A. 4 प्रसू 2 A'उत्पद् ९. 7P; प्रभंज 7 P.-Y, 8. मदन, पेषण.2 कामानश्रेणी. अन् . (जनयति); "Satyavati bore two sons BATTLE, 8. युद्धू, रणः-ण, समरः, संग्रामः, संख्य, प्र- to the king' नपेण सत्यवस्यां पुत्री जाती,-उत्पादि. धनं, आहवः, आजि.;समिति, युध f., b. array' तौ, नृपः सत्यवत्यां पुत्रावजीजनत् the same sense म्यूहः, सैन्यविन्यासः; 'b. axe' परशुः; 'b. ery' ox. in स नैषधस्य मुतायां पुत्रमुत्पादयामास ( R सिंहनादः, वेडितं; b. field' रण-समर-&c. भूमि f., XVIII. 1 ) he had a son by the daughter, रणांगण.-ti. युध् 4 A. - MENT, . सच्छिदः &e.5 (Cherish) भृ 3 U, धृ 1 P; I b. ne प्राकारः, भित्ति malice to you' तवोपरि द्वेषं न धारयामि, or न त्व BAUBLE, 8. अल्पमूल्यं आभरणं, अल्पार्घ क्रीडनक. मम द्वेषपात्रं-स्थानं ; ' he bore himself bravely BAWD, . कुटिनी, दूती, शंभली. - ny, s. दूतीकार्य ; on the occasion' तस्मिनवसरे तेन माधु आचरित कुहिनीकर्मन् 1.-, . गति, भराडू, अविनीत, नीच; धीर विक्रांत : 'b. witness' साक्ष्यंदा 3 P ( witl •bawd-house' वेश्याश्रमः, वेशः. gen.); b. company' सहचरः (रा.) भू1P BAWL, e. i. आ-उत्-कुश 1 P, उच्चैः-तारस्वरेण श- b. name' नाम भृ 3U, or ५ 10 ; व्यपदे दायते (D.); रट् 1P, न 1 P, उद्घष 10.-ER, भज् 1 A; (एवंत्र्यपदेशभाजिनः U. 6); ' b. fruit 8. भा-उत्-कोष्टm., उद्घोषक:.- ING. S. उत्क्रोशः, | सफलीभू, फल 1 P; 'b. in mind' चित्ने अवधू 16 उद्घोषणं. मनसिक, अनुस्म 1 P. 8. अक्ष:, भकः, भालुक Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (28) -BORN, a. जात, उत्पत्र, प्रसूत, संभूत; to be b.' जन् : BEAU, S. सुवेशः, सुभगंमन्या. 4A; उत्पद् 4 A; प्रस pass., उद 1 P, संभू; was b. | BEAUTY, ४. सौंदर्य, चारुता, लावण्यं, शोभा, काति in the form of a dwarf' वामनरूपेण जातः-अव- f., रूप, रमणीयता, अभिख्या, मनोजत्वं, श्री:, लक्ष्मीः . तीर्ण:.-back, v.i.परा-प्रति-नि-वृत् 1 A.-down, | -BEAUTIFY, B.t. शम् ., भम् 10, अलकृ 80. ....अपाकृ 80 पराजि 1 A, निपत . ' bore -BEAUTIFUL, BEAUTEOUS, G. मुंदर (रा.), down all opposition' सर्वमंतरायमपाकुर्वन्. -on, रम्य, रमणीय, कांत, मनोज्ञ, मुरूप, लावण्यवत् v.i. See APPLY. -out, u.t. (fig.) दृढ यात (ती.), रुचिर, शोभन, चारु (वी.), मंजुल; (D) समथ 10.-up, .. उदा., उत्तभ् , as | oft., by सु in comp.; समुख-मुस्थलं.-LY, ade. in अटिति घटनोनभितमिव (U. 3). 2 सह 14%; साधु, सुंदर, सुष्ठ, सु in comps. 'b. under grief' दःखप्रतिकारं कुरु, शीकवर्श मा BEAVER, . शिरस्त्राणभागः. गमः. -ER, . वाहः , हरः, वाहकः, in comp, वार्ताहरः 'b. of news'. -ING, s. अवस्थानं, BECALI, Ut. निर्यात व. कृ8 U, प्रशम् c. ( शमस्थिति . 2 वृनि., वर्त्तनं, आचरणं, रीति / यति ); See CALI. -BIRTH, 8. जन्मन् ॥., उद्भवः, संभवः, उत्पत्ति /., BECAUSE, conj. इति, हि ( not at the beginning जनि., उत्पादन, प्रसूति f; rich from his b.' of a statement); यतः, यत् ; more oft. ex. गर्भश्वरः; - high or noble b.' कुल, कुलीनता, by कुतः, कस्मात with abl.; by abl. or instr.; अभिजातता, अभिजनः, कुले जन्म. 2 वंशः , कुलं, b. he is liable to the charge of inequality अन्वयः.3 योनि f., मूलं ; ' pride of b.' कुलाभि and cruelty' (नेश्वरी अगतः कारणमुपपद्यते) मानः; blind from b.' जात्यंध, जन्मांध, जनु कुतः वैषम्पनेघेण्यप्रसंगात् ; b. of 'ex. by instr. षांध. -DAY, s. जन्मदिवसः-दिनं. -PLACE, s. or abl.; हेतोः , कारणात; 'b.of this' इति हेता:. जन्मस्थान-भूमि f. -RIGHT, 8. जन्मतो लब्धोधिकारः | BECK, 8. संज्ञा; संकेतः. -ON, v. .. शिरसा-हस्तेन पैतृक स्वत्वं. संज्ञा-संकेत दा 3 U. 2 संज्ञया आहे 1 P. BEARD, 8. श्मश्रु., कूचे मुखरोमन n; • wearing BECOME, V. i. भू 1 P, संपद 4 A; बृत 1A, जन long b.s.' दीर्घकूर्चाः (pl.).2 शकं, किंशारुः .3 4A; in majority of adjectives ex. by फलं, कर्णः .-... न्यक्कृ8 U, समक्षं अवज्ञा 9 U nouns with गम, प्राप् &c.; - became dejected' or निर्भत्स् 10 A or अधिक्षिप्0 P. - ED, M. विषाद गतः, विषण्णा बभव; - b. s hated' द्रुष्यतां सश्मश्रु श्मश्रुल, कूर्षधर &c. -LESS, M. महीन; याति; - became amazed' विस्मयमापदे . ing अजात-अनुन्त्रि-मश्रु.2 अप्राप्तव्यवहार. curious' समुपजात कुतूहल:; — what became of BEAST, 8. पशः, मृगः, जंतुः ; ' b. of prey' श्वा- the queen Sita' सीतादेव्याः किं वृनं ( U.2 ), किपदः; 'b. of burden'धुर्यः , धुरीण: ; b. in the मभवत्. -0... युज् pass., उपपद् 4 A, (with form of man' नरपशः . -IAL, -LY, . पशु- loc.); gen. ex. by अनुरूप, सदृश (शी.), उतुल्य ; जघन्य, पशुशील. चित, उपपन्न ( all with gen.); does this b. BEAT, S. आघात:, प्रहारः ताडनं. 2 स्पंदन, स्फुरणं. | thy matted hair' किमिदं जटानामनुरूपं, युक्र-सदर्श -४.. तड 10, प्रह 1 P, तुद् 6 P, अभिहन् 2 P, &c. -ING, I. उचित, अनुरूप, युक्त, उपपत्र; it is भाहन 2 A, (आहतायां प्रयाणा ). 2(defeat) | b.' सांप्रतं. -INGLY, adv. यथोचितं, यथार्ह, युक्त, विध्वंस ., भज् 7 P, पराजि 1 A, पराभू 10.3 अनुरूपं. आलु ., पूर्ण 10. -0.. स्पंद-कंप्-वेप-1 A. स्फुर BED, 8. शय्या, शयनं, तल्प:-रूपं, संस्तरः, शयनीय 0P; b. Very fast 'धमधमायते (D.).-down · leave the b.' मुंच शय्यां ; • confined to b.' निपत् c.; (prico) न्यूनीकृ. -into ताडनेन कृ or b. rid' शय्यागत, शय्याग्रस्त ; ' polluter of निर्मा 3 A; I shall b. thoo into a good boy' other's b.' पारताल्पकः, परतल्पगः; go to b.' नाडयित्वा ताडयित्वा त्वामहं विद्वांसं करिष्यामि.-off स्वप्2 P, शी 2A; b. chamber,' 'b. room' विद, प्रतिहन्. -about the bush, ( lit.) वनं ग्रह शयनागार, शयनगृहं, वासगृह ; 'b. clothes ' शय्यो9P, आलुड 10; (ig.) अप्रस्तुतमालप 1 P. पस्कराः; - b. sheet' शयनास्तरणं, उत्तरच्छदः; 'b. BEATIFY, ... परमानंद दा 3U. 2 अमरेषु गण् stead ' पर्यकः, खदा, मंच: 2 (of a river) मध्यं, 10, स्वर्गीयलोकमध्ये आरुह् . -Ic, a. अपवर्गद, रयपयः.3 फलकः. -BEDDING, s. शय्योपकरणे, मोक्षपद. शयनसामग्री. BEATITUDE, . मोक्षः, मुकि., निःश्रेयसं, अपवर्गः. | BEDASH, BEDAGGLE, See STAIN. निर्वाण, परमा गांतः, कैवल्यं; - desirous of b.' | BEDAUB, See DACB. मुमुक्षुः BEDECK, BEDIZEN, v. t. Parte 10, See ADORN. Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ BEDEw, u... आर्दीक 8 U, लिट् ., प्रोक्ष 1 P, 'having no b.' अनादि. 3 मूलं, योनि, प्रभवः सिन् 6P. 'b. with' आदि-आध- in comp.; 'in the b.' BEDIM, O... मलिनीक 8 U, कलुषीकृ; eyes b. आदी; 'from the b.' आमूलात्, आदितः, 'god ed with tears'बाष्पप्रकरकलुषां दृष्टि (8.6). has neither b. nor end' अनायनंत ईश्वरः. BEDLAM, 8. उन्मत्तानां निवासः, वातुलालयः. -., BEGIRD, V. . परिवेष्ट 1 A or c., अवर 7 U, आ-ITE, उन्म त, वातुल. परि- 50 वलय, रमना, in comp.; समुद्ररसना-उBEE, 8. अलि:, भ्रमरः, हिरेफः, शिलीमुख:, भंगः, म- | दधिवलया-पृथ्वी 'oarth begirt by sea'. धुकरः, षट्पद: ' honey b.' सरघा, मधुमक्षिका; b. BEGONE, interj. अपेहि, अपसर, अपयाहि. hiva' मधुकोषः; ' bees-wax' मधजं, शिक्थं. BEGREASE, v. . वसया लिप् 6P, or निग्धीक BEEF, 8. गोमांस. 8U. BEER, ७. यवसुरा-र, यवमयं. BEGRINE, See SoII... BEETLE, 8. पिंगकपिशा. 2 मुद्गरः. BEGRUDGE, See Envy, v. t. BEFALL, V. 1, आ-समा-पत् 1 P; ' such incidents BEGUILE, t.t. विनु ८., अतिवह c. (of time) b. worldly persons' आपतंति हि संसारपथमवती- (कथाभिदिवसमत्यवाहयत् ). 2 व्यामुह ८., वंच् 10, नामेते वृत्तांताः ( Ka. 175); उपस्था 1 U, उप- विप्रल 1 A, आकृष् 1 P; प्र-वि-लम् . नम् 1P (with gen.); कस्यात्यंत मुखमपनतं दः- BEHALF, (on or in) अय, अर्थे, हेतोः, कारणात, खमेकांततो वा; संपद 4 A, घट 1 A. कृते (with gen.). BEFIT, v. t. Sce BECOME. BEILAVE, n. i. आचर 1P, वृत् 1 A. व्यवह 1 P; BEFOOL, r... व्यामुह c., विभ्रम् c. ( भ्रमयति ). See Act. 2 वृनि कृ8 U, अनुष्ठा 1 P; ' well b. BEFORE, prep. (Time ) प्राक, पूर्व, अवोक, (with | ed' सदाचारः. - BEHAVIOUR, ४. आचारः, वृत्ति, abl.). 2 ( Place) पुरः, पुरतः, अग्रे, अग्रतः, पुर व्यवहारः, चेष्टितं, चरितं, आचरणं. स्तात्, (with gen.); समक्ष, साक्षात, प्रत्यक्ष.-adv. BEHEAD, V.t. शिरः (1.) छिद 7 Por कृत 6P. (placo) See above. 2 (Time ) पूर्व in comp.; -ING, S. शिरच्छेदः; • worthy of b.' शीर्षच्छेद्यः. • not heard b.' अश्रुतपूर्व. - conj. यावत् न-तावत् BEIEST, See COMMAND ( $. ). study your lesson b. ho comes ' यावदसौ नाग BEHIND, prep. पश्चात, पृष्ठतः, ( with gen.); अन च्छात तावत्पाठमधीव; एकस्म दुःखस्य न यावदंत (with acc.); 'concealing his body b.the creepगच्छामि तावद्वितीयं समुपस्थितं मे; 'b. hand' प्रागेव, ers' लतांतरित-लताम्यवहितविग्रहः ; he is tar b. ( backward)' मंदः, मंदधी:; b. the scenes' पूर्वमेव, प्रथममेव, अग्रे; 'b. mentioned' पूर्वोक्त, नेपथ्ये. -adv. पृष्ठतः; ' from b.' पभादेत्य, पृष्ठेनाप्रागुक्त; ' as b.' यथा पुरा, यथापूर्व, पूर्ववत् ' in गत्य. 2 अवरतः, अधस्तात्. 3टूरे, दूरतः + b. part' times gone b.'पुरा, गतकाले. पमादेशः, पृष्टं, नितंबः. BEFOUL, V. 1. दुष . (दुषयात); See STAIN. BEFRIEND, V. 1. अनुग्रह 9 P; उपक 8 U, साहाय्यं BEHOLD), v. t. TT1P, $1 A ; See See. कृ ( with gen.). -EN, G. उपकारज्ञ, कृतापकारंण पराधीन. -ER, 8. BEG, t.i. भिक्षु 1 A, भिक्षाटनं कृ 8 U, भिक्षां याच् प्रेक्षकः, दर्शकः, द्रष्टुm. 1 A. -V. 1. अंजलिं बवा-पादयोः पतित्वा विज्ञा c. BEHOOF, s. अर्थः, फलं, वृद्धि /., लाभः. (जापयति ) or निविद् . 2 याच् 1 A; अभि-प्र-अर्थ BEHOVE, v. t. Ex. by pot. pass. part., pot. 10 A; 'b. s. to say' विज्ञापयति; b. favour mood, or अई 1 P; • it b. ५ thee to assist me' of' प्रसद् c., अननी 1P. -GING, S. यांचा, प्रार्थना. त्वया मम साहाय्यं कर्तव्यं, साहाय्यं कर्तुमर्हसि &c., 2 भिक्षा, भिक्षाटनं.-BEGGAR, V. 1. दरिद्रीकृ 8 U, See BECOME, v. t. सर्वस्त 1P; — b.s description ' वर्णनातीत. BELABOUR, v. t. See BEAT. BELAY, B... प्रति-उप-रु 7U. 8. -प्रार्थकः, अर्थिन् m., भिक्षः, याचकः, दरिद्रः-LY, 6. निर्धन, कृपण. 2 नीच, अपकृष्ट. -४, ६. दैन्यं, | BELCE, V. 1. उम् 1 P, उद्गु 6 P. -ING, 8. उ. कार्पण्यं, दारिच, भैक्ष्यं. दूमनं, उशिरणं, उदारः. BEGET, V. 1. जन c. (जनयात), उत्पद् c.; प्रसू 2 A, BELEAGUER, See BESIEGE. म 6.P. -TER, 8. जनकः, उत्पादकः, जनयितm. BELIE, V... असत्यं आरुह ०. (रोपयति); मिथ्याभिBEGIN, B.t. आ-प्रा-रम् 1 A; प्र-उप-क्रम् 1 A, प्रस्तु योगं कृ8U; परि-अप-वद 1 A. 2 U, (प्रस्तूयतां भोः ), प्रवृत् 1A; 'the wind BELIEVE, V. 1. विश्वस् 2 P (with loc.), श्रदमा 3 began'बातोसरीभूत्. -NER, 8. आरम्धृ m., नव U (with loc. of person and acc. of thing); च्छाब:. - NANG, 8. भारंभः, उपक्रमः. 2 आदि m. प्रति-इ2P, (with acc.). 2 संभू ०., तर्क 10, मन Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ "A. -BR,.. विश्वासिन् m., श्रद्धालुः, श्रद्धान्वितः. आममित; ना-न-मित, आभुनः 'प्रवण, प्रह, भावर्णित: REETER, 8. विश्वास, विधंभः, प्रत्ययः. 2 श्रद्धा •b. on'कृतनिभय, सुनिभय, कृतसंकल्प, विहितप्रतिज्ञा स्तिक्यबुद्धि 1.3 मति, बुद्धि :: ' it is my b.' • eagerly b. on ( killing) each other' परस्पते मे मतिः मतं, इत्यह मन्ये. 453 रवधायतो.-8. नति, वक्रता, जिमता. 24कः, पुटLEE, adv. अपि नाम, किंस्वित्, भेद:.3 इनिलं, वांछा, निभयः, प्रवृत्ति , अभिनिवेश SLL, S. घंटा; 'small b.' किंकिणी; • b. metal' -ING, S. नति, नमन, अवनमन. स्य, पीतलाहै; . b. clapper' घंटावादक:. BENEATH, prep, adv. See BELow. ELLE, S. मुंदरी, रूपवती स्त्री सुभगमन्या. BENEDICTION, '8. आशिम् f., आशीर्वाद:; नांदी ELLIGERENT, 6, 8. बद्धसमर; योधनशील, युयुत्म. ( in dramas); आशास्यं, धन्यवाद:. 2 स्तवः, स्तुति ELLow,v.i. नद् 1 P, निनद, गजे 1 P, रस् 1P, f.-BENEDICTORY, M. मांगलिक (की/.); b. 1P, नई 1.P. -ING, s. गर्जितं, निनादः, ग- stanza' नांदीश्लोकः; नांदी. मं, रसितं. BENERACTION, S. उपकारः, उपकृत, हितं. ELLows, 8. भमा, दृति, भी, चर्मप्रसेविका. BENEFACTOR, ४. उपकर्तृ m., उपकारिन् m., हितकृत ELLY, 8. उदरं, जठर, तंद, कुक्षिः ; 'b. ache'उद- m., उपकारकः, हित-प्रिय-करः. 'शल:-लं; b. full' आकंठं; उदरपूरणं (s.); 'b. BENEFICE, . धर्मशिक्षकवृत्ति f. vound' आनद्ध; बद्दोदर; 'b. god' उदरभरिः, औ- BENEFICENCE, 8. उपकारशीलता, परोपकारः; उपरिक; 'b. worm' क्रिमिः; कृमिः. कारः, हितं, दया, कृपा, त्यागिता. . ELONG, v. i. 2 P, for 4 A, 1 P, with BENEFICENT, G. दान-त्याग-शील, परोपकारिन (णी pen.; or by an adj. from noun; — this book | I.), उपकारपर. 2 (things ) हितकर (0/), velongs to me ' ममदं पुस्तक, or मदीयमेतत् पुस्त- । हितकारिन्, हितावह. b. ing to Rima' रामसकाशवर्तिन; 'b. ing BENEFICIAL, U. हित, हितावह, उपकारक, लाभजनक; 0 spring' वासंतिक (की.); b. ing to the कल्याणकारक, सुखप्रद. ring;' राजकीय. 2 संबंध pass.; ' this does not BENEFIT, 8. उपकार:, हित, अनुग्रहः.2 फलं, लाभ: b. to you' नायं तव व्यापारः. • for public b.'प्रजाथे.-... उपकृ8 U, अनुग्रह ELOVED, A. प्रिय, इष्ट, दायत, वासभ; b. person' 9P, हितं कृ. लाभदा 3 U. इयितजन:, &c. BENEVOLENCE, ४. परहितच्छा, परोपकारिता, दमा, ZLow, prep. अधः, अधस्तात्, तलं, (with gen.). कृपा, उदारता.-BENEVOLENT, A. हितैषिन् (णी जन in comp. 3 अयोग्य, अनर्ह, अननुरूप, अस f.), उपकारपर, परोपकारशील, दयालु, परहितेच्छु.[श ( शी/.); the gods are b. Hari' अनु हरि Ly, ude. परहितेच्छया, कृपया, दयापूर्व. राः (S. K.)-adv. अधः, अधस्तात्; अधाभागे BENIGHT, ... तमसा आच्छद् 10.-ED, . तमोवृत, कोके (in hell).2 नीच, अवरत:. 3 इह, इह लोके. नैशत मसाक्रांत; ( tig.) अज्ञानतमोवृत. ELT, 8. मेखला, रस ( श) ना, कांची.-... मेख BENION,BENIGNANT, M. दयालु, प्रेमपर, सदय, मुलारूपेण परि 5U or परिवंट 1 A. वाद, कृपालु.-ITY, ४. दया, प्रीति /., कृपा, अनुग्रहः, SEMANGLE, See MANGLE. दयालुत्वं. SEMIRE, V. 1. पंकेन मलिनयति ( D.) or दुष् . BENISON, s. आशिम् ।., आशीर्वादः. (दूषयति). BENUMB, V. 1. जडयति (D.), जडीकृ8 U, स्तंभ 9 P. SEMOAN, See LAMENT. BEQUEATH, O... मृत्युसमये इच्छापत्रेण दा 3 U or SENCE, . पीठं; फलक:; 'b. of justice' धर्मासनं, c. (अपेयति ), or प्रतिपद् c.-BEQUEST, . म्यवहारासन रिक्थप्रदान. SEND, V. 1. नम् c. (न-ना-मयति ), अव-आ-नम् . BEREAVE, ... विनाकृ8 U, वियुज् 10, (with (नमयति), नाक 8 U, आवृज् 10, वक्रीकृ, भुज, instr. for of'); b.ed of Madana' मदनेन for-all-, 6 P; (bent under the load of breasts' विनाकृता.2 अपनी 1 P, भ्रंश ., 'to be b. ed' कुषभारानमिता, स्तनभरेण नमतामानीता, स्तनभारणावः | परिहा pass., वियु pass.-ED, BEREFT, a. रहित, fran; b. the brow' i he bent his हीन, वियुक्त, हत-गत in comp.-MENT, . विप्रयोगः, mind again to his task' स पुनरपि स्वकार्ये मनो | वियोगः, विरहः. व्यदधात-बबंध-न्यवेशयत् 'b. to one's will'शी- BERRY, s. गुली, गुटिका. कृ.-v.i.आ-अव-प्र-नम् 1 P, नम-लीन- 1P; BESCATTER, See SCATTER. 'rees b.down under the load of fruits' BESEECH, ...भनुनी 1P,प्रसद् ०., विनयम याच भवति नमास्तरवः फलागः (8.5)-BENT, O 1Aor प्रार्थ 10A.-ER,B. प्रार्थकः, याचक भर्पिm. Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (81) BESEEM,-LY, See BECOME. BESET, ०.८. रु 7 U, आकुलकि 8U, आक्रम् 1 U, 4P, संबाधू 1 A, उपपीड़ 10, अभिभू 1 P. -a. आकुल, अभिभूत b. with difficulties or dangers' संक टाकुल, अनर्थसंबाध, विपदमिभूत. BESEREW, o.. अमंगल मा 10 A. BESIDE, prep. पार्श्व, समीपं ये; अभितः परितः (acc.); निकटं-टे (gen.). 2 असंबद्ध ; 'b. oneself with joy आनंदपरवशः, आनंदेन विगतचेतन इव भूत्वा; ‘this is b. the question' अप्रास्ताविकं अप्रासंगिकं एतत्, अप्रकृतं. BESIDES, prep. Ex. by भिन्न, व्यतिरिक्त, अपर, इतर, in comp., or with abl. adv. अपरंच, अन्यथ किंच, अपिच, अधिकं. BESIEGE, . . रु 7 U. अव टप-रुघ, परिवेष्ठ 1 A or c., आक्रम् 1 U, 4 P. -ER, s. अव उप-रोधकः. - ING, 8. उप-अवरोधः, रोधनं. BESLAVE, . . वशीकृ 8 U, दम् . ( दमयति ). BESMEAR . . वि-आ-अनु-लिप 6 P, अंज 7 P, दिड् 2 U. - ED. C. लिप्त, अक्त, दिग्धः विषदिग्धः शरः • b. with poison '; रक्ताक्तः 'b. with blood'. BESOM, 8. मार्जनी, शोधनी. BESORT, .. युज् pass. उपप 4 A. BESOT, ..मुह, जडीकृ 8 U. - TED, मूढबुद्धि, मूढात्मन. BESPANGLE, . ८. वलयैः अनुत्र्यध 4 P or उप शुभ c. or भूष 10. BESTATTER, V. ४. मलेन सिच् 6P, मलिनयति (D.), कलुषयति (D.). BESPEAK, v. ८. सूत्र 10 दृश, कथ 10, See INDICATE ; आकृतिरेवानुमापयत्यमानुषतां (Ka. 132) b. s its being superhuman. BESPECKLE, BESPRINKLE, See SPECKLE, SPRINKLE. BEST . प्रशस्ततम, उत्तम श्रेष्ठ, परम, परार्घ्य; 'to the b. of one's capacity or power' यथाशक्ति, यावच्छक्यं; ' to the b. cf one's belief 'यथामति; " b. of ' ex, by रत्न or वर in comp. ; मीरत्नं, मुनिवर:.. BESTAIN, See STAIN. BESTEAD, . . लाभाय भू 1 P, हिताय कृप 1 A. BESTIAL, See under BEAST. BESTIR, ( oneself ) पेट 1 A, घट 1 A, प्रयत् 1 A, उपमं कृ 8 U, व्यवसो 4 P. BEsrow, v. . दा 1P, 3 U, प्रदा, प्रतिपद् C., ( with dat. ) त्रितृ 1P ( with loc.). 2 प्रयुज् 7A, 10, निक्षिप् 6 P; 'b. ing wealth on proper persons' वित्तस्य पात्रे व्ययः; ' great care seems to be b. ed on this picture ' इव मालेख्यं प्रयत्नतः - सुनिपुर्ण निर्मितमिति अनुमीयते ; 'b. oneself' सेब 1 A, आस्था 1 A, मनो ना. -AL, 8. दानं प्रतिपादनं. -ER, 3. दातृ m. प्रदः in comp. BESTAUGHT . व्यम, चिंताकुल; See ANXIOUs. BESTREW, v. . आस्तु-सस 5-9 U. BRIDE, . . पादौ पृथक् कृत्वा आ-अधिरुह् 1 P or अधिक्रम् 1 U, 4 P. BesrUD, . . अनुत्र्यधू 4 P, खच् 10. BET, 8. पण, प्रतिज्ञा. . . पण् 1 A (with gen. of thing staked); शतस्य पणते (S.K.): BETAKE, (oneself to ) . . आश्रि 1 ए, अंगीकृ 8 U; अरण्यवास मंगीचकार 'betook himself to forest residence'. BETEL 8. (tree) तांबुली, पुनागवली, नागलता; 'b. box' तांबूलकरकः, पूगपात्रं ;. b. nut पूगं, तांबूलं ; ‘b. box bearer ' तांबूलकरंकवाहिन् (नी f. ). BETHINK, . . अनुध्यै 1 P, विमृश 6 P; See THINK. BETIDE. . . आपत् 1 P, उपस्था 1 U, (gen.), See BEFALL; ‘may woe b. him' अभद्रं तस्य भूयात्. BETIMES, do. प्रभाते प्रातः, प्रत्यूषे 2 यथासमय, वेलायां यथावसरं. BETOKEN, . t. 10, TT C., See INDICATE. BETRAX, . . शत्रुकरं ऋ (अर्पयति), विश्वासघांतन ऋ. 2 भिड़ 7U; b. ed the secret ' रहस्यं विभेद. 3 Indicate, q. v. 4 बंधू 10 See OREAT ; ‘b. themselves' आत्मस्वरूपं प्रकटयंति. - ER, . विश्वासघातकः ; बंधक:. BETRIM, . . भ 10, अलंकृ 8 U. BETROTH, v. t. (वाचा) दा 3 U, प्रतिपद् ०., प्रतिभु 5 P, (dat.). -AL, . वाग्दानं, वाक्प्रदानं. BETRUST, See ENTRUST. BETTER . श्रेयस (सी f. ), भद्रतर, गरीयस्, प्रवास्ततर, साधीयस्; ‘b. than' बरं-न; 'better death than disgrace (I prefer death to disgrace ) ' वरं मृत्युर्न पुनरपमान: 2 ( In health ) ex. by विशेष: ; ' I am b. to-day' अस्ति मे विशेषोऽय (S. 3). - adv. वरं, श्रेयः, भद्रतरं, अधिकतर, अधिक. 2 (With verbs) ex. by तरां; 'he cooks b. than Rama' रामात्पचतितरां 8. श्रेष्ठता, प्रमुखत्वं वर्चस्वं ' get tho b. of ' अभिभू 1P, अतिरिषु pass. See EXCEL. v. t. c.; with (a.) -BETTERS, गुरुजनः, गुरव: (pl.). BETWEEN, BETWIXT, prep. मध्ये, अभ्यंतरे, अंतरे, मध्यस्थाने; oft. ex. by gen. of nouns; देशयोरंतरं 'distance b. the two countries '; 'b. joy and sorrow (tears)' शोकानंदमध्यवर्तिनी (Ke, 318). Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ XX BEVERAGE, 8. पानं, पेयं, पानीय; 'b. of the Gods ' अमूर्ण Bovv, 3. गणः, संघः, समवायः. BEWAIL, v. t. fag 1 P, 1 P, See LAMENT.ING, 8. शोकः, विलापः परिदेवनं. BEWARE, .. सावधान- अप्रमत अवहित- भू. 1 P; b. of your enemies' शत्रुविषये साबधानो भव ; 'b. lest you will be seduced by pleasures सावधानो भव नोषेद्विषयेः प्रलोभ्येथाः ; or तथा प्रयतथा यथानाक्षिप्यसे विषयै: ( Ka. 109 ). BEWEER, BEWET, See WEEP, WET. BEWILDER, . . आकुलीकृ 8 U विadiकृ, व्यासं-मुह C., संभ्रम C. ( भ्रमयति), जडीक. -ED, विक्लव, आकुलीभूत, आ-व्याकुल, विमूढ, विह्वल, संभ्रांत ; ‘b. what to do' किंकर्तव्यतामूढः, प्रतिपतिमूढ: -MENT, 8. संभ्रमः, वैतव्यं, संमोह:, व्याकुलत्वं. (.32) C. BEWITCH, C. ८. मुँह . सं-वि-परि, वशीकृ 8 U c. (मनां मदयंति ये Mal. 2); मंत्रण वशीकृ. 2 मनो ह or आकृष् 1 P. -ING, . मोहन (नी f), हारिन् (ना.). -MENT, 3. मोहनं, मोह: वशीकरण, माया, आकर्षणं. BEWRAY, See BETRAY. BEYOND, prep. परत: ( with abl.), अतिक्रम्यं. अतीन्य, (with acc.) ; h the forest is the Kai SEE आपच्छ 6 A; 'b defiance ' भ्रष् 5 P, आहे 14. -DER, 3. क्रेतु m. -DING, 8. आज्ञा, आदेश:, शीसनं. 2 मूल्यख्यापनं, अर्धघोषणा. BIDE, . . स्था1 P, वृत् 1 A. . . प्रतीभ् 1A. 2 सह 1 A BIDENTAL, BIENNIAL, द्विवार्षिक (की f. ), द्विवर्षण, वैवर्षिक BIER, 8. शवयानं, कटः, खाट:-टी. BIFOLD, द्विगुण, वैध (धी./.). BIFORMED . विरूप. द्विदत् (ती f. ), द्विरद. hasa ' तदरण्यमतिक्रम्य कैलासगिरि: ( Ka. 121 ); • Oh! Change b. bolicf' अहंा विश्वासांतिक्रांती (अविश्वास्यः ) दशाविपर्यास: ; 'b. comprehension ' अगम्य, दुर्ज्ञेय, दुर्बोध; b. expectations' मनोरथानामभूमि : (S. 7); gen. ox. by अति pr; अधिकं ‘b. measure ' अतिमात्रं ; ‘b. human power अतिमानुष; 'b this continent' द्वीपांतरे; ' lives b. his means' आयाधिकं व्ययं करोति. -dr दूरे, पारे-वं; ' go or pass h. अतिक्रम 1 U, अति- 2 P. Bras, 3. सहा, अभिलाषः 3 शीलं भावः 3 पक्षपातः, पक्षपातित्वं 4 प्रोत्साहन, प्रवर्तनं. ०. . प्रवृत् o., प्रशुद्ध 6 P, प्रोत्सह C. 2 साची कृ 8 U; दुष ( दूषयति). BIBBER, 3. मद्यपायिन् , सुरापः, मद्यपः. BIBLIOGRAPHY, 8. पुस्तकविद्या. BIBLIOMANIA 8. दुर्लभ पुस्तक संग्रहणोन्मादः or -व्ययता. BravLoUs, जलशोषक. BICKER, V. 3. कलहं कृ 8 U, विषद् 1 A, वाग्युद्धं कृ. -ING, 8. कलह:: विवादः, कलि:. 8 डिंबाहवः. BD .. भाव्यादिग् 6 P, आज्ञा C. ( ज्ञापयति ). 2 मूल्यं ख्या c. ( ख्यापयति ) or उद्धुषु 10. 3 निमंत्र 10A; ‘b. welcome स्वागतं वद् 1 P, or माह 1 P; 'b. attiou or farewell ' आमंत्र 10A, BIFURCATE, . ८. द्विधा कृ 8 U, विभिद् 7 P or c. -ED, रा. इचग्र. 2 विश्लेषित, द्विधा कृत. Bro, महाकाय, बृहत्काय ( of animate creatures ) ; महाप्रमाण, अतिप्रमाण, स्थूल, विपुल, बृहत् (ती./. ), पृथु (थु:, थ्वी / ) 2 Pregnant, q. v. 3 संकुल, पूर्ण, संकीर्ण, आकीर्ण; 'as b. as' परिमाण, परिमित, मात्र, in comp; बिल्वमात्र b. as Bilwa. ' - NESS, s. स्थूलता, वैपुन्यं &c. 2 परिमाणं, प्रमाणं. BIGAMY . ( एककाले ) द्रीपत्नीकरणं; द्विभर्तृकरणं. - ISI 8. द्विपत्नीकः; द्विभर्तका. BIGorns, s. स्वमतासति /, स्वमताग्रहः, सनिबंधं स्वमनालंबनं. - BrooTED, , BIGor, s निर्वाधशील, ( अविचार्य ) स्वमतरक्षिन (णी), निर्बंधेन स्वमतावलांबन. Brimo, See SwoRD. BILE, 8. पिलं. मायु:. -OUS, पैतिक (की f. ), मायुमय (यी f. ). BILINGUOUS. «. faíaz. BILK, See CHEAT. BIL, . पत्रं, लेख: 2 मंत्र (च), तुंडं -.. See KISS, or EMBRACE. BILLET, 3 पत्रं, लेख:, लेख्यं. 2 काठखंड. . . सैन्यानि वस् C. BILLION, S. खर्व:. Brows. महोनि f., कलोल, तरंगः .. तरंगायते ( D.). - Y, . कल्लोलमालाकुल, प्रचलदूर्मिमालाकुल; तरंगित. BIN, s. कुशलः, धान्यकोष्ठ :. BINARY, . द्विगुण, द्वैध (धी .. ). BIND, . . बंधू 9 P, ( lit & fig. ); नि-सं-यम् 1 P; 'bound by affection' स्नेहनिबद्ध : ; नियंत्र 10; • I am not bound by these rules' नाहमेभिर्विधिमिनियंत्रितोस्मि 2 आन 4 P, पिनह; 'b.together सं-बंधु, लिम् ; ग्रंथ 9P, संह 1 P, संयु7 U 10; ‘b. oneself' प्रतिज्ञा 9 U, प्रतिश्रु 5P; b. by oath ' शप् c.; b. on ex. by pot. pass., part, or अर्ह 1 P; 'the protection of your wife is b. ing on you. ' स्वया भार्याोपोषणम . Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (58) . वश्यमेव कर्तव्य. -ING, 8. बधः, बंधनं, वेष्टनं, पट्टः, आवरणं. - BOUND, C. बज्र, निषद्ध, संयत, नियंत्रित, आनजू; ' you are b. to obey my orders ' त्वया ममादेशा अनुरोद्धव्या एव, आदेशाननुरोद्धुमर्हसि ; • where are you b. ' कुत्र गंतुं कृतर्निभयोसि कुत्र गंतुकामोसि. BINAOULAR, व द्विनेत्र, विनियन. BIOGRAPHY, 8. चरितं जविनवृत्तांत : ER, 8. वृत्तां BLAIN, 8. स्फोटः, प्रणःण. लेखक:- आख्यात 8., चरितनिवेदक:. BIPARTITION 8. द्विधाकरणं. BPED 8. द्विपाद m., or द्विपद: BIRCE, 8. भूर्ज:, मृदुत्वचः, प्रतिविषा. - EN, a. भूर्जमय (यी f. ), भूर्जनिर्मित BIRD 8. बिहगः, विहंगः, -गमः, पक्षिन् m., खगः, शकुंतः, पतत्रिन् m., गरुत्मत् , द्विज:, पत्रिन् m., शकुंतिः, अंडजः, पतंग, शकुनिः; ' bird's eye-view' उच्चस्थानादालोकन, स्थूलदर्शनं, असूक्ष्मदृष्टि:. Brscurr, 9. अपूपः, पिष्टकः, पूपः. DIECT . . समांशद्वयेन विभज् 1 U, द्विखंडीकृ 8 U, द्विधा हिंदू 7 P. BISHOP . धर्माध्यक्षः -RIC, . धर्माधिकारः. Bir, . खलीनः नं, कविका. 2 खंडः, लवः, भागः; 'not ab. ' न मनागपि न स्तोकांशेनापि गंध: ( क्रियायाः गंधमात्रस्यापि अनुप्रवेश इह नोपपद्यते 8. B. 74 ). 3 पिंड, ग्रासः -०. ८. खलीनेन नियंत्र 10. BITCH, 8. शनी, कुक्कुरी, सरमा. BITE, v. t. 1 P; bit off a large piece' दतैर्महाखंड संदष्टवान् षक्तिवान् ; उत्पद 10, चर्ष 1 P, खाद् 1 P. 2 शीतेन पीड् 10. 3 अधिक्षिप् 6 P, See CENSURE. 4 पीड् 10, अर्दू 1 P, 10. 8. दंशः, दशनं. 2 दंतपदं, दशनांक: -ING, S. दंशनं ; “ b. of conscience ' मनसोनुतापः - दंशक. 2 पीडाकर (f.) 141 See STAIN. -ISH, a. burger, anaia. -NESS, 3. कृष्णमन् m., श्यामत्वं, नीलता, कालिमन् mi, तस् R., तिमिरं - SMITH, 8. कर्मकारः, लोहकारः, भ यस्कार:. BLADDER, 3. मूत्राशयः, वस्ति m., BLADE 8. ( Of a sword ) धारा, पत्रे, फलं. 2 (Of grass ) दलं, कांडं, अंकुर: 3 स्कंधास्थि n. BITTER . कटु, तिक. 2 (Touching) मर्मभिद्-छिद्. 3 उग्र, निठुर, परुष, तीक्ष्ण, कठोर. -Lx, adv. निठुरं, परुष. 2 अत्यंतं. 3 प्रमुक्तकंठं ( weeping b. ). NE88, 8. कटुता, शुकता, तीक्ष्णता. 2 दुःखातिरेकः, उग्रशोक: ' in b. of soul' दुर्मनायमानचित्त व समन्युना चेतसा. 3 कठोरता, परुषता, निठुरता. 4 मात्सर्य, पैशुन्यं. BITUMEN 3. शिलाजतु ., गिरिपुष्पक, गैरेयं, गिरिज, अश्मजं, अध्ये. BrvALVE, . द्विकोष. BLAB .. रहस्य भिद् 7 P. BER, 3. रहस्यभेदक:. BLACK, a. कृष्ण, श्याम, कृष्णवर्ण, काल. 2 निष्प्रभ, तिमिर, असित, नील, मेचक. 3 (fig. ) निंद्य, घोर, दारुण; 'b. deed ' अपयशोमलिन कर्म; ‘b. guard दुर्वृतः, दुराचारः, अभ्रमः, खलः. 8. कृष्णः, कृष्णवर्णः; ' clothed in b. ' नीलवन: - EN, ०.८. कृष्णकि 8 U, श्याम-नील. 2 दुष् ७ ( दूषयति ), कलंकी (D.) | ५ BLAME .. निंद्र 1 P, गई 1, A; दोष क्षिप् 6 Por आरुह ०. CENSURE; ' I am not to b. ममायं दोषः - 8. दोषः, अपराध: 2 गर्हा, आक्षेप, उपालंभ:, निंदा, जुगुप्सा; ' lays the b. on another अन्यस्मिन्दोषं क्षिपति - ABLE, . निंद्य, निंदनीय, गईणी, ग, वाच्य; 'ho is not b. or to blame' स न दोषास्पदं - दोषपात्रं. - ER, 8. निंदकः, परिवादकः, अधिक्षेपकः. -LEBS . अर्निय, निर्दोष, निष्कलंक, विशुद्ध ( pure ). -LESSNESS, 8. अनिंद्यता, अनवद्यता (अहो अनवद्यता रूपस्य M. 2 ), अवाच्यता, दोषाभावः. BLANCE, . . शुक्लीक 8 U, धवलीकृ. 2 निस्तुषयति (D), त्वचं निष्कुष् or अपना 1 P. 3 Avoid, g. v. BLAND, . मृदु, कोमल, मसृण, सौम्य, लक्ष्ण ' b. in speech त्रियंवद -IBE, . . श (सां त्व् 10, वातिभिः तुष, अनुनी 1 P, उपच्छेद 10. - S. MENT, 8. विलासः, विभ्रमः 2 प्रियवाक्यं, चाटूक्ति /, मधुरभाषितं, उपच्छंदनं, अनुनयः. 104, उपालभू 1 (रोपयति ), See नाहमपराधी, न BLANK, a. शुभ्र, शुरू; ‘b. with tear भयविवर्ण:विवर्णाननः. 2 शून्य, रिक्त, लेखारहित. 3 एकांत, अत्यंत; ‘b. despair ' एकांततो नैराश्यं. 4 अनुप्रास-यमक-हीन ( verse ). -8 लेखाशून्यं पत्रं. 2 शून्यता; रिक्तं, शून्यं. BLANKET, 6. कंबल, उर्णायुः, रत्नकः. BLASPHEME, v. ८. ईश्वरं निंदू 1 P or अवमन् 4 A or अभिश 1 U. -OUS, ईश्वर निंदक, पार्वडीय. - Y, 3. पाडता, ईश्वरनिंदा. BLABT, 8. वात्या, वातः, वायुवेगः, प्रभंजनः, जवानिलः. 2 ध्मानं (of horns ) 3 विनाश:, क्षय, अपायः ०. ८. विनश् ०., विहन 2 P, म्लानीक 8 U, विशु . क्षै c. ( क्षपयति ); 'b. ed by lightning' अशनिहतः -ER, 8. विनाशकः. BLAZE, .. ज्वल 1 P, प्र उत्-, दीपू 4 A, सं-उत्प्र - ; 'b. ing ' उज्ज्वल, प्रदीप्त, देदीप्यमान, भास्वर, See BRIGHT; b. abroad ' प्रकाश् c., प्रख्या ०. ( ख्यापयति ). - 8. प्रभा, असि f., n. दीति /, ज्याला; ' b. of light रश्मि अंशु जालं. BLAZON, . ८. भूष 10, अलंक 8 U 2 मख्या ०. . ( ख्यापयति ), प्रकाश ०., उद्घष् BLEACE, v. ४. निर्णिज् 3 U, भाव 1 P, 10, धवली 10. Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 40 . यति (D.); b.ed by rage' tya ri, &o.-8. तिरस्कारणी, व्यवधान, यवनिका. PRASAD अतिशीत (winter); शिविर, हेमंत , कपट. -TOLD, V. 1. वमेक मयने पिया 3 Uor (सी.), हिमसीत.2(ig.) मिरानंद, असुभम. *9 Por अव 703 b.ed बरत्र, अक्कनBABBYED, A.हिनाम, बुद्ध, पित, पिड 'b.eye! यन. -L, adv. अंधवा, मसमीक्ष्य, रमसा, साहसेन. र:&o. -NESS, S. अवता.2 अज्ञानं, मोह.. BEAT..रे 1A, ममें शम्द क80, 31 A. | BLINK, V.i. निमील 1P, निमिए 6 P.78,+ING, -nre, s. रेभण, मेषरुत, उरचनादः. निमि (मे)षः, दष्टिनिपातः, मिमीलने. BEARD, V... रक-रुधिर &c. (blood) मुच्.or BLISS, 8. परमसुखं, सुखातिशयः, प्रहर्षः, धस्यता, अत्यं10.or मोक्ष 10, with gen. of person or part तमुखं. 2 अपवर्ग: See BEATITUDE -PUL, a. blod; they b. the wound 'a: 1 Hot आनंदमय (यी.), धन्य, सानंद, परमसुखभाज। मु. .-...रक-रुधिर 1P, or मुच् 6P, or खावह. -FULLY, adv. परमानंदपूर्वक, सानंद, समुबं. प्रबर 1P; 'his hand b.s' तस्य इस्लाइधिरं लव -LESS, a. सुखहीन-रहित, निरानंद. ति; b.ing profusély' रुधिरपाग्भारनिस्यदिन् । BLISTER, S. त्वकस्फोटः, शोफः अण:-ण, 'b. on the TMALE); to b. for one's country' स्वदेशा- foot' पादस्फोटः, विपादिका.2 स्फोटजननः उपनाहः. जीवितं त्यज् 1 P. -ER, रकवावक:-मोचकः.| -0... स्फोटं उत्पद् . -we, . रकस्रावः, रकमोक्षण, रकनुति , रुधिर BLITHE, BLITHESOME, a. इष्ट, प्रमुदित, सानंद, प्र सत्रवदन. -LY, ada. सहर्ष, सानंद, इष्टमनसा. -NESS, BTECISE.दीषः, कलंकः, छिद्र ; un-b.ed' नि- .पार्षः, आलादः, भानंदः. कलंक, निदोष.2 अपयशस् ., अकीर्ति f. -... | BLOAT, V. t.वि., आप्य c., पीनीक 8 U. -v.i. मलिनयति (D.), कलंकयति ( D.), दुष्. (दूषयति). | स्फाय 1 A, वि1P, आप्यै 1A. -ED, a. शून BERNOR, P... सहसा संकच् 1P.2 सहसा अपस पनि, स्फीत, आप्यायित. 1Por भपकम् 10,4P or निवृत् 1A; परा- BLOCK, 6. 78;PACT (of stone); b. of snow' स्मुख (खी.) भू 1 P. शिलीभूत हिमं, घनं हिम. 2 बध्यशिला-काउं. 3 उपBEEND, V... मिथ 10, संयुज् 10, एकत्र कृ 80%; रोधः, प्रत्यूहः, अंतरायः.4 पिंडः, भार:.-up, t... to be b.ed' सं pass. समिल् 6P, एकीभू 1 नि-,अव-प्रति-रुध् 7U, रतंभ 9 P, प्रतिबंध9 P, P.-ED, . संमिश्र, ज्यामिश्र, संकीर्ण, संसृष्ट, मिश्री आवृ 5 U, (भावृत्य पंथानमजस्य तस्थौ R. VII. 31). इत. 2 एकरूप, एकीभूत. -ADE, V.1.5 7U, See BESTEGE.-:. उप-ब द-रोधः, परिवेष्टनं. -HEAD, . मृत्पिडबुद्धिः, स्थूलधीः, BLESS, o. t. Gen. ex. by Imperative or Benedictive of verb; मूढः, दुर्बुद्धिः, मूर्ख.. I b. that you may get a son'पुष लभस्व or लप्सीष्ठा:.2 आशाम 2 BLOOD, 8. रक, रुधिर, शोणित, लोहित, अलं, भमन् A, anfaa T 3U; faz1 P (with loc.); .. shed b.' रुधिरार्पणेन जीवितं त्य1P; take वयि वितरतु भई (U. 3)' b. you with auspi ono's b.' 2 P.2 गोत्र, वंशः, कुल; 'ot whole cious good.'3 सुखिन् (नी/.)-धन्य a. 8U; b.' सोदर, सोदर्य, सगर्भ ; सनाभि: 'ot noble b.' •was b. ed with a son' सुतलाभेन कृती कुलीन, अभिजात; 'ot royal b.' राजकुलप्रसूत.8 बभूव. -ED. धन्य, महाभाग, कल्याण (णी/.), ( Temper ) शील; hot-b.od'लीप्रकोप, सुकममंगल मुखि, सुखमाज: 'ot b. memory or | कोप; b. rising to the cheeks' कोपप्रदीप्तावनः. Rame'मुगृहीतनामम् (बी.), पुण्यालोक.-ED - v. t. ra fase 6 P or af 7 P. -LESS, a. To NEMA,धन्यता, कतार्थता.2 परमानंदः, परममुखं; कहीन. 2 रक्तस्राव विना. -LETTER, 8. रकलावकः, पर पर्द, अपधर्म:.-ING, . आशिस् ,भाशीर्वादः, रुधिरमोक्षक:.-RED, a. रक-लोहिन-वर्ण.-8HED, B. पाशीच.परः, हित, उपकारः, कुशल, धन्यत्वं रकलावः-पातः, नहत्या.-BROT, a. रकपूर्ण, शोणिसाकामः, मुबं. भुत. -THIRSTY, a. रुधिरप्रिय; बिघांसु, पोय. BEGHT, .. विफलीक 80, ना ., See BLAST - VKHREL, S. रकवाहिनी, नाडी, शिरा, असपहा, . schemes at policy b.ed by opposing tate' | मनी.-x, . रकमय (यी.,रकाक. ३कर, मा. विगुणविधियोगात्रयाः फरहीनाः (Ma.6). -.मा. रात्मक, मृवास : 'ab. I रात्मक, नृशंस Bab. battle it was' तस्मिन् यु. खेमहारकलावोऽभूत्. BLIND, a. afv, born b. sraty:;'b. follow- BLOOM, 6. See Blossom below; b. of youth' ing the b.'अंधपरंपरा:b.at one eye' मा वौवनपरः, नवयौवनं; - in the b.ing youth काण:.2 अज्ञान, इशान.-..बंधी 80, - प्रथमे वयसि नायौबने.रागः(कपोलराम:). . .. महाकाल Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (8) 1 P, 1 P, कुद 6 P. 2 14, WIA. BLOSSOM, a. gs, gyi, ggw:-*, xa:, q, माल:- स्कुद 6P, कुछ 1 P, भिद् pass. ; विकस 1P, मुकुलैः सच वः भू. -ED, -ING, 0. स्फुटित, प्रफुल, विकसित, भिन, विकच, स्फुटितकुसुम ; स्मित. BLOT, 3. कलंक:, दोष:, लक्ष्मन् n., अपयशस् n. 8 लोपः स्यामर्ष:. ०.८. मलिनयति ( D. ), दुष् 0. (दूपयति ), कलंकयति ( D.), कृष्णीक 8 U. 2 अस्पष्टी7: b. out विनश् ०., उच्छिद् 7 P, बिलुप् ०., व्यामृज ०., व्यामृज् 0.; b. ing paper ' मसी शोषकः, के पत्रं. ; BLOTE, . किला, सिध्मं स्फोटः, विस्फोट:, ब्रणःणं, सिमन् ; having b. es' किलासिन्, सिध्मल. -.. मलिनयति (D. ). BLOW, 8. आ-अभिघातः महार: पातनं निर्घातः; • Oh! the hard b. of Fate " अहह दारुणो देवनिर्घात: ( U. 2 ); 'b. with the fist ' मुष्टिघात : - महारः; to strike a b मुष्टिना तड् 10 or हन् 2 P or यह 1 P or अभि- आ- हन् 2 P ; युध् 4A, युद्धार्थं संमिल 6P. 2 स्फुटगं विकासः, फुलनं. - v. See BLossom ; oft. by स्मि 1 A ; ‘b. n Patala flower' स्मितपाटलं. 2 वा 2 P, वह 1P, प्रवह 3 श्वस् 2P, उच्छूस्, विनिश्वस्. . . उद्- हन् 2 P, उद्-धू 9 U, उत्- क्षिप् 6P, बहू. 2 उत्-, श्वि C., स्फाय् c. ( स्फावयात ); 'dust b. n by wind ' अनिलोद्धतं रजः 3 ( As an instru ment) मा 1 P, मुखमारुतेन पूर 10, (स्नान शंखानामापूर्यमाणाना Ka. 16 ); b. hot and cold निग्रहानुग्रह ( युगपत् ) प्रकटयति ( D.). -away, उद्- हन्, उद्धू, उत्क्षिप्. -out, निर्वा c. ( निर्वापयात ). -up, वि-उत्-धू, सहसा उन्मूल् 10. -upon, बीजू 10. -ING, 8. विकासः, व्याकोशः, स्फुटता, प्रोत्कुता. 2 नादः; ध्मानं. - PIPE, 8. धमनी; वेणुधमनी. BLUBBER,. तिमिमेदस् n. . . अतिरोदनात् उच्छूनमुख. (खी f. ) भू. -ED, . उच्छून, स्फीत. BLUDGEON, 3. लगुडः, गदा. BLUE, . नील, श्याम. 8. नीलः, नीलिमन् m., नीलवर्ण: -IBE, C. आनील, इषत्रील. Buure, a. स्थूल; See Bro. 2 रूक्ष, परुष, उम्र. BLONDE 8. प्रमाद, स्खलितं दोषः ० . प्रम 4P, 1 P; भ्रम् 1, 4 P. EB, 8 प्रमादिन् 7. स्वलनशील: -ING, 4. प्रमादिन (नी /- ), ममस, अनवधान, अदक्ष - INGLY, adv. सममाद, स्वलमपूर्व. Buure, . धाराहीन, अतीक्ष्ण, कुंठित, निस्तेजस्. 2 स्थूल, घन; मंद, अविदग्ध 3 सरल, भजिझ, ऋजुमकति. परुष, कर्कश, असभ्य. -०.८. कुंठीक 8 छ, afrigo. with (a.); y 1 P.8 म्यूनीक, श ० ( समयात ). -, ado. भ; पोक्त्या, सपारुष्यं भविदग्ध -NDS. अतीक्ष्णता, स्थूलता, पारुष्यं, &c. BLUB, 3. कलंक:, मलं, दूषणं. ०१. मलिनयति (D.), मलेन लिप् 6 P. BLUET, . . असमीक्ष्य अविचार्य पद 1 P. BLUSE, . . लज्जो नट् 10, व्ही 3 P, लज्जू 64, अप्] 1 A ; ब्रडिया श्रपया - अधोमुख . ( वी f.) भू 1 P. 2 अरुणीभू, लोहितायते ( D.). -०. ८. मीकृ 8 U. - 8. अरुणिमन् m., रक्तिमन् M., कपोलरागः. 2 लज्जा, जीडा, त्रपा, न्ही 'put to b. ' ही ०. ( हेपयति ). -ING, a. प्रकुन, विकसित; ' boars b. honors ' संभागरूपाणि विकसितकुसुमानि भारयात, संमानरूपपुष्पभरेणानतः 2 ( Blushtul) लज्जित, सत्रीड, सत्रप, लज्जावनत, व्हीपरिगत, नपाधीमुल ( खी f. ). BLUSTER, . . गर्ज् 1P, तुमुलं- कोलाहल 8, उच्चैः आरट् 1 P, उत्क्रुश् 1 P. 2 विकल्थ 1 A, भार 1 A. 3 तर्ज 10A, भर्स् 10 A. RR, 8. सहकारः, दांभिकः, विकत्थिन् (नी f. ) ; आत्मश्लाघावरः 3., -ING, S. गर्जनं, तुमुलं, कोलाहलः ; बचेः भारटनं, उत्कोश:. BOA CONSTRICTOR, 8. अजगर, शयुः, वाहसः BOAR, 8. बराहः, किरि:-:, शू (सू) करः, कीलः, घृ ( गृ)ष्टि:, पोत्रिन् m., किटिः, दंष्टिन-घोषिन-स्तम्भरोमन् m., क्रोड, भूदार: -IBE, ०. बाराह (.). 2 असभ्य, ग्राम्य. BOARD, 8. फलक:- कं; भोजनासमं, कारखंड 2 मासः, भोजन, आहार:. 8 सभा, परिषद्, समाजः, गT:, वर्ग:. 4 नौकातलं - पृष्ठ 'to go on b. a ship' पोत आ-अधि-हर 1 P; 'on b' नौकारूड व., नौतले. 5 अष्टापदं, शारिफल -०. ८. बलात् नाव आह 1 P. 2 फलकैः आस्तृ-स्तु 5, 9 U. - EB, 8. मि. रूपितमूल्येन भोक्तृ m. BOAST, v.. विकत्थ् 1 A, तृप् 4 P, (with instr.) नात्मना वृप्यति ; आत्मानं श्लाघ् 1 A, गर्व बहू 1 P with gon. ) ; (मुधा यौवनगये वहसि M. 4 ). -ER, 8. आत्मश्लाधिन् m., विकत्थनशीलः, शूरमभ्यः. -FUL, a. आत्मश्लाघापर, विकल्थन, इप्त, गर्वित, अबलिप्त. - FULLx, adv. गर्वेण, सदर्प, विकत्थन पूर्व. -ING, 8. आत्मश्लाघा, अहंकारोक्ति, दर्प, विकल्थनं, गर्व: INGLY, adv. सगर्व, सदर्प. BOAT, 8. नौः, तरी, तरणि-णी f.; a small b. ai, मौका, मवः, कोलः ; b. man, 3. unter:, पोतवाह:, भौपिकः; b. swain' 8. मुख्यनाविकः, कर्णधार:. " , BOB, v. t. 10; See BEAT. 2 Orop, q. v. 0.. इतस्ततो लुट् 6P, 14, स्फुर 6P, पंच 1P. { Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ BOB (36) 300 BOBRIN, तुकीलः, कपालनाडिका. -...(up) संस्तंभP,समाल 1A. ' BADAL, छित्रपुच्छधारिन् m. BOLI, S. अर्गलाबंधः, अर्गलं, कालक, कील:-.. BODE, B... शुभाशुभं सूच 10%; आविद् 0., कथ् 10 शूल:-कं, शंकः, शरः. -... अर्गलेन रु 70 or पाक शेस 1P, See PREDICT3B 'absence ot delay पिधा 3 Uor 49P कीलयात (D.), 2 तितbes tuture success' अभ्याक्षेपो भविष्यंत्याः कार्य उना शुध . or चल c. -d.i.(away, out) सहसिद्धेहि लक्षण (R.x.6); 'b.s evil to the सा-अलक्षितं निर्गम्-निःम 1P, or अपक्रम् 10,4 country'जनपदस्य अनिष्टशसि-सूचकं, अशुभाषित-ल- P, or अपया 2 P. क्षणं.-MENT, S. शुभाशुभलक्षणं पूर्वचिह्न, निमित्नं. | BOMB, 8. अग्न्य. -ARD, B... अग्न्यसंण अवमृद् BoDICE, s. कंचुकः, चोल:, कूर्पासकः-कं. 9 P, or विदु 9 U, 10, or चूर्ण 10. BODEIN, सूचि-ची/.2 कुरिका, वेधनिका, कपाणिका. BOMBAST, . दर्पवचनं, अतिशयोक्ति, असारं वाक्यं, BODY, . शरीरं, कायः, देहः, विग्रहः, अंग, वपुस् 1., निःसारा उक्तिः. -IC, -ICAL, a. असार दर्पध्मात. कलेवर, तनु-नf., गा' dead b.' शवः-वं, कणपः. BOND, S. बंधः, बंधनं, पाशः, जालं; (fig.also); 2(Some b.) कः-का-किम्-अपि-चित्-धन; जनः, निगडाः (pl.); 'b. of love' प्रेमबंधः-पाशः. 2 लोकः.3 पदार्थः, वस्तु 1.4समवायः, समूहः, संघातः, संश्लेषः, संहति , संधिः, संबंध:. 3 प्रतिज्ञापत्र-लेख्य, वृंद, समानः, समुदायः; ' in a b.' समेत ., संहत समयपत्र.4 समयः, नियमः, सविद् . -AGE, 8. a., एकत्र मिलित 4. 5 समागमः, श्रेणी. 6 कांड:-डं, बंधनं, दासत्वं; died in b.' कारागृहे-दासावस्थायां स्कंधः; 'b. of the house' गर्भः, अभ्यंतरं, उदरं; मतः ' bond-maid'दासी, बेटी; 'bond-man' b. of troops ' सैन्यदल ; 'b.guard' आसन्नपार दासः, भृत्यः, किंकर. चारकः-रिका, परिवारगण: -BODILESS, a. अ BONE. S. अस्थि 'setab.' त्रुटितास्थि संधा (अन् ) in comp. with (इ.); अनंग, &e. | 3U. -LESS, 4. अस्थिहीन, निरस्थि. -Y, a. अ. -BODILY, a. शारीरिक-दैहिक-कायिक (की.); स्थिमय (यी.).2 अस्थिमत् (ती.), अस्थिपूर्ण. gen. (.) in comp.3 'b. pain' शरीरवेदना, दे- BONFIRE, S. जयसूचकः अमिः. हक्लेशः &c. -ude. सशरीर, सांग. 2 साकल्येन. BONNEY, S. सीधृतं शिरोवेष्टनं, शिरस्क. Bod, s. अनूपः, कच्छभूः, पंक: -BoGGY, पंकिल, | BONNY, C. सुंदर (01.); रूपवत् (ती/.); See आनूप (पी.). BEAUTIFUL. 2 हृष्ट, सुप्रीत, प्रमुदित. 3 हृष्टपुष्ट, सुBOGGLE, ... वि-आ-शंक 1 A, संदिह 2U, वि- ललित. क्र 1 A. -ER, S. शंकितमतिः, शंकाशीलः. BOOBY, s. मंदबुद्धिः , मूढः, मूर्खः. BOIL, ... पच् 1 P, उत्कथ् 1P, श्रा2 P.-...| Book, 8. पुस्तक, ग्रंथः; 'part of a b.' अध्यायः, कथ pass., तप्-पच् pass. b. ing with an- | पर्वन् 1.3; b. case' ग्रंथाधार:, ग्रंथकटी; b. mate' ger' कोपपरीतमानसः, संतप्तचित्तः.2 फेनायते (D.), सहाध्यायिन् m. b. worm' ग्रंथवाचमासकः . -.अण:-ण, स्फोटः, विस्फोटः, पिटकः, पिट (टि)- -... लेख्ये आरुह c. -ISH, a. पुस्तकपठनालन्ध; का, गंड:.-ED, a. उख्य, पक्व, स्थालीपक्क. 2 श्राण, व्यवहारविसंवादिन् (नी.), अव्यवहार्य. गृत. -ER, . स्थाली, पिठरः- उखा. BOON, 8. वरः, प्रसादः, अनुग्रहः. -4. हृष्ट, विलासिन् BOISTEROUS, ६. गर्जनकारिन् (णी/); प्रचंड, उ (नी.), उदार, प्रमुदित. स्कट; b. noise' कोलाहल:, तुमुलरवः, उधेराकोशः. BOOR, S. ग्राम्यः जनः, ग्रामिकः, वृषल:. -ISH, a. 2 कलह-तुमुल-कारिन् ( /); b. laugh' अह. ग्राम्य, अशिष्ट, असभ्य. हास:.-LY. adv. प्रचंड, उत्कट, कोलाहलेन. - NESS, Boor, v.t. or s. See AVAIL. -8. उपानह , पाटु.. प्रचंडता, &c.. का, पादत्रं. -LESs, a. निष्फल, व्यर्थ, निरर्थक, मोष, BOLD, a. शर, साहसिक (की/.), साहसपर.2 (Of निर्गुण. things)साहसाभास, साहसं, (इति वचने साहसमात्र Boori, S. पटमंडपः, उपकार्या, पटभवनं. B. B. 79 ). 3 (Rude) धृष्ट, निर्लज्ज, अविनीत | Boory, s. लोयं, लेठितं, लुंठन, लो. 4 प्रगल्भ, निर्विशंक, निर्भय, निर्भीक. 5 सुप्रकाश. स्पष्ट; BORAX, . रसशोधनः, बिडं. 'he made b. to say'स निर्भयमबाव; · to be b.' | BORDER,S. पर्यतः-तनप्रातः, पारसरमा भए 5 P. -LY, adv. साहसेन, निर्भय, प्रगल्भं ; धष्ट- पात:.2(Ofagarnent ) अंचलः, दका. 3 समतः, त्या. -NESS, . साहस, शौर्य. 2 धृष्टता, अविमयः.3 सीमा, सामंतं.4 तीरं, कूल, तटं (ota river); 'b.ota प्रगल्भता, निर्भयता. forest' वनांत:.-.i. (on, upon) Ex. by वृ 1A, BOLE, . स्कंधः, प्रकांड:. स्था 1 P, with (e); जनस्थानपर्यंतान दीर्धारण्यानि BOLL, S. नाडि-डी. कांड:-ई. (U.2) large forests b. ing on Janasthana'; BOLSTER, 8. उपचान, उपवह बंधः: आलेख: his age b.s on 20 'विशतिवर्षवयोषस्था शशति, raisa' कोलाहलः, तुमुलक अ. प्राम्य, See Avari.. .. . to beb: पात:. 24 तीरंकूल, upon)ीर्धारण्यानि Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ विंशतिवर्षदेशीयोसौ. 2कल्प, प्राय, in comp.; 'his इस्त, दान-स्याग-शील.-Lr, ado. भतित्यागेन, मदाcondition b. s on poverty' तस्य दशा दारिद्या- रवत्, मुक्तहस्तं.-BOUNTY,-NESS, ..भौदाय, किचिदूना, दारिधकल्पा. -0... प्रांतयात (D.), प- भ्यता, मुक्तहस्तता, स्यागिता.2 प्रदानं, पारितोषिकं. 8 यतंक 80 पर्यते निविश् .; 'garment b.ed कृपा, अनुग्रहः, प्रसादः. with silk' निर्मितकौशेयप्रांतं वसन. -NG, a. प्र- BOUQUET, . कुसुमस्तबकः, पुष्पगुच्छः . त्यंत, पर्यंतस्थ, निकटस्थ. BOURN, Seo BOUNDARY. BORE, 8. छिर, रंध्र.2 वेधनी.3 सुषिरं, छिद्रव्यासः. BOUT, . वारः; ' drinking b.' संपीनि. -७... व्यथ 4 P, छिद्र कृ8U.-ER, S. वेधकः. Bow,v.i.नम् 1P, प्रणम् (ace. or dat.), आभBOREAL, a. उदीचीन, उत्तर. बद्., आभिवद् 1 A, प्रवीभू ; चरणयोः पद 1P.2 BOREAS, 8. उत्तरवायु:. अंगीक 8 U,अभ्युप-2 P,गम् 1 P; ott. by प्र. BORROW, O.t.रणं 8 U or प्रार्थ 10 A or ग्रह माणं; I b. to your decision' आर्यमित्राः प्रमाणे 9 P.2 अन्यस्माद् ग्रह or आदा 3 A, or लम् 1 A. (M. 1) or भवतो निर्णयो मे प्रमाण. -... अव-आ-ER, S.Nणकर्तृ-ग्रहीत m., ऋणयाचकः. वि-नम् c. (नमयति), प्रही-नमीका 'b. ing the BosOM, S. वक्षम् ॥., उरस् ५., क्रोड, वक्षःस्थल. 2 head down' प्रणम्य शिरसा; ' b.ed down with गर्भः, अभ्यंतरं.3 हृदय, चिन, मनस् n.; 'b. friend' age'जरानमितकायः; b. ing down the head हृदयंगमः सखा, प्रियसह.4 स्तनः, कुचः, वक्षोजः. on the ground' अवनितलनिवेशित-लोल-शिरम् 4. Boss, s. गंड.. - ED, a. गंडानुविद्ध. 'b. ed in silence' अलक्षितं लय गच्छत्.-8. प्रणामः, BOTANY, s. उद्भिद्विया, ओषधिशा, वनस्पति शामं. प्रणति /., नमस्कार:. 2 धनुस् n.,चापः-पं, कार्मुक, -IST, 8. ओषधिशास्त्रज्ञः. शरासनं, कोदंड, इक्ष्वासः, शरावापः, b. man's. 30TCH, 8. व्रण:-णे, स्फोटः.2 छिद्रं, दोषः.-... | न्विन् m., धनुष्मत् m., धनुर्धरः, धनुर्भूत् m., धानुष्कः, जीर्णवाणि सित् 4 P, सूच्या संधा 3 U. निषंगिन् m.; 'b. string'. ज्या, मौर्वी, गुण:, शिं. BOTH, pron. a. उभी, उभे; उभय-द्वि in comp:; उ जिनी; 'b. shot' बाणगोचरं, बारपथ:-विषय:.-inभयं, दूयं; · b. sides ' उभयपक्षी; 'on b. sides' terj. नमः (with dat.). उभयतः ; · in b. ways' उभयथा; 'in b. places' BoWEL8, 8. अंत्राणि (pl.).2(ig.) अभ्यंतर, गर्भ: उभयत्र. 2 Ex. by च-च, तथा; 'does b. good BoWER, 8. कुंज:-ज, लतामंडपः. 2 कुटीरः, पर्णशाand bad' शुभं चाशुभं च विदधाति. ला.-... परिवष्ट 1 A, परिवृ 5 U or c. -Y, a. BOTHER, Ot. क्लिश् 9 P, पीड 10, बाध् 1 A. | कुंजवत् (तीf.), लतापरिच्छन्न. 30TTLE, S. काचकूपी-पात्रं-भाजनं.-... काधकप्यां | विभाजन.-b... काकूयाँ | BowL, . पात्र, भाजनं, शराव:.2 गुलिका. 3 विष. निविश् . -v.i. गुलिकाभिः क्रीड् 1P. 3orror, s. तल, अधोभागः; 'examine it to the | Box, 8. पेटिका, समुद्रकः, संपुटः, पिटकः, मंजूषा. 2 b. ' आमूल-तले परीक्षस्व तत्; ' you are at the b. | मुष्टिप्रहारः-घातः, पाणिघात:.-.i. मुष्टीमुष्टि प्रा1P; of this plot ' अस्य कपटप्रबंधस्य त्वं मूल-प्रधान-का- बाहूबाहवि युध 4 A or तह 10; मयुद्धं 18 U. रणं, त्वं प्रधानः प्रवर्तकः. 2 दरी, उपत्यका, निम्नभूः, -0... मुष्टिना प्रह or तड्.2 संपुटके निधा 3 U.- ER, पाद:.3 मल, शेष, अवशेष.-... (upon ) आलंब 8. मबयोधः, बाहुयोधिन् m. -ING, 8. मयुख, बाहु1A, मूल in comp.-LESS, a. अगाध, अतलस्पर्श. युद्धं, बाहूबाहवि ind. 30UGH, B. शाखा, विटप:. Box, . बाल:-लकः, शिशुः, कुमार:-रका, दारकः. 3OUNCE, V. . प्रपत् 1 P, अभि-उत्-1 A, सत्वर- -HOOD, 8. बाल्यं, कौमार, शैशव, बालभावः. -ISE, सवेगं-धात् 1P or पलाय 1 A.2 स्वन्-वन् 1P. a. बालिश, बालेय. 2 शिशुयोग्य; बालसदश (शी/.), 3 Boast, q. v. -8. ध्वनिः, अकस्मादाघातः. बालभावसुलभ ; 'b. nature' बालभावः, शिशुत्वं, 3OUND, S. अति f., श्रुतं, वल्गनं. 2 मर्यादा, सीमन् /., | बालिशता. सीमा, प्रांतः, पर्यतः, अंत:.3 प्रतिघात:, उत्पतनं.-0. BRABBLE, See QUARREL. t. Ex. by सीमा, प्रांत; 'b.ed on the south by BRACE, . युग्म, युग, युगल, दयं, युगुल. 34:-धन, the ocean'अस्य दक्षिणा सीमा सागरः; 'b.ed by । धर्मबंधः .-...बंध 9 P.2 पूढीक 8U; संस्तंभ dales on all sides' दरीपरिगतः, See BORDER. | 9 P or c., शक्ति-वलं-वृध . 2 नियम् 1P, निग्रह 9 P.-... उत्यु 1 A, वल्ग BRACELET, कंकण, कटक:-कं, आवापकः, पारि1P.-up, उत्पत् 1 P. -LESS, a. अनंत, अमित, | हार्यः, हस्तसूत्र, बलयः-यं; करभूषण; 'marriage निःसाम, निरवधि.-BOUNDARY, सीमा, सीमन् , I b.' विवाहकौतुक. मर्यादा, पर्यतः, मांतः, अवधिः. BRACKET, ..नागदंतः.2 अर्धचंद्रदयं. JOUNTEOUS, BOUNTIFUL, 4. पदाग्य, उदार, मुक्त- | BRACEISH, . क्षार, धाररसयुक. Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - BINODविक माप 1A,Se BOAST. | BRAVo, interj. साधु, माधु साधु. पालक, भा मामाचा, विकथन, वृथास्तुति -INGLY, adv. ततायिन् M. सरकार, भात्मनायापूर्व. -BRAGGART ( BRAG- BRAWL, . कलिः, कलहः, विवादःtविमतिपति BADOCTO), s, a., विकथनशालः, भास्मन्नाधिन् m., -... विवत् 1A,कलो 80, कलहायते (D.). भात्मश्लाघापरः, पिंडीशूरः. BRAWN, 8. करमांसं. 2 स्नायुः बाहु.. -r,a. BRAHIMAN, B. ब्रामणः, विप्रः, हिजः, हिजामन् m. मांसल पढांग (गी/.); नरशरीर. मप्रजन्मन् m., भूमुरः, भूदेवः; 'a pseudo b.' ग्राम BRAY, V.i. चीत्कारशाम्ब 80, आरट 1 P.-.... णार.. -TGAL, ग्राम (मी.); ग्रामपजातीय. चूर्ण 10, पिए 7 P. -8., -ING,B. बी(घि)कारः, BRAID, .. कबरी, वेणि-णीf, धम्मिनः, केशबंध: खरनाद:. पाश:.-..वेणीक 80, वेणीरूपेण केशान् संग्रंथ Por रच 10.2 संप्रथ् , वे 1P, संश्लिष् ०., सं BREACH, 8. छिवं, रं.१ भंगः, भेदन भतिकमः, लंघन; bot promise' प्रतिज्ञाभंग: आशामंगः. सिद 4 P. BRAIN, S. मस्तिष्क, मस्तिक, गोर्द.2 बुद्धि, मात . 3 भेदः (सुहझेदः); 'b. in a wall ' मंषिः, सुरंगा. -LESS, a.द्धिहीन, निर्बुद्धि. -PAN, 8. कपाल:-लं, | BREAD, 8. अपूपः, पिष्टकः, कांदवं.2 अनं, आहार.. शिरोस्थि.-BICK, a. मूडमाति, भ्रांतचित्त, संभ्रांत. BREADTH, 8. See under BROAD. BRAKE, S. गुल्मगहनं, कटकवनं.2 कंटकखलीनं, ख- | BREAK, V. 1. भज7P (ig.also ), खंड 10.2 लीनः-न. क्षुद्-पिष 7 P, चूर्ण 10, मृद् 9 .3 अतिक्रम् 10, BRAMBLE, . कटकः, कंटकगुल्मः, गोक्षुरः. 4 P, उसंघ 1 A, 10, अतिघर 1P; विलुप्.4 BRAN, . तुषः, धान्यत्व , बुसं, कडगरः. भिद 7 U, विघट . (घटयात); विदृ 9 P, 10, रुद BRANCH, S. शाखा, विटप:. 2 अंगं, शाखा, एकदेशः- c., (as heart); 'b.- fast' पारणा निर्वृत् ०., माभाग:.8 उपनदी, अल्पसरित् 1.4 अपत्यं, कुलसंतानं; तराशे-कल्यवर्त से 1 A; 'b. wind ' गुदरद कृ8 वंशः.-v.i. शाखारूपेण विस्त pass., or मिद् pass. U, पर्द 1 A%; 'b. the way for' अपस 1P, सविस्तर व 1 P; ' the family b.ed into 8 | अप-इ2 P,अप क्रम्. 5 विनश c., उच्छिद् 7 P.-d.i. parts' भित्रोटया विप्रससार वंशः (R. XVI. 3). भिट्-द-भंज- pass., अट 6, 4 P, स्फुट 6P (स्फुटति -,-ING, a. शाखिन् (नीf.), शाखामय (यी.), हृदयं), दल 1 P.2 प्रभा 2 P; 'the day broke.' शाखासनाथ; विस्तीर्ण, विस्तारयुक. उषाः समागता, प्रभाता रजनी, दृष्टं दिनमुख. 3क्षि BRAND, .. अलातं. उल्का, दग्धकाष्ठं.2 कलंकः, अंकः, pass., अवसद् 1 P, विश pass., स् 1A,74,9 लांछन, भपकनिधिलं. -... ततलोहेन अक् 10 or P. -8. विच्छेदः, निवृत्ति, विरामः, भंगः; b. ot चिह्न 10%; b.ed with disgrace' अपयशोंकितः, day'प्रभात, उषःकाल:, अरुणोदयः; 'the story उपक्रोशमलीमसः. -ED, . तप्तलोहेन चिह्नित, दुष्की- has suffered a b.' विच्छेदमाप कथाप्रबंधः (Ka. तिषिझांकित. 239).-down, चूर्ण 103 (...) See FAIL. BRANDISE, V. 1. परि-भ्रम् c. (भ्रम यति), विधू 5, | -in upon, प्रसघ-सहसा-प्रविण 6P. -into, विनी 90. 1P, दम् 0. (दमयति ). -into, (a house ) संधि BRANDY, S. मुरा, आसवं, वारुणी, सीध . कृत्वा प्रविश्. -loose, प्रमुच, विमुच् pass.; 'the eleBRANGLE, . कलहः, म्याक्रोश:. phant broke loose from the post' आलामस्तंभ BRASS, . पित्तल, आरकूटः-टं, रीति-ती/. -Y, a. | भक्त्वा निर्जगाम. -off, भज, भंगे 80% (...) पिनलमय (यीf.).-BRAZEN, G. (ig.) निर्लज्ज, अकस्मात् विरम् 1P, त्यग् 1P, निवृत् 1A. धृष्ट, निमपावरण. -BRAZZER, . ताम-कांस्यकार:. -open, बलात्-सहसा-उद्घद . br अप 5U.-out, -ENYLORESCENCE, रीतिपुष्पं, पुष्पकतु, पुष्पकं, (v.i.) उदू 1P, उत्पद् 4A, प्रादुर्भ, उद2P.2 कुसुमांजनं. निर्गम् 1 P.-through, निर्भग, अपामु 6P, निरम् BRAT, शिशुः, बालः, बटु.. 4 P; See DISPEL. -up, (v. t.) Sec BRBAX BRAVE, ... भर्त्स 10 A,तई 10 A. 24 6P: (.i.)' the party broke up' सभ्याः सं स्वं भा-समा-1A. - पीर, शूर, विक्रांत, धीर, परा- स्थानं प्रतिजग्मुः-upon, भाहन 2 A; the dawn क्रमवत् (ती/.), वीर्य-विक्रम-शालिन् ( मी./.), साह- | broke upon his eyes' तस्यारणोः प्रभातमासीद सिक (की.); उदार, तेजस्विन (नी); tortune (8.2). -with, विपद् 1A, कलाक. -Rs. tavoun the b. 'साहसे श्रीः प्रतिवसति.. -8. शूर- भंजकः, भेदक: -PART, . प्रातहाशा, कन्यतः मन्यः .2 समाधान. -Lx, adv. सधैर्य, निर्भये, सविक- BRRABT, S. उरम, कोडे, पक्षम् .2 स्तमः, पयामें, शूर-वीर-वत्.-BT, वीर्ष, शौर्य, धैर्य, परा-वि-क- धरः, पक्षोजः, कुषः, tot haman beings). दय, मः, साहसं.2 (BRAVADO ) विकत्यन, आत्मश्लाघा. । अतःकरण, चित, मनस् b. high'.मोदन Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (1.03 .plate' कर, बरबाण; b. work'| BRIDGE, . सेतुः, भरण, संवरः-भाली- सीर प्रमाणः प्राकारः. (small); make. b.'सेतु निर्मा3A,os BRITAI.i. वम् P; मात्र 2 P.2 असू 2P, 8U, or 49P;" tort b.' संकल: bottbe. मी 1P, वृत् 1 A.निर्मम् 1 P, विमकृ pass. 4 nose' नासावंश:.-...सेतुना P. ए. था-भल्या-समा-धमा b.deep'री-स्थूलस्थल निश्वस्; BkrDLE, बल्गा रश्मिः , giving the b. to the 'b. freely' उ स 'b. the last' S DIE. passions 'रागाधीनः, रागवशः.2 निग्रहः, संयमः. -... (ont) उद्ग 6P,भव-प्र-सं-6P.2 प्रवा -... बल्गासनाथ ब.क, रश्मिभिः यम् 1P.2निपर 2P.-BREATH, I. श्वासः, निवासः, सितं. 2 9P, नि-स-यम् । See OONTROL; by un-b.ed प्राणाः (pl.); प्राणायाम: ' holding the b.'; अस- tongue' नियंत्रणया वाचा. पः (pl.). 3 विरामः, उपशमः.4 उबारः.5 मंदा- BRIEF, a. स्वल्प, अधिर, अल्पकाल, क्षणिक (की.), निलः, मृदुवानः'in the same b.' एकापसरे, सम- अचिरस्थायिन् (नी. ); संक्षिप्त, परिमित, सहस, भडीकालमेष.-ING, श्वासः, श्वसित.2शहा, इच्छा; 'b. घ, संकुचित 'to be b.' किंबहुना 8 संग्रहः, संपा. through nose' मासिकंधमः, 'b. hole' वातायन, 3सारपत्र.-LY, ado. संक्षेपतः, संक्षेपेण, समासतः, गवाक्ष.. -LESS, a. प्राणहीन, निरुच्छास, विचेतन. 2 समासेन.2 अचिरेण, आशु, क्षि.-NESS, संक्षेपः, मृत, उत्क्रांतवायु; यष्टिप्राण. समासः, संहारः, परिमितता. 3REECH, . पभादागः, नितंबः, कटिदेश:.-ES, 8. | BRIER, BRIAR, S. गोक्षुरः, कंटकगुल्म:.-r, a. कटिव, शाटकः. कंटकावृत. 3REED, V... अन् . (जनयति), उत्पद् ., प्रसू2 A. BRIGADE, . चमूः, वाहिनी, सैन्यदलं, गुल्मः-स्म.-TER, 2पुर 1, 4,9P or c., संवृध. 3 विनी 1 P. 8. वाहिनीपतिः, चमपविः. -v.i. ध 1 A, प्रजन्-उत्पद् 4 A. 2 गर्भवती भू, BRIGAND, इ. दस्युः, चौरः. See CONCEIVE; 'b. ing season' गर्भधारणकाल:, BRIGHT, a. उज्ज्वल, प्रदीप्त, भासुर, रुचिर, तेजस्तिम् उत्पत्तिसमय:.-6. वंशः, कुल, जातिf.2 अपत्यं, प्रजा. (नी.), भास्वत् (ती/.), भ्राजमान, प्रभाव, दीप्तिमद 3 समुत्पत्रः शावकगणः, शिशुजातं.-BRED, a. अनित; देदीप्यमान. 2 विशद, निर्मल, अषि. 3 विश्रुत. -ZN, संवस्ति ; विनोत; 'well b.' मुविनीत, सदाचार; 'ill v. .. प्र-उत्-युत् ., प्र-उत्-दीप ०., उदास ०., भाज b.' दुविनीत, दुराचार. -B., 8. जनकः, पोषकः, वि c., विराज 0.2 विमलयति ( D.), विशदीक 80. नेतृ m. -ING, . पोषण, पालन, संवर्द्धनं. 2 शिक्षण, -v.i. विमलीभू 1P, प्रसद 1P,प्रसाद गम् 1P, विषयः.8 सभ्यता, मुशीलता; 'ot good b.' मुविनीत, | विशदीभ, (दिशः प्रसेदुः R. III. 14).2 शुभ-पत् सुशील.4 गर्भधारण, गर्भाधान. 1A; See BEINE. -IY, adv. उज्ज्वलं, विमल, FREEZE, . मृदुपवनः, मंदानिल:.2 वातः, अनिल:, नेजसा, कात्या. -NESS, B. तेजस् ।., भोज्ज्वल्य पुSee WIND; 'agreeable b.' सुखस्पर्शः-सखः-बा तिः, रुचिः, कांतिः, प्रभा, दीप्तिः, शोभा, (all fem.); यु.. -Y, a. वातवत् (ती.), वातैरुप जित. भासुरत्वं, तेजस्विता; 'b. of intellect' प्रदीप्ता प्रशा. SREVIARY, B. संहिता, संग्रहः.2 स्तोत्रसंग्रहः. BRILLIANCE, BRILLIANT, See BRIGHT. PREVITY, 8. संक्षेपः, समासः, संहारः, संग्रहण. BRIM, S. कंठः, प्रांतः, मुख, धारः, कर्ण: ' to the b.' IREw,vt. (यवमुरं) पच् 1 P or क्वथ् 1P.2 आमुखं, आकंठ.2(of a river) तीरं, तट:-दै. 3 पषित् 10, प्रहर .. -AGE, 8. निष्काथ:. -RRY, s. अंचल:, दशा (of a dloth). -FUL, a. परिपूर्ण, वसुरापचनस्थानं. आकर्ण पूर्ण; ex. by मय (यी.), निर्भर; 'b. of RIBE, .. उत्कोषः, उवायनं.-... उत्कोचं दा 30, joy' हर्षनिभरः. इकोचदानेन बसीक 8U. -RY, B. उत्कोचदान-ग्रहणं. BREMSTONE, 8. गंधक:.-1,.गंधकपूर्ण-विशिष्ट. उन्कोचदानापानापराध:. BRINDLE, 8. चित्रता, चित्रांगत्वं, शबलवं.-2D, a. RROR, reका- burnt b. 'पोष्टका; b. शवल, चित्रित, कल्माषित. siteकामकल, b.kiln' आपाकः, पचनस्थान; BRINE, B. लवणजलं. 2 बाष्पः, अश्रु ., भले. b. layer' लेपकः, सुधाजीषिन् m.; 'b. work' BRING, O.. आनी 1P, आ-टपार 1P,, आपर एकानिर्मित. 1P. 3 पाप ., आगम् 0. (गमयति). भवAmAL, . विवाहोत्सवः, बबाहकर्मर - काहिक | नी 1 P, आकर 1P. 4जन् . (जनयति ), 3. की.), दिवाइयोग्य त्पद्; ex. by प्रभू 1P, जम् 4A, poverty BIDE, Nः, बवकर पाणिग्रहीता, नकोढा. कन्या, b.s one to shame'दारियाद हियमेति (Mr.18 मारी.-9300M, बरः, परिणेतृ m., परिग्रहीत m., b. to end' समाप ., निवृत्_०., अपस 4P; निग्राहक: bride and b.' वधुवर-.-AND, • brought by the setting sun' सूर्योद: b.to rain'नर, नाशकारणं ; b. Word' निरिद Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ and out, प्रकाश ., प्र- | BROTHER - पाती भास्था 2P; 'b. action' अभियुज7A. BROOD, V.i. (it.) (अंडाना) उपरि-सद् 1 P.निविष्ट -about, (to pass ) साध 5 P, 10% घट . (घ- 6 P; (ig.) नि-ये 1 P, पुनः पुनर आलोच् 10%B टयात), संपट् ., आवह 1 P;ऋप 1 A, संपद 4A, चिंताव्यग्र ब. भ. -8. प्रजा, संतति /, अपत्य. सम(with dat.).-dowm, नि-अव-पत् ., अपकृष् , मुत्पन्नः शावकगणः, अपत्यजातं. आमि.-forth, See BEGET. -forward, उप- BROOK, कुसरित् /, स्रोतस् ., भुवनदी, भुइ-अल्पप्यस् 4 P, उदाह 1 P, उपक्षिप् 6P, उपानी, सरित्.-... सह 1 A, क्षम् 1 A, मृष 4 P, 10. पुरस्क. 2 अग्रे-पुरः-आनी, प्रम c. -on, आवह BROOM, 8. संमार्जनी, शोधनी. 'b. stick-staft'मा1P, or with dat.3; disgrace b.s on des- जनींदंडः, दीर्घ-कृश-यष्टिःpair'परिभवः निर्वेदमावहति, निदाय (भवात); BROTH, 8. सूपः, य(जू)पं. oft. by प्रभू, जन्; 'avarice b. s on anger' लो- BROTHEL, S. वेशः, वेश्यालयः, गणिकागृह. भात् क्रोधः प्रभवति-जायते &c. -out, प्रकाश ., प्र- BROTHER, 8. भातृ m., सोदरः, सहोदरः, सौदर्य:.2 कटीक. -together, समा-नी, समुपाह% See As- बंधु:, सहकारिन् m., संसर्गिन् m.; 'spiritual SEMBLE. -under, भानम् c. (नमयति); 'b. one's brethren' एकगुरवः. -HOOD, B. भ्रातृभाव:,-त्वं, मोpower' वशं ना, दम् c. (दमयति), अभिभू.-up, भ्रा. साहचर्य, बंधुता, संसर्गः, समाजः. -LY, a. संवृध.,पोषण-पालन-कृ8U (with gen.); पुष10. भ्रात्रीय, भ्रातृसदृश (शी/.); 'b. in law,. श्याBEINK, B.तीरे, नटः-टं. कुले. 2 प्रांतः, अंतः, पर्यतः; लः, देवm., देवरः ( husband's brother.). धारा, उत्संगः, परिसरः, कंठः. BRow, s. कटकः, उत्संग:; Ses EDGE. 2 5:, भ्रूBRISK, a. चपल, त्वरित, क्षिप्र, अविलंब. 2 प्रबल, लता; knit the b.s' धूभंगं कृ 8U, भृकुटि बंध ससार, तीव; 'b. shower' धारासंपातः -LY, adv. 9P, भूकटिरचनांकृ.3 ललाटं; वदनं, आनन. - BEAT, सत्वरं, क्षिप्रै, आशु. -NESS, . तेजस् n., सारः, सत्त्वं. v.t. भ्रमंगेण-कटाक्षेण-तर्ज 10, or निरीक्ष 1 A. BRISTLE, t.i. पुलकित-रोमांचित-कंटकित . भू - BOUND, a. किरीटिन् (नी/.). 1 P; his body b. ing with joy' हर्षरोमांचित- BROWN, I. कपिश, पिशंग (गी/.), पिंगल, कपिल, पुलकित-तनुः ह 4 P (of hair ). -8. शकः-कं, श्याव. -ISH, a. ईषत्कापिश, आपिंगल. -NESS, s. ढलोमन् 1.2 शंकरलोमन् ॥. -ING, a. दृषित, कपिशः, पिंगलवर्ण:. पुलकित, रोमांचित. BROWSE, V. 1. अद 2 P, चt 10, लेघ 1 A, (पBRITTLE, a. भंगुर, भिदुर, सुखभेय, सुभंग. लवान् लैघितुमागच्छति M. 4), भक्ष 10, सैदंश् 1 P. BRIZE, . दंशः; गोमक्षिका. -8., -ING, 8. किसलय:-य, नवपल्लव:-वं; नवतृण, शाद्वलं. BROACH, S. शूल:, शंकुः कील:-लं. -V. 1. अपावृ 5 U.2 निविद् ., प्रकाश् ., कथ् 10.3 छिन् 10. BRUISE, V... अपक 8U, क्षण 8P, प्रहारेण हिस् BROAD, a. विस्तीर्ण, पृथु, विपुल, विस्तृत, विशाल, 7P.2 मृद 9 P, पिछ 7 P.-8. क्षतं, अपकारः, प्र हार:, आघात:. 2 पिचितवण:. परिणाहबत् (ती), आयत ; 10 yojanas b.' दशयोजनमायता (नगरी).2 असभ्य, अश्लील, गर्हित; BRUIT, 8. ध्वनिः. 2 वार्ता, जनप्रषाद:. -0.1. ख्या . 'b. day-broak ' सुप्रभातं; स्पष्ट जाते प्रत्यूषति (ख्यापयति), घुष् 10. (Ka. 26); 'b. day light' प्रखरतेजसि सवित BRUNETTE, 8. श्यामा, श्यामवर्णा. रि'b. awake' प्रबुद्ध, उभिद्र : 'b. breasted' BRUNT, ४. भारः; 'b. of battle ' रणधुरा संघटः, प्रथमाक्रमः प्रहारः, आघातः. ध्यूढोरस्कः; विशालवक्षस्. - NESS, BREADTH, 8. वि BRUSH, S. आघर्षणी; लोममयी मार्जनी or शोधनी. 2 स्तारः, परिणाहः, आयामः, विशालता, पृथुता; ' five fingers in b.' पंचांगुलं (दारु). तूलिका, शलाका, वर्तिका. 3 संघटः, समाघात:.-... BROCADE, S. कार्मिकवलं. मृ2 P, घृष् 1 P, घर्षणेन शुभ . 2 मुटु तइ 10, BROGUE, . प्राकृतभाषा, अपभ्रंशः. लघुगत्या प्रह 1 P.-v.i. (by) लघु घृष्.2 अपधार BROIDER, O...पि 10, सूच्या बसे पुष्पादिकं सिन् 1P, विस1 P.-WOOD, B. गुल्मः , जंगलं.-r,a. 4 P.--, . सूचिकर्मन् ॥... लोमश. . BROIL,v.i. तप-पच्-pass. -... भ्रस् 6P3; BRUTE, 8. पः, तिर्यच् m.2 नृपशः, दुर्वृतः, क्रूरा(ig.) संक्षुम् ., अकुप c., उद्दीप् c. -8. कलहः, पारः. -a. अ-वि-चेतन, अज्ञान.2 कर-कर्मन्, असभ्य. t, कलिः , तुमुलं. -AL, TUE, . नृशंस, क्रूर, पश in comp.; Sss BROKER, S. निरूपितमूल्येन कार्यनिर्वाहक:. -AGE, ORUEL. 2 पशुशील, पाशव (पी.), पशुसदृश ३. कार्यनिर्वाहणार्थ दस द्रव्यं. (शी.), पशतुल्य. -ALLY, nde. पशुवत् निर्दय, BRONZE, 6. See BRASS. अतिक्रौर्येण. BHOOCE, ..वक्षोभूषण, उरोमणिः. | BUBBLE, . बुदः , डिविका. 2 Cig:) असार पस्त, Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - - माया, बंधकः, मोहः, मायाजाल. -Viदायते | BUM, नितंबः, कटिमोथः. ('D.)-...Se0 CHEAT. BUMP, 8. स्फोटः, गंडः, शोफः. -...धि 1P.2 3UBBY, 8. See BREAST. BEAT, q.v. 3UCK, 8. हरिणः, मृगः. 2 वधावनार्थ जलं. 8 सु- BUMPER, 8. अतिपूर्ण पात्र चषकः; 'b.crops 'अभगमन्यः. तिप्रचुरः शस्यागमः; 'b. house' जलाकीर्ण प्रेक्षागह. BUCKET, .. अरघट्टा, उदंचन, घटीयत्र. 2पात्र, द्रो- BUMPKIN, S. वृषलः, जानपदः, ग्राम्यजनः. नी. सेचनी-नं. BUNCH, 8. गुच्छः, स्तबकः. 2 पिंडः, गेड:.3 अंथिः, BUCKLE,8. कुडुपः, गंडकः. -... उपेनबंध 9 P; शेखर:-t.4पोहली, संघातः, संहताय.-४.i. (out) to be b.ed to' परायण-आसतं. 1 P.-ER, पिंडीभू 1 P. ४. फलक:-क, चर्मन् ॥. BUNDLE, 8. भारः, कुर्षः, पोटलिका, गुच्छा, संघातः BUCKRAM, 8. स्थूलपट्टे-पट:. b. of goods' भांडक. -... (up) गुच्छीक BUD, 8. कलिका, कोरकः क, मुकुल:-लं, कुडलः; जाल, 8 U, एकत्र समाह 1P. कौश:-पः, प्ररोहः, अंकुरः, पल्लव:-. -0.t.,-ED, BUNG, V. 1. छिद्रं निरुध 7Uor पिधा 3U. -HOLE, See under Blossom. 8. पात्रच्छिद्रं, पारधारा. BUDGE, P... प्रचल् 1 P, अपसृ 1 P, नि-परा-वृत् 1 | BUNGLE, ... अदक्षतया कार्य निर्वह ०., प्रमद् 4p, A,त्य 1 P. स्वत् 1 P. -8. प्रमादः, स्खलितं, दोषः. -ER, B. BUDGET, S. शाणपुटः, दृति 1.2 कोषः, संग्रहः, संघ- अदक्षः, प्रमादिन् m., अनिपुणः. -INGLY, adv. संप्रयः.3 आयध्ययगणना, पत्र. ' मादं, प्रमादतः, अदक्षतया. BUFF, 8. महिषचर्मन् ॥.2 पांडुवर्णः. BUNTER, See HARLOT. BUFFALO, s. महिषः; she-b.' महिवी; b. milk' माहिषं पय: Bvor, (up) .... उत्तम 0 P, उद्घ 1P, 10, आलंब BUFFET, S. मुष्टिप्रहारः, कराघातः, अपेटिका. 2 कुशू 14.2c. -ANCY, s. लघुता, लाघव, प्लवनशीलता. लः. -t. 1. मुष्टिना तर 10 or प्रह 11P. BURDEN, S. भारः, भरः, धुर् . (राज्यधुरा); - beast BUFFOON, 8. विदूषकः, वैहासिकः, भंड:. -ERY, s. of b.'धुर्यः , धुरीणः. 2 ध्रुवक, अनुपदं. 3 पीडाकर परिहासः, हास्य, नर्मन् ॥. .(Lf.), पाडाहेतुः, भारभूत -... भार यस BvG, 8. मत्कुणः, उइंशः 4 P or निविशc. -ED. M. भाराकांत, आरोपितभार. b. bear' महाभयास्पदं, भयहेतुः. -SOME, I. दुवेह, दुर्भर, दरुद्रह.2पीडाकर, दुःखावह. BUGLE, S. काहल:-ला, व्याधरंग-विषाणं. 2 रंग, वि BUREAU, S. आधार:.2 लेखनस्थान, लेखनसाधनाधारः. घाण. BUREAUCRATIC, I. अनियंत्रित शासन. BUILD, V... निर्मा 3A or e. (मापयति), प्रक्रप् BURGH, S. नगरं,पुर.-ER, BURGESS, S.नगरजन:: c., विधा 3 U, विरच 10%3; b. upon' समालंब 1 पौरः.2 नगरप्रतिनिधिः, पुरप्रतिनिधिः. - ERSEIP, . A, आ-समा-धि 1U. -RR, S. निर्मातृ m., विधाय नगरजनाधिकारः , पौराधिकारः. कः.2 स्थातिः, शिल्पिन् M., दारुकर्मन् m. -ING, BURGTAR, 8. संधिचौरः, गृहभंगात् ., कुचच्छेदिन ४. निर्माण, विधानं.2 भवन, गृहं, हर्म्य. m., संधिच्छेदकः-y, s. भितिचौर्य, गृहभंगा. BULB, 8. कंदा-दं, गोलमूल. -OUS, (. कंदिन (नी /.), BURGOMASTER, ४. नगराध्यक्ष:. कंदविशिष्ट. 2 कंदाकृति. BURLESQUE, . परिहासकर (Lf.), हामजनन BULGE, U..बहिलै 1A, उदराकारण प्रलं . (ना.), परिहास्य. -४. परिहासः , भांडं, नर्मन ॥. BULK, S. प्रमाणं, परिमाणं, मात्रा. 2 स्थूलता, बृहत्त्वं. - v. t. Scc LALGI. उपधान-धिक-भागः, भूयसm.-४..See BIG BURLY, I.See brG. BULL, BULLOCK, 8. वृषः, वृषभः, बलीवर्दः, र. BURN, U... दह 1P, 11, चल . (ज्वलयति ), षभः, अनबुह., उक्षन् m., ककुद्यत् ॥.2 वाग्दोषः, तप 1 P or c., उप 1P, दाप ८. -... ज्वल 11, महास्खलित, सुस्पष्टो बचनविरोध:. दह pass., तप 4A,दीपू 4 A%; 'b.after ' उद्र BULLET, . सीसकगुलिका. 1A, स्पृह 10%; • b. out ' शाम 4 P; ' b. up' BULLETIN, B. शरीरस्थितिज्ञापर्क पत्रं. निर्दह -ER, ४. दाहकः, तापकः, दीपकः. -ING, 8. BULLION, B.हिरण्य रूप्यं. दाहः, दहन, लोषः, नापः, ज्वलनं 'b.ground' BULLY, . पिंडीशूरः, शूरंमन्यः; दांभिक, कलाकारिन श्मशान.-. दाहक, तापक.चंड, प्रखर; b. m.-..त 10, भर्स 10 A; आR 1A. glass' मूर्यकांतः, मूर्योपल: . BULWARK, प्रः-श्र, प्राकार:.2 भायः, शरण, I BURNISE, V. 1. प्रम2P (प्रमृष्ट चामीकर); तिज् संजपस्थामा भारतका साधन ., परिष्क 80. •ER, B..तेजकः, पावकः. Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ JUR BURROW, 8. बिलं, विवरं, गर्तः -र्ता. . . बिले-गतै1P. (49) BURSAR, 3. धनाध्यक्षः, कोषाधिपतिः -3, 8. कोष, धनागारं. BURBT, . . स्फुद 6P, दल 1 P, वि-वृ-शू - pass, भिद्र-भंज pass.; ‘b. in pieces शकलॉभू, खंडशी भिद्र pass. ; 'b into tears' सहसा रोदितुमारेभे, सहसा प्रावर्तताश्रुधारा. .. भिद-भंज 7P, स्फुट ७०, ढ 9P, 10, शकली 8 U, दल . ( दलयति ); * she b. herself' हृदयस्फोटनेन मृता. ४. स्फोटनं. विदलनं, भंगः, भेदः there was a b. of applause ' संभूय प्रशंसांगिरः उदतिन; ‘b. of laugh - tor' अट्टहास:: उचैर्हास:. GAR but' अपि takes the place of but ; न केवलं रूपे शिल्पेप्यतया मालविका ( M. 2 ); b. for ' (= If it were not ) यदि न 'all b. ' See ALMosT; ‘next b. one' एकांतर . BUTCHER, शौ ( सौ ) निक:, आखेटकः, मांसिकः, विशसितृ 12. -०. ८. विशस् 1 P, निषूद्र 10, हन् 2 P. -, . वधः, हननं, विशसनं. 2 शूना, वधस्थानं. BUT-END, 8. घनाएं, स्थूलार्थ. BUTT 8. लक्ष्यं, शरत्र्यं. 2 उपहासास्पद, परिहासभूमि f. 3 आशयः, अभिप्राय:. 4 पात्र; (मुरा-) भाजनंभांडे - ०.८. शिरसा शृंगेण आह 2 U. BUTTER, s. नवनीतं नवोतः दधिजं किलाट: : ' clarified b. ' घतं. मपिस ", आज्यं; b. man नवनी क्रयिन् m. b. milk (8.) तक्रे, अरिष्ट, काशयं, दंडाहतं, गोरस:; b. of last day's milk ' हैयंगवान. . . नवनीतेन लिए 6 P. (fig. ) बाटूकिभिः प्रसद् C. or अनुनी 1 P. BUTTERFLY, s. चित्रपतंगः BURTHEN, 8. See BURDEN. BURY, शृ. ८. निखन 1 P, निगुह 1 U, ( श्मशान भूमी) निधा 3 ए, स्था . ( स्थापयति ), निक्षिप 6 P; निर 1 P; ' this buried the king into sorrow ' ए तेन ( वचसा ) राजा दुःखमनो- दुःखोदधिमन इव बभूव -ING, S. निखननं, श्मशाने स्थापनं; b. ground' श्मशानं, प्रेतावासः, परेतभूमि, पितृवनं, पितृसद्मन ॥. BUSE, . गुल्मःम, क्षुपः स्तंब : ' why do you beat about the b. ' अप्रस्तुतं किमिति अनुसंधायते, ( निरर्थकं किमिति वनमालाडयसि ); · a bird in the hand is worth two in the b. ध्रुवाणि परित्यज्य अध्रुवनिषेवणं नेष्टं, अनुवाद ध्रुवं वरं वरं तत्कालोपनता तित्तिरिः न पुनर्दवसांतरिता मयूरी, OF वरमय कपोतो न श्वी मयूरः - ४ . गुल्मावृत, निविड; गाढ. अविरल 2 घन, स्थूल; लोमश. BUSS, See KISS. Busr, 8. ऊर्ध्वकायप्रतिमा- प्रतिकृति / BUSINESS, 8. कार्य, अर्थः, कृत्यं, कर्मन् "., व्यवसायः, व्यवहारः ; व्यापारः; नियोग: (duty ) 2 अर्थ:, प्र योजनं ; ' what b. had you to talk with him ’ तेन सहालापेन किं तव कार्यमासीत्. 3 वृत्ति f., जाविका ; ' a man of b. ' कार्यकुशल, दृष्टकर्मन . Busy व्यावृत ( with loc.); कार्यसमाकुल, कार्यव्यग्र ; with what work are you b. ' कस्मिन्कार्ये व्यतीसि किमारंभस्त्वं कार्ययुक्त, सांधीग, अतंरित, अनलस, व्यम. . . व्या? ७., कार्ये नियुज् 10 or अधिक 8 U. - BoDr s. पराधिकारचर्चक : -x ade. अतंद्रितं. सोत्साहं, मनोभिनिवेशेन, औत्सुक्येन व्यप्रतया BUTTOCK, S.. नितंब, कटिप्रोय जघनं श्रोणि-श्री /. BUTTON, 8. गंडः, कुडुपः; 'b. hole ' गंडाधारः -. 1. गंडन बंध 9 P. BUTTRESS, S. वप्रः प्र, आधारार्थ कृतः प्राकारः. 2 आ श्रयः. आधारः. BUXOM . सानंद, प्रफुलवदन, हृष्ट 2 सरम, सविलास, ललित. - Lx, adr. मानंदं, सरमं, ललितं. -NESS, 8. लीला, लालित्यं, विलाम:. Bux, . . क्री 9 U; b. off मूल्यदानेन परिक्री. - ER, 3. क्रेतु . क्रयिकः क्रयिन् Buzz, .. गुंज 1 P, विरु 2 P. 8, ING, गुंजितं, गुंजारवः, कलरवः. By, prep. Gen. ex. by instr. of noun; रामेण हतः, बाणेन हतः, &c. 2 ( Near ) उप in comp., or समावे-निकटे पार्श्वे with gen.; h. her father उपजन, पितृः पार्श्व-समीप; by this time ' अनेन समयेन; day b. day अनुदिवसं दिनं दिने दिने b. god' ईश्वर साक्षीकृत्य ईश्वरसमक्षं b. and b. ' अचिरात्; अचिरेण, क्रमशः शनै: शनैः; b. the b. ' अपरंच ; ‘b. degrees' क्रमश: ; b. hundreds ' शतशः : — one b. one ' एकैकशः, आनुपूर्वेण; 'b.end' स्वार्थ: स्वहितं; b. oneself' रहसि, निभृत, रह:: ' b.-gone' अतीत अतिक्रांत, गत; b. path विमार्गः; विपथः, उपमार्गः, गूढपथः ; b. law ' डपव्यवस्था. उपविधिः ' b. name ' उपाधि b.stander' पार्श्वस्थः प्रेक्षकः समीपस्थः; b. word ' उपहासास्पदं. BusTLE, 8. संभ्रमः, आकुलत्वं त्वरा, व्यग्रता 2 कोलाहल:, तुमुलर: - कार्यव्यावृतत्वाद इतस्ततो धाव् 1 P or गम् 1 P or चेट् 1 A, or व्यवसो 4 P. =ER, ING, S., (. चपलप्रकृतिः, व्यवसायिन् m. Bur, prep. अन्य, इतर, w with abl., विना; विहाय. मुक्त्वा (acc.). - adr. एव, केवलं, मात्रं. -conj. C. सु, पुनः, ( not at beginning ); in ' not only | OABAL, . गूढमंत्रणा, कुविचारणा... निभृत मंत्र Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SAS 10 Å, कूटार्थ समिए 6 P. -LEB, 8. कुमंत्रणकृत् m., गूढ मंत्रिन ., भेदकरः JARALA, 8. गूढ शानं, गुप्तविद्या. CABALIST, 8. गूढ शामश : - ic, . निगूढार्थ, गुप्तार्थ. ABBAGE 8. शार्क, हरितकं. · ABIN . कुटिन्टी, शाला, कोट:- 2 नौकाभ्यंतरे कांठ: 3 वेश्मन "., कुटीर:. 4 Tent, y. v. -ET, 8. वे श्मन् n., कक्षांतर, उपरोधक. 2 शिष्टसभा, धीसचिवसभा; गूढमंत्रणं. 3 रत्नकोठ: 4 समुहकः, संपुट: See Box. 'ABLE, 8. नौरज्जु f. -ED, रा. रज्ज़बड.. JACHEXY, 8. दोषत्रयं त्रिदोष. ACHINATION, S. अट्टहासः प्रहासः. PACKLE, CACKLING, 8. कूजनं, हंसरुतं; अव्यक्त रवः. 2 जल्पितं, प्रलापः कूज् 1 , अव्यक्तं रु 2P. -ER, 8. कजकः. ADAVEROUS, ८. शवतस्य, शवसवर्ण. 'ADENCE, 8. पातः च्युति / 2 स्वर:, विरावः नि हाः स्वरसंक्रमः, स्वरावरोह:. JADETS अनुजः, अवरजः. JADGERS आपणिक: ( 48 ) LESURA, S. fae, fren:. JAGE, 3. पंजर:- रं, पिंजर, वीतंसः 2 Prison, q.v. - . ८. पंजरे रु 7 U or बंध 9 P. DAIRN, 8 उपल-पाषाण राशिः शिलासमुचयः, प्रस्तरचिति f. AITIFF, ४. खलः, शठः, दुर्खेत:; See WICKED. AJOLE, . . लल् 10, उपच्छंद 10. 2 CHEAT, 1. V. BY, . चाति / 2 वंचन, छलं, &c. JAKE, 8. पूपः पिष्टकः अपुपः - पिंडीभू 1P. ALAMITY, विपद्, अ.पद्, व्यसनं, अनर्थः, उपमवः, दुःखं, संकटं, अत्याहितं. 2 उत्पातः, देवी आ पद्. -OUS, विपदमस्त, व्यसनपित, विपदापन, दुर्गत, विधुर. YALAMUB, वेत्र, वेणु:. JALASE, 8. केलिरथः, क्रीडायानं. JALCAREOUS, शार्करीय. ALCINE, . . भस्मीक 8 U. ALCULATE, .. गणू 10, परिसं संख्या 2 P, संकलू 10. 2 निरूप 10; चित् 10, प्रभुप् . -ED, गणित, संख्येय. 2 युक्त, पर्याप्त, उचित, अलं with inf. -ION, 8. गणनं ना, संख्यानं On, 8. गणक :. DAICULOUS . शिला-अनम-मय (यी (.). CALCULUS 8 अश्मरी, मूत्रकृच्छ्रं. ALDON रं, उखा, कुंड, स्थाली. CALEFY, . . तप 1 P. 040 CALIBRE, 8. छिद्रं; छिद्रव्यासः 2 परिमाण. 3 प्रकारः, जाति /. CALICO 3 चित्रित कार्पासपट:. CALIGATION, See DARKNESS. CALIGRAPHY, . शोभन लेखनकला शिल्पं. CALIX, . पुष्पगर्भ:, पुष्पकोश:. CALL .. 1P, आहे, शब्दायति (D. ), आकू . 2 अभिषा 3 U, आख्या 2 P, आहे, चक्षू 2 A, नाम कृ 8 U; कृत् 10; 'ced her by the name of Pärvati' तो पार्वतीति नाम्ना जुहाव (बंधुजनः) (K. (1.20 ) तस्या: पार्वतीति नाम चकारः वच् 2 P, उदा , 1P, 2 . 3 नि आ-मंत्र 10 A; ' c. by name नामग्राहमाहे, संबुधू .; c. to mind ' स्मृ 1 P, मनमि कृ 8 U; 'c. to account ' किं किं कृतमिति प्रच्छ् 6 Por अनुयुज् 7A or अनुसंधा 3 U; ' c. to witness साक्षिणं कृ, तमेव ( अ ) बाधाय विवाहसाक्ष्ये (R. VII. 20 ). -s आह्वानं; पृच्छा; निमंत्रण; संबोधनं. 2 प्रयोजनं. 3 अभिगमः; नियोगः:; ' I have many c. s upon me to-day' मयाय कर्तव्या बहवो नियोगाः संति. -back, प्रत्यादिश् 6 P, निवृत् c.; खंड 10, निरस 4 P. -for, अर्ह 1 P; 'this matter 6. s for consideration ' अयमर्थो विचारणामर्हति; or अत्र विचारणया प्रयोजनं; अपेक्ष 1 A. -forth, प्रोत्सह C., उज् 10; प्रकटीकृ, प्रकाश o. out, पर 1 P; उत्क्रुश् 1 P. 2 तारस्त्ररेण उचै: आहे, घुत्र 10. upon, on, अर्थ् 10 A, याच् 1 A. 2 द्रष्टुं गम् 1 P, अभिगम्. -up, ( from sheep) प्रबुध् c. ED, . आहूत. 2 अभिहित, उक्त, उदाहृत; gen. ex. by नाम ind., नामन, अभिधान, आख्या, अभिधा, संज्ञा, नामधेय, in comp. ; — a boy e. Râma, ' रामो नाम, रामनामा, रामसंज्ञः, &c. बाल:. -ING 8. See ( 8 ) 2 वृत्ति, जीवनसाधनं, उपजीविका; व्यवसाय:. CALLOUS, कठिन, घन. 2 कठोर, निर्दय, कर्कशः '०. to contempt ' तिरस्कारमगणयन्, तिरस्कारान/भिशः. 3 निर्लज्ज, धृष्ट, अविनीत. - NEBS, 8. काठिन्यं, निर्दयता, &c. - CALLOSITY, 8. किण:, त्वगदृढता. CALLOW, d. अजातपक्ष, पक्षहीन. CATE, . प्र उप- शांत, निश्चल, प्रसन्न, स्तिमित, अमुत्तरंग, अक्षन्ध, निष्कंप, निर्वात, अभ्याकुल; ' to be c. ' शम् 4 P, प्रसद् 1 P: ' heart, be c. ' हृदय प्रसीद, मा उत्ताम्य - 8. निर्वातः, शांति प्रसाद, विश्रामः 2 शांतता, स्तिमितता; ex. by (a ). v. ८. उप-प्र-शम् c. ( शमयति ), उप-परि-सांत्व 10; तु ., प्रसद् C. 2 लघु 8 U, अपना 1 P. -LY, adv. निचलं, अक्षोभ, शांत्या, प्रशांतं. - NEBB, 8. प्र-उप-शांति f., निर्विकारता, प्रसादः, अव्याकुलता, असंभ्रमः 2 निर्वातत्वं. अभीभः, faमितता. CALENDAR, पंजी, पंजिका. CALORIFIC . तापकर (.); तापजनक. CALENDS, 8. प्रतिपद f. ; प्रथमदिवसः DATE, ४. गोम्स, वत्स, तर्णक: 2 पिंड, पिंडिका | CALVE, वत्सं सू 2 A; प्रन् 44. 8. Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 44 ) DALUMNIATE, .. परि-अप वद् 1 ; निर्भं 10 निंद 1 P, भवभाष 1 A; मिथ्या अभियुज् 7 A, · 10; - अधिक्षिप् 6 P. -OR, 8. परिवादरतः, परिवादिन १०, निंदकः, अभ्यसूयकः, अभिशापकः, पिशुनः, आक्षेपक: CALUMNS, 8. परिवादः, पैशुन्यं, अभ्यसूया, अलीकमवादः, मिथ्याभिशापः, पिशुनवचनं, भाक्षेप:, नियाभियोग:. - oUs, a. विज्ञान, कलंकमय ( यी f. ). • - OUBLX adv. सापवाद, परिवादन, साभ्यसूर्य. OALX, . चूर्ण, भस्मन 2. 2 रीतिपुष्यं. CAMBRIC 8. अंशुकं दुकूलं. - ०.८. वैत्रेण तद् 10 or हन् 2 Por मह 1 P OANINE, . कुक्कुरीय, श्वन् in comp. CANKER, 3. विधिः; व्रणः. 2 फलनाशी कीटः 8 क लंक: विष. 3 दूषणं, विलयम, विनाशः ०: विम श्C., विली ., दृष् . ( दूषयति ). -0.. बिली 4 A, इष 4 P. दकः. OANE, . वेतस:, :. वेणुः, वंश, वानीर: 2 वेत्रय f. दंड; 'sugar-0. ' इक्षुः; 'sent of c. ' बेचासर्ग: ' made of o. ' जैव (बी.), वैदल (ली f. OANNIBAL, 3. न m., पिशिताश: वानः, पुरुषादः, क्रव्याशिन 18. - ISM, 8. क्रव्याशित्वं, &c. CANNON, 8. गुलिप्रक्षेपणी लोहनाडि-डी f. - BALL आया, रणगुलि f. CAMEL, 3. उष्ट्र ; क्रमेलक: मयः. महोग: ; ' young 16. ' करभ:; ' she-e. ' उष्ट्री. CAMISADO, 8. g. CANOP, S. लघुना, उडुपं, प्रवः, कोल:. CANON, 8. विधिः, नियमः ; शास्त्रं, व्यवस्था. 2 पौरोहितधर्मशाखं. 3 धर्मपुस्तक संहिता. -ICAL, वैधिक (की), नियमानुसारिन् (णी f. ). - ICALLY, adv. विधिवत् यथाविधि शाखं. -IZE, .. सिद्धजनमध्ये आरुह्c. (रोपयति ) or गन् 10 or संख्या 2 P. OAMOUS, a. ff. Oair, 8. शिविर, निवेशनस्थानं, निवेश: 2 सैन्यनि वासः -०.८. सैन्यं निविश् c. OAMPAIGN, 8. समरभूमि f, स्थलं. 2 युद्धकालः, यु- CANOPY, 8. वितानं, उलशेषः, आच्छादनं विधानं.- .. वितानां 8 U, वितानेन आच्छाद 10. CANOROUS, रा. सुस्वर, मधुस्वन. प्रवृत्ति f. CAMPHOR 3. कर्पूर:-, घनसारः सिताम्र, हिमवा लुका, चंद्र:, सोम: -ATED . कर्पूरसंमिश्र - संसृष्ट. CAN, .. शक् 5 P. प्रभू 1 P, or समर्थ-क्षम शक्त भू, with inf. of verb ; Sce ABLE; oft. by ईश् 2 A; 10. 2 In pass. ex. by pot. pass. part.; 'o be done ' करणीय ., कार्य, &e; ' I cannot but go ' मयावश्यं गंतव्यमेव. - कंसः, भाजनं, धातुपा, चषक:. CANT, 8. परिभाषा, कल्पितसंज्ञा 2 अपभाषा 3 वाक्छलं, भोति f. दांभिक नं. ०. परिभाष 1 A. 2 दांभिकता व 1 P. -ATION, 8. गानं गीतं. ER, 3. अर्धवल्गितं. 2 दांभिकः धर्मेध्वजिन् m. ICLE, 8. उपगानं. CANAT, कुन्या, प्रणाली. CANCET., . . अब विलुप् 6P or o., व्या-अप-निरमंजू 2 P; निरस् 4 P, खंड 10, निवृत् c. CANCER, 8. कर्केट, कर्क: 2 कुलीर:. 3 मांसार्बुद तनुत्रणः, विस्फोट: -ATE, . णीभू 1P. CANDENT, a. See HOT. CANDID, . निष्कपट, निर्व्याज, सरल, स्फुट - स्पष्ट-वादिन (मी f. ), ऋजु, निर्मल, शुद्धात्मन, निर्व्यलीक; शुचि. - Lx, adv. निष्कपट; स्फुटं निर्व्याजं -NESS, - CANDOUR, 8. निष्कापट, निर्ध्याजता; आर्जव, सरलता, अमाया, दाक्षिण्यं, निल, कता, शौच. CANDIDATE, . अर्थिन् 02, याचकः, प्रार्थकः पदान्वे षिन् m. CANDIFY, v. ८. धवली 8 ए, शुक्रीक. CANDLE, दीप, दीपिका, वर्तिर्ती f. HOLDER, S दीवहस्तः- वाह:. - STICK 8. दीपपादपः, दीप-शिखावृक्षः • OANDY, . ८. घनी-खंडी सांद्री कृ 8 ए, श्यै ०. ०. . 1 A, घनीभू 1 P. 8. शर्करा, सितोपला, खंडमो CANTHARIDES, 8. विस्फोट कीटकः. CANTHUS, & अपांग:-गं, नेत्रपर्यंतः. CANTLE, CANTLET, 3. खंडः, भाग:. CANTO, 8. सर्गः पर्वन् , परिच्छेदः अध्यायः, स्कं ध:, ( of different compositious ). CANTON, चक्रं ; भूभागः, प्रदेश: -०. ८. खेडशी विभज् 1 P. 2 आवास लृप् . -MENT, 8. सैन्यावासः, शिविरं CANVASs, . t. Beg, g. v. 2 परि-ई 1 A, विश्वर c., निरूप 10 ; अनुसंधा 3 U. s. स्थूलपटः, शाणं. 2 वातवस्त्रं. -ER, 8. प्रार्थकः. CAP, 3. शिरखाणं, शिरस्क, शिरोत्रखं, शिरोवेष्टनं. ०.८. विधा 3 U; See CoVER. . . अभिवादनार्थं शिरअमुन्मुच् 6 P or अवत् c. or अपनी 1 P. CAPABLE समर्थ, शक्त, क्षम, योग्य, उचित ; gen. ex. by शक्य with inf., or pot. pass. part.; 'o. of boing defeated' पराजेतुं शक्यः, पराजेतव्यः, • Ráma is not c. of such atrocity ' नेतृव नवीचरितं रामेण कर्तुं शक्यते रामं संभाव्यते; 'o. person ' पात्रं, गुणवत् (ती /- ); 'to be c. ' शब् 5 P, 3त्सह् 1 A, हृप् 1 A ( with dat.). - OAPABILITY, 8. सामर्थ्य, शक्ति, पात्रता, योग्यता. CAPACIOUS, a. विशाल, उरु, प्रमृत; Ser BBOAD. 2 विपुल, प्रचुर. | OAPACITATE, ...... Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - CAPACITY,.भारणशकि. ग्रहणसामय ( it. & शहदयपाहिन (गी.), रित, मोहित. -TON,. fig.); 'c. for all knowledge ' अशेषवियाग्रहण- बंदी-दासी-करण, &c. सामर्थ्य. 2 वलं, शनि., सामय पात्रता, योग्यता.8 CAPTIVE, ..बेदी, बंदि कारागुप्तः ; ' made o.' परिमाण, विस्तारः.4 (Relation) gen. ex. by | (taken prisoner) बेदीकन, बंदियाई गृहीत.2दाम: इति or रूपेण · he served the king in the c. - बंदील, दासीकृत, शत्रुयश, कारस्थ. -ITY,.. ot a servant' सेवकरूपेण राजानं सिषेवे; अवस्था, बंधनं, बंदित्वं, कारावास: 2 दासत्व, दासभाव:. भावः, वृति , विषय: विधेयविषये सभवानियुके CAPTOR, S. अतृ m., बीकk m. . (Mal. 1) 'employs me in the c. of a CAPTURE, O... ग्रह 9 P, बंदी-दामी- 8.0; (. servant.' fort) भजी P, लघ 10, आक्रम् 1U, 4 P.-8. CAP-A-PIE, adv. नखशिखांत, सर्वागं. . ग्रहः, ग्रहणं; लोध, लांत्र; • e. of a fort' दुर्गलंघOAPARISON, S. आस्तरण; अश्वसज्जा -प्रसाधन, अश्वा- न; 'c. of cattle' गोमहः, धेनहरण. लंकाराः (pl.). -... विभूष 10, अलंकारर्भष्. CAR, S. रथः, वाहने, चक्रयानं, प्रकरण; - heavenly CARCASE, . समुद्रकः, सेपुट:. c.' मान; 'war e.' स्यदनः. CAPE, S. भूशिरस् n., अंतरीप:-4.2 स्कंधावरण, CARACOLE, 8. तिर्थकरते, मक्र-कुटिल-गति .-.. ग्रीवाप्रच्छद:.. तिर्यक् 1 A, or बल्ग 1 U. CAPER, S. See LEAP. CARAVAN, 8. सार्थः, संघ: leader of c.' सार्थवाCAPILLANENT, S. केशर-रे, किंजल्कः . ह.. - SARY, s. पथिकावासः, पांथनिवासस्थानं. CAPILLARY, a. केशोपम, सूक्ष्म, केश in comp.3B | CARDUNCLE, 8. विस्फोटः; वल्मीक. 2 पपरागः. 'c. attraction' केशाकर्षण. CARCANET, R. मुकाबलि, मणिमाला. CAPITAL, O. श्रेष्ठ, परम, मुख्य, प्रधान, विशिष्ट, वरिष्ठ ! CARCASS, 8. शव:-वं, कुणपः, मृत शरीर. उत्तम, उत्कृष्ट; 'c. punishment' उत्तमसाहसं, देह. | CARD, s. पत्र कोडापत्र.2 अणांमार्जनी.-1... जाँ देडः, पाणदेडः; 'o. crime' वधाहे पातकं; वधदंड संमृ2P or घुष 1 P. -ER. S. उमार्जक:. पापं.-8. राजधानी. 2 मूलं, मूलद्रव्यं. 3 शीर्ष, अग्रं. CARDAMON, . एला, निष्कुटि-टोf., पृथ्वाका, चंद्रवा-IST, 8. द्रव्यवत् ., कोटीश्वरः. -Ix, adv. उत्तम- ला, बहुला; 'small c.' उपकृषिका. तुत्था, कोरगी, साहसेन प्राणदंडेन. 2 परमं, मध्यप्रकारेण. विशिष्टतय. त्रिपुटा, त्रुटि-टी/. CAPITATION, . एकैकशः परिगणन; मस्तकसंख्या. | CARDINAL, (I. प्रधान; See CAPITAL, a. o CAPITULATE, v. i. शत्रुहस्ते आत्मानं ससमयं सम्-0. point' दिग्भाग:. -. धर्माध्यक्ष:. (अर्पयति), शवोरधीन a. भू. वशं गम् 1 P.2 संक्षे CARE, S. चिंता, औत्सुक्य, उद्वेगः, See ANXIET. पतः लिख 6 P or कथ 10. -ION, ४. समयपूर्वक स- 2 यत्नः, प्रयत्नः, आदर:, मनोयोगः; ' brought ap मर्पण; वशीभवन, शत्रुकरार्पण. with c.' प्रयत्नसंवर्धितः. सादरं परिपालित. सूक्ष्मCAPRICE, 8. कामचारः, चापल्यं, मनोलोल्या 'c. ता, निपुणता; ' searching with c.' निपुणमन्विज्य of tortune ' देवविलसितं-विजंभण देवस्य कामचार: — thinking with c.' मुनिपुणं विमृश्य.4 रक्षा भवे. क्षा; - leave under the c. of See OHARGE. 5 (Mu. 2). -CAPRICIOUS, a. कामचारिन् (णी.), चपल, अचलप्रकृति, लोल-चल-चित्त, लोल, अस्थिर, अप्रमादः, सावधानता, अवधान: ' have a c. what स्वैरवृत्त, स्वैरिन्. -LY, adv. लोलचेतसा, चापल्येन you do' यत्कर्तव्यं तद्विमृश्य-समोक्ष्य -कुरुत. -.i. कामतः, स्वैर, कामचारेण. -NESS, 8. चापल्यं, लोलता, अव-अप-ई 1 A, वित् 10, मनो धा 30%; oft. ex. कामचारिता, &c. by the several nouns above; I do not c. now' अधुनाह बीतषितः; I e. very much CAPSULE, 3. बीमकोषः, पुट:-टे. - AR, U. पुढाकार. for your protection' तव रक्षणे बलवाम्ममादर..2 CAPTAIN, 8. सेनानीः, गुल्मपतिः, दंडनायक:.2 पोता गण 10, (न तृणमपि गणयति शई), आद6 A (म ध्यक्षः. 3 नायकः, नेतृ ., मुखरः, अग्र-पुरी-गः. त्यागमाद्रियते) 1 A, (the sense being clear); CAPTATION, 8. लोकरंजन, जनश्लाघासेवनं. न कामवृत्तिर्वचनीयमीक्षते (K.v. 82 ) ' a selkCAPTIOUsha.दोषैकश, छिद्रान्वेषिन् (जी.); विवाद- willed person c. s not for blame'.-takes.ra भील. 2श्रांतिकर (f.). -Lx, adv. विवादेच्छयैव, 1P, अव-नक्ष 1A (श्लाघ्या दुहितरमवेक्षस्व जामका छिद्रान्वेषिवत्. -NESS, S. छिद्राम्येषिता; विवादशीलता. U.1), पिन 10 (नातस्त्वां वितयिष्यति).2 लल् 103 CAPITVATE, V... मुह, ग्रह 9 P; 1 P; विलुभ् संबंध ., पा. (पालयाते), विनी 1P.3 अप्रमतc. (eys, oar, &o.); 'c.s the eye' विलोभयति सावधान-.1P, अवधा 8U, "let.c. be taken पभुः.2 दासी80, बंदीक, वशीक, दम् ०. (दम- of each character' प्रतिपात्रमाधीयतां चलः (8. यति).-Reya. मनोहर, चिनहारिन (पी.), मनो-1 1) do not c.to think' सावनिमपतन Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ OM ( 40 ) | विचारयति इति विचार नाहियंते. FUL, . Anxious, V. 2 अप्रमत, सावधान, अभियुक्त, अवहित, दक्ष. -FULLY, ad0. सावधानं प्रयत्नतः, अप्रमतं, सादरं, निपुर्ण. - I.ESS, ८. प्रमन, अनवधान, निरपेक्ष, निरवा न, असमीक्षपकारिन् (श्री f. ); ' to be c. in ' प्रमद 4 P ( with abl. ), स्वाधिकारात्प्रमत्तः ( Me. 1 ). -LESSLY, ade. सप्रमाद, अनवधानेन, &c. CAREER, चय; धावनं 2 गति, क्रमः, चलनं, चरित; 'c. in life' जीव-लोक यात्रा; ' during his p.' वास्मन् (भुवं ) शासति. - ०. . वेगेन धाव् 1 P. OABERS, .. परामृश् 6P, आलिंग 1 P. परिभू 1 A; See CT.ASP. 2 लल 10. - परिरंभ:-गं · लालनं, आलिंगनं, परिष्वंगः. OARET, 8. काकपदं, हंसपादाकृति चिह्न OARGO, 8 पीतभारः, पोतस्थं द्रव्यं भांडं. CARICATURE, . हासजनक चित्र हास्यचित्र -०. ८. चित्रेण हास्यास्पद नी 1 P; हास्यप्रकारेण वि‍10. - IBT, 8. हास्यप्रतिमाकृत् n. DARIOUS, a. गलित, क्षीण, पूयपूर्ण. - CARIES, CARIOSITY, 8. अस्थिक्षयः शोषः. QARK, .. चिंताकुल . भू 1 P. CABLE, 8. दुर्वृत:; See WICKED. OARMINATIVE, . वायुनाशिन् (नी / ), अग्निद, CART अग्निवर्धक. CARMINE, 8. अनुजरंगः . OARNAGE, 8. वधः, विशसनं, संहारः, हत्या. CARNAL, कायिक-शारीरिक ( की J ) 2 ऐहिक (की f. ). 3 विषयिन (णी ), विषयासक्त, विषयोपसेविन् (नी f. ); ' c. pleasure ' विषयसुख; c. desires' विषयवासनाः; c union संभोगः, अभिगम: -ETY, 8. विषयासक्ति f., विषयोपसेवा, कामुकता. -LY, adv. कामुकवत् CARNATION, S. मांसवर्ण:; लोहितवर्णः. CARNIVOROUS . क्रव्याद्, मांसभुज, पिशिताशन, क्रम्यभोजन. CARNOSITY, 8. गंडः; भेदोप्रथिः GAS CARPET . कुछ:- था, आस्तरण 'brought on the ०.' प्रस्तुत, उपक्षित. CARRION, 8. प्रतिमांसं, भखापर्मास; कुणप:.-EATER, 8. कुणपभुज् m. OARRY, .८. वह 1 P, नी 1 P, भृ 3, 1 P; ‘c. ed a dog on his shoulder 'रुकंघे घेन वावसुवह साधू 5 Por o 'o a fort' दुर्गे लंघू 1 A, 10 or भंजू 7 P, or वशीकृ 8 U; ' the enemy c. ed the day ' शत्रवो जयमापुः 'c. one's point ' अभीष्टं लभ 1 A, प्रतिज्ञां पर 10; 'c. oneself' आचर 1 P; See Acr; c. arms ' शस्त्राणि ग्रह 9 P; सैनिकवृति आस्था 1A away, of, अपवह, अपनी, अप अप कहू 1 U, अपकृष् 1 P. -on, प्रवृत् c., प्रण, विधा 3 U; ' c. on war' युद्ध संग्रामं कृ, विग्रह ) I out अनुष्ठा 1 P, कृ 8 U, साधू 5 P or e. - through, पारं नी; ' ing through all difficulties' आपदां पारं नयनं. - CARRIAGE, 8. वाहनं, यानं, रथः, प्रवहणं, शकट:- टं; 'closed c. ' कपीरथः प्रवहण, जयनं ; 'c road' रथ्या; 'c. horse' रथ्य: 2 आचरणं, व्यवहारः, गति /-, - रितं चेष्टा 3 निर्वाह:, प्रणयनं. - CARRIER, 3. वाहक, हर:, in comp. 2 भांडवाहनजीविन n. OAROCEE, 8. क्रीडारथः, चातुरं OABOL 3. हर्ष - आनंद-गीतं. 2 स्तोत्रं, भक्तिगीतं. ०.८. हर्षेण 1 P; उपगैस्तु 2 ए. OAROUSE, . . अतिपानं कृ 8 U, पानोत्सवं कृ, आतेपानेन भीव . भू. ., AL, 8. अतिपानं, पानोत्सवः. ER, 8. पानरतः, भतिपायिन् १३. CARP, 8. फरी, प्रोष्ठः- ठी. . . (at) छि अन्विष 4 P; दोष दृश् 1 Por निरूप 10, निंद 1 P; See CENSURE. ER, &. fàâ m., ¿ì趶 m. -ING, 9. ग, निंदा, छिद्रान्वेषः CARPENTER, 3. लक्षक:, सूत्रधारः, रथकारः, स्थपतिः, स्वट्ट, तक्षन् M. CARPENTRY, 8. दारुकर्मन् N. तक्षकक्रिया, तक्षशिस्पं. शकट:-, शकटिका, वाहनं, प्रवहणं, यानं. - . ८. शकटेन वह 1P. 2 शकडे निघा 3 U. Carter', 'c. man' शाकांटेकः शकटवाह; 'c. horse' शकटवाहनः धुर्यः, ( c. load शाकटं वालाट, शाकटा भार 'c. rut' शकटाह्न पदवी-पद्धति./.; * e. wright' शकटकार: CATEL, S. युद्धाह्वानपत्रं. CARTILAGE, . कोमलास्थि . CARTILAGINOUS, ९. तरुणास्थिविशिष्ट. CARTOON, S. चित्रपटः, विचित्रमालेख्यं, हास्योत्पादके चित्र. CARUNCLE, 8. गंडः, मांसपिंड :. CARVE, v. ८. कॄ 6 P, तभ् 1, 5 P, उत्क, (उत्कीर्णा इव वासयष्टिषु V. 3); लिख P. 2 कृत् 6 P, छिद्र 7 P; प् . ; विभज् 1 U; ' c. out ( a plan )' युज 10; प्रकृ ; प्रतियुज् 10; चित् 10, निरूप 10. -ER 8. तक्षकः, कारुः, त्वष्टृ 2. त . 2 परिकल्पकः. CASCADE, 8. प्रपातः, प्रलवणं, वारिप्रवाहः, निर्झर, उत्स:. CASES अवस्था, भाव:, दशा, स्थिति, वृत्ति f — what is the c. with him ' किं तस्य वृक्षं. 2 पदं 3 अर्थ:. 4 कार्य, पक्ष: 5 पुटः, पिधानं. कोष:, भावेटनं. 6 भांडे, आधार:. 7 स्थानं, स्थलं. ' In e. ' यदि, चेत्; this being the c. एवं सवि-गते; ' in this c. ' अत्र, अत्र विषय ' in the c. of ' gen. ex. by gen, or विषये in comnp. ; in the c. before us,' in the present o. प्र n Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AD सविषये, प्रकते; if snoh be the c.' यवं, तेन | OAT, S.माजारः, विडाला, भोतः, भाखm.; 'oato'. हि in both c. s' उभयथा, उभयपक्षे. -0.1. भांडे nine-tails'परज्जयका चर्मयहिः. मिधा Uor निविण 0.3 पिधा 3 U, आ U. |OATACLYSM, 8. पृथ्वीमावः, भूतसंजयः JASEMENT, 8. गवाक्ष:, वातायनं. जालं. CATALEPSIS, 8. अपस्मारःमहामयः. JASH, . टंकः मुद्रा, माणकं. -KEEPER, - IERS. I CATALOGUE, 8. परिसंख्या, परिगणना; 'o. of टेकाधीशः, रक्षक.. names' नामावलि-सी. JASHTER, O... अधिकाराद् भ्रंश् o. or च्यु c. or नि- | CATAPLASM, ४. प्रलेपः, उपनाम: रा-8Uor अपार 4 P. CATARACT, 8. निमेरः, प्रपातः, प्रलवण, उत्स... JABK, B. भांडं, भाउन, पात्रं. नेत्रपटल, मथः, शुक्रः; काचः. JASKET, 8. समुहकः, भांडं, मंजषा. करंउकः, संपट:-टकः | CATARRI, S. अभिष्यंद:.2 श्लेष्मन् m., कफः, (vaJASQUE, 8. शिरस्त्राणं, शिरम्कं. riety of c. ).-AL, N. अभिष्यदिन-कफिन् (नी.), CAST, V. 1. भिy 6 P, प्र-वि-'; अस 4 P, मच्-सज- श्लेष्मल. 6P, पन .2(about) विगण 10, आकल 10, चिंत CATASTROPLE, ४. परिणाम:. निर्वाह:, निर्वहणे. 2 10, विचर.3 विलाप्य संधा 30%; 'c.xlance' | आपद/3 Sec CALANITY. दर्श क्षिप्, दृष्टि-चक्षुः &c. दा 3 P (कृष्णसार ददचक्षः | CATCH, E... 1 P, 10, ग्रह 9 P, बंध9 P (in S. I); 'c. skin' कंचकं विमुच्च; c. lots' गुटिका a net &e.). 2 परामृश् 6P, अवलंबू1A.8 प्रलुपत् . ' why c. pearls before swine' किमिष्ट- भC., आकृष्-इ- 1 P; — the house caught fire' मन खरसूकराणां. -8. क्षेपः; पातः. 2 मूर्ति । ज्वलनमुपगतं-अभिदीन-गेहे; 'caught cold''शीघंटनना; • c. of characters' भूमिकासंविभागः. ताकुलो बभूव, पानसोपहतः, अभिष्यंदाकुल:; 'c. in -aside, अपाकृ 8 U. निराकृ. -away.अपास, परि- the uct' (red-handed ) कर्मगृहीत, रूपाभिमाहित त्यज, उत्क्षिप्. -down, अव-वि-सट 1 P. म्ले 1P; लोप्त्रेण गृहीतः; Sir, you are c.' भो निगृहीतोऽसि विषण्ण (रा. भ 1 P; 'with a face c.' खिन-विष- (U.4); 'c. in his own words' स्ववचनमव गहरीगण-वदनः; 'c. look' अधादृष्टि . 2 निपत ८., तः-निरुत्तरीकृतः. -ut. अवलंब 1A, आश्रि 10.-up, अधः क्षिप. -forth, उत्मज, उम 1 P, उगृ 6 P. अपह 1 P, अपनी 1 P.-8. तालकं. 2 लाभः, फले. -off, विमुच अप-निर-अम्. -out, अपाकृ, निःस ., 3 पर्यायगीत. -ER, ४. ग्राहकः, जालिकः. 2 वागुरा, निष्कम् ., प्रत्यादिश 6 P. -AWAY, s. त्याज्यः; जालं. -ING, H. संपर्कीय, संचारक. 2 हारिम् (जीf.) अपांतयः. -LING. S. गर्भपतितः, गर्भच्यतः. CATECHISM. . प्रश्नोत्तर, सप्रश्नोतरःपाठ:.-0ATECASTE, 8. वर्णः, जाति , कुलं; 'of the same c.' CRIME, P. 1. प्रश्नोत्तरदारण-क्रमेण-अधि-10.(भायासवर्णः - low c.' हीनवर्णः, नीच:. निकृष्टजातिः पयति ) or उपदिश् 6P or प्रा 6 P. -OATE• high c.' उनमवणेः; 'mixture of t. s' वर्णसं. CHIST. -CIIISER, 8. प्रश्रोचरविधिना अध्यापक:करः; - low c. man' अंन्यजः; ' loss of c.' जा- पाठकः. तिभ्रंशः; out of c.' अपसदः, चांडाल:, जातिहीनः | CATEHL, . खदिरसार:. 'e. man' सजातीयः. CATECHUMEN, ४. नवशिष्य:-छात्रः. CASTIGATE, .... दंड 10 तह 10. -10s. K. क. CATEGORY, इ. पदार्थः. 2 समानवर्गः, अधिकरणं शाघातः, तीव्र पहारः; दंडः, निग्रहः. -ICAL, U. सुव्यक्त, स्पष्टार्थ; नियत, व्यक्त. -ICALLY, DASTLE, S. टुगे, कोट:. -CASTELLAN, s. दुर्गा- | adv. स्पष्ट, मुल्यनं. धिपतिः. -CASTELLATED, u. दुर्गाकार. CATEXATION, ७. संबंधः, अन्वयः, परस्परान्वयः.2 CASTOR-OIL, S. एरंडतेलं. शृंखलात्व, दामता; परंपरा. CASTRATE, t. t. वृषणी कृत् 6 P or उत्पद 10 or CATER, t.i. भोजनादि परि-उप-कृप . छिद् 7 P. -AD, U. छिनमुष्क, निवेषण. -10x, s. CATERPILLAR, ४. कोषकार:-वासिन . मुष्क-वृषण-छेदः, पुंस्त्वहरणं. CATES, 8. स्वावलं; विशिष्टाने. CASTLEL., . वयेनः. CATHARTI'. .रंचक, रेचनं, उदरशोधनं. CASTAL, . अतर्कित. अचिंतित; आकस्मिक-आपातिक- CATILEDRAL, N. महामंदिर, महती पूजाशाला. आगनुक-दैविक (की/), देवायत्न. -Lx, dr. अ- CATHOLIC, . सर्वसामान्य-साधारण (जी), सावलीचितितं, देवात्, ममापत्या, दैवयोगान्.-TY, 8. देवयो- किक (की/.). -ISM, 8. साधारण्यं, सावलौकिकता. ग:-घटना, संगति, समापनि/.2 अगष्टं, आकस्मि- CATTLE, 8. गावः (pl.), गोकुल, पशुसमूहः, गोबजः की आपदू. c. for draught' धुयेः, धुरीण: 'keeper of o.' DASUTBT, 8. धर्माधर्मविचारक:. -RY, s. धर्माधर्मवि- गोपालः, पनुपालः. भारणा. विवेचन विधा. TOAUL, S. शिरोवेष्टनं. 2 अचावेष्टनं.8 गावट.. Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ , BADE 8. कारण, (att. with loc. of oftent, देव गुना वृद्धी कारणं), निदान, बीजे, हेतु:, निमित्त, मूल, नि. 2 कार्य, प्रयोजन. 8 स्थानं, अवसरः, पदं 4 उत्पादकः प्रवर्तकः 5 अर्थ:, पक्ष:, कार्य 'material ७. समवायिकारण; उपादानकारणं, प्रकृतिः; 'efficient ( instrumental) c. ' निमित्तकारणं; 'primary c. ' बीजं, मूल कारण कारणं. ०. . Ex. by 'eausal of verbs ; 'c. to fall पातयति गमयति, do. 2. उत्पद् ०., जन् c. ( जनयति ) 8 U; oft. ex. by dat. of nouns with or without भू, अम् यतस्तो स्वल्पदुःखाय (भवतः ) ( P. 1. 1 ); Sce TEND (to ); also ex. by संभव, जन्य, ज, in comp; स्मरजा पीडा ' torment c. ed by Cupid', &c. AI, . हेतुक, हेतुमत् (ती.). -8 णिचू ( of verbs ). -ATION . कारणत्वं हेतुता. | ATIVE, . उत्पादक, जनयितृ (श्री f. ). ER, S. का रकः, उत्पादकः प्रवर्तकः -LESS, C. अकारण, निsar, fatafa, and sim. comps. -LESSLY, adv. अकारण, अहेतुकं निर्निमित्त, निष्प्रयोजन. DABEWAX, 8. सेतु:, धरणं. DAUSTIC . दाहक, ग्नि, प्रखर 2 अरंतुद, मर्मरा-छिद्र. DAUTERIZE, v. t. c. -CAUTERY, S. TE:; तसलीहेन मांसदाह:. CAUTION, 8. दक्षता, सावधानता, अप्रमादः, समीक्षा, ardar, अवधानं. 2 प्रातिभाव्यं आधि: 3 प्रत्यादेशनं, मा सूचना or उपदेशः, प्राक् प्रबोधनं. ०. ८. प्राक् सूच् 10; प्रत्यादिशू 6 P, प्राक् प्रबुधू c.; 'ced me against the approaching danger ' उपस्थितापद्विषये सावधामो भव इति मामुपादिशत्. CAUTIOUS, सावधान, दक्ष, अप्रमत्तः समक्ष्य विमृश्य कारिन् (f f. ); अवहित. - Ly, adv. सावधानं, अवेक्षया, &c. NE88, 8 अप्रमादः, दक्षता. CAVALCADE, 8. सादियात्रा, अश्वारोहश्रेणी. OAVALIER.. अश्वारोह:, सादिन् m., तुरगिन् m.; 'to treat c. ly ' अक्षमन् 4 A, सावलेपं अवज्ञा 9 U. C. B, CAVALRY, . तुरगबलं; अश्वारोह वर्गः, आश्विक, सादिगण:. OAVATE, . ८. खन 1P. CAVE, CAVEEN, 9 गुहा, दरी, गह्वरं, कंदरः-श, बि परः OAVEAT, 8. प्राक्सूचनं; निषेधः. Cavit, . . मिथ्या (नंद 1 P; दोषं यह 9 P; छिद्रं - अग्विष 4 P; मिथ्या विवद् 1A ; मिथ्या अभियुज् 7A, 10. -8, विवादः, वाग्युद्धं, मिथ्याविवादः, विप्रतिपत्ति '; मिथ्याभियोग:. -LER, . विषादशील: -LING, क. मपवादक, दोयग्राहिन् (जी.), छिद्रान्वेषिन् Davrry, . रं, छिद्र, विवर, बिलं, खातं. 2 पुट:-ट o. of hands भंजालपुटः, OEASE, . . विरम् 1 P, निवृत् 14, विश्रम 4P, ( with abl. ); शम् 4 P, म उप ; this said, he c. ed' इत्युक्त्वोपशशाम; 'o. ed to be opulent" निर्धनोभूत; 'o to exist' लयं क्षयं गम् 1 P, नशू 4 P: 3 गम्, वि-अप-निर, अपया 2 P. .. (c.) of roots above. -ING, CESSATION, 8. विरानः, उप-प्र-शमः, निवृत्ति, विरति f, विच्छेदः. -LESS, अनवरत निरंतर, सतत, नित्य; अविच्छिन. -LESSLY, adv. निरंतरं, अनवरतं नित्यं, &c. CECITY, 8. अंधता, तिमिरं CEDAR, 8. देवदारु:. CEDE, . . उत्सृज् 6 P, दा 3 U, वितृ 1 P, परन्य 1 P. 2 अभ्युपगम् 1 P, वशं या 2 P. Cre SION, 3. प्रदान, वितरण, विसर्जन. CEILING, 8. वितानं, अंतःपटलं, पटलं, अंतच्छादनं. CELEBRATE, . . प्रशंस् 1 P, उपगै 1 P, स्तु 2 ए, कृत् 10, प्रथ् 10, प्रख्या. ( ख्यापयति ), वर्ण 10. • ( As a ceremony ) यथाविधि अनुष्ठा 1 P; पा. ( पालयति), आचर 1 P, अभिनंद्. ( महोत्सवन मज्जन्माभिनंदितवान् Ka. 137); निर्वृत्. (प्रस्थान कौतुक निर्वर्तयितुं 8. 4), निर्वह् . ' - ED, a. मथित, वि- प्रख्यात, . प्रसिद्ध, विश्रुत; लब्धवर्ण. 2 अनुष्टित; 'c. in song' उपगीत -ION, 8. अनुष्ठान, पालन, &c. 2 स्तुति., वर्णनं, कीर्तन, प्रशंसा CELEBRITY, 3. यशस् ४.१ कीर्ति ख्याति विश्रुति प्रसिद्धि /, प्रतिष्ठा. CELERITY, S. वेगः, जवः, त्वरा. CELESTIAL, दिव्य, अमर्त्य, स्वर्गीय, दिविज; ' c. world' स्वर्लोकः, योf. c. damsel' अप्सरम् /. 2 (fig. ) परम, उत्कृष्ट CELIBACY, 8. अनुद्वाह:, अदारपरिग्रहः, अविवाहः; — he led a life of c.' अकृतदारः स आयुरत्यवायत्. CELL, 8. बिलं रं, छिवं. 2 कुटी, कक्षः क्षा, कुटीर :3 मठः, आश्रम:. - CELLULAR, . सूक्ष्मरंश्रपूर्ण. CELLAR, 3. भूमिगृहं गुप्ति f. CELSITUDE, s. See HEIGHT. CEMENT, 3. लेप:, सुधा 2 बंधनं, दृढीकरण, संधि: - . ८. संश्लिष् , संधा 3 U, संयुज् 10. -ATION, संयोगः, संश्लेषः, संधानं. CELETENT . मशानं, परंतभूमि, पितृकाननं वनं, प्रेतावास: CENOTAPE, . चैत्यं. OENBER 8. धूपपार्थ - भाजनं. CENBOR, 3. गुणदोषविवेचकः पापापापमित . 24उप्रणेतृ m., नीतिशास्तृ m. - CENSORROCS, . dere, अपवादक, निंदक; दोषदार्शन (मी.), निंदाशील. -Lx, adv. सापवाद, नंदापूवर्क 28. निंदा, छिद्रान्वेषिता, भपवादप्रियता. | OENSURE, . . निंद 1-P, उपालम् 1 A, निर्मा 10 4, गई 1, 10 A, परि-भ्रय-वद 1-D, चित्रा, Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . तिरस्त, दुई c. ( दूषयति), आ-अधि-क्षिप 6 P; कृत्स् | CERTIFY, v. . विज्ञा . (शापयति).2 प्रमाणीकृ80, :10. -8. निंदा, उपालंभः, निर्भत्सना, गर्हणं, निर्वादः, सप्रमाण कथ 10ढीक. -OESTMICATE, प्रमावाच्यता, पचनीयता, अप-परी-वादः, माधेप:.-ABLE, | ण-निर्णय-पत्र, आगमः, भागमपत्र, निदर्शनपर्व 8. निंय, उपासभ्य, गर्हणीय, वाच्य, &o. ER, 8. नि- CERULEAN, a. नील, आकाशवर्ण. दका, उपाभकः, अप-परि-वादकः, आक्षेपकः. OERUMEN, S. कर्णमल, तोक्म. OENT, S. 3 per .' विक शत; पंचक शत | OESS, 8. करः, शुल्क, राजस्वं.-0... राजस्व दा .or वृद्धिया — interest at 5 per c.' -OENITENA- प्रह9 P.. RLAN, B.शतायुस् m. -CENTENARY, 8. शतकं, OHARE, .i. प्रकुप्-क्रुध्-रुष 4 P, संत pass. शतं.-. शेतक, शत्य. -OENTENNIAt, a. शताब्द, या 2 PR 4P,1A. -..वा 1A, प्रकुंप.., वातवर्ष. -OENTESIMAL, a. शततम (मी.). संतप् ०., क्षु . 2 निर्घष् 1 P, घर्षणेन तप... -CENTIPEDE, 8. शतपदी, कर्णजलौकस्. -OEN- रोषः, मन्यः, क्षीभः, प्रकोपः. TUPLE, 8. शतगुण:.-CENTUPLICATE, V. . श- CHAFF, . तुषः , बघ-सं, कडंगरः. -t.Ess, a.नि. तगुणीक 8U. -CENTURY, 8. वर्षशतं, शतवर्ष.2 ष.-, . बुसमय (पी.). शतं, शतक. -0ENTURIAN, 8. योधशताधीशः. CHAFFER, B.i. पण् 1A, क्रयविक्रय 80 CENTRE, 8. मध्यः-ध्यं, मध्यभागः.2 उदरं, गर्भः.3 | ह1P. कै.-... एकत्र कृ8U, समाह 1P.-..संमिल CHAGRIN, V. 1. उविज., संतप्.,लिश , व्यथा 6P, सं-इ2 P, एकत्र समागम् 1 , एकीभ 'all eyes (व्यथयति ).-8. मन्युः, व्यथा, संताप, लेश:.,. were c. ed on him' नेत्रवजास्तस्मिनिपेतुः (R. CHAIN, S. शंखला-लं, निगडः, बंधन (lit.and ig.), VI.7); त्वयि तु परिसमाप्तं बंधकृत्यं प्रजानाम् (8.5); 'agolden c.' कनकसूत्र. 2 परंपरा, पति ,श्रेणी, 'is c. ed in you' &c. 2 आश्रि 1U, आ-अव माला; 'c. work' शंखलारूपं विरलकम. -0... लंब् 1 A. -CENTRAL, -CENTRICAL, C. मध्य, निगडेन-शेखलया-बंध 9 P, निगडयात (D.). -RD, मध्यम, मध्यस्थ, मध्यगत, मध्यवर्तिन् (नी/.).-LY, a. निगडित, शंखलानिबद्ध, संयत, संदानित. adv. मध्ये, मध्यस्थाने. CHAIR, S. विष्टरः, आसनं, पीठ; 'arm c.' आसंदी. CEPHALAGY, 8. शिरोवेदना. - MAN, 8. अध्यक्षः, सभापतिः, नायक.. CERATED, C. सिक्थलिप्त-सिक्थमय (यी.). CHAISE, 8. रथः, यान, वाहनं. CEREBRUM, s. मस्तिष्क, गोद. -CEREBRAL, a. CHALDRON, s. See CALDRON. मस्तिष्कसंबंधिन् (नी/.). CHALICE, 8. पात्रं, भाजन, शराव:, कंस:. CERECLOTH, CEREMENT, S. सिक्थात वसं. । CHALK, s. कठिनी, खाट(डि)का, शुक्लशिला-धातुः CEREMONY, s. विधिः, संस्कार:; ' marriage c.' सितोपलः; ' red c.' गैरेयं, शिलाजतु . -.t. परिणयविधिः.2 नियमः, आह्निकाचारः, नित्यकर्मन् ., (out) निर्दिश् 6P, प्रकृ., चित् 10, निरूप् 10. नित्यकृत्यं; 'c. es of religion' वर्णाश्रमधर्मः (as 2 ( lit.) कठिनीखंडेन लिख 6 P. opposed to शावतधर्मः); ' occasional c.' नैमि- CHALLENGE, ..... धृष 5P, आहे 1A, यद्धार्थ आ-' चिकं कमें. 3शिष्टाचारः, सभ्याचारविधिः. -AL, a. कृ., प्रत्यर्थ 10 A, स्पर्ध 1A. 2 अभियुज्7 A, वैधिक-नैयमिक-व्यावहारिक (कीf.). -8. व्यवहारः, 10, दोषं ग्रह 9 P; निषिध् 1 P. -. आह्वान, समराभाचारः, विधिः, नियमः &c.; ' sacrificial c.' यज्ञ- ह्वानं, अभिग्रह:.-ER, 8. समाह्वातृ m., अभियोकृm. कर्म इटिf. -OUs, a. अतिसभ्य, अत्यादरयुक, अत्या- CHALYBEATE, . लोहसंसृष्ट, अयोगुणविशिष्ट. . . त, अत्यनुनायिन (नी/.).-OUSLY, adv. परमादरेण, | CHAMBER, 8. कोष्ठः, शाला, आगार, आवासः, कंक्षा, अतिप्रश्रयण, समश्रयं, सादरं. -OUSNESS, 8. अत्यादरः, वेश्मन् ॥.; 'bed-c.' शय्यावेश्म, शयनागार, वासगृह अतिसौजन्यं, अतिप्रश्रयः.. — inner c.' कक्षांतर, उपरोधकं; 'upper c.'चंहCERTAIN, a. Ex. by fed- & aft with forms शाला, शिरोगृहं. -LAIN, . कंचुकिम् m. शयनाधिof किं.2 निमित, ध्रुव, असंदिग्ध, असंशय, निःसंशय कृतः, अंतःपुरवर्तिन् m., महत्तरः; 'female c.' महभवश्य, नियत: Iteel c.' इति मे निभयः, गुदमन्ये, तरिका. - MATD, 8. शयनपरिचारिका, अंतःपुरदासी. Hit is c.' मात्र संशयः, ननं, खलु.3 अमोष, अनिष्फल, CHAMELEON, 8. कलासः, सरटः. भवंध्य.4 सविशेष, विशिष्ट. -LY, adv. (for c.) | CHAXOIS, . वातप्रमी:. नेयत, भूष, खल,' असंशयं, नून, नाम: oh o.' | CHAMP, ... वर्ष 1P, परि-स-दंश 1P... (as a reply), मथक, कः संदेहः, कोडा संशयः. CHAMPION, 8. योधः, वीरः, विक्रांतः, भट: 2 रक्षकः, -NEss,T, -ORIITUDE, . ध्रुवत्व, धुर्व, निअयः असंशयः निर्णयः, नियमः leaves d.esOHANCE, &, देव, देवयोगः-घटना-गाति/ संशयः, भुवाणि परित्यनात संदेहपद बस्तु १.; 'try your . ' भात्मनो देवपरी Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (50) OHA aar कुरु; 'to try the o. of a battle' रणसंशये श्रात्मानं पातयितुं ' birth in a noble family is the work of o' दैवायत्तं कुले जन्म ( Vo. 3 ); " depend on c. ' देवपरः, यद्भविष्य: ' by c. ' देवात्, देववशात्-योगात्, अकस्मात् असमर्थितं 3 संभव: 4 भवसरः, अवकाश: -०. दैवात् अकस्मात् आपत् 1 P or समापद् 4 A or उपस्था 1 U or वृत् 1 A "oft. ex. by यदृच्छया, दवात्, with verbs; 'c. ed to see two Kinnaras ' किनरमिथुनं यदृच्छयात्राक्षीत् (Ka. 119 ); I c. ed to see her' सा देवा*मग लोचनपथं याता; ' whom I c. ed to see समापत्तिदृष्टः ORANOELLOR, 8. प्रधानधर्माधिकारिन् m., अध्यक्षः CHANDELIERS. दीपवृक्षः, दीपाधारः. - OHANDLER, 8. वार्ताविहः, वि (वै)वधिक:. ORANGE, 8. परि (री) वर्तः, परिवर्तनं, परिवृत्ति f. विपर्यय:, (प्रवणविपर्ययः); विकारः, विकृति, विक्रिया (of feelings &c. ); 'oh, what a c. in the site of the ground' अहो अनवस्थितो भूसंनिवेशः ( U. 2 ); विपरिणामः, विपर्यासः, विवर्तः 2 भल्पार्थमुद्रा 3 श्रेष्ठचत्वरं 4 विभेद, वैचित्र्यं. 5 निवर्तनं. - परिवृत्] 1 A ; ' in this c. ing world' परिवर्तिनि संसारे; अन्यथा - अन्यरूप . भू, अंतर affixed to nouns; — the colour of the water c. ed in a moment' जलं क्षणेनैव वर्णातरमुपागमत् विप या 2 P, विपर्यस् 4 P, विकृ pass or विकारं या. -०.८. परिवृत् c., विकृ 8 U; nature can't be c. ed' स्वभावो दुरतिक्रमः विपर्यम् c., अन्यथा; oft. ex. by (s.) with कृ, or अन्य-भिन्न . कृ. 2 विनि नि मे 1 A, प्रतिदा 1P, 3U; 'to be c. ed into ' ex. by भावेन परिणम् 1, भावमापद् 4 A; ‘milk is c. ed into curds' क्षीरं दधिभावेन परिणमते (S. B. 475 ); न हि वायुर्दधिभामापद्यते ( S. B. 476 ); ' he has c. ed his evil course of life' पापाचरणानिवृत्तोसी; 'c. ing his clothes ' वेषपरिवर्तनं विधाय - ABLE, FUL, a. लोल, चपल, अधीर, अस्थिर नैकभावाश्रय, अनित्य, चल, अस्थायिन् (नी f. ). LING, कृत्रिमपुत्रः, पुत्रप्रतिनिधि:. OHANNEL, 5. स्त्रोतस् 12. 2 प्रणाली, कुल्या, खातं. 3 नदीपात्र - गर्भः. 4 संकट; संकट-संकीर्ण-पथः. 0. खन् 1P8U. OHANT, .. 1P, पत्र 1 P. - गीतं, गानं, स्ती*. -ER, 8. गातृ m., गायक : . OHANTICLEER, 8. कृकवाकुः, उषाकलः, ताम्रचूड :. ORAON, 8. संकरः संकुलं, संकीर्णता, व्यस्तता. - CHAOTIC, a. संकार्ण, संकुल, अस्ताव्यस्त. OmAP, . बटुः, माणवकः. 2 गर्तः, छिद्रं, रंभ; '0.1 'c.' UBB आस्य, वदनं. . . ( शीतवशात्) विभिद्र' pass, त्रुट् 4,6P, विदू 8.88., स्फुद 6 P. CHAPE, 8. बंधनी, ग्रहणी. CRAPEL, 8. देवायतनं, देवालयं.. CHAPLAIN, 8. पुरोहितः; कुलगुरुः, कुलाचार्यः. CHAPLET, 8. See GARLAND. CHAPTER 5. अध्यायः परिच्छेदः, स्कंध, उल्लास, उच्छ्रासः, प्रकरणं ( of various compositions ). CHAR, 0.. अंगारीक 8 U, ईषद् दह् 1 P. 2 Do, q.v. CHAR WOMAN, 8. दिनिकाचेटी, सैरंध्री. CHARACTER, 8. अक्षरं, वर्ण: 2 निसर्गः, प्रकृति f., स्वभाव : 3 शील, चारित्र्यं, सौजन्यं. 4 कीर्ति f., यशस्”, गौरव; ' he obtained the c. of a dull boy ' मंदमतिरसाविति स विख्यातो बभूव 5 रूप, लक्षणं, चिह्न, अभिज्ञानं ' assuming the c. of an astrologer' कातिको नाम भूत्वा 6 गुणः, विशेब. 7 भूमिका; 'chief c. प्रधानपुरुषः, नायक:. ISTIC, 8. स्वभाव:, लक्षणं, चिह्न, विशेषः, विशेषणं, विशिष्टलिंग. - . स्वभावानुरूप, स्वाभाविक ( की f. ). -IZE, . ८. विशिष् c., संलक्ष 10 ; विशेषणं दा 3 U. 2 गुणदोषविवेचनं कृ 8 U. CHARADE, 8. सर्वतोभद्रः. CHARCOAL, S. अंगार:- दग्धकाCHARGE, . . अवस्कंद 1P, अभिदु 1 P; See ATTACK. 2 Accuse, q. v. 3 आदिशू 6P, शास् 2P, आज्ञा . ( आज्ञापयति ). 4 मूल्यं प्रार्थ 10 A; ' you will be c. ed 8 Rupees' अष्टरूपकं त्वया देयं भविष्यति. 5 निक्षिप् 6P, सम् ऋ c. ( अर्पयति ), न्यस् 4 P; नियुज् 7 A, 10; योग्यसचिवे न्यस्तः स मस्तो भर: (Rat. 1 ) ' a competent minister is c. ed with the whole responsibility.' 6 भारं न्यस् or निविश् c.; ' c. ed with water' जलपूर्ण:गर्भः (मेघः ). -s. निक्षेपः, न्यासः; ' give in c of ' हस्तं निक्षिप्; सम ऋ c.; अयं जनः कस्य हस्ते समपितः, एषा हस्ते वां निक्षेपः (S. 4 ); इमां देवीहस्ते निक्षिपता (Rat. 1 ) 2 रक्षण, अवेक्षा, गुप्ति f. 3 आदेशः, आज्ञा, शासनं 4 नियोगः, अधिकार:. 5 अभियोगः, मिथ्यादोषः, दोषारोप:; ' lays a orime to one's c. ' कस्मिन्नपि दोषमारोपयति. 6 भवस्कंदः, आक्रमः, संघट्टः, अभिसंपातः 7 भारः 8 व्ययः. 9 मूल्यं, अर्ध: - EB, 8. युद्धाश्वः, वारकीर:. 2 पात्र, भाजनं. CHARIOT 8. रथः, स्पंदन: -EER, 8. सारथिः, सूतः, सव्येष्ट m., नि., 12. CHARITY, 8. भूतानुकंपा, दीनवत्सलता, दयालुत्वं, कृपा. 2 दानं, भिक्षादानं त्यागः; ' out of o' पुण्यार्थे. -ABLE, . दीनवत्सल, दानशील, धर्मात्मन्, दरिद्रपाल - क. 2 सदय, कृपालु, दया, अनुकंपारस 8 अनसूयक Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ सा परदोषसहन.-ABLY, adv. सदयं, सानुकंपा भनमूयया, । म, कपट, प्रतारणं, कैतव, माया, भ्रमः, मोह:2पंचक:, अमत्सर धूर्तः, प्रतारकः, कितवः, कपटिन् m. -ING, .. प्रता CHARLATAN, 8. छपवैयः, मिथ्याधिकित्सकः. छभिन् | रणं, अतिसंधानं, वचन, &c. m.,मायिन्-कपटिन् m., छापिक:.-ICAL, a. दांभिक- CHECK, ... नि-स-यम् 1P, प्रतिबंध 9 P, प्रतिहन् छापिक (की.). -RY, s. मिथ्याधिकित्सा; छल, 2 P, वार 10% निग्रह 9 P, निरुध 7 U, नि-प्रति-षि छन् ., माया, वंचनं. 1P, विष्टंभ 9 P.-8. प्रतिबंधः, प्रत्यूहः, संरोधः, प्रCHARM, S. गारुडं, मंत्र:.2 रक्षाकरंड: 3 मनोरमत्व, तिषेधः, निग्रहः, संयमः, निवारणं, निरोधः. चित्ताकर्षकत्वं, रामणीयक, मनोज्ञता, शोभा, कांति, CHEEK, 8. कपीलः, गंड:, गल:, करटः (ot eleश्री:.3 प्र-वि-लोभनं.-... मंर्वशीकृ8 U, अभिचर | phants); broad c.s' गंडभित्ती; मांसलकपोली 0.2 परि-वि-मुह., है 1 P; I was c. ed by the _ c. bone'कपोलफलकः. melody of thy song' तव-गीतरागेण हतोस्मि (S. CHEER, S.हर्ष-(योतक )निस्वनः, जयध्वान:-शब्दः 1). -ER, S. गारुडिकः, जांगलिकः. 2 मायिन् m., 2 स्थैर्य, धैर्य, स्थिरता; ' be of good c.' or 'e. up' मोहिन m., कुहककार:.3 प्रिया, मुग्धा (of women). समाश्वसिहि, धैय निधेहि हदये. 3आहारः, भोजन.-... -ING, G. रमणीय, रम्य, मनोरम, सुभग, कमनीय, चे- आ-समा-श्वस् c. सांत्व् 10.2 प्रहः c., मुदा उलस् ., तोहर, कांत, हारिन्. -INGLY, adv. मनोरम, मुभर्ग, आनंद . 3 प्रोत्सह ., प्रेर् . 4 प्रसद् ., स्थिरीक चारुतया. 8U (भवतीभ्यामेव स्थिरीकर्तव्या शकुंतला 8.4). OHART, S. वेलापट:. . -v.i.(up) भा-समा-श्वम् 2 Pहष् 4P.-FULya CHARTER, 8. शासनपत्रं. सहर्ष, प्रफुल्ल, सानंद, हृष्ट, प्रसन्न, आनंदित, उल्लासित. OHARY, a. परिमित, सावधान, अमुक्तहस्त. - FULNESS, . प्रसन्नता, प्रसादः, उल्लासः, हर्षः, मानOEASE, V. 1. अनुधाव्-अनुस-अनुगम् 1 P, मृग 10 A. दः, आह्लादः, प्रमोद:. -LESS, a. विषण्ण, निरानंद. 2 (away) निरस् 4 P, अपानुद् 6P, विधू 5, 9 U, CHEESE, 8. किलाटः, दधिज, मथज; 'c. ourds' दषि निराक 8 U, वि . -8. मृगया, आखेटः. 2 अनुसर- ४., क्षीरजं. - MONGER, 8. दधिजविक्रायिन् m. णं, अनुधावनं; 'gave c.' अन्वसरत्. 3 जांगले. -ER, CHEMISTRY, ४. रस क्रिया, रसतंत्र विद्या. -0EP. s. अनुधावकः, मृगयुः. MIST, S. रसज्ञः, रसतंत्रविद् m. CHASM, S. रंधं, बिलं, विवरं, दरी, गर्नेः. CHEQUER, V... चित्र 10, कईराकृ8U, शवलीक. CHASTE, a. (Of a woman) सती, कुलवधूः, -ED, 4. कर्बुरित, शबल, कल्माष, चित्र. कुलसी, अपांमुला, पतिव्रता; विशुद्धशीला, एकप-। CHERISH, V.t. लल् 10, पर्ष 1,4,9 P, पा.(पालयति), त्नी.2 विशुद्ध, निर्मल.3 जितेंद्रिय, निष्काम, अव्यभि- संवृध ., भृ 3 0.25 10, बंध 9 P; 'c. ed hatrचारिन (णीf.). -0HASTITY, s. सतीत्वं, चारित्र्यं, ed towards him' तस्मिन् द्वेष बबंध. ३ भ[ 10, पातिव्रत्य. 2 विशुद्धि f., शुचिता.3 इंद्रियनिग्रहः, प्रम- उपास् 2 A, निविश् . ध्यै 1 P; 'o. ing Hari in चर्य, जितेंद्रियत्वं. his heart' हरि मनसा ध्यायन. 4 Love, q.v3 CHASTISE, OHASTEN, ७.t. दंड 10, अनुशाम् 2P. c. those ( hearts) that hate thee' विद्विषो- ER, 8. दंडप्रणेतृ m., शास्तृ m. -NENT, 8. शास- प्यनुनय (Bh. I.77). -ER, S. पोषक:, संवर्धकः, नं, निग्रहः, दंड:. पालका OHAT, V.t. विश्रब्धं आलए 1 Por संभाए 1A or CHERUB, S. स्वर्ग-दिव्य-दूतः. -Ic, a. दिव्य. संलप् वृथाकांक 8 U. -8. संलापः, संकथा, संभा- OIESS, 8. चतुरंग; 'c. board' अष्टापदं, शारिफलं; षणं, विभंभालापः, वृथाकथा. 'e. man' शार:, शारिः. CHATTELS, 8. भस्थावरद्रव्य, विभवः. CHEST, 8. See BREAST. CHATTER, S. किलकिलाराव:.2 विमलापः, जल्पित, CHEVALIER, 8. सादिन् m., अश्वारोहः, महावीरः. वृधालापः, प्रजल्प:. -७.. प्रजल्प-प्रल 1 P.2 कि- CHEW, v. t. 91 P, HET 1 P; c. the cud' लकिलरवं 80, कूज् 1P; with c. ing teeth' मिथं अभ्यस् 4 P, रोमथायते (D.). -ING, रो. दंतेदतानिष्पीडच, दारिणां वादयन्. -ER, . जल्पकः, मंथः, चर्वणं. वाचालः, याबदूक: CLICANE, 8. कपट, छल, व्यपदेशः, मिथ्यापति OEAw, ... 1P,परि-सं-दंश 1P. -ER, B. मिथ्याविवादिन् m. -LRY, 8. वाक्छल, मि| CHEAP, A. अल्पमूल्य, अल्पार्ष, सुलभ, सुखक्रेय.-IN, ध्यावादः, पक्षाभासः, अनुतवा . D.. मूल्य-भ-म्यूनीक 8 U or अल्पीकृ: अर्घतः पत् | CHICKEN, . कुक्कुटशावः 'c. hearted bभीरू, कातर. 6.-Lx, ada. अल्पीयसा मूल्येन, अल्यार्पण, सुलभं. OHICE-PEAB, चणक:. ... . OEBAT, .. 10, प्रत., विमल 1A, भाति-OHIDE, V... निर्भर्स 10 A, सई 10A, निरमभिधा भभि-संधा 30हलू 10, शह 10, मुह - च- 3 U. 2 मिंद 1 P; अधिक्षिपू 6 P; SE OENSURN. Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ORE 1P; विवद् 1 A, विप्रवद् 1 छ, क 8 U. -ER, 3. f. (D) atre, . प्रधान, अग्रिम, मुख्य, परम, उत्तम, प्रमुख, अच, विशिष्ट वर पुंगव इंद्र- परषभ-in comp. - tvarayoषः, अधिपतिः, नायकः, ईशः, अग्रिमः, ईश्वरः, पुरोगः, अध्यक्षः, अधिष्ठातृ m., मुखर:; ' military 'o' सेनापतिः, सेनाध्यक्षः, चमूपतिः -LY, adv. प्र. धानतः, विशेषण-षतः, मुख्यशः तः -TAIN, 3. मुखर, नायकः, पतिः, ईश्वरः. 2 गणपति, सामंतः. ORTLBLAIN, 8. पादस्फोटः, क्षतं. OUTLD, 8. बाल:-लक, शिशुः, अर्भकः, दारकः, अपत्यं, सूनुः पुत्रः वत्सः त्सा, जात:-ता, (terms of endear'ment ). 2 संतान:, प्रजा, संतति f., अपत्यं, प्रसूति f. ' to be with o. ' See PREGNANT; 'c. bearing ' प्रसवः; ' beyond c. bearing' विगतार्तवा, निष्कला; ! capable of c. ' सरजस्का; 'c. bed' प्रसवावस्था, प्रसूतिकाल : ; o birth ' प्रसव:, जनन. -HOOD, S बाल्यं, शैशवं कौमारं रकं, बालभावः, बालावस्था. - ISE, . बालिश, बालेय, बालोचित, बाल in comp. -ISH Lx, adv. बाल- शिशु वत्, शिशुतुल्य. -LESS . [नरपत्य, असंतान, अपुत्र, निरन्वय, निवेश, पुत्ररहित, अप्रजस् & sim. comp. ; ' &c. woman' बंध्या, अशिवी. - LIKE, . शिशुतुल्य, बालानुरूप, बालोपम. OHILL, a. शीतल, शीत, शिशिर - शैत्यं शीतं, हिमं. 2 स्वेदविष्टंभ: -०.८. शीतीकृ 8 U, तेजहीन . कु, उत्साहं वस् , ए. ईषच्छीत, आशिशिर. OHINE . . संवद 1 P, अनुगुण- अनुरूप . भू 1 P. ८. व C., वादित्राणि तङ् 10. - एकतानः, तालैक्यं, स्वरसंवाद: 2 घंटानादः. ORIMERA, 8. असंभवकल्पना, मनोरथसृष्टि, शशविपाण; वृथा मिथ्या वासना - CHIMERICAL . मनोरथष्ट, काल्पनिक ( की ), भावनाकल्पित, अमूलक. ORIMNEY, 8. धूमनिर्गमः, धूमनाली-रंभ्रं. 2 चुलि झीf, श्रमिकुंड 'c. piece ' चुविशीर्ष - शिला. CHIN, 8. SAJT, EF M., f. OHINA CLOTH, 8. चीनांशुकं. CHINE, 8. पृष्ठ, कशेरुका. स्फुद OmINK, 8. छिद्रं, रंत्र. 2 क्वणितं, राव: -०. . 6 P, विदृ pass. 2 शिजू 1, 2 A ; कन् 1 P, स्वन् 1 P. Pare, . खंड-डं, शकल :-लं, लवः, विदलं, तष्टं 0. . तक्ष 1, 5 P; खंडीकू 8 U; ' c. axe ' तक्षण. - CHIPPINGS, 2. तष्ठानि, खंडानि. CHIROGRAPHY, ER, See WRITING, WRITER. OHIROMANCER, 3. हस्तरेखाविद्याज्ञः. nxRE, . . विरु 2 P, कूज 1 P. -ING 8. विराव, तिरुतं. Clannanity. जन्मनः तक्षणी, टंक : ०८. भू 6P, ly 6 P, Carr, 8. Sea Boy. - CEAT . जस्पनं विश्रभावाः, विश्रभकथा. CHIVALRY, शौर्यगुणः, सुविक्रमः, सुवीर्थ, पौरुष, धा मन् . -OUS, a धामवत् (ती./.), सुविक्रांत, महावीर्थ. CHOICE, . See under CHOOSE. CHorn, 8. गायक संगायक-गणः, गायक चक्रं. CHOKE, . . प्रति नि· रु 7 U, स्तंभ् P. 2 कंठं संपीड 10, गलं ग्रह P, श्वासावरोधं कृ 8 U, वासं नि रुभू. -ED, . कलुष, (कंठः स्तंभितबाष्पवृत्तिकलमः 8. 4 ); निरुद्ध श्वास. CHOLER, 8. पित्तं. 2 क्रोधः, अमर्षः; See ANGER - IC, a. क्रोधिल, क्रोधन, चंड, कोपिन (नी f. ); '0 constitution ' पित्तप्रकृतिः, कोप शीलता. CHOLERA, 8. विसू (बू ) चिका, महामारी. CHOOSE, . . वृ 5 U, बृ 9 U, ग्रह 9 P ( th sense being clear ) 2 अभिलम् 1, 4P, मनो बंध 9 P; रुच्] 1 A ; इष् 6P 3 निरूप् 10, नियुज् 7 A 10. CHOICE, 8. वरणं, वरः, ग्रहण; अभिलाषः, म नोबंध; ' c. of a husband ' स्वयंवरः; ' of one' c.' यथेप्सितं यथाकामं, यथेष्ट, स्वेच्छया. 2 उत्तमभागः उत्तमांशः 3 विकल्पः; कामः, रुचि f.; you hav no c. in this matter ' स्वरुच्या वर्तितुं न शक्रोषि - सर्वोतम, विशिष्ट, उत्कृष्ट, परम, सार- विशेष - in comp. ; ‘c. food.' भोजनविशेषः, विशिष्टानं ' c. girl ' स्त्रीरत्न. - LESB, अविकल्प. CHOP, ०. ८. खंडश: छिद्र 7 P, कृत् 0P, शकलीकृ U; See Cur. - . खंड : डं, शकल :- लं; 'c. house पाकशाला. - CHOPS, 8. आस्यं वदनं. CHORD, 8. गुणः, तंत्री: 2 ज्या, जीवा. CHORION, 8. गर्भकोशः, गर्भवेष्टनं. CHORISTER, 8. गायकः, चारणः, किन्नरः. CHORUB, 8. ध्रुवः वकः, अनुपदं 2 गायकगणः. CHOUSE, v. t. See CHEAT. CHOWRIE, 8. चामरं, रोमगुच्छ. CERISTEN, v. ८. नाम कृ 8 U or दा 3 US CALL. CHROMATIC, a. वर्णसंबंधिन् (नी f. ). 2 ग्रामीण. CHRONIC, a. कालिक (की f. ), दीर्घस्थायिन् ( f. ), अविसर्गिन (णी f. ). CHRONICLE, 8. इतिहास:, पुरावृत्ताख्यानं, वृत्तविवर - . ८. अभिलिखू 6P, वृत्तांत लिख; यथाक्रमं रच् 1 -ER, 8. पुरावृ तर चकः, इतिहासलेखकः. CHRONOLOGY, 8. कालनिर्णयविद्या. 2 कालक्रमेण पु वृत्तविवरणं. IST 8. कालगणकः-शः, पुरावृतरचक -ICAL, . कालानुसारिन् (णी f. ), कालक्रमानुसारि ' in o. order ' आनुपूर्येण अनुपूर्वशः कालानुसा CHERONOMETER . कालमापन, घटी, यामनाली. CHERBALIG . कोषकारः, कोशस्थः, OYEOLATE, . चंद्रकांत: Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (08) - - - ORVD-7ACED, A. स्थूलास्य. .. . --ous, a.वक, कुटिलगामिन् (नी.), अतिदीर्घ.... CHUCEकुकुटीशाव:. 26-ling) प्रिये-वत्से, वत्स CIRCULATE, V. 1. प्रथल ., प्रसृ ., परिवृत् ., महान जात (voc.).8 चपेटिका, ईषमहारः, लध्याघातः. 0.3 'who c. ed false reports all around.' CHUCKLD, Viअतः विहस् 1 P or स्मि 1 A, आ- समंतात् प्रवृत्तबीभत्स किंवदंतीकाः (पौरमानपराः) (U. नंदं भज् 1 U. 4). -v.i. आ-वि-परि-वृत 1 A, प्रचर-पलू-1P, CHUFF, 8. ग्रामिकः, स्थूल-जड-बुद्धिः, असभ्यः. -४, प्रसृ 1 P. -ION, . परिभ्रमणं, परिवर्तन, प्रसरः, प्र. a. ग्राम्य, स्थल, असभ्य. चारः, चलन, व्यावर्तः; 'c. of blood' रुधिराभिसरणं, OHUM, S.वयस्यः प्रियमुहट m. रकवहनं. -ING, 4. परिवर्तिन् (नी/.), न्यावर्तक. . CHURCE, . देवतायतन, देवालयं, धर्ममंदिर, भजनगृह. । CIRCUMAMBIENT, . परिगत, ब्यापक, परिवेष्टक, 2 धर्मः, 'o. yard' श्मशान, पितृवन, प्रेतभूमि . CIRCUMAMBULATE, v.t. परि- 2 P, परिभ्रम् 1 CHURL, 8. ग्राम्यजनः, प्रामजः, वृषल:.2 अविनीतः, 4P, परिगम् 1P,प्रदक्षिणीक 8U. -ION, 8. परिक असभ्यः; वामशील:. 3रुपणः, कदर्यः. -ISH, a. | भ्रमणं, पर्यटन, प्रदक्षिणा. अशिष्ट, अश्लील, ग्राम्य, अविनीत, असभ्य. 2 खल, क CIRCUMCISE, v. .. त्वचं छिद् 7 P or कृत् 6P; 'O. दर्य, दुराचार. -NESS, 8. अविनयः, असभ्यता, &c. ed man' वंड:-ठः, दुभर्मन् m. OEURN, V...मथ्1 P, मंय 9P, (with two acc.); CIRCUMDUCT, v. t. 6 P; Soe BAFFLE. -ION, +the ocean was c. ed for nuctar ' अमृतमंबुनि- 8. लोपः; मोघीकरणं. धिर्ममंथे; समा-आ-लुड् 1 R or c. -ING, s. मंथनं, CIRCUMFERENCE, S. परिधिः, मंडलं, परिवेश:-पः, मथः 'c. stick,-handle' मंथनदंड:, मथिन् m., परि(रीणाहः; 'c. of a wheel' नेमि., प्रधिः, मथानः; 'c. rope' मंथनरज्जु /. 'c. ing stick' नीत्र: मंथः, मंथदंडः, वैशाखः; 'apot used for c. ing' CIRCUMFLUENT, FLUOUS, परिस्यंदिन् (नीf.), गर्गरी, मंथनी. परिसुत, परिगलित. -CIRCUMFLUENCE, 8. पारCHYLE, 8. अन्नरसः, धातुप:. -OUS, C. अन्नरसमय सवः, परिस्पंदनं. (यी..). CIRCUMFUSE, V. 1. परि-समा-पु., समाक्रम् 10, OICKTRICE, 8. सिध्मन् १., रूदक्षतं.-OrCATRIZE, 4 P, व्याप 5 P, वि-अ 5 A. -ILE, a. व्यापक. t.t.क्षतं का c. or शुष् .; 'c. ed' रूह, शष्क, CIRCUMIACENT, C. उपांतिक, पर्यंतस्थ. रोपित. -ATION, S. व्रणरोपणं, व्रणशोषणं. CIRCUNLOCUTION, S. वक्रोक्ति, वाक्यविस्तर अCINCTURE, S. मेखला, रशना, कांची. त्युक्ति , अतिशयोक्ति f. -CIRCUMLOCUTORY, a. CINDER, 8. अंगार:-रं, भस्मन् ॥., अग्न्यच्छिष्टं. वक्र, बहुवाक्य, सवाक्यविस्तर. CINNABAR, 8. रकपारद:. CIRCUMNAVIGATE, V.i. पोतेन परिभ्रम् 1,4P, CINNAMON, 8. दारुगंधः, दारुसिता, सुगंधित्व . समंततः 1 A, तृ 1 P. CINQUE, . पंचक, पंचन् in comp. CIRCUMROTATION, 8. चक्रावर्तः, परिवर्तः, आवृति. UIPHER, S. शुन्य, बिंद:, खं.2 अक्षर, वर्ण:.3बीजा- -CIRCUMROTATORY, a. आवर्तमान, परिवर्तिम् क्षर; गूढाक्षरं.4 अंक:.-... अंकविद्या अभ्यम् 4 P (नाJ ). or शिर्ष 1A.2 गूढाक्षरैलिख 6 P.-ING, s. अं. CIRCUMSCRIBE, U... परिमा 3 A, सं-नि-यम् 1P, कविया, गणन विया, गाणतं. संवृ 5 U, संकुच् ०. -OIRCUMSCRIPTION, 8. संCIRCLE, 8. मंडलं, वृत्त, चक्र, वलयः-यं, गोल:-लं; 'c. | कोच:, संयमः. of friends' मित्रचक्र-मंडलं; 'c. of people' परि CIRCUMSPECT, M. समीक्ष्यकारिन् (णी/.), विमृश्यपद : ' being in the c. of her friends' सखी- कारिन , सावधान, अवहित, अप्रमत्त, दक्ष. -ION, .. मध्यगता; तापसपरिषदाबदूमंडला प्रतीक्षते (Ka. 49) समीक्ष्य-विमृश्य-कारित्वं, अप्रमादः, अवधानं, दक्षता. 'tormed into, or sitting in, ac.' &c. 2 परि- | -LY, adv. समीक्ष्य, सुविमृश्य, सावधानं. धिः, परिणाह: ' area of a c.' फलं; • segment | CIRCUMSTANCE, . दशा, अवस्था, स्थिति, भाषः, of ac.' वृत्तखंडं. .-... परिवृ U, परिवेष्ट 1 A वृत्ति/.2 वृत्त, वृत्तांतः; 'c.s as they happened' or c., परि-इ2 P.-... चक्रवत्-मंडलाकारण-परि- यथावृनः वृत्तांत:. 3 विषयः, वस्तु ., अर्थ:..4 संबंध: दृत् 1Aor परिभ्रम् 1,4P.-0IRCULAR, a. वर्तु- — under these c.' एवंगते-सति' in good est! ल, कृत, मंडलाकार, पक्राकृति, गोल. -Ly, adv. च- सुस्थ-सुस्थित-4.5 in bad c,s' दुर्गत-दुर्दशाप-- वह मंडलरूफेल. स्थित . ' under any o.s' यद्वा तहा भवनुका CIROVIE परिश्रमण, पर्यटन, आ-वि-वर्तः, आवृत्ति | केनापि प्रकारेण; ' according to o.s:- यथास्थितां, 1.2 मंडल, परिधिः, परिणाह.-...(to make | यथासंभव यथावसरं, यथाकाल. -RD) स्विस - .) परिभम् 1,4P,परिधP परिपतु 14. पस्थित, भूत, स्थ incomp.-0mqNEANTIALA Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ GUL सविस्तर विस्तीर्ण. 2 अप्रकृत, आगांतुक (की f·), अत्यक्ष ( प्रमाण ). -Lx, adv. यथावृतं, सविस्तर, &c. (04). PALLATE, .८. परिखादिना परिवेष्ट् 1 A or अपराध 7 U. ION, 9. समंतादुपरोधनं परिखानिर्माण. CIRCUMVENT, See CHEAT. ORUMENT . ८. परिव्ये 1 P, परिधा 3 ए. CIRCUMVOLVE, v. t. See REVOLVE. OrBOUs, s. क्रीडारंगः, क्रीडांगनं, क्रीडाचक्रं. Orer, 8. कोशः, पुटः, आवेष्टनं. OrsERN, 8. जलकुंड, जलाशयः, तोयाधारः. Orr, 8. नागरिकः, पृथग्जनः, नागरजनः. OrrADEL, 8. दुर्ग, कोट:-टि f. C. Orre, . . उपनी 1 P, उपन्यस् 4 P, उपक्षिप 6 P, are o. 21 P, अभियुज् 7A, 10. - ATION, 8. आह्नानं, अभियोगः 2 अवतारण, उपन्यस्तवाक्यं, अवतरण. OrTRON, 3. जंबीर, जंभीरः, जंभ:-भलः, बीजपूर:, फलपूर: Orrx, . पुरं-री, नगरं-री, पत्तनं, पुर · -CITIZEN, 3. पौरः, पुरवासिन् m., नगरजनः, पौरजनः, पौरलोकः; ‘c. s and villagers ' पौरजानपदाः. - LIKE, adv. आर्यवत्, नागरिकवृत्त्या, पौरवत्. - SEIP, 3. पौरत्वं, पौराधिकारः. OrvET, CAT, s. गंधमार्जार:. Orvic, a, पौर (री f. ). OrvIL, a. दक्षिण, सादर, प्रियंवद, सानुनयः अनुकूल; सुशील. 2 पौर (री/ ), पुर in comp. ; 'c. war ' प्रकृतिक्षेोभः, जनप्रकोप -ITY, . दाक्षिण्यं, प्रश्रयः, भादरः, सौजन्यं, अनुरोधः, अनुवृत्ति f., सुशीलता. - X, adv. सादरं, समश्रयं. CIVILIZE, . ८. विनी 1 P, शिष्टाचारान् शिक्ष c. or शास् 2 P, आर्यपदवीं आरुह् o. (रोपयति ), उन्नम् . ( नमयति ), उत्कर्ष - उन्नतिनी. - ATION, सभ्यता, आचारशिष्टता. -ED, a. शिष्टाचारापत्र, आर्यवृत्त, शिष्ट, सभ्य, विनीत. OLACK, . वावदूकता, अतिजल्पनं. ०. . अतिभृशं जल्पू 1 P. CLAD, See under CLOTHE. OLATM, .. स्वीय आत्मीय इति प्रतिपद् c. or याच 1A or 2 U or a 2 P; 'he c. s that property ' तद्धनं मदीयमिति स भाषते or प्रतिपादयति ; 'o.s reverence ' संमानमहमीति प्रतिपादयति; ममेति उक्त्वा प्रt P; अभिमानं कृ 8 U, स्वत्वं ज्ञा ०. (ज्ञापयति ), अभिमन् 4 A. 2 ( have a c. to ) अ 1 P. -3. अधिकारः, अभियोगः, अभिमानः, स्वत्वप्रतिपा'दनं, प्रार्थना; ' false c. ' मिथ्याभियोगः; 'laying o. to learning' विद्याभिमानः. ANT, 8. अर्थिन् 178.9 भयो, प्रार्थयितृ M. OLAM, . . सांत्रीक 8 U श्यानी बयाज, सांद्र, घन. OLAMBER, . . आयासेन अध्यासह 1 P. OLAMOUR, v. . उत्-आ-कुश् 1P, उचै: घुष 10, आरद 1 B. 8. आ-उत्-कुशः, महारषः उचैर्घोषः, जनरव:. - OUS, C. महास्वन, मुखर, बहुघोष, घोषकर ( री . / . ). OLAMP, . . कीलेन संयुज् 10 or संबंध 9 P. 8. इष्टका राशि:. CLAN, 8. गण: 2 वंशः, कुल, गोत्रं, वर्गः, संघ, शाखा, जाति f. OLANDESTINE, . निभृत, रहस्य, प्रच्छन्न, गूढ, '०. marriage' चोरिकाविवाह: -Lx, adr. निभृतं, गुप्तं, रहः. CLANG . . क्वण्-ध्वन्- 1 P, शि 1, 2 A. - 8. शिं जितं क्वणितं; तुमुलरव, शस्त्रघोषः . CLANK, 3 शिंजितं, कणिते. CLAP, . . करतालंदा 3 U or वद् . 2 अकस्मात् संहन 2 P, संघट्टू c.; न्यस् 4 P. 3 करतालेन प्रदर्शम् 1 P; ' c. wings ' उत्क्षिप् 6 P. 8, ING, 8. करतालवादनं ताल: 2 प्रशंसाशब्दः 3 मेघगर्जितं-नादः, वज्रनिर्घोषः, मेघस्तनितं. 4 ध्वनिः; क्वणितं, संघातशब्द: -PER, 8. घंटावादकः, घंटाताडनी. CLARIFY, . ८. सं-वि-शुध् ., विमलीक 8 U, पू 9 U. - .. विमल भू 1 P, प्रसद् 1 P. CLARINET, 3. वेणु, वंश:. CLARION, 3. तूर्य; काहल: CLASH, v.. विरुध् 7 U, विसंवद् 1 P, विप्रतिपद् 4 P, विवद् 1 A. 2 संघ 1 A, आह 2 U. s. समा घातः, संघट्टः, विरोधः, विसंवाद:, विप्रतिपत्ति f. - ING, a. परस्परविरोधिन् (नी f. ), विरुद्धार्थ, विसंवादिन्. CLASP, 0.. आश्लिष् 4 P, समा-आ-लिंग 1P, परिष्वंज् 1 A, परिरभू 1 A उपगुह् 1 U, आपीड् 10; ‘c. to the bosom' वक्षसा परिरभू, क्रोडीकृ 8 U. 2 कुडुपैन बंधू 9 Por पिन 4 P. 3 परिवेष्ट् 1 A, परिनिधा 3 U; 'c. the hands' हस्तौ समानी 1 P, अंजलि बंधू. - आश्लेषः, आलिंगन, परिरंभः परिष्वंगः 2 कुडुपः, गंड:. CLASS 8. वर्ग:, छात्र समूहः, सहाध्यायिगण: 2 श्रेणि f., गण: ( of verbs ); समूह:, संघः; समाहारः3 जाति f. (kind ); ' of the c. of beasts ' पशुजातीय:. 4 वर्ण, जाति, वर्गः; 'people of the lower c. es' अवरवर्णाः, अत्यजातीयाः; ' of the same c. ' वर्ग्यः, वर्गीयः, सवर्णः. ०.८, IFY, . . वर्गक्रमेण विन्यस् 4 P, यथावर्ग र 10, वर्गीक 8 U, गणीकृ, गणशः व्यस्. - CLASSICAL, a. संस्कृ त, श्रेष्ठ, प्रथमवर्गीय. - CLASSIFIER, 8. गणकारः; व्यासः. '' OLATTEE, .. कण्वन-1 P; झणझणायते (D.). Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ पलप-जल्प-1P... कणित, निः, तमुलरवः. | a blow with the list or ed' मुष्टिमहार:-संपात CLAYATED, a. प्रथिल, जटिल. ' बमुष्टिमा संग्रह Por पीड 10.3 दृढीक CLAUSE, B.पदं, अंग, मधिकरण.2 वाक्य. नियमः | स्थिरीकृ. . OrAw,.. मखा-खं, नखर:-.-... नखैः विदृ 9 P, OLERGY, . पुरोहितवर्गः, धर्माध्यापकवर्ग:. -XAN 10 or भान् 20. ४. पुरोहितः, धर्मशासकः, धर्मप्रवकृm. -0LERIOAN CLAY, 8. मृदु, मृत्तिका.2 पंकः, अंबाल:, कर्दमः । a. याजकीय, धर्मोपदेशविषय. । 'made otc.'मृण्मय (यी.). -... पंकन लिए । CLERK, 8. लिपिकारः, लेखकः, कायस्थ:.2 पुरोहितः BP or दिइ20.-ISH, . पकिल, कार्दम (मीf.). धर्माध्यापकः.3पंडितः, कृतविद्यः, विदूस् m.-8HLI OLEAN, a. शुषि, पवित्र, वि-पार-शुद्ध, विमल, निर्मल, ४. कायस्थकर्मन् . धीत (वासः).2 विमलात्मन्, निर्दोष, अनघ.3 लक्ष्ण, CLEVER, a. चतुर, दक्ष, विचक्षण, विदग्ध, पटु, मतिमः मसण.-.t. See CLEANSE, below. -adv. सा त् (ती/), निपुण, कुशल, प्रवीण, विशारद, पेशालमकल्येन, अशेषेण, भामल, सर्वाशेन. -Ly, a. निर्मल, ति. -LY, adv. चतुरं, सपाटवं. -NESS, B. चातुर्य, पवित्रदेह. -adv.शुचि, निर्मलं. -LINESS, S. शौच, वैचक्षण्यं, पाटवं, नैपुण्य, बुद्धिमत्ता, मतिप्रकर्षः. छाद्धि ., निर्मलता. -NESS, . शुचिता, पवित्रत्वं, नि- | OLEW, OLUE, 8. सूत्रकोषः.2 सूत्रं, संधानं; मार्गदर्शकः. मलता, &o. CLIENT, S. आश्रितः, अधीनः, पक्ष्यः, श्रावकः. CLEANSE, V.t. शुध् ., पू.9 U.2 प्रक्षल 10, प्र-सं CLIEF, . प्रपातः, भृगुः, अतट:. मृज् 2 Por c., धाव् 18, 10, निर्-अवगनिज् 3U, CLIMATE, CLIME, 8. प्रकृति 1.2 देशः, प्रदेशः, पवित्रीक 8U. -ER, S. शोधकः, पावकः. दिश. . CLEAR, a. वि-निर-अ-मल, प्रसन्न, शुद्ध, अच्छ, विशद, OLIMAx, . पराकाष्ठा, पराकोटि f., अतिभूमि fanस्वच्छ. 2 स्पष्ट, सुप्रकाश, परिस्फुट, व्यक.3(fig.) xiety reaching itsc.' अतिभूमि गतेन रणरणकेन विशद, निर्धित निष्कालुष्य, निःसंदेह; oft. by निर-अ | (U. 1); the jealousy of her love reached pr.; 'o.sky' अनभ्र-निरभ्रं-नभः; 'c. from debt' its c.' दुरारूढः प्रणयोऽसहनः (14); सारः (. अनृण, ऋणमुक्त ; 'c. forest' निष्कंटक-असं बाध-वन । figure), उत्तरोत्तर उत्कर्षः. 'a c. sum' अभग्न, निरवशेष, निरुद्धार.-.t. 'make CLIMB, . . आ-अधि-रुह 1P, अधिक्रम् 10, c.' विशदीकृ 8 U, विवृ 5U, व्याख्या 2 P.2 4 P.-v.i. उपरि गम् 1P. -ER, s. आ-अधिरोशुध् ., प्रसद् ., विमलीकृ, मृज् 22.3 मुच् 6P हिन् M., आरोढ m. 2 (plant) प्रतति-ती, वारी, or c.; by निर pr.; 'c. ed the forest of its वलि-ला. thorns' अरण्यं निष्कंटकं चकार; निःक्षत्रियां पृथ्वी CLINCH, S. श्लेषः, द्वयर्थवाक्यं. चकार &c.; 'c. from obstacles ' विधानपनी 1 P, CLING, ७.i. संज् 1 P, आ-प्र-स, सज्ज 10% (मिनिर्विन कृ; c. a doubt' (शंकां) छिद् 7 P, वसने कः सज्जति 8.4), लग् 1P,सं-परि', 'cनिरस् 4 P, अपनी; 'e. debt' (अणं ) शुध् ., ing to my neck at the time of going' गमनअपाका निस्तु c.; 'c. oneself' आत्मानं निर्दोषं कृ; समये कंठे लग्ना ( Mal. 2), आ-अव-लंब् 1A,अ'c. up a business &c.' समाप ., संपूर 10, नि:- नुबंध 9 P; 'c. to hope' आशां न त्यज् 1P, भाशेषीकृ; c.the throat' उत्कासनं कृ.-v.i. (up) शामवलं. प्रसद् 1 P, प्रसाद गम् 1 P or ग्रह 9 P, निरभ्रीभ (as CLINIC, CLINICAL, O. शय्यागत, शयनग्रस्त. sky); दिशः प्रसेदुः (R. III. 14), गंगा रोधःप CLINK, v.i.शिंज् 1,2 A, विरु 2 P, कण् 1P.-. तनकलुषा गृह्नतीव प्रसादं (V. 1). -LY, adr. शिंजितं, क्वणितं, किंकिणीशब्दः. 2 नाद:, शब्द:. व्यक, स्पष्ट, स्फुट.2 प्रसन्न, विशद. 3 भिन्नार्थ, रपष्टा CLIr, r... छिद् 7 P; See OUT. 2 दृढं परिष्वंज थ. -NESS, . प्रसादः, वैशा, वैमल्यं, स्वच्छता, शु 1A, उपगुह 10. 3संह 1P, इस c., संक्षिप 6 द्धि 1.2 स्पष्टता, व्यकता, स्फुटता. P. - PER, s. वंचकः.2 मुंडिन् m.-PING, 8. खंडः, CLEAVE, Vi. संज् pass., आ-वि-सं-अनु', लग 1 P, I विदल, तष्टं. संलग्नीभू.2 विद pass., दल 1 P, स्फुट 6 P. -v.t. CLOAK, 8. कंचुकः, मावार:-रकः, अवगुंठनं. -... विद P, 103 वि-निर-भिद् 7 P, दल क. (दलयात), प्रा6 U, आच्छद 10, अवगंट 10. विपट् 10. -ER, . भेदकः.2 मांसच्छेदिका. -CLo- | CLOCK, ४. घटी, घटिका, यामनाली. -MAKER,.. VEN, a. विदीर्ण, स्फुटित, विभिन्न 'c. hoofed' | घटीकर.-WORK, S. घटीकर्मन् .. CLOD, 8. लोष्ठ:-ठं, मृत्खंडः, मृत्पिडः.2 पिंडः 0.OLEFT, S. दरी, भंगः, संधिः, छिद्, रं. pated ', 'c. poll 'जडः, मृत्पिपादिः, स्थूलमातिः. OLEMENT, CLEMENCY, Seo KIND,-NESS. -DY, a. लोष्ठपूर्ण-मय (यीf.). .. ' OLENCE, ORINOR, P... (the list) मुष्टिंबंधP CLOG,... उप-नि- 7U, प्रतिबं9P, स्तंभ Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 03 P.2 निगडेन 419P, शंखलयात (D.) -8.पा- आच्छ 10,.परिच्छद्, संव्ये 1 P; स् ., परिधा . #:, निगडः, धर्म, शंखला. विनः, प्रत्यूहः, अंतरायः. (धापयात), ये 1 A. -RD, OLAD, a. (in) वसा. -GY, a. प्रतिरोधिन् (मी./.), विनकर (री/.). न, परिदधत्(ती.), (8.) in comp.3 सैवीत, JLOIST BR, S. मठः, विहारः. - AL, a. विविकसेविन् आवृत, आच्छादित परिच्छन्न; सवासस्, अनन. -TER, (मी./.). - ER, 8. मुनिः, मठवासिन् m., संन्यासिन् m. . पटकारः, वननिर्मातृ m. -ING, 8. परिधान, आSLOSE, V. 1. अपि-प-धा 3 U, संवृ 5 U; आ-निमील च्छादनं, परिच्छदः, वासस् ।., वसनं; food and c.' 1P or c. (eyes &c.); निमिमील नरोत्तमप्रिया | ग्रासाच्छादान. (R. VIII. 37 ) c. ed her eyes in death'. 2 | CLOUD, S. मेघः, घनः, अभ्र, जीमूतः, स्तनयित्नुः, बलाहनिर्वृत ., संपद् ., समाप् ., अवसा 4 P. 3 आवेष्ट कः, मुदिरः, धूमयोनिः, and combinations of 1A or c., आच्छद् 10, प्रावृ, अवगुंठ 10; 'c. words for water' (q. v.) with 'giving' hands' हस्ती बध9 Pपाणिपुट '. in' परिवे- or ' bearing', जलदः, तोयवाहः, पयोधरः, जलमचं, 11A, परिवृ 5 U. -v.i. संमिल 6 P, संगम् 1A, वारिदः, &c.; 'a c. of dust' धुलिपटलं; 'c.. संयुज् pass.2 निमील 1 P, मुकुलभू 1 P (lotuses capped ' अभ्रंलिह, अभ्रंकष-लिख. -v..प्रच्छद् 10, &c.). 3 अवासित-समाप्त-स. भू, निवृत् 1 A, निष्पद्- आवृ 5.0.2 तिमिरेण आच्छद्. -ED, a. मेघावृत, समाप्-pass. -round, समततः परिवेष्ट 1 A or अभ्रित, अभ्राच्छादित; तमोवृत, दुनिग्रस्त. -LESS, c., पार 5U or c. -with, See AGREE. 2 ३. निरभ्र, अमेघ, &c. -Y, a. साभ्र, मेघाकीर्ण, समेघः संघ 1A; बाहूबाहवि युध् 4 A. -8. अवसानं, अ- it is c. weather to-day' दुर्दिनमद्य. 2 तमोवृत, त्ययः, परिणामः, अंतः, विरामः, क्षयः. 2 निष्पनि , तिमिराच्छन्न, अंधकारयुक्त. सिद्धि , समाप्ति f., 'c. of day' दिनात्ययः, साया- CLOUGHI, 8. कंदर:-रा, दरि-f. ..- पिहित, संवृत, निमीलित. 2 बद्ध, समंततो नि- CLOVE, s. ( Tree ) लवंगवृक्ष:.2 (Spice) लवंग, रुजू (prisoner &c.). 3 गाढ, अशिथिल, दृढ, देवकुसुमं. घन; 'e. fisted' अमुक्तहस्तः, बद्ध मष्टिः.4 अविरल, CLOVER, 8. त्रिपर्ण, त्रिपत्र. सांब, निबिड, गहन, निरंतर. 5 आसत्र, समीपस्थ, CLOUT, 8. चीरं, कर्पट:, कथा. -v.t.जीर्णवस्त्राणि संनिकटवर्तिन् (नी./.), समीप, निकट.6 विविक्त, गुप्त. | धा-समाधा 3 U. 7 आसक, अभिनिविष्ट, एकाग्र; 'c. application to | CLowN, 8. ग्राम्यः, ग्रामिकः, कृषीवल:, वृषलः, मानपSastras' शाखाभिनिवेशः. 8 निर्वात अभ्रित; ' it | दः, पृथग्जन:, असभ्यो जनः. -ISH, . आशिष्ट, ग्राम्य, is c. to-day' निर्वातं-अभ्रितं-नभः. 9 संकट, संकु- असभ्य, ग्रामीण. -ISHLY, adv. ग्राम्यवत्, अशिष्टं. चित, अविस्तृत, संबाध; 'c. fight' रणसंकुलं, तमल- CLOY, v.t. उद्विज् c.; पिंडखर्जुरेद्वेजितस्य (82) मुद्ध. 10 दृढसौहद, सुपरिचित. 11 कृपण. 12 (con- c. ed with eating dates;' अतितात जन् c. cise) संक्षिप्त.-adv. अंतिक, समीपे-पं, निरंतरं निक- (जनयति ). टे;. to the ear' कातिक; 'c. by' अनतिरे, | CLUB, 8. यष्टिf, लगुडः, गदा, परिघः; ' armed नातिदूरं.-LY, adv. निभृतं, गुप्त, रहसि. 2 निरंतरं, with a c.' याष्टीकः, याष्टिधरः.2 गणः, समाजः, मेलअविरल, सनिकृष्ट.3 प्रयत्नतः, मनोभिनिवेशन, चित्ता- कः.3 पंक्ति; सहभाजिनां संसर्ग:. 4 अंशः, भागः सक्त्या . 4 गाढं, दृढं, &c. -NESS, 8. समीपता, स- 'c. foot' स्थूलचरणः. त्रिकर्षः, सनिधिः. 2 रहस् ॥., गुप्ति 1.3 घनता, &c. | CLUE, See CLEW. 4निर्वातता, &c. CLUMP, 8. गच्छ:, संचयः, षंड:, निचयः, गुल्मः, स्तंव:LOSET, S. कोष्ठः, कुटि-टी/., निभूतागारं, वेश्मन् . | CLUMSY, C. अचतुर, अदक्ष, अकुशल, अमुंदर, ग्राम्य, ...कुटयां गुप् 1 P or निविशc. स्थूल. -LY, adv. अदक्षं, दाक्ष्यं विना, अचतुरं, अपाLOSURE, 8. पिधान, वेष्टनं, प्रावरणं. टवं. -NESS, 8. अचातुर्य, अपाटवं, &c. - Lor, 8. पिंडः, घनता, गुटिका, गुल्मः ; 'c.of blood' CLUSTER, 8. गुल्मः, गुच्छः, स्तंबः, स्तबकः. 2 संघः, घनशोणित; 'e. of hair' जटा. -v.i. सांदीभ, घ- गणः, समूह:, निवहः, ओघः, चयः, समुदायः. -v.i. मांभ, पिंडीभ, जद् 1 P, श्यै 1 A. -TED,-TY, a. एकत्र मिल 6 P, एकीभू 1 P, पिंडीभू. -... संधि पिंडीभूत, घनीभूत, श्यान. 5U, एकीकृ 8 U, पिंडीक, समाह 1 P. SLOTH, 8. वर्स, वासस् 1., घसन, चेल:-लं, पटा, परि. CLUTCH, V. 1. ग्रह 9 P, 1 P, 10; आक्रम् 10, धान, अंबर; fine c.' अंक; 'old, tatteria, c.. 4 P.2 मुष्टिं बंध 9 P.-8., .ग्रहः, ग्रहणं मुष्टिबंध: 'कर्पटः, जीर्णवी, वीर; 'unbleachedc.' अना- 2 हस्तः, पाणिः, नखं , ' resoued from the c. es ह, निष्प्रवाणि, तंत्रक, नवांवर. -CLOTHE, V.t. _of death' मृत्युमुखान्मुक्त:. (oneselt) वास: &c. परिधा 3 U or ग्रह 9 P; वस् | CLUTER, S. कोलाहल, तमुलरवः. BAo. ing herselk' गृहीतवसबा. 2 (वमेण ) | COACERVATE, See OoHEOT. JHAR Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (C) COACH, 8. रथः प्रवहणं, यानं, वाहन, शकटः-टिका ; ' travels by c. ' रथेन संचरति ; ' a c. and four 'चतुर' यानं; 'c. box' सूतासनं 'c. ful' पूर्णर थः, शाकट ; 'c. horse' रथ्यः ; 'c house ' रथशाला ; 'c. maker रथकारः; ' c. man' सूतः, सारथिः तु n. COACTION, . प्रमाथः, बलात्कार: COACTIVE, प्रमाथिन् (नी f. ), बलान्वित, सबल. CoADJUTOR, 8. सहायः, सहकारिन् COAGULATE, .. घनीभू 1 P, श्यै 1 A .. यै c., घनीक 8 U, संहन 2 P. -ION, 8. शीनता, संहति f., घनीभावः, श्यानत्वं. COAL, 8. अंगार : -; 'c. black ' अंगारसवर्ण, अति कृष्ण. COALESCE, .. संमिल 6P, संग 14; एकीभू, संयुज् - संधा- संलि pass. COALITTON, s. संयोगः, संषः, मेलनं, संधिः. COARSE, . स्थूल ( cloth &c. ); घन, नीरंध्र ; अ विरल, निबिडस्यूत. 2 असभ्य, अश्लील, ग्राम्य, अशिष्ट. 3 अवाच्य, नीच, निकृष्ट, गधे, 'c food' मंदाहारः. -NESS, 8. स्थूलता, ग्राम्यता, अश्लीलता, &c. CoAsr, 8. तीरं, तट: -ट, वेला. 2 सीमा 3 देशः, प्रदेश: -०. 2. उपतीरं नावा संचर 1 P, नौकां वह् . COAT, S. कंचुकः, उत्तरीयं प्रावारः -रकः, निचाल: 2 पटलं, आच्छादनं पुढं, आवेष्टनं. 3 लो ( रोमन् n. ( of animals ) . . . आच्छद 10, अवगुंर 10, आ-सं-वेट् 1 A or c. 2 अनुव्यधू 4 P; विलिप 6P, हु 10. - ING, 8. पटलं, पुटं, आच्छादनं, आवेष्टनं. 2 लेप:, छुरणं. Coax, v. ८. चाटुक्त्या सांत्व 10, अनुनी 1 P, उपद्र 10, लल 10. ER, 3. चाटुकारः -ING, 8. चाटुव चनं बाद . ., उपच्छंदनं. COBBLE, . . जीर्णपादुकाः सूच्या समाधा-संधा 3 छ. 2 अपाटवं किंचित्कर्म कृ 8 U. ER, S. पादुकासंधातृ .; अनिपुण: शिल्पी. COBRA, 8. नागः, फणिन् .; See SNAKE CoBWEB, 8. जालं, सूत्रजालं 2 संतानः; 'c of speech ' वाग्जालं. Cog COCK BOAT, . उप-क्षुद्र - नौका. Cock-BWAIN, 8. क्षुद्रनौकापतिः. COCKER, V. 1. See FONDLE. COCKLE, s. शुक्ति f. COCKLOFT, 3. चंद्रशाला, शिरोगृह. , Cock, 8. कुकुटः शिखिन ..., ताम्रचूडः, नखायुधः, कृकवाकु: ; 'c's comb ' शिखा, चूडा; 'c. -sparrow चटक : 2 प्रणाली, जलमंत्र. 3 पुंगवः, मुखरः, नायक:. 4 तृणोत्कर; ' weather c.' वायुध्वज:'ज्ञापकः; 'c. and bull story' मृषा- वृथा - कथा; 'c. crowing' कुक्कुटरवः; प्रभातकाल: 'c fight, ' ' c. match ' प्राणि द्यूतं, बाबधूड युद्धं समाह्वयः : 'c. pit' कुकुटयुद्धस्थानं. ०. . उन्नम् c. ( नमयति ), उत्क्षिप् 6P, उचिछू 1 U. -0. सलीलं चर् चल् 1 P. 2 नृपू 4 P. COOKAPRICE, 0, अजगर CockNEY, 8. नगर-पुर-वासिन् m. ; प्राकृतजनः. CocoA NUT, s. नारिकेल:-रः, कौशिकफलं ( taree ) तृणब्रुमः, शिरः फलः, नालिकेर:-ल:, नाहि ( डि) केर:केलिः, नारीकेल:-ली, लांगली. Cocoon, s. कोशः षः. COCTION, See DECOCTION. CoD, s. बीजकोषः, पुट:. CODDLE, . . ईषत् शनैः पत्र 1.P or कथ् 1 P. 2 निपुणं संवृध c. or पुष् 1, 0P, 10. CODE, 3. संहिता; 'c. of laws ' धर्म- स्मृति-शानं, स्मृति f. COEFFICACY, S. सहकारिता, संयोगिता. COEFFICIENT 8. मानं. Co-EQUAL . समानपदस्थ, स-सह- धर्मन् समानभाव. → ITY, 8. समानावस्था; तुल्यभागः, सहधर्मः, तुल्यपदस्. CO-ERCE, . ८. सं-नि-यम् 1P, निरु‍ 7 U, निग्रह 9P, नियंत्र 10; See CoMPEL also. -ION, 8. निग्रहः, संयमः; नियंत्रणं -IVE, . नियामक; प्रतिरोधिन् (Eftf.). Co-EVA1, सम- एक कालीन; समान तुल्य वयस्क, सवयस्. 8. वयस्यः, स तुल्य वयस् m. Co-EXIST, v. समं एकत्र वृत् 1 A or भू 1 P, एककाले भू or जीव 1 P. -ENCE, 8. एककालायस्थानं, सहवर्तन, सहजीवनं -ENT, . सहवर्तिन् - जीविन् (नी / ). Co-EXTEND, . . समं विस्तृ pass or व्याप् 6 P. - Co-EXTENSION, 8. अभिव्याप्ति f.; समविस्तारः. COFFER, S. धनभांडे, कोषः -शः, मुद्राधारः. COFFIN 8. शवाधारः, शवभाजनं. ०.८. शवभाजने निधा 3 U. Coa, . . Flatter, q. v. ; 'c. a die ' कूटाक्षं क 8 U; ' c. a wheel ' नेमिं सदंतां कृ. 8. नेमिदंतः. COGENT, . बलवत् ( ती f. ), प्रबल; मिरुतर. -LY, adv. निहत्तरं. - CoGENCY, 8. बल, सामर्थ्य, प्रभावः, शक्ति f. CoGGLESTONE, S. चूर्णखंड :. CoGITATE, . ८. चित् 10, ध्यै 1 P, विचर् , विमृश् 6P, आलोच 10, वितर्क 10. - ION, 8. चिंता, विचारः, आलोचनं, विमर्शः, वितर्कः. CoGNATE, . सजाति, एकजातीय, सगोत्र, संबंधिन (नी f. ), तुल्य-समान- प्रभव. -ION, 8. बंधुता, शांतिभावः, संबंध, सजातीयत्वं. COGNITION, S. ज्ञानं, प्रज्ञानं. COGNIZABLE, . ज्ञेय, बोध्य. 2 विचार्य, अनुसंधेच. Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ UVU ( 0) CUL COGNIZANCE, 8. विचारणं, अनुसंधान, पर्चा; अनु- CoLIC, 8. शूल:-लं, उदर-जठर-व्यथा-लं.-a. उदर- योगः.2 चिह्न, लक्षण, संज्ञा, लिंग; 'take c. of' | व्यथाजनक. अनुसंधा 3 U, विचर 0., अनुयुज् 7 A, ज्ञा 9 U, अ- | COLLAPSE, V.i. क्षयं-लय-गम् 1 P, अवसद् 1 P.2 वेभ 1 A. संह--pass.; संकुच् 1 P; सं-सन्नि-पत् 1 P. -8. संCORABIT, D.i. संवस् 1 P; अभिगम् 1 P (with कोचः संहारः, क्षयः, लयः, अवसादः.3 सन्निपातः, another's wife ), संभोगं कृ 8 U. शक्तिपातः, लयः. COHERE, V.i. संसंज-संयुज-संहन्-संश्लिष्-pass. 2 यु- COLLAR, 8. प्रैव-वेयं, कंठभूषणं, माला.2 कंठपाशः. pass. -ENCE, 8. संसनि., संश्लेषः, संयोगः.2सं-| - DONE, S. ग्रीवास्थि , जत्रु . बंधः, संगति, अन्वयः, संदर्भः, अविरोधः. - ENT, a. COLLATE, V. 1. समवलोक 10, परीक्ष 1 A; उपमा संसक, संश्लिष्ट, संहत, संलग्न. 2 संगत, अविरुद्ध, संबद्ध, | 3 A, संशधू . 2 वृत्ति प्रदा 3 U. -ION, S. संपरीअनुरूप, सान्वय. -CORESION, S. संसक्ति f., संयो- क्षण, संशोधन, उपमानं. 2 कल्यवर्तः, प्रातर्भक्ष्यः फगः, संश्लेषः, संलग्नता. -COHESIVE, . सांद्र, संलग्न- लादिसंभारः, प्रातराशः. 3 वृतिप्रतिपादनं. शील, स्निग्धः COLLATERAL, . आनुषंगिक-प्रासंगिक (की.), अCOHOBATE, V. 1. पुनः संधा 3 U. सरल. 2 भिन्नशाख, उपलोम. 3 समानोदक, सपिंड.4 COHORT, 8. सैन्यदलं-गुल्म. पार्थापाश्विगत. -LY, adv. पार्धापाश्वि; असरलं, बर्क, Corr, s. मुकुटः, शिरलं, शिरोवेष्टनं. प्रसंगतः. CoIL, S. मंडलं, व्यावर्तनं, आवेष्टनं ; गुणः (of a rope). COLLEAGUE, 8. सहायः, सहकारिन् m., समानण्यापारः, 2 तुमुलं, व्यस्तता; 'mortal e.' नश्वरदेहः. -V. 1. म- | एकविषयिम् m. डलीकृ8 U, वर्तुलीकृ, पुटीकृ; व्यावत् c., आ-परिवेष्ट c. | COLLECT, v.t.चि 5 U, अव-वि-सं-नि-, समानी 1P, CorN, 8. मुद्रा, नाणकं, टंकः; 'copper c.' पणः I संग्रह 9 P, समाह 1 P, संभ 3U, समाक्षिप 6P, पिंpaid him in his own c.' यथैव स मयि व्यवाहर- डीक 8 U, राशीकृ, एकत्र कृ.2 अनुमा 3 A, उह त्तथैवाह तस्मिन्नाचरं.-७. t. मुद्रयति ( D.), मुद्रया | 1A, अवगम् 1 P; • c. ed his mind into itself' अंक 10.2 सृज् 6 P, Q c., निर्मा 3 A. -AGE, 8. चित्तं समादधी; 'c. oneself' संज्ञां-चेतना-लभ 1A मुद्रा ; कल्पना, सृष्टि f. - ER, S. मुद्राकारः; कल्पकः. or आ-प्रति-पट् 4 A, चेतः-मनः-समाधा 3U.-v.i. COINCIDE, .. एकीभू 1 P, संगम 1 A, सं-सन्नि- संमिल 6P, ममागम् 1 P; See ASSEMBLE. -ION. पत् 1P,संधा-संयु-pass. 2 संमन 4A, एकचित्ती- 8. गणः, संघः, समवायः, निबहः, चयः, समूह:, भाषः. भ; See AGREE. 3 अनुरूप (१. भू, युज् pass., अ- समुच्चयः, समाहारः, समुदायः, वृदं. -IVE, U. समंवत, नुवृत् 1A, संवद् 1 P, तुल्य-समान-स. भू. - ENCE, S. संहत, समाहूत, गणीभूत, समवापिन् (नीf.), एकीकृत. मंनिपातः, संगमः; संयोगः.2 संमति, ऐकमत्यं, सं- -JVELY, ade. एकीभूय, संभूयः संघशः, साकल्येन. धिः, एकचित्तता. 3 संवादः, अनुरूपता, आनुगण्यं. 4 -OR, 8. संग्राहकः, संचेतृ m.2 करग्राहकः. दैवयोगः -घटनं ; ' by an unlucky c. दुर्दैवात्. COLLEGE, S. विद्यालयः-यं, पाठशाला. 2 मठः, विहारः. -ENT, a. संपातिन् (नी.).2 समकालीन. 3 अवि- 3 गणः, समाजः, जनसमूहः. -COLLEGYAN, s. वि. रुद्ध, अनुरूप, संवादिन्. द्याथिन् M., छात्रः; विद्यालयप्रविष्टः. CorrION, ४. मैथुन, सुरतं, रतिक्रिया. COLLET, See COLLAR. CORE, S. अर्धदग्धांगारोच्छिष्टं. CoLI.IDE, V. 1. सं-समा-हन् 20, संघ 1 A or c.; COLANDER, 8. चालनी, शोधनी, तितमः. संमृद 9 P. -COLLISTON, 8. संघट्टः, समाघाता, प्र. COLATION, S. शोधनं, चालनं. तिघातः, संमदः, संघर्षण. CoLD, a. शीत, शिशिर, हिम, शीतल, तुषार. अधर्म ; COLLIGATION, COLLIMATION, 8. संबंधः ; संधान 'c. rayed ' ( moon ) हिमांशः, शीतकरः, &c. | COLLOCATE, V. 1. सं-प्रति-स्था c. (स्थापयति), निध 'c. season' हिमागमः, शिशिर :, शीतकाल:.2 3U,न्यस 4 P, निविश् c.2 नियज् 7A, 10.-ION (fig.) अनादरयुक्त, विरक्त, निःस्नेह, निरुत्साह, उदा- | ४. स्थापन, निवेशनं. सीन; ' gave me a. c. welcome' निरुत्साहं स्वागतं COLLOCITION, 8. संभाषणं, कथाप्रसंगः, कथायोगः मां व्यजिहार, मत्संभावनायां तेन औदासीन्यं दर्शितं; | संवादः, संकथा. in c. blood' प्रकोपने विना पूर्वसंकल्पन.-8. शीतं, | COLLOGUE, See FLATTER. शैत्यं; शिशिरः, हिमः.2 प्रतिश्यायः; 'suffering COLLOP, 8. मांसखंड:-लवः. from c.' शीतात. -LY, adv. शीतं, शैत्येन. 2 नि- | COLLOQUY, s. संलापः, संकथा, संभाषणं, संवाद' रुत्साह, विरक, उदासीनतया. -NESS, 8. शीतता, हि -AL, C. भालापविषय, भाषणप्रयुक्त; 'c. style' संला मता, शैत्यं. 2 अनादरः, निःस्नेहता, विरागः, विरकि., औदासीन्यं. COLLUDE, ... पक्षपात-कूट 80% Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cot (59) COM मोगं कृ.-COLLUSION, 8. पक्षपातः, कूटसंविद्/3; संगम् 1 A; संहत-समवेत . भू, एकीभू संयुज्-संधाप्रतारणा, शाठ्यं, कपटं. संहन-संस-pass.; 'all things c. ed to ruin JOLLY, s. अंगारमल-किट्ट. -... अंगारेण कृष्णीकृ him' सर्वमेव तस्य नाशायाकल्पत; 'having c.ed' 8 U. -ED, a. अंगारमलिन, मलीमस, कृष्ण. -ER, संभूय, मिलित्वा.-ATION, S.संहति , संयोगः, संसर्गः, ७. अंगारखनक:-विक्रेन m. -Y, s. अंगारोत्पत्तिस्थानं. संधिः, संघात:, संगः, सहायता, संश्लेषः, व्यतिकरः, सJOLLYRIUM, 8. अंजनं, कज्जलं, नेत्ररंजनं. मवायः; ( of lettors) संधिः ; 'working byc.' JOLON, 8. द्विबिंदुः. 2 महदंत्र. संभूय समुत्थानं: • in c. with his brothers' भ्राJOLONEL, s. गल्मपतिः, सैन्यदलाध्यक्ष:, वाहिनीपतिः. तृसंघातवान् (राजा). . JOLONY, 8. अधिनिवेशः वासितःप्रदेशः.2 गणः, संघः COMBUSTIBLE, a. दाह्य, दाहग्राहक; ज्वलनाई, दहनSee COLLECTION. -IST, s. अधिवासिन् m., अ शील.-. दाद्यः पदार्थः. धिनिवेशिम् M. -IME, ... अधिवस् 1P, अधिनि COMBUSTION, S. दाहः, दहनं, ज्वलनं, पोषः. विश् 6 P, अध्यास् 2 A, ( with acc.). COME, V... आगम 1 P, आया 2P, आ-इ2P; उ. SOLOSSUS, ६. बृहत्प्रतिमा, भीमविग्रहा मूर्तिः. -Co पस्था 1 U, आवज 1 P, आ-अभि-पट् 4 A; 'c. LOSSAL, (.. बृहत्काय, अतिमानुषाकार, भामविग्रह. what may' यद्भावि तद्भवतु; 'c. harm, c. good' SOLOUR, S. वर्णः, रागः, रंगः. 2 वर्णक:-का, लप:; यदावि तद्भवतु शभम शुभं वा. -about, संवृत् 1A, संभू, • change c.' विवर्णीभ; ' ruddy e. cil face' लो आपत् 1P.-back, निवृत, प्रत्यागम्.-at, or by, See नितानन; ' without c.पांड, विवर्ण. 3 अप-व्यप GET. -down, अवत 1P,अवरुह 1 P, अवपत् 1P. देशः, छन्नन् , छल, व्याजः. 4 पताका, वजः, केतुः. -1.t.रंज ., वर्ण 10, चित्र 10.2 व्यप-अप-दिश -down upon, (सहसा-रभसा) अवस्कंद 1P, आपत् 1P, अभिद्र 1 P, आक्रम् 1 U, 4 P.-forth, निर्गम्, 6P, आच्छद् 10, शम् .. (शमयति ). 3 सत्यवदा नि:स 1 P.-into, प्रविश 6 P; 'c.into trouble' भास् ., सत्याभास (१. कृ8 U, सत्वसन्निभ . कृ. विपदाभिभू, आपद्ग्रस्त १. भू. -near, See AP-v.i. रंज pass. 2 लज्माया अरुणवदन ॥. भ, वीडित | PROACH.-of, See ARISE. -off, out, निष्क्रम् नि१. भ, लज्ज् 6 A. -ING, S. रंजनं 'art of गेम, उदि2 P; - came out successful' जयी ब.' चित्रकर्मन् ॥., आलेख्यकरणं, आलेख्यविद्या. 2 भूव. 2 प्रवृत, संपद्, निवृत्, अवसो pass. -over, आवर्णनं; अलंकारः. -IST, s. वणिन ., रंजकः. थि 1U. -short, न्यूनीभ. -to, सकाश आगम्-या-LESS, H. अवर्ण, विवणे, वणेहीन. -COLORATE, (I. 7, 919 5 1'; See AMOUNT ; c. to life' Tutte सराग, रागयुक्त. -COLORIFIE, . वर्णद. 1 P; ' came to nothing' तस्य कोऽपि परिणामो OLT, .. अश्वशाव:, किशार:.2 चपल:, प्रमत्तः । नासीत, निष्फलं-निर्गुणं-बभूव ; 'c. to pass' आपत, -ISH, . चपल, तरल, चंचल, लोल. समापद, संवृत ; 'c. to oneself ' प्रकृतिमापद् 4 A, OLTER, . हलदंतः कालदंतः. संज्ञा-चेतना-लभ 1 Aor प्रतिपद्, प्रकृती स्था. -up OLUMBARY, s. कपोतागार, विटंकः. to, समुपागम, समाया, समुपसृ-सप.-up with, आसद OTUMN, 8. स्तंभः, यूपः, स्थाणुः, स्थणा. 2 सूचिव्यू c., प्राप्. -upon, आ-समा-पत्, उपस्था, आक्रम्. 1: सैन्यभागः. 3 पत्रभागः, धारा; 'c. of smoke' -ING, S. आगमनं.-८ (to come) आगामिन् (नी मराशिः, धूमात्पीड:. f.); 'on the c. Monday'आगामिनि सोमवासरे; OMATE, 8. सहायः, सहवासिन m. भाविन, उत्तर ; 'time to c.' उत्तरकालः; c. genOMATOBE, . अतिनिद्रातर. erations' पुत्रपौत्राः; उत्तरकालीना जनाः. OMB, . प्रसाधनी, कंकतः -तिका, केशमार्जनी. 2 कु- COMEDY, s. भाणः, प्रहसनं, हर्षप्रधानं नाटक. -IAN, स्टचूडा-शिखा. 3 दरी. -... प्रसाधू .. मृज् 2 P, . नटः, कुशीलवः, नर्तकः, वैहासिकः.2 प्रहसनकृत् m. बजटीक 8 U. - MAKER,. ककतकृत् m. COMELY, . चारु, सुंदर (री.), सुरूप; See DMRAT, S. युद्धं, संग्राम:, समर; See BATTLE3B BEAUTIFUL. - NESS, S. सौंदर्य; See BEAUTY. single c.' द्वंद्वयुद्धं ; ' hand-to-hand-c.' बाहू- COMET, s. धमकंतुः, केतुः, उत्पातः, उल्का. हावि, बाहुयुद्धं ; ' mingled c.' ( melee ) तुमुलं, CONFIT, COMFITURE, s. मिष्टान, मोदकः. . णसंकुलं.-.. युध 4 A, विग्रह 9 P, विवद् 1 A. COMFORT,vt. समा-आ-श्वस् ., सांत्व् 10.2 संतुष •w.t. प्रतियुध , प्रतिरुध 7 U, प्रतिबंध 9 P.2 खंड c., आनंद ., हृष c., सुखं दा 3 U, सुखिन्-स. कृ80%; 0, मिरस् 4 P, निराक 8 0; 'e. one's passions' 'c. yourself ' समाश्वसिहि. -8. आश्वासनं, सांत्वनं; पम् 1P, निग्रह 9 P. -ANT, s. योधः, योm., संतोषणं. 2 सुखं, सुस्थता, सौख्यं, स्वास्थ्य, निर्वृति /. ::, वीरः. -ABLE, (. सुखकर (री/), सुखद सुखशयितं प्रष्टुं MBINE, .t. संयुम् 70, 10, संश्लिष् ., संधा 3U, (8.4) 'to ask whether she had a c. sleep.' मथ 10, एकीकृ 8 U. -V.i. मिल 6 P, संभू 1P, I 2 आवासक, शांतिद, लेशापह, कमाविनोदक. -ABLY, Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ com ; adv. सुखं यथासुखं; निकामं 'I can't sleep c. even at night' रत्रावपि निकामं शयितव्यं नास्ति (S. 2 ). - ER, 8. आश्वासकः, संतोषदः, शोकापहर्तृ 93., सांत्ववादः - LESS, रा. निरानंद, सुखरहित, संतोमहीन. Contre, COMICAL, . हासजनक, हासकर (री.), हास्योत्पादक. 2 अपरूप, असंगत - ALNESS, S. हा यता, कौतुकं ; अपरूपता.' ( 60 ) COM COMMENSURATE, .८. अनुरूप अनुगुण-व. कृ 8 U. 2 अपवृत् c. -, - COMMENSURABLE, . अनुरूप, अनुगुण, सदृश (शी f. ), सम, तुल्य. 2 सापवर्त COMMENT, 2.. व्याकृ 8 U, व्याचक्ष 2 A, विवृ 5 U, i. भाष्यं लिखूं 6 P. 2 निरूप 10, चर्चा कृ, परीक्षू 1 A, अनुसंधा 3 U. -ARY, . टीका, व्याख्या, वृत्ति/-, भाष्यं . 2 निरूपण, परीक्षणं, चर्चा. -ATOR, ER, S भाष्यकृत् - कारः, व्याख्यातृ ., टीकाकारः कृत्. COMMENTITIOUS, . कृत्रिम, कल्पित. COMMERCE, 3. वाणिज्यं, क्रयविक्रयः, निगमः. 2 व्य वहारः, संगमः-ति /·, संसर्गः . . वाणिज्यं कृ 8 U: पण 1 A, व्यवह 11. - IAL, वाणिज्य विषयक-संबंधिन् (नी f. ); ' c. people' वाणिज्यपरायणा नराः COMMINATION, See CURSE, THREAT. COMMINGTE, . संयुज् TU 10, संमिश्र 10 एकीकृ 8 U, संक 6 P; See UNITE. COMMINUTE, . . चूर्ण 10, विष 7 P, क्षुद् 7 -ION, 8. चूर्णनं, पेषण, क्षोदः. COMMISERATE, v. ८. दय 1 A ( with gen.), अनु कंप् 1 A. -ION, 8. दया, अनुकंपा, करुणा. -IVE, C करुणात्मक, अनुकंपाशील, सत्य, दयादें. COMMIT, r. t. कृ 8 U, आवर 1P, अनुष्ठा 1 P, वि था 3 U. 2 ( Entrust ) ॠ c. ( अपेंयति ), न्य 4P, निक्षिप् 61.3 नियुज् 7 A, 10, समादिश् P, प्रतिपद्c.; c. to memory ' कंठस्थ वृ अभ्यस् 4 U; ‘c. to prison कारागारे प्रविश आसिधू 1 P; * c. to writing' अभिलिख 6 P; ले ख्यं-पत्रं आरुह् c. ( पत्रमारोप्य दीयतां प्रत्यवेक्षितं क S. 6 ); पत्रे निविश . ( पत्र निवेशितमुदाहरणं प्रिय या: V. 2 ), पत्रे ऋ C. - TAI . आचरणं, कर अनुष्ठानं. - TEE, S. कार्यसंपादिका सभा, नियुक्तजन -MENT, 8. आसेधः, निरोधः, काराप्रवेशनं. Co2 MISSION, S. भाचरणं करणं. 2 समर्पणं, निक्षेपः, न्य सः 3 नियोगः, व्यापारः, अधिकारः 4 आज्ञा-शास पत्रं, आदेश:. 5 परार्थ विक्रयः. 6 नियुक्तजनाः; '०. the army ' सेनायां पदं . . नियुज् 7 A, 1 आदि‍ 6 P, अधिक 8 U. ER, 8. नियोगिन् अधिकारिन् m. COMMAND, . . आज्ञा c. ( आज्ञापयति ), आदि‍ 6P, व्या-सं- समा- विधा 3 U, शास् 2 P, नियुज 7 A, 10.2 अधिष्ठा 1 P, अध्यास् 2 A ; ईस् 2 A, प्रभू, ( with gen. ); ' Rakshasas c.ed by 2 chieftains ' नायकाभ्यामधिष्ठिता राक्षसा:. 8 नियम् 1 P, निग्रह 9 P; See CONTROL. 4 आत्मवशं नी 1 P, स्वायतीकृ 8 U. 5 अवलोक 10; • sitting at a window c. ing (the view of ) a well ' दीर्घिकावलोकनगवाक्षगता (M. 1); ' good forms c. respect ' आकृतिविशेषेष्वादरः पदं करोति (M. 1); पदं हि सर्वत्र गुणैर्निधीयते ( R. III. 62 ) ‘c. notice or attention ' s. आदेश, निदेशः, शासनं, नियोग:. 2 अधिकारः, प्रभुत्वं, आधिपत्यं, अधिश्रातृत्व; 'has Rakshasas under his c.' तस्यादेशमनुवर्तमाना राक्षसाः or स राक्षसानामधिपतिः - नायकःअधिष्ठाता; 'under one's c. ' वशीकृत, स्वाधीन — to the c. of the army' सैनापत्ये; ' bring under one's c. आत्मवशे नी, स्वाधीन . कृ; “ though I have no c. over language' तनुवाग्विभवापि सन् (R. 1. 9 ) ; 'who has perfect c. over language ' यं वाग्वश्येवानुवर्तते ( U. 1 ). -ANT, —ER, . आज्ञापकः, आदेष्ट m. 2 पतिः, अध्यक्षः, नायक, नी: in comp. ; ‘c. of an army' चमूपतिः, सेनानीः, सेनाध्यक्षः -MENT, 8. आज्ञा, विधिः, सूत्रं. 2 चोदना, शास्त्र- धर्म - आज्ञा. COMMEMORATE, .८. स्मरणार्थ उत्सवं कृ 8 U or आचर 1 P; संकत् 10, संस्तृ, वर्ण 10. - ION, १. उत्सवकरणं, स्मरणोत्सव:; ' in c. of ' स्मरणार्थ, समुद्दिश्य. - IVE, 4. स्मारक, स्मरणकृत्. COMMENCE, . आ-प्रा-रम् 1A, प्र उप-क्रम् 1A, प्रवृत्] 1 A व्यवसो 4 P. 2 अनुष्ठा 1 P, प्रस्तु 2 U. -MENT, 8. आरंभः, उपक्रमः, प्रस्तावः, मुखं, आदि m. 2 आमुखं, प्रस्तावना ( in dramas ) 3 अनुष्टान, प्रवृत्ति f., प्रवर्तन; ' from the c. ' आमूलात्, आदितः COMMEND, v. . प्रशंस 1 P, स्तु 2 U, लघु 1A, कृत् 10, वर्णू 10. 2 सम्-ऋ C. ( अर्पयति), हस्ते निक्षिप् 6P, अधीन . कृ 8 U; ' thy speech does not c. itself to me' त्वद्वचो नाभिनंदामि ( 8.2 ). -ABLE, . प्रशस्य, श्लाध्य, स्तुत्य. - ATION, श्लाघा, प्रसा, स्तुति f. ArOBY, . श्लाघासूचक, प्रशंसाकर (री/-), स्मृतियोतक - EB. प्रशंसकः, स्तावकः. COMMIX,-TURE, See MIX,-TURE. COMMODE, 8. स्त्रीमस्तकाभरणं. COMMODIOUS, ९. रचित, उपयुक्त, योग्ष. 2 सोपकर यथायुक्त योग्य. -LY, adv. युक्त, योग्यं. -NERS योग्यता, औचित्यं, &c. COMMODITY, उं. पण्यं, द्रव्यं, क्रयवस्तु, भांडं. COMMON, . साधारण ( णी f. ), सामान्य, सर्वोय, लौकिक ( की f. ). 2 प्राकृत, ग्राम्य; ' c. man ' कृतः, पृथग्जनः, वृषल: 2 प्रसिद्ध, व्यावहारिक (की. बहुशः कृत- दृष्ट. 4 बहुस्वामिक. 5 मुलभ; 'c. port' जनप्रवादः ; 'c. food' गंणानं, सहभोग Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ COM (61) COM e. road' प्रचारः; 'in c.' सामान्येन 'who have न्यदलं-गुल्मः; 'c. of traders' श्रेणी, नैगमाः; not made c. cause with us' अस्माभिः सहककार्याणां admissible into c.' अपांनेयः; ' keep or bear o..' ( Mu.2).-8. प्रचारः, सर्वसाधारणं क्षेत्र. -ALTY, s. with' सह वस्-थर-1 P, संगमनुब 1P; See Asप्रजा, लोकाः, अवरवर्णाः. -LAW, 8. देशाचारः, देशम्य- SOCIATE. वहारः-विधिः. -LY, adv. सामान्यतः, प्रायः, साधार- COMPARE, V. 1. तुल 10 (तुलयति ), टपमा 3A%3 ण्येन, बहश:.-PLACE, . प्रसिद्ध, प्राकृत.-WEALTH, 'c. ed with the moon' शवाकिन तालित समीक 8. प्रजाधीनं राज्यतंत्र, प्रजाप्रभुत्वं ; 'c. (of ants)' 8 U, सदृशीकृ. 2 एकत्र परीभ 1 A, संप्र 10. समूहः, स्वतंत्रो गणः. -COMPARATIVE, u. आनुषंगिक ( कीf.), COMMORANCY, S. वासः, वसति. तुलनया निर्णीत, उपमामन्य; oft. by अपेक्षया COMMOTION, S. क्षोभः, विप्लषः; प्रकोपः, कलहः. in comp. -LY, ado. "as c. ed with ' - COMMUNE, . i. संभाष 1A, संमंत्र 10 A, संवद् लनया, औपम्येन, उपमानेन, अपेक्षया; I like 1P, व्यवह 1 P ; व्यासादयो देवादिभिः प्रत्यक्षं व्यव- mango as c. ed with a Jambu fruit' जंबुफहरंति (S. B. 313) c. directly with Gods.' लाद-जंबफलापेक्षया । आनं मेऽधिकतरं रोचते; the -ION, . संभाषणं; संवादः.2 व्यवहारः. 3 संसर्ग:, merits of Rina c.' अन्यापेक्षया रामस्य गुणा:. संगः, संगमः. -ITY, s. समाजः, जनसमूह:, प्रजाजनः, -COMPARISON, ४. तुला. तुलना, उपमा-मान, मावश्य, जनता, गणः. 2 सामान्य, साधारण्यं ; ऐक्यं, साम्यं. औपम्यं; 'without c.' अतुल, अनुपम; ' standard COMMUNICATE, v.t. कथं 10, निविद् ., आख्या of G.' उपमान; 'subject of c.' उपमेयं. 2 P, आच 2 A, ( with dat. of person ), विय COMPARTMENT, 8. शाला, कोष्ठः, कक्ष:-क्षा. 2 छेदः, 5 U, प्रकाश् ., वद 1P, विज्ञा . (ज्ञापयति), संदिश भागः, अंशः. 6 P.2 वित 1P (with loc.), दा 3 U, प्रतिपद् . COMPASS, S. विषयः, गांचर; 'within the c. at (with dat.). -v.i. संगम् 1 A, समागम , संयज् the eye' नयनगोचरस्थ.2 मंडलं, परिधिः, परिणाहः, pass.; 'c. ing with Sindhu' सिंधुनदंन संगत-सं- विस्तारः, परिमाणं, पर्यंतः.3 परिमितता, अनतिक्रमः. गच्छमान. 2 संलए 1 P , संवद् 1 P, संभाष 1 A; 4 दिनिर्णययंत्र.-... परिगम् 1 P, परि-इ2 P,पव्यवह 1 P. 3 संचर् 1 P.-ION, 8. कथनं, निवेदन, रिवेष्ट 1 A or c., पारवृ 5U.2 अधिगम 1P, लभ् 1 विज्ञापनं ; संदेश:, लेखः, लेख्यं. 2 दानं, वितरणं. 3सं- A; See GEr. 3 घद ७. (घटयात), साधू 6 P or c., गमः, संसर्गः, संव्यवहारः.4 संकथा, संलापः, संवादः. संपद् ८., निष्पद् . 5सामान्यपथ:.6 संचारः, -IVE, a. संप्रदान-संवाद- COMPASSION, 8. दया, अनुकंपा, कृपा, घृणा, करुणा, शील; ' not c. 'मितवाक, वाग्यत. अनुक्रोशः; • feel or have c. for ' अनुकंप 1 A, OMMUTE. E.. परिवृत् ८., विनिमै 1 A, विपर्यम 4 P अभ्युपपद 4 A, दयां कृ or दृश् . (loc.), दय् 1 A or c.. प्रतिदा 3 U. -ATION, . परिवर्तनं, विनिमयः. (gen.). -ATE, a. सदय, करुणाने, सानुकंप, सानु2 विक्रिया, विपरिणामः, विपर्ययः; 'c. of a curse' क्रांश, कृपाल, दयालु, सकरुण, दयाशील. -ATELY, उच्छाप:. adv. सदयं, सानुकंप, कृपया. OMPACT, . सुसंहत, निबिड, घन, सांद, दृढ, अनंतर, | COMPATERNITY, s. धर्मपितृत्वं. आवरल. -8. नियमः, समय:, संविद, अभ्युपगमः, COMPATIBLE, a. अनुगुण, अनुरूप, अविरुख, उ. प्रतिश्रवः; ' a written e.' नियमपत्र; 'make ac.' 997; See CONSISTENT. -COMPATIBILITY, 3. संविदमभ्युपगम् 1 P, प्रतिश्रु 5 P.-... संहन् 2 P, अविरोधः, योग्यता, अनुरूपता, अविसंवादः. संधा 3 U, संश्लिष c., घनीकृ8 U. -Ly, adv. दृढं, COMPATRIOT, 8. स्वदेशजः, एकदेशनिवासिन् m. निबिडं, धनं. -NESS, ७. संहति f., निविडता, &c. COMPEER, 8. वयस्वः, समानपदस्थः. HOMPANION, 8. सखि m., सहचरः, मित्रं, वयस्य:, COMPEL, 0. t. Ex. by causal of verbs with सहायः, सजुस् m.; 'with Madhu for ac.म बलाद , बलेन, or एव; I shall c. you to go' धुसहायः, मधुद्वितीयः; 'c. of the king' ( in love त्वां गमयिष्याम्येव or बलाट् गमायिष्यामि; 'c. s payinatters ) नर्ममुहद्-सचिवः; 'c. of youth' बाल ment' बलाद् दापमति &c.; 'c.s me to ask' सहचरः; 'c. at school' सहाध्यायिन् m.; 'c. in बलादनिच्छंतमाप मां प्रश्नकर्मणि नियोजयति (Ka. arms' सहयोद्ध m.; 'c. in joy & sorrow ' सम 134); sometimes ex. by अवश्यं with pot. दुःख सुखः ; ' boon c.' सहपायिन् m., सहभोजिन् m. pass. part ; 'you will be c. ed to stay here' -SHIP, S. साहचर्य, साहाय्यं, संसर्गः, संगति त्वयात्रावश्यं स्थातव्यं; or by प्रेर ., प्रवृत्.-00MSOMPANY, s. साहचर्य, संगति , समागमः, संसर्गः, PULSORY, a. अवश्य-क; ' it is not c. on you to संवासः, सहवसति 1.2 जनसमूहः, परिषद्, समाजः; go' गमनं न तेऽवश्यक. 2 बलवत् (ती ), बलिन् दल, इंद, गणः, पति, वर्गः 'o. of soldiers' सै. । (मी.).-Lx, adv. बलात्, अवश्य, बलेन, मॉम Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ COM (62) UUM छत् ३ (ती-न्ती/.). -COMPULSION, s. बला- नयिन अनुरोधिन् (नी.), अनुकूल, सप्रश्रय. -LY कार:, प्रसभं, साहसं, बलं; ' by c.' बलात्, बलेन, I adv. साननयं, सानुरोध. प्रसभं, प्रसह्य , हठात्. COMPLEMENT, 8. पूरणं, परिपूरक.2 कोटि/3संOMPEND,COMPENDIUM, 8. संक्षेपः,संग्रहः,संहारः, पूर्णता, सामग्रच. जारः. -CONTENDIOUS, संक्षिप्त, संगृहीत, अवि. COMPLETE, V. 1. समाप् c., संपद् c., साध् ., अवसो जीर्ण, परिमित, सारभूत. -LY, adv. संक्षेपण, संक्षेप- | C. (साययति ), निर्वह 8., संपृ c. (पूरयति) or संपूर 1:, समासतः, अविस्तरेण.-NESS. ४. संक्षेपः, अविस्तर:. 10, निर्वृत् c. -4. संपूर्ण, समाप्त, अवसित, सिद्ध, संOMPENSATE, V. 1. परितम् ., निष्कृति दा 3 U, प्र- पत्र, निर्वृन. 2 संपूर्ण, निखिल, अखिल, समस्त, समग्र, युपक 8 U, (of persons ); अपाक, गुध ., नि- अशेष, अन्यन. 3 पक्व, परिणत; 'c. army' 'चतुरंग c. -ION, 8. प्रतिकलं, निष्कृति f., निस्तारः, बलं.-ION, 8. समापन, निर्वर्तन, संपादनं. 2 सिद्धि, गरितोषिकं. -IVE, a. क्षति-हानि-पूरक. समाप्ति f., निर्वृत्ति 1.3 परिणामः, परिपाकः.4 पूरणं, OMPETE, ७.i. स्पर्ध1 A, संघृष 1 P, विजि desid. परिपूरक. -LY, adv. संपूर्ण; निःशेष, पर्याप्त, निरवशेजिगीषते); oft. ex. by अहमहमिका, अहमहमिकया | षं, अशेषतः, सर्वथा.2 आमूलं, कात्स्न्ये न. - NESS, . रणामलालसाः ( Ka. 81) • e.-ing with onc an संपूर्णता, निःशेषता. other to salute first.' - ENCE,-ENCY, s. यो- COMPLEx, . संकीर्ण, मिश्रित, विषम, संमिश्र, मिश्र, यता, सामर्थ्य, शक्ति /., औचित्यं, कार्यक्षमता. 2 वृत्त्यु- संकल. 2 नानायक असरल, बह्वर्थ. - ITY, 8. संकरः, घेतं द्रव्यं; - bare c.' ग्रासाच्छादनमात्रं. - ENT, M. मिश्रता. संकुलता. गोग्य, उचित, समर्थ, शक, क्षम, पर्याप्त, कार्यक्षम, कार्य- COMPLEXION, s.. वणे:, मुखरागः ; ' of a pale c.' नर्वाहक्षम. 2 परिमित, अनधिक. - ITION, S. स्पर्धा, विवणेः, पांडवदनः. 2 आकारः, स्वरूप. 3 प्रकृति /., महमहमिका, संघर्षः, विजिगीषा. - TTOR, . प्रतिस्प- | शरीरभावः. -AL, H. प्रकृतिसंबंधिन् (नी/.). धन् m., प्रत्यर्थिन् M., प्रतिपक्षः, प्रतियागिन् m. COMPLICATE, t.t. संमिश् 10, संकीर्ण-संकुल-. कृ OMPILE, V. 1. संकल् 1 P, 10 (कलयति ), सं-समा 8 U, प्र-सं-कृ6 P, संकरी-संकुली-कृ. -ION, 8. सं. 11 P, आलोड 10, संग्रह 9 P; उदृत्य समाह. कुलीकरणं, संकीर्णता, संमिश्रता. -ATION, S. संकलनं, संग्रहः, सारः. - ER, s. समा- COMPLICE, 8. पापसहायः. -ITY, . पापसहायता, दर्तृ m., संग्रहीतृ m., व्यासः, संकलयित . सहकारिता. OMPLACENCE,-CY, 8. प्रसादः, संतोषः, प्रीति CिOMPLEMENT. s. अभिनंदनवचम् ॥., नमस्कारः; 2 सौजन्यं, अनुवृत्ति f., दाक्षिण्यं. -CoMILA- • presents c. s' अभिनंद्य ब्रवीति; 'give my e.s DENT, a. प्रसन्न, मुसंतुष्ट, सुप्रीत. 2 मशील, दक्षिण. to Chyavana' च्यवनाय मां प्रणिपातय (V.5), -LY, adv. प्रसादन, प्रीत्या, सानंदं. मदीयो नमस्कारो वाच्यः; श्वश्रूजनं सर्व विज्ञापय प्रापितOMPLAIN, r. i. Ex. by verbs of telling' मत्प्रणामः ( R. XIV. 60 ).2 प्रश्रयवाच ., चाटूक्ति gen. with सशोकं, सविलाप; आ-अधि-क्षिप् 6 P; 1., प्रशंसा, श्लाघा, प्रशंसानि): high c.' उचैर्वादः; c. ed of her brother's rudeness to her स्तुति /. -0.t. See PRAISE. 2 मधुरगिरा-चाटूkather' भ्रातुरविनयमधिकृत्य पित्रेऽकथयत्, orभ्रानुर- क्त्या सांत्व 10. -ARY, J. उपचार in comp.; 'c. विनयाचरणं पित्रे न्यवेदयत्। 'c. ed to me of partia- saying' उपचारपदं ; प्रियवादिन् (नी/.), स्तुतिlity' पक्षपातमधिकृत्य मां पविलापं विज्ञापयामास; मय (यी/.); 'c. present' उपायनं. - ER, s. | how can I do what you c. of ' यत्त्वं मय्यारो- प्रियवादिन् m., चादकारः. पयसि तत्कथमहं कुर्या. 2 विसप् 1 P, शुच 1 P, प- | COMPLOT, v.i: गूढं मंत्र 10 A, कूटसंविदं कृ8 U. रिदेव 1 A, आक्रं 1 P, आकुश 1 P. 3 अभियुज7 | -8. गूठ-कु-मंत्रणा, कूटसाहित्यं. - TER, 8. कूटसहायः. A, 10, राजकुले निविद् c. (in law).4पीड pass. COMPLY, . i. अनुविधा 3U, अनुरुध् 4 A, अनभ 1 P; ' has been c. ing of ill-health' अनुवृत् 1A. 2 अनु-सं-मन् 4 A, अनुज्ञा 9 U, आमयपीडित:. - ANT, s. अभियोक m., आर्थिन् m., स्वीकृ 8 U, प्रति-परि-ग्रह 9 P, प्रतीषु 6P, अअभियोगिन् m., वादिन् m., पिशुन: - FR, s. परिदेव- भ्युपगम् 11; क्रियतामस्याः प्रणयपरिग्रहः ( Ka. कः, विलापिन् m. -COMPLAIN'T, 8. अभियोगः. 2 145) 'c. with her request.' ANCE, . अनुविज्ञापना (सविलापा); दुःखनिवेदनं, विलपनं, परिदे- वृत्ति /., अनुविधायित्वं, अनुरोधः, अनुसारः.2 स्वीकारः, वन: breathed out this doleful c.' इमानि प- संमति f., अभ्युपगमः, परिग्रहः; ' in c. with your रिदेविताक्षराणि सकरणमुदीरयामास. 3 व्याधिः, पीडा, orders' त्वच्छासनानुरोधात्-नुसारेण. - ANT, a. अनुरीगः, आमयः. विधायिन् (नी/.), अनुवृतिकुशल-शील, अनुरोधिन् OMPLAISANCE, 8. दाक्षिण्य, अनुवृत्ति , अननयः, (नी/.), वमने स्थित. -AR, S. अनुरोधिन् m., प. प्रश्रयः, अनुरोधः. -COMPLAIGANT, . दक्षिण, अनु- | रिग्रहिन् m. Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ COM (63) CON COMPONENT, a. or 8. घटक, साधक, रषक; 'c. adv. समासतः, संक्षेपेण. 2 व्यापकत्वेन. -NESS, .. part' घटकावयवः, अंगं, भागः, साधनं. व्यापकत्वं. 2 संक्षेपः, समस्तता. COMPORT, V.i. Behave, q. v. 2 युज्-उपपद्-pass. COMPRESS, v.t. संवृ 5 U, संकुच् 1 P, संहन् 27, -ABLE, O. योग्य, उचित. -MENT, . आचारः, व्य- संपीड 10, संह 1 P. -IBLE, C. संकोचनीय. -IBIवहारः, चेष्टित. LITY, S. संकोचक्षमता, संहरणीयता. -ION, . संकोCOMPOSE, 6. t. (of books &c.) qoft 1 P, fa- चः-चनं, संहति ।., संपीडनं संवरण. रच् 10, बंध् 9 P, निबंध, संग्रंथ् 9 P.2 विन्यस 4 P, COMPRISE, V. 1. व्याप् 5 P, अंतर्गण 10, परिग्रह 9 P, संधा 3 U, संकृप् ., संविधा, निर्मा 3 A. 3 घद. समाविश् c., अंतर्भूc.; 'to be c. ed in' अंतर्गम् (घटयति), निर्मा, कृप c.; or gen. ex. by आत्मक, 1P, अंतर्भू 1 P, or by भात्मक, गर्भ, in comp. रूप, मय (यीf.) in comp.; 'the body c.od of COMPROBATION, 8. प्रमागं, साक्ष्यं, संमति/. 5elements'पंचभिनिर्मितो देहः, पंचभूतात्मको देहः. COMPROMISY, V... आपुष 10.2 संशये पत् ., संश4 (Calm ) स्थिरीकृ8 U, शम् c. ( शमयति ), प्र- यस्थ व 8 U. -8. आपोषः-षणं. 2 मध्यस्थावलं. सद ., संस्तंभ ., पर्यवस्था c. ( स्थापयति ); doos बननियमः. not yet c. ( collect ) himself ' नाद्यापि पर्यव- COMPROVINCIAL, I. एकदेशीय, एकदेशज. स्थापयत्यात्मानं (U. 3). 5 (adispute &c.) CoMITROL, V... अधिष्ठा1P, पर्यव-ई1 A. -LER, संधा 3 U, प्रशम् ., (प्रशमयसि विवादं S.5). - ED, . कार्याधिकृतः, पर्यवेक्षकः, कार्यद्रष्टm. १. शांत, प्रसन्न, अव्याकुल, अनुद्विग्न, स्थिरीकृत, स- COMPULSION, -SORY, See under COMPEL. माहित. 2 विरचित, निर्मित, निबद्धः . c. in verse, or | COMPUNCTION, . अनुशयः, अनुतापः, पभात्ताप:. music' श्लोक-स्वर-बद्ध; 'C. of' घटित, आत्मक- -COMPUNCTIOUS, स. अनुशयात, अनुतापिन् (नीf.). (त्मिका.), रूप in comp. - EDIAN, adv. असं- COMPUTE, V... गण 10, सं-परिसं-ख्या 2 P, संकल् भ्रमं, प्रशांतचेतसा, निरुद्वेगं.-ER, . रचकः, प्रणेतृ m., 10.-ATION, S. गणनं-ना, संख्यान.-ER, S. गणक:. निबंद्ध. -ITION, s. रचना, प्रणयनं, निर्माणं, निबं- COMRADE, See COMPANION. धनं. 2 विन्या:, संधानं, प्रशमनं. 3 समसनं, मिश्रणं, | CON, t... अधी 2 A, अभ्यस् 4 U. संयोगः, संधिः , संघात:.4 ग्रंथः, प्र-नि-बंध:.-URE, S. CONCATENATE, P.t. (अविच्छेद) संयुज 10, संश्लिस्थैर्य, शमः, प्रसादः, असंभ्रमः, अक्षोभः. 2 संधानं, सं- ., अनुबंध 9 P, संधा 3 U. - ION, 8. अविच्छेदयोगः, मिश्रणं, निर्माणं. संयोगः, निरंतरः संश्लेषः, अनुबंधः. 2 माला, परंपरा, COMPOTATION, s. सहपानं, संपीति /. श्रेणी, पंक्ति COMPOUND, V. 1. संयुज् 10, संमिश् 10, संधा 3U, CONCAVE, . पुटाकार, उत्तान, उदराकार. - ITY, s. समस् 4 P, संश्लिप . 2 ( a disputo) संधा, समा उत्तानना, पुटः, गर्भ:. धा, प्रशम . ( शमयति ). -v.i. अणशोधनेन आ CONCEAL, V.. गृह 1 U, प्रच्छद् 10, अपवृ 5 U or नृण्यं गम 1 P; ' was glad to c. for his escape C., अंतर्धा 3 U; पिधा 3 U, सर्प, नि-अप-ह 2A with the loss of it' तमाशेनापि मुक्तिरभवदिति (feelings &c.); गुप् 1 P or 10; 'c. oneself' हष्टो बभूव. -8., - ED, 6. संयुक्त, यौगिक (की/.), 'to be c. ed' अंसर-2 P; 'e. ing the body संसृष्ट, संमिश्र, सामासिक, साधित ; 'c. word' समा ( oneself ) behind a bush' विटपांतरितविग्रहः स:.-8. मिश्रणं, संकरः; मिश्रितद्रव्यं, योग:.2 परि (Ka. 152); ली 4 A (मातुनिलीयते कृष्णः 8. K.). सरभूमि f., प्रांगणं (नं). -R, .. मिश्रणकृत-समा -ED, M. गूढ, प्रच्छन्न, निभृत, गुन, निलीम. -MENT, धातृ n.; 'c. of medicines ' औषधयोगविद् . .. गृहमं, प्रच्छादन, नि-अप-हवः, गोपन, संवरण; COMPREILEND, V.t. बुध 1P.विट 2P, ज्ञा9 U, ७. 'in c.' निभृत, रह:, गुतं, छत्र. ग्रह 9 P, परिग्रह, उपलम् 1A, अवगम् 1 P, डा CONCEDR, .t. अनुमन् 4A, प्रदा 3 U, अनुज्ञा 1A; विभू c., अवध 10.2 व्यापू 5P, अंतर्गण 10, १U, वितृ 1 P; 'c. cd the point to him' तस्याअंतर्भू ., परिग्रह 9 P, आकल 10, समावि . भिप्रेतमन्वमन्यत. 2 अंगीकृ 8 U, अभ्युपगम् 1 P, -COMPREHENSIBLE, M. ग्राख, वेद्य, अवधारणीय, प्रतिपद 4 A. -CONCESSION, 8. प्रदान, वितरण; विभाग्य, धीगम्य ; 'oasily c.' सबोध'not e.' | त्याग:. 2क्षमा. 3 अंगीकारः, प्रतिपत्ति f., अभ्युपगमः. दुर्बोध, दुर्घह, दुर्गम, दुज्ञेय. -COMPREHENSION, 8. CONCEIVE, ..गर्भ 1P, 10 or आधा 3 U, गर्भग्रहणं, बोध:.2 धी., मति f., बुद्धि, भवधारणा, वती-आपनसत्वा-ससत्वा-अंतर्वत्नी भू 1 P.-v... विभू मेधा; 'power of c.' ग्रहणसामध्य, आकलनशक्तिः . c., बुध 1 P, अवधू 10, अवगम् 1 P, ग्रह 9 P, आलो3 प्रतिसंहारः, व्याप्ति, समावेशः, अंतभाव:.-CoM- च् 10, ज्ञा 9U.2 मन् 4 A, चित् 10, ध्यै 1 A.3 PREHENSIVE, a. व्यापक, बहावस्तीर्ण, व्यापिम् | संभू ०., प् . (नरकलौ भषणविक्रय को माम संभावयेत् (नी.), बहुग्रह. 2 साक्षेपिक (की/.), -13, I Mu.5).45, बह 1P; Se BEARS Ic.no Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ CON hatrod against you' त्वथि मे द्वेषबुद्धिर्नास्ति, न तुभ्यमसूयाभि. - CONCEPTION, 8. गर्भाधानं, गर्भधारणं. 2 विभावना, बोधः, ग्रहणं, अवधारणं. 3 विचारः, कल्पना, भावना, बुद्धि, मति, संकल्प: CoNCEIT, 3. अभिमानः, अवलेपः, दर्पः, अहंकारः, गर्व:; ' self-c. ' स्वाभिमानः 2 कल्पना, भावना, चिंता, वि चार:. 3 मति f., बुद्धि f., गतं. ED, . दृप्त, अवलिप्त, अभिमानिन् (नी / ), उद्धत, आत्ममानिन्, सग , ; ' c. of learning ' पंडितंमन्यः -EDLY, adv. साभिमानं, सगर्व - EDNESS, 8 मानिता, अहंकारः, सर्व ता. CONCENTRE, v. ८. एकीकृ 8 U, See below; 'c. ed all in self' आत्मपरायणः, आत्मन्येव निविष्टश्वेतोवृनिः. (64) CONCENTRATE, v. ८. समाह 1 P, समुपचि 5 ए, एकी 8 U. 2 समाधा 3 U ( as mind ); अनन्यममस्क - एकाग्र a. भू; 'my affections are c. ed in her' सा मे स्नेहस्यैकायनीभूता ( M. 2 ). - ED, एकतान, अमन्यवृत्ति, एकाग्र, एकायन, एकसर्ग, एकाप्रम, एकायनगत. -ION, . एकीकरण, एकत्र समाहरणं. 2 एकाग्रता, समाधिः, अनन्यमनस्कता. CONCENTRIC, CAL, . एक समान- केंद्र. CONCERN,—MENT, 3. अर्थः, व्यापारः, विषयः, कार्य, संबंध: 2 चिंता, उद्वेगः, औत्सुक्यं. 3 गौरवं, गुरुता, माहात्म्यं. 4 अवेक्षा, प्रणयः, अनुरागः, मनोयोगः, मनोभिनिवेश:. 5 चर्चा, व्यापारः, विवाह: -०.८. संबंध 9P, उहि 6P, आथि 1 U; 'this does not c. you' नायं तव व्यापार: 2 अवेक्ष 1A 3 Afflict, 1.v. 4 ( Oneself about ) व्या 6 A, आत्मानं व्या., व्यात. भू, वर्षां कृ ; 'I am not c. ed in the least in this business " अनेन कर्मणा न मे कोपि संबंध: -ING, prep. संबंधिन् (नी f. )-विषय in comp. ; उद्दिश्य, अधिकृत्य, आश्रित्य. CONCERT, 8. एकतानः-ल:, संगीतं; 'c. hall' संगीतझाला. 2 संप्रधारणा, संमंत्रणं, कार्यविमर्शः, संवाद:- 3 सहकारिता, संभूयकारित्वं, चित्तैक्यं, एकभाव:.- . ८. संमंधू 10 A, संप्रधृ 10, कार्याणि चित् 10 or विमृश्GP, संबद्] 1 P. 2 संभूय एकत्र कृ 8U. 3 घट् c. (घटयति), लृप्_c., चित् 10; — well c. ed plan' सुघटितः सुचितितः-प्रयोग:. CON worded message' लघुसंदेशपदा सरस्वती (B. VIII. 77 ). -NESS, 8. संक्षिप्तता, संहारः, अविस्तरः. - CONCISION, 8. कर्तनं, छेदनं, उच्छेदः. CONCITATION, 8. उत्तेजनं, प्रोत्साहनं, उत्थापनं. CONCLAVE, S. समाज:, सभा, परिषद् /- 2 गूढ सभासमाजः 3 कक्षांतरं. CONCE, 8. शंख:, कंबु, दरं. CONCILIATE, . . अनुरंज् c., आराध् 10, प्रसद् c., तुष् C., ललू 10, सांत्व् 10. 2 संधा 3 U, अनुनी 1 P. -ION, 8. अमुरंजन, सांत्वने, प्रसादनं 2 सामन् n. संधानं. - OR, 8. अनुरंजक : 2 संधानकर्तृ m2, मध्यस्थः. -ORY, . आराधक, सामन् in comp; सामोपचारा: 'c. means '. CONCISE, . संक्षिप्त, सेहत, सामासिक (की f. ). -LY, 4 & Co adv. संक्षेपेण, संक्षेपतः, अविस्तरण, समासतः; CONCLUDE, . . समाप् , निर्वृत् , अवसो 4 P, निष्पद् c., संपद् ९; साधू ., संपूर 10.2 अनुमा 3 4, विभू C., उह् 1 A, तर्क 10. 3 निर्णा 1 P, निश्चि 5 U, अवधू 10, व्यवसो 4 P; ' c. a treaty ' संधि कृ 8 U or विधा 3 U -D. विरम् 1 P, निवृत् 1 A; प्र उप-शम् 4 P; ' when he had c. ed ' वचस्यवसिते तस्य. - CONCLUSION, 3. समाप्ति, निष्पादनं, सि द्धि, निष्पत्ति, निवृत्ति f. 2 अवसानं, अंतः, परिनाम:, उपसंहारः 3 अनुमानं, उहनं, अनुमिति f. 4 निर्णयः, अवधारणं फलं, उत्तरं. 5 सिद्धांत, राद्धांतः, उत्तरपक्षः, निगमनं ( in logic ). CONCLUSIVE, अखंड, अनिरस्थ, निरुत्तर, समर्थ. 2 निर्णायक, संशयच्छे दिन (नी f. ), निभायक. -Lx, adv. सनिश्चयं, निश्चितं संशयच्छेदितया. CONCOCT, v. t. q- 1 P, aq c. 2 10, घट C. (घटयति ), प्र ., निरूप् 10. -ION, S. क्वाथ: 2 पाकः, पाचनं. - IVE, . पाचक. CONCOMITANT, (. आनुषंगिक (की), समवायिन (नी / . ), संगत, समन्वितः सहवर्तिन, सहकारिन् - सहचारिन् 22., सहवर्तिन् , संगिन् m. - TY, adv. समवेतं, सहित, सह, संभूय. - CONCOMITANCE, S संयोगः, समन्वयः, अनुषंगः, समवायः. CONCORD, s. ऐक्यं, एकता; चित्तैक्यं, अविसंवाद:, अविप्रतिपत्ति., अविरोध; 'c. of hearts ' ऐक्यं हदययोः, एकचित्तता. 2 प्रीति f., प्रणयः, संधि: 3 सम यः, संविद् f., नियमः 4 अनुषंगः, अन्वयः, समन्वयः 5 तालैक्यं स्वरेकता. - ANCE, . एकता, सादृश्यं, एंक्यं - ANT, . अनुरूप, अनुगुण, सदृश ( शी/-), अविरुद्ध, संवादिन (नी f. ). CONCOURSE, 8. संधिः, संगम:. 2 ( of people ) (जन) समूह:, संघातः, निवहः, ओघः, गणः. CONCREMENT, 4. पिंड, राशि, घनता, संहति f. संघातः. CONCRETE, v. ८. राशांक 8U, पिंडीकू, एकीकृ घनीकू, संहन् 2 P. -0. राशीभू 1 P, पिंडीभू, घ नीभू, संहन् pass. 8. पिंड, ओघ, घनचय: 2 घन द्रव्यं, श्यानब्रव्यं - घन, राशीभूत, संहत, श्यान पिंडीभूत. 2 अविविक्त, अकेवल, समवेत, अन्वित - 102 8. घनीकरणं; संहति f, संघातः 2 पिंड, लोठ संहतद्रव्यं. CONCUBINE, 8. उपपन्नी, उपनी, गणिका, वारक वेश्या ; 'c. shut up' अवरोधली. - AGE, 4. उ भीगमनं, वेश्या सेवा. • Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ' .. CONCUPISCENCE, . कामः, अभिलाषः, रताभिरुचि CONDOLD, Vi. समदुःख. भू 1 P,(अन्य ),अनु. -CONCUPISCENT, a. कामुक, कामिन् (नी.), शुच् 1 P, शोकात समदुःखेन सात्व् 10. - ENCM, " रतार्थिन. समदुःखता, अनुशोचनं शोकः, संपरिदेवनं. -NE, .. CONCUR, O... एकत्र मिल 6P, संगम् 1 A, संभू1P, समदुःखभागिन् m. संपत् 1 P, समागम् 1 P.2 संभूय-एकीभूय-कृ 8 U. CONDONE, V. 1. क्षम् 1-A, प्रशुध ., प्रमृ2P. 3 संमन् 4 A, तथा मन्; अभ्युपगम् , एकचिनीभू; -ATION, 8. क्षमा, अपराधक्षमा, प्रमार्जनं. . See AGREE. - RENCE, S. सं-अनु-मति f., संमत, इ CONDUCE, V.. (to) आवह 1 P; (मादपि राज्य रछा.2 मतैक्यं, एकधिनता. - RENT, a. एकचित्त, सं- न मे सौख्यमावहति P. I. 1), भू with dat.,प प्रतिपन, सेवादिन् (नी/.).2 अनुषंगिन् (णी.); 1 A, संपद 4 A,(dat.). 2 वृध् ., संपद्., उत्पसंभूय-सह-कारिन् (जी.). -RENTLY, adv. संमाति- द् ., प्रवृत् c. -IVE, a. आवह, कर (री. जनपूर्व, अनुमत्या. 2 सममेव, युगपत्. क, in comp.; 'c. to happiness' सुखावह, हितCONCUSSION, S. संघट्टः, विकंपः, विधुवनं, सक्षोभः. कर, &c. CONDEMN, v.t. Censure, q.v. 2दंड 10, दंडं | CONDUCT, ...नी 1 P, प्राप् . (नन मां प्रापय प आदि 6 P or कृ8 U; 'c. to death ' वृधदंडमा- त्युरंतिकं K. IV. 32), गम् c. (गमयति), वह 1P. दिश: ' he was c.ed to be hanged ' शूलमारो- 2 विधा 3 U, निर्वह . प्रवृत् ., प्रणी. 3 (oneselt). प्यतामसाविति दंड आदिष्टः.3 अपराधिन् . (नी.) वृत् 1 A, व्यवह 1 P, आपर 1P; See ACT; c. स्था . (स्थापयति), अपराधं निर्णी 1 P; 'c.to oneself properly' सदाचारेण वृत्, सदाचारं प्रतिपद pay' दा c. (दापयति ). -ATION, . दंडनं, दंडा- 4 A%; ' well c.ed' साधुवृत्त, सदाचार.4 परि-अनुज्ञा.2 अपराधनिर्णयः. 3 निंदा, गर्दा, दूषणं.-ATORY, घर 1 P, अनुया 2 P, मार्ग दृश् . or आदिश BP. ४. निंदक, अपवादक. -ER, . दंडप्रणेतृM., निंदकः. -8. निर्वाहणे, निर्वाहः, प्रणयनं.2वृति, वृत्त, भाCONDENSE, V. 1. संहन् 2 P, घनीकृ8 U, सांद्रीकृ, श्यै चारः, व्यवहारः, कर्मन् ४., चरितं, चेष्टितं, आचरण.3 c.2 संक्षिप 6 P.-..सांद्री-घनी-भू, संहन् pass., परिचरः, मार्गदर्शक:. -OR, 8. नायकः, अग्रगः, नेत श्य 1 A.FM.,-ED, . घन, सांद्र, निबिड, इयान ; m., अग्रणीः; (of heat &c.) प्रवाहकः. 2 निर्वाहक:, संक्षिप्न.2 स्थूल, अविरल. -ATION, . घनीकरणं. । प्रणेतृ m. - ITY, s. घनता, निबिडता, &c. CONDUIT, 8. प्रणाली, जलनिर्गमः.2 कुल्या. CONDESCEND, V. 1. प्रसद् 1 P, अहे 1 P, (fol- CONE, 8. सूचि-ची f., शिखा. 2 शंक:. -00NTC, lowed by inf.); See PLEASE 3; ' tho king c.. -CONICAL, O. सूच्याकार, शंक्वाकृति. od to speak with his servant' प्रसनो भूत्वा, द. CONFABULATE, See CONVERSE.. क्षिणतया, गौरवं-अभिमान-अपास्य, भृत्यन सहाभाषत; CONFECT, v.t. उपस्क 8 U, स्वादु .कृ.-ION, S. 'c. to look at me' मयि दृष्टिप्रसादं कुरु.2 अनुवृत् उपस्करः, मिष्टान्न, मोदकः. -IONERY, S. मोदकविक्र1 A, अनुमन् 4 A, अनुज्ञा 9 U. -ING, . प्रप्तादा यस्थानं. -IONER, s. आपूपिकः, भक्ष्यकार: भिमुख (खी/), प्रसन्न, अस्तगर्व, त्यक्त गौरव.-INGLY, CONFEDERATE, v.t. संधा 3 U, संयुज7U, 10, adv. अग, प्रसन्नतया, नम्रतया. -CONDESCEN - एकत्र कृ 8 U. -v.i. संघद 1 A, संयुज् pass., संधि SION, 8. प्रसादः, दाक्षिण्यं, दर्पत्यागः, गौरवत्यागः, | कृ.-. संधिवद्ध, सुश्लिष्ट, कृतसंधि, संयुक्त, संघातवत् नम्रता. (ती ).-8. सहायः, सहकारिन् m., सहयोगिन् m. CONDIGN, G. यथाई, अनुरूप, समुचित, योग्य. -1Y, | -TON, 8. संधानं; संयोजनं.-CONFEDERACY, s. adv. यथाई, यथोचितं. -NESS, S. योग्यता, औचित्यं. संधिः, साहित्य, संघातः, संयोगः. CONDIMENT, 6. व्यंजनं, उपस्करः. CONFER, v. t. ( upon ) 1 P ( with loc. ), CON DISCIPLE, . सतीर्थः, एकगुरु:. प्रतिपद् c., दा 3 U, 1 P (with dat.); I shall CONDITION, 8. दशा, अवस्था, भावः, स्थिति f., c. upon you 100 grants of land ' त्वां शासनवृत्ति f, गति f;'in this c.' एवंविध ., एवंमत . शतेन योजयिष्यामि (P. I. 1).2 आवह 1P, दा, oft. ex. by व & ता affixed; दरिद्रता, दुर्गतत्वं, &c. उत्पद 0.30ompare, q.v.; 'c.a favour'प्र2 समयः, नियमः, प्रतिज्ञा, अभिसंधिः; संकेतः, 'on सादं कृ8U, अनुग्रह 9 P; 'c.-ing pleasure' this c.' अनेम समयेन. 3 अर्थः, आस्पदं पदं अधि- सुखद, सुखावह. -७.. संभाम् 1 A, संलए 1P,संकारः, भावः. 4 गुणः, उपाधिः, विशेषणं, प्रकृति | व 1 P.2 संमंत्र 10 A,संचित् 10, विचर :-ENCE, -AL, a. समययुक, सोपाधिक (की.), समियम, निय- 8. संवादः संकथा, संभाषण. 2 मंत्रणं.3 उपमान: 4 मेंता संकेतार्थ.-ALLY, adv. समयपूर्वक, सप्रतिज्ञ, सम- लकः, समाज:. - RER, S. दातृ m., or पद in comp. यपुरःसरं. -ED, a स्थित, पर्तिन् (मी ),स्थ in CONFESS,..स्वीकृ 8U, अंगीक, प्रतिपद 4 A, comp.; 'well c.' सुस्थित, सुस्थ. | अभ्युपगम् 1 P, अभ्युपन P.2 विकृत, सूच10, Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ CON (66) CON , प्रकाश् ., ख्या . (ख्यापयति).3(आचार्याय-गुरवे ) | CONFISCATE, T.t. सर्वस्व अपह 1 P or आच्छिद् । • पापानि निविद् c.or कथ् 10.-EDLY, adv. असंशयं, P or दंड 10, निःस्व . कृ80%; let his pro'व्यक्त, प्रतिपनिपूर्वक. -JON, S. अंगीकारः, संप्रतिपत्ति | porty be c. ed' अस्य सर्वस्वहरणमादिश्यता. -ED, f., अभ्युपगमः, ग्रहणं. 2 ख्यापन, प्रकाशनं. 3 पापनि- a. राजापहतः हतसर्वस्व, निःस्वीकृत. -ION, 8. सर्ववेदन. -OR, 8. स्वीकर्तृ m. ख्यापकः. स्वहरणं, सर्वस्वदंडः, सर्वस्वापहारः. CONFEDE, .i. विश्वम् 2 P, प्रति-इ2 P, श्रद्धा 3 U; CONFLAGRATTON, 8. दाहः, ज्वलन, दीपन; 'forest 'she was made to c. in a false man' अस- c.' दासानलः, दवः, दावः, अरण्यवह्निः. स्यसंधेजने पदं कारिता (8.4).-७... निक्षिप् 6 P, CONFLICT, S. विरोधः, (स्मृत्योर्विरोधः); द्वंद्व, कलह, भ्यस् 4 P (with loc.), सम्- c. (अर्पयति); ' have | वर; विप्रतिपत्ति f., विसंवादः.2 युद्धं, संग्रामः, विग्रहः. you kept the secretc. ed to you' अपि रक्ष्यते | 3 संघहः, समाघातः, अभिसंपातः. -७.i. युध् 4 A, रहस्यनिक्षेपः (V.2). -ANT, s. विश्वास-विश्रंभ- विवद 1 A, विग्रह 9 P; ' mutually c. ing Saभूमि f., सखि m., वयस्यः .2(of a woman)स- stras' परस्पर विवदमानानां शामाणां (H.1); विखी, वयस्या, आलि-ली/.-ENCE, S. विश्वासः, विधभः, | प्रतिपद् 4 A, परस्परं विरुध pass., विसंवत् 1 P. प्रत्ययः; श्रद्धा. 2 निमयः, दृढ प्रत्ययः, दृढ ज्ञानं, असं- -ING,N. विप्रतिपन्न, विरुद्ध, परस्परविरोधिन् (नीf.), शयः; 'enter into c. विश्वासं गम् 1 P or ब्रज 1P; विसंवादिन. 'raising of c.' विश्वासोपगमःinspire with e.' CONFLUENCE, CONFLUX, 8. संगमः, संभेदः, तीयविश्वास नी 1 P, विश्वस् c.; ' take into c.' विधंभ- व्यतिकरः, वेणि.2 संयोगः, समागमः, संमिलनं. 3 स्थाने मन् 4 A.; ' self-c.' प्रगल्भता, प्रागल्भ्यं, धृष्टता; Concourse, q.. -CONFLUENT, U. संमेलक, 'an object of c.' विश्वासभूमिः, विभस्थान-भाजन. संप्रवाहक. - ANT, C. विश्वासिन् (नीf.), विश्वासप्रतिपत्र, विश्वस्त, CONFORM, v. i (to) अमुवृत् 1 A, अनुस 1 P, जातमत्यय, विश्रन्ध. 2 निमित, असंदेह, छित्रसंशय; अनुरुध 4 A, प्रमाणीकृ8 U, (इति सुजनचरितं प्रमा'he is c. of success' जयं निभितं (ध्रुवं ) मन्यते.3 गीकरु M. 3), अनुविधा 3 U. 2 युज् pass., सदशप्रगल्भ, धृष्ट, निशिंक, साहसिन. -ENTIAL, (t. विश्व तुस्य-स. भ, उपपद 4 A, संवद् 1 P. -0... अनुरूस्त, विश्रन्ध; आम (आप्तजनः); 'c. talk' विश्र प-सदृश (१. (शी.) कृ, समीकृ. - ABLE, a. अनुरूभालापः ; 'c. matter.' विश्वासकार्य. 2 गुप्त, अप्र प, सदृश, तुल्य, अनुगुण, समान, संवादिन (नी/.). काश्य, संवरणीय.-ENTIALLY, adv. विश्रब्धं गुप्त. 2 अनुविधायिन् (नी/.), अनुरोधिन्, अनुकूल. 3 यो-ING, a. विश्वासापन, विश्वासभा, विश्वस्त, जातप्रत्य ग्य, उपपत्र. -ABLY, adv. अनुसारेण-सारतः, अनुय, विश्रन्ध, अविशकमान, निःशंक. - INGLY, audr.| रोधात, अनुरूपं, यथा in comp. -ITY, . अनुरोधः, विश्रन्धं, सप्रत्यंयं, निर्विर्शक, निःसंदेहः अनवृत्ति/.2 अनुरूपता, आनुगुण्यं, सादृश्य, अनुसारः; CONFIGURATION, 8. आकार:, रूपं, मति,विग्रहः, - in e. with' अनुसारेण, अनुरूपं, &c. 3 योग्यता, आकृति युक्तता. -IST, . धर्मानुसारिन m., प्रवृत्तधर्मानुवर्तिन् m. CONFINE, 8. सीमा, पर्यंतः, प्रांतः, समंतः, परिसरभूमि | CONFOUND, V... भ्रांत्या मन् 4 A; 'c. a falsef-v.i.पर्यते-निकटे-स्था1 Por वृत् 1A. -v.t. hood with truth सत्यमन्तमिति भ्रांत्या मन्यते; oft. नि-अब-रुध 7 U, आसिध् 1 P, नि-सं-यम् 1 P, निग्रह | by संदिह 20% धर्जालविनिःसर्वडभयः संदिग्धपारा9P,बंध 9P, निबंध. 2 (oneself to) न व्यति-इ2P gar: (V.3) the pigeons c. ed with volumes or उलंघ् 1 A, 10, नातिचर 1P.3 संह 1 P, संकुम् of incense' &c.; See MISTAKE. 2 आकलीकृ 1P.-ED, . संयत, निरुद्ध, निबद्ध. 2 संकट, संकु- 8U, मुह ., वि-सं-क्ष c., संभ्रम् . (भ्रमयति ).3 चित; 'c. in the bowels' बद्धकोष्ठः ; 'e. to bed' | संकृ 6P, विक्षिप 6 P, संमिथ् 10, संकुलीकृ. 4 विअयनग्रस्त; (of a woman) प्राप्तप्रसवकाला. - MENT, लुप c., विनश् . c. by argument' निरुत्तरीकृ. अ.संयमः, निरोधः, निग्रहः, बंधन, कारागृह; 'c. of -ED, G. मोहित, आकुल, संभ्रांत, विहस्त, व्यग्र, वि. bowels' विडग्रहः, आनाहः, मलावरोध: 'c. of a क्षिप्त. 2 संकीर्ण, संमिश्रित, संकुल.3 दैवोपहत; लुप्त ज्ञाwoman' प्रसवकालः, प्रसवावस्था. न. -ER, 8. मोहकः, मोहन:. -ING, u. भ्रांतिजनक, CONFIRM, V... दृढीकृ 8 U, बढ यति (D.), संस्तंभ | संदेहोत्पादक, मोहिन (नी.). 0.2 स्थिरीक, ढप्रमाणं दा 3U, प्रमाणीक, सुस्थिर- CONFRATERNITY, . सौभ्रात्र ; भ्रातृत्व, साहित्य. दृढे-..-ATION,'. नृढीकरणं, संस्तंभन, सत्या- CONFRONT, .. t. अभिमुखी-संमुखीकृ8 U, अभिमपनं, प्रमाणीकरण. -RD, . दृढीकृत, प्रमाणीकृत, स्थि- खयति (D.), समक्षं उपानी 1 P.2 संमुखीभू 1 P, रीकृत.2 दृढ, स्थिर, रूढ, प्ररूट 'a c. fool' प्रति- | सं-अभि-मुखं स्था 1 P or गम् 1 P or वृत् 1 A.3 निकिकामूर्खः; 'c. friendship' प्ररूढः संसर्गः, । Compare, q.V. -ATION, . संमुखस्थापन संमु. खागमनं. womay... दृढीक80, प्रमाणाः Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ CON (07) CON DONFUSE, V. 1. वि-सं-भ्रम् ., आकुलीक 80, मुह See COLLECT. -v.i. संमिल् 6 P, सन १P, c.. See CONFOUND; 'to be o. ed' मुह 4 P, See ASSEMBLE. -ION, . सभा, परिषद् /, संसद भाकुलीभू. - ED, a. मोहित, संभ्रांत, आकुल. 2 अ- f., समाजः.2 समवायः, निवहः, गणः, समाहारः,सस्पष्ट, अव्यक्त, क्रमहीन. -EDLY, adv. संकुल, अक्र- | मुदायः. - IONAL, 4. सामाजिक (की/.), सभ्य. मेण, ससंभ्रमं, संकीर्णतया, अस्ताव्यस्तं. अस्पष्टं, सं- CONGRESS, S. सभा, परिषद् /., संसद् /., मेलकः, स. दिग्धतया. -CONFUSION, 8. संभ्रमः, वैकन्य, व्याकु- माजः, सदस् /... 2 संघटः, समाघातः. लत्व, व्यग्रता, विश्वः, मोहः. 2 वैलक्ष्य, बीडा, लज्जा. CONGRUOUS, ७. योग्य, उचित, संगत, अविरुद्ध, अनु. 3 संकरः, संक्षोभः, व्यतिकरः, संकुल.4 अक्रमः, अम्प- गुण, अनुरूप, सदृश (शी.), संबद्ध. -LY, ade. ष्टता, क्रमभंगः, अस्ताव्यस्तता. 5 विनाशः, निग्रहः, युक्त, अनुरूपं, संगतं.-CONGRUITY, CONGRUENCE, लोप:. 8. संगतता, अनुरूपता, युक्तता, सादृश्य; oft. ex. by CONFUTE, V.t. खंड 10, प्रत्याक्षिप 6 P, निरस् 4U, क-क; what c. is there between this (youthप्रत्याख्या 2 P, निरा-अपा-कृ 8 U; निरुत्तरीकृ ( of ful) age and this restraint of passions' persons). -ATION, . खंडन, निराकरणं, निरसनं, केदं वयः क्वेयमिद्रियाणामुपशांतिः ( Ka. 135). प्रत्याख्यानं. CONJECTURE, t... तई 10, अनुमा 3A,2P,3. DONGE, s. प्रणामः, नमस्कारः. 2 आमंत्रणं, अनुशाग्रह- ह 1 A; उत्प्रेक्ष 1 A, (किमुत्प्रेक्षसे कुतम्त्योयमिति णं, आप्रच्छनं. U.4). -. तर्कः, वितर्कः, उह:-हनं, अनुमान DONGEAL, V.t. घनीकृ8 U, संहनु 2 P, श्ये c., पिं- your c. is clear ( you have rightly c. ed )' डीक; संचि 5 U. -0... घनीभू 1 P, ये 1 A, पिं- प्रसन्न:-उपपत्र:-ते तर्कः. - AL, U. आनुमानिक (की.). डीभू, संहन pass., शीतीभ. -CONGELATION, . -ALLY, adv. अनुमानेन, सवितक, अनुमानपूर्वक. शीतीभावः, संहति ., घनीभावः, घनीकरणं. | CONJOIN, V. 1. संयुज़ 7 U, 10, संश्लिष c., संधा 30%B DONGENIAL, A. एकजातीय, सजाति. 2 समानशील, • c. ed in bonds of friendship' मित्रभावन एकस्वभाव, सधर्मन . 3 सुखावह, हितकर (री.), वर्तमानाः, परस्परानुरकाः. -v.i. संयुज-संश्लिष्-संधाअनुरूप, अनु गुण, अनुकुल, सदृश (शा.); 'c. to pass. -ED, CONJOINT, a. संहत, संयुक्त, संलिष्ट, health ' आरोग्यावह, स्वास्थ्यकर. -ITY, 8. समान संबद्ध. -LY, adv. सम, सहित, संहत ., संभूय. शीलता, सधर्मता, सजातित्वं. 2 आनरूप्यं, आनगण्यं. CONJUGAL, M. वैवाहिक (की.); oft. ex. by दं. JONGENITE, (I. सहज, एककालात्पन्न. पती; 'e. love' दंपत्योः प्रेम; 'e. fidelity' अन्यDONGER, 8. जलव्याल:. भिचारः; सतीत्व, पातिव्रत्यं. DONGERIES, S. राशिः, संचयः, ओघः, पुंजः, स्तोमः.. CONJUGATE, T... रूपाणि आख्या 2 P. -ION, S. DONGEST, .t. राशीकृ 8 U, संचि 5U, पिंडकि, गणः - 1st c.' भ्वादिगण:. घनीकृ. -ION, 8. ( of blood ) रत्नावष्टंभः, अमुकच- CONJUNCT, I. संयुक्त, संश्लिष्ट; 'a c. consonant' यः, रक्तसंचयः. संयोगः, योग:. -ION, 8. संयोगः, योगः, संश्लेषः, ससSONGTORATE, M. एकपिंडीभूत. -0.. गोलीक 8 U, र्गः, समागमः, संगमः, संग:. 2 समुच्चयः, 'o. ot एकपिंडीकृ. planets' संगमः; lunar c.' अमावास्या, अमा. DONGLOMERATE, P... राशीक 8 U, संचि 5U, -IVE, 4. संयुक, संश्लिष्ट, यौगिक (कीf.). -URE, संभृ 3 U, एकपिंडीकृ, समाक्षिप 6 P. -ION, S. स- ४. योगः, संयोगः, संधिः. 2 अवसरः, समयः, प्रस्तावः. मुपचयन, एकीकरण.2 एकराशिः, एकपिरः. CONJURE, V.. मुह ., मंत्रैर्वशं नी 1 P; मायांक SONGLUTINATE, v.t. संयुज् 10, संश्लिष् ., संधा 8U, अभिचर 1 P.2 सशपथं आदिश् 6P, शप 3 U; संहा. (रोपयति) (of wounds). -... c. I c. thee by my life ( soul)' शापिताpass. of roots above. -ION, 8. संयोगः, संधिः ,,, सि मम जीवितेन ( Mal. 8); अभ्यर्थ 10 A, सशसंधानं. 2 सरपणं. पथं संवृध् . 3 (in mind ) अनु-सं-स्मृ 1 P; चित् DONGRATULATE, V.t. अभिनंद 1 P or c, (ताप 10.-... सशपथं ऐकमत्यं-कूट-कृ8 U, संशप् 1U. सीनिरमिनंघमाना S. 4); gen. ex. by दिष्ट्या with | -ATION, s. माया, इंद्रजालं, कहकः, मंत्र:. शापन. वृध् 1 A or c., (चित्ररथहंसौदिष्टया वर्धयितुं Ka... 3मशपथः संकल्पः , संशपनं. -ER, S. इंद्र-ऐंद्र-जालि365 ); दिष्टया सुतमुखदर्शनेन भायुष्मान्वर्धते (S.T)| कः, मायिन् m., आहिडिकः, कुहककृत् m., कह'you are to be c. ed upon seeing your son's काजीव:. face', or I c. you upon seeing' &c. -ION, CONNATE, C. सहज, एककालोत्पत्र, सहजात. 8. धन्यवादः, अभिनंदनं, दिष्ट्या वर्धनं. -ORY, a. अ- CONNATURAL, A. सहज एकस्वभाव. भिमंदक, धन्यवादसूचक. CONNECT, V. 1. संबंध 9 P, अनुबंध, संयुज् 10, DONGREGATE, V. 1. समाधि 5U, समाह 1PI 10, संलिपु ., संधा 3 U, व्यतिष 1P, संनद 4P. Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (68.) OON "संय2 P.-ED, . संयक्त, संबद्ध, अन्वित, सान्वय.2| प्रोक्ष 1P.3 उप-प्र-विनि-यज7A, 10, निभिप 'अविच्छेद, अविरत, अविच्छिन, 'ac. narrative'' वि-उत्-सज 6P, उपकृप c. -.,-ED, संस्कृत, प्रकथाप्रबंध:. -ION, 8. संयोगः, अनुषंगः, संसर्गः, संगः; तिष्ठापित, विनियोजित, उपकल्पित. -ER, 8. संस्कर्ट (inc. with ' अनुबध्य, उदिश्य, अधिकृत्य.2 संबंधः, m., प्रतिष्ठापक:. -ION, . संस्कारः, प्रतिष्ठापन.2 संपर्कः, अन्वयः, संदर्भः, समन्वयः. 3 बंधुः, बांधवः, उत्सर्गः, विनियोगः, उपयोगः. शातिः, to have c. with' संगम् 1 A, अभिगम् CONSECUTION, 8. क्रमः, अनुक्रमः, प्रबंध:, अन्वयः, 1P. परंपरा, श्रेणी, माला.-CONSECUTIVE, a. क्रमागत, CONNIVE, V.i.(at) कामतः उपेक्ष 1A, ज्ञानं नित अनुपूर्व; अविरत, निरंतर, सप्रबंध, संतत.-LY, adv. .2 A. 2क्षम् 1 A, सह 1 A. 3 अक्षि संकुम 1 P. क्रमेण, यथाक्रम, यथापूर्व; भविरतं, अविच्छेद.-NESS, -ANCE, 8. उपेक्षा, ज्ञानापहवः, कामतः उपेक्षा. 2क्ष- ४. आनपूर्य, अविच्छेदः, प्रबंधः, संततता. मा. 3 अक्षिसंकोचनं. CONSENT, O.i. संमन्-अनुमन् 4 A, अनुमुन् 1A, CONNOISSEUR, S. गुणज्ञः, परीक्षकः, अभिज्ञः. अनुज्ञा 90%; ग्रह 9P, स्वीकृ8 U; See AGREE. CONNOBIAL, a. वैवाहिक (की f); दंपती in comp.; -8. संमति/.-तं, अनुमति f. -तं, अनुज्ञा, अनुमोदनं.2 c. love' दंपतीस्नेहः. मतैक्यं, एकचित्तता, ऐक्य. 3 इच्छा, कामः; 'against CONQUER, V. . जि1P, वि-परा-जि 1 A, अभि-परा one's c.' अनिच्छया, संमतिव्यतिरेकेण, बलात्, बलेन 3 भू 1P.2 निग्रह 9 P, नि-सं-यम् 1P, दम् . (दमय 'c.in writing' संमतिपत्र; ' take the c. of' अनुति), वशीकृ8U, स्वायत्तीकृ; 'one who has c.. मन् .. (भूयोपि सखीजनमनुमानयिष्यामि S. 3). ed his passions ' जितेंद्रियः, संयतेंद्रियः, वशी, दांत:, -IENT, I. एकमत, एकचित्त, संमत. -INGLY, संयमी. -ABLE, Q. जेय, अभिभवनीय.-OR, s. जेतृ adv. संमत्या; कामतः, संमतिपूर्व. m., विजेत, जयिन् m., जित् in comp.; विश्वजित् 'c. CONSENTANEOUS, a. See Fir. of the world'.-CONQUEST, 8. जपः, विजयः, CONSEQUENCE, 8. फलं, परिणामः, उदर्कः, उत्तरं, वशीकरणं, अभिभवः, जयनं, स्वायत्तीकरणं.2 जितप्र- उत्तरफलं. 2 गौरवं, महिमन् m., गुरुता, प्रतिष्ठा, प्रभादेश:. वः; 'of no c.' निरर्थक, यत्किचन. 3 सिद्धि/3 OONSANGUINEOUS, a. एकशरीर, एकपिंड सपिंड, कार्य, प्रयोजन, निमित्र. 4 अनुमान, उहनं, अभ्यूहः; सगोत्र.-CONSANGUINITY, 8. सगोत्रता, सपिंडता; - in c. of this' अतः, अस्मात्कारणात, अस्माद्धेतोः, एकशरीरान्वयः, संबंधित्वं. अनेन हेतुना; 'as a c. of thy efforts' तब यत्नCONSCIENCE, 8. सदसद्विचारशकि f., संज्ञान; oft. सामर्थ्यात् ; ' immediate c.' सांदृष्टिकं 'necesex. by मनस् 1., अंतःकरणं; 'biting of c.' पभा- sary c.' कार्यवशः 'visible e.' दृष्टार्थ:.-CONसापः, मनस्ताप:.-CONSCIENTIOUS, I. मिाज, SEQUENT, a. आनुषंगिक (की/.), अनुवर्तिन् (नी अमाय, शुद्धमति, न्यायपरायण, ऋजुप्रकृति. 2 पुण्यात्म- f.); oft. ex. by फलं; 'c. upon his coming' म्, पुण्यशील, न्यायवर्तिन् (नी/.). -LY, adv. शुद्ध तदागमनफलं.-8. अनुषंगः, फलं, परिणामः. -IAL, a. मनसा, निर्व्याज, शुद्धभावेन. - NESS, 8. मतिशुद्धि; आनुषांगिक, अनुवतिन. 2 मानिन्, सगर्व; See ARROझुचिता, पुण्यशीलत्वं. GANT.-LY, adv. इति हेतोः, अतः, तनिमितेन, तदCONSCIONABLE, a. न्याय्य, योग्य, यथार्थ. -CON- | नुसारेण तदर्थ, इति, अनेन हेतुना, अस्मात्कारणात. SCIONABLY, adv. यथार्थ, धर्मतः, न्यायेन. CONSERVE, V. 1. संरक्ष 1 P,पा. (पालयति), संध CONSCIOUs, a. Ex. by ज्ञ, विद् or अभिज्ञ in 10, गुप् 1 P. 2 संधा 3 U, उपस्कृ 8 U. - . मिष्ट, comp., or by verbs for know'q. V.; not मोदकः संधित, उपस्करः, व्यंजन. -ATION, 8. रक्षा c. of pain' वेदनानभिज्ञ; 'I am perfectly c. संरक्षणं, पालन, गुति , भमः. -ATIVE, . संरक्षक, ot my defects' स्वदोषान् दृढं खल जाने. 2 सचे- पालक.2 नवविद्वेषिन् (णी.), स्थितिपालक.-ATOR, सन, सतर्क, ज्ञानिन् (नी/.), प्रतिबोधवत् (ती/.); 8. रक्षकः, पालकः. -ATORY, 8. रक्षास्थानं, आधारः, to be c. of ' ज्ञा 9 P; विभू., (नात्मानमपि वि रक्षणस्थानं-शाला. भावयति 8.4), चित् 10 AD See Ksow. -IT, CONSIDER, e.t. विचर् ., विमृश् 0P, आ-समा. adv. ज्ञामात, बुद्धिपूर्व, ज्ञानतः, कामतः. -NESS, ४. पर्या-लोच 10, वि-सं-चिंत् 10, समीक्ष 1 A, (न धर्म साम, उपलब्धि f., चेतना, चैतन्य, संज्ञा, वेदनं, अनभ- वृद्धेष वयः समीक्ष्यते K. v. 16); 41 P, संवध प, बोधः, प्रतिबोध:. 1A, अवधृ 10, अवेभ. 2 मन् 4 A, संभू ., तई 10 CONSCRIPT, 8. नवयोड m. -a. लिखितनामन. समर्थ 10, विगण 10, आकल् 10, (स्पर्शमपि पावनमा CONSECRATE, B... (an idol) प्रतिष्ठा ० (प्रति कलयंति Ka. 108). 3 परीक्ष, निरूप 10, अवेक्ष हापयति) पवित्रीक 80,संस्क, भामि-अनु-मंत्र 10 A, अनुसंधा 3 U, वि-विच् 3, 70.4पूज् 10, अई 10 (बामदवानुमेत्रिताऽध:.U.2),भिभिषिच6P, I मन , मत्यपक सं-परि-तु -ABLE, अस्ता Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (by) CONT क, गुरु, अनल्प, प्रचुर, भूरि, महत् (ती). 2 मान्य, आर्य, पूज्य. - ABLY, adv. अतीव, भूरि, अति-सु- pr., भृशं, अनल्पं, अत्यंत. -ATE, . समीक्ष्य विमृश्य-कारिन् (णी f. ). 2 कृतविधान ; आवृत, दत्तादर, अप्रमत्त, अवहित. - ATELY, adv. समीक्ष्य, विमृश्य, अवेक्षया, अप्रमत्तं, अवधानतः, सावधानं. -ATION, 8. वि चारः, विचारणा, आलोचना, विमर्शः, समीक्षा, चिंता. 2 विषेचनं, निरूपण, चर्चा, परीक्षणं. 3 आदरः, अपेक्षा, अवेक्षा. 4 कारणं, निमित्तं, हेतु:. 5 गौरवं, गुरुता, प्रतिठा. 6 पूजा, संभावना, आदर:. 7 प्रतिफलं, पारितोषिकं; ' in c. of ' अपेक्षया in comp., समीक्ष्य, आलोच्य, विचार्य प्रथममिति प्रेक्ष्य भगवतैकोपराधो मर्षयितव्यः (S. 4) in c. of its being the first' &c. CONSIGN . . निक्षिप् 6 P, न्यस् 4 U, दा, 3 U, 1 P, C. ( अर्पयति ), प्रतिपद् c; c. to the flames ' अग्निसात्कृ 8 U. 2 उप-प्र-विनियुज् 7 A, 10. -MENT, S. अर्पणं, न्यसनं, प्रतिपादनं. CONSIST, vi. (of, in ) Ex. by रूप, आत्मक, मय ( यी f. ) in comp. ; ' Ojas c. s in abundance of compounds' समासभूयस्त्वरूपं स्त्वं नाम ओजः; 'body's ornament c. s in true knowledge' - त्यज्ञानात्मकं शरीरभूषणं; See COMPOSE. 2 संवृत् 1A, संस्था-संभू 1 P. - ENCE, s घनता, सांद्रता, श्यानता. 2 स्थिरता, दृढता 3 अविरोधः, आनुरूप्यं. - ENCY, s. संगतता, संवादः, अविरोधः, आनुरूप्यं. 2 स्थिरता, अचापल्यं. - ENT, O. अविरुद्ध, सदृश (शी f. ), योग्य, अनुरूप, संवादिन् (नी f. ); ' his conduct is c. with his words' तस्याचरणं (कर्म) वचसा न विवदते, वचसो न विरुद्धं वचसा न विसंवदति; 'in-c. ' विसंवादिन्, विरुद्ध; परार्थमुद्यमभृतः स्वार्थाविरोधेन ( Bh. 1. 74 ) — c. ly with their own interests. ' 8 स्थिर, अचपल, अलोल. 3 दृढ, घन, सांद्र, श्यान. - ENTLY, adv. अविरुद्ध, अविरोधेन, अनुसारत: -ING, Ex. by मय (यी f. ), आत्मक ( आत्मिका f.) in comp. ; 'c. for the most part ex. by भूयिष्ठ affixed; assembly c. of learned men 'arfरूपभूयिष्ठा परिषद् ( 8.1 ). CONSISTORY, 3. पुरोहितसभा. PONBOCIATE, See ASSOCIATE . FONBOLE, .. आसमाश्वस्, सां (शां) त्व 10, विद्, अभ्युपपद् 4 A ( रतिमभ्युपपन्तुमातुरी K. (av. 25 ) 2 शोकमपहृ 1 P, सुस्थ प्रकृतिस्थ कृ 18. U. -ATION, 8. आश्वासः सनं, सांत्वनं, विनोदनं, समाश्वासनं. - ATORY, . सांत्वनशील, आश्वासिन् (नी (f), शोकापंहारक, शांतिद, सुखावह - ER, 3. आश्वा. सकः, विनोदकः. FONSOLIDATE, . . संहन 2 P, एकीकृ 8, घनीक संस्था ० ( स्थापयति ) - घनीभू, स्थिरी CON भू, संहन pass. -ION, 8. घनीकरणं भवनं, संहति f संस्थापन, समाहरण, एकीकरणं. CONSONANT, 8. व्यंजनं; 'conjunct c. ' संयोगः, योग:. . अविरुद्ध, अनुसारिन् (णी f. ), अनुरूप, योग्य, अनुगुण. - I.X, adv. अनुसारेण, अनुरूपं. - CONSONANCE, S. अविरोधः, अनुसारः, अनुरोधः, आनुरूप्यं. CONSONOUS, “ एकताल, एकस्वर. CONSORT, 8. Husband or wife, g. v. 2 सहवासिन् m., संगिन m. . . सह वसू or चर् 1. P; संगम् 1 A संयुज् pass. ; ' well O. ed' सुसंगत -ION, S. साहित्यं, साहचर्य, संसर्ग:. CONSPICIOUS, व्यक्त, सुप्रकाश, सुस्पष्ट, पुरः स्फुरम् (ती-न्ती f. ), प्रत्यक्ष. 2 उत्कृष्ट, निरतिशय, प्रमुख, वि शिष्ट. -Lx, adv. स्पष्टं व्यक्त; विशिष्टतया NESS, 8. व्यक्तता, स्पष्टता, विशिष्टता, उत्कृष्टता. CONSPIRE, . . उपजप् 1 P, कूटं रच. 10, कुसाहित्य कृ 8 U, कुटार्थ संशप् 1 U. 2 संमिल 6 P, अनुकूल . भू; — all things c. ed to make him happy 'सर्व तस्य सुखायाकल्पत- अभवत्. - ACY, S. टपजाप, कपटप्रबंधः, कुसाहित्यं, कुमंत्रणा; ' c. against the king' राजद्रोह:, द्रोह: -ATOR, 3. उपजापकः, कु संसर्गिन् m., संशतकः, शपथबद्ध: 2 राजद्रोहिन् m. 3 विश्वासघातकः. CONSTABLE, 8. दंड यष्टि-धरः; राजपुरुषःCONSTANT, स्थिर, दृढ, अचल, निवल 2 शाश्वत ( ती f. ), सतत, प्रसक्त, अविरत, अनवरत, नित्य, सनातन ( नी f. ), निरंतर 'c. wife ' सती, पतिवता. -Lx, adv. सततं, अनवरतं, अविरतं, अभीक्ष्णं, नित्यं, अनिशं, अजलं, सर्वदा, सर्वकालं. - CONSTANCY, स्थैर्य, स्थिरता, निम्लता, दृढता. 2 अभिनिवेशः, निर्बंधः. 3 सातत्य, अविरामः, नैरंतयं 4 दृढा भक्तिः, दृढसौहृदं. CONSTELLATION, 8 राशि, राशिनक्षत्रं; तारासमूह, भगणः. CONSTERNATION, 8. संत्रासः, भीति, व्याकुलत्वं, साध्वसं, उद्वेगः, संभ्रमः. CONSTIPATE, . ८. अवरुधू 7 U, अवष्टंभ 9 P, बंधू 9P, पिन 4 P. 2 निबिडीक 8 U. -ION, 8. म लावरोधः, मलावष्टंभ, विग्रहः, गुदग्रहः, बद्धकोष्ठः. CONSTITUTE, . ८. रच् 10, निर्मा 3 A, विधा 3 U; gen. ex. by शात्मक, रूप, मय (यी f. ) in comp., or by भू 1 P, अम् 2 P; ' we c. thy army' तब सैन्यं वयं स्मः; ' what os greatness ' महिमा केन जायते ; See COMPOSE. 2 संस्था C. ( स्थापयति) प्रतिष्ठा ; नियुज् 7 A, 10, समदिश 6P. ION, रचना, घटना, निर्माण 2 अवस्था, दशा, रूप, वृत्ति f भाव:. 3 व्यवस्था; विधियंत्रण, नियमः 4 राजनीति f. राज्यव्यवस्था. 5 प्रकृति, स्वभावः, शरीरावस्था जन्म-प्रकृति-स्वभाव of a sickly. ज Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ OON 170) CON रोगिन्, अशक्त, प्रकृतिदुर्बल. -TONAL, a. विध्यनुसा- | 4 P, अवसद् 1 P, परिहा pass. WER, S. नाशकः, रिन, व्यवस्थानुरूप. 2 प्रकृति in comp. -IONALLY, विनियोजकः. -0ONSUMPTTON, 8. क्षयः, शोषः, यadv. विध्यनुसारेण,व्यवस्थानपर्व. -CONSTITUENT, क्ष्मन् m. 2 नाशः, क्षयः, अवसादः.3 उपयोगः, उप4. घटक, रचक; 'c. parts' घटकावयवाः, घटकाः, अं- भोगः, व्ययः, विनियोगः. -CONSUMPTIVE, .. गानि. 2 वास्तव (वी.), सारभूत; 'c. members of | यिन्-क्षयरोगिन् (णी/.). a state 'गज्यांगानि. -8. Ex. by a. 2 नियोजकः. CONSUMMATE, V. 1. समाए c.; See COMPLETE. PONSTRAIN, V. 1. बलात्कृ., प्रवृत् ., प्रेर् c. gen. | -6. संपूर्ण, निखिल, अन्यन. 2 परम, उत्कृष्ट, ex. by causal of verbs; See COMPEL. 2 नि-अव्- अग्रणीः 'a c. rogue ' शठामणी:. -ION, B. रुध 70, नियंत्र 10, नि-सं-यम् 1P; 'c. ed silence' समापनं, निष्पनिसिद्धि 1.2 उत्कर्षः, परमा गतिः. बलाद्धृतं मौनं; 'c. ed to be silent' नियंत्रितवाक्, | CONTACT, S. सं-स्पर्शः, संपर्कः, संसर्गः, संयोगः, आयंत्रितकथ. -CONSTRAINT, S. बलं, बलात्कार:; by | संगः, व्यतिकरः, परामर्शः; · in close bodily c.' ०. बलात्, बलेन, अनिच्छत् (स., प्रसा. 2 अवश्यकता. 3 | अंगांगि ind. यंत्रणा, निरोधः, अवराधः; 'c. of modesty' ह्रीयं- CONTAGION, . स्पर्शः, स्पर्शसंचारः. -CONTAप्रणा. GIOUS, A. स्पर्शजन्य, स्पर्शसंचारिन् (णी/.), संसJONSTRICT, CONSTRINGE, V...संकुच् 1P, आकंच ज, संपाय; 'a c. disease' मारी. 8., संह 1 P. -ION, 8 संकोचः, आकुंचनं, संहरणं. | CONTAIN, V. 1. धृ 1 P, 10, आदा 3 A, परिग्रह 9 CONSTRUCT, V. 1. निर्मा3 A,2Por c. (मापयति), P, धा 3 U, भ3 U; 'c. ing' ex. by धर-धारिन्रच 10, विधा 3U, घद . (घटयति), प्रकृ ., कृ भूत in comp.; 'c. ing water' तोयभूत; oft. ex. 8 U. -ION, 8. रचना, निर्माणं, विधानं, &c. 2 अ- by गर्भ, पूर्ण, आत्मक in comp.; अंबुगर्भः मेघः, शुकवयः, संबंधः, पदयोजना-नं. 3 अर्थः, आशयः; 'do | गर्भकोटर; अमृतपूर्ण पात्रं, &c. 2 निवार 10, संयम् 1 not put a bad c. upon his words' तस्य वच- P, निग्रह 9 P; ' he could note. his great joy' सि दुराशयं मा कल्पय-आरोपय. -IVE, H. निर्मात, प्र- गुरुः प्रहर्षः प्रबभूव नात्मनि ( R. III. 17 ). -ED, . कल्पक, निर्माण or विधान in comp.; निर्माणचातुयें धृत, अंतर्गत, अंतर्भुत, अंतर्गणित; वर्तिन् (नी/.), स्थ 'c.skill' &c. in comp. - ER, s. आधारः, धारिन-भूत in comp.; CONSTRUE, V. 1. अन्वयं कथ् 10, अर्थ व्याख्या 2 P, the relation betwoen c. and contained' युज् 10; तत्परतयैव वेदांतवाक्यानि योजयंति (S. B... आधाराधेयभावः. 91) 'c. as referring to it'; 'to be c. ed' CONTAMINATE, V. 1. दुष c. ( दूषयति), लियू 6 P, संबंध pass., ( इदं पदमेवं न संबध्यते ). कलंकयति-मलिन यति (D.). -ED, . भ्रष्ट, दुषित, कDONSTUPRATION, 8. कन्यादृषणं, धर्षणं, बलात्कारा- लंकित, अपवित्र. -10x, . दूषणं, कलंकः; अशौचं, भिगमः. भ्रष्टता, भ्रंशकारणं. CONSUBSTANTIAL, a. एकशरीर, एकमूर्ति. CONTEMN, V... अवमन् 4A, अवज्ञा 9 U, अवधीर 10 CONSULT, P. संमंत्र 10 A, संवत् 1 P or c., संभाष । A, तिरस्कृ8 U, अवगण 10, न आद GA, उपेक्ष 1A, 1A.2 विमृश् 6 P, चित् 10, विचर् c.; 'you must लघुकृ, तृणाय मन, परिभू 1 P. -RR, 8. अवमतृ m., c. public good also'जनहितमपि तावत् त्वया मनसि तिरस्कर्त .-CONTEMPT, S. अवज्ञा, अवमानः-माकार्यमेव-अवेक्षणीय; do not c. your private good' नना, अवधीरणा, तिरस्कारः, अवगणना, अनादरः, परिस्वहितपरायणो मा भूः; - let astrologers be e. ed' भवः, उपेक्षा, अवहेलन-ना. -IBLE, a. अवमंतव्य, तिसांवत्सरिकैः संवाद्यताम्; ' you have given this रस्कार्य. 2 क्षुद्र, निकृष्ट, नीच; ' to make oneself c.' order, having e. ed (with ) my very heart' आत्मानं तिरस्कारास्पदं कृ, अवज्ञाभाजनं भू. - UOUS मम हृदयेन सह संमंत्र्यादिष्टवानसि ( Mu. 1); '. 1. अवमानिन् (नी/.), उपेक्षक, परिभाविन, परिभाwith oneself ' मनसा विचर ., आत्मगतं चिंत. 3 बुक (की/.); सावज्ञ, सावमान. -UOUSLY, ado. निरूप 10, समीक्ष् 1 A, आ-पर्या-लोच् 10; - in c.- सावज्ञं, सावमान, उपेक्षया, सतिरस्कारं. ing a.horoscope ' जन्मपत्रिकां विमृशन, पत्रिकाव- CONTEMPLATE. V. चिं. 10; ये 1 P; मनसा विचर लोकनेन शुभाशभं पोलोधयन्. -ATION, 8. मंत्रणा- ___c., विमा0 P.3 निरूप 10, निर्वर्ण 10, अवेक्ष 1 A ज, विचारणं; विमर्शः, विचारः; आलोचन, संवादः; संदृश् 1 A, आलोच् 10, आलोक 1 A, 10. 3संकर ' private c.' गूढ मंत्रणं. -ATIVE, a. संमंत्र्य C., ec. -10, 8. ध्यानं, चिना, भावना, आलोचनं मंत्रणयोग्य. विचारणा, विमर्श: ' to be or have in c.' अभिप्रCONSUME, V. 1. A c. (क्षपयति), विनश् .; 'c. 2P, उदिश 6 P. -IVE, a. ध्यानपर, चिंताशील, & by fire ' निर्दह 1 P.2 उपयुज् 7 A, 10, उपयुज्य. sim. comp:; भावितात्मन, चिंताविष्ट, समाधिस्थ उपभुज्य-निरव शेषीकृ8 U.-v.i. क्षि pass., मा। -OR, 8. ह्यातृ m. Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ CON CONTEMPORARY, d. or 8. समकालीन, एककालीन समानकाल; 'c. of that time तदानींतन (नी f. ); ' &c. poet ' वर्तमान कवि : ( M. 1). CONTEND, v. संयत् 1 A, विग्रह 9P, कलहायते (D) 7 U, प्रतिकृ 8 U, विवद 1 A युध् 4 A, स्पर्धा 1 A 2 वाग्युद्धं कृ, प्रत्यवस्था 1 A, (अत्रापरे प्रत्यवतिष्ठते S. B. 57 ) 3 यत् चेष्ट 1 A. -ER, s. विपक्षः, प्रतियोद्धृ m., विवादिन् m., प्रतियोगिन् m., प्रतिपक्ष: -ING, विरोधिन् (नी f. ); विषदमान, कलहशील. - CONTENTION, 3. विवाद:, त्रिग्र हः, कलहः, कलिः, विप्रतिपत्ति, वाग्युद्धं विप्रलाप:; ' point (bone) of c. ' विवादविषय:- वस्तु ". 2 संघर्ष:, स्पर्धा. - CONTENTIOUS, “. कलहप्रिय, वि वादिन्, विरोधिन्, कलह-विवाद शील. CONTENT. - परि-, तुष्ट, तृप्त, निःस्पृह, वितृष्ण, प्रीत, प्रशांत, हृष्ट; ' to be c. ' तुष 4 P, तृप् 4 P, संपरि°; ' is c. with even little' स्वल्पकेनापि तुsafa; 'poor and c. is rich and rich enough' संतोष एव पुरुषस्य परं निधानं. ०. . तु ., तृप् C., सं-परि-, नंदू ., प्री 9 P; 'es the oyes ' कृतार्थयति चक्षुः . ., -MENT, S. सं, परि, तोष:, तृप्ति, प्रीति /, अस्पृहा, वितृष्णा, धृति, कामनिवृत्ति / ; — water to the heart's c.' प्रकामजलं. 2 (cs) घनफलं (गोलस्य); पूरकं, अंतर्गत; 'es of a letter ' लेखार्थ: ; if so, I shall know its c. s' तेन ह्य गृहीतार्थो भवामि (V. 2 ); ' tablo of c. s' मूचीपत्रं, अनुक्रमणिका -ED, " तुष्ट, तृप्त, प्रीत, &c.; ' keep c. ' अनुरंज् C., प्री 9 P. -EDLY, ade. प्रीत्या संतोषेण तथ्या CONTERMINOUS, “ सीमावासिन् (नी J.), समीप - | निकटवर्तिन्, पर्यंतस्थ. ( 71 ) CON हाद्वीप: पं. AL. 6. महाद्वीपीय, वर्षाय. - CONTIN ENCE, s. संयमः, इंद्रियनिग्रहः, दमः, जितेंद्रिय स्वं वशित्वं. C. CONTINGENCY, S. दैवयोगः घटनं देवं यदच्छा. 2 अतर्कितोपनतः वृत्तांतः; oft. ex by words for ' doubtful ' q. v. CONTINGENT, C. अनिश्चित, संदिग्ध, दैवायत्त, दैववश, आगंतुक आपातिक (की f.); अतर्कितोपनत, असमर्थितोपनत. 8. भागः, अंश: 2 सैन्यदलं. - Lx, adv. दैवात् दैववशात्, यवृच्छया, अतर्कितं. CONTINUE, . . प्रवृत् , प्रसंज् , प्रस्तु 2 U or c., निर्वह् c. 2 प्रतन् 8 U, दीर्घीकृ 8 U. . . प्रवृत् 1A; gen. ex. by आस् 2 A, स्था 1 P, with present part., or not cease' q. v.; he c. ed to quarrel ' कलहं कुर्वन्नास्त, कलहं कुर्वन व्यरमत् . -AL, OUS, C. प्रसक्त, निरंतर, अविरत, अविच्छिन्न, संतत, सतत, नित्य, सनातन, अश्रांत 'a c. story ' कथाप्रबंध: -ALLY, -OUSLY, adv. नित्यं, सर्वदा, सततं, अनवरतं, अविश्रांतं, &c. -ANCE, ATION, - rry, s. प्रबंध, प्रसक्ति /-, अविराम:, अविच्छेदः, सातत्यं संतानं, अनुबंध : ; ' c. of sorrow ' शोकानुबंध: ; 'c. in life' स्थिति /, अवस्थानं, जीवितं ; — continuation (of a story ) ' शेषः, उत्तरभाग:खंडः, परिशेषः; श्रेणी, अनुक्रमः -ATOR, s. प्रवकः, निर्वाहकः, उत्तरसाधकः. CONronr, o. . आकुंत्र, वक्रीकृ 8 U, कुटिलीकृ ; — having the features c. ed' विकृताकार : -ION, 8. आकुंचनं, वक्रता, वैरूप्यं, विकृति f. CONTOUR, 8. आकार, रूपं 2 परि ( री ) णाहः, प रिधिः ; ' covering the es of the breasts' स्तनयुगपरिणाहाच्छादिन ( 8.1 ). CONTRABAND, नि-पति- षिद्ध ; धर्मविरुद्ध. CONTRACT, v. ८. संकुच् 1P, संकोच नी 1 P, आकुंच् C., संह 1 P, समाकृष् 1P, संक्षिप् 6 P, संपीड् 10, हस् c.; • the body being c. ed through fear' भयसंपिंडितां गत्वात् ( Ka. 34 ) ; ' c. ing the eye' अक्षिसं कांग्रेन 2 अधिगम् 1P, उपगम्; ' I c. ed friendship with him ' तेन सह मित्रत्वं उपगतः सख्यम - बनां; c. acquaintance ' परिचयं कृ, 'c. debt ' ऋणं कृ, ऋणग्रस्त भू; 'c. a disease व्याधिना अभिभू pass. ; 'c.marriage ' विवाहं कृ, दारान्परिग्रह P... आसं कुष् pass., संकोचं-या-इ-गम्, संह - संपीड्- संक्षिप् pass. 2 समयं कृ 8 ए, पर्ण-संविदंकृ, प्रतिपद् 4 A, संविद् 2 P. -s समय:, संविद् f., नियमः, पणः, अभ्युपगमः; ' written c. नियमपत्र; 'a sale c. ' क्रयपत्रं 'marriage c वाग्दानं, वाग्निश्रयः - ED, @ आकुंचित, संक्षिप्त, संहत, संपिंडित. 2 संकट, निरायत, संबाध -ION, 3. संकोच: चनं, NTINENT, . जितेंद्रिय, संयत, संयमिन् (नी f. ); तमैथुन, ऊर्ध्वरेतस्, निवृनकाम, वशिन्, दांत. 2 प मित. −3. वर्ष:-र्षं ; ‘c. of India' भरतवर्ष: ; म- 1 आकुंचनं, समाकर्षः, संपीडन, संवृति f. a संक्षेपः पणः ONTERRANEOUS, ९. एकदेशज, संदेशज. ONTEST, v. . युध् 4 A, विवद् 1 A. . . प्रतिलयति (D), प्रति-वि-रुध् 7 U; See CONTEND. 8. कलहः, कलिः, विवादः, वाग्युद्धं विप्रलापः, विमतेपत्ति f.; subject of c.' वादबीजं, विवादास्पदं, विषय: ED, a. वादग्रस्त, वादविषयीभूत; 'un.c. Possession' अपर वोज्झितो गोगः (V. M. 11 ). ONTEXT, S. अन्वयः, संदर्भ:, संबंध, प्रकरणं ( S. 3. ); प्राज्ञस्यहि प्रकरणं विततं वर्तते &c. - संश्लिष्ट, धित, संयुक्त. -URE, S संस्थिति f., विन्यासः. )NTIGUITY, 3. सन्निकर्षः, सन्निधिः, सन्निधानं, समीता, नैकटचं. - CONTIGUOUS व सन्निकृट, समीप, त्रिहित, संलग्न, आसन, समीपस्थ, समीप निकट-वन् (नी f.); ' c. ground' पर्यंत भूमि f., परिसर: Lx, adv. समीपं पे, संनिकृष्ट, परिसरे. ܕ ܕ Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ । -OR, ..तसंविद् m., नियमकत्m., पणकतंm. CONTROL, V. . यम् 1 P, सं-नि-, दम (दमयCONTRADICT, O.t. विरुध 7 U, प्रति-नि-षि1 P, ति), वशंनी 1 P, जिं1 P, आवृ U, वशीकृ80, प्रत्याख्या 2 P, पराहन् 2P,प्रतीपायते (D.); 'c. नि-विनि-ग्रह 9 P, ( passions &c.); निरुध् 7 U. oneself' विप्रवद 1U, विसंवद् 1 P.-ION, 8. 2शास् 2 P, ईश्2 A (gen.); कथंचिदीशा मनविरोधः, प्रतिषेधः, प्रत्याख्यान, विपक्षता, प्रतिबंधः, सबभूवुः (K. I... 34) 'could hardly c. their प्रतिकूलता.2 प्रतिवादः, वचनविरोधः 3 विप्रलापः. वि- mind'; नियंत्र 10%; 'un-c.ed speech' अनियंरोधोक्ति f.4 असंगति/., विसंवादः, विरुद्धता. - ORY, | त्रिता वाणी; 'un-c.ed weeping' निरर्गलाः प्रलापा:: a. विरुद्ध, विरोधिन् (नी.), विपरीत, विरुवार्थ, प्र- 'with passions c. ed' जितेंद्रियः, संयमा, वशी.-8 तीप, विसंवादिन् परस्परविरुद्ध-विरोधिन. 2 परस्परपरा- संयमः, निग्रहः, निरोधः, नियंत्रणा, दमने; 'self-c. इत, संकुल, क्लिष्ट. आत्मसंयमः, निग्रहः, इंद्रियजयः, पशित्व.2 अधिकारः CONTRADISTINGUISH, V... विरुवगुणेः विशिष् 7 वशः, प्रभुत्वं; 'under the king'sc.' रामाधीन, न Pord. -CONTRADISTINCTION, 8. विपरीतता, पायन; ' mental c.' अंतर्यमनं, मनोदंड:. -LER, I व्य तिरेकः, विपक्षता. शास्तृ m., अध्यक्षः, अधिकारिन् m., अधिष्ठातृ m CONTRAPOSITION, 8. संमुखस्थिति प्रतिष्ठापनं. ईशः, प्रभुः. CONTRARY, a. ( in direction) संमुखागत, प्रतीप: | CONTROVERSY, 8. पादः, विचारः, विवादः, वादानव gen. ex. by प्रति pr.; 'c. wind' प्रतिवातः, प्रतीप- | दः, विप्रतिपनि, वितर्क :, वादयुद्ध, हेतुवाद:.-A1 पवन:.2 प्रलिकल, विरोधिन् (नी.), प्रति-विलोम, | a. विवादसंबंधिन् (नी/.), वितर्किन्, (8.) in com प्रतीप, विपरीत, विरुद्ध, विपक्ष, वैरिन्; oft. by इतर in -ALIST, S. वादिन् m., तर्किन् m., तार्किकः. comp.; the e. of true' सत्येतर.-8. विपर्ययः, वि- CONTROVERT, O.t. प्रत्याख्या 2 P, अधरीक 81 परीतं, विपर्यासः, व्यतिक्रमः. 2 प्रतिपक्षः; 'c.-wise,' | निरस् 4 U, निराकृ, खंड 10.2 विवद् 1 A, विर 'on the c.' प्रत्युत, पुनः, परंत; to the c.' विप- c. -ED, C. वादग्रस्त, विवादविषयीभूत. -IST, 8. व रीततया. -adv. -LY, adv. विपरीत, विरुद्धं, प्रति- दिन् m., नैयायिकः, विवादकृत् m., ताकिंकः. कलं; 'e. to usage' आचारविरुद्धं, &c. -CONTRA- CONTUMACIOUS, I. धृष्ट, दुविनीत, दृप्त, सग REETY, 8. वैपरीत्यं, विरोधः, विपर्ययः, प्रतिकूलता, | 2 प्रतीप, प्रतिकूल, दुःशील. -LY, adv. सद विपक्षता, व्यत्ययः, व्यतिक्रमः. धृष्टतया. -CONTUMACY, 8. धृष्टता, दुर्विनीतता; प्रत CONTRAST, V...अंतरं-भेद-दृश c. or वर्ण 10, परस्पर- पता, दुःशीलता. विपर्ययेण उपमा 3 A. -".i. विपर्यम् 4 P, विरुध CONTUMELY, 8. अवज्ञा, निष्ठर-परुष-वचनं, निथुरा pass., विरुद्ध . .-. अंतरं, भेदः, विशेषः; oft. by निंदा, तिरस्कारः, अवमानना. -OUs, a. परुष, नि? क-कक कंदमूलफलाशी शांतो मुनिजनः क्काय रागप्रायः निंदक, अवमानिन् (नी.).2 सावज्ञ. प्रपंचः (Ka. 151 ). 2 विरोधः, प्रतिपक्षता, व्यति CoNTUSE, V. 1. मृद् 9 P, क्षुद् 7 U, पिषु 7 P; रेकः, व्यत्ययः, वैलक्षण्यं. 8 P, चूर्ण 10. -ION, 8. मर्दन, निष्पेषः, क्षतं. CONTRAVALLATION, 8. परिखा, प्रतिकूप:. CON UNDRUM, 8. प्रहेलिका, प्रवलिका. CONTRAVENE, t. t. प्रति-वि-5 7 U, व्याहन् CONVALESCENCE, 8. स्वास्थ्य, निरामयः, रोगोप 2P, निषिध 1 P; See OPPOSE. -CONTRAVEN- मः, प्रकृतिलाभः. -CONVALESCENT, (. निराम TION, . व्याघातः, निषेधः, वि-प्रति-रोधः, प्रतिबंधः । वीतरोग, प्रकृतिस्थ, नीरुज. DONTRIBUTE, V.t. स्वं स्व अंशंदा 3 U.2 (to) उप- CONVENE, V. 1. समाढे 1 P, साह्वानं एकत्र 8 58U, प्रवृधु ., ऋ 1A (with dat.); See Con- | समानी 1 P; See ASSEMBLE. -v.i. समिल 6 DUCE. -ARY, . एकराजाधीन. -ION, 8. अंश-भा- सं-इ2 P, एकत्र भ. ग-दानं.2 अंशः, भागः, दनांशः, उद्धारः. -OR, S. CONVENTENCE, S. सुख, सोपकारत्वं, मुस्थता.2 अंशदातृ m.2 साहाय्यकारिन् m,, उपकर्तृ m., प्रवर्धकः. | ग्यता, पात्रता; उचितसाधनं. 3 अवसरः; अवकाः CONTRITE, a. अनुशोकात, अनुशयपीडित, जातानुताप. in-c. ed by the shutting of the loti '-ION, 8. पभानापः, अनुशयः, अनुतापः. -LY, adv. अंभोजविनिमीलनदुःस्थितः (Rat. 2); 'when सानुशयं. suits your c.' यथावसर, अवसरं प्राप्य, कार्यांतर CONTRIVE, V... चित् 10, निमि 50, निर्णी 1 P, | रायमप्तरेण.-CONVENTENT, a. सुखकारका ला उदू ., कृप ., युज् 7 U, 10, निरूप् 10, 'घट . अनुकूल, उपयुक्त; 'c. building' उचितसाधन (घटयति), संप्रध 10, विधा 3U.-.i. उपायं चित, भवन; उपपत्र, यथाकाम, यथारुचि, यथोचित. - उपाय युज्. -ANCE, . उपायः, प्रयुक्ति ,साधन, क- adv. युक्तं, यथासुख, यथावकाशं, यथावसर; 'wl ल्पना, योजना, अप-व्यप-देशः, उपायचितन,ति. may I o. ly see you' अन्यकार्यातिपातमतरेण: -RES. उपायशः, उपायचिंतक:. योतराविरोधेन-भवान् कदा मया द्रष्टव्यः Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ CON (73) COM CONVENT, I. मठः, विहारः. (नी/.)स्था . (स्थापयात), आष् . -8, ma., CONVENTICLE, S. सभा, समाजः, मेलक:.2 गूढ सभा. -ED, . निर्मातापराध:, निश्चितदोषः, आधर्षितः, इष्ट-. CONVENTION, s. समयः; संविद् ., नियमः, संकेत:. दोषः. -ION, 8. अपराधस्थापनं, अपराधनिर्णयः, दोष2 सभा, संसद 1.3 रू ., लोकसंमति.f., आचार:. निश्चयः, आधर्षणं. -AL, a. लौकिक (की/.), लोकसमत, मिरुढ, रूट, CONVINCE, V.t. प्रति-इ ., प्रतीति कृ8 U, उरीकत सांकनिक (की ); 'c. usage' जनरूढि, लोकाचा- आनी 1 P, अभिज्ञा . (ज्ञापयति);' he was c. ed र:.-ALISM, 8. f, आचारविधिः. of his mistake' स्वभ्रममुद्दिश्य तस्य प्रतीतिः समजनि CONVERGE, Viसनि-नि-पत् 1 P, एकस्थान-एककें- or अयं भ्रम एवासीदिति तस्य निभयो जातः, ताः स्वचा -प्रपिया 2 P, ( with loc. ), पंथानः सिद्धिहतवस्त्व- रिव्यमुद्दिश्य प्रत्याययतु मैथिली ( R. xv.73) 'c. य्येव निपतति ( R. X.26); 'c. to thee alone." them of her purity.'2 संदेहं निराकृ or निरस् 4 -ENCE, S. समवायः, संनिपात:. - ENT, I. एककेंद्रा- U or अपनद 6 P. - ED, C. जातनिभय-प्रत्यय, छिन्त्रपिमुख (खीf.), संनिपातिन् (नी..). संशय; I am c. that' &c. इति मे निमयः, इत्यसंCONVERSE, .i.सं-आ-लप 1 P, संभाष 1 A, संव- देहपई. -ING, I. निर्णायक, प्रत्ययजनक, संशयच्छेदू 1 P, संबच 2 P. 2 संसर्गक 8 U, संवस् 1 P, सं- दिन (नी./.), निश्चायक.-CONTICTION, s. विश्वासः, गम 1A, संव्यवह 1 P.-8. संलापः, संकथा, संभाषणं, | प्रत्ययः, निश्चयः निर्णयः, दृढ प्रत्ययः, दुः मतं. संवाद:.2 संसर्गः, व्यवहारः, संगमः. 3 विपर्ययः, विपरी- CONVIVIAL, M. उन्मवसंबधिन (ना.), औत्साविक तं, व्यत्यासः, व्यतिक्रमः. -.ANT, . निपुण, चतर, (की/.); 'a c. party 'तल्यभोजनं, माति /. कुशल, विचक्षण, अभिज्ञः काविद, ज; विद, in comp.; CONTOKE, r... समाह 1]', ममाह 1P, आहानेन पट, विशारदः c. with law' स्मृतिज्ञः; ' not c. | एकत्र कृ 8 U. -CONVOCATION, 8. समाह्वानं; समाwith love matters' अनभ्यंतरे मदनगतस्य वृनां- ह्वानविधिः. 2 सभा, समाजः, संसद् / तस्य (S. 3). -ANCE, - ANCY, s. नैपुण्यं, पाटवं, CONVOLVE, V.. आ-समा-वृत . घातय, विदग्धता, Ac. -ATION, 8. आ-सं-लापः, सं- CoNroy, r... रक्षणार्थ अनुवज़, अनुगम् 1 P, अनुभाषणं, संकथा, संवादः; कथायोगः, विथंभालाप:.2 परि-सं-सह-घर 1 P. -8. पथि रक्षकः, सहचरः, आचारः, व्यवहारः, वृति /. -Jy, alr. विपर्ययण, परि-अनु-चरः. व्यतिक्रमण, व्यत्ययन, प्रतीपं. CONVELSE, . .म-वि-क्षम ., कंपc.2 आकृष 1P, CONVERY, t. 1. विकृ 8 U, अन्यथा कृ, परियल .; oft. आकंच ., अप-तन ., वि-आ-क्षिप 6 P. -ION, s. ex. by मात; c. to ashes' भस्ममान्कृ; See RE मं-वि-क्षाभः, कंच:. 2 आक्षेपः, अपतानकः, आकर्षः. DECE. 2 वधर्म ग्रह ८.; स्व-पक्ष-मतं ग्रह ८.; ' to -IVE, .. आकर्षक, आक्षेपकर (रा.), विपिन be c. ed' परधर्म-पक्ष-मतं-ग्रह 9 P. स्वधम &c. त्यज़ ( 1.); 'c. speech' गद्गदवाच /., गदं; 'in a c. 1 P.3 प्र-उप-विनि-युज 7A, 10.4 पापाद विरम fit' आक्षेपाभिभूत. C. (रमयति ) or निवृत .. कमानयज .-.i. Coxy, s. शश:, शशकः. अन्यथा भ 1 P. भानांतरं या प्राप 5P.2 स्व- Coo, V. 1. कूज 1 P, कु2P, 1A, वि-, 12P. . धर्म-परं-मतं-त्यज 1 P, परधर्म &c. ग्रह ' or आ- COOK, V... पन 1 P, था2P or c. (श्रपयति), 1 U or अवलंब 1A or स्वीकृ. 3 पापाद्विरम श्री 9 P; • e. food' अन्नं मंस्कृ8.सिधू .. (साध. Por निवृत 1.1. -5. परधमाथितः, परपक्ष-मत-! यति ), मिद्ध । कृ; 'c. ing pot' पाकपात्र, स्थाली; नवलंबिन m., स्वधर्म-पक्ष-मत-त्यागिन् ॥. -CON. 'c.el foul ' आंदन:-नं, मिद्धोदनः, सिद्धमत्र. -. PERSION, S. विकारः, विक्रिया, विकृति '., परिवर्त:, पाचक: सूपकारः, बहवः, मुदः. -10, . पक, सिद्ध, वेपर्ययः, भावांतरप्रापणं; 'c. to ashes ' भस्मसात्करणं, शत, थाण. - ERY, पाककला-विद्या; पाकसिद्धि-निभस्मीभवनं.2 परधर्माश्रयः, परधर्भ-पक्ष-मत-अवलंबनं, पति 1.2 पचनं, पाकः. - ROUI, . पाकशाला, मस्वधर्म-&c. त्यागः.3 पापनिवृत्ति /., कमार्गत्यागः. हानगः-सं. ONVEx, a. न्युज, कूर्मटाकार, भाभगवत (ती/.). CooL., (. शीतल, शीत, शिशिर. शानस्पर्श, आई; -ITY, s. न्युजता, आभागः. (fig.) सुख, मृदु, मुखस्पर्श, कोमल, अनुष्ण. अतिग्म ONVEY, V. 1. वह-नी-ह- 1 P, गम् . (गमयति), | (ray's). 2 प्रशांत. अनु द्वेग, धीर. अव्यग्र, असंभ्रांत, ना C., संचर C. 2 c. (अर्पयति), दा 3U.3 अव्याकुल. 3 वीतराग; See COLD. -8. शीतं, शी( sense ) गम् ., प्रतिपद् c., द्युत c. -ANCE, S.. तलता; — in the c. of evening' प्रशांते-अनुष्णे गानं, प्रवहणं, वाहनं, रथः.2 नयनं, प्रापणं, समर्पणं; संध्यासमये. -v.t. शीतलीकृ 8 U, आयति (D.), deed of c.' समर्पणपत्र, वायलेख्य. - ER, s. वाहकः, निर्वा . ( वापयति ), आकृ, ताप ह 1 P; अन्यादृश हिन in comp. एव तेघ निर्वापयति शरीरस्पर्शः ( Mal. 6); शरीर. ONVICT, v.t. अपराधं निणी 1P, अपराधिन् ७. निर्वापणाय (S.3).2 (down) प्र-उप-शम् . Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 000 (14) OOR (शमयति ), विरम् c. 3 शिथिलीक, शिथिलयति (D.). | CoQUET, ७.i. विलस् 1 P, विभ्रम् 1, 4 P, हाव-वि. :'.-.. शीतलीभ 1 P, शीतीभ, शीतलायते (D.).2 लास-कृ8 U, ललिताभिनयं कृ. -RY, इ. विलासः, वि शिथिलीभू, शिथिलायते ( D.); -she will not let भ्रमः, हावः, लीला, ललिताभिनयः. -00QUETTE, . • her love for you c. down' न सेतोगतमनुराग | विलासिनी, विलासवती, कामिनी, लीलावती. शिथिलयति (V. 2). 3 प्र-उप-शम् 4 P, विरम् | CORAL, 8. विद्रमः, प्रवाल:. 1P.-ING, a. तापहर, निर्वापक, शांतिद, शीतल, | CORD, 8. रज्जु, दामन 1., पाश:, शुल्वं, गुणः, सूत्रं मुखद. -LY, adv. असंभ्रमं, शांतचेतसा, अव्यग्रं, । घटी. -.. रज्या बंध 9 P or यंत्र 10. -AGE, s शांत, निरुद्रुगं. 2 प्रकोपनं विना, बुद्धिपुरःसरं. -NESS, रज्ज्वादिसामग्री. - ED, U. पाश-रज्जु-बद्ध. ४. शीतलता, आईता; 'c. of affection' विरागः, CORDIAL, a. दीपक, अग्निवर्द्धक धातपोषक. 2 दृढ सौ. विरकि, अनुरागशिथिलता. हद, गाढपरिचय, सुशील ( of persons); दृढ, गाढ COOP, 8. भाजन, काष्ठभांडं. 2 वीतंगः, पंजर:--.-.. .-. अगिवर्धन. . . -Tv. मी. (up) (पंजरं ) निरुधू 7 U, बंधु 9 P, संयम 1 P, हार्द, सुशीलता, सौजन्यं, मित्रभावः, मैत्र्यं, सख्यं. -LY नियंत्र 10. adv. सौहार्देन, मुशालवत. Co-OPERATE, V.i. संभूय कृ8 U, साहाय्यं दा 3 U, CoRE,.s. अंतरं, गर्भः, अंतर्भागः, हदर्य. अन्येन सार्धं प्रयत् 1 A or व्यवसो 4 P or चेष्ट 1 A. CORIANDER, S. धानी, धानेयः. 2 (seed) छत्रा -ION, 8. सहकारिता, सहोद्योगः, साहाय्यं, संभूय व्यवमायः--IVE, . सहकारिन् (णी..), सहोद्योगिन्.-00, CORK, s. निधानं. कूपीछिद्रपिधानं. ७. सहकारिन् m., संभूयकारिन M., सहोद्योगिन M. CoRIOR.ANT, S. घस्मरः, औदरिकः, कुक्षिभरिः, गृध्नः COPARCENER, S. समांशिन् m., संसृष्टः-टिन m., अंश- ConN, 8. धान्य; growing c.' शस्यं. 2 किणः हर रिक्याधिकारिन m., दायाद:.-COPARCENARY, कदरः.3 अन्न, आहारः, जीवनसाधनं; 'c.mill' धा. । संष्टि f., संसृष्टिता, समांशिता. न्यपेषणी. -Y, . शंगवत (मो.). COPARTNER, 8. समांशिन् m., अंशभाज् M.. मभूय- CORNER, S. शक्रमंडलं. कारिम् m. - SHIP, 8. समांशिना; संभूय समुत्थानं. CORNER, S. कोणः, अलः ; 'e. of the eye' अपां COPE, v.i. ( with) युध 4 A, विग्रह ) P. विरुध गः-गं, नयनोपांतः; ' c. of the mouth' सकून् । 70, अभिपत् 1P ( with ace.); यंता गजस्याभ्यप- 2 विविकस्थान निर्जनदेश:: .c. stone ' प्रधान-कोण तजस्थं ( R. VII. 37 ). 2 स्पर्ध 1 A, संघृष 1 P, प्रस्तरः; 'c. wise' कोणाकोण, अस्लास्त्रि. अभिभू 1 P; See COMPETE. -s. शिरस्त्राणं, मस्त- CORNET, S. आश्विकनायकः.2 आवेष्टन, कोशः-प:. काच्छादन. CORNICE, . प्राकारशीर्ष-शंग. COPING, 8. प्राकार शीर्ष-शंगं. ConNTTED. (t. ( man ) बंधकीभार्यः. Corous, a. प्रचुर, भूयिष्ठ, बहु, विपुल, प्रभुत, पुष्कल,COROTI.LARY, . अनुमान; अपवाहः, उपसिद्धांतः, उ भूरि, बहुल. -LY, adv. बहु, भूरि, बहुशः, प्रचुरं, अति- पलक्ष्यः. सु-pr. --NESS, S. बाहुल्यं, प्राचर्य, विपुलता. &c. CORONAL, S. मकटं, किरीट:. COPPER, 8. तानं, ताम्रक, शल्बं, व्यष्ट, वरिष्टं, उदुंबरं; CORONATION, 8. अभिषेकः, राज्याभिषेका. 'c. coin' पणः ; c. plate' ताम्रपत्र-पट्ट-पट:; CORONER, 8. अपमृत्यकारणनिरूपकः. 'c. smith' ताम्रकारः, तामिकः, ताम्राहकः, शौल्बि-: CORONET, S. मुकुट, किरीट:. क.. -४, १. ताम्र (मी.), ताममय (यी/.). CORPORAT.. .. कायिक-शारीरिक-दहिक (की /.) COPPERAS, . तत्थं, मलीमसं. शारीर (री/.); ' c. punishment' देह-शरीर-द COPPICE, COPSE, 8. गुल्मावतं स्थानं, जंगलं, तरुगहनं. ड:. - ITY, . देह बन्न. शरीरवत्ता. -II, dr. शर COPULATE, T. I. मैथुन-संगं-कृ8 U, अभिगम 1 P, रेण, देहत:. संगम् 1 A. -1.t. संयुज7 P, 10, संधा 3. U. CORPORATE, H. कृतसंसर्ग, संभयकारिन् (जी.), -ION, 8. मैथुन, मुरतं, मभागः, व्यवायः, रतिक्रिया. 2 घातवत (ना.), • संसृष्ट. -ION, K. 'a c. body संसर्गसंपर्कः, संयोगः. -IVE, . संयोग-संसगे-कारिन । श्रेणि-णी /., ममाज:. (णी/.).2 उभयान्वयिन. CORPOREAT, . देहिन् (नी/), शरीरिन् (णी.. Copy, s. प्रतिलेखः, प्रतिलिपि J., हस्तलेख:, लिपिः. 2 वपुष्मत् (ती/.), संदेह, सशरीर. मूलं. 3 एकग्रंथः, एकपुस्तक.4अनुकरणं; 'c. right' CORPS, 8. अनीके, सैन्यदलं-गुल्मः , दंडः. मुद्रणस्वामित्वं स्वत्वं, मुद्रणाधिकारः. -0... प्रतिलिपि CORPSE, 8. शव:-, कुणपः, प्रेतं, मृत शरीरं. क8 U, लिख 6 P.2 अनुकृ (with gen.). -2R, CORPULENT, U. स्थल, स्थलकाय, पीन, पीवर, मेर -Ter, s. लिपिक का)रः, लेखकः, अक्षररचणः, अक्ष- स्विन् (नीf.), मांसल, 'having a c. belly रचंचुः.2 अनुकारिन् m.3 शब्दचोरः. । तुंदिन, तेदवत् (नी./.), तुंदिल, बृहत्कुक्षि, पिचंडित Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ COB.. (7 ) . 00P -CORPULENCE, 8. पीनता, स्थूलता, मेदस्विता, नारंभे कालुष्यमुपयाति वृद्धिः (Ka. 103 ); 'e.. पृथदरता. woman' दुष्., चारित्र्यं न ०., सतीत्वाश् ., भूष' CORPUSCLE, S. अणु:, कण, लव:, लेश:. 10.2 पूतीकृ. 3 उत्कोचं दा 3 U, उत्कोचदानेन वशीCORRECT, U... वि-परि-सं-शुभ ४., निर्दोष . कृ8U, अनुकूली कृ.-v.i. दुष् 4 P; पूतीभू 1P.-a. दूषित, कप्रतिसमा-समा-धा 3 U; - instantly c.ing him लुष, पतित, दृष्ट, भ्रष्ट, कलुषित. 2 दुष्टमति, दुराचार, पापself' सपदि स्ववचः समादधन् । प्रमृज् 2 P; 'c. चंतम्, अंतर्दृष्ट, दुरात्मन्, दुराशय, पापबुद्रि.3 पूति, पूono's bad conduct' पापानिवृत् 1 A, कमार्ग त्यज् तिगंधि, दुर्गध. - ION, 8. दूषणं, पातनं, शीलभंशन.. 1P.2 अन शास 2 P, दंड 10. 3 प्रतिकृ, अपा-नि- उत्कोचग्राहित्वं, धनभेयत्वं. 3 दुष्टता, दौरात्म्य, भ्रष्टता, रा-कृ.-८. शुद्ध, निषि, अभ्रांत. 2 सत्य, तथ्य, यथार्थ, अंतदष्टता, दौजेन्यं. 4 अपभ्रंशः, अपशब्द:, अपभ्रष्टशवितथ, यथातथ; 'c. in conduct' साधुवृत्त, निर्दो ब्द:: 5पूति, पूतता, दुगधः. -ER,-IVE, . दूषक, षाचरण. - ION, 8. शोधनं, शुद्धि/समाधानं. 2 शास नाशक. -L, adv. दुष्टं, दुष्टतयाः सदोषं. नं, दंड:-डनं, निग्रहः. -IVE, G. शोधक.2 प्रतिकारक, CoRSAIR, S. समुद्रीयदस्युः . अपह-हर-in comp. -5. प्रतिकारः, समाधान. -LY, CORSE, 8. See Corrse. ade. शुद्धं, निर्दोष. 2 सत्यं, यथातथं, यथावत् , साधु. | CORSET, s. चोल:-ली, कूपासकः, कंचुकः. -NEss. 8. शुद्धि, शुद्धत्वं-ता, निर्दोषता; सत्यता, CoRSLET, s. वक्षनाणं, कवच:-चं. नथ्यता, यथार्थता. -on, ४. शधिकः, प्रतिकर्तm.2 CoRTICAL, H. त्वङमय (यी.), त्वाच (पी/.). शास्त्र-शासित .; दंडप्रणेतृ m. -CORREGIBLE. |ToRUSCATE, t.i.सुर 6P, द्युत् 1 A; See SEINE. I शोधनीय दंडनीय; समाधय. . -ION, 8. स्फुरणं, स्फुरितं. -CORUSCANT, a. उज्यCORRELATION, . परस्परसंबंधः, अन्यन्यान्वयः, व्य- ल, भासुर. तिकरः. -CORRELATIVE, (. परस्परसंबद्ध, इतरंतर-| CUSINE, s. ज्या. संबंयिन् (नी/.). CoSMETIC, . कांतिवर्धक. शोभाजनन ( नी 1.), शीCORRESPOND, t.i. ( with) पत्रण संवादं कृ 8 U, भाप्रद. -s. अंगरागः. पत्रलेखनेन संवटू 1 P or व्यवह 1 P. 2 (to ) संवद् COSMICAL. I. जगत्संबंधिन् (नी/.). 1 P, अनुरूप-सदृश (शी./.) १. भू 1P: यज-उपपद- CosIOGONY, ४. विश्वोत्पनि., जगत्सष्टिf. pass. ; See RESEMBLE; his face c. s to COSMOGRAPHY, ४. जगद्विवरणं-वर्णनं. that of Sita' अस्य मुखं सीताया मुखन संवदति (U. COSMOPOLITE, POLITAN, ४. विश्वस्थायिन् m., सर्व4). :-ENCE, 8. पत्रसंधाद:, पत्रविनिमयः. 2 सं- । वासिनू m., जगन्मित्रं. वादः, अनुरूपता, सादृश्यं. 3 संबंधः, संसर्गः, संपर्कः. Cosr, 8. मुल्य. अर्घः, अ. 2 उपय: 'even at thec. -ENT,-ING, (. अनुरूप, युक्त, सदृश तुल्य. संगत, | of one's life' प्राणध्ययनापि; · high c.' बहमुल्य सवादिन्. -8. पंत्रण संवादिन m. 2 नियागिन् m., oft. by instr. of noun, (आत्मानं सततं रक्षेवारैरपि प्रतिपुरुषः. धनैरपि ). 3 धनव्ययः. -०.t. मूल्येन ग्रह 9 P or CoRRIDOR. 8. गूहु-उन-पथः. क्रा 9 U; what does it c.' कियता मूल्येन विक्राCORRIVAL, 8. प्रातपक्षः, प्रतिरपधिन m., प्रतियोगिन् । यते तत्; · the house e. me 1000 Rs.' सहलरूपm. -RY, s. प्रतिसरार्धा, संघर्षः, प्रतियोगिता. कण मया गृहं क्रीत; 'the marriage ceremony e. CORRORORATE, V. 1. दृढीकृ8 U, समर्थ 10, द्रढय- me much' बहुधनव्ययेन निष्पादितो विवाहविधिः ते (D.), प्रमाणाकृ, प्रमाणं दा 3 U, उपादा 10. ' his obstinacy e. hiin dear' दुराग्रहालस्य अत्य-ION, 8 दृढीकरण, प्रमाणीकरण, समर्थनं, उपोइलनं, हितमभवत् ; व्ययेन साधू 10; 'will c. the lives of' प्रमाणं. प्रागनाशं-व्ययं-आवहत्. -LY, . महार्घ, महाई, बहु. ORRODR, U... क्षि5 P or e, क्रमशः-लवशः-खा- मूल्य. दू 1 P or नc. or विली c. - ENT, G. नाशक, | CoSTIVE, G. आनद्ध, बद्धकोष्ठ, अवरुद्धमल, विड्यहिन्. क्षयकर (f.). -CORROSION, s. क्रमशा विलयनं. -NESS, 8. मलावरोधः, मलावष्टंभः, भानाहः, विड्-गुor नाशनं, क्षयः. -CORROSIVE, G. विलयन, नाश- द-ग्रहः. क.2 तीव, तिग्म, प्रखर, अरुंतुद, ममेसा . COSTUME, S. वेशः, नेपथ्यं ; See DRESS.' SORRUGATE, V. . (त्वचं चर्म ) संकच् 1 P, आर्क- COSUFFERER, 8. समदुःखः, समदुःखभाज् m.... च् ., संह 1 P.-ION, 8. स्वगाकुंचनं, चर्मसंकोचः | Cor, 8. खटा, मंच:, पर्यकः. 2 दोला, खा. 860ota संकोचन. tage, q. v. SORRUPT, t... दुम् c. (दुषपति), ., नश c., | COTERIE, 8. एकविषयजनसंसर्ग:-गणः. ' विक 8 U or c., मलिनयति (D.), कलुषयति (D.), | CorQUEAN, 8. सीकर्म-व्यापूतः. भवपत् .; 'the mind is c. od in youth' यौव- ] .COTTAGE, S. उदजः-ज, पर्णकुटि-टी, पर्णशाला, का Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ UUR यमान, कुटीर: 'e. girl' स्टअनिवासिनी बालिका. | COUNTERBALANCE, ... तुलया ५ 1 P, तुल्यभार • -ER, COTTER, COTTIER, 8. कुटीरस्थः, उटजवा- कृ8 U, समीकृ, प्रतितुल 10. सिन् m.; ग्रामीणः. COUNTERBUFF, U.t. प्रति-अभि-हन् 2 P.-8.प्र. CorrON, s. कापामः, तल:, पिचः, पिचल: 'made तिघाता. of c.' कापोस . . cloth' तुलांबरं, फालं, कार्पा- COUNTERCHANGE, V. 1. परस्परं परिवत् ८., विनि-मे सं, बादर; 'e.plant' कापोसी.-Y, . तूलसंबंधिन् । 1A. - . परिवर्तः, विनिमयः, व्यतिकरः. (नी/.), काभिक (का/), (.) in comp. COUNTERCIIECK, 8. प्रतिबंधः, प्रतिरोध:. COUCH, 8. शयन, शय्या, पर्यकः, खदा, मंचः ; See COUNTEREVIDENCE, 8. विरुद्धमाश्या प्रतिकूलप्रमाणे. BED. -v.i. शी 2 A, मंविग 6 P.2 अधःपत् 1 P, COUNTERFEIT, I. कृत्रिम, कृतक, काटिन् (ना.), नि-पत्. -0... शी C., मं-नि-विश.2 परिग्रह ) P, छाभिक (का f.); gen. ex. by करट, छम, कुट in समाविश 6.3 आच्छद 10, ग्रंथ 9 P; • G. ed in comp.: . c. seal कपटमद्राः कुट शासनं, छद्मवंशः, sweet words' मधावान्ग्रथितः (लेखः ); • c. fel- &c. -... उम-कपट- 8 U. अनुकृ; कृ with low'महशाायन् (नी/.). -AN'T, . शय, शायिन. काट-कूट in comp.; 'e. a seal'काटमदा कृ; . COUGH, K. कामः, काशः. इत्कासः क्षवथः; 'suffer- adocument' कुटलखं कृ . ing sleep' प्रमing from c.' कामिन्. -... कास् 1 A, P. तलक्षणः, लक्षमतः, मिथ्यासुनः; See FriN. 2 -ER, . उत्कामिन-काशिन् m. विप्रल 1A; See CHEAT. - 8. कटं, कपट, छान् COULTER, S. फालदंतः, कृतत्र. ॥., व्याजः.2 कूटलेखः. -R, 8. कटकृत m., कुटलेCouxcIL, s. सभा, संसह /., सदम् J., ".; 'e. room, ख्यकार:. 2 वंचकः, प्रतारक:. -L:, ade. सकपट, (chamber of e.) मंत्रणसभा, मंत्रगृह. - LOL, s. सकूट, मिथ्या, छद्मना. सभासद् m., सदस्यः , &c. | COUNTEEM.AND, V.. प्रत्यादिश 6 P, विपरीताज्ञां COUNSEL, ४. मंत्रणा, विचार:-रणा, विवेचनं, विमर्शः, - चिंतन. 2 उपदेशः, मंत्रः, मंत्रितं, अन् शासनं. 3 उपा-COUNTERMARCII, t.i प्रनिया 2', प्रतार या. -s. यः.4 Barrister, i. v. -0.1. अदिश 6P, मंत्र | प्रतियानं, प्रतीपपात्रा. 10, अनुशास 2 P. - LOR, 8. मंत्रिन ., मचिवः, अ- | COUNTERAL.A.RK, 8. प्रतिलक्षणं, प्रतिचिदं. मात्यः, धीचिवः. 2 उपदंशकः, उपदेष्ट .. बुद्धिसहा- COUNTERMINEE, 8. निसगा. -.. प्रतिमरंगां यः. - LORSHTI'. S. माचिव्यं, मंत्रिपद. कृ8 U. COUNT, U... गण 10 (lit. and fig.); संकल 10, मं- COUNTERPANE, S. शयनास्तरण, शय्यापउदा. ख्या 2 P.2 मन 4 A.-... मन्-गण-pass.; . c. on, COUNTERNALIT, ४. प्रतिरूपं, प्रतिमा, प्रतिबिंव, प्रतिमupon' अवलंब 1A, आथि 1U, विश्वम , प्रति-इ ति. (अहा चष्टापातरपिका करिना मनाव: 8.1;. 2P; 'I do c. upon your help त्वं माहाय्यं करिष्य- COUNTERPLE.1, 8. प्रत्यनर; प्रत्यायिंगः. सीति गणयाम्येव : 'c.ing upon your promise' तव | COUNTERPOSE, COUNTERVALI. e.t. See बचनमवलेब्य, त्वचनप्रत्ययान्. -६. गगनं, गणना, | __COUNTERBALANCE. - ४. तव्यभारता, सनत लनं. संख्या-ख्यानं. 2 अभियोगविषयः, भाषापाद. -LESH, | COUNTRY, *. प्र-, देशः, विषयः, दिश/., आशा. १. असंख्य, अगण्य, संख्यातीत, अनंत, गणनातीत. 2 ग्रामः, जनपदः, (opposed to नगर, पुर); 'c. COUNTENANCE, S. मुख, आननं, वदनं, आस्थ, व- folk' जानपदाः, ग्राम्याः ; c. life' जानपदवृत्तिः , वर्ष.2 आकारः, आकृति J., रूपं. 3 आश्रयः, अनुग्रह:, ग्रामवसतिः, native c.' जन्मभान , स्वदेशः ; 'c. साहाय्य, उपकार:.4 आनुकूल्य, अनुमोदनं.-0... अन- man' सदेशीपः, एकदेशस्थः, देशबंधुः; जानपदः, मह P, उपक 8 U, साहाय्यं दा 3 U, आनुकल्यं ग्राम्यजमः, ग्रामीणः; . c. parson' जानपदाचार्यः, दृश् .; अनुमन् 4 A, अनुमुद 1A; See ENCOUR- ग्राम गुरु:. AGE also. -ER, . उपकारकः, सहायः, अनुग्रहीत COUNTY, s. देशभागः, मंडलं, चक्रं. m., अनुमोदकः. COUPLE, S. युग्मं, युगलं, यमकं, यग, यं, द्वितय; '. COUNTER, s. गणनालकः. 2 (गणनार्थ) मुद्रा, of animals' मिथनं, द्वंद्व ; 'a married c.' वधनारो. काकिणी, कपर्दः-दिका. -adv. प्रतिकुलं, विरुद्धं, विप- दंपती, जायाफ्ती. -0.t. संयुज.7 U. 10, संश्लिष c., रीत, प्रतिलोम gen. by प्रति pr.; 'c. design'| संगम् . (गमयनि), योभयति ( D.). -0. i. मैथुने प्रत्यपायः; 'c. poison' प्रतिविष. कृ U, स्त्रीपुरुषवत् संगम् 1 A or संमिल 6 P. COUNTERACT, U... मोघी-निष्फली-8 U, निवार COUPLEY', 8. श्लाकः; किदपं 'c. formed by 10, प्रतिकृ, प्रतिहन 2 P, प्रति-वि-रुध 7 U. -Tox, two verses' युग्मक. . प्रतिक्रिया, प्रति(तो)कारः, प्रतियोगः, प्रति-व्या- | COURAGE, . धैर्य, शौर्य, विक्रमः, पराक्रमः, वीर्य, उघात. त्साहः, पौरुष, तेजम् 1., धामन् ॥., प्रतापः. 2 निर्भी Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ COU (77) - - - ना, धृष्टता, साहस; 'lose c.' धैर्यहान ६. भू 1 P, . आराधनं, अनुरंजन, भनुनयः, प्रसादन. अधुपायात्परिभ्रश् 1 A, 4 P; do not lose c.' धैर्य सना, विवाहार्थ प्रार्थना. धहि हृदये ( Mal.5); 'take c.' आ-समा-श्वस् : COURTEZAN, 8. गणिका, वेश्या, पण्यत्री, पण्यांगना, %; ' summon c.' धैर्य आस्था 1A, धैर्य अवलंब 1 A वारस्त्री-योषित; बंधकी, पंभली. 'अवष्टंभ 9 P, धैयर्यावष्टेमै कृ 8 U; — inspire e.' ! COUSIN, 8. पितृभ्यपुत्रः (पी./.). मातलपुषः (पी.), T-समा-श्वस् c. -OUS, u. शूर, वीर, विक्रांत, धीर. : पितृष्वसेयः (यी/.), मातध्वयः (यी.), accord अभारू, धृष्ट, साहसिक (की /.). -OUSLY, ade. ing to different relations.2 जाति:, बांधवः. वीय, सविक्रम, वीर-शूर-वत्. -OUSNESS, See (s.). CoVE, S. वंकः, खातं. VURIER, 8. वार्ताहरः; दूतः, वैवधिकः.. COVENANT, s. समयः, नियमः, संविद् ..पण:.-... NURSE, 8. गति, प्रसरः, प्र-, क्रमः.2 रयः, प्रवाहः । See CONTRACT. - ER, ४. नियमबद्धः, सामयिका. of water &c.). 3 मार्गः, पथिन् m., पदावे-वा। CoVER, V. 1. प्र-समा-आ-च्छद 10, प्रा-सं-आ- 5 U, व्यवहारः, वृत्ति .. आचरणं, चरित्रं. 5 क्रमः, अनु स्थग 10, पिधा 3 U. निगृह 1U, व्यवधा 3U, अवगुंद मः, आनुपूज्य, परंपरा. 6 रनम ॥, पुष्पं, आनेवं । BRAust आने 10.2 आ-स्त 5U. स्त 9U, व्यापू5 P, आवेष्ट of women). 7 विधिः, प्रकार, सति · the ! 1A or c.. नि-आ-चि 50% Bac.ed path' Traw must have its c.' यथाशाममरय निर्णयन ! गूढ-पथः - 8. आवरणं, आच्छादनं, पुटं, व्यवधान, के. पवितव्यमेव; · in e. of conversation' कथाप्रसंगेन, । टन, अवगुंठनं. पिधानं. 2 कोश:-षः, वेष्टनं. 3 प्रावारः, थायोगेन; in e. of tiine' कालक्रमण, गच्छता प्रच्छदपट:, आच्छादनवलं.4 अप-व्यप-देशः, छान् ., बालन, दिनेषु गच्छत्म, गच्छति काले; a woman in व्यानः, छले, माया, कपट; 'c. of a well' वि(वी.' रजस्वला, तुमती, मलिनी, पुष्पवती; ' of e.'अव- नाहः; ७. of a carriage' रथगोपनं-आवरण. यमेव, नियतं, नूनं, खल, नाम with एव; 'e. of an -ING, s. आच्छादनं, आवरणं, &c. 2 तिरस्करिणी, arrow' बाणगांचर:, शरपथः; 'c. of study' अध्य- व्यवधानं. 3 परिधान, प्रावार:, वासम् ॥., आपछादनवलं. पनक्रमः-मार्ग:; ' mathematical c.' गणिताध्ययन- 4 अंतर्धा, व्यवधा, अंतर्षिः, अपवारण, तिरोधानं.-LET, क्रमः; s. of acting' क्रियाविधिः, अन ठानं; • pro- 8. उनरच्छदः, शय्यापच्छदपंट:. per c. of conduct' :; there being no CoVERT, . गढ, प्रच्छन्न, गुप्त; 'ac. expression' other c.' गत्यंतराभावात, अनन्यगतिक .; 'race o.' व्यंगाकि.2 निवात. -. गहनं, गहर. 2 संश्रयः, चर्या भमिः ; · in the e. of' मध्य, अंतरे; a house आश्रयस्थानं. in the c. of erection' निर्मीयमाणं भवनं; the e. CoVET, V... लभ 4 U. गृध् 4 P, सह 10 ( with of nature ' सृष्टिक्रम:. -ER, 8. जवनः. जविन् m., dat.); कम 10 A, अभिलए 1, 4 P, अतिमा वारकीर:. GP. -OUS, (. लुब्ध, लोलुप, गृन, अभिलाषिन् SouRT, s. चत्वर:-रं, अंगनं-णं, प्रांगणं, अजिरं. 2 रा- (णा/.), ईम, अतप्त, सतष्ण. 2 (Of wealth) धनलुजकुलं, राजममा, आस्थानी-नं (assembly room); ब्ध, धनार्थिन, अधेपर, धनपरायण. -OUSLY, ade. राजगृह-मंदिर. 3 अनुनयः, अनुवृनि., आराधन; भज- सलोभ, लोभेन. -OUSNESS, 8. लोमः, लिप्सा, तृष्णा, नं, दाक्षिण्ये. 4 (Judge) अधिकरणिकः, अक्षदर्शकः, लालसा, स्पृहा, अनिलाषः, आतस्त्रहा, लौल्यं. 2 धनलोधर्माधिकारिन 1.; (Judges) धमोः यक्षाः, प्राडिवाकाः भः, अर्थतृष्णा. (pl.); 'e. of justice' अधिकरणं, व्यवहारम- CovEY, . पक्षिगणः; शावकसमूह:. डपः,न्याय-धर्म-सभा. 5 राजपरिजन:-परिवह:-परिवारः; COVIN, s. कुटसमयः-संविद । •c. favour' राजप्रसादः, राजानग्रहः; 'e. minion' | Cow, 8. गो., धेन ; माहेयी, सौरभेयी, उला; झुंराजवल्लभः-प्रियः; 'c.-yurd' अंगनं, चत्वरं, अजिरं, गिणी, अर्जुनी, रोहिणी ; एकहायनी, द्विहायनी, विहायप्रकाष्ठः, प्रांगण, ग्रहांगणं. -०. 1. आराध 10, अनना __णी, चायण। - uc. one year old, 2 years old, 1P, अनुरंज ., भज् 1 A.2 याच 1 , प्र-अभि-अर्थ । and so on'; barren c.' वशा, वंध्या; 'mild 10 A. 3 विवाहार्य पार्थ or मब 1A. - EOUS, 6. one' अचंडी, मुकरा; bringing torth Inany दक्षिण, विनीत, सविनय, मुजन, सप्रयय, सानुनम, सभ्य, calves ' बहुमतिः, परेका ; 'producing calves प्रिवत: 'e. words' सूनता वाणी. - EOUSLY, nde. every yeur' समांसमीना; 'an excollentc.' गीसप्रश्रयं, दक्षिगतया, सानुनयं, विन पेन. - ESY, 8. दाक्षि- मतलिका, गोतलजः 'c. dung' गोमयः-यं, शकृत् । प्य, विनयः, प्रश्रयः, सौजन्म, अनुराधः, अनुवर्तन; 'a '. herd ' गोपः, आभीरः, गोपाल: 'c. house or title of c.' उपचारपद.2 प्रणामः, आमंत्रणं, आप्रच्छ- pen' व्रजः, गोठं, गोशाला. -0. t. भी ., पम् . नं. -IER, S. राजभृत्यः, राजवल्लभः, राजसभासद् m., CoWARD, ४. कापुरुषः, भीरुः, अशूरः, कातरः, लीव सभिकः, सभ्यः. - LIKE, a. शिष्ट, शिष्टाचार, सभ्य. भीतः, शौर्यहीनः; 'a boasting o.' गेहेशूरः, गेहन Ex, a. सुजन, शिष्ट, सभ्य, दक्षिण, सुशील. -8HIP, | दिन् m. - IOE, 8. भीकता, कातर्य, अपौरुष, कापुरु Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ DOW. (18) ORJ - - भवीय, अविक्रमः, लावता. -LY, a. भीरू, निवार्य, ing c. ed the belly' &c.; 'o ed with food' • कातर; See (४.). -ude. सकातय, भीरुवत् , कापुरुष- अतितृतः. 4 आक GP, निरुध 7U, संवा 1 AB 'c. ed with people ' जनाकीर्ण, जनसं कुल-संवाव. CoWER, v. i. अपनतकार-पणत शरीर -4. भू 1 P, प्र- CRAMP, V. 1. संकच् 1 P, स्तंभ 9 P or c., नि-प्रतिहीभू, निभृतं-अलक्षितं या2 Por गम् 1 P, कायमव- रुधू 7 U, संबाध् 1 A. 2 (अंगं) आकृष् 1 P, नमव्य गम्. उद्वेध ., उपहन 2 P. 3 कील 10%; 'we are CowL, ४. फणाकृत शिरीष्टनं. much c. ed in this placu' अतीव दुःस्थिता CoWRIE, 8. काकिनी-गी, कपर्दिका, वराटकः. वयमत्र. -8. स्तंभः, संकोच:-चन, निरोधः, संक्षेप:. CoxOOMB, 8. दंमिन m., दांनिकः, आत्मानिमानिन् m., | 2ष्टन, व्यास:, आक्षपः, गात्रापघात:; 'ac. in the. भात्मविकथनः, दूत:.2 चडा, शिखा. -13, 8. दंभः, calf of the leg' विडिकदिष्टनं. 3 कील:, लोहग्रहणी, भात्माभिमानः, दर्पः, गर्व:. बंधन कील: (c. iron ). Cox, a. अप्रगल्भ, सलज्ज, लज्जावत् (ती/.), विनीत, | CRANE, S. बक:, कहः, सारसः; बलाका, विसकंठिका सबीड, शालीन. 2 अल्पभाषिन (णा/), मितवाच ( fernale c.).2 भारोनोलनयंत्र. -v.i.लज्ञ् 6A, 1A,ही 3 P.-Ly, ade. CRANIUM, See SKULL. लज्जया, सबीडं, सरपं. मलज्ज. -NESS, . लज्जा. CRANK', . वक्रमार्ग:.2 वक्रोकि ., वक्रभाषितं. बीडा, पा; अप्रागल्भ्यं. CRANNY, ४. छिद्धं, रत्रं, संधिः. DOZEN, T...बंच 10%; See CHEAT. -AGE, . प्र. CRASII. . महा शब्द:, महानिनाद:, कोलाहल:, महारच:. तारणा, वचनं ; माया, भ्रमः, माहः. -AR, 8. वंचकः, -r.t. भंज 7 P.'भिट् 7 P, मृद 9 P, पिए 7 P. कितवः, मायिन् m. -v.i. (परुषरवेण ) वन-स्वन् 1 P, परुष 2 P. CRAB, 8. कुलीरः, कर्कट:-टकः. CRATCH, 8. गवादनी, द्राणि-णी f. ORABBED, a. कर्कश, परुष, निवर. 2 वामशील, प्रती- CRAUNCII, v.t. चवे 1 P, संदंश 1P. प, दुःशील. 3 विषम, दुज्ञेय, गूढ, निगूढार्थ. - NESS, CRAVAT, . अवेयक, ग्रीवविष्टनं. 8. निठुरता, प्रतीपता, वैषम्य, दुःशीलं. CRATE, L. 1. ( सविनयं ) यान् 1 A, प्र-अनि-अर्थ 10 ORACK, ७.t. 7 P, खंड 10, विद 9 P, 10, रफुट ., A; 'c. favour'प्रसाद .. अनुनी. 2 वांछ 1P, उप भिद् 7P; 'c.a joke' परिहातं कृ. 2 ( अकस्मात) 6P, अभिलम् 1, 4 P. लभ desid. (लिप्तते); See ध्वन् ., आस्फल 10, स्वन . -0..कद0P.वि., WsI. -ING. S. लालसा. सहा, अभिलाष:, आतदल 1 P, भज्-भिद-, pass.; 'ac.od sound' कांक्षा, औत्सुक्षं, उत्कठा. तृष्गा; 'c. for food' बुभपसरः, विस्वर: विकत्य् 1 A. 3 महारवण भुक्षा; 'c. for drink 'पिपासा. तृष्णा. स्वन-क-सन् 1P, सहसा महारव कृ8 U. - ४. छिद, CRAVEN. 8. (e. hearted ) कापुरुषः, भीरु: See धे, संधिः, भंग:. 2फोटन, भेदने. 3 विरावः, अनिः, Cow.ARD. कणित; 'e. brained' वातल, उन्मन, भ्रांतचित्त. CRAW. . पक्षिजटर:. पक्वाशयः. ORAOKLE, P.i. सन्- 1 P, पटाटायत (D). -8. CHAIVL, t.i. 1P, वि-प्र-सं', उरसा गम् 1 P, स्वनितं, रहित, पटपट शन्द :. मंदगत्या चल् 1P. - 5. गति 1.3 पोतोदरं. ORADLE, S. दोला, पंखा, प्रेखोलनं (शिशु ) खटा; CRAYON, 8. व तेका. तुलिका. 'from the c.' आशैशवात्; a child in the CRAZE, V. 1. मंज 7 P, खंड 10; See BREAK. 2 0.' स्तनपयः, शिशः. 2 ( fig.) निवासभूमि /., आ- | चर्ग 10, निधि 7 P. 3 ज्ञानं हन2 P, वातुलीकृ8 वास:. -0... दोलायो शी ., दोलामारोप्य चल . | U, मह ., संध ८. (भ्रमयति).-ED, -CRAZY, C. ORAFT, 8. कला, शिप; कौशल. 26पार:, यत्ति f. वातुल, बद्धिविकल, हतज्ञान, उन्मत्त, भ्रांतधिन.2 जीर्ण, म्यवसायः. 3 चातुर्य, कोशल, वैदयं ; हस्तकौसलं, नै- अजेर, जर्जरीभूत. -EDNESS, 8. बुद्धिवैकल्यं, वातुलता, पुण्य. 4 शाठ्यता, धनेता, कौटिल्यं, कपट. 5 नौः, तरीः; उन्माद:, चितभ्रम:.2 जीर्णता. 'c.s man' शिपिन् m., काहः, कर्मकार:.-ORAF CREAK, V.i. कर्कश शब्दं कृ8 U, परुषं विरु 2 P or Tr, a. धर्त, शठ, कुटिल. विजिह्म, कितव, कपटिन्.2 सन 1 P. - ४. कर्कश शब्द:-वानः. चतुर, विदग्ध. -LY, adr. उलेन. सकता, धतिया; CRE.1.1, 5. शरः, क्षीरज, शार्कर:-रकः, क्षीरमंडं.2 उचतुरं, विदग्धतया. नमाशः, सार:-रं, सारांशः. -0... शरब 9 P, फे- . ORAG, S. शंग, कूटः-टं, शिखर:-t. -GED, -GY, I. नायते ( D.). -0... शरं अपनी 1 P.-, . शरविषम, अत्यसम, शृंगिन् (णी/.). मय (यी.), शरोपम. ORAM, V. 1. प्रक्षिप 6 P, बलाद् निपिग . 2 अतिभो- | CREASE, . पलि., वमभंगः, पुटचिह्न. जमेन तृप ०. or संतुष् ०. 8 अतिभृशं पृe. or पूर 10; | CREATE, V. 1. सूज 6P, निर्मा 3A, जन् c. (जनयति), सजिवायनमोदकैः कुक्षि पूरयित्वा ( M. 4) ' har- उत्पद् ०., 8 U, विधा 3U, प्र-सं-कृप् .2 पदे-अधिका Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -निय 7A, 10 or अभिषिच 6P; 'athing c.ed' | CREST, 8. चूडा, शिखा, शेखरः, मौलिः, मुकुट, किरी भूतं.-ION, . सर्गः, जनने, सृष्टि, निर्माण, विधानं, प्र- ट:.2(Of a cock) चूडा, शिखा. 3 शिखर: कम्पनं, भावना: 'a c. of the mind ' मानसी सष्टिः, मुर्धन् m. ( of mountains); 'c. fallen' भग्न मनःकल्पितं.2 उत्पत्रं, भूतं. 3 विश्व, निखिलजगत ॥., भग्नदर्प, आनमान, विषण्ण; 'c. jewel' चुडामणिः सृष्टि , सर्वभूतानि. -IVE, a.'जनक, कल्पक, उत्पा- शिरोरत्नं-मणि:, शिखामणि:.-ED, a शिखिन् (मी दक, निर्माण-रचना in comp. c. genius' निर्मा- चूडावत (ती/.).2 अवतगित, किरीटिन. णशक्तिः . -OR, s. m., निर्मातृ m., उत्पादकः, CREYACEOUS, . कटिनीस सृष्ट, कठिनीधर्मन. जनक:.2 अमा, आमभः, परमेष्ठा. पितामहः, विधाता, CREVICE, 8. रंधे, छिद्रं, विवर, बिल, संधिः, गर्तः-ता. विश्वसज, पाता, प्रजापतिः, जगत्कर्ता, स्लष्टा. विधिः, वे- CREW, s. नाविकाः, पोनवाहाः (pl.), माविकगण धाः, स्वयंभः, चतुराननः, विरिचि:, कमलयोनिः, अब्ज- 2 गणः, संघः, जनसमूह:. भू:. -URE, 8. भूतं, जंतुः, जीविन-प्राणिन् M., दहिन CRIR, S. गवादनी, द्राणि-गी/.2 गोष्ठ, वज:.3 शिशु m. 2 प्रियः, वत्सः, जातः. 3 आश्रितः, उपजाबिन m., दोला. -B.t. Confine, f. v. लब्धादय: - he is your c.' स त्वना लब्धादयः, CRIBDI.E, S. चालनी, शोधनी, तितमः. त्वदपकावी. CRICK, ४. कर्कशशब्दः. 2 मन्यास्संभः. CREDENCE, 8. विश्वासः, प्रत्ययः, प्रमाण; — worthy CRICKET, . झिलिका, भंगारी, भीरुका, बारी. 27 of v.' विश्वास्य, प्रमाणं; 'to give c.' विश्वम लिकाक्रीडा. प्रती 2P. CRIME, 8. अपराधः, पापं, दोषः, पातक, पापकर्मन् । CREDENTIALS, S. विश्वासपत्र, प्रत्ययपत्र. दुरितं; a heinouse.'घोर-महा-पातकं.-CRIMI CREDIBLE, U. विश्वसनीय, थर्राय, विश्वास्य, प्रामाणिक NAL, (I. Or 8. अपराधिन (ना.), पापिन्, सपाप • (की / ). -CREDIBILITY, 8. विश्वास्यता, विश्वास- पातकिन , कृतापराध, पापकर्मन , सदोष, दुष्कृतिनाद पावता, प्रामाण्यं. -CREDIBLY, ude. मप्रमाणं. श्रद्धे- डन्य, दोषग्रस्त; 'c.uct' पार क्रिया; 'c. law' दंड यतया, विश्वसनीयतया. विधिः-शासनं. -LY, adv. सापराधं, सदोष.४ दंडवि CREDIT, 8. विश्वासः, प्रत्ययः, विधभः; 'worthy of | घिन्यायन, दंडविधिवत. -ITY, . सपापता, अपराधि c. 'विभाजन, विश्वासपात्र.2 प्रशंमा, आघा. कीति- ता, सदोषत्वं.-CRIMINATE, U.. दावीक 8 U, सा ख्याति /., प्रतिष्ठा, यशस ॥., स्तनि, स्तव:. 3 ( In पराध-सदोष . कृ. दोषेण लिप 6 P.2 किम 11 commerr0 ) विश्वासः; कालिका; • buying on c.' | अभियुज 7 A, 10. - ION, s. अभियोगः, दोषीकरण उद्धार:.4 प्रामाण्यं, विश्वास्यता.-... निश्वम-प्रती 2P, दोषारोपणं, अनिशमनं. -ORY, . अभिशंसक सदोष सत्य त. मन् 4 A.2 प्रमाणीकृ8 U. -ABLE, Hश्ना- CRIMP, M. भंगर, भिदर. 2 असंगत, विरुद्ध, अयुन घ्य, प्रशस्य, कीति-गौरव-कर (1.), स्तुत्य. - ARLY, -vt.,-CRIMPLE, संकुच् 1P, पुटी कृ8U, चूण् 10 andv. श्लाघ्यप्रकारेण, स्तुत्यह; सगौरवं. -OR, 8. उत्तम-1 CRIMSON, . शोण, रक्त, अरुण, लोहित... शोण: र्णः, ऋणदात ., धनिकः. रक्तिमन m., रक्तवणे:, अणिमन् m., लोहितः CREDULOUS, स. श्रद्धालु, विश्वासशील, विश्वासिन (नी ' covered with c.' अरुणित, पाटलित. -...अ f.), विधभप्रवण, अशंकिन्. - NESS,-CREDULTY, रुणीक 8 U, अरुणयनि-शोणयति-लोहितयति ( D.). 8. विश्वास शीलता, अशंका, श्रद्धालता. CHINCUM, s. वलि., पटः; संकोच:. CREED, . धर्म:. 2 स्वीकृतमनं-पक्षः. CHENGE. .i. अंजलिं बध9 P; सागपातं प्रणम् 1] CHEER, s. बैंकः, वक्र, खातं. -Y, वकवत (ता ___ अनुनी 1P; c. at the feet' अधभर 1.), वक्र. णावपातं कृ 8U ( Bh. I. 31 ). -., -ING, . CREEP, v.i. मृा 1 P, वि-सं-'. मंदगत्या चल-मंदं अंजलिकमन ॥., अष्टांगपातः; श्ववृत्ति . -.t.S प्रस 1P.2 अलक्षितं प्रतिश 6 P.3 शनैः प्रत 1A. CONTRACT. -ER, 8. लता, वल्ली, वल्लरी, प्रताति-ती; ' a branch- CRINTGEROUS, . रोमवत (तीf.); रोमोपम. ing c.' वीरुध, गुल्मिनी, उलपः, प्रतानिनी. 2 स. CHIN KLE, s. वलि., पुटः, भंग:.-.i.पुटीभू 1I पिन्-उरोगामिन m. -ING, 8. विसर्पः-पणं, विसरः. व्यावृत् 1 A. -... पुटीक 8 U, व्यावृत c. -INGLY, adv. सर्पवत्, मंदगत्या शनैःशनैः. CRIPPLE, G. or 8. पंग (गू.), विकल, विकलां OREMATION, s.दाहः, दहनं. (गी /.); पाद विकल; गतिहीन; श्रोण.-... विकल CREDITATE, See CRACK. यति ( D.), विकलीक 8 U, व्यंगीकृ.2 (ig. CREPUSCLE,--SCULAR, See EVENING. दुर्बलीकृ. - NESS, ४. पंगुता, अंगवैकल्यं. CRESCENT, . अर्धचंद्रः, अर्धेदः, चंद्रार्थ.-.c.- CRISIS, 8. संकटं, संकटवेला, संदेहसमयः; शुभाशुभल shaped ' अर्धचंद्राकार.2 वर्धमान, वधिन (नी/.). नं.2 व्याधिसीमा.-ORITICAL, U. संदिग्ध; 6. time URESSET, 8. आकाशदीप:. | कार्यसंकट, संकटसमयः, कार्यनिर्वहणकाल: ta Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (80) CRO times' उपस्थितेषु दुर्गेष. CROBS, O...तु 1P (lit. and fig.), सं-उत्, . CRISP, . आकुंचित, बंधर, भंगात (ती/.). 2 भंगर, | लंघ, उत-1A, 10, अति-12P, अतिक्रम् 1U, 4 बिदर, भिंदेलिम. -0... ( केशान् ) रच् 10, भंगुरीकृ | P, आक्रम् - these thoughts c.ed my mind' .80, आकुंच्.; 'c.ing-iron, -pin' कशयमन- एते संकल्पा मम प्रादुरासन् or आसीन-समभूत्-मे मनसि कील:; . ed tresses' वर्गकुंतलाः, वलीभृतः अलकाः. ( Ka.), he c. ed my sight' मम दर्शनपथमा-ATURE, 8. के शाकुंचनं. गतः (S. 3), नयनविषयमवतीर्णः. 2वि-प्रति-रुध् । CRITERION, 8. लक्षणं, चिव, लिंग, संज्ञा. 2 निकषा. - U, न्याहन 2 U, प्रतिबंध 9 P. 3 व्यति-अस् 4 U; CRITIC, ४. गुणदोषविचारकः-निरूपकः, गुणागणज्ञः; with the arms c. ed' व्यत्यस्तभुजः; स्तनविविज्ञःगुणमाहिन m.. गुणदोषविवेचकः.2 (eavil-! निहितहस्तस्वस्तिक भिर्वभिः ( Mal. 4); 'e. legling c.) दोषैकदृश-छिद्रान्वपिन m. -AL, . गुणदो- gel' व्यत्यस्तपादः ; ' to c. the legs' विचारयुक, गुणागुणज्ञ; गणदापग्राहिन् (णा / ). गुण- व्यत्यस्तपादाभ्यां आम् 2 A. 4 ( In love) दोषविवेचक.2 दोषदर्शिन्, छिद्रानपिन्. -ALLY, adv. खं 103; खंडिता नारी 'e.cd or defeated in सूक्ष्म, सूक्ष्मनया, निपुगं. 2 गुणदोषपरीक्षया. 3 संकट- love'.-8. क्रूशः. 2 शल:-लं. 3 प्रतिरोधः, विनः, समये. -ISE, V. 1. गुणदोषविचार-विवेचनं-कृ 8 U, ! प्रत्यूहः, व्याघानः, प्रतिबंधः.4 व्यस्तरखाइयं, स्वस्तिकगुणदोषान् निरूप 10 or परीक्ष 1 A or वि-विच 3,7U. चिह्न, स्वस्तिकं.-१. व्यत्यस्त, तिरश्रीन, साचिस्थित. 2 छिद्राणि अविम् 4 P, or दृश् 1 P. -ISM, CRI 2वि-प्रति लोम, विरुडू, वाम, प्रतीच, प्रतिकूल. 3 दुःशील, TIQUE, . गुणागगपरीक्षा, गुणदोषविवचनं-परीक्षणं- पिशन, दरात्मन, वक्ररवभाव, जिह्मप्रकृति, वामशाल; निरूपणं. 2 छिद्रान्वेषणं. .:. roud' उपपथः, उपमार्गः; चतुध, शृंगाटकं; CROAK,... आरट 1 P. विह2 .2 (Asae-examine'विविध परीक्ष 1A or अनयूज़ । crow ) के 11', वां 1 P. -8. आरटनं भेकरवः, । A; ' c. grainell' प्रतीप, विलोम, विरुद्ध; · to be काकरव:. c. 'प्रतीपं गम 1 P. प्रतीपायते ( D.); . c. mulOROCEOUS, a. कैकमाक, गौर (री/.). tiplication' वजाभ्यास:'e. threads' पूरणं. CROCK, 8. कि, कज्जलं. -... कृष्णीक 8 U, क- -1, udv. तिक, व्यत्यस्तं. साचि. 2 प्रतीपं, प्रतिज्जलन लिप् 6 P. -EN, 8. मृांडाने (pl.); कूल, विरुद्ध. 3 पिशनत या. -NEWS, 8. वक्रता, अन्कौलालक मातिकं. जता, जिझस्वभावः, पैशन्यं. CROCODILE, . नक्र: कुंभीरः, मकरः, ग्राह:, अवहारः CROTCI, s. अंकुशः, आकर्षणी, बोडशः. (akind of c.). CROTCHET, S. कामचारः, लहरी, मनोलौल्य, स्वैरिता. OROFT, 8. वाटिका, पाट:. वृति/. CROCCII, ...पत 1 P (पादयोः); पादयाला 4 A, ORONE, . स्थविरा. जरती, वृद्धा, जरठा. नम्रीभु 1 P, कार्यनम् ८. 2 चाटक्या अनुनी 1 Por CRONY, 8. चिरभित्रं, प्रियमित्र-मूहद् m. 997 c.; See CRINUE. CROOK, 8. दंडः कुचितायष्टि f; आकर्षणी; 'hy | Cnow, 8. काकः, वायसः, वांक्षः, मौकलिः; 'carrion hook or c.' येन केन प्रकारेण यथाकथंचित'. back' ८.' कुगपभुज, दग्धकाकः; 'c. bar' लोहदंड:.-0.i. कुत्रः, न्युजः, गडुलः-र:.-... आकंच ., वक्रीकृ विरु2P, नद 1 P.2 विकत्य 1A; See BOAST. 80, कटिलीकृ, नम (". - ETD, . वक्र. कटिल. जिन, CROWi, s. समहः, संघः, वृदं, गणः; See CoLअराल; नामित, आकुंचित, भुन, न्युज; ':. bodiel' I.ECTION. c. of people' जनसंमदः, मकलं, जनविकृताकारः; 'c. armed 'कुंपः, क-क-णिः, विकरः । घः, लोकसंघः, बहुजनमेलकः. -c.i. • to be e. ed' 'c. nature' वकभावः, कौटिल्य ७. minded' सं-आ-कृ pass., परिष pass.. संकुल-समाकुल-11. भ; कुटिलमति, जिमचेतस, प्रतीप, अनजप्रकृति; 'e. with - house c. ed with people ' जनाकार्ण-जनसंकुलं age' जरानतकाय, जरापरिणत. - EDLY, ude. वक्र, गह; the pluce was very much c. ed' तस्मिन कुटिलं, कुटिलगत्या, जिझ, साथि, तिर्यक; - going e.' स्थान महाञ् जनसमर्द आसीत. -0... आ-सं-6P, जिमगः, कुटिलगतिः. -EDNEss, s. वक्रता, कटिलता; परित e. or पुर 10, व्यापू 5P, संकुलीकृ8 U. जिमता. 2 विरूपता, विकृति . संमः 9 P, सबा 1 A, संकुलीकृ. CROP, . शस्यं, शस्यसंग्रहः, कृषिफल; 'c.s' शस्य- CRows, s. मुकुट, किरीट:-ट.2 राज्य, राजपद, राजक्षेत्राणि.2 अगं, शिखा. -r.t. (शस्) चर् 1 P, त्व; 'placed on the c! राजपदमारोपितः, राज्यभिअद् 2 P. भक्ष 10, चर्च 1P. 2 छिट् P.लू 9 U, वित: 3 राजन M., शासित m.4 (Of the head). शास्थ लू or संग्रह 9 P. -.i. (up) आविर्भ सुडा, शिखा, मौलि:. 5 अग्र, शिखा, शिखर, शीर्षक, 1P, प्रादुर्भु, सहसा उद्रम् 1 P; 'c. eared ' छिन्त्रक- शिरस् 1., गं, अग्रभागः.6 ल , माला. 7रूप्य य, लूनकर्ण; 'c. ful' परिपूर्णोदर, अनितप्त. मुद्रा. -0... राज्ये अभिषिच 6P, मकर परिचा ल. PRORE, S. कोटि-टी. (धापयति ).2 संप ., समाप् ., निष्पद् . 'c.. Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 9:00 - ed kings'मूर्धावसिका:-मर्धाभिषिका:-राजानः; to 1P, आ-,द 1P.-8. कंदम, रुदित, रोदन, मा c.alइदंपतत्र विशिष्टतम सात; to be c.ed'फ- कोशः, विलापः, परिदेवनं. 2 ध्वनिः, स्वनः, स्वरः, . ल 1P, सफलीम; • his efforts were c. ed with शम्दः, नादः 'c.of distress' आर्तनादः, करुणस्वनः success' सर्वेऽस्य प्रयनाः सफलतां ययुः-फलिताः. रुत, विराव:, (gen. of animals).3 उत्क्रोशः, ORUCIBLE, CRUSET, S. मु(मू)पा-षी, तैजसावर्तनी. घोषण, उचै?षः, कोलाहल:.-down, भपवद 1P, CRUDE, a. अपक, अपरिणत, असिद्ध, असंस्कृत, आम. अवगण 10, अवमम् 4 A, अपलप्. -out, उत्क्रुध, 2 अजीर्ण.3 असंपूर्ण, अममाप्त; अपूर्णकाल, आकालिक उचैः-तारस्वरेण-घुष्. -up, प्रशंस् 1P,कृत् 10.-ER, (की.); 'c. form' प्रातिपदिक, असिद्ध रूपं.-Lx, घोषकः, प्रकाशकः, घोषणाकृत् m. adv. अपूर्णकाले. - NESS, s. अपकता, आमता, अ. CRYSTAL, 8. स्कटिकः, सितोपल:, सितमणिः, स्कदिपाकः, भपरिणामः. काश्मन् m. -. 'c. like' स्फटिकाभ; विमल, स्वच्छ. CRUEL, a. नृशंस, कर, नितुर, निष्करुण, निर्दय, निर्ध- -LIZE, V.t. स्फटिकरूपेण धनीक 8U or घनीभू. प, कठिनहदय, करकर्मन्-Lx, adv. निष्करुण, नि- CUR, S. शाप:-वकः, पोतः, कलभः, वत्सः, शिशुः, किदय, निरं, &c. -TY,-NESS, 8. नृशंसता, निठुरता, निर्दयत्वं, क्रूरता, निर्घणता; c. to animals' CUBE, S.पनः; c. root घनमूलं, घनपदं.-0UBIप्राणिहिसा. CAL, U. घनाकार; 'c. contents' घनफल. CRUISE, . समुद्रे परिश्रमणे, पर्यटन. -... परिभ्रर CURIT, 8. हस्तः , किष्क: अरनि m.f. (with the 1, 4 P, इतस्तनो भ्रम. ___last finger stretched ). CRUMB, CRUM, 8. खंडः, लवः, शकल:-लं. 2 उ- | CUCKOLD, 8. बंधकीभार्यः जारिणीपतिः and sim. च्छिष्टं, अन शेषः, पिष्टकशकलं. -CRUNNY, a. को- comp.; 'c. maker' See ADULTERER. मल, मृद. CUCRO0, 8. कोकिल:, पिकः, परभृतः, पुंस्कोकिल: CRUMBLE, V.i. पूर्णभू 1 P, विश pass., शकली (male c.); ' female c.' अन्य-पर-पुष्टा, परभृता, पत् desid. (पिपतिषति). 2 विनर 4 P, hि pass., अन्यभृता, कोकिला. अवसद 1 P.-v... चूर्ण 10, क्षुद् 7 U, निष्पिा 7P, | CUCUMBER, S. चर्भटिका, चर्भटः, कर्कटी, उर्वारु/., इ. मद् 9 P, शकलीकृ8 U; खंडशो विद 10. 2विनत्र ( )वाह-लु | ., अवसट् .. -ING, . जीर्ण, अवसत्र, विशीर्ण. CUD, s. चर्व्यः, आहार:. ORUMT, . कुम्ज, न्युज, वक्र. CUDDLE, .i. अंके-निकटे स्वप् 2P or शी2 A. CRUMPLE, V. 1. संकुच् 1 P, संपुट 10; See Cos- CUDGEL, 8. लगडः, यष्टिf., दंडः, कार्य, गदा; '.. TRACT. 2 पूर्ण 10, संमृद् 9 P. play' गदायु , दंडादंडि.-.t. लगुडेन पर 1P or CRUPPER, 8. पुच्छबंधः. भाहन 2 U or तर 10; 'giving a sound c.ing' CRUSH, V. 1. संमद् 9 P or c., संपीर 10, निष्पि लगडप्रहारः जर्जरीकृत्य; 'c. your memory' स्मृति 7 P, क्षुद् 7 U, मंत्र 9 P, निर्दल् 1 P, 10, चूर्ण 10; प्रबोधय तावत्. 'c. under the foot' पादतलेम-पादाघातेन मृद्, पा CUE, 8. संज्ञा, इंगितं, सूचना: सूत्र.2 अंचल:. 3 छंदः, दभरेण आक्रम 1 U, 4 P.2 विश्वस् c., बिनश् ., भावः. उच्छिद्र 7 P.-8. मर्दन, निष्पेषः. 2 जनसमर्दः, सं- CUFF, S. मुष्टिप्रहारः, मष्टयाघातः.2 पिप्पलांचल:.-. कुल. -ING, . प्रमाथिन (नी/.); 'c. defeat' 1. मष्टिना-पाणिना-तई 10 or प्रह 1 Por आहम् 20% सर्वनाशकरः पराजयः. मष्टीमुष्टि युध् 4 A. CRUST, . त्वच्., बायपटलं, वल्क, बाथवेष्टनं. 2 घन- CUIRASS, S. कवच:-चं, उरमाण.2 कूपोसः निचोलक: भागः, बाघभाग:.-.t. धनपटतेम वेष्ट c. or आयु CUISH, . अस्त्राणं, उस्वर्मन . 5U or आच्छ 10बाधनः धनीक 8 U. -v.i, CULINARY, a. 91% in comp.; c. skill.'914पनपटल 49P, घनीभू; संहतीभू. -ACEOUS, R.. सिद्धिज्ञानं. कवधिम् (नी.), पल्कवत् (तीf.), पटलवत. -x,a. CULL, .. .. उदह 1P, 5 U; समान्दा एकत्र घनपटलयुक, सपटल.2 प्रतीप, परुष; निष्टर, पिशुन. 80%; 'e. passages' चर्णिकां कृ. CRUTCH, इ. अवलंबनार्थ दंडःआधारदंडः. CULLION, 8. जाल्मः, धूर्त:, शठः. ORY, v.i. 1P, विल 1 P, हद 2 P,परि-देव | CULLY, 8. वेश्याजितः; मुखप्रतार्यः. 1A, 10, बाष्पं मुच-विस 6P or पत्.2 (ot CULI, ४. माले, कांडं. crows &c.)वान 4 A, विरु2P; न 1P, रब OULMINATE, r.i. उच्चस्थान प्राप्5P the sun 1P.3 बिद्-घुष 10, प्रकाश, प्रख्या c. (ख्या- isc. ing' नभसो मध्यमध्यास्ते रविः, (fig.)पर पयति); 'c. ing in the wildermess' भरण्यादित कोटि-काठगम् 1 P, अतिभूमि गम्, पासाभिमुखीभवन 4 तारस्वरेण-उः बद 1 Por भाष 1A,मा-वि-का। विष्णु -. भू. -ION, 8. परा कोटिः, पराकाष्ठा. CUD, S. निकटे स्वप्न दा; '.. Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ OULPABLB, सदोष, सापराध, निदाई, दोषिन (जी अपराबवाच्य, निंघ, दूषणीय.-NESS, OULPA. BILITY, सदोषता, अपराधिता, वाच्यता. CULPRIT, &. Soc CRIMINAL. OURLIVATE, V..कष 1 P (land &e.). 2 वृध . उप-प्र-चि 60, परि-अनु-शील 10, अभ्यम् 4 P, आ- से 1A,अनुहा 1 P, भग 1U; 'c. friendship with the good' सता मैत्री प्रचिन-अभ्यस्य. -ION, CULTURE, कृषि, कर्षण, कृषिकर्मन् 1.2 अनुसोलम, भामिवृद्धि, संवर्धन, प्रबोधनं. 3 उन्नति, उ. त्कर्ष: 'c.bt the mind 'प्रबोधः, प्रबुद्धता; ' men of.' प्रमुखममसः-संस्कारवंतः- मनाः, व्युत्पत्राः; '. of learning' विवाभिवृद्धिः ज्ञानोबतिः, &c. -OR, है. कवीवलः, कर्षकः, क्षेषिन् m.2 अनुष्ठायिन् m., परिशीलयित ., संवर्धकः. OULVER, See DOVE. OUMBER, ... बाधू 1A, लिश 9P; कष्ट-दुःखं आवह 1P, अतिभारो भू. -8.लेशः, कैटकः, शल्यं, अतिभार:.-8OME, CUMEROUS, 8. कष्ट-दुःख-कर (/), शपद, अतिभारभूत. -0UMBRANCE, S. माहिभारः, शल्यभूतः, भारभूतः.2 उपरोधः, प्रतिवधः, प्रत्यूहःOUMIN, B. जीरकः, नरणः, कणा, अजाजी; blackc.' सुषवी, कारवी, पृथ्वी, पथः, काला, उपकुंचिका. OUMULATE, See ACCUMULATE. OUNNING, a. विदग्ध, धूर्त, चतुर.2 मायिन (नीf.), पंचमशील, विपलभक, कपटिन्. -8. विदग्धता, धूर्तता, चातुर्य, नैपुण्य, पटुता.2 कपटे, माया, पंचनं. शाठ्यं, ध्यागः, कैतवं, छलं. -LY, adv. चातुर्येण, विदग्धतया, धर्ततया, सव्याज. OUP, B. पात्रं, चषकः कं, भाजनं, काचपात्र. 2 पुटः, कोशः-पः; fond of the c.' पानासकः; taste the c. of misery' दुःखभाग भू. -v.i. आचूषणयंत्रण रक मुच् c. or मी 10; 'c.-board' लघुकोष्ठः; 'c. ing glass 'रक्तचूषणयंत्र; dry c. ing' घटिकया अलाम्बा वा आचूषणं. CUPID, G. मदनः, स्मरः, काम, अनंगः, कंदर्पः, मन्म था, मनसिजः, कुसुमधाणः, पंचशरः, मारः, प्रद्युम्नः, भीमकेतनः, कुसुमेषः, मकरध्वजः, पुष्पधन्वा, भात्मभूः, अनन्यजः, चिनजम्मन् and sim. comp. -ITY, B. लोभः, गृधनुता, अतिलोभः-स्टहा, लालसा, अतितृष्णा, लाभलिप्सा.2 कामुकता. OUPOLA, B. तोरणशंग, प्रासादमीर्ष. OUR, 8. शनक: See DoG. -RISH, I. चल, दुष्ट. .CURATE, S. उपयाजकः, पुरोहितपतिनिधिः. OURATOR, S. अवेधकः, अधिकारिन् m., अध्यक्षः, 'c. ot adepot' ग्रंथशालाधिकारी. OURS, O.. भाइ5U, स-मि-यम् 1P, नियंत्र 10,4- नि-ग्रह 9.P, अव-नि-11U, सह IPc. the horses' प्रगती वाजिनः (81);BOORTROL also. -8. मुखयण, मुखरखाला-ल:. त्रण, संयमः, निरोधः, &c. CURD, CURDLE, ... दधिरूपेण धीम, श्यै 14. -vt. धनीक 8 U, श्यै ., संहन् 2 P...पि. पयस्य, द्रप्सः-.-, -2D, a. दधिमय (पी.). 2 घनीभूत, श्यान, संहत. OURE, V. 1. ( disease ) किन desid. (चिकित्सात. ते), प्र-उप-शम . (शमयति), साध , प्रतिक 80, समाधा 30% ( persons) सुस्थ-प्रकृतिस्थ-नीरोगan, gen.ex. by मिर-गत-वीत in comp: 'RA ma was c. ed of his tever ' रामो ज्वरोपशमनाश्रीरोगः कृतः, प्रकृतिस्थः संजातः 'o. ed of wounds' निर्वणः कृतः निर्विषः, &c. -8. चिकित्सा, उपशमः, प्रती(ति)कारः, रोगोपशमः. 2 मुस्थता, स्वास्थ्य: 3 भेषज, औषधं.-ABLE, . साध्य; 'in-c. by physi. cians ' भिषजामसाध्य ( R. VIm.93); समनीय, प्रतिकार्य. -ATIVE, a. रोगहर, रोगन (मी.), व्याधिशमक, शांतिद. -ER, 8. चिकित्सकः. -LESS, a. असाध्य, दुरुपचार. OURIOSITY, s. कुतुहले, कौतुहलं, जिज्ञासा, कौतक, कतुक; oft. ex. by desid. nouns; 'c. to see' दिनक्षा.2 (Object of c.) अपूर्ववस्तु ., दुर्लभद्रव्यं, उत्कृष्ट व्यं. -OURIOUs, a. कुतूहतिन् (नी/.), जिज्ञास, कौतुकाक्रांतचित्त, कुतुकाविष्ट, सकौतुक; 'my heart is c. to know' जिज्ञासाक्रांतहदयीस्मि; oft. by desid.; 'c. to ascertain' उपलिप्सुः.2 अपूर्व, अष्टपूर्व, अद्भुत, चित्र, दुष्पाप, टुलभ दर्शनीय. 3 सूक्ष्म, विज्ञ, निपुण, विषक्षण, सूक्ष्मदशिन्. -Lx, adv. कुतूहलेन; सूक्ष्म, अदुत, चित्रं. OURL, S. चूर्णकुतलः, अलकः, करल:; 'hair thiok with c.s' कुंतलाकीर्णाः शिरोरुहा.. 2 तरंगः, अमि f.-vt. (केशान् ) आर्कच् ., व्यावृत् कर 10. 2 तरंगयति (D.). -... जिमीभ, वक्रीभ, आकुंच pass., व्यावृत् 1A. 2 तरंगायते (D.). -RD, -ING, 4. कुटिल, बाल, कुंचित; 'c. mass of smoke' धमस्योत्पीड: (U.3). OURMUDGEON, See MISER. CURRENT, a. प्रचलित, प्रचल, सर्वसमता - langu. ages c. in India' भरतखंडे प्रचलिता भाषा:.2 वर्तमान, वियमान; 'c. year'वर्तमानसंवत्सरः; 'c. report' जमवाद: 'c. moment' आपात: 3 सर्वसाधारण, लोकप्रसिद-विश्रुत.... लोतस् , प्रवाह, स्या, वेगः, धारा, भोघःoot opinior' साधारणमतोषः. -IY, adv. साधारणतः, सामान्यतः, लौकिकतया; 'o. known' लोकमसिह. -OURBENOY, . प्रचलन, प्रचारः, प्रसरणं: 'to gain o' प्रचलितभ, प्रस1P, यह . pass., सर्वसमत-a. report gained'तिबनवाद-12 Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ । प्रवाह, प्रार:.8ोच्चमा प्रचलितमुहा. संह 1P, संक्षिपू 8 P; यूनीक “to p. the CURRIER, अर्मकार, मारूm. matter short' किंबहुना; 'c. ing short my. OURRY, V..(favour) अतिवादस्त्या प्रसादं संपद् । speech' 1971187;c. to.or in, pieces ? c. or भाराN 10.2 ( horse) अश्वदे मुन्? P. खंडशः-लवशः-छिद्.-... उद्भिद pass., उत्प4A, 8(leather) परिष्क 8U, शुभ 0.4 Beat, q.v.; स्फुट 6 P.-8. छेदः, प्रहारः, आघात:.2कुल्या, जा'.comb' अश्वदेहमानी. तं. 3खंड:-डं, भागः, दलं, लवः, लेशः.4सरलमार्गः, CURSE, V... अप् 1, अभिशम् 1 P, शाप दा अविमार्गः. 5रीति, रूप, मार्गः, परति 10.3U ( with dat.), आक्रुश् 1 P; गई 1, 10 A. purse' थिभेदकः, चोरः; 'c.-throat' कंठच्छेदकः -शापः, भभिशापः, आक्रोशः.2 कंटकः, आधिः प्राणघातकः, घातकः (a.) मारात्मक, घोपत.-down, apto the tamily'कुलस्याधिः, कुलांगारः, कुल- भवच्छिद्, कनित्वा निपत् c.-off, निकल, म्यवरि .. पांमुल: 'ac. on thy tolly' धिक् स्वा मूढ.-ED, रच्छिद्, उन्मूल 10, बिनश 0.3 बिलुए .,अपनी 1P. a. सप्त, भानुष्ट; See ACCURBED. 4विच्छिद्, अव-मि- 7U, खंड 10, मिवार 10. OURSORY, a. क्षिभ, भसूक्ष्म, त्वरित : अनिपुण, मनन- -out, उत्कृत् c. 3 परि-सं-प. (मनसा), निरूप हित, स्थूल ; 'eyen at a c. glance ' स्थूलदृष्टयापि. 10, चित् 10, युज् 10.3 अतिक्रम् 10,4P,मात-Lx, adv. शीनं, स्थूलदृष्ट्या , अनिपुणे. . शी 2 AB See Excel. - TER, 8. छेदकः, m., CURT, a. हस्व, मेक्षित. -LY, adv. संक्षेपेण.-NESS, छिद् in comp.; ' wood-c.' काष्ठच्छिद्. -TING, S. ४. संक्षेपः, संहारः, संक्षिप्तता. -CURTAL, ... हस् छेदन, कर्तनं, &c. 2 खंड:-ई, शाकल:-लं, दलं.-a. c., संक्षिप् 8 P;संह 1 P; अवच्छिद् P, अल्पीक 8 U. तीव्र, तीक्ष्ण, मर्मभेदिन् (नी/.), मर्मस-छिन्, भरतर. CURTAIN, S. ज(य)वनिका, तिरस्करिणी, व्यवधानं, | OUTANEOUS, . ताप (ची f.), वासंबंधिन् (मी/), आवरगपट:; behind the c.' नेपथ्ये; 'c. lec- | त्वच् in comp.; 'c.disease 'वोगः. ture' शय्यानुशासनं ' bed c.' मशहरी, मशकहर.. CUTICLE, 8. बाह्यत्वच्., बाघचर्मम् .. -vt. आवरणेन प्रच्छद् 10, व्यवधा 3 U. OUTLABS, ४. खगः कपाणी. CURVE, V... नम c., अव-आ-नम् ., आकुंच ८., व. CUTLER, 8. रिकाकारः, शमकारः की 8 U, कुटिलीकृ, आवृज् 10. -8. नति/., आव OYCLE, . चक्र, आ-परि-वृति, पर्यायः कालचक्रं. मनं, वक्रता, आकुंचनं, अधनं. 2 वरखा.-a. आनत, ONLINDER, . गोलः, वर्नुलं.-CYLINDRICAL, a. बक, कुटिल, आभुम, जिम; Se CROOKED.-ATED, वर्तल, गोलाकार. 4. आभुम, वक्र, &c. -ATION, ४. आकंचन, आवर्जन, CXXBAL, मल्लक, मारी. बक्रीकरण. - ATURE, . वक्रता, वक्रिमन् m., कुटिल OrNIC, .. मनुष्यद्वेषिन् m. -AL, a. सदायक - ता, आनति f., वक्रीभावः. टिलशील, दुरात्मन्, बक्रभाव ; निंदाशील. CURVET, V.i.1A,वल्ग् 1P.-४. तं, वल्गनं. OINOSURE, S. ध्रुवः म्योतीरथः. OUSHION, 8. उपधान, उपबईः, पीठोपधानं. CUSP, s. अशिखा, अर्धचंद्रा.-ATED, a. सूच्य प, निशिताम. CUSTODY, 8. रक्षा, अवेक्षणं, रक्षणं, पालन, गति f. See | DAB, V... तिकद्रव्येण लघु तह 10.-.लयाघात:, CHARGE. 2 निरोधः, बंधनं, कारानिरोधः, भासेधः. निषक:. 2 लघुपिंड:. 3 क्षिप्तपंक.. CUSTOM, 8. आचारः, संप्रदायः, व्यवहारः, रीति, DABBLE, O... सिन् 6P, प्रोक्ष 1P, सिप BP. अनुसारः, क्रमः.2 करः, शुल्क, राजस्वं; 'c. house' | -v.i. जले-के-क्रीड 1P; 'd. ing in books' शुल्कस्थान; the officer of e.s' शौल्किक:.-ARY, पनवाग्राहि पांडित्यं (H. 1), शामचुंबनं. -EB, .. आचारिक-व्यावहारिक (की f.), प्रचलित, लोकसिद्ध, जलक्रीड: शाबचंबकः. लौकिक (कीf); gen. by आधार in comp.; 'to DAGGER, 8. कपागः, छुरिका, कर्तरी, अतिपुषिका; take flowers as is c.' 3779117STU (M. 4); 'atd.s drawn' सदाववैर . आचारलाजाः, &c. -ARILY, ado. यथाम्यवहारं, सं• DAGGLE, B... मलेन दु . (दूषयति), पकिन लिप प्रदायानुसारेण, प्रायशः, यथाचार. -2R, 8. ग्राहकः, 6P. क्रेन M., नित्यक्रयिन् m. DAILY, See under DAY. Our, V... लूप, छि7 P,कत् 6P, दो 4 P, DAINTY, a. स्वादु, रुबिर, सरस, मिष्ट.2 ललित, को. प्रा6P,छो 4 .2 भिद 1 U, खंड 10%; 'c. ing मर, मृदु, मूक्ष्म. 3 अतिविनीत, भतिसभ्य. -..मि. to.the.quick' मर्मछिर-भि, मर्माणि कंतत्; •c.. विशिष्ट भोजन, स्वावलं, भोजनविशेष:.-LY, ade. स्वाahole through' P, निर्मिद. समुह ; | दुतया, ललित, कोमलं. -NESS, . स्वादुता। कोमलता, Foreigun'मतिका-कवि-l ombon'| लालित, विकास, विषम:. commar,/. आधार Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ DAI DAISY, . दुग्धशाला, दधिमंथनगृहं; 'd. maid' गो. पकन्या, आभीरी, गोदोहिनी. DALE, . दरी, कंदर, उपत्यका. DALLY, .. विलस 1 P, विभ्रम् 1, 4 P, क्रीड् 1 P, रम् 1A, विह 1P. 2 Delay, q. v. ANCE, S विलासः, विभ्रमः, क्रीडा, विहारः, कामचेष्टा. DAM . सेतु:, जलावरण, धरणः ४ मातृ, जननी, अंबा, प्रसू:. . . (up ) (सेत्ना ) जलं निरुधू 7 U or संस्तंभ 9P. (84) DAMAGE 8. हानि f., अपकारः, अपायः, माशः, ध्वंसः. 2 (of things in use ) क्षय:, क्षति f., उपक्षयः, अपचयः. 3 निष्कृति f., प्रतिफल, क्षतिपूरण. . . नि अक्-क 8 U, क्षि, नश् , दुष् . ( दूषयति ) 2 हिंस7P, क्षण 8 P. DAMASK., 8. चित्रदुकूलं. -0. t. Variegate, पू. v. DAME, 8. आर्या, भवती ( in addressing ) 2 बी, 'गृहिणी ; ' old d.' वृद्धा मां, पुरंत्री. DAMN . . दंड 10: See CONDEMN. 2 नरकदंड 'आदि‍ 6 P, नरके निपत् c. 3 गई 1, 104; See OENSURE. ABLE, . गर्ल, निंय. 2 नरकदंडाहे. -ATION, 8. निरय- नरक- वास; नरकदंड:, नरकयातना, विनिपातः, अनंतदंड :- यातना. DAMP, C. क्लिन स्तिमित, आई, जलक्षित, उन्न; bo bo d.' हिंदू 4 P. 2 विषण्ण, म्लान, भवसन, भग्नोत्साह. - 8. क्लेद:, जलावसेकः, स्तेमः 2 बाष्प:, भूमः. 3 विषादः, म्लानता, उत्साहभंगः ०.८. क्लि C., उंद् 7 P, आर्दीक 8 U. 2 भंज 7 P, खंड 10, ध्वंस् ., भमाश कृ, भगं ध्वंसं कृ; ' do not d. his onergy तस्योत्साहभंग मा कृथाः; 'd. ed by defeat' पराजयेन भग्नोत्साह: -ISE, . आक्लिन, ईपदाई - NESS, 3. आईता, क्लिनता. DAMSEL 8. कन्या, बाला, कुमारी, बालिका, युवति-तां f.; 'd's child' कानीनः (नी f. ); 'celestial d.' अप्सरस् /, स्वर्गमा योषित्. DANCE, .. नृत् 4 P, नट् 1 P; ' who always ds attendance ' यः अहनिशमुपरचितांजलिः (अविदैवतमिव ) स्तोति (Ka. 109 ) ; or merely सां'जलि उपस्था 1A or उपास् 2 A -0. ८. नृत् C., संचल c. s. नृत्यं, लास्यं, तांडवं नाटयं पादन्यास :. - EB, 8. नटः, नर्तकः, कुशलव:, शैलूष :; 'male d. in a female dress ' भ्र (भ्र ) कुंसः, भ्रूकुंसः -ING, 3. नाटयं नृत्यं; 'd girl' नर्तकी; 'd houseschool' नृत्यशाला; 'd. master ' नाट्याचार्यः. DANDLE, . . अंके निधाय लल 10. DANDRIFF, 8. नज्जा दारुणं. DANDY, 3. सुबसनः सुभगंमन्यः ; दांभिक DANGER 3. भयं भीति f., शंका, संदेहः, संशय: 2 आपद्- विपद्, अपायः, अनर्थः, व्यसने, संकट, दुर्ग, कृच्छ्रं कट:-टं; 'd to life जीवितसंशय: ; : the DA hour of d. ' आपत्समय: 'money is in d. of being lost ' द्रव्यापहरणस्य भयं वर्तते; ' without any d. ' अकुतोभय ; 'brought into d. ' मंत्रयित; ' attended with d. ' संदिग्ध, संशयदोलारू. - ०.८. संशये पत्., संशयस्थ a. कृ 8 U. -008, ९. संकट, संबाध, विषम. 2 भयावह, भयंकर, भीतिमद, भयहेतुक; oft. by (8.) in comp. 3 संदिग्ध, शंकाक्रांत, संशयापन, बिपञ्जनक; '&d man ' अविश्वास्य:, घातुकः -OUSLY, ads. भयपूर्वक; 'my brother is d. ill' मम भ्राता जीवितसंशये वर्तते. DANGLE, . . कुल 1 P, लुट् 6P, च् 1 P, लंबू 1 i. A; ‘d. ing at the feet' पादलम, चरणलोल. DAPPLE, v. ८. चित्र 10, कर्बुरी 8U, कल्माषयति (D.).ED, (. चित्र, कर्बुर, कल्माषित, शबल. DARE, 0.1. धृष् 5 P, उत्सह 1 A; साहस कृ 8 U, शक् 5 P... आहे 1 A 8. आह्वानं, बोधसंरावः - ING, 8 साहसं धार्य, धैर्य, प्रगल्भता, निर्भीकता. 4. साहसिक (की j.), निर्विशक, भ्रष्ट, शूर, प्रगल्भ, निर्भय. - INGLY, adv. धृष्टं, साहसेन; प्रगल्भं, निर्भयं -INGNB8, 3. साहसं धृष्टता, &c. DARK, अंधकारमय (यी), तिमिरावृत, तमोवृत, तामस (सी f. ), तमस्विन् (नी f. ), निष्प्रभ, सतिमिर, सांधार. 2 कृष्ण, श्याम, नील. 3 अस्पष्ट, गूढ, दुर्बोध. 4 पाप, दुष्ट, खल, गह्ये, निय; 'd. in soul' समोवृत्ति, पापात्मन् ; 'd thoughts' पापसंकल्पाः -3., NESS, 5. अंधकारः, तमस् ", तमिला-ल, ध्यांसं, निमिरं ; ‘quality of ( tendency to ) d. ' तमोगुण: ; ' slight d. ' अवतमसं; ' pitchy ( blinding ) d. ' अंतमः, सूचिमेयं तमः in the d. ' रजनीतिमिरे ; 'all-pervading d.' संतमसं 2 गू ं रहस्यं; 'I am still in the d. about the matter ' तस्यार्थस्याहमयाप्यनभिज्ञः न किमपि वेनि -EN, .८. अंधक रयति (D.), तिमिरेण आवृ 5 U, तिमिरेण भाच्छद्र 10. 2 (fig.) कलुषयति- कलंकमति ( D.), दुष्.. ( दूषयति ); 'face d.ed with fury ' कोपकलुषिताननं. - .. अभीभू 1 P. -18, ईषत्कृष्ण, आनील. - Lx, adv. सांधकार, अस्पष्टं भव्य, गूढं. - SOME, a. निष्प्रभ, तमोवृत. DARLING, मित्र, प्रियतम, दथित; ex. by जात, तात. - 8. स्नेहपात्र, वत्सः, जातः, दयितः. DARN, 8. वनसंधि:. . ८. जीर्णवसागि सि 4 P; or संधा 3 U. ; DART, 8. अनं, शल्यं, शंकु:.- 2 बाण:; See ARROW. - .. मुत्र- क्षिर 6P, अस् 4 P, पत् , विसृज् 6P, ( with loc. ) . . . जवेन सहसा सवेगं - उन्था 1 P, or पलाय 1 A. 2 3 स्फर 6P, विलस 1 P; 'd on ' रभसा-मवेन प्रचल् 1 P or आपत् 1 P or अभि 1 P. Daar सहसा उदि 2 P or आविर्भू 1 P. - भसा प्रक्षिप्6 Por पर भा- श्रत्मा Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1A. इ20%3 d.ed her head against arock' ज्योतिस्.; 'd. star प्रभातमक्ष d.time' दिनकाम, प्रस्तर तस्याः शिरः भाजने. 2 मृद 9 P, प्रभंज 7P, दिनसमयः; ' being in thed.' दिवानन ( ); मंडशः18U, चूर्ण 10, विद 10%; 'the ship was during d. ' दिवा.-DAILY, a. दैनिक-प्रत्यहिकd.ed to pieces ' पोतः खंडशो भगः,-सहस्रधा वि- आहक (की.), दैनंदिन (नी/.);'d. business' दीर्णः-(प्रतिघातेन) शकलीकत:.3 अवक6P; उ आहिक, नित्यकर्म.-adv. प्रति in comp. with 1P, सिन् 6P.4 संमि 10. 5 विनश् ., म्यामृज 'day'प्रत्यह, प्रतिदिनं दिने दिने, भारko. 2.P or c., विलुप्.-.i. (against) आपत् 1P, DAZZLE, V... (the eye) चक्षुषः तेजःप्रतिहत् 2.P आ समा-न. 2 शकलीभू 1 P, विद-प्रभंज् pass.; (Ka. 43 ); ने प्रतिहन्. -ING, a. दुमेक्ष्य, इनिd. off' अवेन पलाय 1 A or अपम 1 P. -8. सं रीक्ष्य; 'of d. splendour' प्रभाविशेषोदयदुनिरीक्ष्यः • घः, समाघातः, अभिघातः, निष्पेषः, संमर्द:.2 प्रहारः, (R. VI.5); नेषमतिघातिन्, (विजित्य नेवप्रतिषातिभाषातः, आक्रमः.3 प्रागल्भ्पं, धीरता, उत्साहः. नीं प्रभा K.v.20). DASTARD,-LY, Sec COWARD,-LY, DEAD, See under DIE. DATA, S. स्वीकृतानि तत्त्वानि; उपन्यासः. DEAF, a. बधिर, श्रोत्रविकल, भकर्ण, एड%3 d.and DATE, 8. खजूरः -1.2 कालः, निथि m.,f. काला- dumb' एडमकः. -EN, C... बधिरयति (D.), अधिः, लेखनदिवस:-तिथि:-दिन; out of d.' व्यवहा- | कर्ण रहन् 2P, बधिरीक 80% d. ing. all रातिकांत.-... दिन-तिथि-लिख 6P.-v.i. (from) directions with cries of alas' ritararat आरभू 1 A ( with abl.); विशिष्टकालादारभ्य प्रवृत दिशो बधिरयतः. - LY, ade. बधिरयन् ; अभूतिपूर्व -NESS, . बधिरता, एडता, अषणाक्षमता. DAUB, V.. लिपू 6P,अज7P, दिह 2 U.-. ले- DEAL, 8. वाहुल्यं, प्राचर्य; 'a good d. of "बा, पः, विलेपनं. 2 कुचित्र, कदालेख्यं. -ER, s. लेपका. प्रवर, भरि, विपुल; a good d. of corn' • 2 अकुशलभित्रकरः. -४, . श्यान, सांद्र. बहुधान्य; 'agood d.' (ude.) अत्यतं, बड़, भृक्ष, DAUGHTER, 8. कया, दुहित /., तनया, पुत्रिका, आ गाई, अति or F pr.; मतप्त, अतिकश, &c. 2 देवदाक त्मजा, सुता, पत्री, नंदिनी; oft. ex. by Patrony- 1.-... विभज् 1 U, परिकप ., पृथक पृथग विम्यmics; d. of Parvata' qatt;.d. of Janaka' स 4 U.2विक 6U, म्यम् 4 P; d. blows' जानकी; 'd.-in-law' स्नुषा, वधः. ष्टिना प्रह 1 P, आघातं-प्रहार-कृ8 U. -.i.(in) DAUNT, V.t. प्रम् c., भी c., उत्साह-धैर्य-भं 7P, पण् 1 A, व्याप 8A; क्रयविक्रयंक, व्यवह1P; भग्नाश 18U, धैर्य स्खल् c. -LESS, (UND.-ED), he does not d. in missiles TFT stinti४. निर्भीक, निर्भय, अजातशंक, अभीत, अस्खलितधैर्य. मेषु (U.5). -with, आचर् 1 P, वृत् 1 A, व्यव-LESSNESS, S. अभय, विशंकता. ह.2 प्रतिक 80%; निरुध् 70% स्पर्ष 1A; See DAW, S. द्रोणकाकः. CONTEND. 3 विधा 3U, वशीक, विनी 1P3B DAWDLE, V.विलंब 1A; कालं 1 P or क्षिप 6 P. 'easy to d.' विधेयः, वश्यः . -EE, B. पणिम् m., DAVN, 8. उषस् f,n., प्रत्यूषः, प्रभातं, विभातं, दिनमुखं, आपणिकः, विपणिन् m., क्रयविक्रयिन् m. 2 व्यवहाभरुणादयः; it isd.' प्रभाता रजनी.2 उदयः; रिन्-व्यापारिन्-व्यवसायिन् m. d. in wood 'काष्ठ'd. of liberty' स्वातंत्र्योदयः ; ' be व्यवहारकः. -ING, . वाणिज्य, निगमः, विपणः, क्रयlonging to the d.' उषस्य, प्रभातीय, (.) in विक्रयः.2 व्यवहारः, व्यवसाय:, आचरण, म्यापार:comp. -v.i. आविk 1P, उद्भिद् pass., उगम् टित, क्रिया, कर्मन् ।., वृनि., वर्तनं. 3संव्यवहारः, 1P, प्रभा 2 P; - before the day d. ed' अप्रभा . संसर्गः, संगमः. तायां शाँ ; ' the day d.ed 'प्रभाता रजनी. DEAR, 4. बहुमूल्य, महा-ई, महामूल्य. प्रिय, दयित, DAY, s. दिनं, दिवसः, वासरः, अहन ॥., वारः; 'a बलभ, अभिमत, इष्ट, कांत, अभीप्सित; 'd. triend' lunar d.' तिथि m.f. d. by d.' दिने दिने, हृदयंगमःसखा; 'as d. as one's lite' प्राणपियअनुदिवस, प्रत्यहं; by d.' दिवा; · the next d." सम.3(As a term of endearment) दयित, परेयुः; the d. before' पर्वेद्यः - another d.' कांत, जात, वत्स, प्रियाd. Janaki' प्रिये जानकि अम्येय:: - the other d.'अचिरं; d. and night' वत्स राम, &c.-adv., -LY, बहुमस्पेन, महार्पण. 2 अहर्निशं, अहोरात्रः, दिवारा, नदिक; 'all d. long' अत्यंत मुप्रियं, सुप्रीत्या, अति-मु-pr. 3 अहो. बत, हा, अहर्निश, रात्रिंदिव, दिवानिश-रात्र; till this d.'अ- हंत, अहह. -NESS, .. प्रियता, अभीष्टता, प्रीति 1.2 प यावत् 'the d.after to-morrow'परश्वः; 'he बामस्यं, महार्घता, महार्यः. gained thed.' तस्मिन् दिने स विजयी बभूव; 'd.. DEARTH, .. भिक्षं, दुकाल: . telt'मीवाकः, . • break' See DAWN3 d. labour बात, दैनिक कर्म याम:..2:भभावः, भमामि J., विरह, दुर्लभता. . d.labourer'ातीनःd. light' सूर्यप्रकाश दिन..| DEATE, Soo undor DIE. . Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ PRIMA...प-नि-लिए 1P,विवार 10, निक DEOARITATTS BARBAD. 7.OMT8U, निरस 40. DEPAY, Virpaas., ML-स-या-12PT4P, BMAK... 1P, मोकाया भवत.... अब- स paus., जम् 1P, अवसद् 1 P; मल 1.P. | 4P, प्रली 4A,मै-स्ले-ग्लै 1P, 4% withd.DIBA, o.t. Ex. by 5 8 U with Base'q. V.; ed leaves' प्रपर्णः-शीर्णपर्णः-(पक्ष:).-.t, 0ausal अपकर , पदात् पम् c. or o. or च्यु of roots above, -अक्षयः, अवसाद, जर्णिता, हामः, . सक, अवज्ञा 9U. PMENT, 8. अपकर्षः, भभिभवः, | प्रलयः, नाशः, भपचयः क्षामता, ग्लानि . -ING, याच्याबने, लघुकरणं, अवमानना, अवज्ञा.2 अप-नि- क्षविन (णी.), क्षीयमाण, विशीर्यमाण. . का माधोगति , मीपस्थिति . DECEASE, ७. i. मृ 6 A, उपरम् 1 PS DIE. DIR, बिबादः, वादप्रतिवादः, वादयुख, विचा- - मरणं, मृत्युः, निधन ; तनुत्यागः, उपरमः,संस्था सवितर्कः, हेतुवाद:. -0... विचर ., वितर्क 103 | न. -ED, a. Dead, g.v. S ARGUE. -v.i. विवद् 1 A, विमलम् 1 P, बा- DECEIVE, B.t.i10, प्रन ., प्रभू 0., अम् . अामह-मादयुर-8U. -PR, S. वादिन् m., वितर्क (भ्रमयति), मु . See CHEAT%; 'you are भू-विवादकतनोतुबादिन् m. -PUL, a. वादप्रिय, विवा much d.ed (in thinking so)' महाश्रमोयं तब. दशील, बादार्षि. WER, . वंचकः, प्रसारकः, कितवः, मायिन् m., भूतः, PRBAVOE, O..दुप् . (दूषयति), नश् ., सत्पथात् पाठ:.-DEOEXT, -DECEPTION, . प्रतारणा, क. पु. or Sc. 'd. agirl.' (कन्यां) दुष् ., पट, उपन् १., छल, पंचना , कैतव, माया, विप्रसभः, धूए क., सतीत्वा अं ., क्षतयोनिक.-8. कामावेशः; कूट, अतिसंधानं, 'उपधिः. 2 मोहः, भ्रमः. -POL, विषयोपभोगः, विषयनिरति. -BE, . विषयिम् m., -DECEITIVE, a. कपटपर, बंधक, धूर्त, बंचनशील, विषयासकः, कामासक्तः, विषयोपभोगरतः.2 दुराचारः, कपाटन्, मायिन्, छाधिक, शठ, कितव. 2 भ्रमकारिन्, दुचारतः, बंटिनवृत्तः. -ER, B. दूषकः, नाशकः, मोहिन, भ्रांतिजनक, मोहोत्पादक. -FULLY, adv. -ARY, विषयासति , कामासनता, विषयोपभोगः, सम्याज, छपना, मायया, सकपट, छलेन. व्यसन, विषयित्वं. DECEMBER, S. सहस्यः, मार्गशीर्षपोषी. DEHATURE, . प्रतिज्ञापत्र, नियमलेख.. DECENNIAL, a. दशवार्षिक (की.), दशवर्षीय-ण, DPATLIPAPE, O... तेजो 1 Por नश् ., . | दशवर्षस्थापिन्. (पति), दुलीक 8U, भीनीक. -ED, a. दुर्बल, DECENT, a. विनीत, सविनय, समर्याद, शिष्ट, सभ्य.2 श्रीण, का, अशक, साम.-DEBILITY, . दौर्बल्यं, युक्त, उचित, योग्य, उपपत्र, शिष्टाचारानुरूप, साधुसमत. अकिडीमता, क्षामता, कार्य, तेजोहान, शकिक्षयः, -LY, adv. सविनय, सभ्यतया युक्तं, यथात, यथोषितं. शक्तिपात भशकता. -DECENCE,-CY, इ. विनयः, सभ्यता, मर्यादा, लज्जा, DEBIT,... देयधनभागे लिख 6 P. शालीनता.2 औचित्य, युक्तता, उपपत्ति, यथार्थता. DEBONATR, . सभ्य, शिष्ट, सुशील, मुविनीत, आर्यः | DECHARM, P... मंचं प्रतिक 8 U. -x, adv. सभ्यवत्, सविनीतं. DECIDE, . निर्जी 1P, व्यवसो 4 P, निमि 5 U, DIABT, 8. wot; pay off or discharge a d.' परिच्छिद् 7 P, अब-संप्र-धू 10; 'd.acase' कार्य मणं हा 3 Uar शुध., अनृणतां-भावृष्यं गम् 1 P; निर्णी, व्यवहार गए 1P or भवेभ 1A; 'perplexed "he paid off the d. of his master by his life' so as not being able to d.' अपरिच्छेदाकुल (S. लामिभरानृण्यं गतः (M.5), 'discharge of a.' 5).2 निष्प ८., साधू c. -AD, a. निमित, शुष, मढ, गणशोधन-निस्तारः, मणमोक्षः, involved in d. स्थिर स्थिरो विश्वयः 'd. or firm resolution'; यस्त, कपिन् (नीf); 'run into or incur d. असंदिग्ध, नियत, म्यवस्थापित. -RDLY, adv. असेइ क पर P; 'tree from d.' भनण. शर्य, नून, नियती See CERTAINLY. -RR, B. निणेत POR..णित् m., अधमर्णः. m., निधायक प्रमाणपुरुषः.-DEOISION, 8. निर्मयः, DRONDE, A d ot yean'दशवर्ष. निमयः, व्यवसायः, संप्रधारणं, परिचोद:.2(Final PROADANAY, अयः अपातः, अवसादः. result) निर्णयः, निष्पनि.-DEOSXVE, . संशDROMGON, B. दशा, दशभुजः यच्छिद्, निर्णायक, असंदिग्ध, निमयकारिन् निधायक; DHOME, wiकटक-शिविर-त्या 1 P, कटकनिये — said inad.ly stern tone' परिच्छेदनिारमाह सहभब 1P or भषमाम् 10,4P, सहसा मला स्म (Ka.277).-Ex, adv. सनिमय, भसंदिग्ध, 1Aor भपक्रम. -MENT, B. कटकत्यागः, भपसर- सनिर्णय ढं, स्थिरतया. पलायन भपगमनं. DECIDUOUS, a. पाठक, पतनशील, शपिन्, भस्थापिन्. PROANE, ... काचया 10.or निक्षिप 6 P.-3R, | - NESS, भवपातः, विसः, पतनशीलता. 200 कामपा, पी. Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SI DECIMAL . दसक, दगुणित. -०. दशांश:. DecrMATE, . ८. दशमांझे यह P; दशमं पुरुष उद्ड़ 1 P. DECIPE, . . ( a letter &c.) मिर् अनु वच् ०., ( गूढासराणि व्याख्या & P, स्पष्टीक 8 U, व्या-क विशदीक. ER, 8 व्याख्यातृ m., विवरणकृत् m. -ING, 8. व्याख्यानं, स्पष्टीकरणं. 10; See 8. नौतलं, DECK, v. t. - 8 U, 10, ADORN. 2 भाच्छद् 10, आस्तु 9 U. नौका. DECLAIM, v. i. ( against ) अपभार 1 A, निंद्, 1P, आक्षिप् 6 P; See ABUSE. 2 सालंकारं नू 2 ए, वाक्तांडव 8 UER, DECLAMATOR, 3. बा क्पटुः, वागीशः 2 निर्भर्त्सकः, निंदक: DECLAMATION, 8. सालंकारं वचनं शब्दपांडित्यं वाक्चातुर्थं, वाक्तांडवं. DECLARE, . . बद्र 1 P, कथ् 10, ख्या 2 P, भाप्र या c. (ख्यापयति ), प्र-काश् ०, प्रकटीक 8 U, उद्- 10, नि आ-विद्र, अभिधा 3 U. 2 उदीर C., उच्चर् (., कृत् 10; स्मृ 1 P ( in scriptures ). -.:. स्वमतं अभिप्रायं-निविद् c. or ज्ञा c.; 'd. for ' भवलंब 1 A, आभि 1 U; the army d. ed against its king' स्वराजानं परित्यज्य प्रतिपक्षं समालंबत सैन्यं. - ATION, 8. प्रख्यापनं, प्रकाशनं, आख्यानं, शापनं, कीर्तनं, निवेदनं. 2 उक्ति f., बचनं, भाषण, प्रतिज्ञा, उपन्यासः - ATORY, 0. ख्यापक, ज्ञापक, निवेदक, वाचक, सूचक, अभिधायक. -EDLY, adv. स्पष्ट, व्यक्तं, प्रतिज्ञापूर्वकं. DECLINE, . . क्षयं हासं या इ 2 Por गम् 1 P, अवसद् 1 P, क्षि pass. ; लस् 1 A, ध्वंस् 1 A, अपचि विशु - pass. 2 त्यज् 1 P, विचल् 1 P, निवृत् 1 A भ्रंश् 1A, 4P. 3 परिणम् 1 P, आ-अव-नम्, अस्तं गम् 1 P, अस्तमवलंबू 1 A; अनेन समयेन परिणती दिबस : ( Ka. 47 ) the sun had d. ed' &c. - . . प्रत्याख्या 2 P, प्रत्याचक्ष 2 A, प्रत्यादिश 6P, अपाक 8 U, परिवृज 10. 2 आ अव-नम् c. ( नमयति ), अपकृ‍ 1 P, आवृज्. 3 शब्दरूपाणि आख्या or कथ् 10. 8. हास:, क्षयः, परिणति, पातः, अवसादः, ध्वंसः, अपचयः, अस्त ; ' in the d of life, in d.ing years' पश्चिमे वयसि, परिणतवयास. 2 देहक्षय:, क्षयरोग:. -ATION, 8. भ्रंशः, क्षयः, च्युति f., &c. 2 वक्रता, अवनंमनं आवर्जनं. 3 क्रांति, अपगमः. -DECLENSION, 8. विभक्तिरूपाणि, शब्दविकारः. 2 8) बिदु .rrION, इथचरण, व्याकरणं, विशेषः, लिय DECOMPOUND, v. t. gaffer 10. 2 Decompose, q.v. DECORATE, .८. भूष 10, प्रसाद ०., अलंक 8 मं 10. - ION, 8. प्रसाधनं, मंडन, भूषण, अलंकारः, परिष्कारः, आभरण. 2 आकल्प:, वेषः, नेपथ्य, प्रतिपरि ) कर्मन् N. OR 3. प्रसाधकः, विभूषकः. DECOROUS, विनीत, सविनय; युक्त, उचित; Sea DRCENT. -DECORUM, 3. विनयः, मर्यादा, सभ्यता, शिष्टाचार:, सुरीति f., सौजन्य. 2 युक्ता, भौचित्य: DECORTICATE, . ८. स्वयं निष्कृष् 1 P, निस्स्वचीक 8 U, निर्वल्कयति ( D. ) . क्षयः. Deoxxvers, अवसर्पिणी भूमिः, उत्संगः. -os, Deonrvous, #. प्रवण, अवसर्पिन्. DECOCT, v. t. 1 P, q1 P. ION, . 14, कषायः यं निर्यासः. DECOLLATION. 8. शीर्षच्छेदः. DECOMPOSE . . पृथक क 8 U, व्या-क, दिल्ली ०.० 1 DECOx, v. . कपटेन आकृष् 1 P, वि, मुह ं म C., प्रत .; See OREA. 2 पाशे बंधू प्रहं 9. P.. DECREASE, v. i. after pass., 1 P or याद 2 P, अवसद् 1 P, हस् 1 P, भस्पीभू 1 P, न्यूनीभू, अपचि pass. . . इ ., अल्पीकृ 8 U, न्यूनीकू, लघयति (D), जन् 10, भवनि 5 U. = 3., DEOREMENT, 8. व्हास, क्षयः, अपचयः, अवसाद:, न्यूनता-त्वं, अल्पत्वं. DECREE, ७. ८. आदित् 6 P, आशा ० ( ज्ञापयति ), शास् 2 P. 2 दा c. ( दापयति ), ऋतू, ०. विधा 3 U, दातु निर्णी 1P... व्यवस्थाद्वारेण निर्णी, शासन व्यवस्थां विधिं कृ; विचर ., तीर 10. 8. स्वयंस्था, शासनपत्र, व्यवस्थापत्रं विधिः, राजाशा; भा-निदेश:, आज्ञा, शासनं. DECEPIT . जराक्रांत, जरातुर, जीर्ण, जरापरिणत. - UDE, (d. age ), 8. जरा, वार्धक्यं, जीर्णावस्था, जरावस्था. DECRECENT a. क्षयिन्, क्षीयमाण, क्षयिष्णु. DECRETAL, 3. विधिसंहिता. DECRY, . . अप-परिषद् 1 U, निंदू 1 P, आदिपू 6P, अपलप् 1 P. -AL, 8. परिवादः, भाक्षेपः, भ पलपनं. DECUMBENT . शयान, संविष्ट, निषण्ण, उपविष्ट. DECUMBENCE, 8. शयनं, सम्योपवेशनDECUPLE, . दशगुण. DEDICATE, . . उत्वज् 6 P, निक्षिप् 6P, प्र-दि-नियुज् 7 A, 10. 2 प्रतिष्ठा C. (-ठापयति ), संस्कृ 8 -D, उप .; (books) सम्-त्र . ( अर्पयति ), निविड् -ION, 8. उत्सर्गः, विनियोगः, प्रतिष्ठा, संस्कारः; समपेणं, निवेदनं. DEDUCE . . अणुमा 2 P, 34, जह 1 भववई 1 P, निर्गी 1 P, उपलक्ष् 10. - IBLE, . आनुमानि क (की f. ), अहनीय. -MENT - DEDUORNON, अनुमानं, अनुमिति, दहन, अहा, भववाह:: DUCTIVE, a. engifera (tf.). anantar. D ; adv. Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 13 D ( 88 ) Docr... वियुज् 10, अवच्छिद् 7 P, उह 1 P, व्यवकम् 10, जन् 10. -ION, 8. वियोजनं उद्धारः, म्यवकलन, उद्धृतांशः. - BED, 8. कर्मन् N., कार्य, क्रिया, कृत्यं चेष्टितं. 2 अप्रमाणं लिखित; ' sale d. ' विक्रयपत्र; ' title d. ' भागमः. 8 तत्त्वं, अर्थः, वस्तु . DEEM, v. ८. मन् 4 A, गण् 10, अवगम् 1 P, संभू . DEEE, गंभीर, गंभीर, अगाध, गहन, गाढ. 2 ( of sound) मंत्र, धीर, गंभीर, मांसल, घन. 3 of colours ) घन; 'd. rod' घनारुण, सुरक. 4 निम्न, नीच. 5 गहन, दुर्बोध, निगूढार्थ, अगम्य 6 गभीरबुद्धि, दूरदृष्टि, विदग्ध; 'd. darkness ' अंधं घोरं तमः, संतमसं; 'she is din love' रगतमन्मथा सा ( S. 3); 'd. sigh' दीर्घनिश्वासः; ' d. love' दृढबद्धं प्रेम, गाढानुरागः; .' water knee-d. ' जानुदत्रं मात्रं इयस जलं. 8. Sea, q. v.; 'd. of night' frafer:; dreifa ƒ. .. EN, ०.८. गंभीरीक 8 U, घनीकृ, वृध् . -LY, ,adv. गार्ड, घनं दीर्घं; अत्यंतं, अतीव, नितरां, निर्भरं, भू 'sighing d. ' दीर्घं निश्वस्य; 'd sorry ' शोकमन, अतिदुःखित; 'd rootod' बद्धमूल. NESS-DEPTH, 3. गांभीर्थं, गाढता, घनता, अगाधसा ' d. of meaning' अर्थतो गौरवं ( Mal. 1), अर्थगौरवं 2 उदरं गभीरस्थानं; ' the d. of lower 're gions ' पातालोदरं. 3 वेधः, वेधनं. 4 मध्यं. DEER, 8. मृग, हरिण, कुरंगः, कुरंगमः, वातायुः, अजिनयोनिः ; पृषत् m., कृष्णसारः, रुरुः, शंबरः, रौहिषः, वातप्रमीः ( varieties of d. ). DEFACE, .. विनश् , उच्छिद् 7 P, विलुप् 6 P or c., ब्या-अप- मृज् 2 P. 2 विकृ 8 U, विरूप् 10, दु . ( दूषयति ). ER, 8. दूषकः, विनाशकः. -MENT, 8. लोप:, उच्छेदः, दूषण, नाशनं. DEPALCATE, .. यूनीक 8 U, हस् , अवच्छिद्र 7 P, अन् 10. =ION, 3 व्हास, अवच्छेदः, न्यूनता, अपचयःः DEF BAFPPLE. -. पराजयः, परिभवः, पराभवः, अभिभक, भंगः. 8 व्याघातः, भंगः, प्रध्वंसः DEFECATE, . ८. मलं ह 1 P, शुध्C., निर्मलीकृ 8 U. - . निर्मल, शोधित, हृतमल. -ION, 8. शोधनं, मलहरणं. DEFAME, . . परि-अप चद् 1 U, अपभाष 1A, आक्षिप 6. P, गुणान् अपलर 1P, अभिशंम् 1 P. -ATION, 8. परि-अप-वादः, आक्षेपः, अपभाषणं, निंदा, अभिशंसनं. - ATORY, . परिवादक, गुणापबादक, if (f.), आक्षेपगर्भ. ER, 8. परिवादिन् ... गुणाबवादकः, आक्षेपकः, निंदकः. DEFAULT 8. अपराध, दोषः व्यतिक्रमः, अननुष्ठानं, लोप: 2 अभाव:, असंभवः, अप्राप्ति f.; 'in d. of fine ' असे दंडे, दंडदानाभरि -ER, 8. भपराधिर 10. नियमलेषिन, नियमन्यतिक्रामिन् 202. PRASANCE, 8. लोपः, व्यतिक्रमः, नियमभंग :- लोपः. DEFEASIBLE, . लोपनीय. DEFECT, S. विकार:, दोष, छिद्रं वैकल्यं, न्यूनता; ' bodily d.' अंगविकारः, व्यंगता. 2 अभाव:, विरह:. -IVE, C. विकारवत्, दोषयुक्त, सदोष, विकल; अंगहीन. 2 असंपूर्ण, असमग्र, अपर्याप्त न्यून. DEFECTION, 8. त्यागः, उत्सर्गः भ्रंशः, च्युति f. DEFEND, v. ८. रक्ष् 1 P, पा 2 P, त्रै1A, परित्रे, पा. ( पालयति ) ( with abl. ); See PROTECT. 2 ( In law) उत्तरं दा 3 U, पक्ष समर्थ 10. ANT, 8. प्र त्यर्थिन 72., प्रतिवादिन् m., अभियुक्त : BR, 8. रक्षकः, गोप्तृ., त्रातृ-रक्षित 2, पालक, पः in comp. - DEFENSIVE, . रक्षक, पालक, निवारक, आत्मरक्षक. 8. आत्मरक्षा, स्वपरित्राणं, शत्रुनिवारण. DE FENCE, 8. रक्षा, गुति f., रक्षणं, त्राणं, पालनं. 2 - तर, प्रत्युत्तरं व्यपदेश: -LESS, 1. अशरण, अरक्षित, अनाश्रय, अनाथ 2 निरायुध, शस्त्रहीन. DEFER, . . विलंब C., व्याक्षिप् 6P. 2 (अन्यस्मिन्) निक्षिप 6 I', भ्यस् 4P, सम- c. ( अर्पयति ). -.. विलंब 1 A, कालं क्षिप् or 1 P, विर (रा)यति (D.). 2 (to) अनुवृत् 1 A, अनुपा c. ( पालयति ), आद 6A, सादर आश्रि 1 U, अनुरुष 4 A. - ENCE, 8. अनुरोधः, अनुवर्तनं, बहुमान, आदरः, प्रश्रयः 2 नम्रता, विनयः, वशता -RING, 5. कालयापनं, कालहरणं, विलंब:, व्याक्षेपः. DEFEAT .. परा-जि 14, परा-परि-भू 1 U, जि 17P; बिंदु, पराहम् 2 P, (d. com pletely ). 2 मांधी 8 U, ब्याहन 2 P, विहन; See DEFICIENT .म्यून, जन, असंपूर्ण, विकल; often ex. by अल्प-हीन-रहित in comp. ; 'd. in water अल्पजल; d. in intellect ' अस्पधी, बुद्धिहीनः .‘d. in any organ' हीनांग, विकलेंद्रिय, विकलांग, अपोगंड, पो ( पौ) गंड. -DEFICIENCE, CY, S न्यूनता, हीनता, अल्पता, अभाव:, विरहः, वैकल्य, अपूर्णता. 2 दोष:, छिद्रं. DEFILE, . . दुष् . ( दूषयति ), मलिनीक 8 छ, मलिनयति-कलुषयात आविलयति ( D. ); 'd a virgin ' कुमारीं दुष् c., आधृष् c.; ' a d. ed virgin ' क्षतयोनिः -०. दंडव्यूहेन प्रेया 2 P or अपत्र 1 P. 8. संबाधपथः, संकटमार्गः, दुर्मार्गः, संचार:. -ER, 8. दूषकः -MENT, 3. दूषण. 2 मालिन्यं, कलंक:. DEFINE, . . लक्षणं व्याख्या 2 P; उप, लक्ष् 10, . परिच्छिद् 7 P, निरूप् 10, निर्वच् 2 P. 2 निर्दिश् GP, निर्णी 1 P, निभि 5 U, निर्ष 10. 3 चिन्ह 10, परिमा A. -, 8. लक्षण व्याख्यात १. निर्वत m. नियत, निर्णीत निश्चित, निर्दिष्ट; 'without any d. ' object ' अनिर्दिष्टकारणं. 2 परिमित, समर्याद, सावधिक. -ITELY, adv. नियतं, म्यकं, सनिर्णयं, सपारच्छेदं. -TION, . व्याख्या, परिच्छेदः, लक्षणं, निर्वचनं, निर्दे Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - - my anguish transcends d.' मम विकारः 6.2 अवमन् क., लघुक 8, मूल्य लघयति (D.) ort परिच्छेदातीलः (Mal. 1). -ITIVE, a. नियत, नि- हस् 'd.ed from office' अधिकारभ्रष्ट, पदबष्ट, नायक, स्थिर अवश्यक. भ्रष्टाधिकार, पदावरोपित. -ATION, .. पद-अधिकारDEPLAGRATION, दाह, दाहन, ज्वलनं. भ्रंशः, अपकर्षः, पदच्युति , पदलोप:.? अवमानमा, DEFLECT, v. l. 61 A, 4P, 1 A, 1P, लघूकरणं, मानभंगः.8 अपकृष्टता, अधोगति, नीचाअप-व्या-वृत् 1A. -0... म्यावृत् . -ION, 8._शः, वस्था, अपकृष्टस्थिति f. -ING, a. लाघवकारिन्, अयच्युति, विचलन, विमार्गगमन.2 उत्क्रमः, श्रेष:. शस्कर (री..). DEFLOUR, V. 1. चारित्र्यं न . Or (1P, धृष c., DEGREE, . पदं, स्थान, पदवि-वी,आस्पद.2 दशा, क्षतयोनि क 8 U, दुष c. (दूषयति); 'avirgin d. स्थिति f., अवस्था. 3 उपाधिः, उपपद.4 कुलं, वंश, ed'क्षता, क्षतयोनि:. 2 शोभार or नश् . - ER, s. अन्वयः.5 प्रमाणं, परिमाणं.8 गणः, वर्ग:.7 भागः, कुमारीदूषकः, सतीत्वनाशकः. अंशः.8 कोटि, काष्ठा; 'the highest d. 'परा DEFLUXION, S. निस्पंदः, क्षरण, स्रवणं. कोटि:-काष्ठा, अतिभूमिः. 8 क्रमः, अनुक्रमः, आवृत्/., DEFOLIATION, 8. पत्रापगमः, पर्णमोक्षः.2 पत्रच्युति परिपाटि-टीf, आनुपूर्य-वी, पर्यायः, तारतम्यभावः। समय: — in the highest d.' निरतिशयं, एकांसतः, in DEFORM, V. 1. विरूप् 10, विकृ8 U, व्यंगीकृ, विरू some d.' किंचित्, कियताप्य शेन, ईषक; ' not in पीकृ. -ED, a. विरूप, विकृत, पोगंड, कु-अप-रूप, वि any d.'न केनाप्यंशेन; - by d.s' क्रमेण, क्रमशः, कृतांग-व्यंग (गी ); 'd. features ' विकृताकार:. शनैःशनैः, प्रतिपदं. -ITY, 8. वैरूप्य, विरूपता, कुरूपता, व्यंगता, विकृति f. | DEXFY, ५.. देवत्वमारुह c. (आरोपयति), देव क DEFRAUD, V. 1. वंच 10, प्रतृ c. See CHEAT. 2 80%; to be deified ' देवीभू 1P, देवत्वं इ2P, छलेन-कपटेन-अपह 1 P. -ATION, 8. कपटापहरण. देवत्वमापद् 4 A. -DEIFORM, a. देवाकार, देवरूप. - ER, 8. वंचकः, प्रतारकः. -DEIFICATION, 8. ईश्वरसायुज्यं, ब्रमणि लयः, देवDEFRAY, v. t. (Expenses ) 1 3 U, 2016 8 U, त्वप्राति /.2 देवत्वं, देवकरणं. शुध . धनव्यय-व्ययशोधन-स्वीकृ 8 U; ' to be d.. DEIGN, V. 37€ 1P, THE 1P, with inf., d. to look ed' शुध् 4 P; एकस्य मूल्येन व्ययः शुध्यति, सर्वा व्यय at me' मयि दृष्टिप्रसादं कुरु; See PLEASE. 2 प्रसादशुद्धिः संपयते ( P.v. 8). - ER, s. व्ययशोधकः. पूर्व दा 3 P, अनुग्रह 9 P.3 अनुज्ञा 9U, अनुमन् 4A. -ING,-MENT, 8. व्ययशोधनं-शुद्धि DEFT, a. विनीत, दक्ष, चतुर, विदग्ध. DEISM, ४. ईश्वरवादः, आरितक्य. -DEIST, . आस्ति. कः, ईश्वरवादिन् m. DEFUNCT, a. मृत, विपत्र; See DEAD. 2 (fig.) DEITY, s. देवता, देवतं, देवः; See GoD. त्यकव्यापार, निभेष्ट. -ION, . मरण, मृत्युः, देहत्यागः. DEFY, V. 1. मृणीक 8 U, अवज्ञा 9 U, अवमम् 4 A, DEJECT, V. 1. विषद् ८., निविंद ०., विषादं उत्पद् ., अनाद 6 A, लघूक, तृणाय मन् , परिभू 1 P, अवग म्लानीकृ, धैर्य त्यज c. -ED, G. विषण्ण, निविष्ण, विण 103 Id.aking ' राजेति कियती-का मम मात्रा षादापत्र, अवसत्र, दीन, म्लान, खिन्न' . in mind' "I d. you to find a mistake in my writing' दीनमनस, दर्मनायमान, उद्विग्न, विमनस, धैर्यच्युत; to be मम लेखे स्खलित कथं त्वं दर्शयसीति प्रेक्षे तावत' d.' विषद् 1 P, विषाद गम् 1 P, दुर्मनायते (D.), धैर्य disease which d.od medical skill' वैबयत्नप- त्यज़ 1 P.-EDLY, adv. सविषाद, सोगं, विषण्णं. रिभाविनं गदं ( R. xxx. 53 ).2 युद्धार्थ आह्वे 1 A, -EDNESS, HION, 8. विषादः, वैमनस्य, निर्वेदः, अअभियुज् 7 A, धृष् 5 P. PANCE, . समाह्वानं, युद्धा- वसादः, उद्वेगः, निषण्णता, दीनता, म्लानि, ग्लानि f., ह्वान, योधसंरामः.2 अवज्ञा, अवगणना; ' in d. of' खेदः, दौमनस्य. अवमस्य, तृणीकत्य, अनादृत्य; ex. by gen. or loc. DEJECTURE, 8. अवस्करः, पुरीषं. abs. -ANT, a. उत, सद, सावज्ञ; अवमानिन्, 'in DELATE, v. t. af 1 P, apat 1 P. 2 Accuse, ad. tone' उत, सदर्प, सावजं.- ER, S. समाह्वात् q.v. m., अभियोm. DELAY, V... विलंब ., व्याक्षिप 6P, अंतिपत् . DEGENERATE, V... (कुलाचारात्) च्यु 1 A, भ्रंश् । निरुध 70,1P, विष्टंभ 9 P.-v.iविलंबू1A, 14,4P, दुम् 4 P.-4. क्षीणपुण्य, नष्टधर्मन्, परिभ्र- चिर(रा)यति (D.), कालं या c. (यापयति) or वि१, अपर, कुलाचारश्रष्ट. -NESS, -DEGENERACY, 6 Port1P; why d. then' ततः किंपिक ४. क्षीणपुण्यत्वं, कुलाचारशः, कुलमर्यादातिकमः.-१ न्यते (U.1).2 विकृप., विचर् . -8. विलंब, अपकर्षः, मीचावस्था, अपकष्टदशा.. ध्याक्षेपः, कालातिपातः, कालयापनं, कालारण, कालोDEGRADE, O... (पदात् or अधिकारान् ) अपकृत प:.2 व्यापातः, अंतरापः, विलंबहेतु:.दीर्घसूबता • IP .यु., भवर(रोपयति); नीचपर पाप | withoatd.' भक्लिषितं, भविलंब, भविलंबेन, माल Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ रामनेणd. is dangerous' दीर्थसत्री विनश्यति. -BD, a. सानंद, प्रीत, सहर्ष, मुदान्वित , आफुल, BR, . कालक्षेपकः. भानदित, प्रमुदित, सोहास, भाडादित, सितसाहाद. ILROTABLE, a. रम्य, कममीय, मनोश, आह्वादक, -FUL, a. प्रमोदिन्, प्रामोदिक (की.), आनंदमद, मोरम-हर, रुचिर.-DELECTATION, 8. आनंदः, हर्षजनन (मी.), भाडादक, भानंदक, सुखद सचिर, महादः, प्रमोद :, हर्षः. कांत, रम्य, रमणीय, मनोहर-म.-FULLY, adv. साBLEGATE, V. 1. नियुज् 7 A, 10, व्यादिश् 8 P, नंदं, सहर्ष, साहादं रम्यं, कांत. c. (with act. of person); न्यस् 4 P, नि- DELINEATE, V. 1. वर्ण 107 See DESCRIBE.2 मी. ग 6P, Rc. (अर्पयति), प्रतिपद् .-. प्रतिनि- लिए 6P, चित्र 10, चित्रे निविशc. -PD, चित्र1:, नियोगिन् m., नियोज्यः, प्रतिपुरुषः, अधिकृतः लिखित, चित्रगत, आलिखित, बर्णित. -TON, 8. आलेरुष:. -ION, B. नियोजन, प्रेरणं, निक्षेपः, &c. खन, वर्णनं.2 आलेल्यं, चित्रं, चित्रारंभः. . SLETE, ७... अप-च्या-मृज् 2 P, विलुए ., विनश् | DELINQUENCY, 8. दोषः-अपराधः, पाप, दुष्कर्मन् १., , उच्छिद् 7 P. -ION; 8. व्यामर्षः, लोपः, उच्छेद: पापचरितं, अपक्रिया, दुष्कृतिf.-DELINQUENT, S. -DELETERIOUS, 4. विनाशक, घातिन, हिल, घातुक. पापिन्-पापकृत्-अपराधिन् m., सदोषः, कृतापराधः. BLE, 8. मृदांडं, मृण्मयव्यं, कौलालकं. DELIQUIUM, S. विलयन, द्रवः.. BLIBERATE, V.i. विचर् c., चित् 10, विमृय 6 P, DELIRIUM, 8. चित्तभ्रमः, चैनन्यनाशः, ज्ञानभ्रांति मंत्र 10 A, विकृप् c.; See CONSIDER. -4. का- -DELIRIOUS, . भ्रांतचित्त, नष्ट चेतन, चैतन्यरहित. तः-विचारपूर्वक-कृत, विमृश्य कृत.2 विमृश्यकारिन्, | DELIVER, v... मुच् c., वि-प्र-मोक्ष 10, उद्-हवहित, असाहसिक, अप्रमन. -ION, 8. विचारः-रणं धृ 1 P, निस्तृ., रम् 1 P, परि- 1 A.2 सम्. गा, चिंता, मंत्रणं-णा, विमर्शः, समीक्षा, वितर्कः, वि c. (अर्पयात), न्यस् 4 P, प्रतिपद् ८., प्र-दा चन, पर्चा. -IVE, a. विचारशील, विचारिन्, विमार्श 3U, 1 P, संक्रम् ., आरुह c. (रोपयति), हस्ते :-LY, adv. जानत् with अपि or एव, बुद्धिपुरःसरं, निक्षिप 6 P, हस्तं प्राप् ., हस्तगत-गामिन् a. कृ8 नामतः, विचारपूर्वकं. 2 विमृश्य, समीक्ष्य, अवधानेन, U, (तस्य वमधामपि हस्तगामिनीमकरोत् R. VIII. 1); सहसा, अप्रमत्.- NESS, 8. समीक्ष्य- विमृश्य-कार- — shall d. it into his hand (to him)' इम , अप्रमादः, सावधानता, अवेक्षा. अस्य हस्तं प्रापयिष्यामि (S. 3); 'd. od charge BLICATE, (6. मधुर, स्वादु, मिष्ट.2 ललित, थारु, शो- of offico' स्वाधिकार अन्यहस्ते ग्यक्षिपत्.3 उद्-ईर म. 3 (Soft) मृद, कोमल, मुकुमार, तन, लक्ष्ण, C., उच्चर ., उदाह 1 P, न्याह, वद् 1 P.4 (Of a घु, प्रतनु, विरल, पार,-पेलव; 'd. of person' को- message) निविद् ., कथ् 10, आख्या 2 P, आच लांग (गी.), मृदुशरीर; 'ad. woman' तन्वी, 2A, शस् 1P.5(Give back ) उत्सृज् 6P, प्रन्वंगी, पेलवांगी. 4 विशिष्ट, उत्कृष्ट, उत्तम. 5 सभ्य, तिदा, निर्यत् 0., (हस्तन्यासं निर्यातय V.5); 'd.a नीत, शिष्ट; 'of a d. constitution' प्रकृतिकोम- woman' प्रसवं कृ., सू c. 'to be d.ed of'प्रस 5, जन्मरोगिन्. -Ly, adv. ललितं, मुकुमार; मदतया. 2 A, जन् . (जनयति), उत्पद् . ' was d. ed of -DELICACY, 8. माधुर्य, स्वादुता, सौरस्यं. 2 लालि- 'a son' सा पुत्र प्रासूत. -ANCE, 8. मोचन, मोक्षः, प, लावण्यं. 3 सौकुमार्य, मार्दवं, पेलवंता, तनता.4 मुक्ति, उद्धारः, परित्राणं, रक्षणं, निस्तारणं, मोक्षणं, सादरः, विनयः, शिष्टाचारः, मुशीलता, सौजन्य.5 प्र- विमुक्तिः-मोचमं. -ER, S. मोचकः, रक्षकः, त्रातृ m., कृतिदुर्बलला.8 स्वानं, भोजनविशेषः, विशिष्टानं. मुक्तिदातृ m., तारकः, उद्धर्तृ m. 2 निवेदकः, आख्याELICIOUs, o. म्वादु, मिष्ट, रुचिकर (री/.), मधुर, यकः. -Y, . मुक्ति f. See DELIVERANCE, रस, आस्वादवत्. 2 (Of beauty &c.) मनोरन-ह- above.2 अर्पण, निक्षेपण, प्रतिपादन, संक्रामणं, न्य मधुर, कमनीय, रमणीय, हारिन्, चिनाकर्षिन्. -LY, सनं. प्रदानं.3 उच्चारण, उदीरण, व्याहार:-रण; ' idv. स्वादु, मधुरं, मनोरमं.-NESS, . स्वादुता, मा- fluent d.अस्खलितभाषणं, अप्रतिहतभाषणीयः-वाक्पुर्य, रम्मता, &c. सरणिः.4 निवेदन, विज्ञापन, विज्ञप्ति f., कथन. 5 EIGHT, S. आह्लादः, अ-प्र-मोदः, मुखं, हर्षः, प्रीति उत्सर्गः, निर्यातनं, वितरणं.6 प्रसवः, प्रसूति ., गर्भ., सं-मदः, उल्लासः, शर्मन्, आनंदः, संतोषः, तृप्ति, मोचन; 'd. bed' अरिष्टशम्या; 'a woman near उद-दाf takes no d. in sports' नाभिनंदति her d. भासत्र-प्राप्त प्रसा ; 'place ot d.' भरिष्ट, कलिकला: ( Mal. 3); thrill of d.' पलकः, रो- सूतिकागृहं. गांधः; thrilling with d.' आनंदपुलकिततमः.2| DELL, दरी, गहा, कदरः '. भानंदनं, आनंददः, हर्षकरः, आनंदहेतु:. -C.., 'to DELUDE, V... मह., पंच 10, लुम् ., आकृष् 30 d.ed' मुद् 1 A, ह 4 P, आनंद 1 P, हा 1P, वि-सं-भ्रम् . (भ्रमयात); See OHSAT also. LA, रम् 1A,प्री-4A, सं-परि-सुध 4P, उनमlP.| -EB, ..मोहकः, वचकः, प्रतारकः, मायिन् .. -V.. सुखयति (D.); anusal of roots above. I -DELUETON, मोह, अमः, आभासः, माया, मतिर Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (or) *:, Exanet, farini:;the world is all a d.' विश्वमिद मायामय, असार, विवर्त एव. 2 बंचन, प्रतारणा, प्रलोभन, कपट. - DEEUSIVE, DELUSORY, . मायामय (बी.), असार, मायिन, मोहक, ऐंद्रजालिक (की f. ), मोहिन, मोह-भ्रांति-जनक. DELUGE, 8. भामावः, समवः, जलप्रलय, भूतसंमवः, तोefts:; 'universal d.' प्रलयः, महासंभवः, संवर्तः, -क्षयः, कल्पांत: 2 धारासंपातः, वारिपूरः, अविरलधारासार:, अतिवृष्टि f. 8 उत्पातः, आकस्मिकी आपद्. -०. 1. C., आस, निमस्ज ०. ( मज्जयति ). DELVE, . . खन् 1 P, नि-अव; उर्वी भिदू 7 P. 8. खातं, विवर, बिलं, गर्ता-र्त:. ER, 3. खनकः, खनितृ m. DEMAGOGUE, 8. प्राकृतजननायकः, प्रजानामकः, DEMAIN, DEMESNE, 8. स्वाधीना भूमि:. DEMAND, . ८. प्रच्छ् 6 P, अनुयुज् 7 A, ज्ञा desid. ( जिज्ञासते ); 'd. ed his name ' किं तव नामेति पप्रच्छ; ‘d. a boon' वरं वृ-वृ 5, 9 U 2 Claim, q. v. 3 अई 1 P; oft. by pot. pass. part.; 'Oh Goddess, Godavari, the matter d. s thy _care ( attention )' भगवार्त गोदावरि तत्र त्वया सावधानया भवितव्यं ( U. 3 ) ; अयमर्थविक्षामर्हति 'd. s consideration'; 'this offence d. s an atonement of serious expense' भूरिद्रव्यव्ययेनायं दोषः प्रमार्थं शक्यः, भूरिधनव्ययसाध्यप्रायश्चित्तः दोषः - 8. प्रश्नः, अनुयोगः, पृच्छा, जिज्ञासा. 2 अभियोगः, प्रार्थना, याचना; 'on d.' दातु दृष्टः सन् ANTER, 3. प्रार्थयितृ m., याचित् ३. अभियोक्त m., अर्थिन् m. DEMARKATION, s. सीमा मर्यादा- परिच्छेदः. DEMEAN ( oneself ), v. . वृत्ति अनुष्ठा 1 P, वेष्ट 1 A, वृत् 1 A व्यवह 1 P; See AcT. -OUR, 8. वृत्ति f., आचरण, आचारः, चेष्टित, व्यवहारः. DEMENTATE, . . उन्मद् , संज्ञां अपह 1 P.. उम्मत, नष्टसंज्ञ, मूढचित्त. DEMERIT 8. भगुणः, दोषः, न्यूनता. ind. in comp. DEMI, art, DEMI - GOD, 8. नरदेवः, विद्याधरः, यक्षः, गंधर्वः, उपदेवता, देवयोनिः DEMI-MAN 3. अर्धपुरुषः- नरः, किन्नरः. DEMISE 3. मृत्युः, मरणं, उपरति f. 2 समर्पण, विधिवत् प्रदानं. . . मृत्युपत्रेण मदा 3 U. DMISSION 8. भवपातः, अवसादनं, अपकर्षण. DEMOCRACY 8. प्रजाप्रभुत्व, प्रजासनात्मक राज्यं, प्रजातं. DEMOCRAT, 8. प्रजातंत्रवादिन् m., प्रजापक्षानुकूल:, प्रजा प्रभुत्वानुग्राहक, प्रजापक्षावलंबिन् १०. -TIOAL, C. सार्वलौकिक (की/-), प्रजातंत्रीय. DEMOLISH . ८. विनश, उच्छिद् 7 P, अवसद् C., ध्वं प्र-वि- मूल 10, वत्पद 10 - EB, 8. विनाशके बच्छेदकः -DEMOLITION, ... FUIT, उच्छेदः, प्रषि-ध्वसः, उन्मूलन, उत्पाटन, अवसादन. DEMON, 8. दानवः, असुर, रक्षस् , राक्षस, दैत्यः, दनुजः, दैतेयः, सुरद्रिद, भूतः, पिशाच, रात्रि (वि) चरः, निशाचरः, यातुधानः. - IAC, 8. भूताविष्ट:, वेतालोपहतः • =d., TACAT., . राक्षस (सी.), पैशाच (ची/-), आमुर (री f. ), ( 8 ) in comp. -OLOGY, 3. भूतपिशाच विद्या. DEMONSTRATE, . ८. साधू ०., सिधू ० ( साधयति ), प्रवृज् , प्रतिपद् , उपपद, प्रमाणयति (D. ); निर्णी 1 P, निर्दि‍ 6 P. -ION, 3. साधनं, सिद्धि f., उपपत्ति f·, प्रतिपादनं. 2 निर्णयः, प्रामाण्यं, सिद्धांतः; ' ocular d.' प्रत्यक्षप्रमाणं, चाक्षुषज्ञानं प्रमाणं -IVE, a. दर्शक, निर्देशक, निर्णायक, प्रतिपादक, सिद्धांतकरण. —IVELY, adv. सिद्धिपूर्व सप्रमाण, सुव्यक्तं, सोपपत्तिकं. -OR, 8. निर्देशकः, प्रतिपादकः, प्रदर्शकः. DEMORALIZE, . . धर्माद् आचाराद्- c. or यु C., आचारं दृष् C. ( दूषयति ). भ्रष्टीकृ 8 U, दुई . कृ. -ATION, 8. आचार भ्रष्टता, धर्मच्युति, धर्म-भचार-विश्वः, अपकर्ष :. DEMULCENT . शामक, शांतिद. 2 लिग्ध, चिकण. DEMUR, शंक 1 A, वि-आ; विश्वर् C., विॠप् c.; विलंब 1 A, मनसा दोलायते ( D. ); सवितकं व्याक्षिप् c. -s. आशंका, संदेह:, वितर्क, विधारणं, विकल्प:; ' without d. ' अविचारितं, अविलंब DEMURE, . विनीत, अतिनम्र, गंभीर, भीर, शांत, सलज्ज, सत्रीड, अवनत; ' with d. looks' सत्रीडवदन. - 1x, adv. सलज्ज, सत्रीडं, धीरं, सविनयं -NESS, 8. विनयः, नम्रता, गांभीर्यं, त्रपा, लज्जा, व्रीडा, व्ही. DEN, 8. बिलं, विवरं, गुहा, गह्वरं, कंदरः, कुहरं. DENGUE, s. संधिकसंनिपात. DENIZEN 8. निवासिन् m., ओकस् in comp. ; 'd.s of heaven ' दिवौकसः, &c. 2 पौरः, नागरः, नगरजनः, स्वतंत्र जनः. DENOMINATE, v. ८. वद्-भण्-गद आहे 1 P, व्यपदिग् 6P, अभिधा 3 U, वच् 2 P, ख्या 2 P; Soe CALL also. -ION 8 नामन् ”, अभिधानं, संज्ञा, आख्या. -IVE, . अभिधायिन्, आख्यायक; (in grammar ) नामधातुः -OR, 3. नामकृत् नामदातृ m. 2 हरः, हारः, छेदः; 'of the same d.' समच्छेद; • reduced to the same d. ' सवजित. DENOTE, .८. निर्दिश् 6 P, सूच् 10, उपलक्ष् 10, मच् 21), अभिधा 3 U, सुत् c., गम् ० ( गमयति ); oft. ex. by are in comp.; See MEAN; the word क्षेत्र here d. s body' अत्र क्षेत्रशब्द: - ATION, 8. निर्देश, सूचनं अभिधा धानं, उपलक्षणंना. -ING, -- ATIVE, . सूचक, दर्शक, बाचक, भ भिधायक, गमक. शरीरार्थे - थेः. DENOUEMENT, 8.1, fat, fast. DENOUNCE, . t. of fre) 0., Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ख्या .' (स्थापयाति), आ-नि-विद् , कथ् 10. जी 1 P.4(rely) विश्वस् P (with losis प्रकाशे तर्ज 10 A, भर्त्स 10 A, अभिशप् 10, सम्- (भर्पयति); Hd upon you alone'. .. अभिशेस् 1 P, निंद 1 P, गई 1, 10 A, आ- व्येव मे विश्वासः; 'd. upon it, I shall starve.my 1P. - ER, S. अनिष्टावेदकः: 2 आधिक्षेपकः, self to death'मया प्रायोपवेशनं कृतं विद्धि-(P. निर्दक:.-MENT,-DENUNCIATION, 8. अनिष्टख्या- IV. 1); d. upon it' असंशयं, नियतं, मून, खलु. पन-प्रकाशनं. 2 निर्भर्त्सना-न, आक्रोशः, अभिशंसनं, 5 संबंध-, प्र-मनु-संज् pass., समनु- 2 P. -ANCE, निदा, गहीं. ENCE, S. अवलंबनं, आश्रयः, संश्रयः, निष्ठा, तंत्रता, DENBE, a.घन, निविड, सांद्र, आविरल, निरंतर, अनं- निबंधन, अधीनता; 'mutual d.' परस्परनिबंधन, तर, गाठ, गहन. 2 सुसंहत, दृढ, पीवर. - ITY, 8. घ- अन्योन्याश्रयः.2पराधीनता, परवशता, परबत्ता, पारतनता, सांद्रता, आनंतयं पीवरता. . व्यं, परायत्तत्व.3 विश्वासः, प्रत्ययः.4 संबंधः, अनुDENT, S. प्रहार-आघात-चित्र. पंगः, समन्वयः, संपर्कः, - ENCY, B. भायत्तता, अधीDENTAL, a. दंत्य; 'ad. letter' दैत्यं. नता, &c. 2 अधीनः प्रदेशः, अन्यतंत्र राज्यं.-ANT,DENTED, DENTATED, . दंतुर, भंगुर, अनुक्रकच. ENT, N. प्रलंब. 2 अधीन, आयत्त, आश्रित, अवलांबन, DENTIFRICE, . देतशोधन-धावनं. वश, संबद्ध, निन-तंत्र in comp.3 (d. on another) DENTIST, . दंतवैद्यः-चिकित्सकः. पराश्रित, पराधीन, परतंत्र, परायत्त, परवश, परवत्; 'd. DENTITION, 8. बंतोद्भेदः, दंतवृद्धि on a cause ' निमित्तसव्यपेक्षः स्नेहः ( Mal.1)..-. DENUDE, DENTDATE, V. 1. नमीक 8 U, विषमीक, उप-अनु-जाविन् m., आश्रितः, परायत्ती जनः, भृत्यः, विवनयति (D.), वचं अपह 1 P, शून्यीकृ; निर in परिवार:. comp.; ' a tree d. ed of leaves' निष्पत्री वृक्षः, DEPICT, v.t. आलिख् 6P, वर्ण 10, निर्देश 6 P. निष्पत्रीकृतः निर्वमं वनं. DEPILATION, s. लो(रो)महरणं, उबुंचन.-DEDENY, V.t. अपलप् 1 P, अपवद् 1P, न स्वीकृ-अंगी- PILATORY, a. केशनाशक, लोमहारिन्. कृ8U, निषिध् 1P, प्रत्याख्या 2 P, नि-अप-ह 2A, प्र- DEPILOUS, a. अकेश, रो(लो)महीन. त्यादिश् 6P.-AL, 8. अप-नि-हवः, प्रत्यादेशः, निषेधः, DEPLETE, ७. 1. शून्यीकृ 8 U, रिब् ., निः-शिष् . अस्वीकारः, प्रत्याख्यान, अपलापःself-d.' आत्म- -ION, s. अवक्षयः, निःशेषता, रिकता, शुन्यत्वं, संयमः, आत्मनिग्रहः. -ER, 8. नि-ह्रोन m., अपलापिन् शन्यीकरणं. m., प्रत्यादेशकः. | DEPLORE, V. 1. शच 1 P, विलए 1 P, परिदेव 1 A, DEOBSTRUCT, ७.t. निर्विघ्नीकृ8 U, विघ्नान् ह or परिदिव 10 A; See LAMENT. -ABLY, adv. शोअपनी 1 P. च्यप्रकारेण, शोचनीय. -ER, S.परिदेवकः, अनु शांचकः. DEODAND, S. देवोपहारः. DEPLUME, V..पक्षान् उत्पट 10 or उद्-ह 1 P, निDEODORIZE, v. t. Hur or staff 1 P. पधीकृ8 U. -ATION, 8. पक्षोत्पादन. DEPAINT, See PAINT. DEPONE, V. i. सशपथं व 1 P or कथ् 10; शपथDEPART, ७.i. प्रस्था 1 A, प्रया 2 P, वि-नि-गम् पूर्व उपक्षिप् 6 P or उपन्यस् 4 U. - ENT, S. साक्षिन् 1P, अपक्रम् 10,4P, अपया, अप-इ2P, अपगम्, m. 2 अकर्तरि क्रिया. अपस-स 1P; whose life has d.ed' वि-गत-जी- DEPOPULATE, .. निर्जनीकृ8 U, विजनीक, नरवितः.2 प्र-इ, देहं उत्सज् 6P, विपद् 4 A, मृGA, शान्य a. क; उपपीड 10, बाधू 1 A, समुच्छिद् 7 P. संस्था 1A; See DIE.-... त्यज् 1P, हा 3P, -ION, B. निर्जनीकरणं.2 उपप्रवः, उच्छेदः, उपपीउन, उत्तर. -ED, a. अपगत, म्यपेत; ' not d. from बाधा. -OR, 8. उच्छेदकः, उपपीडकः, विश्वकारिन् 10. the meaning' अर्थादनपेत, अर्थ्य.3 प्रेत, मृत, दिवं DEPORT, ७. 1. प्रबज., निः-प्र-वि-वस् ., देशांतरं गम् गत, संस्थित, विपत्र. - MENT, 8. भागः, विच्छेदः, प्र c. (गमयति).-.i. (oneselt) आचर-व्यवह 1P, .: वि-भाग:.2 विषयः, प्रकरणं, अंग. 3 अधिकारः, नियो वृत् 1 ABSee AcT. -ATION, . प्र-वि-वासन, प्रवाम. कर्मन् ।., व्यापारः.4देशः, विषयः, मंडलं.-URE, | जन. -MENT, 8. वृत्ति, आचरणं, चेष्टितं, व्यवहारः, अफगमः, अपयान, प्रस्थानं, प्रयाणं, अपसरणं, अप- | वृक्ष. सात, निर्गमः, अपक्रमः. 2 देह त्यागः, संस्थिति , DEPOSE, V. t. (राज्याव or अधिकारात्) अवकह - मरण, उपरति ... .. c. (रोपयति ), धंश् ., पत्., यु.. - साक्ष्य : DEPENDO... अबला 1 A, प्रलं. 2 अव-आ-लंब, दा 3 U, वद् 1P, ब , क 10. •HION, S. भाभि 10, संनि निधन, तंब, अधीन, भायत्त, पश, साक्ष्य, साक्ष्यदानं. 2. (Deposal) राज्यशा:-ध्युति dir comp. every thingd.s on tate' सर्व ., राज्यावरोपणं, अधिकारयुतिः-श्रम.... : देवाधीन-पत्त मम प्राणास्त्वदाशानिबंधनाः (M); | DEPOSIT, B...निधि PAP निघा..., hoto. by अपेक्ष 1A,यपेक्षy Smbelow.म-बाप- भाषा, मर्पयति मात्री U. यासः, Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ निक्षेप, भाषिः, उपनिधि:-कि, शेषः, खलं, कालु स्त:-स्तकः, नियोगिन् ., नियुकः, प्रदिपुरुषः...... प्य. मल:-.-ARY,A-निक्षेपग्राहकः, न्यासधारिन् m. DERACINATE, Soe ERADICATE.. ..... विश्वासस्थान-पा-भूमि f. -OB, 8. निक्षेपिन m., DERANGE, V. 1. विपर्यस् 4 U, विक्षिप् 6P,कर्म-स्यभ्यासकर्तm. -ORY, .. भाधारः, आशयः, निधानं, वस्था-7 P or उपहन् 2 P, विक्ष क., संक.6P, निषिः, भाजनं, आगार, संग्रहस्थानं. आकुलीक 8 U.-ED, a. व्यस्त, अनवस्थित, भग्नकम, DEPOT, . आगार, शाला, स्थानं, आलयः, - book-d.' अव्यवस्थित, विक्षिन, संकीर्ण; 'd. in mind' उन्मत्त, पुस्तकालयः, यशाला; 'military d.' युद्धसाम- भ्रांतचित्त. -MENT, 8. व्युत्क्रमः, प्रक्रमभंगः, अभ्यद. ग्यगारं.. स्था, न्यस्तता, अक्रमः, विसूत्रता, बैलक्षण्यं; 'd. ot DEPRAVE, V.. दुष्क. (दूषयति), भ्रंश् ., मलिनीक mind ' मतिभ्रमः, चिनविश्वः, मतिविपर्यासः. 80, कलुषयति (D.). -ED, a. दुराचार, भ्रष्ट, दुष्ट, DERELIOTION, S. त्यागः, उत्सर्गः, उपेक्षा. .' बंडितवृत्त, दुरात्मन्, पापंचतस्, दुर्वृत्त, भ्रष्ट शील, कलु- DERIDE, U... वि-उप-अब-हम् 1P, उपहासास्पदीपाचार. - EDNESS,-ITY, S. दुष्टता, भ्रष्टता, दुष्टभावता, | कृ8 U, अवज्ञा 9 U, भR 10 A, गई 1, 10 AD दौरात्म्य, दुराचारता, दोर्जन्य, कालुष्य, दुर्वृत्तता. • to be d.ed' उपहास्यतां गम् 1 P, उपहासास्पद भू DEPRECATE, V. 1. (प्रार्थनापूर्वकं ) निवार 10, व्या- 1P; ' are d. ed by all' सर्वजनस्योपहास्यतामुपवृत् ., मा भूदिति याच 1 A.2 अनुशुच् 1P.:-ION, यांति (Ka. 108). -ER, . उपहासकः, अवक्षेपकः. ६. निवारणार्थ प्रार्थना-स्तवः. -IVE,-ATORY, 4. अ. -INGLY, adv. अवहासेन, उपहासपूर्व, सोपहासं. निष्टनिवारक. -DERISION, 8. उप-अव-हासः, अवमानना, विकारः, DEPRECIATE, V... अर्घतः पत्_c., अवमन् 4 A,त. अवज्ञा, गर्हणं, निर्भर्त्सनं.-DERISIVE, 4. सोपहास, घुकृ 8U, लघु मन्, मल्यं न्यूनीक, अवक्षिप् 6P, अप- अवहासगर्भ, अवहासिन्; उपहास्य, गर्थ. लप् 1 P, अपकृष् 1 P. -TON, . लघूकरणं, अवमा- DERIVE, V.t. निष्कृष् 1 P, उद्-भू., जन् c. (जनयनना, अपकर्षः, अपलानः. ति), उत्पद् c.2 प्राप् 6 P, लभ 1 A; (get, q.v.).8 . DEPREDATE, V. . अपह 1 P,लट्- 1P, 10, उप व्युत्पद् ., निर्वच 2 P, 10, व्युत्पांस बद् 1P.-ED, 1 A, उपत्य ग्रह 9 P. -ION, S. उपवः , अपह a. उत्पन्न, उठून; oft. ex. by प्र.,भव-मूल-उलूब-ज.in रणं, लुंठन, लोत्रग्रहणं.-OR, 8. विश्वकारिन् ., अप- comp.; ' the race d.ed from the sun' सर्वप्रहारकः. भवो वंशःto be d. od' उत्पद् 4 A, प्रभू 1 P,जDEPREHEND, See APPREHEND. न 4 A, उद्-भ, निर्गम् 1 P.-ATION, 8. व्युत्पति , DEPRESS, .t. अवनम् c. (नमयति), पत् ., अप निर्वचन, शब्दोन्पत्ति f., शब्दयेन 1.2 प्रभवः, उवः, कृष् 1 P, अवपीड 10, निम्नीक 8 U, अवसद् c., भ्रंश् । योनि f., मून, निर्गमः. -ATIVE, a. म्युत्पत्र; यौगिक C., अवगाइ 1 A.2 विषाद नी 1 P, विषद् ., विष- (की/.); d. suffixes ' तद्धितप्रत्ययाः.-.. साण्णीक; d.ed behind ' पवादवगाढा (S. 3); 'd.- धितः शान्दः, व्युत्पन्नः शन्दः. ed in spirits' विषण्ण, म्लान, मुक्कावयव, खिचिना | DEROGATE, V. 1. अल्पीक 8 U, न्यूनीक, लघयात See DEJECTED.- ION, 8. पातः, 'अवनमन, अपक- (D.); See DEPRECIATE. -ION, . लघूकरणं, अ-: प:-र्षणं. 2 विषादः, खिन्नता, अवसादः, उद्वेगः, दौन- पमामः, गौरवन्यूनता, अवमानना, लाघवं.-ORY, a. स्य, म्लानि d. of spirits' सत्यभ्रंशः. अननुरूप, अकीर्तिकर, लाघवकारिन् , असदश (शीf.), DEPRIVE, O... अपनी 1 P, अपह 1P, ( with अयशस्कर (रा.). gen. of person); धंछ ., च्यु . ( with abl.); | DERVISE, . सन्यासिन् m. (महमदीयः). वियुज् 7 A, 10, विनाकृ 8U (with instr. of DEBCANT, ..i. सविस्तरं व्याख्या 2 P, वि-160, the object deprived ).-ATION, . हरणं, अप- | विस्तरेण वर्ण 10. 2 गै1P, वर्ष 10.-.. वचन, वाचयः, क्षयः, लोपः, हानि., नाशः. -ED, a. हत, अ- दः, प्रवादः, भाषितं.2 गीतं. पहत, हीन, वियुक्त, भ्रष्ट, विरहित, विनाकृत (gen. in DESCEND, V.i. अवत-अवरुह-अवपत् 1 P, निपत्, च्यु comp.); वीत-लुप्त-निर in comp.; 'd. of wealth' 1A, U 1 A, 4P. 2-भभि-गम् 1 P, प्रविम् निर्धन, लुप्तविता d.of authority'भ्रष्टाधिकार,प- 6P.3 (upon ) अभिड़ 1P, अभिधा 1P, भाक्रदभ्रष्ट; 'to be d.' हा pass., परिहा, वियुज् pass. म् 10, 4P; See ATTACK. 4(from) इत्पद् DEPURE, DEPURATE, S.. PURIFY. 4A, प्र-उद्-भू 1P, जन् 4A; See DERIVE'S DEPUTE, ...नियुज7A, 10, गेर., प्रेप ०., प्र- वंश-कुल-क्रमेण आगम् 1P or या 2 P,परंपरया, प्राप हि 5 P, समादिश् 'P (ota person); निक्षिप् pass.; ' d. into details' सविस्तर वर्ष 10, वितर6P,म्यस् 4P (of business ).-ATION, नि- शःबद 1P, प्रपंचयति (D.).-1.t. Causalot योजन, प्रेरक प्रेष -नियुक्तः -समादिष्टाः (pl.), roots (1) above. -ANT, वंश, अप-' नियोमिगनः, बिगुलबमा- गतिविधिप्रतिहस्य, संतति -प्रतिािताना .पुचपापा, Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ सवंतरि पयः, कुळ' maled.' पुषस- (घठयति), ममा-मानिक,80.2प्र-विनिम्युज7A, न:.-3D, a. भवतीर्ण, भोगतः - lineally d.' 10.3 मालिख 6P, सूत्रपात -भिप्राय:, मः, समागतांशपरंपराप्राप्त, कमायात, पितृमात; to आकांक्षा, उमेशः, संकल्पः, आशयः, हेसुः, चिकीर्षित, KA उत्पाद जम्, प्रभू 1 Pigen. by derivative प्रयोजनं, कार्य. 2 उपायः, चिंता, कल्पमा, घटना, वि. fireed from Puru' पौरष: -ENT, . अब- धाने, व्यवसाय:.3 आलिखन, सूमपात:, संस्कार: हिन, अधोगामिन्. -DESCENT, 8. अवतरणं, भव- -RDLY, adv. कामतः, यथाकाम, इच्छा, बुद्धिपुरःस त:, अवरोहणं, अवतार:.2 आक्रमा, अवस्कंदः, t.-RR, 8. चितका, परिकल्पक:-2 भालेखकः, सूत्रपाभिवणं. 8 जम्मम् 1., उत्पत्ति , वंशः, उद्भवः, तक:.- ING, a. उपजापिन्, मायिन्, छलिम्, पंचमशील, लotnobled. कुलीन, कुलोत्पन, महाकुलप्रसूत' प्रतारका विदग्ध, कपटपद, धूर्त. -LESS, a. निरर्थक, भिजात, भभिजनव.4 संतति 1., अषयः, आवलि- निष्पयोजन. 11., संतानः-नं.5वंशक्रमागमः, अन्वयागमः.6 अव- DESIGNATE, V. 1. उप, लम् 10, अप-व्यप-दिन् 6P, 'पिणी भूमिः, प्रवणस्थानं. निर्दिश, सूच् 10, युत् C., अभिधा 3 U, निर्वच 2 P, SHOENSION, S. अवपात:, अधोगमन, अधःपतनं. गम् c. (गमयति ). 2 नियुज् 7 A, 10, परि-सं-कृप HBCRIBE, V...वर्ण 10, निर्दिा 6P, वि-5U, c. -ION, '. लक्षणं, उपलक्षणं, चिलं, विशेषणं, अभि 10, क 10, निरूप 10, 2P, न्याख्या 2 P; धान, संज्ञा, आस्या, नामन् .. her splendour can't be d.ed ' तस्याः श्रीर्वच- | DESIRE, V. 1. इष 6P, बाछ 1 P, कम् 10 A, सह नामविषया. 2 ( Draw ) लिख 6P.-DESCEXP- | 10 ( with dat.), ईह 1 A, आकां 1U, अभि.. RON, .वर्णन-ना, निर्देशः, व्याख्यानं, कथन, निरूपणं, लष् 1, 4 P; oft. ex. by desid. of roots. अर्थ वरण. -DESCRIPTIVE, a. निर्देशक, वाचका 10 A, याच् 1A,5U. -8. इच्छा, अभिलाषः, भिधायिन, निर्देशिन्.2 वर्णनपर. कामः, ईहा, आकांक्षा, समीहितं, आशा, इ, ईप्सितं, मESCRY, O.. दूराद् आलोक 1 A, 10 or दृश 1P नोरथः, स्थहा, अभीष्टं; ' according to one's d.' ई 1A; निर्वर्ण 10, आल 10.2 ज्ञा9 U, अ- यथाकाम, यथेष्ट, स्वेच्छातः, स्वच्छंद, स्वरुच्या 'ardent गम् 1 P; Son Krow. d.' लालसा, औत्सुक्य, उत्कंठा, लोभः, तृष्णा.-ABLE, REECRATE, V. 1. दुष् c. (दूषयति), अपवित्रीक 8 U, a. स्पृहणीय, काम्य. 2 इष्ट, प्रशस्त, श्रेयस्. -OUs, a. एण्यावं लुप् ., संस्कारहीन .. -TON, 8. दूषणं, स- सह, वांछिन्, इच्छु, ईसु; oft. by desid. forms; कारदूषण, भपवित्रीकरण. d. to speak 'faxi; d. to take foran: RAERT, . महः, मरुस्थलं-ली, वालुकाप्रदेशः, धन्वन् | पिपासुः; or by काम or मनस in comp. with int.; 1.2 गुणः, पुण्यं, योग्यता, पात्रत्वं, पुण्यापुण्य, अईत्वं 'd. to take' आदानुकाम:-मनाः. a. निर्जन, निर्मानुष (पी/.), वन्य, खिल, निर्जल, | DESIST, Vi. विरम् 1P, निवृत् 1A, विश्रम् 4 P, न्य, भारण्यक.-..त्यम् 1P,हा 3 P, उत्-वि सन् | (with abl.); See CEASE. CANCE, B. बिराम:, IP, रह 10 (रहयति), अपव्य 4 P.-v.i. सेना निवृत्ति, विश्रामः. यवस्वा पलाय 1 A.-RR, S. त्यागिन् सेनात्यागिन् m., | DESK, . लिखमफलकः, लेखनाधार:. रावर्तकः, रणपराङ्मुखः, पलायिन् m. -TON, . त्या DESOLATE, a. निर्मानुष (पी.), निर्जन, शून्य, विTA, उत्सर्गः सेनात्यागः, निर्गमन, अपक्रमणं. -LESS, विक्त, वसतिहीन, विजन.2 उच्छित्र, जीर्ण, उदृस्त, उ. . निर्गुण, अनई, अयुक्त, अपात्र. सत्र. 3 असहाय, निराश्रय, भगतिक, अनाथ.... HESERVE, ...अई 1P, अर्ह-उचित-योग्य a.in | उच्छिद् 7 P, अवसद् ., निर्जनीक 8 U; उपपीड 10, vomp.; ott. by pot. pass. part. -RD, a. योग्य, । शून्यीक, प्रवाधू 1 A. -TON, 8. उच्छेदः, अवसादनं, इचित, अई.-EDLY, adv. उचित, योग्य, न्यायत:. वसतिनाशः, निर्जनीकरण.2 जून्यता, निर्जनत्वं, विवि-BR-ING, 4. अर्हत, गुणवत्, अर्ह, उचित, योग्य, कता. E d.ot'ex. by pot. pass. part.; 'd. of DISPAIR, B.i. निराश भू 1 P, आशाह 3.P;nity' अनुकंप्य, &c. -8. गुणः, पात्रता, योग्यता, राश्यं गम्- 1P, विषद् 1P, भग्नाश भd. ed. of success' जयविषये निराशोऽभूत- -4 मैराश्यं, LATORATE.. शुरु ., आषम् 1 P.-v.i. शुष् निराशता, आशाहीनता, बहन्य, विवाद: being th IPL-ION, शोषण, परिशोषः. -IVE, a. शोषक. d.' त्यकाश, गताश.-DISPERATI, a निराश, -DESSICANTE शोषकाः. आशातीत, स्यकास, आशासन जीवितनिरपेक्ष मातBAIDERATE,SM.DESIBN. DIVE, a पछार्थक, तायिन्, निर्भय, साहसिक (की.).निष्प्रतीकार, श्रत.-DREDERATON, भभीष्टवस्वभावः. उग्र, संरब्ध, साहसपोरक, अत्या 'ad.sat'साहस, RETANA...परि-सं ., अनुसंधा 3 U, व्यवसो भाततायिता..-Lx,ode.जीवितनिरपेक्षेप्रमान, सन-प-नारिय..BP पित् 10, पद मनवड आति-H- praPN भूषांEAR Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ साहसिकता, उमा मेरमीवित निरपेक्षता.-DEB- 'ed tor him'लिखितमपि कलाठे मोना PPRADO, साहसिन, साहसिकः, भाततायिन् m., तथा भवितव्यतया च तस्य तस्य पस्तुनः (Ka143) धोषतः. . . 'every thing being d.ed to .ooourt to. DEBPATCH, ... (सत्वर ) प्रेष्०, प्रPि , प्रस्था -ATION, .. ईप्सित स्थान, इष्टः प्रदेशः, मिकरित०. (स्थापयति), विवज् 62.2 शीघ्र-पटिति संपद् c.; निर्दिष्ट-स्थान.१ उपयोगः, प्रयोजनं, हमेशाम, स्वर . (त्वरयति), भाधु संविधा 30.35 20, भभिप्राय:.-४, ४. देव, भवितव्यता, नियति, भाग्य, ज्यापद्.See Kuz-वरा, शमिता, शीत्रकारित्व, भागधेयं विधातृ m., विधिः, दिष्टं, अव, प्राकन.. " अदीर्घसूत्रता.2पत्र, राजलेख:-लेख्य, बाचिकपत्र.3 DEBTITUTE, a. निर्धन, अर्थहीन, निराश्रय, दुर्गत, धावकः, प्रजापिन् m., वार्ताहरः, दूतः. -PUL, G. त्वरा- अशरण, दीन, अकिंचन, दुःस्थित.2 (ot) हीन, शील, शीघ्रकारिन्, अविलंबिन्, अदीर्घसूत्र. रहित, वर्जित, शून्य, वियुक्त, हत, विहीन, परिवीण, DEEPISE, O.. अवज्ञा 9U, तिरस्कृ8U, अगमन् | with instr. or in comp.; gen. by निर-अ-वि4A, परिभू 1 P, अवधीर 10; See CONTEMN, in comp.; 'd. of courage' धैर्यहीन, सामान्य, - ER, 8. अवमंत m., अवज्ञातृ m., निंदक:. -INGLY, &o.; Forened. of energy '; d. of bands adv. साष, साबमान. -DESPICABLE, a. अवमान्य, and feet' अपाणिपाद. - ION, . दैन्यं, धनाभावः, अवज्ञेय, गध, निय, नीच, निकृष्ट, अधम, तुच्छ, कुत्सित, | अकिंचनत्व, दारिद्य, निराश्रयता. हीनत्व, राहित्य, शून्यत्वं, अभावः, विरह, वियोगः. . DESPITE, S. द्वेषः, जुगुप्सा, मात्सर्य, ईर्ष्या, अभ्यसूया, DESTROY, V... नश., प्र-; भव-उत्-स ., असूया. 2 प्रतिरोधः, प्रतिकारः; ' in d. of ' (prep.) ध्वंम् ., प्र-वि; विलुप् ., . (पति), 6िP अनादृत्य, अवगणय्य, or gen. abs.; 'd. the (pre- or c., संह 1 P, उत्-निर-दल C., उच्छिद् 7 प्रतिहन् sence of the) teacher' पश्यतोपि गुरोः; See 2P.2 ( persons &c.) हन् 2P, निषूद 10, ' in spite of under SPITE. - FUL, a. द्वेषिन्, व्यापद् ., मृ c.; 'to be d. ed' विनर 4 P,स् सासूय, अभ्यसूयक, मत्सरिन्, द्रोहबुद्धि. -FULLY, adv. 1 A. क्षयं या-इ2 P, or गम् 1 P, प्र-बि-ली 4 A. सद्वेष, सद्रोह, ईयया. - FULNESS, 8. मात्सर्य, अमू- - ER, S. नाशकः, हंत m., 'निषूदनः, घातिन् m., या दौर्जन्यं, द्रोहः, द्रोहबुद्धि अंतकः, ध्वंसकः, हन्-अपह in comp.; 'd, ot VriDESPOIL, B... 1P, अपह; See DEPRIVE%; d.. tra' वृत्रहा, वृत्रनिषूदनः; 'd. of every thing' ed of everything' तसर्वस्व.-ER, 8. अपहारकः. कृतांतः. -DESTRUCTIBLE, . बश्वर, विबसिर, -DESPOLIATION, 8. अपहरणं. भंगर, क्षयिन्. -DESTRUCTION, . नाशः, विनाम:, DESPOND, V.i. निविद् 4 A, नैराश्य-निवेद-विषादं- प्रणाशः प्र., विवंसः, क्षयः, उच्छेदः, संहारः'गलगम् 1 P or आपद् 4 A, विषद् 1P, आशां त्यज 1P, ने, उत्पाटनं. 2 निषूदनं, घातः, वधः; dot the अंगानि मुच्च् 6 P.-ENCY, 8. निर्वेदः, विषादः, नैरा- whole world ' प्रलयः, प्रत्यवहारः, कल्पांतः, संपतेः. श्य, उद्वेगः, अवसादः, विषण्णता. -ENT,-ING, a. -DESTRUCTIVE, a, विनाशिन, क्षयकर (01), निर्विष्ण, विषण्ण, निराश, त्यक्ताश, म्लान, उद्विग्र; do घातिन्, अंतकर,धातुक, अपह- (बी/.) in comp. not take ad. view' मा भवानंगा ने मुंचतु (V. | . 'd. to life ' जीवितापह, प्राणहर, निधनकारिन्. 2). -INELY, adv. सविषाद, सनिर्वेदं. DESUETUDE, 8. विरति ., निवृत्ति , विच्छेदः, वि. DESPOP, 8. प्रजापीडक, लोकोपप्रवकः.2 अधीश्वर:, रामः, प्रवृत्तिविच्छेदः. समाज् m., सार्वभौमः, चक्रवर्तिन m. -IC,-IOAL, a. DESULTORY, a. असतत, उच्छसल, अस्थिर, लोल, स्वतंत्र, निष्पतिबंध, अनियंत्रण, अनियत, नियंत्रण. | अनियत, चंचल, अनवस्थित, अव्यवस्थित. -ICALLY, adv. स्वैरं, स्वेच्छातः, कामचारेण. -ISM, DETACH, v.t. विलिए ., विभिद 7 P,विच्छिद् 7P,दि. 8. प्रजापीडन, निवरशासन, प्रजोपनकः, स्वेच्छाचारित्वं, युज् 7 A,10 पृथक क8 U; See SEPARATAL RED, छाप्रभुत्व मियंत्रणा राज्यसरणिः. व.वियुक्त, विभित्र, विच्छिन्न, असंसक, असंलप, गतसंग, DESPUMATE, v. i. pass., 8797 (D.). विश्लिष्ट, असंगत. -MENT, B.विभागः, वियोगः, वि. DEBSARI, S. (भोजनांते) फलाहारः. . च्छेदः, विश्लेषः, विभेदः.2 सैन्यदल, गुल्मः-म. .... DESTINE, .t(Destinate) निरुप 10, परि-प्र-प् DETAIL, B. विस्तरः, विस्तार वामविस्तरः, प्र. c., निर्दिश 6P, निज1A,10, समपस्था 10, पंच: 2 वृत्तांताख्या; 'ind.' or d.od' सविस्तर (म जाने भोकारं कमिह समुपस्थास्यति विधिः 8.2); (प.), विस्तरेण, विस्तरता-पाः, सविस्तर.-..स. oft. ex. by pot. pass. part., with or without विस्तरं-विस्तरेण-वर्ण 10 or भाश्या Porn 19, अवश्य, भून:-he isd.ed to.besking' भनेना प्रपंचयति (D.). बस्य सावितम् man is d.ed to dis .' मन- | DETAIN, ....1P, निरु मालमान मामा whossable to eveld what is d.. वयं नियः (प.) dioday monthate Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 108 शनिवार 10, निह' P.8 (In custbay ) मासि- अपपद्-भाव-1 A, अधिक्षिप्P , निंद्1 P, असूयाति 1P, P, निरुध. -DETENTION, 8. धरणं, (D.) (with dat.), मूल्य यूनीक 80 लघुक; पहसरोधः, निरोध:.2 आसधः, प्रति-नि-रोधः, See DEPRECIATE. -TON, . अपकर्षः, लघुकरण, यन, गलात्कारेण धरण. हासः.2 असूया, अप-परि-वादः, भाक्षेपः, गुणनिंदा, DirBr, V... निरूप् 10, शा 90, अनुसंधा 3U, पैशून्यं, परदोषाविष्करण, मात्सर्य. -08, 8. अपवादकः, 'अषि-अव-गम् 1 P; दृश् 1 P, उपलभ् 1 A, आसद अधिक्षेपकः, निंदकः, असूयकः, परिवादरतः. -ORY, c. 201P, प्रकाश ०., व्यंज 7 P; d.ed in a a. अपवादिन, निंदक, अभ्यसूयक; पिशुन.' ""crime' दृष्टदोष, नितिापराध. -ION, B. ज्ञानं, निरू DETRIMENT, . हानि J., अपकारः, भात , नापण, अनुसंधान, उपलंभः, अवगमनं. -IVE, a शः, अपायः, बाधा, विरोध:.-AL, . हानिकर (री/.), (Ofloer ) चरः, चारः, प्रणिधिः, अपसर्पः, See SPY. विरोधिन् , अपायकारक. DETER, O... (सभयं) निवृत्., निवार 10, विरम् . | DETRUDE, V. 1. अवपत् ., अधःक्षिप् 6P, भ्र . (रमयति ), भी c., निरुध् 70%; See PREVENT. | -DETRUSION, B. अवपातनं. . -MENT, S. निवर्तन, निवारण. DETRUNCATE, V. 1. अवच्छिद् 7P, निकृत 6P, DETERGE, B... शुध् ., मलं अपनी 1P, परिमज | वि-ल 9 U. -ION, S. अवच्छेदः, निकर्तन. 2 P. - ENT, a. शोधन (नी ), परिमार्जक. DEUCE, S. यं, दिकं. 2 पिशाचः, भूतः. DETARIORATE, O.i. क्षि-हा pass., हस 1P, क्षयं | DEVASTATE, U... उच्छिद् 7P, उत्-अव-सद्.. गम् 1 P; दुष् 4 P, भ्रंश् 4 P, 1 A, अपकृष् pass. उपपीड 10, वि-उप-1 A, प्रबाबू 1A, निर्जनीक -v... अपकृष 1 P, दुध . ( दूषयति), विकृ8 U, 8 U. -ION, S. उच्छेदः, उपप्रवः, प्रवाधनं, विनाशः, हम 6. -ION, 8. क्षयः, अपचयः, विकारः, विकृति निर्जनीकरणं. f, हासः, भ्रष्टता. 2 अपकर्षः, दूषणं. DEVELOP, V. 1. पुष् 1, 4,9P, प्र-उप-धि 50, DITERMINE, V... निभि 5U,स्था c. (स्थापयति), प्र-सं-वृध c.; 'she d. ed her lovely limbs' पुसंकृप ८., निरूप 10, निर्णी 1 P, निर-अप-धू 10, नि पोष लावण्यमयान् विशेषान (K. I. 25); also प्रदिश 6P, लक्ष 10, परिच्छिद् 7 P.2 निरूप, अनु चांयमानावयवा ( R. III. 7), उपचितांगी. 2 विकस संधा 3 U, मिणी (a dispute &c.).-.i. व्यव- c., विस्तृ c., उद्भिद् c.; तस्य (कार्योपक्षेपस्य) विस्ताअव-सी 4 P, निश्चय कृ 8 U; d. ed to go ' गमने रमिच्छन् ( Mu. 4)' wishing to d. it'.-.i. "कृतसंकल्प, गतुं व्यवसित. -ATE, I. स्थिर, दृढ, नि- प्र-उप-चि pass., उद्भिद pass., क्रमशः विकस् 1 P, 'धारित, निमित, निर्णीत, नियत, सिद्ध, व्यवस्थित. 2 क्रमेण प्र-सं-वृध 1 A. -MENT, 8. प्रचयः, उपचयः, निभायक, निर्णायक. 36 of persons ) कृतानिभय, संवर्धन विस्तारः, विकासः, उद्भेद:. बढसंकल्प, व्यवसित. -ATELY, adv. सनिश्चय, सनि- DEVERGENCE, See DIVERGENCE. र्णय, नूनं.-ATION, इ. निमयः, निर्णयः, संकल्पः, निर्धा- DEVIATE, V.i. अति-व्यति-इ2 P, अतिक्रम् 10, रणे, व्यवसायः, विचारः, निरूपणं, परिच्छेदः, अवधार- | 4 P, अति-व्याभ-चर् 1 P; did not d. even an गंणा. अभिनिवेशः,अध्यवसायः, निबंध:.-ATIVE, a. inch from the beaten path' अण्णाद्वर्त्मनो रेखानिणीयक, निर्धारक. -ED, a. निमित, निर्णाति, सिद्ध, नि- मात्रमापि न व्यतीयुः (R. I. 17); अप-या-इ2P, चल 'यत, व्यवस्थित, परिच्छिन्न, अवधारित.2 (of persons) 1P, प्र-वि-%; ध्यु 1 A, भ्र 4 P,1A, ( with स्थिरनिभय, दृढ-कृत-संकल्प, अभिनिविष्ट, कृतनिभय. abl.). -ION, 8. अतिक्रमः, विचलन, च्युति/., श्रेषः, PEDEx, adv. स्थिरचेतसा, ढं, वृढ निश्चयेन. -ER, भ्रंशः, व्यभिचारः, त्यागः; 'd. from the right path' ७. निर्णयकृत् m., निर्गतृ m. उत्पथयानं, विमार्गगमन. 'DETEST, V. 1. विदिषु 20, गई 1, 10 A, गुप् DEVICE, S. उपायः, युक्ति, प्रयोगः, कल्पना, साधनं. - desid. (yai ) ( with abl. ); See ABHOR. 2 अपग्यप देशः, छलं, माया, छपन् 1., कैतवं, ब्याजः. .."OXBLE, . जुगप्सित, गहित, मिंय, गहणीय, विद्वेष्य. 3लक्षणं, चिह्न, अंकः.4 निर्माणशकि, कल्पना' '-ATION, .गहीं, जुगुप्सा, घृणा, विद्वेषः. - FR, S. चातुर्य. देषिना,विष्टm. DEVIL, s.. भूतः, वेताल:, विज्ञाप: Ishall not DWTHRONE, v. t. TUTC HTC c. or Exc. or raise ad. for my own destruction'मामात्म* अपम्'cror भवाह. (रोपमति ). -MENT,' s. बिनाशाय बेतालोत्थापनं करिष्यामि ... राज्य:युति . DEVIOUS, a. वक्रे, कुटिल, गिम. 2 मर्यादाविनामिम्, DOTONATE, v... सहसा स्तन् 1P or ध्वन् 1 P. व्यभिचारिन्. . E-ION, . स्तनित, भाकस्मिकम्पनिः. | DEVISE, ७. चित् 10, उप-से-अप., निरूप् 10; पुस् STORT, Seo Previdir. 70, 10, आ-पर्या-लो 10, पटू. इच्छापत्रेण प्रदा Dianar v. अपकर अपनी 12.भपस 1P, 3U. -च्छापत्रेण रिक्चदानं.- नापिका Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ रिन् m. -PA, 3. उपायज्ञः, परिकल्पकः, प्रयोजकः | -r,a.वारमय (यो/..भवासायावसिक पारDEVOID (of ), a. See DESTITUTE (of). कणोपम. . . : DEvorms. स्वकर्तश्य, कर्तव्यता, धर्म:.2 सत्कारः, DEXTEROUS, 4. कुशल, विपुण, पटु, सकारातः आदरः, पूजा, संमानः करदक्ष.-Lx, adv. निपुर्ण, दक्षतया, सपाट, विला. DEVOLVE, B.t. निक्षिप् 6P, न्यस् 4 संक्रम् c., घवेम.-DEXTERITY, . दक्षता, पटुता, नैपुण्यं रसा सम्-0. (भर्पयति), आरुह . (रोपयति); ' having कौशलं, हस्तलाघवं. d. od their property upon their song' पुत्रसं- DEXTRAL, a. दक्षिण, अपसभ्य, दक्षिणपार्थस्थ. क्रांतलक्ष्मीकाः (U. 1); गुणवत्सुतरोपितश्रियः ( R. DIABETES, 8. मधुमेह, प्रमेह, बहुमत्ररोग:. . . ! VIII. 11).2 प्रपत् ०., प्रस-प्रवह c. -v.i. आगम् DIABOLICAL, G. पैशाच (पी.), पिशाचोपम.2 1P,आया 2 P,पत् 1P, संक्रम् 10, 4 P; न्यस्-नि- घोर, दारुण, पापिष्ठ, अतिधोर-पाप, अतिमिप.. क्षिप-समृ c. pass.; ' after his death the king- DIACOUSTIC8, 8.अनिविद्या. dom d. ed upon his eldest son' मते तस्मिस्तस्य DIADEM, 8. मुकुट, किरीट:-टं, मौलिः, उष्णीयःज्येष्ठपुत्रो राजपदभाग्वभूव. 2 अधः पत् 1 P, अवपत् | शिरोवेष्टन; d.ed' किरीटिन्, किरीटवारिन्.. -DEVOLUTION, 8. निक्षेपणं, समर्पण, संक्रामण. DIAGNOSIS, 8. रोगनिर्णयः-निरूपणं, रोगनिदान: मी. DEVOTE.V... प्र-विनि-यज A, 10, सम्-c. (अर्प- मांसा, चिकित्सा. यति ), निक्षिप् 6P, उत्सृज् 6P,सं-उप-ए .2| DIAGNOSTIC, 8. रोगलक्षण-भिवं. (Oneself to ) आसंज्-अनुरंज-pass., मनः युज् or DRAGONAL, S. कर्णः, अति-Lx, adv. कोणाकोणि, बंध9P or अभिनिविश्., आसक्त-अभिनिविष्ट भू कर्णाकर्णि. (all with loc. ); भज् 1 U, आसेत् 1 A. 3नाशाय DIAGRAM, 8. चित्र. प् c. See Door. -ED, a. सक, आ-प्र-व्या-सक्त DIAL, 8. शंकुयंत्र, सूर्यघटी. नि-, रत, अभिनिविष्ट, समाहित, पर-तत्पर-परायण in DIALECT, 8. प्राकृतभाषा, भाषा (as opposed to tcomp. 2 भक्त, दृढभक्ति, अनुरक, अनुरागिन्, 'd. to स्कृत).2 भाषणं, वचनं, उकि. .. the king' राजनिष्ठ, नपासकचिन; 'ad. wife' | DIALECTIC, B. तर्कः, न्याया, रेतविया, भा-पीक्षिकी एकपत्नी, पतिव्रता, साधी, सती; 'ad. husband' | विद्या. -AL, a तार्किक (की.), न्यायिन्.. -IAN, भार्यानिरतः, पत्नीसेवी; 'ad. friend' स्थिरप्रेम मित्र,18. तार्किकः, नैयायिकः, न्यायविद् m.' रूढसख्यः सुहद. -EDLY, adv. चित्तैकाग्रतया, भक्त्या, | DIALOGUE, S. संलापः, संवादः, संकथा, समावण, प्र. निष्ठया, अभिनिविष्टं, मनोभिनिवेशेन, मनोयोगेन, सुसमा- श्रीनर, कथोपकथनं. -DIALOGIST, .. संवादका, हितं. - EDNESS, 8. आसक्ति , भक्ति, अभिनिवेशः, | उत्तरप्रत्युत्तरदायक: परायणता.-EE, . तापसः, यतिः, योगिन् m., तप- DIAMETER, B. व्यासः, विष्कभ:.-DIAMETRICATस्विन् m., मुनिः, व्रती. 2 भक्तजनः, प्रणयिजनः, उपास- LY, adv. विपरीतं, प्रतिकूलं, अत्यंत, एकांततः. कः, भकः. -ION, 8. अभियोगः, अभिनिवेशः, अनुरा- | DIAMOND, B. वजः-जं, हीरं, हीरकः d.cutter' गः, सेवा, उपासना, प्रसक्कि ,आसकि, भकिः , निर- | हीरकार:-मार्जकः, ति/., परायणता. 2 नियमः, धर्मक्रिया, तपस् 1.3| DIAPASON, 8. स्वराष्टक, स्वरमामः. ईश्वरभक्तिः-सेवा; ' self-d.' आत्मोत्सर्गः-परित्यागः; | DIAPER, 8. चित्रितं क्षीम.-... भौम चिम् 10 01 'd. to a husband' पातिव्रत्यं, पतिसेवा; 'to per- | कर्तुरीक, &c. form d.s' तपथर 1 P or तप 4 A, तपस्यति । DIAPHANIC, a. स्वच्छ, विशद; See OnZAR... (D.). -IONAL, a. धर्मपर, धर्मनिष्ठ, भजमशील.2| DIAPHORETIC, a. स्वेदन (मी.), खेदजनक, प. धर्मक्रियाविषयक, तपोमय (यी.). मोत्पादक; 'd. medicine' स्वेदनं. . . DEVOUB, V... भभ 10, अद् 2 P, खाद 1P, ग्रस् | DIAPERAGM, . शारीरमध्यदेशः 1A, PEP. 2 उपयुज् 10, उपयोगेन विनc. | DIARRHOEA, B. अतिसारः, प्रवाहिका महणी -ER, s. भक्षकः, खादकः. DIARY, s. दिनपत्रिका, दैनिकवृत्तपुस्तकं. DEVOUT, a. धार्मिक, धर्म-परायणशील, धर्मनिष्ठ, धर्मा- DIATRIBE, S. अधिक्षेपः, कुत्सात्मको लेख... ' स्मन्, भक्त, ईश्वरविरत, पुण्यशील, प्रयतात्मन, पुण्यात्म DIBBLE, 8. लघुखनित्र. न. -Lx, adv. भक्त्या , मनिपूर्वक, मकिपुरःसरं, श्रद्धा- DICTATE, ... आशापूर्वक क 10, भादि P, वि. -KRISमिकता, धर्मास्मता, विरानिष्ठता, | आज्ञा . (ज्ञापयति). सूच् 10, पीसर प्रवद् भामि. . 10, प्रेर् . d.ed by good niotires सदाय DEW, नीहारः, अवश्यायः, सुमार, प्रालयं, हिम-रात्रि- प्रेरित. -.भाशा, भादेशः, शासनं.चोदन-माग्रीख-जलं.--.. मीहारेण सि.6 Por.पीभू 1Pd. जं-णा. -ION, प्रोत्साहन.भावापन, 'मामपूरकdrop सुपारकण:-बिंदु:-कर, and sim, comps. थम. MOR ! एकाधिपतिः, मनग्यापील: शालामा Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (98) -- मादेशक शासित . CORIAL, a / पथ्याशित्व. राजसमा, शिसभा. -n.bytes भवलित ARBOGANT. 3U.पथ्यं निर्दिस BRE...".".. MOTION, 3. भाषा, वाणी, वाक्मरणि f., बचोषि-| DINEER, ... भिड psow., प्र-Eि- विक्षिe paarti (म कारणात्स्वादिभिदे कुमारः R.1. 36Dgen. NOTIONABY, कौश:-पः शन्दसंग्रहः, अभिवामः ex. by..); they two do not-.नतBrorox, चन, आदेशः, विधिः, नियमः. योर्भेदः, विशेषः, &c. 2 अन्यथा मन्-4A, न समम्, DrDicric-AL, a. उपदेशपर, प्रबोधक. विवद् 1 A, भित्रमा . भू, विप्रतिपद् 44,(एवं हि DE, अक्षः, पाशकः, देवनः; 'a loaded d.' कूटा विप्रतिपनाः प्राणेयत्ता प्रति श्रुतयःS: B.702); I "क्ष:.-DIOE, (pl.) अक्षाः , &c. -v.i. अक्षः दिन d. from you' मम मतं त्वम्मतात्रि. वि-प्रति-कध 4P, ग्लह 1P.-RR, S. अक्षधूर्तः,' अक्षदेविम् m., pass. -ENCE, .. भेदः, विशेषः, अंतरं, (with gen.).2 पार्थक्यं, इतरत्वं, भिनत्वं, व्यतिरेकः; that धर्मः, कितप:. -ING, वृत, अक्षकीडा; 'd. board' अष्टापद, शारिफल. box' अक्षाधारः; the die makes no d.' तेनन कोपि विशेषो जायते.3 विरोis onst' त देवाधीनं (अप्रतिविधेय) कर्म, अधुना धः, वैपरीत्य, विपर्वयः, बैलक्षण्यं.4 विप्रतिपत्ति ,म तिभेदः, विसंवादः, वैमत्य; कालः, कलहः, विषादः. 5 यापि तड़पतु.. भसाम्य, असादृश्यं; 'd. in quantity' वैषम्य. D, V.i. मृ 6 A, प्राणान्-असून्-जीवितं त्यज् 1 P -ENT, a. मित्र, वि-प्र-भित्र, इतर-अन्य-पर-pron. or इत्य 6 P or 3 P, पंचत्वं या 2 P or गम् ४., व्यतिरिक, विपरीत, पृथक, विशिष्ट, (with abl.); 1E, परम् 1 P; परासु-गतासु-a.भू 1 P, देह-तनुं atar in comp.s; she is not d. from my body त्य, प्र- 12 P, विपद् 4 A, संस्था 1 A, प्रमी pass. (myself) अव्यतिरिकेयमस्मच्छरीरात् (Ka. 151); शविनश् 4 P, प्रली 4 A, वस् 1 A, क्षि pass., 'ad. sense' अर्थातरं.2 असदृश (शी/.), असअवसर 1P.3 म्लै 1 P,विश pass. -DEAD, a. मान, विषम, असम.3 विविध, नानाप्रकार, नाना in - मह उपरत, संस्थित, प्रेत, परेत, परामु, गतासु, विपत्र, comp. ; 12 pron. a., d. S'âstras 'antatगण, विवेतन, प्राणहीन, प्रमीत. 2 निभल, निभेष्ट, मिशास्त्राणि; ' in ad. way' अन्यथा, भित्रप्रकारेण. निस्तेजस्, निःसत्व, असार, निष्फल. 3 सुप्त, -ENTIAL, . भेदकर (री.), विशेषक.- ENTLY, (as of limbs); d. body'शवं, मृतशरीरं; कुर्णपः; 'd. language' अप्रचलिता भाषा; 'd. adv. अन्यथा, इतरथा, भित्ररूपेण; अन्यप्रकारेण, पृथक्. Mobp'घोर-गाढ-निद्रा; 'd. loss' परिपूर्णा-सकला DIFFICULT, a. भसुकर, दुभर, कठिन, दुष्कर, दुःसा. E d. letter'लुतार्थ वच: 'd. soul' निर ध्य, कष्ट.2 गहन, विषम, दुर्योध, असुगम, कष्टज्ञेय, भिमानः आत्मा. -8. (Of night) मध्यरात्र:, गूढार्थ, शेय.3(With int.) ex. by दुर, दुःख, - निशीथः, अर्धराव: 2 मध्य; See DEPTH. -EN, कष्ट, in comp.; 'd. to get' दुष्पाप, दुराप, कष्टदुरली 80, शिथिली, तेजो 1 P, नश साध्य, दुरारोह, दुःखछेय, &c.; 'ad. case' सश'.,म्लानीक.-.i. म्लै 1 P, शिथिलीभू. -LY, a. ल्योर्थःad. road' दुर्गसंचा(च)रः, संक्रमः प्राणापहारक, जीवितापह, मारात्मक, निधनकारन्, प्रा 'ad. place ' विषमस्थानं, दुर्ग, दुर्गमस्थलं. -LY, गीतक, प्राणहारिन्, प्राणमाशक, जीवित (बी.).2 adv. दुःखेन, कष्टेन, कृच्छ्रेण, कष्टं, आयासेन, दुर् pr. अशाम्य'd. enmity' आमरणांतिक वैरं, अशाम्य -Y, 8. असौकर्य, वैषम्य, कठिनता, दुष्करत्वं, कष्टता, t;"d. poison' हाला(ल)हल विष. -adv. | दुःसाध्यता.2 आयासः, पैलव्यं, विरोध:.8 कृच्छं, संइतव प्राणांतिक;d. wounded ' भित्रमर्मन्, 'd. कट, विनः, बायासः, दुर्ग, दुःख, विरोधः, शः, बाधा, • pale'शस्वर्ण.-NESS, .. दौर्बल्यं, निःसत्वता,ज कष्ट:-.4 विषमपदं,असुबोध-दुर्योधं पदं, असुगमं स्थाउत्व, स्तंभः वैकल्यं, विरकि,शिथिलता.-DEATH, नं; without d.' अनायासेन, मुखं; ' with d.' मरण, मृत्यु:, उपरमः, निधनः-नं, अंत:, पंचत्वं-ता, कथमपि, कथं कथमपि, कथंचित , दुःखेन, रुघाण स्थिति, कालधर्मः, दिष्टांतः, प्रलयः, अत्ययः, नाशः, commentary explaining the d.es'विषमपदषि'प्राणमाशः, तनुत्यागः, &c. a यमः, कालः, कृतांत.. मशिनी टीका; 'beset with d.es' सशस्य, सकंटअवा, यातः, म्यापादन; ' he was pelted to d.' क; overcoming d.es' दुर्गलंघन.. . सालोष्ठयात हतः, he was sentenced tod. तस्य | DIPPIORNCE, S. अविधाम:, अप्रत्ययः, था- शंका.2 भारद to put to d.' हन् 2 P, व्याप (In oneselt ) अप्रगल्भता, विनयः, नी:, लज्जा. दिएP violent d.' अपमृत्युः । -DIETIDENT,". अविवासिम्, काशील, अप्रत्पर्य, ..भपात:, 'angarota.' यमदतःd.by testing' साशंक; the mind feels d.ot itselt'मात्मभ्यमाया, प्रायोपवेशन 'd. bed' मत्युशय्या. -LESS, OT प्रत्ययं चेतः (8.1)..? अप्रगल्भ,' अVE, विमा, अमर, अनवर, अमर्त्य, चिरस्थाबिन्. नीमत्, सम्बावद. -1, adv. भगम, साशक, AIRTA माहारः, अन, भोजन, भ.2 पथ्र्य, पथ्यान, सज्जया, सपिनयं. Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ DITTRACT; 6. t. Men 4, 10, frigo. Draसेतुः, मतः, पिरल, पण का DIIPoem.... ., विपरित ., विव , पचर शकल्या, परिखा, जात, पणाला लार .. 0., विक 6P, 18,भभि-प्र-१ ०.१ प्र-स., DILACERATE, Ses TEAR.... विद्यु, प्रक्षिप. P. 3 ( Itself ) व्याप्,5 P,विस- DILAPIDATE, p.i.4P, विनाश 4 P,स-पित विषप्.1 P, विस्त paasi, म्यश् 5A, सर्वप गम् 1.P द्-pass., अवसद 1P.-... उच्छिदं 1 P, भासद् or प्रविज्ञ8P.-.वितत, सविस्तर, विस्तृत, असंक्षिप्त, ८., प्रध्वम् C., क्षि., विनश् 0.Se Dusrsoy. विस्तीर्ण, समपंच.-LY, ads. सविस्तरं, विस्तरेण, पि- -ION, 8. क्षयः, ध्वंसः, नाशः, उच्छेदः, भवसादः स्तरशः, प्रपंचेन, असंक्षेपतः, असमासेन. -ION, 8. DILATE, B... विस्तु ., वितन् 80, प्र-वि- म दीप्रसारः, प्र-वि-सरः, विस्तारः, अभिवृद्धि, वितति /, पीक 8U.2(upon) प्रपंचयति ..(D.), सविस्तर प्रचारणं, प्रसरणं. -IVE, a वि-प्र-सारिन्, व्यापक, विवृ 5 U or ब्याचक्ष 2 A, अति-वि.-...वितध्यापिन्, प्रसरणशील. -IVENESS, 8. विस्तारः, विस्त- न्-विस्त-विवृ pass., आयतीभू, दी(भ. -ED, O, बिन नि., व्यापकत्वं.2 वाग्विस्तारः, प्रपंचः, वाक्यविस्तरः. तत, व्यायत; उत्फुत्र, विकसित. -TON, . विस्तारः, DIG, ....खन् 1 P; 'd. down' (भार्मि) अबद वितति /., विस्तरण, विवृति/विकासः-सन, वत्कुता. 10, भिद् 7 P, 'd. in'निखन्. 2 निर्भिद, छिद् 10, DILATORY, 6. दीर्घसूत्रिन्, दीर्घसूत्र, विलविन, मंद, में: ध्य 4 P.-GER, 8. खनकः, खनित m. थर, चिरक्रिय, भक्षिप्रकारिन्. -1x, adp. सविलंब, मैंDIGEST, V. 1. (जठरे जु. (जरयति), पच् 1 P, मंद, कालक्षेपेण. -NESS, 8. दीर्घसूत्रता, विलंबः, कार परिपाक मी 1 P, परिणम् . (णमति), दह 1 P.2 लक्षेपः, मांय, कार्यजडता. क्रमेण यथाक्रम-विन्यस् 4 Uor रच 10 or ग्रंथ 9 Por DILEMMA, B. उभयसंभवः, विकल्प:... ... लिख 6 P.3 मनमा विचर c. or चित् 10.4 Suffer, DILIGENT, a. उद्योगिन्, व्यवसायिन्, उपुक्त, सोपोग, ५. v. -v.i. 4 P, पच् pass., परिणम् 1 P.| उद्यमिन, अनलस, अभिनिविष्ट, उपम-व्यवसाय-पर, . -ER, S. पाचक, जारणं, आग्निवर्धनं, रोचनं, रोचकं. योगतत्पर. 2 (Of things), अनवरत, सतत, नित्य-ION, .. पाकः, वि-परि-पाकः, पचनं, परिणामः.2 प्रवृत्त, प्र-आ-सक्त, अभ्यस्त, प्रसित, अविच्छिन.-x, जठराग्निः, जठरानलः, अग्नि, slowness of d.' ads. प्रयत्नतः, सोपोग, सोयमं; अमवरत, प्रमक. अग्निमाय - having a good d.' प्रदाप्ताग्निः. -IVE, -DILIGENOE, . उपमः, अध्यव-व्यव-सायः, उपो. क. पाचन (नीf.), पाचक, अग्निवर्धक, परिपाकिन, गः, अभियोगः, अभिनिवेशः, प्रयत्नः, अभ्यासः, प्रसाक DIGHT, See ADORN. f., उत्साहः.2 सातत्य, अविच्छेदः, अविरामः, मैरती Draxr, . कला, लेखा, रेखा.2 अकः. DILL, . सालेयः, मधुरिका. DIGNITY, . महिमन् m., माहात्म्य, औदार्य.2 अनु- DILUTE, O... जलेन मिथ् 10 or संसP,विकी भावः, प्रतापः, तेजस् ।., प्रौढिf., प्रौढत्वं-सा. प्रति- | ., तनूक 8 U, क्षीणीका मिश्रणेन कति तमूक. -ION) ठा, गौरव, पद, उत्कृष्ट-परम-पदं, उत्कर्षः, उन्नति , 8. जलसंसर्गः, जलमिश्रण तकरण.-DILUENT, .. आभिजात्य, प्रतिपत्ति, ओजस्विता, उच्चत्वं, कुलीनता | विलयनं, तनूकरणं. 'd. of style' भोजस् 1.4 मानः, भभिमानः, गर्षः, Dra, a. मंदाति, मंदप्रभ, मलिनकाति, मलिन, मिष्मन) दर्पः,'. ot expression' प्रौढत्वं वचसां.-DIG- निस्तेजस्, सतिमिर. 2 अप्रकाश, अव्यक, अस्पष्ट, बुरा. NIFY, ... संमन् ., सत्कृ8 U, पूज् 10.2 उत्कृ. लोक, दुर्वष्ट; ' seeing d.-ly' इसटि, मस्पध्दन। टपदे नियुज् 7A,, 10, परमपदं प्राप् ., उत्कर्ष नी 'ot d. understanding' मंदमति, जर-स्थूल-धी1P.. -RD, G. महानुभाव, अनुभावरत, ग(गंभीर, बुद्धि, &c. -v... अधीक 8 U, अस्पष्टीक, कलुषीक ओजस्विन, प्रौढ महाप्रताप; d. in mien' गंभीरा- निष्प्रभाक, मलिनयति (D.).-Ir, adv. भस्पष्ट, अकति. 2 मानिन्, महाशय, महेच्छ.3 उत्कृष्टपदनियुक्त, व्यन, निष्प्रभ, मलिनं.-NESS, 8. तिमिर, अस्पडता, प्रतिपतिमत्, परमपदारूढ. -DIGNITARY, S. मान्य- तेगोहानि , दुरालोकता, मालिन्यं, अस्पष्टता. स्थूलजनः, शिष्टजनः, कुलीनपुरुषः. मतिता, बुद्धिमापं. DIGRESS, P..परलतम अनुसंधा 30, अप्रस्तुतं बद DIMENSION, . प्रमाण, परिमाण, मात्रा, मावं, वि. भण् 1 Porn 2 P, प्रकृत-कथायोगं त्यज 1P, स्तार:. 'you are d. ing'म खया, प्रस्ततममसंधीयते. 2| DIMINISH, B.t.,v.i.See DECREASE. -Dramedउत्क्रमIU.4Pहिल1P..प्रय1A. TION, . न्यूनीकरण, नासः, क्षयः, अपचयः, अवसाद 4P.See DEVIATE -ION, . प्रकतत्याग: अप्र- हानि f. -DIMINUTIVE, G. अल्पकाय,र, भल्य, स्तुतानुसंधान, प्रसंगः, प्रासंगिकं वचन: enough ot स्तोक, सूक्ष्म, उघु. भल्यार्थ (प्रत्ययः), ' a.' प्राथमिकेन- प्रसंगेकप्रकृतमेवानुसंधीपता. d. termination' अल्पार्थे क.. ४ कमः, विचलन, भ्रंश युतिमि म्याग:. -IVE | DIHATT, कार्मासवर्मा * भविता भग त , असंगत, मसंबर | DARLA, पीलभंगः, गरतरंगा, कपोसीमि: , Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rh ता, तुरता, भंगः, तरंग: -Dris, a निर्देशः, माशा, भावेश पा, देश मे गर कमिमद, रंदर. प्रणयन, प्रशासन, विनियम, भाषष्ठातृत्व, अविधान! कलकलः, निनादः, कोलाहलः, तुमलरवः, निः- भवेक्षा-अप.4 दि., दिशा, माशों काठा कर, पपोषः, तुमुलं. -0.t. (श्रवणपुट ) जर्जरीक | हरित् /. 5 Address, g.v. +Ivat, a निर्देशक पान्2P or जर्जरयति (D.); See सूचक. -LY, adv. सपपेव, सपः, अचिरात् । तत्क्षणTUN.. णात, अविलंबित, शीर्म, भाग-2 स्पष्टं, प्रत्यक्ष सम्यक, NE..7A, आहार-भोजन-से 1A or अगढतया, भित्रार्थ.8 अनुलोम, सरलतया.'-OR, .. देत ., शरीरस्थितिक 8U or c. -0.1. भु- शामितृ-अधिष्ठातृ m., अनुशासकः, अध्यक्षः, अधिका• [., भर -DINNER, ७. भांजन, आहारः, अश- रिन् m., अवेक्षकः, निर्वाहक:-ORY,..विधिसंहिता. Sen FooD. 2 उत्सवः, जग्धि f., भोजनोत्सवः. 2 नामधामसूचकं पुस्तकं. . ING, बदायते (D.), नद्-स्वन्-कण् 1 P; DIREPTION, 8. अपहरणं, अपहारः, लुठनं. ding dong' घंटामादः-शन्दः, किंकिणीरवा-शब्द:-| DIRGE, 8. करुणगीत, करुणरससंगीत. द, सततनाद: DIRK, See DAGGER. INGLE, Soe DALE. DIRT, J. मल:-ल, पंकः, कर्दमः,जबाल:-ल,कल्क, कि. INGY, See BLACK. -, a. मलिन, समल, मलीमस, पंकिल, कलुष, आविल, INE, . प्रहारः, आषातः, अभिघात:.2 बलं, प्रभवः, मलक्षित, सकर्दम.2 नीच, कुत्सित, खल, गर्थ.-.. सामर्थ्य ; by d. of' बलेन, प्रभावेण, सामर्थ्यात्, यो- मलेन-केन-दुष् . (दूषयति) or लिए 6P, मलिनीक न.-... प्रहारेण अंक 10 or चिह्न 10. 8U, मलिनयति-आविलयति (D.). TOCESAN, B. प्रधानधर्माध्यक्ष:. DIRUPTION, See ERUPTION. TORTHESIS, . पांगचिकित्सा. DISABLE, V. 1. अनुपयुक्त ब. कृ8 U, विहस्तीक, (6PO..मि,-मस् 6P (with loc.); अव-वि-गाह जा विहस्तचरणां देवीं M. 4); अशक-असमर्थ .कृ. 1A,प्र-मि-विभ6P, आयु 1A,(acc.).2 व्याट 2 अवसद् c., विकलीकृ, उपहन 2 P, दुर्बलीकृ.-DrsBA, म्यारत भू. -... अवगाह ., म . (म- ABILITY, s. अशक्तिf., असामर्थ्य, अक्षमता, अयोग्यआपति), प्रविश्.सि 6P, लिट् ., आर्दीक 80%; ता; अनुपयोगः. a.ins business' ईषद् व्याघ or प्रवृत् 1A; 'd. | DISABUSE V. 1. भ्रम निरम् 4 U or उच्छिद् 7 Por amto books' _ 1P; अल्पशः अधि-न 2 A. | अपनी 1 Port IP or अपाकृ8U, भ्रतिमच 6 P. -8. निमज्जन, अवगाहः, प्रवेशः.2 अवपातः, नमता, DISACCUSTOM, U... अभ्यास लुप् . भागात DISADVANTAGE, 8. अहितं, अलाभः, अपकारः, भनDETHERA, मांससतानिका. थः, अनिष्ट, अपायः, हानि., पीडा, बाधा; ' atad.' DIPATHONG, B. सराय, संयुक्तस्वरः, संध्यक्षर. विषमावस्थ a., असमवस्थ a.-ous, a. अहितकर DIPLOMA, परवी-अधिकार-दायकं पत्र. (री.), प्रतिकूल, आहेत, अनुपकारक, विरोधिन्, अAPTOMAOY, 8. सामम् ॥., नीति, दौत्यकर्मन् . 2 | पायावह, मतिकारक.-OUSLY, adv. अहित, अनिष्ट, राजदूनमंडल-समूहः. -DIPLOMATICAL, a दूत- | सापकारं. कार्यविषय. -DIPLOMATIST, . सामप्रयोगशः., रा- DISAFFECr, v.. विरंज्., अपराग उत्पद् ०., उपज समीतिकुशलः, दौत्यकार्यनिपुणः, सामकुछला. 1P. -ED, a. वि-अप-क, विप्रिय, असंतुष्ट, अप्रीत, Dura-PUL, a.दारुण, घोर, उग्र, तीव्र.2 भीषण, कर, अननुरक. -ION, . विरागः, असंतोषः, विरनि., मयापक, रोइ. -NESS, 8. दारुणत्वं, घोरता, दिता. __ अभक्ति. DIRECr, ... संथा 3 U, लक्षीक 8 U, उहि 6P, DISAFFIRMANCE, S. प्रत्याख्यान, प्रत्यादेशः प्रत्या भाधकत्यक्षि8P, (a missile &e.); a. | वर्तनं. Pattention or mind' मनो नियु7A, 10, मनः DISAGREE, V.i.न समन् 4A, विवत् 1A,भि pass., समाधor 49 Por आसंज् . or निक्षिप्. शाम् विरुध् pass., असदशी See DIFFER. -ABLE, a. विनियम् 1P, प्रणी 12, निर्वह ., अधिष्ठा 1P, अनभिमत, आपिय, भनिट, अहित, अप्रीतिकर (f.), भ A. भा-मिर-उप-दिछ, प्रदश् 0.4 नियुज, अचिर, अनाडादक. विरुद्ध प्रतिकूल.-MENT; . भादिष, भाशा (शापयति), प्रचुर् 19.5 विधा 30, विसंवादः, वि.दः, भेदः, विप्रतिपाति विमतिf See प्र-पुर-8(A letter ko.) See ADDRESS. -a. DIFFERENCE. ! आज, भरक, बरकमकुटिल, विलोम, भजिम, अनु- DISALLOW,..न अनुशा 9 U, निषि 18,निट लोमा 'a.descendents' अनुलोमाः, अनुसामवंश- 1P.2 प्रत्याख्या 2,प्रत्यादि 6 P; SRDENY. 4. अमागत, भविमटायक, स्पष्ट, सस्पट-न्य. -ANCE, प्रत्याख्यान निषेध निवारण, पिरमर नाम बाबा int-tos, शासन, नियोगः, DIRANTIMATE-SH DIRCORMON Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . DABANWUL, SO ABOLIAE. | उत्सर्गः, विनियोगः, त्याग: receipt and anars DISAPPEAR,D. तर्-तिर:-ps, अंतर- P, भायम्ययो. . तिरी 1. माय भू.म 4 P, अर्य-नादा-या | DISCARD, V. 1. भपास् 4 U, भवा 6, 9U; अपार 2.P,प्रवि-ली 4A,प्र-विचम् 1A; the pigeons | 6P, निराक 8 U, अवय 6P, अपहा 3 Pानिस havingd. od'. पक्षविषयातिकातेषु, नयनंपथातीतेषु, ., अपनु 6 P. अदृष्टिगोचरेषु, कपानेषु.-ANCE, . अंतर्धानं, तिरोधान, DISCERN, ... वि-विस् 3,7_P, विचर , पहिअदानं नाश, लयः, &c. better ex. by (७.i). च्छिद् 7 P, मिनी 1P, परीभ 1 A. 2 निर्वर्ण DISAPPOINT,... आशा भंज 7 P or प्रति-वि-न् 10, दृश् 1 P, ईश् 1 A, आलोक 1 A, 10, 'माल 2Por विकली or मोघीक 8U or खंड 103; विप्र- 10, विभू . -ER, S. विवेचकः, ईक्षित m. -IAL, लभ 1 A3; he was d. ed in his request' तस्य 4. दृश्य, दृष्टिगोचर, विभाव्य, प्रत्यक्ष. -ING, a. सूक्ष्मपच्या मोघी बभव, स भन्नाशो बभूव 'd. ed in love' दर्शिन, दीघे-दूर-दृष्टि, विवेकिन, परिणामदर्शन, विचारत. खंडितप्रणय, खंडित. -RD, . भग्नाश, मोघाश, भग्नो- शील. -INGLY, adv. सविवेक, सविचारं, सपरिच्छेद यम, अकृतार्थ, प्रतिहत, मनोहत, प्रतिबद्ध.-MENT, S. -MENT, 8. विवेकः, विवेचन, परिच्छेदः, विचार:-- आशाभंगः, प्रणयवैफल्यं, विफलीकरण, नैराश्य,विप्रलंभः. णा, परीक्षा, दूरदृष्टि f., अवबोधः, विज्ञानं. DISAPPROVE, V.. निंद 1 P,गई 1, 10 A, न प्रशंस् DISCERPTION, S. व्यवच्छेदः, विभेदन, विदारण. "" 1P; not approve' q. v. -DIBAPPROBA- DISCHARGE, V.t. (A load &c.) भार अवत c. or TION, ४. निंदा, असंमति /., विरागः, अप्रीति f., विमति अपनी 1 P.2 उद्-ग 6 P, उदीर 0., प्रमुच्र . f., अनभिनंदनं. चर 10, उत्सज् 6P, प्रल ., रम् 1 P.3 (Arrow DISARM, O... अस्त्राणि अपह 1 P or अपनी 1P, &c.) मुच्, अस 4 P, विस, क्षिप 6P, प्रेर निरायुधाक 8 U, निःशस्त्रीकृ. 2 (fig.) शम् .. निपत् c.; ' d. a gun' लोहनारीस्थं आग्नेयं चणे म्ब(शमर्यात), सांत्व् 10. -ED, U. निराध, निःशख; ल c.4 ( अधिकारात् or पदात् ) निःस 0., भपकर d. of anger ' शांतरोष, क्षीणमन्यु. 1 P, अवरुद्. (रोपयति), निष्कस् ., निराकृ8ए, DISARRANGE, V. 1. क्रम भ P, व्यस् 4 U, संक अपास 4 U, च्यु ., भ्रश् . 5 ( Duty)क, अनुष्ठा 6P, संकुलीकृ8 U. -MENT, s. अक्रमः, क्रमभंगः, 1 P, विधा 3 U, निष्पद-संपद् ७., निर्वह ०., आचरं व्यस्तता. 1P.6( Debt ) (ऋणं) शुधु ., निर्यत् 10, नि:DISARRAY, V... अपनह 4 P, उच्छद् 10, विवनी | राकृ, निस्तृ c., विनी, आनृण्यं गम् 1 P. 7 मुच, मो 80.2 क्रम भंज 7 P. -s. व्यूहभंगः, पिंजल:, 10, विसज्.8 (As a river ) अवतु 1P,C1P;. सपिजः. सागरं वर्जयित्वा कुत्र वा महानयवतरति (B.3.) DISASTER, s. आपद-विपद , व्यसनं, उपभव:, विपत्ति 'will d. itself &e'.-t.i. मुच pass. 1P. f., उपद्रवः, अत्याहितं, अनर्थः. -... पडि 10, बाध् -8. भारावतरणं. 2 उडारः, प्रस्तावः, विसर्गः, खमन, 1A, उप 1A, उपद् 1P.-DISASTROUS, U. | उच्चारण, उदीरणं. 3क्षपण, मोक्ष:.4 अवरोपण, भधिविपयुक्त, दुर्भाग्य, दुरंत; अनर्थावह, दारुण, घोर. कारनंशनं, पदच्युति f.-भ्रंशः.5 अनुष्ठान, निर्वाहः, वि. DISAvow, -AL, See DENY, DENIAL. धानं, संपादनं.6 आनण्यं, ऋणशोधन-निस्तारः.मो. DISBAND, V. : युजून्यापाराद् मुच् 6 P or e., सैन्य- क्षः, मुक्ति f., मोचनं. भंगं कृ8 U.2 अच्, विमान 10. -v.i. युद्धव्यापा-| DISCIPLE, ४. शिष्यः, छात्रः, अंतेवामित् ,m,..वि. रान् मुच् 6P. यार्थिन् m. DISRARK, P... नौकायाः भवत c. DISCIPLINE, V...विनी 1P, शिम .. शाम 2P, DISBELIEVE, . t. Not believe 'q. v. ER, आध-द . ( अध्यापयति ). 2 नियम 1 P, विनियम् , 8. नास्तिकः, अविश्वासिन् m. -DISBELIEF, 8. अप्र- शाम् , दंड 10, दम् ८. (दमपात).3 व्यायम् । अभ्यत्ययः, अविश्वास म 4 U. -8. विनयः, अनुशासन, शिक्षा-क्षण, अध्याप.. DISBEND, Sec RELAX. नं, अभ्यास:.2 नियमः, व्यवस्था, विधिः, शासन, नीDISBRANCH, ... निःशाखीक 8 U, शाखो लू 9 U. ति/.3 देउः, निग्रहः, दमन, शिष्टf., विनियमः-मनः DISRUBDIAN... भार अवत .. or भपनी 1 P, नि- Humilitary d.' युद्धाभ्यासः, युद्ध-रण-शिक्षा;d. in भर-ािर- 8.0; a. one's mind ' मनी arms' मा यास:. . . . . . . . . गत अपरमै भाख्या 2Ptheaflicted should DISCLAIN-ER, See DENY, DENTERARY d. their gatet ' कर्तग्यानि दुखितेःखनिर्वापणानि DISCLOSE, ....विवृ 5U, प्रा . संज P, प्रकटीकृ80, स्पष्टीक, भिP.oro., निवि ., DresultsEk'म्य-10P स्यबवति उत्-सन् 6P, ख्या. (यापयति);d. ing spemodमे. पि-वियर सबी 8 DEAMINE, व्यक! -विकृति - प्रकाश लियाको Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 109 ) D. वर्णातर प., कड़वी मलिनीक 8 U, विवर्ण 10, कृष्णी. -ATION, 8. वैवर्ण्य, कालुष्य, .. विध्वम् ., म्यूह मंजू or भिद् P ( as an arty ); पराणि 1 A, वि . See DAFRAT, BAFFLE. -UBE, 3. भंगः, व्यसनं, पराजयः, पराभव:. PORT . . पीड 10, व्यथु ०., बाधू 1 A; 300 AFFLICT. - 8. अस्वास्थ्यं दुःखं, पांडा, व्यथा, क्रेश:, बाधा. | DISCOMMEND, See CENSURE. DISCOMPOS . ८. शुम् , ज्यामुह, संभ्रम् ० ( मयति ), आकुलीकृ 8 U, बाधू 1 A. -ED, . आकु लिस, भुब्ध, व्याकुल, कातर, व्याकुलचित्त, अनवस्थित, व्यम, भ्रांत, पारिश्व, विह्नवचित. -URE, 8. क्षोभ, कुलत्थं, व्यग्रता, वैक्तव्यं, उद्वेगः, अस्वास्थ्यं, अस्थिरता. DrooNEET, . . खंडू 10, मोधीक 8 U, प्रति-व्या 2 P; See BAFFLE. 2 Discompose, q. v. DxCONFORMITY 8. विरोधः, विरुद्धता, असादृश्यं, असंगति f., विसंवादः, विप्रतिपत्ति f. DISCONNECT, See SEPARATE. -ION, 8. : असंगति f., वियोग:. DONSOLATE, खिन्न, विषण्ण, दीन, उद्विग्न, म्लान; See DEJECTED. -LY, adv. सविषाद, सखेदं, सोद्वेग. DISCONTENT . भसंतुष्ट, अतृप्त. - असंतोषः, अतृति, अप-वि- रागः, विरक्ति f., भीति f. . . असंतोष उत्पद् c. or जन् c. DONTINUE . ८ त्यज् 1 P, विच्छिद्र 7P, विरम् ०. ( रमयति), निवृत् , उज् 6P, बिलुप् . . . वि उप-रम् 1 P, निवृत् 1 A, ( with abl. ); See. CRABE. - ANCE, ATION . विच्छेदः, विरामः, निवृति f.; उपचमः, भंगः, अंतरायः . DISORD .. विसंबद् 1 P, विभिद न युज् - विरुध्pass. 8., ANCE, 8. भेद:, भिन्नता, विसंवादः, मतभे द:, विरोधः, विमति, वैमत्यं, वैपरीत्यं, वैलक्षण्यं; a. of sound' स्वरविरोधः, भपस्वरः -ANT, विषम, प्रतिकूल, विरुद्ध, विसंवादिन्, परस्परविरुद्ध, विभित्र, असंगत, विपरीत ' d. sound' विस्वरः, अपtre, share at: DrCOUNT . 6. भार्ग उद्-ह 1P - उद्धारः, तभागः. 糖 सः, उत्साहभर भाशा- उग्रम-भंग: विवादः साद, मित्रता, या स्वरु DISCOURSM, . . संबंद 1P, संभाष 14 समांक 1 P. 2 भाष 1 A, वद्-गद् 1 P, अधिकन्म व 2 P. -. सेवादः, संभाषण, संकथा, संलापः ३ वचन, भाषण, उक्ति, वचम् n.; Soe CONVERSATION. ER, 8. वादिन् m., वक्तृ m. -, . तार्किक (की f. ), ऊहिन्, तर्कविषय.. DISCOURTEOUS, 4. असभ्य, अशिष्ट, अविनीत, दुःशील, अनार्य. - NESS - DISCOURTESY, . अविनयः अनार्यता, असभ्यता; मर्यादातिक्रमः, अशिष्टाचारः. DISCOVER . . विवृ 5 U, दृश् , प्रकाश् ०., भाविकृ 8 U, स्पष्टीकृ, व्यक्तीकृ, प्रकटीकृ, व्यंजू 7 P, ज्ञा o. ( ज्ञापयति ), आ-नि-बिदू 0 2 निरूप 10, ज्ञा १ छ, टपलम् 1 A, निर्णी 1 P. 3 समा-भासद् , प्राप् 5P, बिदु 6 U, दृश् 1 P, अधिगम् 1 P, इ-या 2 P. -ER, 3. निर्णेतृ-अधिगंतु 22, निरूपकः. - Y, 8. प्रकाशनं, विवरणं. 2 ज्ञानं, अवगमः, दर्शन, निर्णयः, उपलब्धि, समासादनं, निरूपणं, प्राप्ति f. DISCREDIT, v. ८. न विश्वस् 2 P, न प्रति-इ 2 P, अविश्वास्य a. मन् 4 A, प्रामाण्यं लघयति ( D. ). 2 कलकमति (D.), अकीर्ति आवह् 1 P, दुष् . ( दूषयति ), मfolia 8 U, मलिनयति ( D.). -s. अपयशम् ., अपकीर्ति f., दूषणं, कलंक, अप्रतिष्ठा, अकीर्तिः; bring d. on ' दुष् c., मलिनयति; ( यदा मेधाविनी शिष्योपदेशं मलिनयति M. 1) -ABLE, . अकीर्तिकर अ यशस्कर (रा.), गति, कलंककर, दूषणीय, गधे, निय. 8 छ, न भनुमुद 1 A. DIOURAGE, . . उत्साहभंग कृ 8 ए, भव-वि-सद् c., विषाद न ., विषणीक, धेर्य ध्वंस, मनः or भाषा : भज 7. P. 2 Dotar, g. v. -ED, . भनो • साह, हताश, भगोयम, विषण, अवसन्न, विन, मिठत्या मनोहत, प्रतिवद्ध, मनाश, धैर्यच्युत, स्खलितधैर्यः विमान भैर्यवसित्. - 24107, 8. - F DISCREET, . समीक्ष्य-विमृश्य कारिन, विचक्षण, स्ववहित, विचारशील, सावधान, दीर्घ दूर-दृष्टि 2 (Of acts) साधु श्रेयस्. -Lx, adv. विमृश्य, समीक्ष्य, विचार्थ. DISCRETION, 3. विवेक, विमृश्यकारित्वं, समीक्षणं, विश्वक्षणता, विचारः, विज्ञता. 2 स्वातंत्र्यं, स्वाचीनता; ' having reached the years of d. ' प्राप्तव्यवहारदश. 3 विकल्पः, काम:, रुचि, छंदः; ' at a. ' विना समयेन; ' this matter is left to your d. ' यथा भवानुचितं मन्यते तथा क्रियतां स्वरुच्या-कामतः वर्ततां भवान् 'at one's own d.' स्वच्छंद, स्वेच्छया, स्वरुच्या, कामत: -ALLY, adv. स्वेच्छानुसारेण यथाकामं. - ABY, . स्वाधीन, वैकल्पिक बा दृच्छिक (की f. ), स्वेच्छानुवर्तिन् DIBOONTENANCE, . . न अनुग्रह 9 P, न उपकृ DISCREPANT, 4. विभिन्न, विरुद्ध, विपरीत, अ-नव-संगत, विसंवादिन्, विरोधिन्, प्रतिकूल. - DISCREPANCE; -CY, 3. विभेदः, विरोधः, विप्रतिपत्ति, असंगति/ विसंवाद:, वैलक्षण्यं, वैपरीत्य.' DISCRETE, . विभिन्न, विविक्त. 2 अवधारणार्थक. DISCRIMINATE, ... वि-विच् 3, 7P, वि- शिष् 7 P or o. परिच्छिद 7 P, विज्ञा 9, बि, बिर • 2 mg 10, quæ: 1 A, E-NE-IE. –IÓN, I. Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ विवेकः, परिच्छेदः, विज्ञान, विचारण-गा; विशेषः, अ- | DISENCUMBERS..प्रतिवधान अपनी 1.PORN शारणाra.of proper and improper' पात्रा- पनु 6P, निर्विधीक 80, निष्पत्यूहरु..... पात्रविचारणा'd. fight and wrong' सदस DISENGAGE, ... वियुज् 7A, 10, विभिनय द्विवेक.. -ING, -IVE, a. विशेषश, गुणदोषविद्, विवे- | 2 मुच् 8 Por., मोक्ष 10, उ-1P, Ad..th किन, परिच्छेदक. mind ' मनो निवृत् . -v.i. मुच् pass., लिए DISCURSIVE,a.नानाविषय, अनेकप्रसंग अस्थिर, . 1A, विश्रम् 4 P; आत्मानं निवृत, c. -ma चल, अनवस्थित तार्किक (की.), महिन्. मुक्त, उत, उत्तीर्ण.2 लम्पक्षण, प्राप्तावकाश, प्रामा DISCUS, . च. सर, अव्याहत, कार्यरहित-शून्य, कार्यविरत, मियापार DISCUss, u.t. विचर ., पर्याप्लोच् 10, वितई 10, -MENT, 8. मोक्षण, &c. 2 अवसरः, भणः, विश 6P, परी 1A, निरूस् 10, अनुसंधा 30%B वकाश.. d. in detail, at length, exhaustively' 99 DISENTANGLE, v. t. Disengage, q. v. 2 tyre (D.), प्रपंच कृ8 U, सविस्तरं-विस्तरेण-वर्ण 10.-0. 7A, 10, विश्लिष्ट. iविषद् 1 A, वादे व्याए 6 A. -ION, 8. विचार:- DISENTERAL, v.t. दास्याद मुच 6 P or c. or मो. रणा, वितर्कः, परीक्षा, निरूपणं, विमर्शः, वादविवादः, क्ष 10. पर्यालोचन ; 'to turn to the subject under d.' DISENTRANCE, S. मुर्छनास्पबध् . प्रकृत-प्रस्तुत-अनुम् 1 P or अनुवृत् 1 A or अनुसंधा; DISESTEEM, .. अवमन 4 A, अवज्ञा 9UB,Sa ' subject under d.' प्रस्तावः, प्रस्तुत-प्रकृत-विवयः, CONTEMN. -8. अनादरः, अवमानः, अवज्ञा, उपेक्षा प्रस्तुतं, प्रकृतं ; 'result of d.' मथितार्थः. DISFAVOUR, U... न अनुग्रह 9P, न उपक 8U,म DISCUSSIVE, DISCUTIENT) a. शाथम (पी.), अनुमुद 1 A.-8. अकृपा, अननुग्रहः, भप्रसादः, भनुप शोथहत् , दुष्टधातुनाशक. कारः, परामुखता, विरकि.,अप-वि-रागः, अतीति : DISDAIN, V. 1. अवमन् 4 A, अवज्ञा 9U, अवगण असंतोषः. 10, तिरस्क 8U; See CONTEMN. - १. औद्धत्यं, DISFIGURE, V... विरूप 10, विरूपी 8 U, विष सावज्ञावलेपः, अवमानः-नना, अवहेलना; See CON 8 U, व्यंगयति (D.), विकलीकृत विप्रक., (रूप TEMPT. -FUL, 4. सावज्ञ, सावलेप, अवमानिन् ; उद्ध प्रसाधनैर्विप्रकार्यते 8.4).-ED, 4. वि-कु-अप-रूप, वि स, अवलिप्त, सावमान. कृताकार, विकृत, व्यंग (गी/.). -MENT, विरूप DISEASE, .रोगः, गदः, व्याधिः, आमयः, उपतापः, ता, वैकल्यं, व्यंगता, विप्रकार:. DISFRANCHISE, V.t. पौरत्वं-पौराधिकार-. 1Po1 रुजा रु., विकारः, पीडा, केशः, अस्वास्थ्यं.-... रोगेण व्यथ् c. or पीडू 10 or लि9 P. -ED, a. विलुप् c. म्याधिग्रस्त, रोगोपसष्ट, रोगात, सरोग, सरुम, सामय, DrsGORGE, V. 1. रट्-गृ 6 P, उद्वम् 1 P, विच्छ 10. आतुर, विकृत, अस्वस्थ. -MENT, S. उदारः, उद्वमनं, वमथुः, प्रच्छर्दिका. , DISEMBARK, V.i. पोतात-नौकायाः अवत 1 Por DISGRACE, 8. अपमानः, अव-वि-मानना, परि-अभिअब-रूह 1P.-... अवत-रूह. -ATION, s. अव भवः, निकृति f., अ-अप-कीर्ति f., अ-अप-यशस् , रोहणं, उत्तरणं. कलंकः, दूषणं. 2 कलंकास्पदं, अवमानहेतुः; ad. to the family' कुलांगारः, कलपांसुल:.-... अपDISEDGE, See BLUNT. अव-मन् ८., कलंकयति (D.), अकीर्ति-अयशः-क परिDISEMBARRASS, S& CLEAR. DISEMBITTER, O... तिक्तत्व-कटुत्व-अपनी 1 P,म आभ-भू 1 P, दुष् . ( दूषयति ), गई 1, 10 A, सा. वॉ निर्भर्त्स 10 A.2 Degrade, q. v.-UL, a. धुरीकृ8U, सुरस .क. अयशस्कर (f.), कलंककर (री);गहित, अपमाDISEMBODIED, a. अशरीर, देहहीन, कायहीन, and नहतक, लज्जाकर (01.), अवमानजनक; निंय, दुषsim. comps. जीय. - FULLY, adv. गर्हित ; लज्जाकर, सापमानं. DISEMBOGUE, D.iनिर्गम-नि:- 1P; समुद्र अवत -IOUS, a. अप्रसन, भननुकूल. 1P or प्रविश् 6 Por प्रन-द्र 1P (of a river ). DISGUISE, V.t. कपटवेशेन-वेशांतरेण-गह 10 or -t... सलिल सागरे निर्गम , &c. आच्छद् 10, 'd. ed as' वेष-रूप-धारिन् in comp.DISEMPLOT, Sec DISCHARGE. ; ' d.ed as ascetics' तपस्विध्यंजनोपेताः, तापसहDISENABLE, Sec DISABLE. . पना, तापसरूपधारिणः, &c.2 (Oneselt)वेषांतर DISEMBROLL, P. डडेगात संभ्रमाद्-मुच् a. or उद्धे षपरिवर्तन 18 Uor विधा 3U, भन्योल परिणा 3U, बेत्र परिवृत् 'd. ing himself different DrSENCHANT, v. . : प्रतिक 8 ए, मंभवसाद उद्- ly' वेषांतर विधाय, परिहितान्यवेषः ed him. havle spiri t gk : ...... | salt with aion's okin'सिंहपरिवाना वामन F1P. Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (104) 2 A, q1 P, 10, ; See CONCRAL. 8. कपट-म-वेषः, वेषांतरं आकार गोपनं; विडंबन, अभिनय: 2 छद्मन् n., उलं. व्याजः, अप-व्यपं. देवा:, लक्ष. -ED, . कपट-छद्म-वेषिन्, कपटवेष, 'कपट रूप; रूप-वेष, &e, in comp. ; 'd. praise व्याजस्तुति f. ' Drsever, . . उद्देगं निर्वेदं उत्पद् , अत्रिमुत्पद् ., हिज् ०.; निर्विद् ० 8. जुगुप्सा, उद्वेगः, घृणा, निर्वेद: अरुचि, विरति f., बीभत्सं 'in d. ' सनिर्वेद. ING, FUL, 4. बीभत्स, अरुचिर, कुत्सित, गर्छ, उ: द्वेगकर (f), जुगुप्सावह; ' to be d. ed with ' उद्दिज् 6 A ( with abl.) ; निविंद pass. निर्विण्ण a. भू (with instr. ), बाध desid. ( बीभत्सते ) (with abl. ). Dr, 8. शराव, पात्र, भाजनं. 2 भोजनं; आहारविशेषः. DISABILLE, . विवस्त्र, कुचेल, अकृताभरण. - 8. लघुवासम् . DISINEERT, DISHERIT, v. ८. रिक्थाधिकाराद् भ्रंशू 'C., पैतृक धर्म लुप् .ED . अनधिकार, पैतृक धनही.म.-ING, . पैतृकरिक्यच्छेदः - लोपः. DISINTEGRATE, . . वियुज् 10, संहति भि 7 P, · विश्लिष 0.5 See SEPARATE -ION, 8. वियोग:, बिलेषः, संहतिभेदः. DIRINTEE, v. t. () 1 P. 1 DISINTERESTED, a. far:ere, zenity, fadar, fastम, मुक्तसंग, निःसंग, अपक्षमार्तिन, निरीह, आत्महितनिरपेक्ष, निष्कारण; 'a d. friend? निःकारणी वधु: x, adv. निर्ममं, स्वार्थनिरपेक्ष, निःसंह - NESS, 8. निरीहता, निःसंगता. DISJOIN, DISJOINT, o. See SEPARATE. 2 (Disjoint) विधा 3 U, संधि भंजू 7 P or त्रुद 0.3 व्यवच्छिद् 7 P, अवकृत् 6 P. -ED, . असंक्षिष्ट, असंहत, असंगत, असंबद्ध, अमन्वित, असंलग्न. DrsJUNCT . वियुक्त, विशिष्ट, असंलग्न, विभिन्न. -ION, ४. वियोग:, विश्लेषः, विभेदः, असंगतता, असंधानं. -IVE, 9. वियोगिन्. DISHEARTEN, See DISCOURAGE. DEVELLED प्र-वि-कीर्ण, पर्याकुल, स्त्रस्त; DISLIKEN, ०.८. असमीकृ 8 U, अतुल्यीकृ. • having d. hair ' मुक्त-स्वस्त - केश. DISHONEST . अशुचि, असरल, अनुज, सव्याज, जिझ, कुटिल, कापटिक (की ), छाश्मिक (की f. ), शठ, धूर्त, सभ्यलीक; ' a d. woman' असती, भ्रष्टा, व्य'भिचारिणी. -Lx, adv. अन्यायेन, कपटेन, कुटिलं, DISLOCATE, . . संधे चल c. or च्यु O, संधि त्रुद c. or मंजू 7 P, विसंधा 3 U. - ION, 8. संधित्रोटनं, संधिगः, विसंधानं, संधिच्युति f. DISLODGE, . . अप-नि:- C., निरस् 4 P, निष्कस् c.; See DRIVE. 2 वि-प्र-वस् ७, निर्वस् , गृहाइहिष्कृ 8 U: - अपसृ 1 P, स्थानांतरे गम् 1 P, स्थानांतरे निविशू 6 P. धूर्तता, सम्या, छलेन. ४, ४ अशुचित्वं, कानटर्च, . कौटिल्यं, माया, &c. DISHONOUR, v. t. Disgrace, 1. v. 2 अवमन 4 A, अवज्ञा 9 U, अवधीर 10, अनाद 6 A; See • CONTEN; ' d. a maidon ' दुष् ( दूषयति ), सतीत्वाद् भ्रंशू C. 8. अपमानः, अनादरः, अयशस् "., अकीर्ति, कलंक, अप्रतिष्ठा -ABLE, . अनार्य, कलंककर (री f. ); See DISGRACEFUL. DISHUMOUR, स्वभाववक्रता, वक्रशीलता, प्रकृतिककेशत्वं प्रतीपता. DISINCLINE, . ८. विरेज C., विरागं जन् c.; or उत्पद् 0. ATION, 8. अहा, निरीहत्वं, विरागः, विरक्ति f. • द्वेषः, अनाहा, विमुखता, अनिच्छा, अरुचि, अप्रति f. -ED, 4. विरक्त, वि-परा-मुख (खी), अनि..छ, निरीह, निःस्पृह. DNECTANT 8. विषनं. DISINGENUOUS, 1. अनुदार, अदक्षिण, असरल; See DISHONEST. DISLOYAL, भक्तिहीन, राजद्रोहिन्, राजापथ्यकारिन्, अराजनित्र, अप-वि-रक्त, असंतुष्ट. -LY, adv. भक्तिहीनतया, राजद्रोहेण, अपरागेण - TY, 8. राजद्रोहः, अभ कि., अप-विरागः, राजापथ्यकारिता, असंताषः . DIEMAL, . उदासीन, अप्रसन्न, सशोक, सखेद, निरानंद, निरुक्लास. 2 उम्र, दारुण, घोर, रौद्र (द्री.), भैरव (वीj.), भयप्रद, भयानक. Lx, adv. उग्रं भयानकं. - NESS, 8. दारुणता, उग्रता; औदासीन्यं. DISMANTLE, ०. ८. व अपट्ट 1 P, विवत्रीकृ 8 U. 2 उपकरणादिकं हू, उपस्करादि अपनी 1 P. DISMASK, ०.८. कपटवेशं अवतृ ०. DISMAST, ०.८. कूपकं भंज 7 P. . DISMAY 8. संत्रासः, साध्वसं भयं भीति, उद्वेगः, सविस्मयः श्रासः, आकुलत्वं; कातर्थ; 'filled with d.' पर्याकुल, संभ्रांतचित -, ८ मंत्रम् ०, विस्मयं साध्वसं उत्पद् c., भयेन उपहन् 2 P, उद्विज् c.; See DAUNT. DISMEMBER, ०.८. अंगानि विधेद्र c. (घटयति ) or पृथक् क 8 U, अवयवशः छिद् 7 P; विभज्ञ 1 छ, विलि., वियुज् 7 A, 10. - IMENT, 8. अंगम्यवच्छेदः, अवयवशः विभागः, विश्लेषः, भगः. DISAMISS, १. ८. विसृज् 6P or g प्रस्था... (स्था पयति ), संप्रेष C., गंतु अनुज्ञा 9 U or आदि 0.P. 2 (From office &c.) अधिकारातू पदरात घ्यु ९.० Drsx, 8. बिंबं, मंडलं, परिवेषः, परिधिः 2 चक्रं. DISLIKE 8. अरुचि, विरागः, विरक्ति f., विमु खता, द्वेष: See DrsINCLINATION. -0. ८. विष् 2 U, विरज् pass. (with loc. ), न रु 1 A, न अभिनंद्र 1 P, न इष् 6P ED, . अप्रिय, अनिष्ट, विष्टि, अनीप्सितं. Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 108 ) c.or. अवरु .; Ses DrsCHARGE; a. ed from office' अधिकारच्युत-भ्रष्ट, भ्रष्टाधिकार. 8 अपास 4 P, हा P, बत्रा, अपनी 1 P, अपनुद 6 P, त्यज 1 P, दूरीक 8 U, निरा-अपा, मुच् 6P ; 'd. all anxiety' सर्वथा वीतचितो भव, भत्सुक्यमपाकुरु. 4 प्रत्याख्या 2 P, प्रत्यादिशू 6 P. -ION, - AL 8. प्रस्थापन, बिसर्जनं. 2 पदाद् अवरोपणं; अधिकारभ्रंश :- च्युति f., पदहानि f. 3 निराकरणं; प्रत्यादेशः, त्यागः, &co. DISMOUNT, . . (अश्वात् अश्वपृष्ठात् ) अवतु-अवरुह् 1 P. v. t. Causal of roots above. DISOBEY, v. t. (Orders) 7 P, 1 A, 10, अतिक्रम् 1 U, 4 P, अतिचर 1 P; प्रतीपं गम् 1 P, न अनुष्ठा 1 P, न अन्त् 1 A, न अनुरुधु 4 A; ( persons ) आज्ञां भंजू, &c.; he was never d.ed ' तस्याज्ञा कदापि ना धिता, &c. - DISOBEDIENCE, 8. आज्ञाभंगः, आज्ञालंघन, शासनव्यतिक्रमः, अननुष्ठानं प्रतीपाचरणं, अननुरोध: -DISOBEDIENT . प्रतीपाचार, निदेशलंधिन्, अविधायिन्, भननवर्तिन् अवश, प्रतीन; not ' obedient ' q. v. DoLIGE, .. अप्रियं आवर 1 P, अपराध 4, 5 P ( with gen. or loc. ), असंतोषं उत्पद् C., प्रतिकूलं विप्रियं भावर् or अनुठा 1 P. -ATION, अभियं अपराध:, विप्रियं -ING, C. अननुरोधिम्, अननुकूल, असंतोषकर (री/-). DISORDER, 8. आकुलत्वं, तुमलं विश्व:, वैक्लव्यं, संभ्रमः, पर्याकुलता 2 अक्रमः क्रमभंगः, अत्रयवस्था, व्यस्तता, संकरः, संक्षोभः, व्यतिक्रमः 3 रोगः, पीडा, व्याधिः, आमय:, अस्वास्थ्यं; 'd. of the stomach ' जठरामयः, अन्नविकारः; 'd in the army' समुत्पिंज, पिंजल:, अत्यंतमाकुलं. ०.८. भाकुलीक 8 U, व्यम् 4 U, व्यामुह, संभ्रम् . ( भ्रमयति ) 2 पर्यंस्, संक्षुभ् , क्रमं भंज 7 P, संकरीकृ 8 U, संकुली कु. 3 पीड 10, व्यथ् C., अस्वस्थ क. कृ. -ED, a. विपस्त, भग्नक्रम, व्यस्त, व्यत्यस्त, संकुल, संकीर्ण, अव्यवस्थित; 'd. in mind ' आकुल, संभ्रां त व्यग्र मूढ चित्त. 2 अस्वस्थ, पीडित, आतुर, व्याध्यपसृष्ट, रुग्ण, रुजाते. -LY, C. अव्यवस्थित; See above. 2 अनवस्थित, नियमविरुद्ध, अवश, अमियत, उद्दाम, उच्छृंखल, भविधेय. - adv. अक्रमं क्रमभंगेन; ससंभ्रमं 2 अविधितः, विधि-नियम विरुद्धं. DISORGANIZE, See DISORDER. Drsows, n. . प्रत्याख्या 2 P, प्रत्याचक्षू 2 A; See DENT. DISPARAG परिभू 1 P, उपेक्ष 1 A, अपकृष् 1 P, अवज्ञा 9 U; See CONTEMN. 2 मुल्यं न्यूनीकृ 8 U, अवम 4 A, लघुक, अपलप् 1 P; See DEPRE CLATE 3भोग्यवस 8.P, अयोग्यसंयोगेन अकृष, तिरस्कार, अवमानना, प- 1 १४ रिभवः, उपेक्षा; अभ्यसूया, परीवादः, गुणापकर्षः, गुणापलाप: 2 अयोग्य संबंध: ER, 8. निंदकः, अवमानिन् m. DISPARITY, 8. असाम्यं, विषमता, वैषम्य, भेदः, असेमानता, असंगतता, असंगति f. DISPART, v. ८. विभज् 1 U, द्विधा भिद् 7 P, वियुज् 7A, 10. DISPASSION, 8. विरागः, प्रशांति, अक्रोधः; निरीहता, औदासीन्यं, निःसंगता. -ATE, . वीतराग, शांत, भसंभ्रांत, उदासीन, अक्रोधन, निरीह, निःसंग, विरत, मुक्तसंग, समचित, अपक्षपातिन् -ATELY, adv. - ततसा, समबुद्धया, असंभ्रमं, अपक्षपातेन. DISPATCH, See DESPATCH. DISPEL, . . अप-परा-नुद् 6P, निर्-अप अस् 4U, निराकृ 8 U, प्रति अप-निःस्, अपनी 1 P, अपबहू 1 U, अपाकृ, उच्छिद 7 P, ह 1 P, नश् ०., विभिद् 7P, विप्रध्वंस् , अव उत्-सद् ०, हन् 2 P ( gen. in comps. ). DISPENSARY 8. औषधशाला, रोगचिकित्सास्थान. DISPENSE, v. ८. विधा 3 U, मणी 1 P, निर्वह् ०., प्र श्रृत् c.; ‘d. er of laws ' राजशासनानां प्रवर्तयत्ता: 2 विभज् 1 U, पृथक् पृथग् विन्यस् 4 U or fविधा or वि. तू 1 P, परिक्र . 3 ( with ) Ex. by न कार्य or न प्रयोजनं; 'I d. with your services ' तव सेवया न मे किमपि कार्य प्रयोजनं; उपेक्ष 1 A, त्यज् 1 P, अबसृज् 6P. -ATION, 8. विभजनं विभागः, प्रणवनं, वित्तरणं, भागकल्पनं, परिकल्पनं. 2 व्यवस्थाभंगामुज्ञा, नियमलंघनानुमति f. 3 ईश्वरस्य नरेण संव्यवहारः - ATOR, 8. विभजकः, विभागकल्पकः - ER, 8. प्रवर्तकः, प्रणेता, निर्वाहकः. DrsPEOPLE, ७. ८. निर्जन कृ 8. पर्यस् 4 U, विशि DISPERSE, . . अप-वि-कू 6P, विक्षिप् 6 P, इसस्ततः विद्रुc. or गम् ; विप्रसृ c दिशि गम् ; See DISPEL बिब्रु 1 P; See BREAK UP . . अप-सृ 1 U or ER, 8. विद्रावयित 18., उच्छेदकः : अपहः, नाशकः, हरः, in comp. -ION, 8. विद्रावणं, विशेषः, विकिरणं. DISSPIRIT, See DISCOURAGE. DISPLACE, . . ( स्वस्थानात् ) विचल C., अप-नि:C., निरम् 4 U, भ्रंश् , च्यु ., निराकृ 8, अवास् 2 Discharge, 1. V. -MENT, 8. स्थाननाशः भ्रंशः, स्वस्थानात् चलन च्युति f. DISPLANT, v. . उन्मूल् 10, उच्छिद्र 7 P, पद 10. 2 निर्बंम् , स्थानाद् भ्रंश् o or निरस 4. DISPLAY, .८. दृश्C., प्रकाश ., त्र्यंज 7. P, विज्ञ 5 U, आबिष्क 8 U, प्रकटीक, स्कूटीक. 2 विजन 8 D, विस्तृ . प्र., विकस ., विलस् c. d. itselt उद्-वि-जृंभ् 1.A, -8. उद्भास, विकास, प्रकाश, दर्शन, व्यक्ति, विवरण, आविष्करण, विजभण, नि Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (105 क मित, बिलासः, विलसित; 'd. of genius' मतिविला- अयोग्य, अतुल्यगुण, अतुल्य, अनुपयुक्त, असंगत, मसंस: 'a.ot ignorance ' अज्ञानविजृभितं. वादिन. -ATELY, adv. अननुरूपं, असम, भयुक्त. DISPLEASE, V... विप्रिय-अनिष्ट-क 8 U, असंतोष- -ATENESS, . वैषम्यं; See (6.) कॉप-जन ., प्रतिकूल आचर 1 P, कप ८., रुष c., अ- DISPROVE, V... प्रत्याख्या 2 P, निराक 8 U, निरस् 'पराध 4, 6P (with gen. or loe.), वि-अप- 4U, खंड 10, बाध 1 A; See OONPUTE. -Drsरंज 0.-2D, 4. असंतुष्ट, जातामर्ष, कृतरोष, अप्रसन, PROOF, 8. खंडन, निरसन, बाध:-चा, मिराकरणं, प्र. रुष्ट, कुपित, अप-वि-रक. -ING, 4. अप्रिय, असंतोष- त्याख्यानं.2 अनिर्णयः, अनिमयः, अप्रमाणे. जनक, कोपावह. -URE, 8. असंतोषः, क्रोधः, अप्रसा- | DISPUTE, V. विवत् 1 A, कलहायते (D.), विपतिदा, अप-विरागः; See ANGER. पद् 4 A, विप्रलए 1P, वितर्क 10%; 'what are you DISPLODE, See EXPLODE. d.ing about' किमर्थं विषदध्वे, किंव: विवादवस्तु. DISPLUME, V. 1. पक्षान उद्- 1 P or उत्पद 10. 2 विधर् . गुरोराज्ञा अविचार्या 'not to be d. ed' DISPORT, V. See AXUSE, PLAY. -8. बिहारः, क्री- विकृप् c. -8. विवादः, कलहः, वादः, विप्रलापः, विप्रतिडा, केलि., विलासः. पति, वितर्कः, वाग्युद्ध, वादयुद्ध, वितंडा; 'subject DISPOSE, V... विन्यम् 4 U, रच 10, संविधा 3 U. under d.' विवादवस्तु, विवादास्पदं; it is ad. ed विनियुज7A, 10, न्यू 1 U, क्रमेण स्था c. (स्था point' वादग्रस्तोर्थः. - ANT,-ER, . तर्किन् m., वि., पयात). 2 विनि-प्र-युज् , निक्षिप 6P, दा 3 P, वित बादी, हेतवादी, नैयायिकः, तार्किकः; 'ad. might 1P.3 प्र-उप-कृप् ७. 4 प्रवृत् ., प्रयुज 10, प्रोत्सह ask' ex. by नन (followed by अत्रोच्यते or उच्यc.-of, विनि-उप-प्र-युज् ; ' how have you d. ed ते), or अत्र कभित् प्रत्यवतिष्ठेत. -ATION, 8. वादः, of my money' मम द्रव्यस्य कथं त्वया विनियोगः तर्क: See (8.). -ATIOUS, a. कलह शाल, वादप्रिय, कृतः 'd. of goods' विक्री 9 A% Bd. of time' विवादार्थिन, कलहप्रिय-काम. 10. (क्षपयात), नी 1 P, या c.; 'd. of a girl' DISQUALIFY, v.t. अक्षम-अयोग्य a. 8U, अपा(विवाहे) दा, वित, प्रतिपद c. 2 ( Perform ) स श्रीकृ. - ICATION, ४. निर्गुणः, प्रत्यूहः, अपात्रता, अ क्षमता. माप ०., अवसो 4 P. -AL, 8. विन्यासः, रचना, व्यवस्थापन, परिपाटि-टी 1.2 विनियमः. 3 समर्पण, वि. DISQUIET, e.t. आकुलीकृ 8U, बाथ् 1 A, संपीड शरणं, विनियोगः, परिकल्पनं, प्रविभागः. 4 अधिकारः, 10, अभ् ., उद्विज c., मुह ८. -.,-NESS,-UDE, S. बा:-श, अधीनता, आयत्तता; 'I am at your d." | चिंता, उद्वेगः, आकुलत्वं, व्यग्रता, संभ्रमः, बाधा, औअहं त्वदधीनोस्मि; ' this matter is at your d.' त्सुक्य, वैक्रव्यं, क्षोभः, व्यामोहः, अनिवृति/. -ED, U. अयमर्थस्त्वदायत्तः, अत्र भवान प्रभवति ; divine d.' उद्विग्र, अनिर्वृत, क्षध, संभ्रांत, आकुल, व्यग्र, मूढ. परमेश्वरेच्छा, नियतिः. -ED, a. विन्यस्त, व्यवस्थित, DrSQUISITION, 8. विचारः, परीक्षा, विवेचनं, विमर्शः, रचित.2 (Inclined ) ex. by शील in comp., or निरूपणं. काम with int.; 'd. to quarrel' कलह शील, क DISREGARD, V. 1. उपभ 1A, अवधीर 10, अवज्ञा बहकाम ; 'd. to fal' पातुक. पतयाल ; 'd. 9U, अवमन् 4 A, अवगण 10, तिरस्कृ 8 U, विक्क, togo' गंतुकाम; 'well-d. " सुस्वभाव, स्निग्ध, न श्रु 5 P, न आद 6 A, न अपेक्ष् 1 A. -8. उपेक्षा, सोह. -ER, . प्रदातृ m., विनियोगकृत् m. 2 अनादरः, अवधीरणा, अवज्ञा, अनपेक्षा, अनवधान, निरविनियंत m., आधिष्ठात् m., शासित m. - ITION, पेक्षता. -FUL, a. निरपेक्ष, अनवधान, मंदादर, उयेक्षक, 8. Disposal, q. v. 2 भावः, स्वभावः, शील:-लं, अवमानिन्. -FULLY, adv. निरपेक्ष, उपेक्षया, अनप्रकृति 1.35 'good d.' सद्भावः, साधुशीलस्वं, सौजन्यं, पेक्ष्य. सुशीलं. 3 प्रवृत्ति , प्रवणता, शीलता-आलना in DISRELISH, S. अरुचि, विरागः, विरक्ति , विमcomp. -URE, ४. अधिकारः, शाक J., मिनियोगसा. खता, अप्रीति /., विद्वेषः. -0... विद्विष 20, न रुच मथ्र्य.2 अवस्थान. 1A. DISPOSSESB, e. t. भाषकाररात-स्वत्वाद्-भंग c. or | DISREPUTE, -ATION, 8. अ-अप-कीर्ति , अयशस् निराक 8U, स्वत्वं ह 1 P;Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ म - DISROBE,..विवसनांक 8, व अपकृष् 1P, DISSOLVE, V.. विली., विद्ध ..भिद 1.Pore, विवमयति (D.).. . वियु 7A,.10, भंज7P, विन ., विलुप, 8DISRUPTION, . भंगः, विदारण, भेदः. च्छिद् 7 P; विघट .'d. a meeting' सभा विसज DISSATISFY, ... असंतोष-अतृप्ति-उत्पद् . or जन् 6P or c.; 'd. friendship' सौहदं भिद् or द 6. (जनयति);न संतुष् , न तृप् .; अव-वि-रंज . c. or विघट 0. 3d. a compound' समासं. विपर -ED, ar अमृत, विरक, वितुष्ट, असंतुष्ट, अपरक. 9P.-..ली 4 A, वि-अ, (लवणं जले विलीयते); DISSATTSYACTION, 8. अतृप्ति f., असंतोषः, विरकि विद्र 1P, गल् 1 P,क्षर 1 P, द्रवीभू 1P.-ABLE, f, अप- विरागः... -DISSOLUBLE, a. विद्राव्य, मरणशील, विलयनचीDISSECT, V... (अंगानि) व्यवच्छिद् 7 P, निकृत् 6 ल. -ENT, U. विलयन (नी/), विद्रावक.-DrssoP, पृथक्क 8 U. 2 सूक्ष्म विचर c. or परीक्ष 1 A. LUTE, . तरल, अनवस्थित, उद्दाम, उच्छृखल, निय-ION, . व्यवच्छेदः, अंगच्छंद:. 2 सूक्ष्मपरीक्षणं. प्रण. 2 दुराचार, भ्रष्ट शील, भोगासक, व्यसनिन्, दुचि, -OR, 8. व्यवछेदकः. विषयिन्, कामुक, विषयनिरत, इंद्रियसुखनिरत-तत्पर DISSEMBLE, ७. 1. अप-व्यप-दिग् 6P, नि-अप-ह -LY, adv. कामुकवत्, विषयासकया. -NESS, .. 2A, See OONCEAL. -ER, 8. छाधिकः, दांभिकः, विषयासकि., दुर्घनता, भोगासक्तिः. -DISSOLUTION, म्पपदेशकः, छद्म-कपट-वेशिन् m. -ING, P. अपह्नवः, 8. विलयन, द्रवीकरणं-भवनं. 2 प्रलयः, नाशः, क्षयः, प्रतारणा, गोपन, अपलापः, छान् 1., देभः, कपटं. विध्वंसः, उच्छेदः.3 भंगः, वियोगः, निवृत्ति f., विग्रहः, DISSEMINATE, V. 1. वि-प्र-क 6P, प्रस., विस्तृ., विच्छेदः, विघटनं. प्रचर् ., निवप् 1 P. -ION, . प्रसारः, प्रसरणं, DISSONANCE, See Discord. विस्तारः, प्रचारणं.-OR, 8. प्रचारकः, प्रसारकः. DISSUADE, V. 1. निवार 10, निवृत्., व्यावृत् ., DISSENT, ७.i. विवत् 1 A, विसंवत् 1 P, न संमन् (नयमस्माद् व्यवसायाच्छक्यते व्यावतयितुं Ka. 172); 4 A, अन्यथा मन् , अन्यमत .भू. - 3. वैमत्यं, अ- नियम 1 P, (मुतां शशाक मेना म नियंतमुपमात् K. संमति, मतिभेदः, विमतिः, विसंवादः, विरोधः, विप्र- v.5); नि-प्रति-षि 1P,(उ मेति मात्रा तपसो निषिद्धा तिपत्ति f. - ER, 8. भिन्नमतावलीबन् m. 2 साधार- K. I. 26); प्रत्यादिश् 0 P.- ER, S. निवारकः, निवर्तणधर्मविरोधिन् m. -IENT, I. विमत, भिषमत, असं- विसm., निषेधकः, प्रत्यादेष्ट्र m. -DISSUASION, .. वादिन् ; ' without one d. voise' सर्वेषामैकमत्येन. निवर्तन, नियमन, प्रत्यादेशः, निषेध:-धन, निवारणं. DISSENSION, . भेदः, कलहः, कालः, विरोधः, विप्र- -DISSUASIVE, . व्यावर्तक, निषेधक, प्रत्यादेशक. तिपति, विवाद: ' seeds of d.' कलाबीजं | -8. निवृत्तिहेतुः. — sowing d.' उपजापः, भेदः, 'a sower of d.' DISSYLLABLE, B. यक्षर, यक्षरः शम्दः. उपजापकः, भेदकः; ' family d.s' गृहच्छिद्र-धं, अं DISTART, S. तर्क m.f., तर्कुटी. तर्भेदः. DISTANCE, 8. (Space) अध्वन् m., भूमि . 'by DISSERTATION, 8. विवरणं, वचन, प्रबंधः, निबंधः.. what d. separated' कियतावना विच्छिन्न.2 अंतर, DISSERVE, ७. t. अपकृ 8 U, न उपक, हिंम् 7 P. अंतरालं, व्यवधान. 3 विप्रकर्षः, दूरता, असानिध्य दूर; -ICE, S. अपकारः, क्षति , अपायः, हानि f. ' from a d.' दुरात, आरात् ; 'atad' दूरDISSEVER, V. 1. वियु 7 A, 10, विच्छिद् 7 P, वि- दरत: 'at the d. of a mile' अर्धक्रोशमात्रायो (Ka. 74). 4 दुरासदत्वं, अनालाप:, दुर्धर्षता, ब्राDISSIDENT, a. विमत, भित्रमत. तशीलत्वं. -0.1. दूरीक 8 U, अपर .2 Excel, DISSIMILAR, a. भित्र, असदृश (शी/.), विरुद्ध, अस- q.v. -DISTANT, a. दूरस्थ, भतरवार्तेन्, दूर, विप्रम, विजातीय, विषम. -ITY, s. असादृश्य, भेदः, वैष कृष्ट, असनिकृष्ट, दवीयस् , 'ad. relation' विपकष्टी म्य, अंतरं, विजातीयत्वं. बांधवः. 2 दुरासद, दुर्धर्ष ; अगम्य ; अनालापिन्. DISSIMULATION, 8. उलं, कपट, छान् ॥., माया | DISTASTE, S. अरुचि, विरकि f., विरागः, वितृष्णा, See PRETEXT. अप्रीति f., अननुरागः, विद्वेषः. -...न रुच् 1A DISSIPATE, D... वि-प्र-क 6P, विक्षिप् 6P, अपाम् (with dat.). -FUL, a. अस्वादु, अरुचिकर 4.P; See DISPEL, 2 व्यय 10P (व्यययति ), (री.), अप्रिय, अनिष्ट. अपधि 50, . (क्षपयति ). -ED, a.'प्रकीर्ण, | DISTEMPER, 8. Disease, q. v. 2 व्यथा, सेना, निर्धत, अपास्त. 2 दुराचार, व्यसनासक, नष्टचरित्र, बाधा, तापः, अनिवृति 1.3 दुःशील, कुस्वभाष:भ्रष्टाल, दुर्वृत्त, खंडितवृत्त. -ION, .. विकिरणं.2 सद्भावः । दुर्दशा. -0... पीड़ 10, बाध् 1A,शि धनभ्यया, न्योत्सर्गः, अपव्ययः. ३ व्यसनिता, भ्रष्टशी- | 9P, उपहन 2 P.-RD, 4. ग्याषिप्रस्त, भातुररुग्ण, लता, दुवृत्तता... पीडित, भात, भाकुल. Dussoorie, SANSPARIYE.......... | DISTAND, P... वितम् 8 U, विस्त , Nि on मामा श्लिष. Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (108) DIY IP, स्काय् (स्फानपति ); 'd. ed with wind ' कालपूरित, जातोच्छून, मारुताध्यात. - DISTENSION, B. विस्तार:, स्फीति f., आध्मानं, पूरण. MO . भोकः, द्विचरणं ; द्विपद. 1P 1 P, स्यंदू 1 A, थ्युत्1P... खु., स्यंद्, सृज् - मु. 6 P, भगपत 0.2 (Spirit) संधा 8 U, निष्कृष् 1 P, आअभि-सु 5 P. -LATION, 8. क्षरणं, द्रवणं, निस्यंद:, (41, are: 2 अभिषवः, मद्यसंधानं, मद्यनिष्कर्ष :. ER, 8. शौंडिक, सुराजीविन् M., सुराकारः -LERY, 1. संघानी, भव्य निष्कर्षशाला, गुंडा. ISTINGUISH, v. t. fa-fa 3, 7 P or c., aftच्छ 7 P, विभिद् 7 P, विशिष् 7 P or c., विभज् 1, विशेषं कथ् 10. 2 विभू c., लक्ष 10, विज्ञा 9 U, अभि-शा. 3 ( Oneself) उत्कर्ष - कीर्ति प्रतियां लभ् 1. A, विख्यात . भू 1 P. -ED, a. विविक्त, परिच्छि विभिन. 2 लक्षित, चिह्नित, विज्ञात. 3 विशिष्ट, विमृत प्रसिद्ध विशेष in comp; अतिथिविशेष: 'a d. guest'; 'men are d. from the lower animals by knowledge' नराणां तिरवां च प्रतिबोध एव वेद्रशेषः. DISTINCT, . भिन्न, विविक्त, विशिष्ट, व्यरिक, पृथग्विध, अन्य- इतर - ( pron. a.), पृथक् ind. ३ स्पष्ट, परिस्फुट, व्यक्त, सुप्रकाश. -ION, . विशेषः, वेदः, प्र-विभेदः, अंतर, पृथक्त्वं, मिश्रता. 2 परिच्छंदः, देवकः, विवेचनं विचारः-रणा. 3 प्रतिका, गौरवं वर्णः, स्याति f., विशिष्टता, उत्कर्ष:, प्रमुखत्वं, परमपदं. IVE, . विशेषक, सविशेष, परिच्छेदक; 'a d. mark' शेषचिह्न, विशिष्टलिंगं. -IVELY, adr. सविशेषं, शेषेण, पृथक पृथक्. -Lx, ado. पृथक्, विभिन्नं. 2 व्यक्त, सुस्पष्ट, सष्टार्थ, भित्रार्थं, परिस्फुटं - NEB ता. 2 व्यक्ति, सष्टता, मित्रार्थत्वं. TTORT, v. ८. आकुंच्c., साश्रीकृ 8 U, वक्रीकृ. 2 वेपू 10, विक, व्यंीकृ, कदाकारीकृ. 3 परिवृत् C., 0. ( दूषयति ). ION, S. साचीकरणं, वक्रता, प रवर्तनं. 2 विरूपकरण, विकृति f., भाकुंचनं, वैरूप्यं, यंगता, कुरूपता. KSTRACT, ०.८. आकुलीक 8 U, व्यामुह C., संभ्रम् ( भ्रमयति ), उन्मद् [., विक्षिप UP, अप-वि-कृष् 1 P, भू. 2 बिट्ट 10, खंड 10, विभिद 7P, विदल. (दया).ED . विक्षित, मोहित, व्यग्र, विधुर, भाकुल, मूढ, विल, संकुन्ध, भ्रांत, उन्मत्तः ' of a d. nind'. भ्रातचित, वातुल; ' to be d. ' मुह 4 P, उन्मद 4 P. -EDLY, adv. मूढचेतसा, व्यग्र, उन्मत्त ससंभ्रमं -ION, 8. भ्रमः, आकुलत्वं, विह्वलता, व्या, मोह, क्षेोमः, व्यंगता, उन्मादः 2 विभेदः, विदा रणं. DID बि-उप-जयः; 'ery of d.' तर दि. ०८. पीड़ 10, व्यथ् , क्लिश् 9 P, बाधू 1 A, दुःखयति (D), संतप् ., खिदू 0 ED, व व्यथित, आर्त, दु:खित, पीडित, कष्टापत्र, कुच्छ्रगत, दुर्गत, विपन्न, वि. धुर, दान, केशभाज. - FUS-ING, C. शोकावह, कष्टमाय, क्लेशद, पीडा-क्लेश-कर (f.) ; दुःखमय (श्री.), खेदक. DISTRIBUTE, . ८. विभज् 1 U, बंद 10, वि-अंशू 10, विभागशः दा 3. Por परिॠ C., यथाभागं विसृज 6P or विन्यस् 4 U or निक्षिप् 6 P; 'd. food ' अनं परिविष् 10. ER, 8. विभागकल्पकः, विभक्तृ m. अंशद: ; 'd of food' परिवेश. TON, 3. विभागः, 6. विभागः, विभागकल्पना, व्यंशनं, वंटनं. DrsrRIT, 8. देशविभागः, प्रांतः, मंडल, चक्र, प्रदेश:. DISTRUST, v. ८. आ-परि-शंक् 1 A, न विश्वस् or प्रतिइ 2 P. 8. अविश्वासः, अप्रत्ययः, आशंका. -FUL, सार्थक, शंकाशील, अप्रत्ययिन्, अविश्वासिन्. -FULLY, adv. साशंकं, अविश्वासेन. DISTURB, v. ८. आकुलीकृ 8 U, धू 5, 9 U, उपरुधू 7 U, क्षुभ् , बाध् 1 A; See AGITATE. 2 भेज् 7P, प्रतिबंधू 9 P, मिट् 7 P, विहन् 2 P, विच्छिद् 7 P; ' d. sleep ' निद्राभंग कृ ; ' d. studies ' अध्ययनविप्रमाचर् 1 P; ' able to d. penance ' तपोमेदायालं. 3 ( Mind ) व्यामुह, आकुलीकृ, आकुलयति ( D.), संभ्रम् c., त्रि-कृ. -ANCE, 8. क्षोभः, सं-वि-क्षोभ:, विश्वः, विमर्दः, पीडा. 2 प्रतिबंध, मत्यू - हः, अंतरायः, विप्रः, विच्छेदः, भंगः, बाधा, भेदः 'd. of concentration ' समाधिभेद: ; popular d. ' प्रकृतिक्षोभः, कोप:, 'cause of d. ' विकारहेतु: 3 मोहः, आकुलता, व्यग्रता, वैक्रम्यं, संभ्रमः -ERS. क्षोभकृत् 22., वित्रकरः. DISUNITE, . . वियुज् 7 A, 10, विश्वष्.; See SEPARATE. . . वियुज् विश्लिष्-विनिद् pass. - DISUNION, 8. वियोगः, विश्लेषः, विभेदः, विच्छेद: DISUSE, DISUSAGE, 8. :, :, faम; व्यवहारनिवृत्ति f·, अप्रचारः, आचारलोपः; 'fallen into d.' विलुप्त, लुप्तव्यवहार. -०.८. व्यवहारादू विरम् c. or निवृत् ०. ; " DITCH, 5. परिखा, खातं, गर्ता तै:, उपकुल्या, प्रणाल:ली, प्रतिकूपः ८. परिखन् 1 P, गर्ता कृ 8 . -ER, 3. खातकारः, भाखनिकः. Drrro, adv. तथा ; says d." तथैव ममानिमाय इति वदते. - पूर्वोक्त, प्राग, लिखित, प्रागुक्त.... Drrrx, . गीत, गीति, गीतिका, गानं गानखंड: DIRETIC, मूत्रवर्धक DIURNAL, . आह्निक- दैनिक (की (:), दैनदिन (मी.); See DAILY. RATN .हेतोः बंधू 9 Por निरु 7. 8. दुःख, शोक, क्लेश, कटं, पीडा, दुर्गति भर्ती . 8 आमद - विपद/ म्यक्ष, DrvrURNAL, . चिरकालिक (की ई.), चिरस्थाविन Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ DIT Drvar, शिष्टसभा. देव, मंचयुक्तः प्रकोष्ठः, भास्थानं नी. 8 मंच. DIVARICATE, . 3. द्विधा भू 1 P, द्विखंडीभू, द्विधा विभिद् pass. . . द्विधा कृ 8 U, द्विधा भिदू 7 P. DrvE, . . वि भव-गाह IA, निमस्ज 6P, प्रविश 6 P, 3 1 A; ' d. ing into books' ग्रंथपरायण, ग्रंथमन- निविष्ट. - ER, 3. विगाहकः, निसंतृ M.; ' river d. ' नदीष्ण, जलेवाह:. DIVERGE, v. . ( एककेंद्राद् ) विवल 1 P, च्यु 1A, व्युत्क्रम् 1 U, 4 P, भ्रंशू 1A, 4 P; See DEVIATE, also. 2 Differ, q. v. - ENCE, 3. विचलनं, च्युति f., केंद्रापसारण, श्रेषः, भ्रंश: 2 भेदः, विरोध: - ENT, a. केंद्रविचल. 2 विभिन्न, विरुद्ध. DIVERSE (DIVERS ) . अनेक, विविध, नानारूप (109) प्रकार - विव, नाना ind. 2 भिन्न, इतर- अन्य- (pron. a.), असम, विपरीत, पृथक् ind.; 'd. coloured' नानावर्णे, चित्र, कर्बुर, कल्माषित -ITY, 8. पृथक्त्वं नानाविधत्वं मित्रता, नानात्वं, विभेद:, असादृश्य, असाम्यं, वैषम्यं. 2 वैचित्र्यं, विचित्रता. -Lx, adv. अनेकधा, नानाविधे, नानारूपेण, नाना. DIVERSIFY, .. चित्र 10, नानारूप . कृ 8 U, शबलीकृ; See VARE - GATE. ED, a. कर्बुरित, मानाप्रकार, शबल, कल्माषित, चित्र, चित्रित - ICATION, 5 विचित्रता, निविधत्वं, विभेदः. DIVERT, . . विनुद् , रंज् , नंदू ., रम् ० . ( रमयति); 'd. oneself ' वि-ह 1 P, क्रीड् 1 P. 2 व्या वृत् C., आ-वि-कृष् 1 P, भ्रंश, संचर C., संक्रम् C., आक्षिप् 6 P, प्र वि चल ., चc.; I shall d. his thoughts' एवं तावदाक्षिपामि ( Mal. 9 ), अन्यतः संधारयामि ( 1 ) -ING, 4. विनोदक, हासजनक, नर्मप्राय, क्रीडापर. - DIVERSION, 3. विनोद :दनं, विहारः, क्रीडा, विलासः, केलि., खेला, विभ्रमः. 2 मनोरंजनं, मनोविनोदनं 3 विकर्षण, भ्रंशनं, च्यावनं, आक्षेपणं. DIVEST, v. t. 1 P, a 1 P; See DEPRIVE. 2 faari 8 U, उच्छद्र 10 वर्ष अपनी or उत्कृष् 1 P. -URE, 8. अपहरण; विवस्त्रीकरणं. DrvIDE, . . विभिद 7 P, विच्छिद् 7 P; वि-युज् 7A, 10, विश्लिष् , पृथक् कृ 8 U, शकली. 2 प्रस, विभज् 1 U, परिप् ; ded in halt ' arf fate (8.1); d. into 2, 3, parts' &c. द्विधा, विधा, क; व्रव्याणामवयवशो विभज्यमानानां (S.B.533 ) ' when d. ed into parts ' &c. 3 (In Math) भजू, विभज, ह 1 P; 'd. ing by the remainder ''शेषेण हत्वा विभज्य -.. विश्लिष् 4P, विभिद् विधिद् pass, द्विधा भू 1 P. 2 दल 1 P, स्फुट 6 P; they were d. ed in opinion ' ते भित्रमता आसन्, द्वैधीभूता:; 's house à. ed Against तमेवविभे दकः विच्छेदकः, विभागकल्पकः :-Drvamp भागः, अंशः, उारः, लाभः 2 भाज्यः -DITION 8. हरः, हार, भाजकः, ह (हा ) रकः. - Drvreron. 8. विच्छेदः, विभेदः, खंडनं, पृथक्करण, वियोग:, विश्लेषः दलनं. 2 मित्रता, विभक्तता. 3 विभागः, अंशनं, विभाग परिकल्पन, उद्धार:. 4 भागः, खंडः, एकदेशः, विभाग: 5 भागहर:, हरणं, भाजनं; 'd of an ariny ' गुल्म दलं. - DIVISIBLE, ०. विभाज्य, विच्छेद्य, विभेद्यः " DIVINE, . दिव्य, देव ( वी f. ), देव ( वी f. ), (री.), अमानुष (षी f. ), अपार्थिव (बी.) 1 ईश्वरतुस्य - पुरोहितः, धर्मोपदेशक, श्रोत्रियः ७. ८. लक्षणानि or शकुनानि परीक्ष 1 A शुभाशु आलो 10 or कथ 10 or प्रवृश् 0 2 ( Guess हू 1 A, अनुमा 3 A, 2P, अवगम् 1 P, तर्क 10 -ATION, 8. शकुनपरीक्षणं, लक्षणपरीक्षण, भविष्य सूचनं. 2 अनुमानं, तर्कः. - ER, 3. दैवज्ञः, शकुनंप रीक्षकः, निमित्तश: 2 अनुमातृ m. Irs, 8. देवत्वं दिव्यता, देवतानुभावः 2 देवता ; See GoD. 8 परमा विद्या, श्रुतिविद्या, ईश्वरविषयं शामं. -Lx, adv. दें ववत्, दिव्यरूपेण. 1 DIVORCE, . . त्यज् 1 P, निराक 8 U, निरम् 40 विवाहं लुप् c. or भिद् 7 P. 8, -MENT, S. त्यागः निराकरणं, विवाहलोपः, प्रत्यादेशः विवाहोच्छेदः. DIVULGE, . . प्रकाश् C., प्र-ख्या. ०. ( ख्यापयति ) विवृ 5 U, भिद् 7 P or c. -ER, 8. प्रकाशक : भेदक:. - ING, 8, प्रकाशनं, विवरण, भेदः. DILSION 8. विवरणं, उत्पाटन. Drzzx, . भ्रमिन्, घूर्णमान. 2 भ्रमकारक, भ्रमकर (1 f. ), भ्रमोत्पादक. 3 चपल, प्रमत्त, अनवहित. - NEIBE s. घूर्णनं, घूर्णि f., भ्र ( भ्रामरं भ्रमः, भ्रमि f. Do, v. . कृ 8 U, विधा 3 U, संपद , अनुष्ठा 1 I निर्वृत् c. आवर 1 P, निर्वह C., प्र-गी 1P, प्रतिप 4A, ( किमधुना प्रतिपत्स्ये ) 2 जन् . ( जनयति उत्पद् , साधू c.; d. one's best ' यथ शक्ति कृ. 3 ( Standing for verb) ex. by th verb or by circum.; speak as you ar accustomed to d.' यथाभ्यस्तमभिधीयतां (ए. 1) 4 ( As emphatic ) ex by एव, नूनं, खल, किल आजगाम किल, तिष्ठत्येव, &c. - 1. आवर 1 P, ब्य वह 1 P, वृत् 1 A; ‘d. unto others' अन्येषु व्य हर वर्तस्व 2 भू 1 P, अस् 2 P, स्वस्थ - कुशलिन्भू; • how do you d. ' अपि कुशलं भवतः, कस्ते तांतः ; asks you how 'you d' सुखं कुशल च्छति; ' d. well ' सुस्थित व भू; देवीं सुवं मटुमाग (M. 4 ) ' to ask if she was d.ing well & 3(At the end of a speech ); 'I have don अवसितवचनोस्मि साधयामि; "this carelessne will not d. ' ईशं प्रमादित्य न मया तव्यं or हिताय कन्स्यते; ' that will d. now 'असंगती Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ प PM . 1. 6 महत्य; this will d. as water tor wash- पा 1 P, भन्दिए 4 P, मनुसत्य ing the teet' इदं पादोदकं भविष्यति (S. 1); श्वशील, श्ववृत्ति, श्वमाव.. will d. just as well tor you' एवमपि तव | DOGGED, a. कठिन, निार, वक्रभाव. १ प्रतिनिविष्ट, समीहित सिस्मेव. -away, विनश् , ल . ' d. साग्रह. निबंधपर. away with ' अलं, कृतं ( with instr.); ' have DOGGEREL, a. विषम; 'd. verses' कुकाम्य. done with your importunity' अल निबंधेन.2| DOGMA, B. मतं, तत्व, नियमः, व्यवस्था, विधिः, आ:-Kill, q.v. अपर 1P (life &c.).-with, Ex. | देशः. -TIC, -TICAL, a. स्वमताभिमानिन्, निदेशक; . . by किं, कि कार्य, or प्रयोजनं with instr.; ' what वैधिक (की/.. -ALLY, adv. दृढ निभयपूर्व, संघर्ष, can youd. with such a servant' ईदर्शन भृत्येन साहसेन, सनिबंध. - TISM, s. स्वमताभिमानः, सवर्ष, कितव कार्य: what have we to d. with watch. समतावलंबन, दूटोक्ति f. -TIZE, V. 1. सघर्ष-सगर्व ing the movements of our master ' किमस्माकं स्वमतं संस्था c. (स्थापयति ) or व 1 P. स्वामिचेष्टानिरूपणेन (H.2).2 प्र-उप-युज् 10, व्या- | DOLE, 8. अंशः, भागः, विभागः, छेदः, उद्धारः. 2पा10.-without, Dispense with, g. v. -ER, 8. रितोषिकं.-... विभञ् 1U, विभागशः दा 3 U, कर्तृ m., कारकः-कर:-कारः, कृत्-in comp.; संपादकः, - वितु 1 P, उत्-सृञ् 6 P. - FUL, - SOME, a. सनिवयितृ m., निर्वाहकः. -ING, s. करणं, विधानं, सं- शोक,'दुःखपूर्ण, सकरुण, शोकाकुल, उद्विग्न, विधुर, आपादन, 'ot one's own d.' आत्मकृत, स्वयंकृत. 2 कुल, विह्वल, आर्त. -FULLY, ado. सशोक, सदुःखं, (D.8) परितं, चोष्टितं, कार्य, व्यापार:. 3 व्यवहारः, सविषाद. - FULNESS, S. शोकः, दुःखं, विषादः, खेदः, भाचारः, प्रवृत्ति उद्वेगः, परिदेवन: DOCILE, 4. विनेय, अनुविधायिन्, विधेय, वश्य, अधीन, | DOLL, S. शालभंजिका, पांचालिका, पांचाली, कुरुटी, भायत्त, शिक्ष्य. -DOCILITY, 8. विनेयता, वश्यता. पुत्रिका ; 'ivory d.' दंतपांचालिका. DocK, . छिन्नपुच्छं. 2 नौकागारं, नावाशयः. -V.t. DOLOUR, S. शोकः, केशः, खेदः, आतेि f. -OUs, a. (पुण्ठं) छिद् 7 P, लू 9 U, कृत् 6 P. सशोक, शोकात, उद्विग्न, आकुल, विधुर. - IFIC, a. DOCKET, 8. सूचिपत्रं, अर्थिनामावली. 2 अंकपटः, पीडा-व्यथा-कर (री/.). संकपत्र. DOLPHIN, S. स्थूलमानः, मत्स्यभेदः. DoorOR, S..भिषज m., वैयः, चिकित्सकः, अगदकारः, DOLT, ४. स्थूल-मंद-बुद्धिः, मूढः, मूर्खः, जड:. •जीवदः, रोगहारिन् m. 2 पंडितः, व्युत्पन्नः, शामज्ञः; - ISH, . मूढ, स्थूल-मति-धी. -ISHLY, adv. मूढex. by आचार्य in comp.3 शिक्षकः, आचार्यः, वत्, स्थूलवत्. गुरुः.-.t. Treat, q. v. -SHIP, . आचार्यपदं, DOMAIN, S. राष्ट्र, विषयः, प्रदेश:.2 राज्य, स्वामित्व. गुरुपदं. 3 रिक्थं, स्वभूमि . DOCIRINE, B. मतं. 2 तत्त्वं, न्यायः. 3 पथिन् m., | DOME, 8. अर्धगोलाकृति शंग-शिखरं. पथ in comp. ; मार्ग:. 4(System) वादः; 'd. DOMESTIC, a. ग्राम्य, ग्राम-गृह- in comp.; ग्रामसिंहः • of evolution' परिणामवादः । प्रधानकारणवादः, अ- d. lion', 'd. pigeon' गृहकपोतः. 2 गृहज, गृह्य, नीश्वरवादः, &e.; ' received d.s' संप्रदायः, आ गृहजात, गृह in comp.; 'd. quarrels' गृहकलहाः, म्नायः. गृहच्छिद्राणि; d. duties' कुलाचार:: d. dissenDOCUMENT, 8. लेख्य, लेखः, पत्र, पत्रक, लेख्यपत्रं. sion ' अंतर्भेदः. 3 गृहप्रिय, गृहवासासक्त.4 देशीय, - ARY, a. (.) in comp. ;.d. evidence' देश in comp. -8. गृहदासः, किंकरः, प्रेभ्यः, भृत्यः, क्यप्रमाणे. सेवकः, परिचरः.2 गृहवासिन् m. -ATE, V. 1. विनी DODECAGON, . द्वादशालं, द्वादशकोण:.' 1P, दम् . (दमयति ), गृहे पुष c. or संवृध ०. DODGE, V... वंच 10, प्रत c. See OHEAT. -... -ATED, a. गृहपुष्ट, दांत, ग्राम्य. उलेन अपक्रम् 1 U, 4 P, विपरिवृत् 1 A. -8. उलं, | DOMICILE, . गृह, आ-नि-वासः, भालयः, वसति/. 'कपटोपायः, शाठ्यं, कपट. -ED, a. कृतावास, कृताधिष्ठान. DOE, . मृगी, हरिणा, एणी, पृषती, कुररी. DOMINANT, 4. प्रबल, प्रधान, प्रकृष्ट, श्रेष्ठ, प्रभविष्णु, DORY, O... (पमं) अपनी 1 P, अक्तु ., उन्मुच् सातिशय, वरीयस्. 6P. DOMINATE, V.i. शास् 2 P; प्रभू 1 P, ईश् 2 A DoG, S. श्वन m, कुकुरः, सारमेयः, शुनकः; कौलेयः | (with gen.), भधिष्ठा 1P, अध्यास 2 A. अका, भषकः, मृगदंशका: '.-cheap' अतिस्वल्पमूल्य | तिरिच् pass. ; प्रकृष्ट . भू. -ION, शासन, प्रभुत्वं, d. days' अत्युष्णकाल: 'mad d.' अलक: 3go | आधिपत्यं, राज्य, अधिकारः. to the d.s 'विनर 4 P, परिक्षि pass. ; hunting | DOMINEER, ७. ६. सगर्व शाम् 2 P, or ई 2A * . . पिचकछु: -... (करवत्) भनुष 1 P, पञ्चा. । (with gen.), कदर्थ 10, पीड़ 10, उपयु:14.-Ne, Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ DUR . ... a. उत, अवलित अतिवृत्त, उत्सिक, मदोद्धत. comp., उभय (pron. a.).2 Deceitkulztq.. DOMINICALra., 8. भट्टारकवासरः. • having ad. meaning' यर्थ (वाक्य)d. DOMINTON, S. अधिकारः, ऐश्वर्य, प्रभत्वं, शासनं, आ- | meaning' यर्थता; d. dealing'धीभावः, शाधिपत्यं. 2 राज्य, विषयः, देशः, राष्ट्र. ठय, कपट, छलं, माया, 'd.-tongued' द्विजिह, मन्त DOMINO, B. दीर्घप्रावारः.2 शलाका. वाच-वादिन. -8. द्विगुण, द्विकं. 2 छलं, कपट, मावा. DON, 8. सुजन:, आर्यः, शिष्टजन:. अविपरिवर्तन.-... द्विगुणीक 8, गुणीक, विगुणDONARY, 8. धर्मार्थ दन-दानं. यति (D.).2 पटीक, पुटयति (D.); 'd. the tasty DONATION, 8. दान, उपायनं, वितरणं, उपहारः, त्यागः, मुष्टिं बंध 9 P. -v.i. द्विगुणीभू 1P.2 विपरित विश्राणनं; See GIFT. 1A. 3 मायां-उलं-कृ. -NESS, S. गुण्य, द्वित्व DONOR, S. दातृ m., दायिन् m.; त्यागशील:. -Do- भयत्वं. -DOUBLY, adv. द्वि:, द्विगुण, हिषा, विविध NEE, 8. प्रतिग्रहित m. उभयतः-था. DONKEY, 8. खरः, रासभः, गर्दभः, चक्रीवत् m., DOUBLET, S. उरोवलं, उरःपरिधावं. बालेयः. DOUBT, .i.आ-वि-शंक 1 A, विरूप् 1A, संDOODLE, 8. अल्पबुद्धिः , जडः, दर्मतिः, मंद... दिह 2 U, संशी 2 A, विचर c., मनसा दोला. DOOM,V..दंर 10, दंडाज्ञां 8U.2 निक्षिप् 6P, यते (D.).-.t.न विश्वस् or न प्रति-इ2P,आशंक.-. सम्- c. ( अर्पयति ).3 निर्दिश 6P, सं-प्र-ऋप .; संशयः, संशति f., संदेहः, शंका, वितर्कः, माशंका, 'how he was d.ed to die' कथं तस्यांतो भविष्यति. विकल्पः ; ' my mind is still ind.' मनस्त मे. 4 निर्णी 1 P, निश्चि 5 U, विचर G.; he is d. od to संशयमेव गाहते; ' without any d.', 'undoubtdeath' अस्य वधी निश्रितः, वधदंडः आज्ञप्त: - his edly' असंदेहं, असंशयं, निराशकं, निःसंशय, संदेह fate is d.ed' अपरिहार्योऽस्य नाशः.-8. दंडाज्ञा, दंड- विना; अत्र कः संदेहः ( in replies). ३ अस्थैर्य, अ. ने, दंड:.2 निर्णयः, निश्चयः, विचार:-रणा. 3 नियति निर्णयः, आंदोलनं, विनविभ्रमः. 3 भूविधासः, f, भवितव्यता, दिष्टं, विधिः; See FATE.4भंतः, अप्रत्ययः.4 कृच्छ, विषमं, बाधा, HRषमपदं; नाशः, क्षयः, लयः. -DOOMSDAY, 8. विचारदिवसः. 'case of d. ' संदेहपदं; 'ind.' सशके-संदेहावितDoor, 8. द्वारं (fig. also); द्वार f., प्रति(ती)हारः | दोलायमान- 1. - FUL, A. संदिग्ध, शंकनीय, साशंक, -leaf of a d.' कपाट:-टे-टी, अरर:-र-री. शंकान्वित, संशयापत्र, ससंशय; संदायित, संदेहाकुल, 2 मुखं, प्रवेशः; from d. to d.' गृहाद् गृह; ' in- संशयावृत, विकल्प्य; संदेहपदं, शंकास्थानं.2 संदिग्धार्थ, d.s' गृहे, गृहस्थित .; out of d.s' गृहाबाह:, 37TTE;' to make d.' HITTC. -FULLY, -INGLY, स्थानांतरगत (.; ' principal d.' महा-सिंह-दार; _dr. मसंदहं, साशंक, सविकल्पं. -LESS, W. निराशंक, 'next d.' अनंतर a., प्रातिवेशिक स., निकटस्थ, | निःसंदेह, असंशय. -adv., -LESSLY, निःसंचय, कल्प in comp., ईषदन ' private d.' प्रच्छन्नदार; | असंशयं, विना संदेहेन, निःशंकं. अंतोर:d.-keeper' द्वाःस्थः, द्वारपालः, द्वाररक्ष- | DOUCEUR, S. पारितोषिक, स्पायन, उत्कोच:.2 सौजन्य, कः, प्रतीहारः, दौवारिकः; ' d. sill' द्वारपिंडी, देहलि दावारक'.su द्वारापडा, दहाल- मशीलता, सद्भाव: ली J., गृहावग्रहणी. DOUGH, S. गुंडिका, जलसंसृष्टाः सकव:. DORMANT, . निद्रित, शयित, सुप्त. 2 भलक्षित, प्र- DOUGHTY, a. शूर, वीर; See BRAVE. च्छन्त्र, गुप्त, निलीन, गूढ. DOUSE, V. 1. अले निमस्ज c. (मज्जयति). 2 निर्वा DORMITORY, . शय्या-शयन-गृहं, निद्राशाला, c. (वापयति). शयनागारं. DOVE, s. कपोतः, पारावतः, कलरवः; female,d." DORSAL, . पृष्ठसंबंधिन्. कपोतिका; 'd.-cot or house' कपोतपालिका, बिट. DOSE, 8. मात्रा; ' in one d.' एकमेव मात्रया. कः-क; 'd. tail' काष्ठसंधिः, दासीवनं. Dor, s.बिंदुः, शुन्य, ख. -... बिंदुना अंक 10 or | DOWAGER, 8. विधवा, गतभर्तृका. चिह्न 10. DowDY, इ. विरूपिणी; दुर्वसना. DOTE, (upon), v.i. अत्यंत अभिलए 1,4P, भूश DOWER, DOWRY, 8. शुल्क, यौतक, युतकं, वाहनिक लिह 4P (with loc.).2 रत्वाद् मुह 4 P, बालि मीधन. -ED, a. यौतकवती, शल्किनी. -LESs, a. शबुद्धि . भू1 P.-AGE, 8. अत्यंतानुरागः, अतिप्रेमन् यौतक-शुल्क-हीन. m...2 बुदिपैकल्यं, बुद्धिलोपः-भ्रंशः, बालिशता, । DOWLAB, B. स्थूलव, स्थूलपह. मतिक्षीणता, जरावतव्य. 3 जरा, जरावस्था. -ARD, S. | DowN, B. कोमलरोमन् 1.2 तूलं, कोमलपक्षः “d. भीणबुद्धिः इतवानः, अतिवृद्धः, बालिशः.-ING, a. अ- of goose ' हंसतूलं तणलोम (of plants).8 नित्यनुरक.-INGLY, ade. सातिमेह, अनुरागातिरेकेण. वनपर्वत: 4 निम्नं, निम्नप्रदेशः; • the road harDOUBLE, 'द्विगुण, (धी ),प्रकार; Rining aps and d.s' 'मतोत्रत भूमिमागो मार्गः 'ups Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ and d. sarim:; "there are ups and d. s. vt. (क्रमशः) निर्गम् (गमयति), अपपE, in our condition (in life ) as in the course निःस., लु. ., आ-या 1 P,.(क्षपयति), of the wheel' नीवर्गच्छत्युपरिष दशा चक्रनेमिक्रमे- रिच ., रितीक 8U. T(Ms. 112). -prep. अधः, अधस्तात् (with DRAKE, 8. हंसः, कादवः, कलहंसः.. .. .. gen.); gen. ex. by stay in comp. ;.d. the cur DRAM, इ. अल्पभागः, मात्रा. 2 सरा, वारुणी, मदिरा. "rent' अनुर 'd.to' यावत् (with ace.), पर्यंत in DRAMA, 8. नाटक; ' science of d.' नाट्य.-DRA. comp.; 'd. to the present day' अब यावत्.-adv. MATIC,-AL, . नाटकीय, नाटकविषय.-ALLY, adv. मेषः, अधस्तात् , नीचैः, नीचे; gen. ex. by अव-नि नाटकरूपेण प्रयोगतः. - DRAMATIST, : 8. नाटकानां अष: pr. to roots; — bent d.' अवनत, नीचैः प्र प्रणत m., नाटककार:. मेत; ' to come d.' अव-नि-पत् 1 P; 'd. with DRAP, 8. वसं, वसन, चल:- See CLOTH. -ER, B. the tyrant ' निपात्यता-उन्छेयता-असौ प्रजापीडकः; 'd.-cast' अधोमुख (खी.), अवनतदृष्टि, विषण्ण, पत्र-पट-विक्रयिन् m. - ERY, 8. वमव्यवहारः.2 वर्ष, पट:, वासस् ॥.3 प्रच्छदपटः, परिच्छदः. अधीदृष्टि, दीनवदन, म्लान, खिन्न; 'd.-fall' विनिअंव-पातः, विनाशः, क्षयः, उच्छेदः, विध्वसः, लयः; DRAW, v.t. कृष् 1 P, आ-समा-कृष्, वह 1 P, नी 'd.-hearted' खिन-दीन-चेतस्, म्लान, विषण्ण; 'd. 1 P;.'a carriage d. n by horses ' अश्वोठः hill' प्रवणभूनि., उपत्यका; ' d. lying' प्रातप्रस रथः. 2 निष्कृष् , संह 1 P,( प्रजाभ्यो धनं संहरति), पकाला; (8.) शयनसमयः; 'd.-right' अवक्र, अ निर्दह 20. 3 आ-अभि-लिख 6P, वर्ण 10.4 कुटिल, स्पष्ट, मुश्यक्त, असंदिग्ध, प्रत्यक्षः (adv.) अ (Water ) उद-अंच् 10, पर्युदंच्. 5लु., मोम वर्क, अकुटिलं, सरलं, अधोधः; व्यक, प्रत्यक्षं, सुस्पष्ट, 10.8 समाकृष्, लुभ्. 'd.n by merits 'गुणलुमित्रार्थ, सर्वतः, साकन्येन, सु-अति pr. - WARD, G. ध.7 अनुनी 1 P, आराध् .8 लम् 1A, ग्रह 9 P, प्रवण, पतनशील, अधस्तन (नी.), अधोगामिन् , प 37171 3 A; "the day is fast d. ing to a close ' परिणतप्रायमहः, नयालु, पातुक. -adv. ( downwards) अव pr., d. curtains ' जवनिका भधः, अवाक, अधस्तात् . -४, ७. मृदुलोमवत् . 2 संत्र 5U3; d. a sword' खड़े कोषाद् निःस . मद, कोमल, मुकमार, सुखस. or आवम् ; 'd. in air' प्राण 2 P, श्वस् 2 P: DowsE, 8. चपेटिका, तलप्रहारः, चपेटापातः. -... 'd. the breast' नि-या 1 P,धे 1 P.-.i. कृष्Dip, q.. आकृष्-pass. संकोच-इ-या 2 P. 3 पूर्व-पाकं जन् . DORE, O.i. निद्रा 2P, स्वप् 2 P. -ING,-Y, . (जनयति) or उत्पद् c. -away, अपकृष, अपनी, निद्रालस, निदाशील. अपह. - back, प्रत्याह, प्रतिसंह, प्रत्यानी. 2 (v.i.y DOMEN, , 8. द्वादशन्, द्वादशसंख्याक. अपक्रम् 1U, 4 P, अपम 1P, अषया 2P, पराDRAB, a. कपिश, कपिल.-. कपिशवनं. 2 कुलटा, नि-वृत् 1 A, पलाय 1 A.-down, उत्पटू c., जन ., बंधकी, व्यभिचारिणी, घुमली. 31796 1 P; you have d. n down ruin upon DRABBLE, V. 1. पन लिए 0 P or दिह 2 U. . yourself with your own hands ' त्वया स्वहस्तDRAPF, 8. उच्छिष्ट, शेष, भुकाव शेषं, मल, कि. नांगाराः कर्षिताः (P. I. 3). -in, संह, विकृष्, प्र त्याह3 d. in the reins' प्रगृह्यता रश्मयः. -near, -ISE,-Y, a. मलिन, असार, फल्गु. DRAFT, V... लिख 6 P. प्रत्यासट् 1 P; उपमम् 1P, उपागम 1 P, उपस्था 10%; See APPROACE; (प्रत्यासीदति स्नानसमयः Ka. 47). DRAG, O. 1. साकम् 1 P, 1 P; d. away, off' -off, अप-वि-कृष्, अपह, अपनी; 'd. off the cloud' भप-अव-कृष; ' d. out' निष्का , निहे, उत्पट् 10; निवार्यतां जलदः (Mr.5).20 ., मुच 6P or •d.s on his life' कथमपि-कच्छ्रेण-प्राणधारणां c. (as liquids). 3 (...) अपसू 1 P; See करोति, जीवितमतिवाहयति. -०. i. कृष् pass. 2 Draw back. -00, आनी, आकृष्. 2 उत्पद् ९., आवह बिलंग 1A, घिर(रा)यति (D.). -४. रथः, 1P.3 (...) उपस्था, उपागम्, प्रत्यासद्. -out, चक्रयानं, केलिरथः.2 आकर्षणी; ' d.-net' आकर्षक निष्कृपा, नि, सं-ह, निह. 2 तन 8 U, विस्तृ ..., मास-पाशः. दीर्घाक 8 U, विततीक.3 निर्गम् . (गमयति), उद्-भू DRAGGLE, V. पंकै छ 6P, लोठनाद् मलिनीभू । c.4 (Army) न्यहेन रच् 10; मैन्यं न्यह 1 U.-to1P. -v.t. पंकन दुष् (दूषयति); 'd. taily gether, समाकृष, संग्रह, समानी.-up, उत्कर, उद(.) मलिनक्सन, अपरिष्कत. ह-पृ. 1 P, उतुल 10.3 लिख 6 P, विरच 10, DRAGON, 8. नागः, स्यालः, पत्रगा, सपक्षो नागः. निबंध 9 P.३ उम् .. (नमयति); 'the goat DEAGOON, . अचारोहः, सादिन m. drew himselt up' अज अस्थी, शनपुरुदनमयत. DRAIN, S. निर्गमः, रेचन ( tor water ) जलनिर्गमः, Drawback ' प्रत्यूहः, अंतरायः.2 हानि , अपचपरी(रि)वाहः, प्रणाल:-ली, प्रणालिका, जलोटाम:. . यः, अपाय:.3 उद्धारः;a-bridge' जंगम-चल-सेतुः Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . a. Ra. भाकर्ष:-. चित्र, उपाहप , आलेल्य, प्रतिरूप त्रिफलकः, प्रतिमान, चित्रकर्मन् | tood' (भ Sort Prespsotar पिपिचाarem'दर्शनगर, सभाजनकोष्ठः. श्री 9 , सि 'पूज्या हि गुर heave DRAVERT, पामःnd ot water'. गडपमात्र .. or विन्यस 4 अनुरूप, यक, उचित, प्रथा in compand time अलं, संग्रहः, सार:.3 आलेख, चित्रारंभः, पाउले. wounds' क्षत ख्यं.4चित्र, मालेख्य प्रतिमा-माने. 5परि(रीवा- परिच्छन्न, वमवेरि याविधि, &0.8,COMugto) :; your failure is d. to your हः, जलामिर्गम, जलौच्यासः, प्रणाल:-ली. 6 आकर्षण डित, भूषित, अल 'ad. horse'स्थ्य, काकटः, शाकटीनः; 'd. board' Folone ' प्रमाद एक तवासिद्धेः कारणकृतपरिकर्मम्, रा "सिदिः प्रामत्.-४. देये, परिसाध्य, भष्टापदं, शारिक d. as' ex. by महापदक्रीडा, शारिकीडा: a piece प्रातभ्य, योग्यांशः. कर्त, atd.' शा(सारिः sage ' मुनिषेशः, , मयः, शा(सार. जनुपु. अक: t: शुल्क:-ल्क, राजमायो भाषा, लांबर.2पक, सिद्ध moving a piece at d.' परि(री)णायः. -DRAPGHTSMAN, B. लेखकः, चिषकरः. d.' आपक.3 नि t. -DULY, ada. यथातथं, यDRAWL, V.. विरेष-मंद मंद-वाक्यानि उच्चर C. or | दकः, भाकल्पकान, सम्यक. यथासमय, समये, उदाह 1P.-ING, S. मंदोचारण. धान, नेपथ्यविधान,. DRAY,-MAN, Ses under OART. पनि., अनसंस्कार र मायुद्धं, नियुद्ध, वायुई. ई.-LER,-LIST, . DREAD, B, भीति, प्रासः, भय, साध्वस. -... भी पनाह'. room . 3P, प्रम् 1,4P, उगी6 A, ( with abl.). धानस्थानं. -ED, a. भयहेतुः, बासस्थानं.-.,-FUL, . दारुण, | DRIB, V... भवच्छिद् मधुर, मिष्ट; 'd..to the भयप्रद, भीम, भयंकर (री.), घासावह, भीषण, यत्तीक or आत्मसात्कृ१ श्रातमनोहर. -DULCIFY, भयानक धोर, उग्र, भैरव (बी.), रोद्र (डी.). DRIDBLE, Vi. कणशक. -FULLY, adv. दारुण, ठ, भीम. -LESs, a. 1P, शनैः क्षर् 1P पंचिका. निर्भय, त्रासहीन. -v... कणशः c. or मंद-स्थूल-बुद्धि-मति 'd.. DREAM, . समः, स्वापः, स्वमदर्शनं. 2 स्वमसष्टि, कणः, लयः, लेशः, कणिक मदधी. 2 निष्प्रभ, विषण्ण, मिथ्यावासमा, भसंभवंकल्पना, आभास:, वृथावासना बिंदुक्रमेण; कणशः, अल्पा म्लान, मैदच्छाय, मलिन, • bad d.'दुःस्वमः; ' speak inad.. उत्स्वमायते (D.).-...स्वमे दृग् 1 P.-v.i. स्वर्म दृश, DRIFT, 8. भावः, तात्पर्य, उन, अतेजस, कुंठ.4 अलेस, स्वमायते (D.).2र्षित् 10, भूक, मनसा कृप ., प्रवृत्ति f., आकांक्षा. बेगमनुष्ग, शीतक, इंदपरिमूज. चिने भाकल 10 (कलयति). 3 वृथावासनां कृ8U, पुंजः, निकरः; d. of snoसिक. 7 कष्टकर (री), 4 संपातः, वर्ष:.-..iring' विकलकर्ण: भसंभवकल्पना क. -RR, .. स्वमदर्शिन् m.2 दुर्वास नी-वह pass..2 विशु 1A:.-...जीक 80, नाकृत् m., भसंभवकल्पनाकृत् m.8 उन्मत्तः. -Y, a. 3). 3 वायुवेगेन पुंजीभ 1 Fधनीक, निष्प्रभीक, तेजो स्वोपम, स्वमवत् ind.; असार. .. DREARY, .. घोर, निर्मन, शून्य, जीर्ण. 2 निरानंद, ८., प्रचुद 10, प्रणुद 8 P or c. संपत् B.F NEE 8 U, संहन् 2 P, पुंगीक. दुरालोक, दुर्दर्शन, निष्प्रभ. -NESS, 8. निर्जनत्वं, घोरता, अन्वत्वं. DRILL, . वेधनी-निका, आ-स्फोटनी. 2 न्यायामः, DREDGE, B... आकृष् 1 P.-8. आकर्षणी. अमशिक्षा, शबाभ्यास:. -...व्य 4P,1ि0, DREGE, B. मलमल:-ल, इच्छिष्ट, शेमं, किट, अवकरः, समुत्क P.2 युद्धवियां शिभ ., शबाभ्यासं क. संकरः, भसारः, he belongs to the d. of so- रणशिक्षा दा 3 P. ciety'मीच अवम-तमोयं पुरुषः. -DREGGIST, . DRINK, V... पा 1 P3; d. up' आचम् 1 P, भा. मलिन, समल.. पा, शुष्क. -8. पानं, पानीयं, पयम् ॥., पेयं. मुहा, DRENCH, बि ., प्रोक्ष 1 P, सिन् 6P, मयं.-v.i. जल पा or से 1A; '. together जलग 0.or स्ना . (स्मान-पयति); d.ed सं-पा, सपीति कृ8U; 'd. (to) the health of' with sweat"स्वेदसलिलनात. -४.पान, पेय. स्वास्थ्याय or शुभं भूयादिति प्रार्थनापूर्वक पा.-ERE DRESS, वेश- नेपथ्य, प, परिच्छदः, पासम पात् m., पायिन् m., पानरतः, पानासन:. -INGH H. पारपान. कम्पः, परिकनन् ।., भाभ- पाम, भाचमन, पीnिf3d. vessel ' पानपात्र-भाषारन, मखान, अलंकार, संस्कारः, परिष्कारः, नं, चषकः, सरक: d. together ' सपीति / संस्थमरविधिः सा मल80, परिक, पानं.-DRINK, DRUNKEN, मुच,धीर, समद, मेर 10; भू. 7 माह 10or मदोन्मत्त, पोठमद, मदोदन; to be a.'मदन परिवद पारधारा (भापया) to make d. मद् ०. सिक, शन:-AND.. Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ DOW , and d. g पातोत्पाताः; 'there are upमयपः. AN Hin onr condition ( in life) as in. 'ot.the wheel' नीचे गच्छत्युपरि च दश 1 Por ष ( Me. 112). -prep. अध:, अनिस्यदि व. gon.); gen. ex. by अनु in comp. पतं व rent' भनुरयं; 'd. to' यावत् (with वर्ण, गलनं, स्पं· cömp.; ‘d. to the present day' 3-रस:; 'd. pan अधः, अधस्तात्, नीचैः, नीचे; gon. ar: pr. to roots; bent d. or c., age; it जत; ' to come d. ' अव-नि-यत् ] उत्तिज्__c., उज् the tyränt ' निपात्यतां उच्छेद्यतां खुद 10 ( fig. 'd.-cast' ardiger (f.), sh act' चापलाय अधोदृष्टि, दीनवदन, म्लान, खिन्न;" ail की मविश्C. अव-पातः, विनाशः, क्षयः, उच्छेर 2 सं-अप वड् pass. 'd.-hearted' खिन-दीन घेतस ; a sharp d. ing 'hill' प्रवणभूर्ध्नि' f·, उपत्यका : ( U. 6), पदुधाराकाला; ( ४. ) शयनसमयः अभि 1P, संघ कुटिल, स्पष्ट, भुव्यक्त, असंदिग्ध विहारः - at, उद्देश बक्रं, अकुटिलं, सरलं, अधोध:: कृत्य-उद्दिश्य वद् 1 P; मित्रार्थं, सर्वतः साकम्येन, सु-३ किमुद्दिश्य भवान्भाषप्रवण, पतनशील, अधस्तन (4U, अपवहC., निर्स्यालु, पातुक. - adv. ( do', अपानुद्, निर्धू 6, 9 U; 1 U. - out निर्वस् C., अधः, अवाक्, अधस्तात्. मृदु, कोमल, सुकुमार, सुखरू, तु., रथवाहकः प्रा, विवस् C., नि-अप-सृ C. Dow8E, 8. चपेटिका, तलमह 918, सारथिः सव्येष्टा, दक्षिDip, q. Y. प्रचोदनं, निराकरणं, &c. DOZE, . . निद्रा 2 P, यूथे, गणः, कुलं, संघ: 2 निद्रालस, निद्राशील. " DOZEN, ., 8. द्वादशन्, (णी ) का, स्थंदिनी, द्राविका DRAB, कपिश, कपिल निःस c. or o. 2 बुद्धिषिबंधक, व्यभिचारिणी, पंतू, हतज्ञान . भू. -LER, 3. विक:. 8 मूर्ख, बालिशः, जडः, मूढः, हलज्ञान : DRIZZLE, .. मंद मंदं वृष् 1 P, शीकरायते ( D. ). ७. ६. शीकरं वृष्. -ING, 8. शीकरवर्ष:-पातः (ad. shower ). -DRIZZLY, . शीकरयुक्त, तुषाराविशिष्ट. DROLL, 8. भंड, वैहासिक, विदूषकः - हासकर (री f. ), उपहास्य, विनोदिन, असंबद्ध - परिहासं उत्पद् . -ERY 8. परिहास, हास्यं विहासः, विनोदः, नर्मलाप:. DROMEDARY, 8. क्रमेल:-लकः, एकककुदै 22. DRONE, 8. ( dronish ) अलसः, निरुयोगः, भालयशील, तंद्रालः, निरुत्साह:. Daoor, o. t. भवनम् . ( नमयति ); मत्री 8 ; So Baap'. भव-वि-सद् 1 P, म्लै 1 P, ग्लै 1.P, होस् 1 A, गलू 1P 1, 4 P; स् 1. A, चि-मुच्-pass., चिचिलीम् 1 P, अव-अ-नम् 1 P; ' let not your spirits d. ( nag ) मा - गानि संच (V. Islept with Jug liunbs? फेरवयवैरक the vine is d. ing with its antient the whole frame हांसते देहबंध: (.). ING. a. लांत, लस्त, शिथिल, लोसन, 21 त, नमीभूत, नमित DROP, 8. बिंदु:, पृषत् ., लवः, विष, प्र णिका, कण, शीकर d by a विकसेण, कणश:; ' small d. s make a pool ' जलविदुनियातेन क्रमशः पूर्यते घटः (H. 2 ) 2 कर्णावतंस लोलकः, कुंडल -०.८ कपसः C. or पत्oor स्यंद्र ; ‘d. ing rut' मदं भरतः, मदनिस्यदिनः ( गजाः ); 'd. ing nectar' अमृतमुत, सुधास्पंदिन. 2 अव-, नि-, पत्., स् ., ., च्यु, मुच् P. विसृज्GP, निविणू . 3 सं-ह 1 P, अपास् 4 P त्यज् 1 P, निवृत्] 1 A ( with abl. ); ' I shall d. congratulatory lines regarding you in my letters ' मदीयेषु लेखेषु त्वामुद्दिश्य सभाजनाक्षराणि पातयिष्यामि (M. 5 ) ; let this matter ( story ) be d. od ' संह्रियतामियं कथा (Ka. 169 ) - लु 1P, युयुत् 1P भर 1 P, गल् 1 P, स्वद् 1 A. 2 लेस् ध्यु 1A, श् 1A, 4 P; नि-, पन्: 'd. ing on his knees' जानुभ्यामवनी गत्वा, क्षितितल निहितजानुः3 नि-, अव,पत् 1 P, अवसद् 1 P, मुछे 1P ; See Droor; ' I feel ready to d. ' अवसन्नप्रायाणि मे गात्राणि, सीदति मे अंगानि. 4 (in) सहसा अतर्कितं - गम् 1 P or आगम्. DROPsY, 8. ( generally) शोफ:, शोथ: 2 जलादेख जठरामयः, उदरी; ' dropsied honour ' केवलं स्थूल:- महाप्रमाण :- मानः DROSS, 8. मंडूर, सिंहाणं (नं ), लोहमले, सिंघाणं. 2 मलं, खलं, किहं; Se DREGS. -Y, . समलDROUGET, 8. अवग्र ( मा ) ह:, अनावृष्टि ·, अवर्षनं, जलशोषः, वृष्टिविघातः, वर्षनिरोधः ४ ०. जल शून्य, DROWN ... - संपरि- 02 जले निमज् ss, निरुदक, निर्वृष्टि. ७. ( मज्जयति ) or प्रविश् c..8 जलमज्जनेन व्याद् c. or c. 4 विशेषा 3. U, निरयति (.D.); 'd.s my voice with his ories' कैकाभिस्तिरयति मे - वनं ( Mal..0 ). - v. ig to be d. od' वि 6P, निमज्जनेन 6A or 4 P or व्यापद् 4 A; ‘d. ed in the sea ' पोराची निमन्नः god in reflection ' चिनामु 'वः, बावनं. Dowsis,, ..नि डा. &R Pdon (सुषुप्सति ) - Dow X, 4. बिजाई कि, लिग लस, निशीत, अलबा आलस्य, मिरा, वि | Dars. 10 or Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . Learn15-DRE MOHANE पाव DRODOS आREMPT DOE a देय, यावन्य or परिश्रम परमासनात मावीनः, pass. part., or art. IP poofd. अविरतायासिक सातामण निकटकभकारिन m., | to our olders': पूज्या गर h emaana हीनदृष्नि:- भाविरतामोसा, शरीरमाः, नित्य- d.' परिशाध्य करणं.. भनुरूप, यक, वित श्रमः,मित्या , निकटकाभियोगः, मातं. '' योग्य, यथाई, यथा in comp; a time' DRUG, औष, भक्त भगदः, भैषज्यं, जायुः | समये, यथासमय यथाविधि, &c.3 ( Owing to) -. भीषभदिना मि* 10 or संसन् 6 P. ex. by errot, to :s your failure is d. to your -DRvegxsir, , औषधविनायैन् m., भेषजकार:. carelessness alone ' प्रमाद एव. सवासि कारणDRUGGEE, स्थूतपट, स्लशाटकः, वराशिः.. हेतुः, प्रमादात् तवासिदिमाभूत्.-8. देखें, परिशोध्ये, DRUM, . पढहै। इंदुभिः डिदिमः, भेरी, 'आनक:.2 गणं.2 प्राप्य, पाप, प्रातभ्य, योग्यांशः.8 कर्तव्य कर्णोदरं, कर्णदुभिः . .. पटा तह 10. 2 स्पट् | अवश्यं कार्य.4 करः, शुल्कः-स्के, राजमायो भाग, 1A.DXER.परताउकः. -DRUMSTICK, S. | राजस्व.5 अधिकारे. -DULY, adv. यथातथलेकोण:, शारिका... थोचित, यथाई, उचित, सम्यक्. 2 यथासमय, समये, DRY, (ap).. शुषु 4 P, शोषं या 2 Por गम् 1P, यथाक्सर आश्य 1A, मीरसीभू 1P, ष्कीभू. -०... ., | DUEL, S. इंद, इंयुख, मयुद्धं, नियुख, पपई. शोष नी 1P, आश्य ०., रसं अपनी orgIP, शुष्कीकृ -v.i. द्वंद्वयुद्धं कृ प, क.-LER-LIST, .in. 80%; 'shedried rice in the sun' तंडुलान्सूर्यात- मन-योद्धm., दुरुत् m. पे दनवती. 2 (up) आचम् 1 P,(भाचामति खेद- DUG, 8. स्तनः, पयोधर. लवाम् मुखे ते R. XIII. 20); उच्नु ., आ-नि-पा DULCET, a. सरस, स्वादा, मधुर, मिष्ट; 'd..to the 1P.-. शुष्क, निजेल, नीरस, अनित्र, बान. 2 _ear' मुखश्रव, सुस्वर, श्रुतिमनोहर. - DULCEry, असार, निःसार, निःसत्व, अरम, नीरस, फल्गु, विरस, ... मधुरीकृ8 U, स्वादूक. तुच्छ. 3 उदकाथिम्, तृषित, तृषात; 'd. soil' मरुः, DULCINER, ४. वकी, विपंचिका. मरुस्थलं-ली; 'd. ground' स्थल; 'd.-eyed' DULL, G. मंद, मुढ, जड, मंद-स्थूल-बुद्धि-मति: 'd.निरचनयम; 'd. nurse' शिशुपालिका, अंकपाली; witted' दुर्मति, जडमति, मंदधी. निष्प्रभ, विषण्ण, 'd. shod' शुष्करण . - ER, B. शोषकः-णः. निसरोजस्, निरुत्साह, क्लोत, म्लान, मदच्छाय, मलिन, -ING, 8. शोषः, शोषण, पुष्कीकरणं.-LY, ado. मंदपति. 3 अतीक्ष्ण, धाराहीन, अतेजस्, कुठ.4बलस, शुभक, नीरस, अरसिकतया.-NESS, B. शोषः, शुष्क- मंथर, जड, मंदगति, मंद, अनुष्ग, पीतक दपरिमजा. ता, निर्जलत्व, अरसिकत्वं. 5 स्थल, घन.6 अरस, अरसिक.7 कष्टकर (रा.), DUAL, a. दिसंख्य, विवाचक, विका 'the d. num- | विषम, निरानंद: 'd. of hearing' विकलकर्णी .. ber ' द्विवधर्म. -IAY, रत, द्वित्वं, ध. d. day'दुर्दिनं, तमोवृतं नभः. -०.. जडीक 80, DUB, O... नवपदे नियु7A, 10, नवपद दा3 मुह ., कैद 10, अतीक्ष्मीक, घनीक, निष्प्रभीक, तेजो U or आरु . (रोपयति ). है 1P; वि-पद् ., म्लानक, उत्साह भंज 7 P.-NESS, DUBIOUS, a. अस्पष्ट, अध्यक, संदिग्धार्थ. 2 सदिग्ध, | ७. मां, जाडच, मूढता; अतीक्ष्णता, आलस्य, तेजोमात्र, अनिधित; SoG DOUBTFUL. -LY, ade. ससंशय, निष्प्रभता, अतेजस् 1., &c. साशंक, अस्पष्टं, अध्यकं. DUMB, 4. मूक, जड, जडवाच, वारहित, वाशकिहीन, DUCE, . कलहंसा, कादंबः, चक्रवाकः, हंगः, प्रवः | भनालाय, अवाच्. -LY, ado. मूकवस्, निःशद तूष्णी, वरट:.४ तिर्यशितः प्रस्तर:.दयितः-ता, प्रियः-या, | वाग्थ्यतिरेकेण. -NESS, 8. मूकता, वारस्तंभा, जाउंचं, वत्सः-सा.-.: मस्र 6P, अवगाड् 1A; मस्तक | वागाहित्य. नम् 0.-08 मले अवगाह"c. or आठ e. or DUMPISH, . विषण्ण, दीन, उद्विग्न. म . (मजयति).-ER:भावकः, मंकृm. DUMPS, 8. विषादः, उद्वेगः, मलानि f. -ING, मन, भवगाहः, आपावन -UNe, B. | DUMPY, a.स्वस्थूल. ईसमावकर शिश DUN, 4. करिश, श्याव-म, पिंगल, फण. -1. सनिर्म Door, * प्रणाल-ली, मॉर्गः, संक्रमः, कल्या. 2 शिरा, ऋणप्रार्थना. DUNCE, S. स्थूम बुद्धिः, इमेधम् m., अशः, अनाम Durat भानम्य, मा| मू:, भूमतिः, जरः, जरी:. oran कोमल - DUE , वश्यता मा DUNG, . वि, शकत , अमल नम्यता, सुनिनीय भप(क)स्कर, पूर्व, वर्षस्क:-एक बात DUDORON : भी, Agn. 2 असि- hili' विषयः भवकरनिकरः ( मासि अथ-. एमिका, पाणका hi | म, नीच... पुरीषण सिप BP P . साशक दयित मस्तक .. Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A imitB . कार कारागृह-वैरी , अपनागार, | Dwiary AIRE REET 10; 0.; Ses OnPRAT.-8. सुख- अतुग, सर्वाकार काममा DWELL : नियति कामावर Dorkonta. द्विगुण; ad. copy''प्रतिलिपिः, (with nce); :1Ajer.L A , प्रतिरूप....द्विगुणीक 8U,पुटीक, पुटयति ( D.). आधि 1 U, निर्ष 1A;.ipode STON, द्विगुणीकरण, पुटीकरणं.-URE, पुट:-टं, 10%प्रपंचयति ( D.), सरिता विपन्त . मग यावर्तन abroad' ; d. together? 'Durinorry, s केपट, छल, माया; धीभावः; See , -ER, .'निवासन् m. वासिम् , बाहर स्वच तिन in comp. -ING, 8. नि-भा-पासः, सात, PURBLE, . स्थायिन्, चिरस्थायिन्, दीर्घकाल, भवि- निलयः, भालयः, वसतिस्थान, गृह, बायतनामापार, नाशिक स्थिर, भुव, अक्षय, अनपाय. - DURABLY, भवन, आवसथः भोकSE"Hovard. Tadb स्थिर, धुर्व, अनपायेन.-DURABILITY, 8. स्थि- house or place' यासहं-स्थान. : रवा, अक्षयता, चिरस्थायित्व. DWINDLE, v. i. See DECREASE; the number DURINCE, B. आसेधः, निरोधः, बंधनं, कारानिरोधः. of members d.ed down to tour'समादा संख्या PVRATION, B. स्थायित्वं, अवस्थिति, स्थितिf.2 तथा क्षीणाभूद् यथा चत्वार एव भवशिष्टा: बता, स्थिरता, अविरामः, अविच्छेदः, सातत्य.3परि-1 DYE, S. रेगः, वर्ण, राम:, 'red d.' लाक्षा.-tt. माण: 'of lopg d.' दीर्घस्थायिन, स्थायिन: 'ot | रज 10, वणे 10, कुंकुमादिमा अं7P. -RDar thortd.' अस्थायिन्, क्षणभंगुर, क्षणिक. क, रमित, सराग, कषायित, वर्णित; 'd. red ' अहDURING, prep. यावत्, मध्ये, अंतरे in comp.; ex. ! णित. -ER, 8. रंजकः, वनरागकत्m . HDr.loc., or loc. abs.; 'd. youth' यौवनद शायां DYKÉ, See DIKE. E. Dasaratha's reign' दशरथे महीं शासति DYNASTY, 8. वंशः, कुल, अन्धयः, भावलि-ली, a. lite' यावज्जीव-वेन; oft. by आ with abl. श्रेणी; 'of solar d.' सूर्यवंश्यः . DUEE, . संध्या, प्रदोषः, संध्याकाल:-समयः; - time of DYSENTERY, 8. प्रवाहिका, अतिसारः, प्रकदिका, मा. रसायंसनः समयः, संध्याकाल:, सार्यकालः. -4.-, मातिसारः, संग्रहणी. N-Tea, a ईषतामस (सी.), ईवनिमिरावृत, ईषत्कृष्ण, DYSPEPSIA, 8. अजीर्ण-णि 1, मंदामिः, अभाविकारः, समस्कल्प, भाकृष्ण, आनील, -ILY, adv. अस्पष्ट, ई- अपाक: तमसा -RESS, 8. ईषदंधकारः, ईषत्तिमिरं. DYSPNGRA, 8. श्वासावरोधः, श्वासस्वभः. Pyar. B. नि-सी., रजम् ., रेणु m., I.पांशुः-सुः। चोदःचूर्ण.2 संकरः, अवकर:-स्करः, उच्छिष्ट; 'd. ot flowers'परागः; fragrant d. ' पिष्टातः, पट. ATE; d. of gold' ; d. coloured' "निसर.-... रेणु अपमृज 2 P, नीरजांक 80, EACH, a. सर्व, सकल gen. ex. by प्रति-अनु in नितीक 'd. hole-bin' संकरनिचयस्थान; d.- comp., or by repetition of word; रिने दिने, प्रप्तिHomen'जलपूः, धूलिमार्जकः, रजोवाहक:. -ED, a. दिन, &c.; all went away, e. to his own तीनजीकृत, तमांशु, संमष्ट. -BR, B. मार्जनपदः, नक house' एकेकः सं स्वं गृह निजंगामा: '. one' का रेसमार्जकः. -, . पाशुल, धूलिधूसर, रेणदूषित एकक, एकैकशा, थकवा e. othier' अन्योन्ये, इतरेतर, परस्सर. .' DIY धर्मः, क .कर्मन् 1., कृत्यं, कार्य, नि | EAGER, A. (Of persons) उत्सुक, सामस, लोलुप, सानियोगः, अधिकारः, पद, आस्पद; 'one अत्माकोक्षिण, व्यग्र, सीत्कंठ, भासका मोसा Atha has done his d.' कृतकृत्यः , कती; ' morn गाठ, प्रवत, उत्कट, प्रचंड सातिशयातीष, ott. Har duties पानकृत्यानि- having heavy d' by उत्तम् 4 P, (उत्ताम्यति मे बनानाय Ka. अधुर्वका धुरीण::4करः, शुल्कः-स्क: तायें, तारि 349).-ix ade. सश, ससृष्णा सोपन : MEtor boata).आदर:. भक्तिी ..मांग:-Do. लाह, अतिवांछया, उत्कर.-NESSHARMA Regus-Durgun, 4. भक्त, आज्ञाधारक, अनकिया क्य, उन्माद, भतिलाहार ME SHOREDIENT. -ar, adv. भकपर, मनपा. | EAami; 8. गहमत H R S GAMDDAS मा.स .oed wit h Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ महम , कर्यo tip of e.' श्रवणपालि-ली. haring the prioked ' ervals give attend td, q. v.; he has his londo मस्थान - विश्वास भूभिः; '७. aahe? कर्ण शूल: सं; '७-drop ' कर्णपूर: 'e-lap कपालः कर्णशष्कुली 'o pick' कर्णकंरूयनकः; 'eering ? कर्णावतंसः, कुंडल कर्मभूषणं कर्णिका, उत्तंसः enshot' कर्ण-श्रवण- मेोचरः विषयः; ' bo within e-shots श्रवणगोचरे तिष्ठ; 6. - Wax ' कर्णमलं, पिंजूबः " o-witness' श्रुतसाक्षी; 'e. wig' कर्णकी का शीर्षक: कणिशं मंजरी. EARLY, आव, प्रथम, पूर्व. 2 अधिर, सयस्क, प्रत्यम, अभिनव, नूतन. 8 अकाल, अपूर्णकाल, आकालिक (की f. ), अनवसर परिणत or पक्क. 4 प्रातः कालीन, पूर्वाहन - प्रगेतन (नी / विप्रभातीय, उषस्य, औबस (सी), प्रभात - प्रातः in comp. -adv. प्रातर, प्रत्युषसि प्रत्यूषे विभाते, प्रातःकाले, प्रभाते, ब्युटे, प्रगे; ' e. in the morning' महति प्रत्यूषे; getting upe. ' लघुलघुत्थित. 2 सद्यः, शीघ्रं सत्वरं, आशु, स पदि. 3 पूर्व अग्रे, प्राकू. -NESS, 3. पूर्वत्वं अग्रत्वं. 2 प्रत्यमता, अचिरत्वं. 3 अकालता, अकालपरिणति f. 4 सुप्रभातं. 5 क्षमतः अविलंब:, शीघ्रता. EARN, .. अर्ज़ 10, टपाई, उपादा 3 A, आप 5 P; लभ्_ 1 A, निर्विशू 6 P; See Ger. 2 भई 1 P; ' 6. livelihood ' वृत्ति ऋप् c. or संपद् . -INGS, 8. उपार्जित, वेतनं लभ्यांश:: EARNEST, . उयुक्त, कृतोयम; See EAGER; e. desire ' गाढाभिलाष:, अतिसृहा, कुतूहलं. 2 निविष्ट, एकाग्र, समाहित, भात, एकतान, एकायन, एकसर्ग, एकाग्रय, अनन्यासक्त, एकाग्रचित्त, अभिनिविष्ट, अनम्यविषय, उद्योगिन; आसक्तचित्त, अनन्यवृति, निविष्टमनस् ( of persons ). 3 अपरिहासशील. 8. अपरिहासः, अलापर्व; 'I am in e. ' न परिहसामि, नायं परिहासस्व समय: ; ' take in 6. ' परमार्थेन ग्रह 8P, (परिहासमितिं वचः परमार्थेन न गृद्यतो 8. 2). 2 सत्यकारः सन्या, कृति, सत्यापनं ना. 3 पूर्वमुक्ति . 43पन्यासः, निक्षेपः, आधि: -LY, ' in e. ' adv. समाहित- निविष्ट - वेतसा, यत्नतः, मोपोगं, एकाग्रमनसा, अभिनिवेशे उत्सुक सोत्साह; 'o desirous ' अत्यभिला मोडल 2 अपरिहासेन, परमार्थतः, अलाघवं पकता, उस्कटवा, मन्सुर्य, अभिनिवेशः, विश्वासनिक, उत्साहः, अभियोगः, उद्योग:.. Earnी पृथ्वी, वसुधा, वर्ची, वसुंधरा, भवि:-नी, भूः, भूमि को (भी): शिवअमरा/स्थिरा करा, ज्या, गोगा, मतभाषी, 2 मृ. विभूमी बिल 1P. भौ निरिङ् of P भूमिज, मैडीजा 'erling भूत 'o.-quake' कंपल in comp. क्ष्मावितं, भूकंप, o; or worm :: अभ्रमः. - EN, व. मृण्मय (थी /- ), 'o. ware' मुदभ.ड, कौलालक, मानिकपार्थिव ( वी /- ), सोमारिक (काई), पेकि मर्त्य; नश्वर; विनाशधर्मन ..minded संसा वित्त विषयोपभोगरत x ०. पार्थिव, भौमः मार्तिक. EASE, 8. सुखं सौख्यं विश्रामः, निर्वृति f. स्वास्थ्य, स्वस्थता; 'I am at o. 'लभ स्वास्थ्य म या अहं निर्वृतः, वीतश्वतः; this my soul come pletely at o' जातो ममायं विशदः प्रकामं भं 4 ); ' at one's e. ९ यथाकामं, पर्याप्तं यथेच्छ प्रका सुखेन, सुख in comp., अकुतोभयं निर्वृत्या, 'sleeping ate. ' सुखसुप्त. 2 सौकर्य, अनायासः, सुकर, सु लीला. -०.८. लघयति (D), लघूकू 8 शम ०. ( शमयति ), सां( ) 10; 1 P, अपन 1 P; e. from griefs, burden &c.' Fruit dog मुच् C., दुःखं-भार- अपनी, ड, &o. EABY कर, अयत्नसाध्य, भवायास, सुखसाध्य. 2 सुगम, अविषम; अगहन; gen. ex by सु सु in comp. ; अचः सुखमाराध्यः बालानां मुखबो &c.; — e. of_utterance, सुखोषार्थ; o style सुगमा भाषासरणिः; 'o to get ' सुलभ, सभ्य &c.; f e. in going' सुखचार; 6. case शवोर्थ:. 3 निर्वृत, सुस्थ, निर्मित, स्वस्थ निरुद्वेग, शांत, वीतचित, निर्वृतिमत् विदा circumstances ' सुस्थिति, ग्रस्यानुकूल्य home be not un-0.' हृदय मा उत्ताम्य ( S... 4 अनुकूल, अनुरोधिन्, भनुविधाविन्. - अनायासेन, सुखं सुखेन, अयत्नेन, लीलया मेण, सुकर, अक्रेशं, सौकर्येन सु or सु comp. 2 निरुद्वेगं निधित, स्वास्थ्येन. 8 यथावसर. - NESS, 3. सौकर्य, अनायासः, सुखाता 2 सुगमत्व, अवैषम्यं. 3 शांति, स्वास्थ्य, सुखं. 4 अनुरोधः, भानुकूल्यं, अनुवर्तनशीलता: EASEL, 8. चित्राधारः, चित्रफलकं. EASEMENT, 3. मलविसर्गः 8 परभूमावधिका EAST, 8. पूर्वदिश, पूर्वा, माची, पूर्वापरा :, dicerona. -a.,-ERLY,-EEN, a. gim (.), पौरस्त्य, प्राच्य, प्राचीन, पूर्वदेशीय पूर्व स्थ; मा; 'the mountain is o. of the son मुद्रा गिरि: पूर्व; ' the e. mountain हृदयः गिरिश-शैलः-अचलः, पूर्वौचल:. adv. देश, पूर्वस्यादिशि, पूर्वदे Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ८. TroltasARNERATORS MORMELO gray 1/2, 2 PESAMARTHREE लाई 17, अभ्या, प्रत्य- सौपक भापति सीता Pos ome's own words स्वचनमसत्य साचनेन विसंवत् 1/Ft. drink FOLorro, : तिवृष भरत, रकिया hto merry' अधीमपिबतायातमीदता. ECONOMY, . निर्वाह-वाण, भगवान माया तिमी KAB, भय, भोज्य, मभ्यवहार्य, साध, भोज्यवस्तु- 'e. of the house - गृहकार्यनि गाहस्थ्य, ब बादक:, माक:, भोक m., भाशिन रिमित-मित-व्ययः, स्वल्प-विवेक-पार ममकास्तक in.,मशन-भु in comp. भद-अ in comp. 3 विन्यासः, विरचनं, प्रकल्पक मारपाना (Poli•hesh-e." मांसासिनः, पिशिताशनाः; ' dead- tical) अर्थशाक, राजनीति-शाम.-rojaoura body-e.'"कुणपभु क्रम्याद, मोसादः, &c. -ING, 8. मित-सल्प-व्यय, अमुक्तहस्त. कार्यनिर्वाहसंबंधित भक्षण, बादन, अने, आस्वादन, भोजन, &c.; 'e. -ICALLY, ade. मित-स्वल्प-व्ययेन, अमकास्त.-er, together'संहभोजन, जग्धि18.-house 'सिद्धा- मितव्ययिन् m., अमुकास्तः.अर्थमाबा, राजविक्रयशाला. चासविद् m., नीतिशः. -IME, ... मितं म्यय 10 PRAVES, .. पटलपांतः, वलीक:-क. मी, बल(ड),भ-भी (व्यययाति), स्वल्पशः विनि-प्र-युज7A, 10.-.i. f e-dropper ' निभृतश्रवणेच्छुः, पात्रभाविन् m... मितव्ययेन गृहकार्याणि निर्वह 0.or प्रणी 1P.' Enीयमाणा बेला, वेलापरिवर्तन-परावर्तः, परा ECSTABY, होन्मादः, आनंदभरः, प्रहर्षः, प्रमदः, का.3(ig.) क्षयः, हानि , अपचयः, व्यसनं, | अत्यानंदः, संमोहः, उन्माद:. -ED, होमन,-पुल' नाम:, परिवर्तःe.and flow' व्यसनोदयौ.-.i. कित, हर्ष मुढं-जह. -ECSIATIC,-At, a. उन्मादिन, fa pass., हाम-लय-गम् 1 P;(वेलावत् ) परावृत् संमोहिन, परमानंदप्रद, मोहक. 1 A; See DECAY. ECUMENTOAL, a. सर्वसाधारण (गी/.). CEBONY, . कोविदारः, चमरिकः, कुहालः, युगपत्रका. EDACIOUS, See GREEDY. : ERATAS, . मदः, मनाता, उम्माद:. EDDY, 8. आवतेः, भ्रमः-मि., भ्रमरकः. TERRIOSITY, उमाशीलता, क्षीवता. EDENTATED, a. निर्दशन, नीरद. FULLITION, उन्चन, उसकः; उद्रेकः, फेनायितं, EDGE, S. धारा, अर्थ, कोटि-अधिf., पालि-की, फेनछमः.2 अंतःक्षोभः, अंतर्वेगः, चितवैवम्य-व्याकु- अणिः-णी. उपांतः, सीमा, प्रांतः, परिसरः, पर्यतः, उ.लता, अंतस्ताप:. संगः; समतः.3 अंचल:, दशा: pl. (of garments). EOCENTENC, a. सामान्येतर विषम, विलक्षण, लोकवाद्य, 4 तेजस् , तीक्ष्णता, निशितता; 'e. of a brook' "लोकाचारविर, विपथगामिन्, म्यविचारिन, उत्क्रांतम कच्छ:, कूल, तीरं, तट; two or double e-ed' बोद, उत्सूत्र. 2 भ्रष्ट-प्युत.-1, . वैषम्यं, उत्सू- विधार, उभयतरतीक्ष्ण कार्ययसापक; 'setting the पता, लक्षण्य, सामान्यविरोध:, लोकाचार-व्यवहार-वि- teeth one.'देतहर्ष:.-... प्रतियति (D.), पर्यरोध:, . ' तेन सनाथीक 80.2 शो 4P, ति , तीक्ष्णीकृ. FOOTESLABTIO, पुरोहितः, आचार्यः, धर्मापापकः. -ED, a. कोटिम, धारासनाथ, तीक्ष्ण, सधार, 'sharp Haat, a.धौपदेशविषय, पौरोहित्यसंबंधिन्. .' तीक्ष्णाग्र, निशितधार. -LESS, a. भतीक्ष्ण, Fotao, प्रतिशम्द:-अनिः-स्वनः-वा-नादः पचनं-गर्ज- धाराहीन. मधुरसितं-भाद, प्रसिधुम-निf.-..प्रतिस्वन्-ध्वन्- | EDIBLE, a. खाप, भक्ष्य, भोज्य. रस्-म-स्तन् 1P, प्रति-2P,अनुनद्-रस, कृ8U अन्नद्रस, कृ०० | EDICr, s. शासन, रामाज्ञा, राजशासन: written e.' with (a.). -•. t. Causal of roots above; c. आशा-शासन-पत्र. ing the caves' दरभुवः प्रतिवामयन्-प्रतिध्वामि EDITICE,.. भवन, सदन,। मंदिर, गई, प्रा. सादः, सौध. TREAM प्रतिष्ठा, शोभा, मौर; आडंबर: 2 स्तृति , | EDIrY, ... उत्कृष् 1 P, सभी 1.P, दलति-उत्कर्ष गा, स्याति /, प्रशंसा प्राप् ८. 2 शान वृ५ ., शिडू ., उपदिक , मोई. Donorrha. उद्धारक प्रीति-नम् . or निरस् 44-20: पान शान, निरRRCEPSE राणं, ग्रासः, उपरागः, उपसर्गः, 3- स्तमोह, उपदिष्ट. -IAMON, मामा-भान . पर, ग्रहपीडन. -0.6 ग्रस 1A,प्र-आ-च्छद् 10, नि- उपदेशः, शिक्षण.-NG, उपदेशका शासक अमिरयति (D.), प्रह , पन 6P, उप 1A, EDIT, . शोधयित्वा HE NE लिख पर 1.2 (4g.)-भा- छ, (गुणवतरपात्रेण P. -TON, . प्रकाशन, ओपन, प्रेकटव भामाणिना गुणाः P. 110); अन्यादिग्र वृत्ति -OR, . प्रकाशक, 2 लेखक Urvast as Lakshmi proud of ho. Evokrne t अनुसार, प्रSawar शो 'स्पादिका सपनावतायाः प्रिया । ५८ शि, भाषा मे वापयति ) सत; Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ PARYANA उपदि (पातसति) orgeous प्रवास समSARAN C. OTTLES ExROTENT कार्यालय मा काम शिक्षित का मस्त पाच मिति सान, कृताभ्यास लन्ध ज्ञान:-HORAAN -, अध्यापन Poryaralso सिन अनुभावन बरका वादात साप मानि र न्युत्प- लक्षणतया - EROENOY, * कार्यमा का: निपिगोपा, मनः-on, . विनेतृ m., यतिरिक्षमता, नैपुष चायं. EXPETE, G. जीण, दुईक निःशानि भीण, नि:सन्दीEEजलव्याल: अधाहि ... गशकि.2वध्य, निष्फल, मोष, :... EFFARE, . कथनीय निर्वचनीया वाघ्या - in-e.' EFFIGY, 8. प्रतिमा, मार्त-प्रतिकति ति प्रतिरूप अनिर्वचनीय in-e, joy'कोपि आनंदः, किमपि सुखं. ERYLORESCENCE, पुष्पोत्पादन, परफोटन. 24ार. EFFACE, D..भप-प्र-व्या-उद्-निर-मज2P or c., | ERFLUENCE, . प्रवाह, निमः, पक्षावः, निल विनम् ., छिद् 7.P, विलुप् 6P or c., उद्- EFFLUVIUM, ETFLOVLA बारः, बास:.2दुर्गा, 1P, मल 10. -. रास् 2 P. - MENT, S. प्रतिगंध:. अपामार्जन, लोपः, ज्यामर्षः; e. of colours' वर्णिको- | ERPLUS, EFFLUXION, प्रवाह, निसावः, भोष च्छासः (S.6). निःसार:-सरणं, निर्गमः . . . ? EFFECT, .. कार्य, नौमित्तिक उत्पत्र, निष्पत्रं, सिद्धि | EFFORT, 8. प्रयत्न, उपमः, व्यवसाय:, भायाम: 2 फलं, परिणामः, फलोदयः, उत्तरफल, अंतः.3 अर्थः, | चेष्टा, चेष्टितं; to make e.s'उपम् 1PSm प्रयोजन, गुणः, फल, प्रभाव:.4 अभिप्रायः, आशयः. | ATTEMPT. 5 निष्पत्ति-सिद्धि-f.; 'of no 9. 'निष्फल, निष्प्रयो- EFFRONTERY, .पाटय, यात्व, निर्लज्जत्व, प्रागरूक जन, निर्गण; to. take e.' फल 1P, मुर्छ प्रतिभानं. 1P,(छावान मूच्छति मलोपहतप्रसादे दर्पणतले 8.7); EFFULGENT, a. दीनिमत, तेजस (सी ), उज्वल ' to take no e.' ex. by कुंठ, (वजं तपोवीर्यमहत्सु कै सुप्रभ, तेजस्विन्.-EFTULGENCH, .नम् ., दी. 3 K. III. 12); 'to this e. इति, एतदभिप्राय : प्ति-कांति f., प्रभा रु ., शोभा Ss BRIGHTrtes: -to whate.' किमर्थ, केन हेतना; 'to destroy EFFUSE, V. 1. प्र-नि:- ०., प्रमुच् P, उत्-वि-पर the e. of' निष्फली-मोघी-कृ8 U; "in e.' अर्थतः, वस्ततः, तत्वतः.6(E. s.) विभवः, द्रव्याणि, धनसा- 0P, पत्_c., नि-भव-सिन् 8 P.-ION, .. उत्तर्गः, निषेकः, लावः, मोक्षणं, अवपातनं. मग्री, रिक्यं.-.t. 8U,विधा 8 U, सं-नि:-पद्., साधु 5 P or c., निवृत् ., निर्व .3 जन् ., EGG, s. अंडं, पेशि-शी., कोष:-, laye." अंडमोक्षणं 7 8 U, अंडानि मू 2 A; 'e. on प्रोत्सा उत्पद् c. -IVE, a. कार्यसाधक, फलवत्, निष्पादक, c. See PROMPT. . संपादक, फलोत्पादक; 'e. speech' हृदयमाहि वच:. -UAL,-EFFTCACIOUS, a. फलोत्पादक, गुणावह, EGLANTINE, 8. अरण्यजपा-बा. अमोघ, अभ्यर्ष, गुणवत्, सिद्धि कर (री), कार्यसाध- EGOTISM, 8.अहंकारः, आत्मश्लाघा-स्तुति , भास्मा क, सफल.2 प्रबल, समर्थ, सप्रभाव, क्षम, अलतम. भिमानः, ममता. -EGOTIST, 8. आत्मनाधिन्-भई-UALLY, adv. अमोघं, सफल, निष्पत्तिपूर्व, अव्यर्थ. कारिन्-आत्माभिमानिन् m., विकस्थनशील:- -to 2 प्रभाषेण. सामर्थन. -VATE, O..क, संपद ., &c. -ICAL, O. अहंकारिन्, नुप्त, गर्षित: See ARROGANI. EFFEMINATE, a. क्लीव, दुर्वल, मकुमार-2 मेण(णी/.), - ICALLY, adv. सदर्प, आत्मश्लाघापूर्व. ....., सीधर्मन् , सीवदाचारिन, सीप्रकृति, लीगुणविशिष्ट मी- EGREGrous, a. अत्यंत, असाधारण (जी/), विशि भाव; 'ane. man'क्लीयः, कापुरुषः, गेहे शर:.-.t. ट, प्रख्यात, प्रसिद्ध, उत्सम, प्रमुख, oft. by अति pr.i जीबी 80, दुबली-निष्पुरुषी-ह-LY, adv. ववत्, 'an e. rogue' सुप्रसिद्धः शटः; अतिमूर्खता,&c. नारी-बी-पत, मीधर्मानुसारेण. -EFFEMINACY, s. -LY, adv. अत्यंतं, अतीक, भृश, भतिमात्र, सातिसपं. क्लीयता, दौल्य, मीत्व, बैंग, मीधर्माचरण, सौकमार्य, EGRE SH, . निर्गमः, निष्क्रमः, निर्वाण, नि:सरणं, अपमुना. सारः, निर्गति . . . EFTARTEACE, saijायने (D.), फेनायने (D.), EIGHT, 4. अष्टन्, भाक; 'ine. ways' मा डान्स र paskyी फेनिली.PRNOR - times 'मकरः 'e-told ' भष्टगुण. : नोगमा, उत्सवान, इनुदायत, फमिलती अमीभावः, मं- | EXGHTEMN, भादशान. ... गोहगल ना चोभा, आतोन. -20. : | EXGHTY; . भाति . .... ETTHER, pronti a. Mae; "on a sido murid ERTICICI भाबर, बल, म न न. -con (or) बा-4 or a singly. तेलम् अवा, भगोषवा, लता, कोखायकाय, | EAGLEAR: सहसा वदीरे 19 at . . ०००EODHP Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . Part 6 P, उस्थिर P.-ION, ल, अभय, समग-CAampositionar समानाकावन, साना उदीरण, बहार. स, ललित, पा.- ado r e. निरस 40, निराक 8प, निःस.; -EREGAROB,ION,पाता, मोर विलास लावग्य, PREMAINAWAY, DISCHARGE. उक्षिप-उद्- शोभा, विनमः, लालित्य - 6.ot words! परसमसत्य. PERATON, " निःसारण, निराकरण, निष्कासन अ- ELEGY, 4. करुणरसं गीत, शेवयान-गीति- १५.. विकाराद् अंशनं. ELEGIAC, a. करुणामय (यी/ मोकप्रधान ETUATION, 8. विलपन, परिदेवन, आर्तनादः, भादनं. | ELEMENT, . भूतं, बीज, मूलं, मूलबस्तु त्वं.8 REAKE.. .पिस्तु., प्रम., सन् 8U. अवयवः, भागः, बंश:.4भारंभः, उपक्रमः मूलतन्य, SEXABORATE,... महाश्रमेण सा., or निष्पद् | बीजभूत ज्ञानं.5वस्तमात्र, ' out of hise.'बस्थमि. C or foraf 8 A or fry 3 U or 4 c. ED, | -ARY, 4. भौत (सी./.), भौतिक (की/0-1RY, A. धमसिड, महाप्रयत्नकत-विरचित-प्रकल्पित. अश्याकृत, शर, निरवयव. मूल in comp., प्रारंभक. Prade. महायलेन, बहुभ्रमेण, महायासेन. -ION, ELEPHANT, .. गजः, हस्तिन्-करिन् M., मातेपाश्रमेन निर्माण गः, मतंगजः, कुंजरः, नागः, वारणः, भा, द्विरद, दि. DAPSE, v. i. म्यति-2P, अतिक्रम् 1 U, 4 P, अनेक-पः, दंती, दतावलः, संवेरमः - shere'करिणी, व्यतिक्रम्, गम् 1 P; days having e-ed' दिनेषु करेण .-णुका, वशा, धेनुका; 'a younge.' कलभः, करिशावक: 'e. driver' हस्तिपः-पकः, आधोरणः, BtAstro, a. स्थितिस्थापक, प्रकृतिप्रापक. -ITY, .. महामात्रः, मिषादिन् m.; 'wild e.' वनगजः,पन्यः करी; स्थितिस्थापकता-स्वं. furious or rutting e.'मदोत्कटः, मदकल: पाभित्रः, PLATE,D..सि 6P, नपं ., आध्मा 1 PR गर्जितः, मसः 'e. out of rut' उहांत निर्मद: head पैग उद्-धि . or उद्-हन् 2 P; See Purr.2 प्रहम् of a herd of e.s' यूथनाथः, यूथप:; herd of ... प्रमु., उसस् 0.-.-ED, a. दो:मात, उद्धत, e.s' हास्तिकं, गजता, गजयुर्थ; 'war-e.s'गजघटा; सर्वितउसिक, मदोरत गर्वोच्छन.2 प्रहट, 'e.s of the quarters' दिग्गजाः ; frontal प्रमुदित मोबास, चित्त, •ION, 8. गर्वः, दर्पः, globe of an e.' कुंभः; 'e.'s fore-head' लशादत्य, महर्षः, विनोकाम.. लाट, अवग्रहः ; his eyeball'T(ई)पि(पी)Exsow, ..कूर्परः, कफ(फो)णिm.f.24कः, का, अक्षिकूटक; 'corner of his eye' निर्याणं; पुटभेद:.-0... कूपरेण माहत्य बहिष्क 8 U. 'root of his ear'चूलिका; his withers' आसनं, EADER, ज्यायम, वरीयस्, भग्रज, पूर्वज, वर्षीयम, स्कंधदेशः; ' his side ' पार्श्वभागः, पक्षभागः, the पाध्येष्ठ 'e. brother' अंग्रजः, अग्रजम्मा, ज्याया- temple-juice' मदः, दानं; ' water emitted भ्राता... गुरुः, वृद्ध .s, elderly persons' from the trunk'वमथुः, करशीकरः, his roarगुरुजन:, गुरवः, भार्यजनः, रा. ing' हितं, गर्जित; the whip to strike him' EXDEST, . पेष्ठ, वर्षिष्ठ, वरिष्ठ, श्रेष्ठ, सर्वज्येष्ठ. तोत्रं, वेणुक; ' binding-post' भालान'binding EASECr, b.tub U or 10 (वरयात), 9U.2 chains ' शंखलं, अंदुकः, निगडः; ' caparisoning प्रर , भादा 3 A, स्वीक8 U. 3 नियुज7 A, ___of an e.' कल्पना, सज्जमा 'coloured housings' 110, निरूप 10, निर्वच ०., ' self-election' स्वयंवरः प्रवेणी, आस्तरणं, वर्णः, परिष्टो(स्तो)मः, कुथः. self-e. ed bride'p taray:; e. ed him as ELEPHANTIABIS, 8.श्लीपदं, शिलीपदं. her husband' पतित्वे वरयामास.-4.,-ED, a.नि. ELEVATE, .... उत्रम् . (उत्रमयति), उच्छि बुक, निरूपित, वृत, निर्वाचित, ज्यावृत्त; 'a person C., उपम् 1P, उत्कृष् 1 P; उत्था . (उत्थाप"नियोज्यः, नियोगिन् M., निर्वाचितः. -ION, 8. यति), उत्री 1P, अधिरु . (रोपयति त्रनियोजन, वरण, निर्वाचन, वृति f-IVE, a. जननियु ति-उत्कर्ष-नी or 80%; 'eoa high yoright' परवाधिकार: 'e. municipality' office' उनमपदे नियुज7A, 10, उत्कृष्टपदं अगावियु सभ्या मामपालिका. -0R, S. नियोजकः, नि प्राप c. -RD, 4. अधिरोपित, उत्रीत; उत्तमपदनियुक्त. बोषक:, बरषाधिकारविशिष्टः; ' body of e.s, elec 2 उरितूत, उतुंग, उपत, सोच्छ्राय: See HGA.STON, Shoratbody' नियोजनगणः. .. उन्नति , उत्कर्षः, उच्छायः, सत्यापमं, अपिरोपणं, ETROYER, ELECTRUN; . कास्य, मिश्रधातुः.. उचपदप्रापर्ण, उदयः गता गया, PROratoja पुत (ती..), विपुग्मय (बी.) तस्थान; Son HRTORE. . विषय. डिम्- विर-गुतशकि. | ELEVEN, a. एकादर्शन. - EEEVANTH, 2, एकादश MARATTAM मे भवन , (शी/.); 'what is the we of dons.things PRAMONANE, दविवार्य, दरिद्रोपकारिन्.. a the a. hour पोरति भावे । रूपनगर्न अपमः NANT, साना र रूम, लावण्यवहा कीतशः ( Bh. 4,28)... ... जापान Mandidn Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - Etv-root, DANNA क.-..- 1 P, Bhe PLANE कीभू. -ED, a सीण, रोलाकि, Eroot, निर्मम् (नमयात), निक 1 P, ग्लान, क्षीण-शुष्क-मांस अपचित, "e.by hune , विध प्रकार, अपवह 1Pore., मा- भुक्षामकंठ. -rox, सता, क्षामता, काय विकमिणी 1. P Dor c. (शापयति).. | शरीरशोषणं, मांसभ्यः , भपचय:. : --HTOK, कर्ण, निर्गमन, &o. EXANATE, ... उत्पदन म् 1 PM ELE.. 8 P or c. -EHAON, 8. लोपः. ___1P, उत्-प्र-भू 1P, जन् 4 Adनि: 1P,'सर ELABLE, a.वरणीय, मियोध्य, मान, आदेय. 1 A. -ION, ६. उत्पतिः , प्रभाग ExninKATE, ... मधु, विष्कम् ०., विलुप 8 Por निर्गवः, प्रवृनि. -IVE-EMANANT, aदेस र c.; विराक 8 U. - ION, .. लोपः, माशः, आहरणं, त्पत्र, जात, ज, जन्य, प्रभव in comp. अपमयम. EMANCIPATE, .t. TT 6 P or 0., 1-AC ExxB. रसायन, मेजोवर्धन. 10, उड़ 1 P, निरत ०., विषज् 6 P. -TOK, सो ELLIPSE, 8. अंउवृत्त, उपवृन-मंडलं.-ELLIPrro, a. | पन, मोक्षः, मुनि, उद्धारः, निस्तारः. मुकिमी अंडाकार, अंडाकृति. भ: See BEATITUDE. -OR, S. मोट, मोश ELEPSIS,' . न्यूनपद, अध्याहारः, समर्थपदलोपः. 2 ENLASCULATB, V... वृषणी छिद् 7Porn 6. पद-वाक्य-आकांक्षा — supplying an e. ' आकांक्षा पुंस्त्वं 1P, डी-लोबी-18 U. -Ep, a. इसवीर्मः पूरणं.-ELLIPTICAL, . न्यूनपद अध्याहार्व, अभ्यू हतपुंस्त्वः, छिन्नवृषणः, मुष्कशूभ्यः, षड:- ग्रीन हनीय. सकः. -ION, . वृषणच्छेदः, पुंस्त्वहरण. .. ELOCUTION, 8. वाशक्ति f., वकृत्वं, वाक्पटुता, वा- EXBALE, V. 1. भांडंक8U, एकत्र क. . ग्मिता. 2 व्याहारः, वाणी. EXBALM, B... 1 P; तैले निक्षिर 6P,भपार ELONGATE, O... दीर्थीक 8U, आयम् 1 P; वितन् | रभ. 2 सुरकि 8 U, आमदिन पूर 10, वाम् to..: 8U. -ED, a. आयत, आयामवत् , लंबाकृति, वितत. | EMBANK, V. 1. सेतुना-वप्रेण-4 P.-ENERA - ION, B. दीर्घाकरण, प्रतान, वितति /., आयति /. बेतु-प्र-बंधः, मृतिकाचयः, पप्रा. ELOPE, P.. अलक्षितं पलाय 1A or व्यपस 1 P.. EMBAR, V. 1. निरुध 70,.निषिध 1P. -MENT, S. गूढ व्यपमर्पण, पलायनं. EMBARGO, S. निषेधः, वाणिज्यकर्मभिषेधः, अवरोध:: ELOQUENT, a. वाग्मन्, वागीश, वाग्विदग्ध, वक्त, EXRARK, V. 1. नौकायां नि-प्र-विश् . वाक्पटु, शम्दचतुर. -LY, adv. वाग्विभवेन, शब्दचातु- | 3 U. -v. i. नावं or पोतं आ-अधि- 11 पेण, वाक्पटुतया. -ELOQUENCE, 8.बाक्पाटवं-शक्ति or प्रविश् 0P. 2 व्या-16A, अभियुज f., वाग्मिता, वाग्विभवः, वक्तवं. ( with loc.); प्रारभ् 1A (with sog) ELSE, a. अन्यनतर-अपर-pron. a., भिन्न, व्यतिरिका । -ATION, . मौकारोहण-रोपणं-प्रवेशानं.१ म्यापक 'what e.' किमन्यत, अथ किं; 'who e.' कोऽपरः. अभियोगः, प्रारंभः, उपक्रमः -conj. म(नो)चेन् , अन्यथा, इतरथा पतहिना, एत- EMBARRASS, D.. आकुलयात (D.), वि-म्या-महक दूधतिरेकेण; 'e. where' अन्यनतर-पर-त्र,स्थानांतरे, ध्यप्रीक 80, संभ्रम् . (भ्रमयति), माकुली भिन्न-अन्य स्थाने. am really e.ed ' सत्यमाकुलीभूलोस्मि (32) EUCIDATE, .... व्याख्या 2P, ज्याक 8 U, I 2वाध 1A,हिOP, उपह 70,भभिभू. वि-15U, स्पष्टी-विक्षदी- See EXPLAIN. -ION, १. आ-व्या-कुल, व्यग्र, मोहित, संचाल, मूड. बाधित .. व्याख्यान, स्पष्टीकरण, विवरणं.-OR, S. ज्याण्यात उपरुद्ध लिष्ट, अभिभूत ; ' in e. ciroumstances m., प्रकाशकः, विवरणकृत् m. आपरत, दुःस्थ, कष्टगत, दुर्गत 'e. smile ' लिस ELUDE, ...कौशलेन परिह 1 P; वृज् 10, इलेन स्मित. -MENT, . म्याकुलझा, व्यग्रता, संभ, व्या अप्रम-निर्गम् 1 P or पलाय 1 A ( with ab).); मोहः, पाकुलत्वंशः , बा:-बा, दुःख, उपरोधा. - 'e.ing the senses' इंडियागोचर; it e.s ExBASST, दौत्यं, दूतधर्म:-क्रिया; somtaman grap' प्रहार साम्यते-ELUSION, .. छसेन | 'दूध, दीयेव प्रस्थापित पारहाणा धित अपर किनम: - EURVE, | EXRATYEE मा 10 ora, म्यूटेल क मपर काशिरिन - BOAR, डलिन or सम्योpor म्यवस्था . (स्थापयतिर रचना कृ. -3D, . सत्र सजीवाम Etrains नं, भारस्थान | EMBEDRIPE A निहित, निविष्ट, बार AINLANपाल 10, Ericairn 2018 e ENACEATE 6-0, ... (पति), भ., भाग ०., परिष्क प्रसाNo. Namaste Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ PHERODommunit y मावात - भासत, भरमन् ४., अंगारक भंगारो- | FAIRATED, S. भरक्तं, गारमान मिया, सोमा orlike मारकन (बी) मरकामा LE...छलेन भात्मसाकृती ENERGE, (महिला) सरकर, उत्था 1 समाप-विनि-युज7 A, 10; अस् -ENT, P, निर्गम-निःस 1 यर 1.1.अाप 1, इदि उलन अपहार: or उपयोगः or भोमसान्करण, प्र- 2P, निर्भा 2P, दष्टिगोचर कभब pashe. प्रकाशबम मप-नि-हर ... तां गम्, &c. - ENCE,-or, संकट, विपसमयः, आBATTER, B... निकीक 8 U. A 0., उद-दी- पद्/, आकस्मिकसंभवः, 2 अवसरः, प्रस्ताव अयोपु.कलुषीक. किएP,5p जनं, मावश्यकत्व; 'according to e.' यथायोजन EMBLAZON, Ut. विभूष 10, मंड 10. यथावसरं, प्रसंगवशात्. - ENT, a. उन्मन्बत् आBBLEM, B. लक्षणं, लांछन, केतन केतः, ध्यजन, सं- स्मिक (की./.), अकस्मादुद्भूत, अत्यावश्यक (की) वजा, पिई, लिंग, पताका. - - अपरिहार्य. -ENERSION, उत्थान, उम्मकान क्यासाक्षणिक (की/.), व्यंजक, बाधक, लिंगिन्, सूचक, ग:.2 आविर्भावः, उदयः, &c. ..' योतक... EMERY, ४. उत्तमलोहं. .. EtBODY, v.1.सशरीर. एस , शरीरेण युज् 10 or ENETIC, S. वमनं, बांतिकृद औषध.-.,-AL, a.वातिसमाथीक. 2 संग्रह 9 P, समाह P, एकी-एकत्र कृ. कर (रीf.). "AAP मूर्त, वारीरबद्ध, दहत, मतिमत् , शरीरिन्; EMINENT, a. उत्कृष्ट, विशिष्ट, प्रमुख, उत्तम, परम, the e. spirit' शरीराभिमनी आत्मा. -MENT, श्रेष्ठ, प्रवर, वरेण्य, प्रधान. 2 विश्रुत, लब्धप्रतिष्ठ-वर्ण, म शारीरिता, देहवत्व, मूर्तिमन्त्र. 2 मति , करुणस्य हायस्क, मुविख्यात, प्रख्यात; 'of e. qualities' मंसिरथवा शरीरिणी विरहग्या (0.3) 'the e.. गुमाउन्य. 3 उच, उनत, उच्छित. -LY, adv. अत्यंत, " rot pathetic sentimente: संग्रहः, सनिपातः, भश, अतिशयेन, अत्यर्थ, अति pr. -EMINENCE, S. समाहारः, एकीकरण. उन्नतभमि, उच्छ्रायः, उच्चस्थानं, उनसेधः, उचभूभागः. -ENROLDEN, V. t. प्रोत्सह, आश्वस् ., निर्भय- 2 उत्कर्षः, विशिष्टता, परमपदं, श्रेष्ठत्व, ख्याति , प्रतिष्ठा, उन्नति, प्रकर्षः, गौरवं. BBoss, e... गंडाकारेण परक 8U or उपझुम् . EMISSARY, 8. दूतः, वार्ताहरः, संदेशहरः. 2 घरः,, Bicow, o. t. 6 P; Lee BEND. चारः, गढ दूतः, अपसर्पः, प्रणिधिः, स्पशः SBNBOWEL, V. 1. अंत्राणि अपनी or निई 1 P. EMIT, V...वि-निर-मुच् 6.P, निःक्षिप 8 P, उदीर ., ERROWERED, a. कुंजसथ, निकुंजित. नि:-म ., उत्-वि-म 6P, उद्-गृ 6P, रम् 1 P, HRIMBRACE, V... आलिंग1 P, आश्लिष् 4 P; परि-, निर्गम् . (गमयति); नि: 0., मोक्ष 10.-Excre1A, उपगुहUSee CLASP. 2 स्वी-अंगी- SION, 6. उगारः, विमोचन, उत्सर्गः, खावः, उदीरणं, SU; प्रार, भादा 3 A, अभ्युपगम् 1 P.3 उदमन. 2 (Of semen) रेत:-क्षरणं-स्खलन, वीर्यनिRELP, प्रतिसंह 1P, समावि 0.4परित षेकः, रेतःसुति.., निषेकः. 50, पेद 1 Aor o. -s. सं-आ-श्लेषः, आलिंगनं, ENOMET, . पिपीलिका. परिरमा उपगृहनं, परिध्वंगः. EXMEW, ... पंजरे निरुध् 7 U. SASURE, S. प्राकाराच्छा, जालक. EBOLLIATE, See SOFTEN. "TEXBROCATE, V... (औषधीयजलेन)लिए 6P, अज् EMOLUENT, 8. अवजन, विलेपनं, स्नेहनं.-.स्निरथ, 7P मुद्0 P, घृष् 1 P, संवह 6. -ION, S. मर्दन, स्नेहन (नी.), चिक्षण. 2 शांतिद, मुखावहपन, संवाहनं. २ विलेपः-पम, उपदेहाव्यं. ENOLUMENT, . लाभः, फलं, भागमः, प्रालि, भावः, SSCRORDER, ... सूच्या पुष्पादिक सिर 4 P or उदयः. अपि 10, कार्मिक 80%; 'an e. ed aloth' ENOTION, B.विकार, सिकृतिमा , रामयिनकार्मिक-य. - ERS. कार्मिकस्मात् ., मू विकारः, विक्रिया, मनोधर्म:ति/ पनि पिकमिंत्रीविन् m.-1, धिकर्मन् ., शिल्पं. भः, मनस्तापा, मोरंगा, माकुलता, भाग होम Elimrotr, #शुभ 9., भाकलीक 8 U, 62, 'under a.' अभ्यापति iteratorrowtकालीक कि अस्पद -Kirt, . संभोभः, सकि- काग... रस, भाव Clase , -ith.a. भाव-विका-विविध विकसरत RATO, BHARYONDगर्भः, भूणा, 'ine. T- EPAL. Encirale t.. गर्भावस्थीयां पतमान) (fig. (रोपयति ) NE बाप भा-मा-भः पका .. deserving s . अपरिणत र Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - उपकारमा E मण- पासत EMINE पाणी, वीरः, Rosrox, * पोपते, पयस्य । यस PRING ATT E NTHLE, V.Prasad howini Empstasta , tad PHASIZE, you to go berol spelen en agraratat get .... गौरपेण परत यति (.):-CPRATIC, | किसीमध्य-दा , समय-व-शन 80. a. ढ, निश्चित गौरवन उपत, अवधारणीय. -AL- ENAcr, the U, Art -2, निपद न्य Ex, ad. सपई, सनिमय, सावधारण, सपरिच्छेद प-स्था . (स्थापयति), विधि-व्यवस्था-क, प्रशासभा ENPram, आधिराज्य, सामाज्य, भाधिपत्यं, ऐश्वर्य, शासनं ; it is e. od as follows' अये विध ईशव, प्रमत्व. राष्ट्र, रोज्य, विषयः क्रियते, एवं व्यवस्थाप्यते. 3 नद 10, अभिनी ।। EMPiano .. मिकित्सकः, छप-कु-वैप:.2 परी- निरूप् 10. - MENT, .. विधिः, शासन, व्यवस्थ क्षक::-d.,-At, .' अशाससिड, आयुर्वेदविरुद्ध, शासनपत्र. छापिक (की); प्रयोगकविषय, प्रयोगसिद्ध. -AL- ENAMOURED, . सानुराग, आसक्त, अनुरके, बरावं Lx, adv. "मायुर्वेदविरुद्ध, अविषया, अशासानुसारेण, कामासक ( with loc.), the king wase.o प्रयोगज्ञानमात्रेण. -18M, 8. दुश्चिकित्सा, &c.. her' मृपस्तस्यां बरभाव:, भासकानुरागः, प्रीति बबंध EXPLASTIC, a. चिक्कण, सांद, लेप्य. 'to be e.' अनुरंजू-भासं pass., भासक &e.. EMPLOY, ..नियु7A, 10; अधिक 8 U, वि- ENCAGE. E... पंजरे निरुधु 7Uor बंधू 0P. । धा 3 U, घायल., प्रवृत . 'e.asa messenger' | ENCAN पामे-यं) मिविश्., समावस् -0.4 प्रतिशास् 22.2 प्र-उप-युज्, उपभुज् 70, से 1A, पकारः-1P.-MENT, .. निवेशन, म व्यवह ९., अभ्यस् 4 P. -RE, S. नियोज्यः, अधिकृतः. CROAC वेशः. -AR, . प्र-नि-योजकः, प्रवर्तकः, व्यापारवित m., अ प्रच्छ 10 or गुह 10. धिकारिन्-स्वामिन् m. -MEN'T, S. नियोगः, व्यापारः, कि.... PREGNANT. व्यवसायः, उद्योगः, कार्य, कार्योद्योगः जीविका, व्यव. HAभाग..संतप्-प्रकुप्-रुष ०. हारः, वृति ; ' his e. was to chop wood' ENCHAIN, V. . निगडैः५P, निगडयविषय काष्ठच्छेदमवृत्तिरसो; 'out of e.' निवृत्ति, क्षीणवृत्ति, खिलीक 8 U, भव-नि-रु५ 7U.2 भा'. ३ बर्षे निर्यापार.2 प्रयोगः, उ.योगः, व्यवहारः. 3 अधिका 1 P, निरुधः मात्मसारक. रपदं, पदं. EXCHANT, V. 1. मौर्वशांक 80.or मध्यविषय, ए. EMPOISON, G.. तीक्ष्णरसं-विर्ष-दा 3 U, विषप्रयोगेण c., अभिमंत्र 10. 2 (ig.).1P, भा]mp. 'or नश् 0.2गि दिह 2 U or अम् 7 P. 4 C.; I was quite e.-ed with thy. EXPORIUM, 8. वाणिज्यस्थान, निषधा. ing melody' तवास्मि गीतरागेण हारिणा प्रसप EMPOWER, O.t. अधिक 8 U, नियुज्7A, 10, (8.1). -ER, .वि., मोहकः, पेंद्रजालिका, माथि क्षमता अधिकार-दा 8 U. m.; 'o. of snakes' ध्यालग्राही, भ(भा॥ Exrry, a. शून्य, परिशून्य, शन्यगर्भ, रिक. 2 विरस, तुंडिकः. -ING, G. मनोहर, मोहिन्, हारिन्. -MENT निःसार, असार, फल्ग, निःसत्व; 'e.-headed ' मं . माया, योगः, इंद्रजाल, मोहः, कुहका, भाभिचार: दधी, भल्पबुदि, दुर्मति; 'an e. vessel makes -ENCEANTRESS, 8. मायिनी, मोहिनी, योगिनी.. most noise' अधों घटो घोषमुथैति नूनं. -...रिष ENCHASE, V. 1. प्रणि-धा 3 U, प्रतिबंध 9 P, अगम्य 7U, शून्यी-रिकी-80.2 सारंह1P, निःसत्वी 4 P, खच् 10 (खचयति).. कृ. 8 तोयं पात . अव-तृ 1 P,1P,विश् 6 P%3 ENCIRCLE, V. 1. परि- U, परिवेष्ट 1Aore (कुत्र वा सागर वर्जयित्वा महानववतरति 8.3) •e.s परिगम् 1 P, परि-न-या-2, वलयति मंडी itself' &c. -RESS, B. रिकता, भ्यता; निसार (D.), वलय-रसना in comp.3 EMBRACE, ता, &c. ENOLOSE, V. 1. आ-परि- ए, परिवेष्ट 1A ori EMPORPLE 1. अक्षणी-लोहिती-+8 U.. . 2नि-सं-भव- 7.3 प्राचारेण परिवेष्ट ori ExAVERAL.भायोजोमय (यी.) or any लिएP .4 भावे, आ-सं-छद्र EXPRERAN, उत्तमवर्ग: जेट, बोलोका' पि-धा ३U, को निवि ., कोशस्थ att Esconia, Fiv IA taip -RD, a परिस, परिवदित, परिक्षिप्त. भवानी (wlearnistryinm detat ) . वरण, प्राकारात: ३ कोशस्थ, पिडित परिवार भिभक्ति पते 1 उप महनामिकथा यतः | टिन, कौशांतर्गतः -UEE, . प्रति भार कर Sincome-toN, समिजिगाचा, संघर्षः, प्राचीर, आवेष्टन, भवरोधक, परणः. टी अहमwिe protates प्रतिस्पर वितर्गतपः .. जिगीय अ निल भतिस्पyिen. | ENGONEve, . प्रशंसा, भाषा, स्वान / स्तन, स्तुति . Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ WANE प्रासाः -Excourak, , पुणे तपाठक. -10,-XGAL, . स्तुतिमय स्याहार,पा, संव: pathamala सापामय, प्रशंसाकर (0/.. त्य P, उसP , 016.agarments: Prograwas...परिन2P, ध्यान, परिच्छद् । मंचत: रा ; hear my speechopdhoost: 10. परिथिए 8 P,संबर 1 A, सं-वलपति (D.); मृणु ने सा (M.4).-..मा भवसो. SN ENCIRCIE, PMENT, . पारवेष्टन, परिगमः, 4P,सं-नि:-पद ., मिन ., बपूर 10potta.by on पानि in comp.-..अषसी pass., समाए-निष्प pass. : ENCORE, V.. प्रसंसासूचनार्थं पुनः इति उत्कृश् 1P, शम् 41, विरम् 1P, विगम् 1.P, पया 2P, निमहकतां पार्थ 10 A. क्रम् 10,4P3ott. by (s) aboveit will ENCOUNTER, O.. भभि- 2 P,-गम् 1 P, समागम्, e. in good' कल्याणोदक भरिष्यते (0.4), मि 6P, समा-इ, समास 0., संमुखं-अभिमुखंगम्, सं- 'roots e. ing in vowels' भजतो धातः सागमुखीभूः विग्रह 0P, प्रतियुध 4A, संघद 1A, रांता मही, &c. -ING, 8. अंतः, अत्यं भक्षरं. - समान P.3 प्राप् 6 P, अभिभू pass. ; 'e. dit- अत्य. -LESS, 4. अनंत, अपार, अशेष, निर्भर्याद, निfioalties' भापदं प्रामुवंति, आपदाभिभूयते ; 'he e.. रवधि.अनिरंतर, अविरत, अविच्छिन्न, सतत, अतिदीर्ष, Redmany dangers' तस्य बहूनि संकटान्यापतितनि. । अनवरत. -LESSLY, adv. अत्यंत, अविरतं, सततं,ke. समागमः, संगः-गमः, संमिलन, दर्शन, समासादनं. -LESSNESS, 8. आनत्यं, भरिति /., अविच्छेदः, &c. विषहः, संग्रामः, समाघातः, संपरायः, संप्रहारः, - ENDANGER, V. 1. संशये पन् 0. or क्षिप् 6P, संशभा-पात: See BATTLE; 'close e.' संघहः. यस्थ-संदेहदोलास्थ . 8 U; See DANGER. ENCOURAGE, ... प्रोत्सह ., आ-समा-श्वस् ., प्रेर् | ENDEAR, P... प्रिय 6. or प्रीतिपात्र क 8.0;"s. one., प्रवृत् ., इनिज 0., माशां वृध . -ER, . आ selt' प्रीतिपात्र-भाजन-भू. -ING, a. प्रियकर (री.), पासक, प्रवर्तकः. -ING, भावासिन्, प्रोत्साहक, प्रीतिकर. - MENT, . प्रीति , प्रणयः, प्रेमन् m.,., जम (नी/), भावासक. -MENT, . प्रोत्साहनं, प्रेम-स्नेह-कारण-हतः ; 'aword of e.' प्रियवाक्यं. am उत्तेजनं, धैर्यवर्धनं. साहाय्यं, अनुग्रहः, EMBOLDE 2 विलासः, विभ्रमः, हावः, शंगारचेष्टा. नुकल्यं, भाश्रयः, भन्युपपति. ... आक्रम् 10, 4 P, अन्यायतः ग्रह ENDEAVOUR, ...प्र,यत् 1 A, घद 1 A, उपम् EXBOSS, न प्रविश 0P, भधर्मतः ग्रह or आत्म 1P; 'o ing for others' परार्थघटकाः, परार्थBBW, SENT, ..भन्यायन ग्रहणं, अधर्मतः आक्र मयमभृत:.-. व्यापारः, व्यवसाय:, प्रयत्नः, आयाम: EMBOWE See ATTEMPT. sayar... घनपटलेन भाच्छ 10 or परिवेष्ट Pirior ENDORSE, V. 1. पृष्ठे (स्वनाम) लिख 0 P; लेखस्य 1Aor ., बहिभागे घनांक 8 U. -ED, . सपटल, पठेभिलिखवा दत्वा-धन भणी (Y. II.). 2.पढयति घनीभूत. -ATION, 8. बाह्यपटले, बहिरावेष्टने. (D.), वृढीकृ, प्रमाणीक 8 U. ENOUMBER, v. . प्रतिबंध 9 P, उप-नि-रु 70, ENDOW, v.t. वृत्ति दा 3 U, प्रतिष्ठा . (प्रतिष्ठापयति). मारेष भाक्रम् 10,4P or लिश् 9P, भाराकांत . 2 युज् 10; संपन्न 8UB oft. by 'e.ed'.-ED, 5803 'e.ed with debt' णभारग्रस्त. -ED, १. युक, संपत्र, विशिष्ट, भन्धित, उपेत, उपपत्र, शालि. भाराकांत, भारपरत. 2 बाधित, उपरुन, प्रतिबद्ध, न्, gon. in comp. or with instr. -MENT, . 28.-ENCUMBRANCE, 8. भारः, भारभुत:.2 प्रतिब- वृत्ति ।., वृति-शुल्क-दान प्रतिष्ठा ; अग्रहारवान. 2नि: उपरोधः, प्रत्यूहः, विनः, अंतरायः. रणभार.. बंधः.3 गणः, शकिf intellectual e.s'बुद्धिENCYCLICAT, a. वर्तुल, चाक्रेय (यी.); 'e. गुणाः, मतिविभवः-प्रकर्षः. Pitter' , बहुसाधारणपत्रं. ENDUE, See Endow. ENCYCLOPEDIA, S. विधायक-कोषः ; 'e.of learn- ENDURE, ... सह 1 A, विषा, क्षम् 1 A, तिdeपासागरः, ज्ञानोदपिः sid. (तितिक्षते), मृ4P, 10.2 87A,410. Rant भता, मानः, पर्यतः-तं, भवधिः, सीमा, अंतर. 6P, 10, उत्सS ABLE.-.स्था अन्वयः षा-पं, भयः, अवसादः, अंतः, भवतान, । 1P, चिरं स्था; 'as long as the sun and the असा परिणामः "plessing at the e.' पर- moon e.' वावपदाधिकारी-ANORAN नाममणीप, ot good e.' सुखोदक. समाप्ति- स्णुता, सहनशीलता. क्षमा, तितिक्षा सहा मन समान-निलि-सिyि-1.4 विरामः, विच्छेदः, निति क्षांति 1.3 धैर्य, उत्साह sotiaunteatest म. मनिला मरमः भत्ययः, विनाशः देर 4हाति, स्थाषि y hirm, PRATIBफलं, परिणामः,बसरफालं. 7भाशयः, हैन,R: Incomp. siwe w थापा भरिमाया, अर्थ, गोषः, कार्य, ताप, ooorनि मानती adinlectiooneroine Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - - संविध/, नियम, समबन पाया स्यबस्था मामा , हिष्ण, सहनशील, तिमि मामा क्षणिक .... प्रतिश्रुत वच: "Fepan'समय पार पालया ENENT, HTTE रिस् m., भरातिः। भनुरुप 4Aor भनु IA;-lotus keep ouTER विद, प्राप्ति-विपक्ष परिपंथी, मनियाm., अपक- सामयिका भवामः (3.1), 'hua kept huaALY तो, सपना, सह परतप्रत्यर्थी, विषम्, देषणः, भहितः, हितमतिकः; marriages. ' वाभिव, विहिन शाश्रयः, भाभिधाती"ane. hi the rear'पाणिपाह:. farer; I have many e s to-day! For : -INIKYCAL, a. विरुद्ध, शाय (बी., पिन्, | संकेता:-समयाः-अप पालनीयाः. वैरिन, अहित, विषक्ष, विरोधिन्, अननुकूल. -LY, ade. ENGENDER, C... उत्पद, प्रमू24 रिपत, सौर, द्रोहाचा . -ENMITY, . वैर, शपता, c. See BEGET. शत्रुभावः, विषः, विपक्षता, सापल्य, द्वंद्वभावः, विरोधः. ENGINE, . यंत्र, उपकरण, साधन; 'military e. ENERGY, .. शक्ति, प्रभावः, बीये, तेजस् १., सत्वं, युद्धापकरण. पौरुष, उत्साहः, योगः, अतंद्रिता, उद्यमः, म्यवसायः, ENGINEER, B. यत्रकारः, यंत्रकलाभिज्ञः, वास्तुविधावित कर्मोचांग: -ENERGETIC, a. उद्योगिन्, त्यमिन, शारदः, -ING, . येवकारस्य व्यास. वास्तुविधा, व्यवसायिन, संत्साह, कर्मोयुक, सोयोग, अनलस, अतं यंत्रशास. द्रित, उत्साहवत्. 2 वीर्यवत्, तेजस्विन. -ALLY, ude. ENGIRD, ENGRIDLE, See ENCIRCLE सीत्साई, माद्योग, सयम, शक्त्या. ENGRAPT, V. t. (अन्यस्थानादांनीयः) निवि ०,#: ENERVATE, ENFEEBLE, V. 1. दुर्बलीक 8 U, श्री युज् 10, संलग्नीकृ 8U. णीकृ, तेजः-शक्ति-1 P.- ED, a. क्षीणशक्ति, हतवीर्य, ENGRASP, V. 1. ग्रह 9 P, 1 P, 10. ... क्षीणबल, दुर्बल, शिथिलबल.-ION,-ING, 8. वीर्यक्षयः, शकि-तेजो-हानि /.,क्षीणता, अपचयः, क्षामता. ENGRAVE, v.t. मुद् 10, उत्क 6 P, तभ 1,503; ENFORCE, ... बलात् कृe. See COMPEL; 'e. वर्ष 1P; with the name e. ed on the ring' ed to pay' दापित. 2 दुक 8 U, दृढ यति (D.), मणिबंधनोत्कीर्णनामधेयं (8.6). -ER, 8. सभ्यतु सबल बक, स्थिरीकृ. 8 ( Rules &c.) प्रवृत् ८., ब- | m., क्षन् m. -ING, s. तक्षणं. 2 मुद्रा. लेन पणी 1 Por निर्वह c. - MENT, S. (बलेन) प्रवर्त- | ENGROSS, U.t. अभिभू 1 P, एकाग्र-अनग्यविषय नं, प्रणयनं. 2 दृढ करण; दृढ़ प्रमाणं. क, आकुलाक 8UB better by 'e.ed'. सर्व ENFRANCHISE, T. t. बंधनात् मच 6 P or e. or मो ग्रह 9 P, पूर्वग्रह or की 9 U, साकल्येन आत्मसास्क. ५ 10.2 स्वतंत्रीक 80, स्वतंत्राधिकार दा 3 U. -ED, (. निष्टि, अभिनिविष्ट, आसक, अन याविषय, ए-MENT, S. दास्यविमांचन, बंधनमोक्षः.2 पौराधिकार- काम; ex. by परायग, निमम पर, in comp.'.. द.म. in grief' शोकपरायग. -ER, B. पूर्वक्रेत् m. ENGULF, r... जलावर्ते निक्षित OP, भावतेंन प्रस ENGAGE, V... आकृष् 1 P, अनुज c., आराध ., है| 1A. 1P.2 न्या-7 ., प्रयुज् 10, विनियुज्. नियुज, अ-. धिक 8U, वृ 10 (वरयति ).4(A word) प्रति | | ENHANCE, U... वृधू ., उपषि 5U, अधिक के 5P, प्रतिज्ञा 9 U, नियमपत्रेण (आत्मानं) बंध 9 P. 8U. - MENT, B. वृद्धि, वर्धन, उपचयः. ... 5सं-प्रति-युध 4 A ाक्रम 10,4P, ममाहन 2 P. F P | ENIGMA, . प्रोलिक, गूप्रश्नः, प्रश्नदूती, प्रवाहिका. 8 बाचा दा 3 U or प्रतिश्रु, विवाहसंबंध-वामिभयं ___-ENIGMATICAL, a. गूार्थ, असष्टार्थ, दुर्जेय, अ मिनार्थ, वक्र, गू. -LY, ude. गूढ, अस्पष्ट, वक्रोक्त्या कृ. -v.i. (To be e.ed in) BIT CA, निरत-भा , सक . भू IP, प्रवृत् 1 A, (with loc.); से 1 A, भभित्राथ. आस्था 1 A (with ace.). संयध, या क. 3 ENJOIN, E.. शास् 2 P, आदिश 6P, विधा 303 आरम् 1A, व्यव-स। 4 P, उपक्रम् 1A.4 प्रति-ज्ञा, ___e. ed by Seriptures' शाखविहित... नियुज प्रति-, परिपण् 1A, अभ्युपगम् 1 P.-ED, a. म्या- | TA, 10, उपदिश् । प्र-बुद् 10. श्त, सम्यापार, प्रवृत्त, कार्यनिष्ठ, कर्मोयुक्त, उघमासक; ENJOY, U... उप-सं-भज 7 U, अनुभू 1 P, भास्वाद gen. ex. by पर, निरत, मन, भासत, तत्पर, परायण, 1 A, अश् ।A; निर्विश् 6P, (निर्विक्यता सुंदर in-compate.in contemplation' ध्यानर-नरत, यौवनश्री: R. VI.50 ). 2 (Be delighted by) &ore प्रति-सात-श्रुत, संविदित, कतहत 'e. to be 1A, रम् 1A,मंद 1P, (अन्येषामभ्युदयन मोदक minded वामदेव, मनिक विमाहित..-ING,... मनो- &c.); let us e. this testive holiday in play इसमय निशारिक, आकर्षक, मोहिडा विचाकविन्. ing' अनध्यायमहोत्सव खेलतः सनायाम -mourned-मोलिया -MENT, म्यवसाय, 3 सुखेन उपभु or से 1 A. -ABLE माग्य भाषाकर्म AART-2 युर। पभोग्य सभा, रम्प, रमणीय, सुखदेन मारमा का संकाय माय माविका संकेवः, | मीय , . उप-स-भोगः, भगवान Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ मा सुसास्वाद - objects donविषयाः- मार्क मा linguitat milia. सुखा भानदार, संतोष, प्रमोद: मोण्या ENSINDIE, S. KINDLE | ENATURE Sierrevnar a s LENLARGE, .. विस्तू, विप्र- ताछ म-स., | ENRAGRO. प्रकार . 210, विशालीक 8 0.६५, ५०, बाध्य ., (संरभयान), कोर्ष-नी 1 or मारिनी 1P,स्फाय ०. (स्फावयति)... ध 1 217A.ED, कुपित, कडू, इसमन्यु प्रकोपित, "A, विस्मृ-उपवि-वितम् pass., सायं 1A,प्यै 1 A, कोपाल, संरम्म, जातामर्ष 'to boe का 1P, वृद्धिा 2P.2 (Upon) प्रचपति 4P(with dat). (D.), विस्तरेण-सविस्तर-पद 1 P or अमिधा 3 U ENRAPTURE, ENKAVISE, .... अति मह " or वर्ण 10. -MENT, B. वृद्धि , विस्तारः, वर्धन, c.or जडीकृ80, भतिमा c. or ". स्फीति, बृहणं. 3 विपुलता, प्रपंचः, वाग्विस्तरः. -ED, a.हर्षजा-मोहित, संपहष्ट, अत्युबगसित, हरमENLIGHTEN, D.t. (ज्ञानन) वि-म-काश c., रास् ., न, परमानंदित; to be e.' अत्यंत महर्षण "दी , प्रति-प्र-बध., उपदिबू 6P, विमलीकृ8 मुह 4 P or जडीभू. - MENT, 8. होम्मादः, परमानदः, U, संस्क, व्युत्पद. -D, प्रतिबद्ध, संस्कृनचित्त, हर्षमोह:. भ्युत्पन्न, प्राप्त ज्ञान, ज्ञानोद्दीपितविस, प्रतिबोधवत् | ENRICE, ... धनिन्-सधन-भाडय-द्रव्यसंपत्र-वक -MENT, 8. ज्ञानोदीपन, प्रबोध:-धनं; संस्कारः, प्रवृ- | 8U; समृध् ०, धनं वृध् ०. or आप्ये . or काय नि., ज्ञानागमः, चित्तप्रबोधनं. (फावयति).2 Adorn, q.v. ENLIST, r... नामावलिपो नाम लिख 6 P or आरुह ENROLL, r.t. Enlist, q.v.-ER, 8. नामलेखकः. ... (रोपयति).2(Soldiers) सैन्यमध्ये आरुह c., . -MENT, 8. नामलिखनं, नामारोपणं. युद्धकर्मणि ज्या-पृe. or प्रवृत् ., अमाणि ग्रह .3 ENROOTED, a. रूड-बद मुल. आकृष् 1 P, आत्मसात्कृ80, स्वपक्षे आनी 1P or ENSANGUINE, P.t. शे गितेन लिए 6 P. $!; having got a certificate e. ing him ENSCONCE, See CONCEAL. among Gods' अमरगणना रूमासाद्य ( R. VIL. ENSHRINE, V. 1. सुप्रतिष्ठितस्थाने निविश् 0.or रम् 95). 1P. ENLIVEN, O... हप् ., हाद ., उनस् c. 2 उत्साहं | ENSITORM, a. खद्गाकार. जन् ०. (जनयति ), आश्वस् 0., मोन्सह ८., उ.नेज . ENSIGN, 8. पताका, ध्वजः, केतनं, केत:, वैजयंती.2 -ING, a. उत्साह-वर्ष-जनक. चिह्न, लिंग, लक्षणं.3 (E-bearer ) ध्वजिन-पताकिENNOBLE, V.t. उनम् . (उत्रमयति), उत्कर्ष उन्नति- | - m. नी 1P, उत्-बि., उत्कृष् 1 Pore., प्रतिष्ठा प्रार c. ENSLAVE, ... दासीक 8 U, (ig. also), वशीक; कुलीनपदे नियु7A, 10, उच्चपद आरुह . (रो- दास्ये नियुञ्7 A, 10 or बंध 9 P. - MENT, .दापयति ) or पु., समन् c. -MENT, S. उत्कर्षः, | सं, दासभावः, बंधनं. उन्नति, प्रनिष्ठा, उच्चपदावाति f. HENRNARE, P... पाशेन-जालेन-बंध 9 P, पाशे पत्., ENNUI, S. ग्लानि , लांति, भवसादः, श्रमः.. जालबद्ध कृ 8 U, जाले ५ 1 P, 10. ENORMOUS, . असाधारण, अनिमात्र, भलौकिक | ENSUE, B.i. समाग 4 A, प्रवृत् 1 A, उत्पद् 4 A, (की.), अपरिमित, अरत. 2 महाप्रमाण, अतिवहत, जन् 4 A, सं-उत्-प-भू 1P, प्रसंज pass. 2 अनुस1 अतिमहत 'e.in body'बृहत्का, भीम-महा-काय.3 ", अनु-2P, पक्षद् आगम् 1 P.-ING, a. आगाघोरे, दारुण, अतिनिय, सुदुष्ट, पाविष्ट.-LY, adv. अनिमा- | मिन, भाविन्; अनागत, उत्तरकालीन, उत्तर-पर-in बे, सातिशय, अत्यतं, भृशास-प्रति-pr.-ENORNITY, conp.; 'on the e. day' परेयुः, आगामिनि दिवसे. है. घोरता, दारुणता,&c. 2 घोर-महा-पातक, महापरा- ENSURE, ... निभित . कृ8U, स्थिरा-वढी-का . अतिपापं. diligence will e. you speedy success' उपम ENOUGH, 4. यथेष्ट, बहुल, प्रचर, पर्याप्त. 2 समर्थ, योगाददूरवर्तिनी सिक्रिमवगड. : . अम, इषित, उपयुक्त; oft. by भलं with int, or ENTATI., B... भावर 1 P, उत्प , जन . (जन्यdat.,' (तस्वालमेषा क्षुधितस्य तृप्त्यै R. 11.39) ). 2 (रिक्थ) प्रदा' ए. क्रमागतरिम ३ -ade. अले, कत, (with instr.); 'e. of prolixi. | by अलमलिविस्तरेण: ४ यथेष्ट, प्रधुरं, पर्यात; to be | ENTAXGER, ..सभिल, संथ . हलमी पर Ntory! A (with dat.); rich e.' भूपसा भाकुली सीमा-क. स. P. स1ि0 bother तवा with adrores by ma or भूयसा; सम्यय- by 'e. ed.' - 2D, सक, भा--समय पर भूयसा युक्त, &.bsrood e. to grant my | RH, भा.स-परि-मिटाकायकशाजापालिस लाई quest' मम प्रार्थनामनुमान प्रसीदतु भवान्. -8. पर्यामि । (8.1) खास्यसनमा (8.), & ण साल क्रमागमाविधि: Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ... T ARA ' a BRANS a mriosity e.ed his | मता. 2 अभयता, पंधित. alinerain' जाटा - 1 ENCTED, कर साम, M A, मासिक शूट: 'hering or hair i na समस्त, संपूर्ण, लिपिक अनुमान net' जालपा - dastamaal दिलवान, साबत. 2 सरस प्रमेय, महा (याविना -Lx, adv. अमावस्येवा, कला, सात ENTRA, लिमि -ब-रगाह 1A,मा- निखिलेन. 2 (Solals). एक incompes) सथा। गम् 1P.भाया , पदक 80 or मिधा 30%B 'depending e.pa water लेकायनाwal, athoughte.od into his head' कमित्कल्प- -TY, 8. समग्रता, साग, संपूर्णतामखेडतमयू मता. अभयता, अझर्यता, भाव.. . heart ह ले न तस्य खेतति पदं कृतं, 'o. into ENTITLE, v. .. नामक 8.U, अमिय 3USer conversation ' भाषणनिमम ब. भू1P3 'e. into CALL. 2 अधिकारंदा 3 P, अधिक 8UBaby alliance ' संधि-: e. into another's viows' अई 1 P, or pot. pass. part he is e. ed.to परमतं प्रह , भन्यभावममुप्रविश, अन्यमतं स्वीक respect ' मानमर्ह ति, मान्यः, पूज्य: ' personses or अनुमन् 4A% e. on a course' कार्य प्रारम् __ed to ashare' अंशाधिकारिणः, शभाज:, असा 1A, काय प्रवृत् 1A.2(A name ) लिख 8 P, हो: 'e.ed to praise'प्रशंसाह, प्रशंसापात्र. . निविश 0., समारूह ०. (रोपयति ). -ENTRANCE, ENTITY, ४. सत्वं, अस्तित्व, भावः, सत्ता. 5. प्रवेशः-शन,&c. 2 द्वार; See DOOR. -ENTRY, ENTOMB, V... स्मशाने निखम् 1 P or विधा.30 8. द्वारं, गमनागमनमार्ग:.2 लिखन, पषारोपणं. or स्था . (स्थापयति); 'e.ed in despair 'ने. ENTERPRISE, 8. साहस, आभर्यकर्मन 1., अद्भुत कार्य, राश्योपहत. दुष्कर्म. 2 उद्यमः, व्यवसायकार्य, प्रवृति , उद्योगः, EN'TRAILS, 8. अत्राणि (pl.), पुरीतत् ।।. चेष्टितं, आरंभः, व्यवसायः. 3 उत्सा .-.t., ENTRANCE, v. t. (Put in a tranco) FE, See BEGIN. - ING, G. उद्योगिन् नापिन्, सोयो- मच्छा प्राप c. -LD, M. मूढ, मूगिन, प्रलीन. 22ग.2 धीर, उत्साहिन्, सोत्साह. 3 साइसिक (की.), न्मत्त, हर्षोन्मत्त. दुष्कर कार्य प्रवर्तक. ENTRAP, See ENSNARE. ENTERTAIN, V... पूज् 10, संमन् c., अर्च् 1 P, 10, ENTREAT, v. .. अभि-प्र-अर्थ 10 A, अनुनी 1 P, संभू ., सस्कृ, आतिथ्यं कृ 80%; 'o. with food' विनयेन-सांजलि-याच् 1 A or अर्थ, प्रसद् ., सविनय भोजनदानेन तृप.or तुष c. 2 विनु ८., रम् c. (रमय निविद् . -ING, 4. सानुनय, सविनय, सांजलि.-. ति), अतिवह c. 351 P, 10, ग्रह 9 P3 See प्रार्थन-ना, अभ्यर्थना, याचमा, विनति , अर्थिता, अनु. BEAR ; e. a hope' 371311 3121 1 V or 24 नयः; सांजलिप्रार्थना. पलंग 1A%B'do not e.doubts' मा ते संशयोभत. ENTRUST, V. 1. निक्षिप 6 P, भा-समा-रु. (रोप-ER, s. विनोदकः, सत्कारिन् m., आतिथेयः. यति ), निविश् ., न्यस् 4 U, ग्यासीक.80 (witt -MENT, 8. पूजा, सत्कारः, आतिथ्य, अतिथिसेवा-पू loo.); प्रतिपद् ., दा 3U, R. (अर्पयति) (with जन. 2 विनोद:-दन.3 उत्सवः; ' musical e.' गा-- dat.). नोत्सवः संभोजनं, &c. ENTWINE, V. 1. ग्रंथ 9 P, उद्-ग्रंथ, गु(ग) 6P ENTHRAL, ७... दासी -वशी- 8 U. बिरच 10; See ENCIRCLE also. ENTERONE, V. 1. सिंहासने उपविश् ०., राज्ये अभिषि- ENUCLEATE, Ut. वि-परि-शुध , स्पष्टीक 8.U. - 6 P. . EN UMERATE, ७... परि-कृत 103 परि-संख्या.2P ENTHUSIASM, 8. उत्साहः, उत्कटता, औत्सुक्य, तीक्ष्ण- कथ 103 परि-वि-गण 10, यथाक्रमं ख्या or निर्दिक ता, व्यग्रता, चंडता, उन्माद:.-२ ( Boligious e.) ७P.-ION, 8. परि-संख्यान, गणनं-ना, परिकीर्तन धर्मोन्मादः, भक्ति-श्रद्धा-उन्मादः, अतिधोन्माद:. आख्यान, कथनं, एकैकश: निर्देश:.... ...: -ENTHUSIAST, 8. भकिष्यपः, अशोन्मत्तः.2 3- ENUNCIATE, V... लक्षणं-स्वरूप-कथ् or वर्ण 10 त्साहिन m-d-ICAL, . , उत्साहवत्, सोत्साह उच्चर ०., उदीर् ८., उदाह 1 P, कृत् 10, घुष 10, नि अत्यंत उत्कट, प्रचंड़, सत्सुक, व्यग्र, तीक्ष्ण, उ. विद् ., विज्ञा. (ज्ञापयति.). -TON, . उभारण, उ एका उन्मतः 6. devotion'निरतिशया भकिः, नि- दीरणं, उदाहरण, मरिसंस्थान, प्रकीर्तम, विज्ञापन धातिरक:--Tokrty, aas. अल्पायर्गक अत्यन- ... रूपवर्णन-ना.- V ख्यापक, उरक.... ENTAMARE सावपैसा ENVELOE, P. भव 10, भा-परि-1 Aori आ-परि- Uore, आ-परि-सं-छदू 10 fayi भू महकती मत-INT भाकषर्ण, म-वि- 2 काँछे निधा. or निवि . - कोकाटन SAUR विधानं पर भारतान, भवाउन म अच्छ ENCTARNIBIT -वि Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ •षि कविवाक. विवेण दिह 2 U or गंज 7 Por 8 U. -ED के सविष, विषदि ON . ८. परिषैष्ट्र 1 A or o. परिक्षिप् 6P EverROLE (Es ) 8. परिसरः, उपतिः, अभ्यानः, उपपुरं, नगरोपान:-सं. Envx, . . असूयति (D.), ईर्ष्या 1 P (with dat.); परोत्कर्ष न सह 1 A or मृष् 4 P, 10, परवश्यं अभिलब् 1, 4 P or लुभ् 4P ; स्पर्ष् 1 A; 'I e. you your prosperity ' त्वदुत्कर्षासहिष्णुरहं. 2 ( In a A good sense ) पर 10 ( with dat. ) -8. अस्या, अभ्यसूया, ईर्ष्या, मात्सर्य, मत्सरः, अक्षांति /-, असहिष्णु3.ता; अमर्षणः परधनाभिलाषः -ABLE, . स्पृहणीय, 1. भाकांक्षणीय. 2 ईणीय, लोभ्य. -EB, 8. असूयकः, मत्सरिन् .., ईडियन् m. -OUS, ईर्डियन, सेध्ये, समत्सर, परोत्कर्षासहन, असूयक, मत्सरिन्, साभ्यसूय (with loc. ); arafesor in comp.; e. of other's • happiness ' पर सुखासहिष्णु; oft. ex. by पुरोभाग in ' comp.; ' e. of each other's fame' ( प्रायः समानवियाः) परस्परयशः पुरोभागा: ( M. 1) -ots• Ax, do. सेर्घ्य, साभ्यसूयं समत्सर, सासूयं. ENvox, 8. दूतः, संदेश वार्ता हरः, निसृष्टार्थः राजमतिनिधिः. EPAULET, 8. स्कंधाभरणं, सालंकारः. EPHEMERAL, a. क्षणभंगुर, क्षणविध्वंसिन्, क्षणिक ..( की f. ). 2 ऐकाहिक (की f. ). EPIC, 8. वीरचरितवर्णनं, महाकाव्यं, वीरपुरुषेतिहामः. EPICENE, . स्त्रीलिंग, साधारण लिंग. EPICURE, EPICUREAN, . उदरपरायण; भोजन चंचु, उदरंभरि, लोलुपः विषयासक्त, इंद्रियमुखनिरत, विषयिन्. - EPICURISM, 8. विषय सेवा, विषयासक्ति, इंद्रियसुखानुरागः. EPICYCLE, 8. प्राक्चक्रे, परिधिः. EPIDEMICAL, व्यापक, सर्वत्रग, बहुजनसाधारण (णी f. ); संचारिन्; 'o disease' मार:- महा•मारी. -8. जनपदोदध्वंसः. ErIbERMIS, ४. बाह्यत्व, बाह्यन EPIGLOTTIS, 3. उप- प्रति अलिजिह्वा, घंटिका. EPIGRAM, 8. क्षुद्रकविता, लघुकाव्यं. EPILEPSY, . अपस्मारः, भ्रामरं - EPILEPTIC, "अपस्मारिन, भ्रामरिन्; 'an o. fit' अपस्माराक्रमः MPILOGUE, 8. उपसंहारः. EPISCOPACY, . धर्माध्यक्षता, धर्माध्यक्षाधिकारः. EPISODE 8. उपाख्यानं, उपकथा, प्रासंगिकवाक्यं, आपानं कथा IC - ICAI . प्रासंगिक ( की .), अमत अप्रकृतः SASTIC, a. स्फीटजनक. Pers, पत्र लेख, लेख्यं; 'epistolary corres pondence' पत्रेन संवादः EreeAPH सम्युतेव: चैत EPITHALAMTUM, . विवाहगी ErrTEEM, . प्रलेपः, पन्नाः देह ErrrEET, 8. विशेषणं, उपाि Errror, 8. संक्षेप, सादः संग्रहः, समाहारः समसनं. IZE 0. संक्षिप् 6P समम् 4U, संघ-P संह 1 P. -1ZER, IST, 8. संक्षेप्तृ m.) संग्रहकर्तृ m. EPOCE, 8. कालः, युगं भवधिः, निर्यातकाल:- 8 विशष्टकाल:. 8 शक: शकः EPODE, 8. उपगीतं गानं. EPOPEE, S00 Eric. EQUABLE, . समान, निर्विकार, समचित्त वृत्ति-भाव. EQUAL . सम, समान, तुल्य, समृक्ष (झी f. ), प्रतिमसकाश-in comp. (with instr. or gen.of person); See LIKE, 'to whom gold and a clod of earth are e.' समलोष्ठकांचन: ; the point of equality being in the instr. or loo.; समुद्रेण समो गांभीर्य, - fr; 'to consider e.' तुलया धृ 1 P. 2 अनवर. 3 समवृत्ति चित्त, निर्विकार 4 पर्याप्त, अलं with inf. or dat.; झुप् 1 A (with dat.); ' hois o to the task' तत्कार्य साधयितुमलं सः रक्षणाय कल्पते, &c. - 8. समानपदस्थः, तुल्यपदभाज् . 2 सवयस्कः, सवयस्त्रः, तुल्यवयस्; oft. by (.). - v. ८. तुल् 10 (तुलयति ), ( प्रासादास्त्वां तुलयितुमलं Mo. 65 ), सभीतुल्यी कृ 8 U oft ex. by (a.); 'none can o. me in bravery' न कोपि शौर्येण मम समानः -TY, 8. साम्यं, समानता, तुल्यता, सादृश्यं, &c. -XEE, .८. समीक 8 U, तुल 10. -LY, adv. सर्म, सदृशं समानं, तुल्यं. EQUANIMOUS, “ समचिन-भाव-वृत्ति, निर्विकार. - EQUANIMITY, 8. समवृत्तिता चित्तता, समभाव:, समानवृत्ति f. EQUATION 8. समीकरणं, साम्. EQUATOR, 8. भूकक्षा, परिधिः, निरक्ष; ' celestial e.' व्योमकक्षा. - IAL, . निरक्ष in comp. ; e. region' निरक्षदेश:. EQUERY 8. मंदुरा, अश्व-वाजि - ज्ञाला. 2 अश्वपाल:. EQUIANGULAR, C. समकोण, समानाख. EQUESTRIAN; . अश्वीय, आश्विक (की f. ). 8. भ श्विकः, अश्वारोह:. EQUIDISTANT, 4. समानांतर EQUILATERAL . समभुज. EQUILIBRIUM, . तुल्यता, समता, साम्यं तुल्यभा- रता, समतोलन, समानमरत्व; to bolne भू भू, तुलया pas8, समानभार Eauryox, . विषुवtho vermal. महाषिषु हरिर्व, the antumnal विजयद जलविषुवं DOUINOLA वीय'. line ' त्रिभुवन विमंडलe point' अथमं... Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ POURName-00पकरणानि प्र-सपा | लिसं-अधि', माप an Arm or c. or उपपद 0.00 सम1P, उपकरणेः समायुज् निवन् 1P, (निषबान जयभान R.m.sa) 70, 10:16 with ams.सा . उत्था भी1Pा , मम् . (पत्रमयाति), witholothe' म्ये 1Por भूपू 10.-AGHI उगम् , उपम् 1P,गाएP, 1P:ProNg: अपकरण, साधन, संभार सामग्री, उपरकर:.21 प्रतिष्ठापन, संस्थापनःनिर्माण विरचन: था.. परिवई परिवार सज्जा, परिच्छदः, सबाहः, पनं, उत्क्षेपः, उच्छ्यः, चमन, उतडामा सम्ममा, कल्पना, भाकल्पः: 4 वाहनं, विमान, प्रवहणं. of the hair' पुलका, पुलकोरमा, रोमोगमः, रोमरः । -MENT . सजा, संभारः, सज्जीकरणं, साधनं. णं, रोमांच:. EQUIPOIST, V.i. समीकृ8U, तुलया 1 P. -8. ERODE, S CORRODE. ' Equilibrium, 4. v. EROTIO, a कामप्रिय, कामिन्, कामुक EQUIPOLLENT, a.तुल्यवल-शक्ति-सामर्थ्य, ERR, V. विभ्रम् 1,4P, अपराध 4,6P, उत्पर्य EQUIPONDERANT, a. समभार-सोल, तुल्यपरिमाण. या 2 P, उन्मार्गेण गम् 1Por प्रवृत् 1A; स्ट" EQUEx, . न्यायः, धर्मः, अपक्षपातः, म्याय्यता, सर्व- | 1P, प्रमद् 4 P, सत्पथात् भै 1A, P Org समता.-ABLE, a. न्यायपरायण-वर्तिन्, भपक्षपातिन् , | 1 Aor विचल् 1P, म्युत्क्रम् 10,4P,म्यतिचर समदर्शिन्, ससमन्यायिम्.2 न्याय्य, यथान्याय, पक्ष- 1 P. -ANT, a. परिश्रमिन, भ्रमणकारिन्. -ATre, ar पातरहित, सर्वसाधारण. -ABLENESS, B. न्याय्यता, भ्रमणशील, जंगम, पर. -ING, भ्रोत, उन्मार्गप्रपण.. अपक्षपात:.-ABLY, ads. न्यायतः, यथान्यायं, प. सत्पदभ्रष्ट-घ्युत, उत्पथगामिन्, प्रमादिन्.-ERRONTक्षपातं विना. OUs, a. भ्रांतिमूलक, प्रामादिक (की.),भ्रमात्मक EQUIVALENT, . सम, तुल्य; Ses EQUAL. 2 तु- मिथ्या-मृषा-in comp. e. notion' मिथ्याग्रह..2 ल्यार्थक, समाथे, तुल्यबल-शक्ति तुल्य-सम-मूल्य, समा- अनृत, असत्य, अशुद्ध, अयथार्थ, भतथ्य, वितथ.-1, घ. -8. तुल्य द्रव्य-वस्तु n., तुल्यमूल्यं वस्तु, प्रतिफलं. adv. मिथ्या, मृषा, अयथार्थ, भसत्यं, धोत्या, प्रमादेन, 2 तुल्यार्थः शब्दः, पर्यायः. सप्रमाद. - ERROR, 8. भ्रमः, भ्रांति, मतिविभ्रमः, EQUIVOCAL, O. चर्थ, संदिग्धार्थ, वक्र, अस्पष्टार्थ, अ- मोहः, व्यामोहः, मिथ्यामति f. 2 दोषः, अपराध:, प्र. व्यक.-Lx, adv. वक्रोक्त्या, भग्या, अस्पष्ट, संदिग्धार्थेन, मादः, स्खलितं, पापं. 3 उन्मार्गगमन, म्यतिक्रमः, हत्यअव्यक. -NESS, S. संदिग्धार्थः, यर्थता, अर्थसंदेहः, थः, मार्गभ्रंशः; 'in e.' भ्रांत, प्रमत्त, सदोष, अपरार. वक्रता, अस्पष्टता. ERRAND, S. संदेशः, संदेशवा ,वाधिक शासन, EQUIVOCATE, V.i. वक्र-अस्पार्थ-वत् 1 P, वाक्य- आदेशः, 2 दौत्यं, दूतकार्य-कर्तव्यं । 'send on anet' भेदं 8U. -ION, 8. वक्रवचन, वक्रोक्ति f., वाक्य- प्रतिशास् 2P, आदिश् 6P, दौत्येन प्रेष्-प्रेर् । भेदः, वाक्छल, भप-व्यप-देशः. " sending on an e.' प्रतिशासन. EQUIVOQUE, . कूटोक्ति-अर्थापत्ति /., वक्रभाणित. ERRATUN, . अशुद्ध ERA, B.काल:, शाकः, ध्रुषः काल:.2 विशिष्टकाल:. ERRAINE, A. नस्प, भुत्कर ( f.). ERADIATE, v.i. किरणान् क्षिप्-मुच 6P, परिस्फुर ERBT, adv. पुरा, पूर्व, पाहपूर्वकाले. 6P. ERUCT, V... उम् 1 P, उद्-ग 6P. -ATION, .. ERADICATE, ... उत्-निर-मूल 103 उच्छिद् 7 P, उबारः, उदम:-मन. उत्सद् ., उत्पद 10, वि-वंम् ., आमूल उड़ 1 P or ERUDITE, a. व्युत्पत्र, संस्कृतचिन, पंडित, हताविप,. उत्खन् 1P,व्यप-रूह.(रोपयति). -ION, 8.3- विपभित्. -TON, B. पांडित्यं, ज्ञान, विधा, व्युत्पत्ति न्मूलन, उच्छेदः, उत्पाटनं, स्वपरोपणं. -OR, 8. उन्मू- ERUGINOUS, a. तामकलंकरूप, ताबगुणविशिष्ट लयित m., उच्छेदिन m... ERUPTION, S.निःसरण, निगमः, उदः, हिरण, स्कोERASE, V... ज्या-अप- मृ2P, विलुप् ०., म्यामृश टन, उबारः, उत्क्षेपः; 'o. on the skin' :, बि.. 6P.2 उच्छिद् 7P, विनम् ०., उन्मूल 10. -URE, स्फोट:.2 कोठः, रिटिका, कोठीहमः. -ERUPTIVE, 8. व्यामर्शः, लोपः, उच्छेदः, विकाशः.. a. उनेदिन, स्फोटनविशिष्ट ERE, prep., ado. पूर्व, प्राक, (with abl.); ... | ERYSIPELAB, S, उदर्दः, दाः this"अतः पूर्व 'elong' आचिरन-रेण 'e.now' | ESCALADE, ...'लेघ 1A, 10, अवस्कंद 1 PM नातिचिर, नातिषिरामा or while' किंचित्पूर्व | निषेण्या मार1P.-. दुर्गलंघन, अवस्कंदा-देन ESCAPE, #. treform pass., f-The-Pooh ExBoarn नत, अब, उत्तान, भाज- | (with abl.); s ed death ' मरणायाम Brmsexb i nodimy, with the 'e.ed oensure' दोषादिमुक्तः.2-नि-बह- P • necke. ग्रीक - with the bitre | लघु 1A,10, पारद-या-2 Porगम 1 P. पुलकित पा (स्थापयानि 1.1 1P, यह 1P; 'ite.ed his notlook and Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 30 rathe these.ed one danger to tall in- EHENCE, सार मूल, भाषिभूत, मूलवस्तु to another" (Cf. e. ed Soylla, to tall into vital e. of body' शरीरधातवः (pl.). 2 सारः, Charybdis) बंधनभ्रष्टो गृहकपोतमिलायममुखे पतितः निष्कर्षः, मिर्गलितार्थः, पिंडितार्थः, भाष:, मिष्कृष्टार्थः. EM4).:-.. अप-नि:-कम् 10,4P, भपस 3Perfume, g.v.-ESSENTIAL, U. सारवत्, मा..1 अपक्ष 1P,निर्गम् 1 P, परा- 2P, पलाय रभूत, ससार.2 आवश्यक, अत्यावश्य, गुरु, महत् ; oft. LAअप-या 2P, अपेधाव 1 P, अलक्षित-निभृतं- ox. by अप- 1 A sprinkling of water is मम्, 'he narrowly e. ed' कथं कथमपि मुक्तः e. to the growth of sprouts' अंकरवृद्धिर्जलसेक20.od with his life' पलायनेन जीवितं रक्षितवान्.. मपेक्षत पव. -8. तत्वं, मूलतत्व, मूलं. 2 परमार्थः, गु -8. पलायनं, निर्गमः, अपक्रमः-मणं. निष्क्रमः, अपस- वैध:. 3 (E. s of judicature ) व्यवहारमातृका:: पेणं, अपयानं. 2 निस्तारः, मुक्ति f., मोक्षः, वाणं, - -Ls, adv. अवश्य, तत्वतः, सारतः. मलाभ:. . . ESTABLISH, V. 1. सं-प्रति-स्था . (स्थापयति ), अधिFACHEAT, ७.. राजसाद्-भू 1 P, (संतत्यभावान ) ठा c.; 'one whose rule is nowly e. ed' अचि"राजगामि , राजस्वतां आपद् 4 A, राजानं गम् 1 P. राधिष्ठितराज्यः ( M. 1) प्रतिष्ठित प्रकृतिषु 'well e.--8. राजसाबूतं क्षेत्रादि. ed' &c. 2 उप-प्रति-पद c., समर्थ 10; निर्णी 1 P, ESCHEW, See Avoin. स्थिरी-दृढी-प्रमाणी कृ8 U, सं-स्तंभ 9 P or c., निESCORT, 8. परि-अनु-घराः, रक्षापुरुषाः (pl.); परि गम् . ( गमयति ). सिद्धांतयाते (D.). 3 व्यव-स्था ., वारः, रक्षकगणः, रक्षिवर्गः; 'send her with a प्र ., वि-धा 3 U. - MENT, S. संस्थापने, स्थिरीकरgood e.' सुरक्षितां तां प्रेषय. 2 रक्षगं, शरणं, रक्षा, ण.2 प्रतिपादनं, उपपत्ति/, निगमनं. 3 भूत्यादिवर्गः. अनुगजन. -vt. (रक्षार्थ ) अनुगम् 1P, सह-इ2P, I ESTATE, 8. अवस्था, दशा; See CONDITION. 2संभनुम 1P, प्रतिरक्ष 1P, (अपिप्रतिरक्षितां S.4), पद, धनं, रिवर्थ, दायः; भमि f., विभवः, संपति f., •परि-अनु-घर 1 P. द्रव्यं, विसं.3 पदं, स्थानं.4 वर्गः, गणः. ESCULENT, a. खाद्य, भक्षणीय. -8. खाद्य, भक्ष्य. ESTEEM, v.t. बहु मन् 4A or c., संमन्, पूज् 10, | ESOUTCHEON, . कुलचिह्नपत्रं. आ- दृ A.2 गण 10, वि-भ .-8. बहु-स-मानः, आESOPHAGUS, 8. अन्नवाहि स्रोतस् ॥. दरः, पूजा, मान्यत्वं. 2 मत. मति f. - ESTIMABLE, EsOTERIC, a. गूढ, अलौकिक (की); विशिष्ट. a. मान्य, पूज्य, अर्ध्य, पूजाई. EPALIER, 8. लताकुंजः, वृक्षजालं. ESTIMATE, . t. निरूप् 10, वि-भ ., निर्णी 1 P, विESPBCIAL, O. उत्तम, विशिष्ट, प्रधान, परम, मुख्य. 2 गण 10, सं-परिसं-स्या 2P, संकल 10, निधि 50, सविशेष, विशेष in comp.; 'o. qualification ' वि- अ-मन्य निरूप or निर्णी. -8. गणना-नं, परिसंख्यान, शेषगुण:.-Ly, odv. विशेषेण-पतः,प्रधानतः, मुख्यशः. मल्यनिरूपणं, अर्घगणना; ' rough e.' म्थूल-आकारESPION AGE, 8. गूहावेक्षगं, पारवृति, गूढ प्रचार : मानं. 2 मतं; · in the popular e' लोकमतेन. चारप्रयोगः.. -ION, 8. गणना-नं. 2 बहुमानः, मानः, आदरः, संमान:. ESPLANADE, . समः क्रीडाप्रदेशः, समीकृतं क्रीडा -OR, 8. गणकः, संख्यातृ m. स्थान. ESTIVAL, (. निदाघ-ग्रीष्म-संबंधिन. ESPOUSE, V.1. परिग्रह 9 P, वि-टेद-वह 1P, परिणी ESTRADE, S. समभूमि, समस्थान-स्थलं. 1P, 5U, 10 (वरयति).2 अंगी-स्वी-कृ8 U, परि- ESTRANGE, T... अप-वि-रेज ., विनिम् ., मिद् 7 ग्रह, हरी-उररी-कृ, अवलं 1A, आश्रि 10. 3 रक्ष _P or c., विराग उपद c., स्नेहं भिद् or छिद् 7 Por 1P, अनु-पा C. (पालयति), संवृध c.4वाचा दा 3U विघद c. (पटयनि). 2 दूरी 8 U, विच्छिद्, विश्लि-on-प्रति-शा 9U. -AL, . परिग्रहणं, उदाहः, परिणय- 4c., वियज् 7A, 10. - ED, a. विरक्त, विश्लेषित, 1.2वाग्दान, वाग्निमयः. 3 स्वीकारः, ग्रहणं, अनुपा. भदित, जातविराग, निवृत्तस्नेह, अपरक, अपरागिन्.2 भवलंबन, आश्रयः, 'e. of a causc' पक्षपरि- दूरीकृत, विच्छिन्न, वियोजित. - MANT, 8. विरक्ति. ...अहः-पातः, पक्षावलंबनं. अप- विरागः, स्नेह निवृत्ति , स्नेहरछेदः-भेदः-विरामः. EsPY, Dt. (दूरात्) आलोक 1 A, 10, निरूप 10, 2 वियोगः, विच्छेदः, विरहः, विश्लेषः, दूरीभाषः, - 1A, निर्वणे 10. थग्भावः. ESCORE, B.कंचुकवाहः, सानहनिकः 2 श्री pir.,भार्यः, DISTTARY, 8. समुद्रवकः, पुटभेदः. ..श्रीमत् incomp. ! ESTIVATE, . . फेनायते ( D. ), उन्सिच् pass." MERSA, e.. आस्भ 1 A, परीक्ष 1 A, उपक्रम् 1 A, . ET CETERA, (kc.) Ex. by आदि, आय, प्रभारी व्यपसोP, Se ATTEMPT. -. परीक्षण, प्रयत्नः, in comp. ; horses, asies, ke.' अश्वरासभादयः, मारक, उद्योग, उपक्रमानि-प्र-बंधः, लख्य. -IST, गुडादि, &c. ' निबंधलेखका ! Pree, ..लिख 6P, 10... .. Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ETERNAL, a. नित्य, साधत (डी.), अर्मत, समासन क्रोत्तर : ' wher he madse.replies': यदा(नीf.), अनादि, अनाय, सतत, संमत, अमाधनंत, भेदान् बहूमकथयत् Mn.). It ads. सगाव शाचतिक (की.), निरंतर, अविसर्गिम्, अमर, मन- चाकूछलेन, वक्रोक्त्या प्रस्तुत परिहस्य. .. पाय, अविच्छिन्न, अक्षप. -LY, adv. निस्य, शश्वत्, सदा, | EVANE SCERT, ' क्षणिक, क्षमभंगुर, मंशाधन निरंतर. आविरत, सर्वकालं, अनंतं. -ETERNITY, s. (ती/.).2 अदृश्य, परीक्षा अंतहित, अप्रत्यक्ष नित्यता, आनंन्यं, सनातनत्वं. 2 अनंतकाल:. EVAPORATE, .. बाष्पीभू.' 1 P, बाष्परूपेण गम् ETESIAN, See ANNUALI, 1 P or नश 4 P, बाष्पांयते (D.), भासपेन धुर ETHER, s. आकाश:-. 2 तेजोवहः, हिंगद्रवः. P.2 (fig.) विनश्, विली 4 A, अंतर्धा pass., पितु -ETHEREAL, a. आकाशीय, नभम्-आकाश- in 1 P.-U.. बाप्पीक 8 U, आतपेन शुन् ०., उच्च comp., वैहायस (सी.).2 तेजस (सी.). c., बाष्परूपेण नशc. or उङ्गम् . ( गमयति).-2D, ETHICS, ४. नीतिविद्या-शासं, नीति /., आचारनीतिः. 4. आतप शुष्क, शाषितरस. -ION, 8. बाष्पीभवनं-करण, -ETHIC, ETHICAL, (..नानिविषय-शाखाय. -AL. बायभावः, शोषणं. LY, ude. नीत्यनुसारेण. EVE, 8. पूर्वप्रदीपः.2 Evening, p. v.; ' to be on ETHNIC,-AL, . अन्य-भिन्न-देशीय. the e. of taking place' उपस्था 1P, प्रत्यासद् ETINOLOGY, ४. नृवंशविद्या. 1P; See APPROACH. ErrQUPTTE, ६. आ-उप-चारः, विनयराति /.,-विधिः, ' EVEN, A. सम (inall senses ); 'e. ground सदाचाररीतिः, सौजन्य, सभ्यता, शिष्टाचार:. समप्रदेश:-स्थल-पाट:-भूमि / 'e.-handed ' सम: ErYXOLOGY, 3. व्यत्पति, व्युत्पादन, शब्दसाधनं, क्रिय, समदर्शिन् ; • e-minded ' समषित्त-भाव, समशन्दव्युत्पतिविद्या. -ICAL, U. व्युत्पत्तिविषय; '. वृत्ति. 2 समरेख, अवक्र, अजु. -0.. समीकृ80. senso' यौगिकार्थः. -IST, S. शन्दव्युत्पचिकुशलः.. -do. आप ; 'e. though ' 'e. it' ययापि . -IZE, V. 1. उत्पद.. now ' अद्यापि 'o. so' एवमेव, एवं, तथैव, अभ EULOGY, 8. प्रशंसा, स्तुति/, स्तवः, श्लाघा, वणेनं, गु-: किं; 'o. us' यथा, यथैव. -LY, adv. सम, तुल्यं । णस्तुतिः-शाघा-वर्णना. -ize, t... प्रशंम 1P, स्त सम. तुल्य in comp. -NESS, 8. समता, साम्य,तु: 2U; Sex PRAISE. -ISTIC, . स्तुतिमय (यी/), : ल्यता. एकरूपता, निर्विकारता, &o. प्रशसाकर (री/.). -Isr, s.प्रशंसकः स्तुतिपाठकः, EVENING, EVEN, 8. संध्या, संध्यासमयः, सायंकाल, वंदिन् M. वि-वै-काल:, दिनावसानं, प्रदोषः, रजनीमुख, सायाः । EUNUCH, S. (शं)ड:-ड:, काबः, नपुंसकः, पोगंडः, in the e.' सायं ; 'good e. to you'शुभस्ते पर पंडः, तृतीय(या ,प्रकृतिः. 2 वर्षवरः, स्थापत्यः, कं- दोषः (भूयात् ). -a. सायंतन (नी.), पादोषिक चुकिन् m., सोविदः, सौविदर:. (की.), वैकालिक (कीf.), सायंकालीन... EUPHENISM, S. मंगलभाषितं. EVENT, S. वृत्त, व्यतिकरः, वृत्तांतः, घटना, संभवः, संEUPHONY, ७. सुस्वर:-शब्द:-स्वनः, इलिष्टस्वरत्वं, अ- गतं ; - in the e. of ' याद, चेत्. 2 परिणामः, फल, कर्कशता.2 संयोगः, सधिः. -TC,-IOUS, . सुस्वर, अनुवृत्तं, उड़त, उत्तरं फलं. - FUL, 4. विख्यात, बहुमुश्राव्य, सुखश्रव, श्रुतिमुख, अकर्कश, मुश्लिष्टस्वन. नाशिष्ट. -UAL, a. अंतिम, अंत्य. 2 आनुषंगिक LUPIOBRIA, . समंत दग्धा, सीहुडः, वनः, स्नुह, (की.), अनुवर्तिन, अनुसारिन्, -UALLY, ade. स्नुही, गुडा. अवशेषे, अंते, अंततः. EVACUATE, t... परित्या 1 P, वि-हा 3P, उत्-वि- EVER, adv. कदा-चन-चित् , कदापि; कार्दचित, जानु सज 6P.2 रिच 7 P, शन्यीकृ8 U; ' e. bowels' not c.'न कदाचन, न जात, &c.2 नित्यं, अहनिशा ' शुध् ., मल शुद्धि कृ8 U. •ION, 8. परित्यागः, उ- सदा, सर्वदा; for c.' शश्वत्, निरंतर अजल, शात्सर्ग:.2 ( OF bowels) मलशद्धि , मलोत्सर्गः. श्वतीः समाः; oft. by एकांत, अत्यंत in comp; मलोचारः, उच्चारः, विरेचनं. •disappeared for e.' अत्यंतविलुतदर्शन; lost EVADE, O.. गाठ्येन परि-ह 1P, वक्रोक्त्या परिह, for e.' एकांतनष्ट ; ' gone tor e.' असनिवृत्त्यै गत, अप-लप् 1.P, अप-नि-ह्न 2 A, अप-व्यप-दिश् 61'. अन्त्यंतगत ; '0. more' पुनः, इतः परं 'e.and -v.i. शाट्येन पलाय 1 Aor अप-सप् 1 P or अ- auon' वारंवारं, काले काले, महर्मुहुः, मुहुः'o. since', पधा 1 P, व्यपदेश के 8 ए, वाक्हलं कृ. -EVA- यतः प्रभति; 'e. so little' मनाक्ष त्-कियंत SION, भप-ध्यप-देशः, उपन् १., छल, कपट, नित किंचित् अपि. With adj.ex. by नित्य, सदा. &oin व, छत्लेन परिहरण. वक्रोक्ति ., वाक्छल, अपलापः, comp.; 'e. blooming' नित्यपुष्प; 'ergreen कक्टव धर्म, कैतवोक्तिः . 8 Escape, g.v.-EVA- सततहरित, अम्ल.नपर्ण; 'e. lasting' निल्यस्थापिन, SIVE, a सकपट, कालिन्, उदान्वित, व्यपदेशिन, अपह्र- नित्य, भक्षय्य, अमर See ETERNAL; 'D.moving' .वकारिन्.24क्राकाठल, जिम ; 6. answer! -! सदा-नित्य-गात, .. .. .. .... Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - RAME विपर्यस 40, विग. ERATE... परिराव, क नीय अमलिया BABa by प्रात-मनु- in comptoday' (की.), पहिरणीयvi A r तादिवस) प्रतिवर्ष, मनुदिन, &c.; oft, by.repeat- Evokaj...थानी1P,मा-प्रमा-1P- पह pgthe word in e. place ' स्थाने स्थान दिख- C., अन् 0.(जनयति);-Tre., मोत्स वारि दिवसे 'eday'.ko.; 'ate.disonssion' वादे 0.0' his speech o. ed langhter सस्पया कहादि.2 सर्व, विध, सकल; Ses EACH: "knowing साय बभूव, उपासास्पदंबात. -EVOCATION,"te ..thing' सर्वशः 'sufferinge thing'| आह्वानं. 3 Appeal, g.v. . विसहा (पृथ्वी); 'e. one' 'e. body' सर्वः, EVOLVE, ... वि-5U, उहिद 0.2 वि-स्व.मवंजना, प्रत्येकः, एकैकः; एकैकयाः, पृथक् पृथक | ., वितन 8U.-EVOLUTION, 8. उद्रेयः, विवस्क. e.-day'(a) प्रात्यहिक (की/ e. thing' 2 विस्तार:-रण, प्रसारणं.3 परंपरा, श्रेणी-4 मूललामः 3e other' पकै परित्यज्य अन्य-अपर;'ine. परिणामः; ' theory of e.' परिणामवाद:- : : ray' सर्वथा; 'e. where' विष्वक्, सर्वतः, सर्वत्र, यत्र | EVULSION, . उत्पाटनं, उत्कर्षण, अवलुंचन. 'e.time' यदा यदा; ' on e. side ' सर्वतः, वि- EwE, . मेषी, एडका, उरणी, अविला; 'e.'s milk तिः, समततः. अविसोळं, भविदूसं. TIOr'... नि:व., निराफ 8 U, बहिष्क, अधिका- | EWERY B. कमंडलुः, कुभः, उदकपात्र. नि-स्वत्याव- c.or च्यु ०. EXACERBATE, V. 1. प्र-कुए .उनि., क्रोधं उही VIDENCE, .. साक्ष्यं, प्रमाण, प्रामाण्य, निदर्शनं c. See ENRAGE. WION, . प्रकोपगंज, क्रोधोहीwritten e. 'लेखप्रमाणं, साधनपत्र; ocular e.' | पनं. त्यक्षप्रमाण, चाभुषज्ञानं.-... प्रमाणीक 8U, प्रमा Exacr, a यथार्थ, यथातथ, कत, सत्य. २ शुचि, निन सा C. or वि-भू 6. or उप-पद् 0. दोष, शुक्र. 3 अवहित, अप्रमम; oft. by विशेष in comp.; स्थलविशेषः, नरविशेषः 'e. place', 'e. 'TDENT, . स्पष्ट, सुस्पष्ट, स्फुट, परिस्फुट, व्यक्त, वि man &c.4 सूक्ष्म, विशिष्ट. 5 निर्विशेष, समान. द, प्रकाश, प्रत्यक्ष प्रकट; ' make e.' प्र-काश् ., -... बलेन ग्रह 9 Por आदा 3 A, बलाद् ग्रह पविष्क , स्पष्टीक, वि-वृ 5U, विशदीक; ' to be or निष्कृष् 1 Por आ-ह., दा. (दापयति); oft. 'स्पष्टीभू 1P,&c. -LY, adv. स्पष्ट, स्फुट, व्यक, by causal. 2 बा 1 A, अई ., उपपी 10. । प्रत्यक्ष, नाम, ott. with एव. -ION, 8. बलाद् ग्रहणं or आदानं, निष्कर्षः, दापनं. Evu,a. दुट, पाप, खल, कुत्सित, असाधु, निंय, अधम, 2 उपद्रवः, विश्वः, बाधा, बाधनं, उपपी डा.-LY, . पापिन्, भसत गर्न, गर्हित, वाच्य gen. ex. by दुर, adv. यथार्थतः, यथावत् , यथातर्थ, तत्वतः, सम्पक, " क, भप, असत्, पाप in comp.; 'e.-intentioned' सत्य, सूक्ष्मतया. 2 नाधिकं न न्यून; oft. by एव; 'e. पापासय, दुद्धि; 'e. passions' दुर्विकाराः; '. so' एवमेव, अथ कि, तथैव; they two are eye' कुवाट, पापष्टिः 'e. course' कुपथ:-मार्गः, e. alike' नास्ति किमपि तयोरेतर. -NEss, .. . भसत्पथ:e-conducted' दुराचार, अपकर्मन्, दुर्घ- याथाथ्य, सत्यता, तत्वता. 2 सूक्ष्मता. 3 अवधानं, e.doer'दुर्वृतः, कुकर्मन् m. पापकर्मा, दुष्क- अप्रमाद:तिन् m., पापकृत् m. 'e.-minded' दुरात्मन्, पाप- ExAGGERATE, .t. अतिशयेन-अत्युक्या वर्ण 10 मति-बुद्धि, दुष्टमात, कुमति, दुर्मति, दुईद्धि, पापाश- or कथ् 10; गंवृध . (Mr.9), विस्तृ0. -ION, B. य' good or e. acts ' शुभाशुभकर्माणि '. अत्युक्ति f., अतिशयोकिः, अनिवर्णन, बागपचयः, speaking' दुरालाप:, पिशमवाक्य '.-tong- संवर्धनं. ved' दुर्मुख, मुख, अवमुख, कद.-8. अनिष्ट, EXALT, V... उनम् . (नमयति), नी 1P or पाए माहित, अशुभ, अपायः, अभई, अरिष्ट, दु. 2 दुर्गति 0., उनी 1P,च्छूि., उत्कृष् 1 P; उचपद प्राप्.. f, दुरवस्था, व्यसनं, आ-वि-पद् , कष्ट, अत्याहित. or अधिरुह (रोपयति), उत्कृष्टपदे नियुज74, ...अपकारः, अपायः, हिंसा, क्षत-ति 1.4पापं, पापाच 10. -ATION, . उन्नति, उच्छायः, उनमन, कसिं दुष्कर्म, कुकृत्य, अधर्मः, दुष्टकृत्य, दौरात्म्यं, दोषः, 4ः, उषपदारोपणं; - selt-e.'भात्मोत्कर्षः. -RDA. दुराचार दुष्कृति: Oh! Ane. has betalen'! उन्नत, उच्छ्रित, उत्कृट, परम, ये 'o. place in अवसय, भत्याहित, हा विक, कष्ट. पर्द; 'e. rank' गौरवपद-S ELEVARTA EVINCE, V... निर्दिक 6P, प्रका , सूत्र 10, | EXAMINA... परीक्ष1A, निस.' अनुसंधा MA, सही-यकी-पकटी-780, म्यग् 7 Pore., प्रत | 30, विवर.,विमृश P.अवेभमा -पया-सोच 10. M IREx, adv. सर्ट, भसंज्ञपं, व्यक.-IVE, I निर्णी 1 P, निमि.,परि . 3.अनुबन सूचक, पोतक... 1A, BPL 10.A, अधिष् 4Pl arwAYE, 9. ६. निराक ए. ३७desid. (जिसने ), 4 निश, साथ, . Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ प E +P, भाभव-लोक-14 10.1 RIP, भनि-परा-1, तिर पाया -ATION, . परीक्षा-वर्ण, विचार:-रमणा, निरूपणं, 2P, प्रत्यादि-P/I-RINCE, विशिवती भनुसंधान, भोजन: 2 निरीक्षण, भालोचन, पः, प्रकर्षः, भाताया, श्रेष्ठता समिता संप / दम,भक्षा- "indiatel..' व्यवहारदर्शन. -ER, beauty' पसंद. गुणोत्कर्षः, गुणविशिष्टता प्रकर्षक 8. परीक्षक पचास्का अनुयो , प्राधिकर. गुणः, गुणवत्ता, परभागः, सस्कटगुपBENOY, EXAMPLE उदाहरणं, निदर्शन, दृष्टांत tor e.' उत्कर्षः, &c. 2 देकर महाराज:-भाग:: HENT,.वि. यथा, तथाहि.2 आदर्शः, प्रमाण; follow an .' शिष्ट, उत्कट, उत्तम, श्रेष्ठ, परम, अन, वरेण्य, प्रशस्य- .. अनुक 80, प्रमाण मन् 4 A, पद्म अनुगम् 1 P. तम, प्रवर, गुणवत्, सारवत, गुणोपेत; okt. by पर पदमनुविधा:30, (पदमनुविधेयं च महतां). -Ex- विशेष-in comp., and by words like अषमः, EMPLARY, a. प्रमाणी-आदर्शी-भूत, दृष्टांतयोग्य, प्र. पुंगमः, व्यापः सिंहः, शार्दूल:, :, प्रकांडः, उदः, ता. माणयोग्य. 2 प्रसस्य, श्लाघ्या अनुकरणीय-करणाई. बजः, मतक्षिका, मचर्षिका, in eomp.3 पात्रविशेषः । -LY, ado: प्रमाणवत्, प्रमाण मिव, नटांतरूपेण, अनु- 'e. receptacle'; 'e. cow' गीमतलिका, गोतमजः, करणीयतया. -EXEMPLIFY, ... उदाह 1 P, | गवोदः, गोप्रकांडः, &o.; 'e. man'पुरुषर्षभः, पुरुषदृष्टांतेन स्पष्टीक 8U or प्रकाश c. or प्र-दृश् . | सिंहः, &c. - LEN'TLY, adv. सुच, उत्तम, मु pr." -ICATION, 8. उदाहरणं, निदर्शनं, उदाहरणेन | ExCEPT, V. 1. वृज् 10, परिवृ, अप-वि-हा 3P, स्पष्टीकरणं. त्यज् 1 P, अपास् 4U, मुच् 6 P. 2 व्यावृन् . EXANIMATE, a. निर्जीव, विचेतन. 2 निरुत्साह, भ- (a rule &c.), संकुच् 1P or c.-prop., प्रोत्साह. -ING, वर्जयित्वा, विहाय, मुक्त्वा, अंतरा-अंतरेण EXASPERATE, V. 1. प्रकुप् ., संक्षुम् ., रुष् ., (with acc.), विना (with aco., instr., and abl.), क्रुध् ०., सं-रभ . (रंभयति ), क्रोधं उद्दीप् . -ED, ऋते ( with abl.); oft. by वर्ज, व्यतिरिक 6. प्रकापित, संरग्ध, जातामर्ष, इद्धमन्यु, प्रदीप्तक्रोध, comp. ; गौतमीवर्जमितरा निष्क्रांताः (8.4), 2 संक्षन्ध, प्रक्षोभित. -ION, . प्रकापणं-नं, सरंभः, क्रो- यदि न. -ION, . वर्जनं, विवर्जन, हाम, त्यागः, धोदीपनं. अपासनं; with the e. ot; Sea ( prep. ). EXCAVATE, V... उत्खन् 1 P, निर्मिद् 7 Por c., above.2 अपवादः, व्यभिचारः; 'rules have e.विद 10. -ION, 8. विदारणं, उत्खननं. 2 खातं, गर्त: 'उत्सर्गाः सापवादाः 'as general rules are तो, रंधे, बिलं, मुषिरं; 'e. underneath the linited (in scope ) by e.s' अपवादरिवोन्सगोंः ground' सुरंगा. -or, s. खनकः, खातकृत् m. $541199: (K. 11. 27'); that saying has EXCEED, V. . अति-12 P, अति-क्रम् 1 U, 4 P; no e. s' अव्यभिचार तदूषः (K. v. 36.), इति स सत्कारो मनोरथानामप्यभूमिः (S. 7) 'e. ed even लोकवादः न विसंवादमासादयति ( Mallinatha): my expectations'; अतिच-गम् 1 P, लंघ् 1 A, 'counter-e.' प्रतिप्रसवः, (तृमकाभ्यां कर्तरीत्यस्य प्र. 10; Ses BEYOND also. 2 अति-शी 2 A, अति-भू तिप्रसवः S. K. ). 3 वर्जनीयं, वयं. 4 दोषः, वाधा1 P; See EXCEL. -ING, a, अतिशयिन्, अतिरिक्त, धा, अपवादः ; ' takee.'. दोष प्रा 9P, (मात्र दोष अधिक, अतिरकिन्. 2 अत्यंत, परम, पर, भूरि, सु pr., ग्रहीष्यति कुलपतिः 8. 3); See OBJECr. -IONआत pr.3 'e. man's power' अतिमानुष; 'e. ABLE, a. बाध्य, परिहरणीय, वय. -IONAL, a.भ. written orders' आज्ञापत्रमुबंधयन्. -INGLY, साधारण (गी.), असामान्य, अपवादभूत, भलौकिक adv. अत्यतं, मितांत, एकांततः, अत्यर्थ, निर्भर, प्रगाढ, (की ); 'e.-ly sharp' अनन्यसाधारणं पटुः. सुतरी, नितरी, प्र-नि-काम, सातिशय, अतिमात्र, अतीव, ExcERPT, .t. उद्- 1 P, निई, संकल् 10 (कलयअति-मु-pr. -ExoEBS, 8. उत्कर्षः, गाढता, बाहुल्यं, ति); 'e. passages' चूर्णीक 8 U. -ION, 8. Tप्राचुर्य, उत्सेकः, अतिशयः, उपचयः, आधिक्य, अति- द्वारः, उड़तभागः, निहोर, चूर्णिः रंकः, उक:.2 पौमसत्य, पुनरुकता. 3 मर्यादाति- EXCHANGE, ... वि-नि-मे 1A, प्रतिदा 1 P,3U, नामः, अतिक्रमः, अत्याचारः, असंयमः, अपरिमितता. (तिलेभ्यः प्रतियच्छति मापान ), प्रतिपण 1 A, व्यातिन -IVEja. भत्यंत मत्यधिक, अन्यर्थ, अतिमात्र, म., 1P, परिवृत 0.3 'e. oivilities' सत्कारविनिमय गाढ, पर, परम, सतिशय, निर) उत्कटनितांत, का 'bye. ing clothes' वेषपरिवर्तनेन-यंतिहारणा अपरिमित एकांत अतिरिका, अतिमुक मी gen. by अन्योन्यसभित्रदा (Mal. 1) — whoded: सु-भनि- AILx, advभन्यत, सु-अवि-pr., glances with each other'.- विनिमयः, परितीब, बलवा See above.... . . (री)वर्ती, परिवृत्ति, परिवर्तन, नैमेयः, मि(विजया Exorभाविशी -अप-अधरी-80, परिदाब, प्रतिवान-पणन, व्यतिहार: otta by न्य विशि विरव-विशिम pes with abl. ot | प्रति in comp.; 'e. of tavous भोग्योपकार person) प्रतिमा 10, 4 दिन Path.by | 'e. of looks'. भन्योन्याटिपाता, पासबकोपाल Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tos of blows ' प्रतिघातः; in e. for ' विनिमयेन, | ExooGITAYE, v. . विस् 10, परिहा .; Sis Oox'व्याहारण, प्रतिदानेन. 2 भांड-द्रव्य-विनिमयः. 3 श्रे- SIDER. -TON, 8. चिंतन, परिकल्पन. .. विचत्वर ExCOMMUNICATE, ... (समाजात् ) बहिष्कृ8U, EXOREOVER, S. राजधनागारं, राजस्वकोषः : ' chan निराक, अपास् 4 U, भ्रंश , प्यु ., अपांकीक; 'one cellor of the e.' कोषाशिः , कोषावेक्षकः. e. ed' भवकिपः, बहिष्कृतः. -ION, 8. बहिष्कारः, Excrez, ... राजदेयकर-शुल्क-निरूप 10 or निर्ध अपनियत्व. "10 or स्था . (स्थापयति). - . राजस्वं. करः, शल्कं. EXCORIATE, V. त्वच-चर्म-उल्लिख 6P or नि-MAN, s. करनिरूपकः, शुल्काधिकारिन ॥., कराध्य- धृष् 1 or कृत् 6I" or छिद. 7P, निस्स्वर क्ष:, शुल्कमाह कृ8 U. -ION, . त्वक्छेद:-भेदः, चर्मक्षति /-वि दारणं-रलिखन-पीडन ExOISION, 8. उच्छेदः, कनेनं, उत्पाटन, उद्धरणं, बि - ExCORTICATION, 8. निस्त्वचीकरणं. माश:. EXCIPESCENCE, 8. गंउः, विस्फोट:, दीफ:: • fleshy EXCITE, .t. रचिज .. प्रकृप् .. सं-वि-क्षुभ .. e. 'अधिमांस, मांसपिंडः. उत्-सं-तप्., उद-दीप् ७. उद्यज़ 10. उत्था . (उ- ExcRETE, t... उत्सृज़ 6 P. उच्चर ., निःम .मस्थापयति ), प्रोत्सह ८., प्रचुर 10. बुध क.. प्रवृत ७.. सं- लान्सग कृ8 U. -TON,-EXCHEMENT, s. विष्ठा, धभ 10 ( feelingske.), 2 जन . (जनपति ), स्वार:. टाकत.uth. Hi: Nme DINA. In उत्पह, प्रबधू ७. my curiosity is the more i nd urine' निण्मत्रं, मत्रपरीषं. -AL, U. उच्चरित, e. ed' इदगधिकतरमुपजनितं मे कौतुकं ( Ka. 131); . 'with anger e. ed' संजातामर्ष, उद्दीपितकोप ; oft.i ExCRUCIATE, E... अत्यतं व्यथ . (न्यथयति) or by dat. with or without भू; - his speech e.. बाध् 1 A or संतप् 1 P or c., प्र-मथ् 9 P. -ING, ed laughter' तद्वचो हासाय बभूव ; See LEAI) (1. ममच्छिट्-स्पृश , अरुंतुद, प्रमाथिन्, अनिव्यथाकर to. -ABLE, . कोपन, उजनीय, सुलभकोप, क्रोधि । (री 1.), अतितीव्र, नितांतकठिन. - 10s, s. तीव्रल, शीप्रकापिन्. -ATION, - MENT, . उत्तेजन, उतापः , उत्थापनं, प्रकोपः, उद्दीपनं, संतापः-पनं, सं- वि-. EXCULPTE, . 1. ( दोषात-अपराधात ) वि-परि-शुध भोभः, सरंभः, चिनाद्वगः, चिताचापः, मनस्तापः, को ..वि-मच GP or c.. निषाकृ8 U, दोष परि-प्रपांदीपनं. -2D, H. संरब्ध, प्रकोपित, बुध, उनोजत. मज Por क्षल 10; - he e. ed himself' जातराष, इमन्य, संतप्त ; सं-वि-क्षाभित; · in an e. आत्मानं दोषमुक्तं चकार. -21, H. निदोष, निरपराध, mood' क्रोधावेशन; रोषवशं गत. 2 उत्पन्न, जात. दोष मुक्त, विशुद्ध. -ION, s. दोषशोधनं-मुक्ति 1., अ. जनित. -ER, 8. उदीपकः, उत्तेजक :, संक्षोभकः । पराधक्षालन-मार्जनं, &e. -Ony, u. दोषप्रमार्जक-मोEXCLAIM , .i. आ-उत्-क्रा 1 P, उच्चैः पुष 10,ता- चक. दापक्षालन (ना/.). रस्वरेण व 1 P, आ-रद 1 P, उच्चैः उदीर c. -Ex- ExcURSION, 3. पर्यटनं, भ्रमणं, विहारः, विहरणं. 2 P CLAMATION, S. उत्क्रांशः, आरटन, घोषण-णा, उच्चः । पयत्याग:-ग्रंशः, मागोतिक्रमः, विचलन, उत्क्रमः.3 स्वरः, उगारः; 'e. of joy'हांनस्वनः, हर्षाद्वारः.. अभिद्रवः, आक्रमः, आपात:. EXCLUDE, V. 1. नि-प्रति-विध 1 P. नि-अवरुपए, ExcURSIYE, . भ्रमणशील, त्यक्तमार्ग. 2 सर्वतो नि-., व्या-वृत् ., (तृ शब्दः पूर्वपक्षं व्यावर्तयति S. धाविन्. B.), बाध् 1 A, निरस् 4 U.2 बहिष्कृ8 U, निःस ExctsE, V..क्षम् 1 A, मष् 1P, 10, सह 1A, c., निष्कस् ., निराक, अपानु 6P, व्यतिरिच तिज desid. (तितिक्षते).2 दोषाद् मच् . or शुध; ora 3 वृज् 10, त्यज् 1P, वि-अप-हा 3 P, मुच 'e. a person' दोष-अपराध-क्षम् (with gon.); 0P, अपास 4 U. -EXCLUSION, s. निषेधः, व्या- 'e. a fine ' दंड अवमृज् 6P or मुच् 6P; 'e, बर्तन, व्यावृत्ति f., व्यतिरेकः, बाधः-धा. 2 निराकरण, oneself ' अप-व्यप-दिग् 6P, उतरंदा 3U, अपनिःसारण. 8 वर्जन, व्युदासः, हानं ; ' to the e. of' देशं-छद्म-कृ8 U, आत्मानं विमुच्च c.; • e. ing myविहाय, मुक्त्वा, अतिक्रम्प, उज्झित्वा. -ExcLU ___self on the ground of head-ashe' शिरःशलSIVE, a. व्यावर्तक, निषधक, निवारक, बाधक. 2 अ- स्पर्शनमादिवान् ( D. K. II. 2); 'e. me' प्रसीनन्यसाधारण (जी.); अनन्यसामान्य, अनन्यभुक्त: दतु भवान्. -8. अप-ज्यप-देशः, उत्तरं, निमिर्ग, छल, 'e. of 'निहाय, वर्जयित्वा, मुक्त्या , हित्वा, रहित-हीन.in छान् ॥., विमोचनहेतुः. 2 दोषक्षालनं, पापशाधन, vomp.; See EXCEPT. -1Y, adv. अनन्यसाधारणं, क्षमाप्रार्थना; oft. by हेतुः; 'under the e. of कैवले, अन्यव्यतिरकण; I am e. thy servant' illness' अस्वास्थ्यंहतोः, अनामयापदेशेन. -LESS, भी तवानन्यसाधारणी दासः ( M. 4). -NESS, s.. . निरुत्तर.2 अक्षतव्य. अनायसामान्या भुक्तिः | EXECRATE, p. t. शापू 1.0, आy , गई,1, Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 A, अभिशस् 1 P. -ION, S. शायः, आक्रोशः, See ATTEMPT. 2 भायासः, श्रमः, परिश्रमः, कामअभिशंसनं.-EXECRABLE, a. गी, गर्हणीय, अधम, क्लेशः आयासः नीच; See ACCURSED. ExFOLIATE, V.i. परिपट 8.P, विगल् 1 P. . EXECUTE, O... अनुष्ठा' 1 P, सं-नि:-पद ८., कृ EX LATE, V. 1. उद्-गृ 6P, उच्छस् 2 P, निवस, ड8 U, वि-धा 3U, आ-घर 1 P, निर्व., साधू 5P क्षिप् ( P, उपम् 1 P, निर्मम् 6P, उदीर., मिर्गम or c., निर्दृत c.; 'e. thy business' स्वानयोग c. (गमयति), प्र-वा 2 P, निष्क 6 P, उनम् 0.2 म शून्यं कुरु. 2 2 P, व्या-पद् .. प्राणदंडं-देहदंडं. (As water ) आ-पा 1 P, उच्छष c., आचम् 1P, 31&or 6 P, 43 10;' he was ordered to be e. बाष्पीकृ 8 U;" trees e. ing fragrance' परिमलीed' तस्य वध-देह-दंड आदिष्टः, वध्यतामसी इति आदिष्टं. हारिणः वृक्षाः. -ATION, 8. उद्वारः, निश्वासः, उच्छास:, : -ION,s. अनुष्ठानं, आचरणं, विधान, करण,संपादन, नि उच्छसितं, निर्गमः, उद्वमनं, उत्क्षेपः. 2 बाष्पः, धमि- ' अति-सिद्धि f., निर्वाह:-हणं. 2 घातः, हननं, हत्या, का, धूमः. 3 बाणोदमन, धर्मादारः. व्यापादनं, वधः; 'place of e.' वध्यस्थान-भूमि/ EXHAT'ST, t.. उत्-सं-जाम् ., आ-पा 1 P.2 शन्दी" sentence of e.' प्राणदंडः, उत्तमसाहसं.-JONER, 8. कृS U, निःशेषीक, सर्वसारं ह 1P, विरि 7 P or c.. घातकः, मातंगः, दंडपाशिकः, वध्यापरुषः, वधाधिकृतः. 3क्षि1P, . (क्षपयति), नश् ., व्यय-मयं-क, -IVE, . निर्वाहक, निष्पादक, विधायक, कार्यक्षम, 311-17 5 U; his wealth was o, ed in perअनुष्ठानाने युक्त, कार्यनिर्वाहक. -OR, 8. मृतलेखाधिका forning meritorious doeds' धर्मकर्माणि कुर्वतरिन् m., ( मृतस्य ) उत्तरसाधकः. स्तस्य धनक्षयः संजातः ( P. V. 1); 'who had eEXEGESIS, 8. विवरणं, व्याख्यान, व्याकरणं. - EXE od his whole treasure in gifts (charity)'fa:GETICAL, a. विवरणकृत, प्रकाशक. शेषविधाणितकोषजातं ( R. V. 1).4 खिद् ., कम 0. EXEMPT, V... मच 6P or c., मोक्ष 10, वि-अव- (क्रमयति), श्रम ., अव-सद् c., ग्लै c. (ग्ला-ग्ल-पयमृज् 6 P, वृज 1 P, 103; 'c. from fine' दंडादा- ति); • I feel e. el' क्रांतोस्मि, अवसत्रानि मे गात्राणि. ने क्षम् 1 A; 'o. from taxes' करादानं अन ज्ञा -21), . शाषित, विरिक, निःशेषीकृत. 2क्षीण, अप"U.-.,-EIN, R. मुक्त, वजित, हीन, रहित; oft. by चित. 3 श्रांत, लांत, खिन्न, अवसत्र, ग्लान. -ION, .. अ.निर, वि, वीत, गत, in comp.; 'c. froin prile' पिणं. 2 क्षयः, परिक्षयः, नाशः, व्ययः, भपषमः. गतावलेप, वातदर्थ, अगर्व, &c. e. from avarice' | खदः, श्रमः, कमः, ग्लानि .. अवसाद:, श्रीति-कातिनिलोभ, वितृष्ण, लोभरहित, &c. 2 अनायत्त, अवश. 1. -LESS, I. अक्षय, अनाश्य, अक्षय्य, अविनाशिन. -ION, s. मुले f., मोक्षः, वर्जन, रहतन्वं, मांचनं, | EXHIBIT, P. 1. प्र-दृश ., प्रकाश ., निर्दिश् 6P, अभावः; oft. by अ or अन् in comp.; अनबलेपः 'c.. प्रकटीकृ 8 U, प्रकटयति ( D.), व्यंजू 7 P or c., from pride,' दंडाभाव : ' e. from fine, ke. व्यनीकृ, आविष्कृ, प्र-म .3(On the stage) प्र. EXEQUIES, See OBSEQUIES. युज7A, 10, अभिनी 1 P; See Acr. -ER, . प्र. EXERCISE, 8. प्रयोगः, व्यापारः. अनुष्यान, आचरणं. 2 दर्शकः, प्रकाशकः. -ION, . प्रदर्शनं, व्यंजन, आवि अभ्यासः, निषेवणं, अभ्यस्तता, आवृति , चर्या. 3 व्य- | करणं, &c. 2 वृत्तिसाधनं, वृनि.3 अभिनयः, आवसाय:, उद्यमः, चेष्टा, उद्योगः, व्यापारः; bodily c.' विर्भावः, -TONIR, . युनिभुजm. व्यायामः, परिथमः; materials for taking e.' EXIILARATE, -ION, See DELIGHT. व्यायामोपकरणानि; 'military e.' रणशिक्षा, शस्त्रा | EXIORT, U... सोन्सुक या 1A or पार्थ 10 A, भ्यासः, युद्धाभ्यासः; ' shooting c.' शराभ्यासः, उ- उप-दिश् 6P, अनु-शाम 2P, प्र-सं-बुध 0.2 पासन; 'usual c.' नित्यकृत्यं. -... उप-प्र-यज आ-समा-धम ., प्रोत्सह ., प्र-चद् 10, प्रवृत् ०., . TA, 10, व्या-. 2 अभ्यस् + 3, (सदा) आचर यूज़ 10. -ATION, ४. उपदंशः, उपदेशवचनं, 1P, अनुष्ठा 1 P, आ-नि-सेब 1 A, अनु-परि-शील मात्मक प्रार्थना, प्रबोधनवावं. 2 प्रोत्साहनं, प्रेरणं, प्र. 10; आ-यस C., व्या-यम् c. c. soldiers'शिक्ष.. चादन, उत्तेजनं, प्रबोधनं. समाश्वामन, प्रवर्तन.-ATIVE, रणशिक्षा दा 30; 'e. oneselt ' व्यायम 1 P, उ -ATORY. ४. प्रबोधक, उपदेशक. -ER, 8. उपदेशकः, यम्, व्यव-सो 4 P, पेट-1A; व्यायाम-शरीरश्रम-कृ प्रबोधकः. 8 U.-..परिश्रम-व्यायाम-कृः 'e. ed with an | EXHULE, V. 1. (श) उत्खन् 1 P. -ATION, B... iron lab' अयोदंडेन श्रममकरोत् ( Ka. 76). उत्खननं. EXERT, V... नि-प्र-उप-युज7 A, 10, 'व्या- c., ExIGENCE,-Cr, 8. आवश्यकत्वं, अपरिहार्यत्व, भूव प्रवृत् c. e. oneself ' प्रयत् 1 A, चेष्ट 1 A, उद्यम् | श्यप्रयोजन-कार्य. 2 अवसरः, प्रस्तापः, समयः, काल 1P, व्यव-सी4 P, प्रवृत् 1 A.; 'e. one's utmost' 3 आपद्-विपद् /., संकट-कष्ट-समय:-काल:, विपत्सम-' यावच्छक्यं प्रयत्. - ION, s. व्यवसायः, उत्साहः, चेष्टा, | यः, कृच्छू, कष्ट:-टं, दुर्गति . . • व्यापारः, पटित कर्मयोगः, यत्नः, ज्यमः, उयोगः; ! ExLE, ... प्र- निवि-वस् ., प्र-नम् . (स्वदेशात) Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ HD . (18, म म , बहिष्क.. गि-म-वासः-सन, | EXPECr, . . भपेक्ष दिन , प्रमाणनं. ३ प्रजन, दूरसंस्थिति, विवांसमावधिः; / उदीक्षा प्रति-पा 6. (पालयति ) प्रतिन प्रता to go into B.' नज् 1P. (wait tor); I am e.ing my brother Kuari.भू 1 P, वृत् 1 A, विद्4A, अस् 2 P; भ्रातुरागमनं प्रतीके वर्म अवलोकयामि (Kahe) जन A, उत्पद् 4 A. 2 जी 1,प्र. 22.3 सखि एप त्वो प्रतीच्छति (V.j-REस्था 1 P, प्रकृत, भास् ? A. -ENCE, 8. अस्तित्वं, क्षिन्, अपेक्षक, प्रत्याशिन, आकांक्षिन्, समस्या. संचा, सत्त्वं, अवस्था, भाषः, सद्भावः, संभवः, वर्तनं. 2 -ATION, S. अपेक्षा, आशा, प्रत्याशा, उहीक्षण, भाजीवित, जीवन, वृत्ति, प्राण-असु-धारणं ; 'worldly | शंसा, प्रतीच्छा, प्रतीक्षा-क्षणं.-ED, a. अपेक्षित, आ8. 'संसारः, भवः. -ENT, a. सत्, विधमान, वर्तमान, कांक्षित, समर्थित, तर्कित 'un-s. call' भकिसाहाने. जीविनself-e.' आत्मभूः, स्वयंभूः. EXPECTORATE, ...(श्लेष्माण) उद्-ग 6P or Exri, . निष्क्रमः-मणं, निर्याणं ; अपक्रमः, अपगमः, निःम ., निष्ठि 1, 4 P. -TON, 8. निति , निर्गमः.2 ( In dramas) निष्क्रांत a.; 'exeunt | निष्ठीवनं, श्लेष्मोद्वार:. 'omnes' निष्क्रांताः सर्वे. EXPEDIENT, a. युक्त, उचित, योग्य, उपपत्र, उपयुक्त, EXONERATE, •. t. EXCULPATE, q. v. 2 HTC हित, हितावह. -. उपायः, कल्पः, साधनं, गति, अपनी 1 P or अवत. उपक्रमः, उपकरणं, योगः, गणः, षड् गुणा: 'sixe.s. ExORABLE, O. अनुनेय, प्रसादनीय, सांत्वनीय ; ' not -LY, adv. युक्त, उपपत्रं, यथोचित. -EXPEDIEN8.' निरनुक्रोश. CY,-CE, . औचित्यं, युक्तता, उपपति, उपयोगः, ExORBITANT, O. अमर्याद, अमित, अपरिमित, अति- हितावहत्वं. ' रिक, सातिशय, अतिमात्र, अत्यधिक See ExCES EXPEDITE, V. 1. वर . (त्वरयति ), शीघ्रं संपद 0. SIVE. -EXHORBITANCE,-0Y, . अतिरेकः, म or प्रवृत्c. or साधू c. or वि-धा 3 U.2 शीघं प्रेष्. र्यादातिक्रमः, उद्रेकः, भाधिक्यं. or प्रेर् c. -ION, . त्वरा, शीप्रता, क्षिप्रता, जवः,वे. ExOROTSE, V.i. (भूतं) दूरीकृ8U, निःसृ ., भू- गः, अविलंबः, शीप्रनिर्वाहणं, क्षिप्रकारित्वं.2 यात्रा, प्रयातावेशाद मुच् . -EXORCISM, 8. भूतापसारणं. णं, प्रस्थानं, यानं, अभिषेणनं, अवपात:; to send an ExORDIUM, . प्रस्तावः, वाङमुख, आमुखं, मुखबंधः, | .' सैन्यं प्रस्था . (स्थापयति ). 3 Enterprize, 'उपोद्घातः. q. v. -TOUS, . त्वरित, शीप्र-क्षिप्र-कारिन् , सत्वर, ExOTERIC, . साधारण (जी/.). अदीर्घसूत्र, अविलंबित, द्रुत, लघु. -TOUSLY, adv. ExOTIC, a. विदेशीय, विदेशज, अन्यदेशोद्भव, वैदेशिक | शीघ्र, सत्वरं, बुत, &c. (की.). EXPEL, ७.t. Exile, g.v.2 निष्कस् ., बहिष्क EXPAND, O... विस्तु ., प्र-वृध c., वि-तन 8U, प्र-वि- 8U, अपा-निरा-क, निःस., अपध्वंस् c., निy 5, मृ e. itself' व्याप 5 P, व्यग् 5 A.2 वि-वृ 9 U; See Drive, DISPEL. 3 (From society) 5U, प्र-वि-काश् ०., प्रपंचयति (D.). 3 ( As अपपात्रयति ( D.), अपांकीकृ8U. -LED, C.निflowers &c.) विकार ., वि-कस् C., भिटू 7 P or कासित.भवकृष्ट, अपध्वस्त, निधूत, धित.-EXPULd., स्फुट . वि-स्फुर . (स्फारयति ).-.. वि-प्र- SION, 8. अपसारणं, निष्कासन, निराकरणं; विवासन, स1P, प्र-वृध 1 A, pass. of roots above. 2 प्रवाजनं. विकस् 1 P, स्फुद 6 P, फुल् 1P, भिद् pass.; See | EXPEND, V.t. व्यय 10 (ज्यययात), उत्-विBLOSSOM; farvy 6 P; - whose boyhood gra- सज् 6P, त्यज् 1 P, विनि-यज् 1A,10, प्र-उपdually e. ed into youth ( manhood )'*9101- युज्. 2 क्षि1 P, 1 c. (भप्रयति), अप-धि 5 U, बनभित्रशैशवः ( R. III. 32); 'with his eyes क्षय-व्ययं-कृ8 U. -EXPENSE, EXPENDITURE, e.ed through joy' हर्षोत्फुलनयनः. 3 बिग्रंथ 8. व्ययः, विसर्गः, उत्सर्गः, त्यागः, विनियोगः 1.A.-EXPANSE, 8. प्र-वि-तान:, प्रसरः, विस्तारः, धनत्यागः-व्ययः, अर्थोत्सर्ग:.2अयः, अपचया अपहा"बाभोगः, (आभोगस्तपोवनस्य 8 1 ); in the e. र:.-IVE, बहुमूल्य, महाई-प, बाम्यया बहुभ्ययसाof ocean ' विस्तीर्णे सागरे, 'in this e. ot uni- ध्य, महामूल्य. -IVELY, adv. बंदुष्ययेन, बहुमूल्येन. Verse' मइति जगज्जाले. •ION, 8. विस्तारः, प्रसारः, EXPERIENCE, V... अमु 1 उप-भुर , मन वितति, प्रसरः, विस्तरः, प्रसरणं, व्याति प्रपंचः, 5A,पार 6P,आसद् ., शा9-0, विद्?P,परीक्ष विवरण. -vaan स्यापक, वि-प्र-सारिन्, विस्तारिन् 14.2 Suffer, q.v.- मनुभवः, परीक्षण, वेदन, विवत्थर, विक्षनर. • प्रतीति/., ज्ञान, बोध, भोगः, अकि बहुदर्शित्व, SAPATTATE, . i. Enlarge ( upon ), g. r.2 अनुभवजन्य ज्ञान, बुद्धिपरिपाक.' अभ्यास, भावपरिश्रम् 1,4P.. . रणं. -D, .बहुविन अनुभविन (नीमादSEARNATE, Sen Exa श्वन (10) पारगतमक प्रकिया मामा Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - - +Hamane.fencher (ot the art) दुस- EXPLORE, ..अम्बि 4P, निकम 10, मु.10 प्रयोगोहिम (M.1). -EXPERIMENT, . प्रयोगः, । निरीक्ष 1A, अनस-या 30, भाएं 10.-Arzos,... परीक्षा-क्षण, अनुभव:.-... परीभ 1A, अनुभू 1 P; अन्वेषणं, निरूपणं, मार्गण, विज्ञासा. -RR, भनोट. प्रमुज7A,10. -AL, 4. अनुभवलन्ध-प्रात, अनुभू- EXPORT, V... विदेशंनी 1Por:-हि6P,बाहिद तिमूल.2 परीक्षक, परीक्षार्थ कृत. -ALEx, adv. प्रेर. or वह 1P or c.-8. निर्यतं म्य-भोड. परीक्षणार्थ, अनुभूत्यर्थ. ३ परीक्षापूर्व, अनुभवेन-भवात -ATION, 8. विदेशनयनं, निर्गमनं. -FR,PALIST, .. परीक्षक.. EXPOSE, V... ( lit.) उच्छद् 10, अपा- ७, विकEXPERT, a दक्ष, प्रवीण, पद, विश, निपुण, चतुर; विट- मीक 8 U, प्रकाश् ., प्रदश् 0.2 व्यकी, प्रत्यक्षीक, rin comp.; विपक्षण, विशारद See SKILFUL. आविष्क, सत्यस्वरूप आविष्क: Se EXPLAIN also. -LY, adv. सपाटव, सकौशलं. -NESS, 8. पाटवं, 3(Make liable) पदं नी 1 Por 8 U, स्थान कौशलं, नैपुण्यं, दक्षता, लाघव, विज्ञता, विदग्धता, &c. आस्पदं क; 'e.ed yourself to trouble' भवात्मा EXPIATE, V. 1. वि-सं-परि-शुध् ., निष्क 8 U, निरा. क्लेशस्य पदमुपनीतः (S. 1); 'e.ed to the charge कृ, शम् .. (शमयाति), अपानुद् 6P, प्रमृज् 2 P of cowardice' कातर इति वाच्यतां गतः-दोषयात्र or c., प्रायमिन पू0 U or मुच्छ. or शुध् ., पापनि- जातः 0.ed to hundreds of calamities'.प. कृति कृ. -ION, . शोधन, पावनं; प्रायमित, पाप- सनशत शरव्यतामुपगताः (Ka. 107); 'e. to conनिष्कृति f-माशन-विशुद्धि-क्षालनं-मार्जनं, शुद्धिः. tempt ' तिरस्कारस्थान का 'e. to the sun' भा. -ORY, a. पावन, पापनाशक-शन,अघमर्षण (णी f.), तपे दा 3 U or शुष c., आतपाय उज्म 6 P; 'e. tor विशोधक, पापन्न (घी ). sale' क्रयार्थ प्र-स.-ED, a. अनाच्छादित, अनावEXPIRE, V... निश्वस् 2 P, श्वासं उक्षिप् 6P त, &c.; 'e. for sale' क्रय्य. -ITION, विवरण, or निर्गम् c. (गमयति ). 2 उद्-ग 6 P; See व्याख्यान, प्रकाशनं, स्पष्टीकरणं.-ITOR, B.विवृतिकारः, EXRALE. -... प्रणान् हा 3 Por त्यज् 1P, वृत्तिकारः, व्याख्यातृ m., अर्थप्रकाशकः. -URE, . वि. मृ 6 A, उत्क्रांतवायु ३. भू, उपरम् 1 P, संस्था वृति f., प्रदर्शनं, प्रकाशनं, व्यक्तीकरण, स्वरूपाविष्कर1A; See DIE. 2 समाप pass., अवसो pass., नि- 4; 'e. to heat' आतपलंघन (8.3). वृत् 1A, विरम्, अवसद् 1 P, क्षि pass. - ATION, EXPOSTULATE, U.. प्रत्यादिश् 6P, (अपथात् ) -Y, . प्राणत्यागः निश्वासः-सन, उपरमः.2 निवृत्ति व्यावृत् c., निवारयितुं-नियतं उद्यम् 1 P or प्रयत् f.. समाप्ति f., विरामः, अत्ययः, क्षयः, अंतः, अवसाने, 1A, See DISSUADE. -ION, 8. प्रत्यादेशः, निवर्स. शेषः, विच्छेदः. -ING, a. कंठगतप्राण, आसन्नमृत्यु, नवाक्यं, निषेधः, निवारण, प्रबोधवचनं. मुमर्ष. . EXPOUND,-ER, Sec EXPLAIN,-ER. EXPLAIN, V... व्या-ख्या 2 P, व्याचक्ष 2 A, निरूप् | EXPRESS, a. व्यक्त, स्फुट, परिस्फुट, सुप्रकाशा, भित्रार्थ, 10, विवृ 6U, यत् ., व्यंज 7 P or c., स्फुटी-वि. असंदिग्ध; ' in e. terms' भिन्नार्थ, स्पष्ट.2 विशिष्ट शदी-कृ8 U, व्या-कृ, प्र-वच् 2P, प्रकाश् ., स्पष्टीकृ, -8. (Messenger) जंघाकारिकः, जाषिक:.25. प्रबुध् c. 2 वर्ण 10, कथ् 10, प्रवद् 1 P, प्रकृत् 10. घालः, अतिजवः, प्रविन्-वेगिन् m., जवनः, न्वरितः, -ERA व्याख्यातृ., प्रकाशकः, प्रवक़ m., वादिन् | तरस्विन् m. -... व्यंज 7 P or c., आविष्क 80, m.-EXPLANATION, S. व्याख्यान, विवरण, व्याकरणं, प्रश् ., सूच् 10, पुत् ., प्रकटीक, निर्दिश 6P, प्रकाशन, स्पष्टीकरणं, विवृति , निरूपणं. 2 समाधानं. लक्ष् 10, प्रकटयति (D.). 2 व 2P, उपर.., शोधनं. -EXPLANATORY, a. अर्थव्यंजक-योनक उदीर c., कथ् 10, शंस् 1P, यद् 1 P, उदाह 1P, प्रकाशक, वाचक, विवरणकृत्. ध्याह, आ-नि-विद् ., ख्या 2 P, प्रकाश् ., ., ExPLETIVE, . पादपूरणं, वाक्यालंकार:. ज्ञा . ( ज्ञापयति ), अभि-धा 30%; ''e. onesell' EXPLICATE, Soe EXPLAIN. मनोगतं शंस, वाचं उदी; 'e. by gesticulation' EXPExcm, a. स्पष्ट, व्यक, परिस्फुट, भिन्नार्थ, सुप्रकाश. नद 10, निरूप् 10, सून्, अभिनी 1 P.3 निष्पीड 10, -Lx, adv. व्यक्तं, स्फुट, स्पष्ट. निष्कर्ष 1 P, निर्दुह 2, नि: 1 P.-ION, S. व्यं. EXPLODE, V.i. महाशब्देन विद-विभिद् pass., महाश- जन, प्रकाशन, बोधन, भा-नि-वेदन, ज्ञापनं, भाविष्क भरपूर्व स्फुद P, विदर् 1 P.-.t. कर्कशनिस्व- रणं, कथन, उदाहारः-हरणं, स्यापनं.2 निष्पीडन, मिनैन निद 1 PORअसंतोष c. or सूच् 10.2 निरस् । कर्षण.3 पदनं, भास्य; he had a smiling e.' 4U, बंड 10, विलुप ०., अपा-78U.-EXPLOS- हास्यवदन आसीन्, 'wore an angry e.' कुर्मन, ION, ...सशब्दभंगा-स्फोटम, महाशम्दपूर्व विदारणं. इव बभौ.4वचन, उक्तिवाक्य, पदं अन्दर -EKHOSAVa, a. श्रीपदान, विदारणशील. n., वान्, 'authoritative e.' भाषचन, प्रमाण ExProrry . पराकमा भवदातं कर्म, भाभयं-अकुत-कर्म, | 50तिf., मार्ग, पद्धति-सरणि f. -xole.ent, व्यक, परिस्ट, भिनार्थ. -IVE, Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 188 ) as, सूचक योतक, अrates, in, et 2 साथै, साकूत, पूजार्थ, अर्थवत् -IVEI/S; ad०. सार्थ, साकूत. 2 स्पष्ट, सुव्यक्तं मित्रार्य, परिस्कूट, ध्यंजकतया. IVENESS, 3. व्यंजकत्व, अर्थवत्ता, साकूतता. GPUGN, v. ८. (दुर्ग) लंघू 1A, 10, वशीकृ 8 U, आक्रम् 1 U, 4 P, वि-जि 1 A. BhxcPUNGE, . . विलप् ०., या भप-मृज् 2 P or o., व्यामृ 6 Por o, उच्छिद् 7 P, विमन् c. :- ExPUNCTION, 8. वि, लोपः, व्यामर्षः, उच्छेदः, नांश:EXPURGATE, .पू 0 कुशधू 0 पवित्रीकृ 8 U-ION, 8. पावनं, शोधनं. -ORY, . पावक न. Exaurerry a अत्युत्तम विशिष्ट, उत्कृष्ट, परम ' See Onorc e beauty' अतिमनोहर - अतिरम्यं-लावण्यं; 'o delight' परमानंद: 2 सूक्ष्म. 3 तीक्ष्ण, तीव्र, उम्र ( of pain). -Lx, adv. परमं, उत्तम, अति-परम- in comp. -NESS, 8. विशिष्टता, समता, &c. ExsxccATE, .. शब् ., उच्छुष् c.; See DRY. -ION, 8. उच्छोषण, शोषः - IVE, . शोषक. ExTANT, . विद्यमान, उपलब्ध, वर्तमान. EXTEMPORARY, -RANEOUS C. तत्क्षणकृत, अि तितपूर्व, भयत्नकृत, अकल्पितपूर्व. 2 प्रस्तावापयुक्त, स मयोचित.-LY, ExTEMPORE, adv. पूर्वचितां विना, अयत्नपूर्व, पूर्वकल्पनां विना. EXTEND, . ८. तन् 8 U, विप्र ; विस्तृस्तू 5, 9U . or o., प्रसृ C., आ-यम् 1 P, वृध् , दीर्घीकृ 8 U, प्रथ् 10. 2 प्रदा 3 U, वितृ 1 P... वितन्- विस्तृ pass. व्याप् 5 P; म हद्द 1 P, आयम् pass. प्रसृ-सृप् 1 P, प्रथ-वृधू 1 A, वृत् 1 A; the age of man e. ed to 10,000 years' दशसहस्रवर्षायुषी नरा आसन्; '०. as far as ex. by art with abl. or in comp.; 'whose sovereignty of the earth e. ed as far as the sea ' आसमुद्र क्षितीशानां ( R. 1. 6 ) - ExTENSION, 8. विस्तार, वितति, विस्तृति f., भा, यामः, प्रसारण, प्रसरः, व्याप्ति f., विस्तीर्णता. 2 वृद्धि f. प्रपंच: विपुलता. ExTENSIVE, 4. विस्तीर्ण, विपुल, मधुर, विशाल, पृथु, आयत, असंबाध, महत्. 2 व्यापक, ब्यापिन. - Lx, adv. बहुशः, प्रचुरं, अतीष, आर्तिमा बाहुल्येन भूया. - NE88, 8. विस्तार:, &0. ExETENT 3. विस्तार:, आयाम:, आभोगः, विशालता, आयति f., परिणाह: 2 परिमाण, प्रमाणं ; 'the city is 100 yojanas in e.' विस्तीर्णा योजनशत (पुरी); ' to a grant o' भविमात्रं, अतीव; 'to some e. "क्रियुतान्यं स्तोक, ईषत, मनाक; to such o. ' पतायत, इसव ' to the fullest ०. ' सर्वाशन, सर्वथा; 'to what e.' कियत्प्रमाणं कियत्पर्यतं. NATE .. maoiate, q. v. 2 लचयति (D), कम 10, हस्, अपीक 8, लचूक राम् 6. ( शमयात ); क्षण 100% 2P. (crime &c.).TON, 8. उपसर मधूकरण 3 पापमानं-मक्षालन. EXTERIOR, a., ai:44, kina; gen. ex. by बहि: in comp. 8. बहिराकारः, बाह्याकारः बाtrai. 2 बाह्यभागः, वहिदेश:-भागः. EXTERMINATE, -ION, See ERADICATE,-ION. EXTERNAL, . बाह्य, वहिर्भव, वहिः स्थित-वर्तिन् बहिः in comp. ; 'without o. aid' विना बाह्यसाधनं, बाह्योपाधि विना. - Lx, adv. बहिः, बाह्यतः • EXTINGUISE, . . निर्वा ०. ( वापयति ); प्र-चप-शम् c. ( शमयति ) ( as thirst &o ) 2 वि-नश् ९०, विलुप् ०., अव उत्-सद् , उच्छिद् 7 P. -ED, Ex. TINCT, . शांत, निर्वापित, निर्वाण 2 नष्ट, उच्छिन लुप्त, निर्गत, क्षीण, अवसन्न, निवृत्त; is family be. came e.' स निर्वशेो जातः; ' almost e. ' निर्वाणभूयिष्ठ; ' to become o. शम् 4 P, निर्वा 2 P. -MENT, EXYINCTION, 8. निर्वाणं, निर्वापणं. 2 उच्छेदः, विलोपः, विनाशः, संहारः, क्षयः 'final e. ' निर्वाणं; मोक्षः 'o. of family' कुलोच्छेदः, निर्वेशता. EXTIRPATE, See ERADICATE. ExTOL, v. . वर्णे 10, कृत् 10, प्रशंस् 1 P, श्लाघ् 1 A, स्तु 2 U, प्र-विख्या 2 P; See PRAISE. -LER, 8. प्रशंसकः, स्लावकः • Exronr, ०.८. बलात् अन्यायेन आदा 3 A or ग्रह 9 P, दा . ( दापयति ), आह ., निष्कृष्] 1 P, बाधि ग्रह; बाधू 10, उपपीड 10. ER, IONER, S बलेन परस्वापहारकः, बाधकः, औषधिकः, उपपीडकः, उपविन् m. -ION, 8. बलादादानं, अन्यायेन परस्थापहरणं, उपद्रवः, बाधः-धा, बलात्कार, विश्व: 2 हठः, बलं; ' by e.' बलात्, अन्यायेन, प्रसभं, प्रसह्य. EXTRA, C, 8. अधिक, अतिरिक्त, अति pr.; ( in comp.) ex. by व्यतिरिक्त, भिन्न, अधिक, अतिरिक्त. EXTRACT, .८. निष्कृष् 1 P, भाक्वष्, निः-उद- 1 P, उ मह 9 P; निर्दह 2 U, निष्कुष् 9 P, नि:-सं- पीड् 10 ( by squeezing ); निर्गम् c. ( गमयति ), उत्पद् c. -s, रसः, निर्यासः, निर्यूहः, कषायः, निष्कर्षः, उद्धार: 2 सारः, संग्रह, संक्षेपः, उद्धृतभागः, निष्कर्ष:, पिंडित भाग : -ION, 8. निष्कर्ष:-पेणं, उद्धरणं, तिहणं. 2 कुलं, वंश, उत्पत्ति, अन्वयः, जन्मन् , संभवः, उषः; ' of high e.' अभिजात, महाकुल, कुलीन; ' of royal o. ' राजवंश्य, राजकुलप्रसूत. EXTRA - MUNDANE, 4, अतिसंसार लोकवा EXTRA JUDICIAL . व्यवहारविषयातिकांत. EXTRANEOUS, बाह्य, बहिर्भव. 2 मित्र, असंगत, व्यतिरिक्त, विदेशीय, भ EXTRAORDINARY, असाधारण (णी/-) तर, असामान्य, अलीकतामा, पूर्ण, अद्भुत, चित्र, अदृष्टपूर्व, विरूक्षण, भावर्य, x, ade अपूर्व अनु Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ चित्रे. भार्यात लोकोत्तरता. EXTRAVAGANT / अविमुक्तहस्त, व्ययशील, अमितव्यय, भतिव्यमि 8 अनियंत्रण, अमर्याद rutton मर्यादातिक्रान्तिमयोद. -Y, adv. अतिष्ययेन, मुक्तहस्तेन 3 अतिमात्रं, सातिशय, अमितं. - EXTRAVAGANCE, 8. अति-अमित ध्ययः, मुक्तहस्तः, धने त्सर्गः व्ययापरिमितता. 2 मर्यादातिक्रमः, भ तिक्रमः, अतिशयः, अमितता, अत्याचारः, नियमोल्लंघनं. EXTRAVASATED, 4. शिरा-नाडि - बहिर्गत. -ExTRAVASATION, 8. (Of blood) रक्तमोक्षणं, रक्तनिर्गमः. EXTREME, . पर, परम, निरतिशय, अत्यंत महत्, अति pr; 'e limit '; परमावधि: 2 बाह्य. 3 अंत्य, अंतिम, शेष in comp. -8, -ITY, 8. परा कोटि:-काष्ठा, अत्यंतता, अनिभूमि, परमावधिः, अतिश यः 2 अंतः तं पार, पर्यंतः, अयं, प्रांतः, सीमा, अवधिः, उत्तमावधि: ' this is the o. of delightful things' इयं प्रीतिजननानां सीमांतलेखा-परिसमाति:अवसानभूमि: ( Ka. 124 ) ; "es are ever bad ' अति सर्वत्र वर्जयेत्. 3 विषमावस्था, अतिकृच्छ्रे, अत्यंत क्लेशः दुःखं दुःस्थिति, दुर्दशा, कष्टावस्था. - Lx, adv. अत्यंत. अतिभृशं ; See EXCEEDINGLY. ExTRICATE, ०.८. उ. 1P, मुच् 6P or c., मोक्ष् 10, परि-, 1 A, रक्षू 1 P, सं-उत्-नि:- c. -ION, s. उद्धारः, विमोचनं, मुक्ति, मोक्षः-क्षणं, निस्तारः, त्राणं, रक्षणं. , EXTRINSIC, AL, . बाह्य, बहिर्भव, असहज, आगंतुक ( की f. ). -ALLY, ado. बाह्यत:, असहजं. EXTRUDE, v. t. c.; See DRIVE. EXTUBERANCE, 3. अधिमासं, गंडः, स्फोटः, वयथु:. EXUBERANT, . प्रचुर, बहुल, समृद्ध, स्फीत, परि पूर्ण, उद्रिक्त, अतिरिक्त, भूरि, पुष्कल, उत्सिक्त. -LY, adv. प्रचुरं, बहुशः, बाहुल्येन - EXUBERATE, 0. अचुरी 1P, वृध् 1A, समृधू 5 P. - EXUBERANCE, 8 प्राचुर्य, समृद्धि f.; स्फीति f, उद्रेकः, उपचयः, वृद्धि /, अतिशय, आधिक्यं; ' in o. of joy हर्षनिर्भरं. EXUDE प्रस्तु 2 P, स्विट् 14, 4 P; स्वेद इव प्रस्तु 1 P or निस्पंद 1 A. . . ( स्वेदं ) निःस्रु ०. or निःसृ c. 2 उद्- 6P उम् 1P, निठिव् 1, 4 P. -ATION प्रस्नवः, स्वेदः, स्वेदलाव: 2 लव:वर्ण, स्वेदन, निर्यासः, लाव: 3 निष्ठीवनं, उद्वारः, उइमनं. ExULOMRAT . . व उत्पक्ष 8 ; क्षण 8 P-10, 8. नोत्पत्ति, क्षतेोत्पादयं. Expre-शुद्र 1A pass, अन्यंतं आ1P or IP of 1 P. SANT, GT4P त्सिक्तः मर्यादित, देबंधित सगई, उन्मत सदपै. प्रमोद परमभवलेपः NG परमानंदः , Ex, do. प्रमोद, सोहा ExUTION, 8. निर्देश, भस्मीकरण. EYE, 8. चक्षुस्, विलोचन, नयन, अभि दृष्टि, सा. 2 (View) हि • in the e. s of the public लोकपट्या. 8 छिद्र. 4 Bud, q. v. ' corners of the o. ' अपा गः - गं, नयनोपांतः; 'mind'se. ज्ञानचक्षुः, समो ज्ञानं ' before one's a s' समर्थ, साक्षाव, मत्युक्ष क्षतः ; oft by पत्रयत्; before my very s पश्यतोपि मम; ' in my es ' मम दृष्टया, मा. प्रति - . . निरीक्षू 1 A, आ-भष-लोकू 1 A, 10, 1 P; See SEE; o pupil' तारा, कनीनिका, सा रका; 'e. boam' नयन-सृष्टि पात; 'e-drop ; जलं, बाष्पाबंदु:, अश्रु ; 'e-brow ' भ्रू, भ्रूलता .. 'e-glass ' उपनेत्र नयनंः 'o lash' पक्ष्मन्, hop ' e.-let, e.-hole ' गवाक्षः, छिद्र, रं; 'o. - lid' नेत्रनयन -च्छदः; 'o. reach ( shot )' चक्षुर्विषयः, नय नगोचरः-रं, वृक्पथः; 'e-sore' अक्षिशूल, चक्षुः पीडा; अक्षिगतः, द्वेष्यः; 'I am an e-sore to him of क्षिगतोहमस्य ; 'e-wink' नयनसंज्ञा-संकेतः, कटाक्षः 'o. witness ' प्रत्यक्षसाक्षिन् m., दर्शिन् m., साचाडूद्रष्टृ m. - LEBS, ९. चक्षुनि, अनयन, दृष्टिविकल. 2 अच्छिद्र. 2 सम F. FABLE, 8. कथा, आख्यायिका, उपाख्यानं, काम्पत कथा, पुरावृत्ताख्यानं, प्रबंधकल्पना - मनसा ऋ ७. or रच् 10 or सृज् 6P FABULOUS ऐतिहासिक (की f. ), कथानिबद्ध आख्यानकीर्तित. 2 अलीक, मनः कल्पित, मनसा सृष्ट, काल्पनिक ( की /- ), कृत्रिम - FABULIST, 8. कथारचक, ऐतिहासिक:. FABRIC 8. भवनं, गृहं, हम्र्म्यं, मंदिरं, प्रासादः, धामन् 2., शाला. 2 निर्माण, रचनं. 3 ऊति f·, पटाकारः 4 Cloth, q. v. -FABRICATE, v. t. i 3 A or 2 P or c. ( मापयति ), विरच् 10, 8 C. विधा 3 U, सृज् 6 P. 2 मनसा सृज् or नृप 0.9 कपटेन - मिथ्या नृप. ०.; to 1. evidence ' कूटप्रमार्ण निर्मा, कपटसाक्ष्यं कृ; See COUNTERFEIT. -ION, 8. कपट रचना, अलीक, कृत्रिमनिर्माण, मनःकल्पना, कूट. 2 निर्माण कम्पना-नं रचना -OR, 3. निर्मातृ m. चक्र : 2 कूटकृत् m. FACE, 8. मुखं वदनं, आनन, वक्त्र, आस्य, तलं, पीठं, पृ. 8 भवस्था, स्थिति, वला De fore one's 1.' अग्रे अग्रतः, पुरतः सम्प्रत्य संमुखं 'long 1. ' विषण्णवदनं मुखामुखि, संमुखं; ' in the 1. of अनारस्य अविगुणस्य See in spite of ! Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (140) ; many difficulties' एवंविधान्यपि कृच्छ्राव्यविगणय्यः turn away the t. ' विमुखीभू stand 1. to पंखी अभिमुखीभू. . . संमुखयति-अभिमुखशशि (D. ); प्रतिमुखी संमुखी - अभिमुखी-भू 1 P " (with gon.), संमुखं स्था 1 P, अभिमुखं गम् 1 P; -स्था 1 4 2 संमुख अनिमुख प्रतिमुख P, or by मुख-अभिमुख in comp. ; a house h-ing the east' पूर्वाभिमुखं गृहं ; ' stand 1. ing the east प्राङ्मुखस्तिष्ठ ; 'one who boldly ts the enemy' अभ्यमित्र्यः ; अभ्यमित्रीणः यः. भू D, a. ( 8 ) in comp; 'moon-f' चंद्रानना, डुमुखी. 2 पटाच्छन्न, अधिवलान्वित. - LESS, a. नि आननहीन. For, 8. कण:, मुखं. FAETIOUS . विनोदिन, परिहासशील, नर्भप्राय, सरसरसवट, हासोत्पादक, नर्म in comp. -LY, adv. सरस, विनोदार्थ, परिहासपूर्व - NESS, 3. परिहासशीलता: FAQxLE, . सुकर, सुसाध्य, अनायास; See Easy. 2 अनुकूल, अनुवर्तिन् -ITY, 3. Ease, q. v. 2 लाघवं ; 't of hand' हस्तलाघवं क्षिमता, सहजता. FA CITATE, .८. सुकर 6. कृ 8 U, विधान् अपनी 1 P or a c., निर्विवी; better ex. by words for 'Easy' q. v.; this will f. their communication' भनेन तेषामन्योन्यव्यवहारोऽयत्नसाध्यो भवेत् सुकरो भवेत् -ED, C. निर्वित्र हृतप्रत्यूह, सुकरीकृत. FACSMILE, 8. प्रतिलिपि f., प्रतिरूपं. FACT, 3. तथ्यं, यथार्थता, सत्यं, तत्वं भूतार्थः ; it was a statement of f. s ́ भूतार्थव्याहृतिः सा (R.. x: 88 ) 2 वृत्तं वस्तु "., अर्थ:, कर्मन् n.; ' in fact' वस्तुतः, तत्वतः; ' as a matter of f. ' व स्तुहसेन, परमार्थतः, तत्वतः FACTION, 3. दलं, पक्षः, शाखा. 2 भेदः, विरोधः, वि प्रतिपति., इ, दूध, पक्षभेद: FACTIOUs, a. कलहप्रिय, भेदकारिन्, उपजापिन, उपजापक, भेदिन्. 2 पक्ष (श्री J.). -LX, adv. सोपजावं. -NESS, 8. उपंजापः, भेदकारिता. Farmerous, a. कृत्रिम, कृतक, कल्पित, रचित, शिस्पेनिर्मित. FACTOR, 8. नियोगिन् m. प्रतिनिधिः ; ' three is " of six ' षट् त्रिभिर्भाज्याः. FACTORY, . शिल्प-कर्म-शाला गृह, पश्यनिर्माणस्थानं. Facrorux o सर्वकर्मकरः. FAqULEX, 8. शक्ति f·, क्षमता, प्रभाव:, सामर्थ्य. 2 अ•विकारः ॐ गणः, समाज:FADE, .. 1P, विशु pass., निर्मल 1 P, तांगम् 1. P, विवर्णभू 1 P. B अवसद् 1 P, 4P, मण 4 P, fr pase. 14, प्र-ली 44, * pass, ➡v. 1. Ogusel of roots above. 2 तेजो 1P, वर्णन . Or विरु:., विवणी 8.D -ED, C. नष्ट, क्षीण, अपचित. 2 म्लान, विवर्ण, देविच्छाय, गतवर्ण, वीतराग. NG, प्लानि, वय:, ध्वंसः, अववादः, हानि f.; 'f. of colours ' बर्णोलीषः, वर्णहानिः वर्णिकास:. FAG, 8. दास, निरंतरायासिन् m. वातीनः ०.. Drudge, q. v. FAG END, 3. अंतः, अवसानसमय: 2 शेष: षं, उच्छि ष्टं, अवशेषः. FAGOT 8. काठ (pl.); दाहखंड, काष्ठभारः, ईधनदारु FAIL, . . अव-वि-सद् 1 P, ध्वंस् 14, नश 4P, विलुप् pass., क्षि pass.; 'whose talent f. s not in difficulties' संकटेष्वविषण्णधीः 2 भग्नाश . भू 1 P; ( of efforts ) व्या प्रति हन् pass., व्यर्थ-मोध भू, न सिधू 4 P, विफलीभू. 3 प्रमद् 4 P ( with abl.), (स्वाधिकारात् प्रमत्तः Me. 1 ); विस्मृ 1P, उपेक्ष 1 A, न आ 6 A. 4 न्यूनीभू, क्षि अपचि pass. 5 विसं - 1 P; 'f.s to give the fruit ' फले विसंवदति (V. 2 ); a good appointment was made to f. by Fate रमणीयोऽवधिर्विधिना वि संवादितः ( 86 ) - . त्यज् 1 P, हा 3 P; 'whose courage does not f. him ' यस्य धैर्य न हीयते, न स्खलति f. ing male issue' पुत्राभावे; ' his memory f. ed him' तस्य स्मृतिलोपः संजातः - s. उपेक्षा, अननुष्ठानं; ' without 1. ' अव श्यं, नियतं नूनं, सुनिभितं, असंदेह -ING, 8. दोष:, अपराध:, अगुणः, छिद्रं, न्यूनता, वैकल्यं - मोघ, व्यर्थ; 'un f. source ' अक्षयः प्रभवः -URE, 8. अभाव:, विरहः, लोप:, हानि, न्यूनता, बैकल्यं. 2 भंगः,. अनिष्पति, असिद्धि f. 8 अवसादः क्षयः, ध्वंसः, नाशः, भ्रंशः, उच्छेदः, -हासः, क्षीणता, लोप:; 'f. of issue' संततिच्छेद: 4 उपेक्षा-क्षणं, अननुष्ठानं, ममादः, उपात्ययः, अतिपातः, व्यतिक्रमः, लोपनं. FAIN, adv. प्रकामं, सकामं, सानंद; See GLADLY. FAINT . अवसन, दीन, दुर्बल, अशक्त, शिथिलंबल निःसत्व, विह्वल, म्लान, ग्लान, क्लांत, खिन्न, तांत, विषण्ण; श्यांग (गी.), मुक्तगात्र, लस्तांग. 2 अस्पष्ट, अस्फुट, मंद. 3 ( As colours ) पांडु, विवर्ण, मंदप्रभ, मंदच्छाय; oft. by ईषत् or आ pr; 'f. rod ' आरक्त, ईषद्रक्त; '1.-hearted' भीरु, कातर, कापुरुष. - . . मुर्छ 1 P, मुह् 4 P, मोहं मूर्छा-यम् 1 Por प्राप्5P, चेतना - संज्ञां हा 3P, नष्ट वेतन- लुप्तसंश- भू 1 P. 2 ग्लै लै 1 P, लस् 1 A विभव सद्. 1.P, कम् 1, 4 P; तम् 4 P. 8 प्र-ली 4 4, न‍ 4.P, M pass. XNG, मूर्छा, मोह, प्र-स-मोह, तम्य संज्ञा - लोप:- नाशः, प्रलयः चेतनानाशः -x, ade. स्तोक, अल्प, ईन, मनाका मंद, अल्पवेलेनः १. लाल, अवसाद, क्षीणता Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 美 FAIM सुंदर (री.), शोभन ; Soo BEA TIFUL; ex. by in comp.; the f. sex' fix:. 2 सम, न्याप्य, युक्त, उचित, धर्म्य यथान्याय, न्याय वर्तन, शुचि, ऋजु, निर्व्याज, निष्कपट विमलात्मन्, शुद्धी; ' .ight' धर्मयुद्धं 3 विमल, निर्मल, शुद्ध, विवाद, स्वच्छ; गौर, शुभ्र ( complexion ); अनभ्र निरभ्र, वितिमिर; 'f day or weather ' सुदिनं. 4. अनुकूल, प्रसन 5 मध्यम; 'he soon bidst to prosper ' तेनाचिरादभ्युदयभाजा भवितव्यमित्यनुमीयते . - 3. मेला, मेलकः, यात्रा, समाजः; हट्ट, निषद्या, निगमः. -adv., -LY, adv. न्यायेन, यथान्यायं, धर्मतः, धर्मेण, निष्कपटं, न्याय्यं यथाई. -NESS, S. सौंदर्य, चारुता, श्रीः, शोभा. 2 ( Fair dealing ) सारल्यं. शुचिता, न्याय्यता, आर्जव, अध्याजः, समता, अमाया. 3 विमलता, शुद्धि, प्रसादः (fat) FAITH, 8. विश्वासः, प्रत्ययः, विश्रंभः 2 श्रद्धा, भक्ति f., निष्ठा, आस्तिक्यबुद्धि f. 3 अव्याजः, ऋजुता, सत्यता, विश्वास्यता. - FUL, a. विश्वास्य, विश्वसनीय, विश्रब्ध. 2 सत्यसंध, सत्यप्रतिज्ञ व्रत; 'f. to promise ' पालितसंगर, प्रतिज्ञापालक 3 अनुरक्त, भक्त, दृढभक्ति, भक्तिमत; ' of wife' साध्वी, एकपत्नी, पतिव्रता, सती, सुचरित्रा; ' & f. friend' दृढसौहृदं दृढ प्रेम-मिनं. 4 यथार्थ, सत्य. 5 श्रद्धालु, श्रद्दधान, प्रत्यर्थिन्, विश्वासिन्. -FULLY, adv. दृढभक्तया, भक्तिपूर्व, सानुरागं, निष्ठया; अव्याजं, ऋजुभावेन, निष्कपट. -FULNESS, 9. विश्वास्यता. 2 भक्ति f., दृढभक्तिः, अनुरक्तिआसक्ति f.; आर्जवं निष्कापट्यं. 3 प्रतिज्ञापालनं, सत्यसंधता. 4 सत्यता. - LESS, C. अविश्वास्य. 2 अभक्त, विश्वासघातक, भक्तिहीन, अननुरक्त. 3 असत्यसंध, भग्नप्रतिश, विसंवादिन. 4 अविश्वासिन्, अप्रत्ययिन्, अश्रद्दधान. 5 व्यभिचारिन् असती, असाध्वी, भग्नचारित्र्या ( as a woman ). -LESSNESS, 3. अविश्वासः, अप्रत्ययः, अश्रद्धा. 2 विश्वास मंगः - घातः, अभक्ति: 3 प्रतिज्ञाभंगः, समयव्यतिक्रमः, असत्यसंधता, व्रतलोपन. FALCATED, . वक्र, दात्राकृति FALORION, 3. वक्रखत्र, निखिंशः, चंद्रहासः, कृपाण FALOON, . श्येन, शशादन:, पत्रिन् m., खगतिकः, - EB, 3. श्येनपालकः - पोषकः, श्येनाजीवः -RY, 3. श्येनपालन - शिक्षा-पीषणं. , FALL, . . च्यु 1A, गल् 1 P, लंस् 1 A, पत् 1 P, नि-भव, भ्रंशू 1 A, 4 P; fell under his displeasure तस्य कृपापात्रं - कोपास्पदं बभूव 2 म 64, ‍4P, वि-म-स् 14, म ली 4 A, प्राणे: त्रियुज् pass: 3 भवसेद् 1 P; क्षि-अपाचे pass., म्यूमीभू 1 PIP; A cow fs beneath his pow? गौस्तस्य नवपजी पंतति, नवराक्रांता भवति' when the wind fell! कांते पवनें. 4 1P, अंत 1, (गंगा सागर प्रविशति भवतरति में foul of संघ मात्र 1, " 4 P; fr A; ti to the groda (ध्वंसितस्ते उत्साहवृततिः S. 2), विनस्ः पतन, च्युनिई, वंसः भ्रंशः, लसणं, पतनं भव-निपातः 'in rapid . descehid जवेन निपतंति 8 स्थानभ्रंश:- च्युतिः are: पदनाशः - भ्रंशः- च्युतिः. 8 प्रनर्षध्वंसः, सं-वपदरि-क्षयः, अवसाद : ' rise and 1. ' पाशीत्याम सः, अपचयः, न्यूनीभाव: 5 निर्झरः, प्रलवण; प्रपातः, वारिप्रवाह:. 6 पातुक-प्रवण भूमि J.; 1 of snow तुषारवर्ष:, हिमबुति f. 1. of rain धारासपात धारासारः, आसार:. -away, म्ले - ग्ले 1 P, निर्मल, म ली, नश्. 2 स्वधर्माद् भ्रंश् or च्यु. back, परावृत् अप- सृ-सृप् 1 P, अवस्था 1 A. -in with समन् 4A, अभ्युपगम् 1 P; Seo AGREE. 2 आसद् ० से हसा देश 1 P. -into, नि-अंतः यत्; 'f. into Vioe' दुर्गागामिनो भवंति f. into misfortune ' विषदयस्ता भवति. -off, च्यु, शू. 8 अवस 1 P, क्ला 1 A, वियुज् pass. 3 स्वधर्मं त्यज् 1 P, पत्. 4 गम् 1 P, क्षि- अपचि संह- pass., हस्. on, upon, " आक्रम्, अभिदु, आपत्, अवस्कंद 1P out विषद्र 1 A पति-पद् 4 A, कलहे कृ 8 U. short, म्यूनीभू, हस्, क्षि-संह- pass.; his arrow fell short of its aim' स लक्ष्यच्युतसायकोभूत् 'words 1. short in describing your greatness' तब महिमानमुकी वचः सहिते ( R. x. 32 ) - to, प्र-उप-कम् 1A, प्रारंभ 1 A; ' they fell to blows ' परस्परंप्रहारमारेभिरे. -under, (power) वशं 2 P, भ धीन . भू. 2 अंतर्भू, अंतर्गण pass. FALLACY, 8. वंचना, भ्रमः, मोहः, भ्रांति, मिथ्याज्ञान, हेत्वाभासः, पक्षाभासः, मिथ्याहेतु: QUs . भ्रमम क, भ्रांतिमत्, मोहिन, माथिन असत्य, अविश्वास्य, मिंथ्या in comp. ; ' & f. argument ' हेत्वाभास:. -OUSLY, adv. मिथ्या, सव्याजं, मायया. FALLIBLE, . पतन - स्खलनशील, भ्रम शीलं भ्रमादीन, मोहशील, भ्रम-स्खलन पात्र 2 भ्रमकारिम, मोहिन, मोहजनक FALLIBILITY, 8. भ्रमपात्रता, मोइकीलता, स्खलनशीलं. FALLOW . अक्कुष्ट, अहस्य, अमहत, खिल. 2 वध्य, निष्फल, विफल, अनुप्त शस्य. 3 ईषद्रक्त, आरक, चेत रक्त. FALSE, . असत्य, अनृत, वितथ, अंतथ्य, भयथार्थ; अलीक, मृषाः मिथ्या-in comp. ; 'f. speech ' मृषीघं. 2 कृत्रिम, कृतक, कल्पित, कूट-कपट-छ-n comp. ; 'f. balance ' कूटतुलामान ; '1. asceti estive:, वकत: 1. witness ' कूट- मिध्या क्षी; ' f. soonsation ' मिथ्याभियोग, भि अभ्यारूपा, मियामि शंसनं. 3 कापटिक विश्वासचातिन, मंत्र-हस्व मेदिन: 'f. to one's firemise प्रतिक भसम्पन Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : किन, दैनिक वोमिक-छापिक (की.). मोष, व्य. way. भापत्रसत्या-गर्भवती-जाता 'ot royalty: निरर्थका था-मिथ्या-in comp. zoom,.भ. | जय, राजकुलप्रसूता dispute' गहराच्छर, अंत मत भसत्य, वितर्थ, अलीक, मृषोध, केतब.2 असत्य- भदः 'at. man (hiligently oaring tor: the साषणं, मिथ्या-मृषा-पादः, कैतवोक्ति , मिथ्याभिधानं, 1.) अभ्यागारिका, स्पाधिः, कुटुंबभ्याएतः. मत्तबाद:- असत्यता, अलीकता, अयथार्थता, अनु- FAMINERS. दुर्भिक्ष, अनशनं, दुष्कालः, प्रयामः नीवासता.-Ly, ude. मृषा, मिथ्या, अन्यथा, असत्यं, अ- कः, आहाराभावः, अमाहारसमय: t.-stricken'दुमृत' speakingt.' अमृतवादिन. -NESS, S.अ. भिक्षपीडित. सत्यता, &c.2 कूटना, कापटय, व्याजः, छपन् 1., FAMISH, V... (अधया)पीड 10, अवसद् ., क्षीकेतर्व.8 विश्वासभंगः-घात:. -FALSIFY, V...मि- णी-कृशी-क 8 UB f.ed with hunger'भुत्क्षाम, ध्या क8, कुट-कपट- a.t. ed document' क्षक्षामकंठ. -०.. अनशनाद् अवसद् 1P or क्षि कूट-कृषिम-लेख.. 2 खंड 10, निरा-अपा-कृ, भधरीक, pass., क्षाम-कशांग-a. भू. -ED, a. भुक्षाम, क्षुधावितथीक, प्रत्या-ख्या 2 P, निरम 4 U. 3 अतिक्रम् 1 ते, क्षुत्पीडित, बुभुक्षित.-MENT, . बुभुक्षा, अनाहारः, .U P, भतिचर 1 P, भिट् 7 P, उल्लंघ् 1 A, 10, अन्नाभावः, क्षुत्पीडा, क्षुत्क्षामता. वि-लए 6 Por c. -v.i. असत्यं-अनृतं-वद् 1 P. FAN, S. तालवृतः-वृंतक, व्यजनं, वीजनं, व्यज:.-... '-ER, S. कूटकृत् m., कूटक:. 2 खंडनकृत्-प्रत्याख्या- वीज-10, उप-अनु-सं; व्यजनेन विध 5,903 (fig.) em. -IGATION, 8. कूटकरण-रचना, मिथ्याकरणं. उद्-दीप ., संधु 10. FALTER, O.i. (स्वरेण) स्खल् 1 P, स्वरभंगेन or FANATIC,-AL, a., . धर्मोन्मत्त, अतिश्रद्धाव्यग्र उन्मत्त, 'सगाद-वत् 1.P; ' makes thy words t.' स्खल- भ्रांतबुद्धि. -ALLY, adv. उन्मत्तवत, अतिश्रद्धया. यात वचनं ते (Mal. 3); f.ing with tears' | -ISM, s. धौन्मादः, भक्तयुत्कर्षः, अतिभक्तिव्यमता. वाष्पगाद 'at. ing step' स्खलिता गतिः प्रस्था- 2 उन्मादः, उन्मतता. नविक्लवगतेः (8.5); 'whose step f. s &c'.2 FANCY, S. वासना, भावना, कल्पना, भावना-कल्पनाप्रचलू 1 P, के 1 A, वे 1 A, प्रस्खल्. -ING, S. शकि.2 बुद्धि , मति/., संकल्पः. 3 मनोलौल्यं, स्खलन, स्वरभंग:-भेदः, गद्दवाच् , स्खलद्वाक्यं, कामचारः, बुद्धिचापल्यं, चापल, लहरी, तरंगः, छंदः. -INGLY, adv. गादगिरा, स्खलद्वाचा, स्वरभंगेन, स- 4 रुचि, अभिरुचिः , कामः; to have or take a f. गदं. for'सह 10 ( with dat.) or ex. by काम-मनः FAKE, . यशस् ., कीर्ति , ख्याति , विश्रुति /., प्र- with inf.; सहयामि खलु दुर्ललितायास्मै (8.7); सिद्धि, प्रतिष्ठा, प्र-वि-ख्यातिः, संप्रथा.-ED, DOUB, took at to hunt' मृगयां कनुमना बभूव.-.t. a. ख्यात, प्रथित, विश्रुत, प्र-वि-ख्यात, प्रसिद्ध, यशस्ति- मन् 4 A, तई 10, सं-वि-भू . पित् 10, मनसा न यशस्वत, कीर्तिमत्, कीर्तित, लोकविश्रुत, महायशस्क, कृप् ., चित्ते-मनसि-कृ, आलोच् 10. 26च् 1 A, भलब्धप्रतिष्ठ-वर्ण: PART 1 P; f. ing oneself to be learned ' - FAMILLAR, . परिचित, संस्तुत, अभिज्ञा ज्ञ-विद्-कुश- डितमन्य, पंडितमानिन्, ' doing what one t. es' 'स-in comp.; अभ्यंतर, (अनभ्यंतरे आवां मदनगतस्य कामचारिन्. -FANCIFUL, a. मानस (सी.), का वृत्तांतस्य 8.3). 2 सुविदित, सुज्ञात, लोकसिद्ध, प्रा- ल्पनिक-मानसिक (की/.), मनःकल्पित, भावित, म. । कता लौकिक ( की.), सुप्रसिद्ध, सुप्रकाश.3 विश्रब्ध, नोरथमष्ट-कल्पित, भावनोत्पादित, वासनाकाल्पित, संक वित्रंभ in comp.4 निरादर, निर्गौरव, आदरहीन, ल्पज, मायामय (यी/..2(Of persons ) चलचिनिःप्रय. -ITY, 8.मु.,परिचयः, परिज्ञान, संस्तवः त्त, लोलमति, कामचारिन्, चपलबुद्धि, मनोलौल्यवत, long t.' चिरपरिचयः, 2 मुढ-संसर्गः, भासंगः, स्वैरिन्, स्वैरवृत्त. 3 अनर्थकवासनाकत, असंभवकल्पक. संमति/.3 अतिपरिचयः, अनादर: 1. breeds -LY, adv. कामचारेणे, मनोलोल्यात, स्वैर चापल्यन. • contempt' अतिपरिचयादवज्ञा (भवति ). -12E, -NESS, . चलचित्तता, लोलमतिः, कामचारिता, मनो परिचयं 8Uor c., अभ्यम् 4 U or or ott. by (a); परिचित विविकेन मनसा (8.6) | FANE, See TEMPLE. with a mind t. ed to seclusion.' -Ex, adv. FANG, . दंष्टा, दशनः-ने, रदः, रदमः of मुपरिचितलव सुविधम्ध. 2 प्रायः, प्रायशः, लौकिकत- a serpent' विषदंतः, आशी: -24न, दतिन, ...या. ३ भनादरेण, निगौरवं.. . -LRSS, a. भन्नदंष्ट्र, निर्दशम, निर्दता . MEANIकुल, 40:, आति, गोवं. कुटुंब पुत्र- FANTASM, 8. भाभासः, माया, मनोरथमष्टि APAN समादि गृहम अन्वयः, संतानः न, संतति / TASTIC, R. Fanoikul, p. ४... विषम, भगत, members at att'ट्रविनhead aat.' अपरूप, विलक्षण. . . दुनी, कुलपति: on good t. ' कुलीन, मशाल, FAR, 4. R (with abt or gon:) विpepis माभिमान, कृe in copy, his wite is in thet. ! • MANPR 4, from comtort प्रसाद र SapM . Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ रे,मारा (with abl.), विदूरतः.2 अत्यतं, भश, अती- 0., मंत्रहारेण ता. बम-अति pr.: 1. away'दूरे, सुदूर: 'from 1.' | प्र-वि-सभ ०., *. दूरात, दूरतः (एव); how f.' कियर, कियत्यध्व- a. मोहिन, हारिलि., अ ., अत्रदानेन भाप्य .orनि कियत्प्रमाणं, किपर्यंत, कियतांशेन; 4. off' दूर, दयंगम.-1ON: 9Porc.सैन् ,पी .(पादूरस्थ, दूरवर्तिन, दूरस्थायिन्; 'ast.as' ox. by आ चारः, अभिमंत्रण . or संतपु. 6 संतष ०.8 पर with abl. or in comp. ; -as f. as the sea' चित्तापहार, उपस्था . (स्थापयति). -0... आसमुद्रात् or आसमुद्र; oft. by यावत् ( with FASHION, 8. thg 2 P; Sed Eat; oft. by , यंत in comp3so far as', 'asf. | f. of dress' वितिसतानाम:. सभक.&o.2 a8' इति3 Sos under As; 'not f. from the ति, मूर्ति, -. भक्ष्य, भोज्य. -RRB.भी. tree' तस्य वृक्षस्य नातिदूरे; by f.' भूयसा; कमार्ग:-रीतिः, लोकश्राशयिता.2पोषकः, उपकल्पक:. 'your statement is not t. from the truth' काचार:.-... निm.. असा, भोका, आशिन् m.i भतार्थकल्पं तव वचः; f. gone in love' दूरगत 3U, घट् . (घन in comp. -ING, मन्मथा (S. 3 ). In comp. ex. by अति, बहु, दूर; 5P, त्वम् 1 P. M. 2 भक्षणं, खादन, भोजन, 't.-extended ' बहुविस्तीणे; f.-famed ' प्रथितय- -ABLE, . लौकिकशस्, उहकीर्ति; 'f.-fetched ' क्लिष्ट, यत्नकृत, असुगम, रानुरूप, लोकव्यवहार अमकर f-reaching' दूराधिरूढ f-seeing', - FASHIONABLY, P, वि-भू ., (पादप्रामापिन f-sighted 'दूरदर्शिन, दीर्घदृष्टि, दूरदृष्टि. ), ज्ञा 90, उपसभ: 1A, PARGE.. प्रहसनं, दुर्मतिका. -FAREICAL, . उप. | FAST, . दृढ, गाड, arkemuch'तस्य वचो मम B. certain' दृढंज्ञा , प्रति-- हास्य, हासकर (री), हास्योत्पादक; असंगत, अप स्थायिन्, दृढबद्ध नित.2 (Think) मन् 4A, रूप, हासजनक. sleep' गाढ निद्रा, मुनि: CONSIDER, are felt FARE, 8. अन्न, आहारः, भक्ष्यं, भोजनं. 2 ताय, आता- शीघ्र, अविन, जववत्, शlasant' मधुरतराण्यापतति (त)रः, तारिकं, तरपण्य-मूल्यं. -..भू 1 P, वृत t; in comp. ex. by श6P, परामृ8, 1A, अस 2 P,स्था 1P; को वृतांतस्तत्रभवत्याः बड;f. rooted' बद्ध. 1-Aor निरूपू 10%;'i. (M. 4) how f.s it with her ladyship '; खसप्त, गाढ निद्रा गत.४ .-... (आत्मानं) f.ing well' सुस्थ, सुस्थित; 'f. ing ill'दःस्थि रित : ' not so f.' अलमल1 A, समदुःखक. त, दुर्गत. - FAREWELL, interj. स्वस्ति, भद्रं (भू उप-वस् 1P, आहारा सबकते दुःखाकुनीस्मिा यात् ) with dat.; ' bid f.' आमंत्र 10 A, भाप्रच्छ death' प्रायोपवेशनं कृ Bam I any' तत्समागमेनारूड6A. -., -ING, S. उपवासः, now'लग्ध मयेदाFARINA, B.परागः, रजस् 1., पुष्परेणुः. उपोषणं, आक्षपणं, प्रायः"f. ingtu.+मेदि FARINACEOUS, a. धान्यमय, गोधूमचूर्णमय (यी/.). योपवेशनं. -ER, 8. सोपवासः, कृतोपवासः. -NEok FARM, S. क्षेत्र, कृषिक्षेत्र, क्षेत्रभूमि f; f. house' . दृढता, स्थिरता. 3 दुर्ग, कोट:. -FASTEN, . क्षेत्रिकगृह, क्षेत्रपतिगृह; f. yard' क्षेत्रवाट:-टिका. बंधP,सं-नि, पिन 4 U, ग्रंथ 9 P (together -RR, S. क्षेत्रपतिः, क्षेत्रपाल:, क्षेत्रिका, क्षेत्रामीवः, क्षे- संयुज् 7 U, 10, संश्लिष् ०., सं-धा 3U, योक्प्रया त्रिन् ., कर्षक:, कृषीवल:, कृषिक:. -ING, S. कृषि (D.). 2 पि-धा 3U, सं. 6U, निरुध् 7,धर्म f, कृषिकर्मन् । लेन बंधू. 3 दृढीकृ8U, स्थिरीक, संस्तंभ 9Po FARRAGO, 8. सत्रिपातः, प्रकीर्णक, संमिश्रणं. - FAR- c. -ING, S. बंधनं-नी, ग्रंथिः. 2 संधिः, कुपः । RAGINOUS, a. संकीर्ण, संमिश्रित, सनिपतित. FASTIDIOUS, a. दुस्तीषणीय, दुर्ललित, दुराराध्य.: FARRIER, B. अश्वधः-चिकित्सक:.2 अश्वपादत्रकारः । सावज्ञ, अवमानिन्, उपेक्षक; 'at. oritio' दोपैक -, . अश्वचिकित्सा. दृक् -LY, adv. सावमान, दुराराध्यतया. FARROW, s. शूकरापत्यगण:. FAT, B. पीन, पावर, पुष्ट, मांसल, आप्यान, स्थूर FARTHER, G. दूरतर, दवीयस्.2 अपर; — the f. स्फीत ; मेदस्विन, पृष्टांग (गी.), स्थूलदेह; " end' पारः, अपरप्रांब.. -ader. दूरतर, अधिकदूर. 2 | land ' उर्वरा. -8. मेरस 1., वसा(शा), वपा, मा अग्रे, अग्रतः, पुरः, पुरतः... ससारः-स्नेह:.-.t,-TEN, v.t., आ-प्ये ०., स्काय। FARTHEST, a दविष्ठ, दूरतम, सुदूर. -ads. मुदूर, (स्फावयति), संवृ ., पीवरीक 80, परिपुष्। भतिदूर-रे. -v.i.भा-प्यै 1A,पीमीभ, संवृध् 1 A, स्काय FARMEINé, तासमुदा; not orenst'मका- उपह 1 P. -NESS, B. मेदस्विता, पीनता, सलत किणी मपि न किमपि. मेदोवृद्धि,सीति f-TY, a. मांसल, मेरिका FAudi.धनं, परन, पहः. ...।' | FATE, . देवं, भाग्य, भागधेयं, दिष्ट, कम, FiscriKATE, ETC., अभिम 10 A, भभिषा र नियति, माकन, मावतन्यता paminatican Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ विहिद, दीभिक-गाषिक (की/ourt. to do दोषवत्, दोषिम्, मित्र, पाय, भय, बिाई.2 के निरर्थक वा-मिथ्या-in comp.2 मृत्युः, नाशः, अशुद्ध, असत्य, अयथार्थ, वितथ, अनृत, मिथ्या-भपमत भसत्यं, वितर्थ, अलीक, मृखोय, के he met with pr.; 'f. conclusion' पक्षाभासः, अपमितिः भाषणं, मिथ्या-मृषा-वादः, तयोकि अंतः समजायत -LESS, a. अ-निर-दोष, अनवय, निरपराध, दोमनमांदः-8 असत्यता, अलीकता, किं वृत्तं (U.2); षहीन, अपाप, अनघ, अकल्मष, निष्कलंक, विशद, सता. -LY, ude. मृषा, मिथ्या, अ. birth'दृशस्त निर्मल, पवित्र.2 सत्य, यथार्थ, आवितथ. निर्मल पति मृत: 'speaking f.' अनृतवादिन-. दुदेव, में- FAUN, 8. वनदेवता. खस्यता, &c.2 कूटता, कापटयं, योसः. -ED, a.. FAVOUR, U... अनुग्रह 0P, उपक 8 U, प्रसादं-उपकेत.8 विधासभंगः-पात:. -श्य: 'whose t.. कारं-कृ8U or दर 0., साहाय्यं दा3P, अभ्युपध्या क प, कट-कपट-फ; a...' देवोपहत, दुर्दैव, 96 4 A; often by ( 8.); not inclined to t.' कूट-कत्रिम-लेखः. 2 खंड 10, नि, धन्य, ससौभाग्य. प्रसादपराकमुख • I wish to be t. ed with the क्तिथीक, प्रत्या-ख्या 2 P, निरस्क, जीवितापह, अंत mention of it' कथनेनानुग्राममात्मानमिच्छामि (Ka. U,4P, भतिचर 1P, भिद पाक, मर्मभेदिन्. 2दै 134).2 अनु-पा . (पालयति), अनु-मन् 4 A, वि-लए 6P or c. -.i. आवश्यक (की.). अनु-मुट् 1 A, अनुकूलयति (D.). 3 आश्रि 10, -ER,B. कूटकृत् m., कुटक:.ता. -IST, . देवपरः, आ-अव-लंब 1 A, स्वीक, अंगीकृ. -8. अनुग्रहः, प्र. तृm.'-ICATION, .. कटक यविष्यः, देवप्रमाण सादः, आनुकूल्यं, कृपा, प्रीति /., स्नेहः; ' he is in PALIER, t.i. (स्वरेण)सपतिः, भवितव्यता, अव. the king's f.' स नृपप्रसादपात्र-भाजनं.2 आ-सं-श्रयः, सगहद-वद् 1.P; ' makes णांतिक; f. wound साहाय्यं, अनुपालन, अभ्युपपत्ति /., आधारः. 3 हितं, यात वचनं ते ( Mal. 3); मृत्यु:. उपकृतं-कारः, प्रियं, मुकृतं.4 अनुज्ञा, अनुमति in बाष्पगदर्द 'at. ing stephi, जनितृ-जनयित् m., f. of 'पक्षे (with gen.); 'I am speaking in मविलवगतेः (8.5); wother' पितरी, मातापित your f.' अहं त्वदनुकलं ब्रवीमि, त्वत्पदं समर्थये; प्रचल् 1P,कं 1A,वेप या 'f.in-law' श्वशरः: 'ask a f.' प्र-सद् ०., उपकारं प्रार्थ 10 A%; ' seek स्खलन, स्वरभंग:-भेद:.1. -0...स्वीकृ8U. the t. of ' आराध् ., अनुरंज c. -ABLE, a. अ-INGLY, adv. गनदगिरा, " (रोपयति), निविश c., नुकूल, प्रसन्न, हितकारिन्,. हितकाम, अनुग्रहपर, हित, गाद. .... पितृभाव:-धर्मः, पितत्वं. हितबुद्धि, उपकारक; f. to' आवह, उत्पादक in PAME, B. यशस् ॥., कात-पत-हीन, अनाथ. -LY, a. comp. -ABLY, adv. सानुग्रह, सानुकल्यं, प्रसनतया. सिद्धि, प्रतिष्ठ, प्र-वि-शषgen. by comp.;f. -ITE, 8. प्रियः, प्रीति-स्नेह-पा-भाजनं, वलभः. -8. a. ख्यात, प्रथित, विश्रत-adv. पितृवत्, तातरूपेण. प्रिय, दयित, अभीष्ट, इष्ट, दयिततम, हृय, वल्लभ. न, यशस्वत, umor वैध) परीभ 1 A, निरूप - ITISM, S. पक्षपातिता, पक्षानुग्रहः. MONDA or c. (मापयति ), व्यध् 4P; f.. FAWN, S. मृगशाव:-बकः, मृगपोत:-शिशुः, हरिणवत्सः, inother's thoughts.' मनः परीक्षु or गाह 1A कुरंगकः. -v.i. (upon) चाटुक्चनैः आराध् . r निरूप.-8. व्यामः, व्यायामः. -LESS, a. अगाध, or तुष ०., साष्टांगपातं सांत्व् 10 or उप-लल मतलसर्श, अनवगाह्य, अगम्यतल. 10, उपरछंद् 10, छंदं अनुवृत् 1 A or अनुरुप ATIGUE, . आयामः, नमः, श्रमः, अवसादः, खेदः, 4 A. -ER, 8. चाटुकारः, सांत्ववाद: -ING, 8. उप-, रिश्रमः,लेशः, ग्लानि-लाति-श्रांति, 'inured लालनं, चादूक्तिभिः आराधनं, उपच्छंदनं, चावचनं. 01.' श्रमसहिष्णु, जितश्रम. -... खिद् ., आयस -INGLY, adv. चाटूक्त्या, स्तुतिपूर्व. भासद्, कम c. or श्रम् . (कश्र-मयति), किम् FAY, See FAIRY. IP,ग्ले (ग्ल-ला-पयति). -ED, 4. श्रांत, शांत, बग, ग्लान, अवसन, श्रमाते, सश्रम, जातखेद-श्रम; FEAETY, 8. अनुरागः, भात, निष्ठा, प्रभुभकिः. to be t.' श्रम् 4P, लम् 1, 4 P, आयस् 1,4 FEAR, U. भी 3 P, उद्विज 6 A, सं-वि-प्रस् 1,4P, अखिद् pass. (with abl.). 2 वि.,आशंक 1A,तई 10.8 LUOUS, See FOOLISH. भयात . भू, अस्, भी; ' do not t.' मा भैषी:.-. भयं, भीः, भीति, सं-त्रासः, सावसं, आशंका, MORE'दोषः, छिवं, अगुणः, अपराधः, पाप, प्रमादः, दरस-रं ' put in t. See FRIGHTEN ; ' through अमित, वाच्य, वाच्यता; ' find t. with' दोषं ग्रह 1.' भयात्, भीत्या. -PUL, a. भयंकर, भयावह, भय P, निंद 1P, उपा-लम् 1A, दुष् . ( दूषयात), | प्रद, भीषण, भयानक, दारुण, भीम, रौद्र (दी.), ह. बाप कुलपतिदोषे महायात 8.3); 'ohase, प्र, भैरव (बी.), घोर, भीष्म, प्रतिभय.2(Atraid) hough tound with' दृष्टदोषापि मृगया (8.2); भीत, सभय, ससाध्वस, भयात, भीरू, शांकित, साशंक, t. inder' दोषदा, दोपैकश, छिवान्वेषिम्, दो. प्रस्त. -PULLY, adv. सभयं, सत्रास, भयेन. दाणं, मदिर, निरक, पुरीभागि.. . सदोष, सापराध, घोरं, . -LESS, 4. अभय, निर्भय, अभीत fristar तपतिदोषे महाव्यात 8.2); पार, भीष्म ATE (TH भीत, सभय, ससा भात, समय, दो , सास, भयेन..41 Pa Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ निभीक, निशिका बमीरभक्तीमय ; साहसिक ' सत्वनाशः, निःसत्वता. -FARMY, arलतमा । (क ), प्रगल्भ, साहसिन्-ESSEY, adv. निर्भय, अल्पसंचा, मंद. " नि:शक, साहसेन. FEED, V. 1. भुज०., भा ., अभदानेन माय 6. ortFEASIBLE, a. सांध्य, शक्य, करणीय, संभाष्य, सकर, रि-पुष्.2पुष् 1, 9 Poro.सम्भू , पो (पाउपपाय. लयति), अन्नेन संग c. or संतृप् .. 6 संतुष ०.३ पर FEARTH 8. उत्सवः (lit. & fig.), महः, पर्वन् १., c. 4 उपकप् ., उपस्था c. (स्थापयति) -0... उर्षः, t. to the eyes' नयनोत्सवः.2 संभोजनं, (on) भक्ष 10, अद् 2 P; See EAT; att. by मंशन, विशिष्टानसभारः, सहभोजनं.-.. प्रकामं भन 10%; भुज, in comp. ; पिशिताशनः, हुतभुक, ko.2 1. ing on grass' तृण प्रकामं भक्षयन्.2 उत्तमानेन (Grass) पर 1P.-8. भक्ष्य, भोज्यं. -RR, ..भीतप 4 Por संतुष 4 P. -... भोजनविशेषैःसंतपु जयितm., अन्नदाता, आशयिता.2पोषक:, उपकल्पक... c. or संतुष् . 26 fig.) आनंद ०., प्रमुंद. नयना- 3 भक्षकः, भोजिन् m., असा, भोका, आशिन m; भ्यां पा 1P. अद्-भुज्-आशिन्-अशन in comp. -ING, . मा. FEAT, 8. अवदातं कर्म, अतं कर्म, आचर्यकर्म घोष्टितं, दानं, पालन, पोषण, भरणं. 2 भक्षणं, खादन, भोजन, कर्म, क्रिवा. अशनं. FEATHER, S. पिच्छ, पक्षः, गरुत् m., पत्रं, वाजः, पर्ण; FEEL, V.t. अनुभू 1 P. वि-भू., (पादचारमापिन 'peacock's t! वह:-है; f. of arrows' पुंखः, पत्रं, व्यभावयत् R. XI. 10), जा90, उपल। 14, पाजः; f. bed ' मृदुशय्या, कोमलशयन- he विद् 2P, 10 A%; f. certain' दर्दशा , प्रतिन thinks it at. in his cap' स तदात्मनो विशिष्टगी- 2 P; I felt his remarks much' तस्य वचो मम रवपदं मन्यते. -RD, a. पक्षयुक्त, सपक्ष, पक्षिन्, गरुत्म- हृदयमर्माणि असशत्-अभिनत्.2 (Think) मन् 4A, ह, पत्रिन्, पतत्रिन्. -1, a. पक्षतुल्य-समान. गण 10, आकल् 10; See CONSIDER; ' are telt FEATURE, 8. रूप, आकृति f, आकारः, लक्षण; by the mind as pleasant' मधुरतराण्यापतति - inauspicious f. s' अभद्र लक्षणानि, अमंगलाकारः. मनसः (K. 103). 3स 6P, परामृP, 2 बदनाकतिः, मुखरेखा, वदनाकारः.3 (Sign) आलभ् 1 A, स्पर्शेन परीक्ष 1A or निरूप् 10; 't. चिह्न, लक्षणं, लिंगं. ing the pulse' नाडी स्पृष्टा. -v.. (आत्मानं) FEBRPACIENT, a. ज्वरोत्पादक. गण, मन्. 2 (for ) अनुकंप 1 A, समदुःख भू; FEBRIFUGE, a. वरम (धी.), ज्वरनाशक-निवार • I f. sorry for you' अहं तब कृते दुःखाकुलोस्मि; 'felt proud of his company' तत्समागमेनारूडक.-8. ज्वरापह औषध. गौरवमिवात्मानं मेने; 'It. easy now'लम् मयेदाFEBRILE, . सज्वर, ज्वरित, ज्वरात. नीं स्वास्थ्य (8.4); I f. better ' अस्ति मे कि FEBRUARY, S. माघः, फाल्गुनः, तपस्य:. शेषः (8.3). -ER, 8. स्पर्शशंग; it was in FECES, S. मलं, पुरीष, विष्, उच्चारः, अप(व)- | tended as ai.' साधारणलोकमतज्ञानाय इदं प्रयुकस्करः, विष्ठा; Sse DUNG. 2 खलं, उच्छिष्टं, शेवं. -FECAL, a. विण्मय-मलमय (यी.), अशुद्ध, अ मासीत. -ING, S. अनुभवः, अनुभूति , संवेदन, बोधः, ज्ञान, उपलभः, उपलब्धि f., उपागमः, चैतन्यं, चेतना मेध्य. -FECULENT, a. समल, कलुष, अमेध्य, मलदू संज्ञा. 2 स्पर्शः, परामर्शः, संपर्कः, स्पर्शजशन.वृति षित, खलिन्. f., रसः, भावः, रागः, विकारः, चित्त-मनी-वृतिः,म., FECUND, a. बहुप्रज, बहपत्य. 2 अवंध्य, बहफलपद, नोविकारः-धर्मः; f. of anger' कोपवृत्तिः4-पा, टवर (as soil). -FECUNDATE, V.. सफलीकृ दया, अनुकंपा, करुणा, समदुःखिताः 'sman ot1.' 80; रेतः सिच 8 P. -FECUNDITY, s. सफलता, सहृदयः, सचेताः; 'what man of t. is not atteotअवैध्यत्वं, प्रसवनं, फलवत्त्वं, स्फीति f. ed at heart' सचेतसः कस्य मनोन दूयते (K.v. FEDERAL, FEDERATE, S. संहत, संथातवत्, साम- 48).-a. चेतन, चेतनायुक्त, चैतन्यबोध-विशिष्ट-2.. यिक-सांपातिक (की.) कृतसंधि, संयुक्त, संधिसलिष्ट. सवत्, रागिन्, भाषिक, सरस. -INGEx, adv. सरसं, FEE, .. शुल्क:-रुक, वेतनं, प्रतिफलं, उपायन, निस्तारः, सराग, ज्ञानपूर्व, स्वानुभूतिपूर्व. 2 सदयं, सानुकंप. .. पारितोषिक; ' monthly t.' मामिक; 1. simple' | FEIGN, ... मनसा कृपc. or स P. 2 कपर्ट... स्वाधीना-स्वतंत्रा भूमिः व्याप-छप-%80%;अप-दि 8P;"t.ing inness FREBLE, दुर्बल, भवन, अमिहीन, निर्बल, धीणश- शरीरास्वास्थ्यमपदिश्या; oft. ex. by तक, काम, कि, अम्पशक्ति, अल्पबल-वीर्य-सत्त्व, क्षीण, अषसत्र, or कपट-डाज-छप-मिथ्या in comp.;."het ed क्षाम, भसमर्थ, शिथिलबल, निःसत. -NBSS, 8. दीये | himself to be desd' आत्मानं मृतवत्सद यामान:ल्य ता , अल्पवल, अल्पवीर्य, जोहानि, वीर्य- 't.ing anger'तक कोपं कृत्वा; 'L. Ingalseps विजय भासद: भनि निक्षयः, प्रसुप्तलक्षण, व्याजमुप्त, लक्षप्त. पावसापट Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ छप-मिथ्या in comp.; कूटार्थ, काल्पत, कतक, कृत्रिम | FxLT, 8. उर्णा, और्णकं, अर्णाय:, केवल:. 1.quarrel' कृतककलहः 'af. dress' कपटवे- FEMALE, S. श्री, नारी; See WOMAN. -4. Ex. शःf.sleep' व्याजनिद्रा; 'af. ascetic' छम- by the suffixes 37, 8, or ay in comp.; ' f. तापस:. - EDLY,-INGLY, adv. मिथ्या, सकपट, स- sparrow' चटका; हरिणी, सिंही, चक्रवाकवधूः, &.; व्याज, छाना.-ER, S. कापटिकः, छधिन् m., प्रतारकः; f. friend' वयस्था, सखी, सहचरी, आलिः ; 'f. t.of illness'आतुरलिंगी. apartments' अवरोधगृहं, शद्धांतः, अंतःपुरं 'at. FEINT, See PRETEXT. form' रूपं, त्रीसंस्थानं 'af. dress' सीनेFELICITY, 8. सुखं, श्रेयस् 1., परमसुखं, परमानंदः, | पथ्य-वेषः. धन्यता, सौभाग्य, कल्याण, प्रहर्षः; f. of express- | FEMININE, . मेण (णी/.), श्रीजातीय, सीधर्मन्. ion' वचसा प्रौढत्वं (Mal. 1). 2 ( Eternal f.) 2 कोमल, मृद, पेलव, सकमार.3 ( In gram.) मी ; अपवर्गः, मोक्षः, निःश्रेयसं, परमा गतिः, परमपद, मुक्ति 'this word is masculine or f.' अय शब्द: f., कैवल्यं, निर्वाणं, श्रेयस् , अमृतं. 3 सहजता, अकृत्रिम- | पुंसि मियां वा. ता, अनाहार्यत्वं.-OUs, a. श्रेयस्कर (री.), अतिक FEN, s. अनूपः, अनूपभः, कच्छभूः, पंकः, कर्दमः. ल्याण, परमसुखिन्, धन्य, सुभग. -FELICITATE, -FENNY, a. जलाढय, सजल, पंकिल. .... आभिनंद 1 P or c., दिष्ट्या वृध c.; See CoN- | FN FENCE, 8. वृति f., आवरणं, प्राकारः, प्राचीरं, वेष्टनं, GRATULATE. -TON, 8. अभिनंदनं, धन्यवादः, क वरणः, शा(सा)ल:. 2 रक्षा-क्षणं, गुति. -.t. ल्याणवचनं. वृत्या रम् 1 P or आ-परि- 5 U or c. or परिवेष्ट FELINE, a. मार्जारीय, बैडाल (ली.). c. or अव-नि-रुधु 7 U. -0.. दंडयुद्धं अभ्यम् 4 U FELL, 8. वर्मन् ॥., अजिनं, दृति /, कृत्ति/-. नितुर, or शिक्ष् 1 A.2 मुष्टियुद्धं कृ8 U, दंडादंडि युध 4 A. क्रूर, दारुण, उग्र.-.t. नि-अव-पत् ., अवकृत् 6P, -ER, 8. असि-गदा-याधः, दंडयो m. -ING, 8. यष्टिअवच्छिद् 7 P, नि-अव-भंज 7 P, प्रहत्य पत् ८., शद दंड-युद्धं, आयुध-शस्त्र-विद्या. -LESs, a. अरक्षित, c. (शातयात). -ER, S. निपातकः, छेतृ m. अनावृत. FELLow, 8. सहायः, मित्र, सहचरः, अनुषंगिन् m, | FENDER, S. अंगारगुप्ति 1.2 वरूथः, स्थगुप्तिः. सजुम् m., सहवर्तिन् m., वयस्य:. 2 समपदभाज् m., | FENNEL, S. शा-सा-लेयः, छत्रा, मधुरिका. तुल्यपदस्थः, सवयस्कः. 3 जनः, पुरुषः;" this f. is | FERACIOUS, See FECUND. bold ' धृष्टोसी जनः-4 सजातीयः, सजातिः. 5 यमः, FERINE, See BEASTLY. यमकः, एकतरः, युग्मकः. 6 कापुरुषः, माणवकः, FERMENT,-ATION, S. मंड:-ई, अभिषवः, फेण:-नः, माल्मः ; ' my good f.' भद्र, सौम्य. In comp. किण्व:-वं, सुरामंडः, कारोबरः, नग्नहूः (m.).2 अव:words ex. by सम-सह; 'f.-being. -creature' क्षोभः-ताप:-दाहः-उत्मेक:-वेगः, उत्ताप:.-... आसमानजातिः-जातीयः, सजातीयः, समभूतं ; 'f.-citi कुलीकृ 8 U, अंतः क्षु ., उत्सिच् 6 P or c., उत्तप् zen' एकनगरस्थः, एकग्रामीणः; f-citizen ., अंतर्वेगं उत्पद् ., अंतः सप् c.-..फेनायते (D.), ship' पौरसख्यं, पौरसाहित्य; f. countryman' उन्सिw pass., अंतः क्षु 4 P or तप् 4 A, अतस्तापं स्वदेशजः, स्व-एक-देशीयः; f.-feeling' सहानुभूतिः, या 2 P. 2 , उत्तप्. समदुःखत्वं, समभावः, भतानुकंपा'f.-student,scholar' सहाध्यायः, सतीर्थः, सहाध्यायिन् m., सह FEROCIOUS, 4. रौद्र (दी.), उग्र, क्रूर, अतिकर, दारुण, करकर्मन्, मारात्मक, साहसिक (की/.); पाठकःf.-labourer,-worker' सहकारी, संभवकारी, सहकर्मी; 'f.-servant' सहभृत्यः, एकप्रभुः See GRIM, DREADFUL, also. -NEss, -FERO•f-soldier' सहयोद्धा; f. sufferer' सम-सह-दु: _CITY, 8. रौद्रता, क्रौर्य, उग्रता, &c. खः-खी, समदुःखभाक, सहभोगी; f.-traveller' सह FERREOUS, 6. लौह (हीf.), आयस (सी.), लोह. यायी, सहगामी; f. of a body' पारिषयः, पक्तियः, मय (यी/.), अयोधर्मन्. श्रेण्यभ्यंतरः. -8EXP, . साहाय्यं, साहित्य, संसर्गः, FERRET, 8. बभ्रुः, नकुलः. संगःनामः, संघातः, संयोगः, साहचर्य, सख्य, मैत्री, FERRUGINous, a. लोहमलयुक्त. समागमः.2 वृत्ति 1.3 पारिषद्यपदं. FERRULE, 8. लोहवलयः-य, लोहरक्षणी. FELLY, See CIRCUMFERENCE. FERRY, 8. तरः, तरणस्थानं, घः f. boat' तरनौः, FELON, B. साहसिकः, घोरपातकः, आततायिन् m.,म त(ता)रण:-णि f., तरी, तरालः, उडुपः, वहि; fहापापिन्-पातकिन् m., महापराधिन् m. -OUs, a. | man' तरनायकः, नाविकः, तारकः, तारण:. -... आततायिन्, जिघांसु, वधोपत.2 दुराचार, दृष्ट, पापिष्ठ । (over ) नावातृ 1 P or पारं गम् 1 P. दुर्वृत्त, अतिर्निय.-1, 8. महापाप-पातकं, महापराधः, | FERTILE, a. शस्यप्रद, उर्वर, बहुफलप्रद, बहुशस्यद, साहस, आततायिता, घोरपापं. अवध्य, स्फीत't in produce'समृदस्य. 2 Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ PoR (141) - (Fig.) निर्माणकुशल, कल्पक, संविधायक. -ITY, Frwa. अल्प, कतिपय, स्तोक, परिमित, मित, अपार, -NESS, 8. फलवत्ता,फलदता, सफलता,अवंध्यत्वं, स्फी- अबहु; 'af.' कतिचित, स्तोकाः, कतिपयाः. -NESS, ति.f.-IZE, .t. सफल-फलप्रद-a. कृ8 U, फलदी- | 5. अल्पत्वं, स्तोकत्वं. कृ, आन्यै ., स्फीतीकृ. FIAT, S. आज्ञा, निर्देशः, शासन, नियोगः, व्यवस्थापत्र. FERULE, FERULA, S. वेत्र, दंडकाष्ठं. ' FrB, See FALSEHOOD. FERVENT, a. चंड, उत्सुक, तीक्ष्ण, सातिशय, उग्र, सो- | FIBRE, . तंतुः, मूत्र, गुणः, तंत्र.2 केस(श):-t, साह, आसक्त, व्यग्र, उत्कट, उत्तप्त, उद्युक्त, सोद्योग - अंशः, पक्ष्मन् 1.3 शिरा, नाडी, स्नसा; '. of a f. in piety' भक्तिव्यग्र, अतिभक्त. -LY, adv. lotus' मृणाल:-ल-ली, विसं. - ED,-OUs, a तंतुमत्, सोत्साह, साशंसं, सोत्सुकं, व्यग्रतया, औत्सुक्येन, उत्कट- मूत्रिन्, केसरिन्, तंतुमय (यी.), शिराल. तया. -FERVENCY, s. व्यग्रता, उत्साहः, औत्सवयं, FICELE, . चपल, चंचल, लोल, तरल, घल, अस्थिर, उत्कटता, तीक्ष्णता, चंडता, आसक्ति /., मनोनिबंधः. अनवस्थित, अधीर; (of persons only) चलचित्त, FERVID, . प्रचंड, तीव्र, तीक्ष्ण, उत्तप्त, सातिशय, प्रख- चंचलहृदय, लोलबुद्धि, नैकभावाश्रय, प्रकृतितरल, लोलर, तिग्म, उग्र. -FERVOUR, 8. प्रचंडता, तीवता, चंचल-मति, अस्थिरबाद्ध. -NESS, 8. चापल्यं, तरलता, तीक्ष्णता, उत्तापः, उत्कटता, व्यगता; ' religioy f.' लोलता, चांचल्यं, अधीरता, अस्थिरता, चलचिनता, अतिभक्ति , भक्तिश्यग्रता, श्रद्धोन्माद:. मनोलौल्यं, FESTAL, a. औत्सविक (की/.). FICTION, . कल्पना, रचना, सृष्टि मनः कल्पनाFESTER, e.i.पूय 1A,पूतांभू, पक्त भू, सपूय व. भू. सृष्टिः, मानमी सृष्टिः. 2 मिथ्याकथा, कल्पिता कथा. FESTIVAL, 8. उत्सवः, महः, पर्वन् ॥., क्षणः, उद्धर्षः, -FrcrITIOUs, a. कृतक, कृत्रिम, कल्पित, असत्य, उद्धवः, यात्रा, अभ्युदयः; 'public or general f.' मृषार्थक, कूटार्थ, कपट-मिथ्या-कूट in comp. -Lx, यात्रोत्सवः. adv. मिथ्या, सकपट, मृषा, सकर, सव्याजं. FESTIVE, . आनंदप्रद, सोत्सव, हर्षण, सानंद, उत्सव FIDDLE, S. शा(सारंगी, पिन की. -... सारंगी in comp.; 'f. day' उत्सवदिनं. - ITY, S. उत्सवः, वद c.; f stick' शारिका, कोणः, घरिका. समुत्सवः, उत्सवकाल:.2 प्रमोद:, हर्षेः, आनंदः, आबाद. FrDELITY, 8. भक्ति f, आसकता, अनुरागः, नि. FESTOON, . माला, हारः, लज/. कपटत्वं, विश्वास्यत्वं, स्वामि-प्रभ-निष्टा-भक्तिः, अभेFETCH, V. t. आह 1 P, उपा-आ-नी 1 P, उपा-दा 3 | यता; f. to a husband' पातिव्रत्यं, पतिसेवा, A. 2 निष्कृष् 1P, उत्पद् ., . f. a deep सतीत्वं, चारित्र्यं. sigh' दीर्घ निश्वसू 2 P; ' what price does the | FIDGEr, v. i. चपल-चंचल-ब. भ.-. चापल्यं, चंचbook f.' कियता मूल्येन तत्युस्तकं विक्रीयते; 'f. लता.-४, ६. चपल, चंचल, लोल, अशांत, अधीर up' उद्-धू 1 P, 10; आ-सद् . See OVERTAKE. See FICKLE. -8. कपट, व्याजः, अपदेशः, उपाय:. Fre, interj.fr (with aco.), sometimos with FETE, V.t.तर ., तुषु .-. उत्सव.. gen. FETID, . पूतिगंधि, पूत, असुगंधि, उग्रगंध, दुर्गंध. FIEF, S. क्षेत्र, भूमि/., क्षेत्रभूमिः FETOR, S. दुर्गंधः, पूप्ति-उग्र-गंध:. FIELD, 8. क्षेत्र, भूमि f., वप्रः-प्र; 'a collection FETTER, S. निगड:-ड, बंधमं, पाशः, श्रृंखला-लं.-0... of f. s' केदारकं, कैदायें, क्षेत्रं, कैदारिक; t. of निगडेन बंध 9 P, संयम् 1 P, यंत्र 10, निगडयति battle' रणभूमिः, रणाजिरं, रणांगनं-णं, रणं, समर(D.). -ED, 4. निगडित, पाशबद्ध, संयत, शृंखलित, भूमिः; ' f. marshal ' सेनापतिः, बलाध्यक्षः, संदानित. चमपतिः, दंडनायकः, सेनानीः; f. sports' वनFETUS, 8. गर्भः, भूणः, पिंडः, कलल-नं, गर्भस्थः शिशुः. क्रीडा, अरण्य-मृगया-विहारः; 'the general took FEUD, 8. कलहः, कलिः, विग्रहः विरोधः, विपक्षता, the f.' सेनानीयुद्धाय प्रवृनः' they lost the t.' , युद्ध - family f.' गृहच्छिदं, गृहर, अंत मैद:. तस्मिन्युद्धे पराजिग्यिो.2 अवसरः, प्रसरः, स्थान,विषयः. FEUDATORY, S. सामंतः. FIEND, 8. पिशाचः, राक्षसः, भतः, बेताल:; Ses DEFEVER, S. ज्वरः (lit. & fig., तापः, देहदाहः-ना MON also. -ISH, -LIKE, 4. पिशाचतुल्य, भातिपः, inflammatory t.' बाहज्वर: "typhoid f.' दारुण, पैशाच (चा.), राक्षस (सी f.), आसुर संनिपातम्वरः, तंद्रिकसंनिपातः; 'ardent f.' तापो- (री.), अतिक्रूर. ल्वणः; ' relapsing f.' मुक्तानुबंधी, संततः. -७.t. | FTERCE, 4. उग्र, क्रूर, घार, रोद्र (दीf.), दारुण, उत्-सं-तप ०., ज्वर . (जरयति). -ISH, a ज्वरात भीषण, मेरव (वी.); See DREADFUL, Gaxx ज्वरंपस्त, ज्वरातुर, ज्वरपीडित, ज्वरित, सज्वर, ज्वार- also. 2 तीक्ष्ण, तीब, चंड, प्रखर, परुष, नितुर (ot -- न.2 अरोत्पादक, ज्यरजनक. voice &c.). 3संरब्ध, कोपज्वलित, क्रोधे, कोपा Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - कुल, समन्यु, कोपोद्दीपित, क्रोधव्यंजक. -Lx, ado. | FINGS, B. लोहपूर्ण-किर लोहन . साक्ष्ण, ताब, उम, क्रूर, घार, पड, निल सक्रोध, FILL, ... पृ-१३७, भृ8 U, भा-वि-संधि 50, संरंभण. -NESS, S. करता, टपत्वं, रोवता.2 तीक्ष्णता, प्र-आ-सं-पूर 10, आ-से-क 6P, व्या 6P,व्या चंडता.3 सरंभः, अतिमन्युः, कोपोन्मादः, क्रोधातिशयः. 5 A, BT 5 U; better ex. by fed '; 'it f.. FIERY, See under FIRE. ed my heart with terror' तेन मम हृदय भयमFRE, B. वेणुः, वंशः. -ER, 8. वांशिकः, वेणुवादकः. कुल बभूव.2 प्रचुरीक 80, बहुलीक, संकुलीक.-8. FFTEEN, a. पंचदशन्, 'fth' पंचदश (शी/.). Ex. by यथेच्छं, पर्याप्तं आतृप्ति, प्र-नि-काम; ' drank Frrry, a.पंचाशत् ; 'f.-th' पंचाश (शी ), पंचा- his f.' यथेच्छमपिवत्; नीवारोदनमंडं पर्याप्तमाषामति शत्तम (मी.). (U. 4)- drinks his f. &c.' -ED, a. पूरित, पूर्ण, Fre, s. (Tree) अंजीरः, न्यग्रोधः, उदुंबरः; (fruit) सं-परि-पूर्ण, आ-सं-कीर्ण, संकुल, आ-समा-कुल, व्यात, न्यग्रोध, उदुंबरं, or ex. by फलं in comp.; 'I नि-सं-चित, आवृत, संभृत, आविष्ट, गर्भ in comp. care attor you'त्वां तगायापि मन्ये-गणयामि. FILLET, . पहः, बंधनं, वेष्टन, बंधः (केशानां). FrGHT, V... युध् 4 A, विग्रह 9P, संप्र-ह 1 P, सं. FILLIP, 8. अंगुलिप्रहारः-घातः-ताउन, छोटिका. ग्राम आरम् 1A, वैरायते ( D. ), प्रति-आ-युध् FILLY, s.किशोरी, बालतुरगी-वाजिनी-घोटिका. (with acc.); f.a cause' कार्यार्थ युध्.-., FILM, S. पटलं, सूक्ष्मतंतुः, सूक्ष्मत्व , पुटः-ट; 1. -ING, . युद्ध, रण:-णं, आयोधनं, समरः-रं, विग्रहः, of the eye' अक्षिपटलं, अंतर्धानं. -Y, . बटलावृत, See BATTLE. -ER, . योm., युयुत्सुः. सपटल. . FTEMENT, s. कल्पना, मिथ्या-कल्पित-कथा, मानसी | FILTER, V. 1. डा ०., संमृज् 2 P,पू9 U.v.i. सृष्टि:. निर्गल 1 P, निस्पंद 1 A, निःसृत्य शुध 4 P. FIGURANTE, S. नर्तकी, लासिका. FILTH, . मल:-लं, कालुष्यं, मालिन्यं, अप(व)स्करः, FIGURE, 8. आकारः, रूपं, आकृति, मूति 1.2 कायः, कल्क, खलं, पंकः, कर्दमः. -y, a. मलिन, कलुष, समदेहः, विग्रहः, अंग, गात्रं, वपुस् ।, ( Body q.v.). ल, मलीमस, मलदुषित, पंकिल, पंकिन्.2 अशुद्ध, अमे8 मूर्तिः, प्रतिमा, प्रतिरूपं-कृति /.4अंकः.5 अलंकारः | ध्य, अपवित्र.3 कत्सित, निध, गर्व, दूषणीय, कु-कद् pr. 'f. of speech' वाक्यालंकार:.8रूपकं, आरोपः, लक्ष- FrN, 8. पक्ष:, देहधिः, वाजः (मत्स्यानां); f-footed' .णा, उपलक्षणं-गा, उपचारः.7 प्रतिष्ठा, गौरव, यशम् ॥., जालपादः-द. -LESS . पक्षहीन-रहित.-FINNY, 4. वर्णः, कीर्ति See FAVE.-.t.वि-धा 3 U, विरच् सपक्ष, पक्षविशिष्ट. 10, निर्मा 3 A, सं-परि-ऋc.2 वर्ण 10, बिच् 10, लिख | FINAL, a. अंतिम, अंत्य, भैत-शेष in comp., पश्चिम, 6P, वि-आ,रूप् 10, चित्रीक 8U, कर्बुरीकृ. 3 (To चरम.2निःसंदेह, परिच्छिन्न, सनिश्चित, अश्किल्प, सुनिoneselt ) वि-भू ., चित् 10, ऋe., विगण् 10. गीत.3 अपरिवर्तनीय, अप्रतिकार्य. -LY, adv. अंततः, -FIGURATE, a. साकार, रूपवत्, मूर्तिमत्, सरूप. अते, शेषे. 2 निरुत्तरतया, सपरिच्छेदं. -FIGURATIVE, a. सालंकार.2 लाक्षणिक-औपचा FINANCE,-S, S. आयः, करः, बलिः, धमागमः, अल्क, रिक (की.), उपलक्षित; 'f.use' उपचार:. -LY, राजवं; this financial condition is prosperouss' adv. सालंकार, सोपलक्षणं; ' to be used f.' उपचर परिस्फीतं तस्य कोशजातं.-FINANCLER, S.कोशाpass. (with loc.); अचेतनेपि कूले चेतनवदुपचार ध्यक्षः, धनाधिकारिन् n. दर्शनात, तस्माचेतनवदुपधर्यते (S. B. 99, 100 ). | FIND, V. t. आप 5 P,लम् 1 A, अधिगम् 1 P, विद् FLAMENT, S. केश(स)र:-र, तंतुः, सूत्र, पक्ष्मन् 6U, आ-समा-सद् 0., दम् 1 P; इ-या 2 P, (ace.), 1., अंशुः f. of alotus' मृणाल:-लं, बिसं, किंजल्कः . प्रतिपद् 4 A. 2 ( F. out) बुध 1 P, शा 9 U, FICH, . मुघ 9 P, चुर् 10, अप-ह 1 P. -ING; अवगम् 1 P, अव-12P, बि-भू. निरूप 10, अनुसं१. स्तेयं, अपहारः, चौर्य, मोषणं. धा 3 U, उपलभ्, अन्विष 4P; निर्णी 1P, निमि 60, Frna,. पंकिf, आवलि-ली, श्रेणि-णी/ f. भव-निर-५ 10; - they found him guilty ' सोपot an army' दंडव्यूहः, सैन्यश्रेणिः, बलविन्यास:.2 राधीति ते निणिन्युः, तैः सोपराधी स्थापितः. 3 उप-संसूर्य, गुणः, बतुः.3 लेख्यश्रेणी, लेख्यपत्रसमूहः.4च- कृप 10, चित् 10.4 व्या-ख्या 2P, व्या-कृ8U, व्यन:, पत्रपरशु:.-.1. यथाक्रमरच् 10 or श्रेण्यां भारुड्। कीकृ. -ING, S. अधिगमः, अवाप्ति 1.2 निर्णयः. 0.2 1 P, मृज् 2 P.-. i. व्यूहेन प्र-या 2 P. | FINE. a. सक्ष्म, तन, लक्ष्ण, भस्थूल, वि.ल't.cloth FILAL, a. पुत्रानुरूप, पुत्रयोग्य, पुत्रीय; gen. पुत्र in सूक्ष्मवसं, अंगुकं, मुबासः .मीक्ष्ण, तीव्र, कुशाम्रीय, comp.; 't.duty'पुत्रधर्मः; t. affection' पित- मार्मिक.8 पेलव, सुकुमार, कोमल, मृदु.4विनर, बिवान्सल्यं, पितृभकि.Lx, ado. पुत्रवत्, पुषधर्मानुरू. मल, निर्मल.6 परम, उसम, उत्कृष्ट, विशिक्षा-बर, प्रेर-FILIATION, " पुत्रत्व, पुषीकरणं. कांत, शोभन, वाम, चारुमत सुभग, gm.br Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - लंकारप्रिय. in comp. oft. teeth' सुदती; 'having t. place' चुनि-जी.अश्मत, रमाबा , eyes'मुनाम-लोचना; 'at. day' सुदिनं; 4. art' | णी, अंति(दि)का;t-proot' अदाय't-alde'भ. कता;t-fingered' लघुहस्त; it is af. pro- मिस्थान, &c. (t. place); (t.-side comforterposal' उदार:-प्रथमः-कल्पः . -8. दंडः, अर्थ-धन-दं- खानि); f.-wood ' धनं, इध्म, दाधकाठ 1.. ड:; liable to t.' दंडया ' in fine' अंततः, शेषे, works' अग्निक्रीडा,-द्रव्याणि. - FTERY, a. भाप्रेस एतावता, एवं प. -७. १. दंड 10 (two acc.), दंडं | (यी.), तेजस्विन्, अग्निमय (यी.).2 सुलभकोप, दा. (दापयति) with instr. of giver. 2 शुध् । शीप्रकोपिन्, क्रोधन, क्रोधिल, कोपशाल, सरमिनू. 38c., पू9 U, मलं or अपकृष् 1 P.-LY, adv. सू- | प्रतीक्ष्ण, प्र-चंड, तीव्र. क्ष्म, विरलतया. 2 चारु, मुष्ट, मुंदर, सु pr.-NESS, s. FIRM, a. दृढ, स्थिर, निभल, अचल, अविचलित, असूक्ष्मता, विरलता, तीक्ष्णता, &c. 2 कांति f., शोभा, स्खलित, धीर, अकंपित, अक्षुग्ध, धृतिमत, व्यवस्थित चारुता, लावण्य. - FINERY, 8. शोभा, आडंबरः, बा- f. step' अस्खलिता गतिः.2 गाड, घन, ढ, भशिघशोभा. 2 अलंकारः, मंडन, भूषणं, प्रसाधनं, आभरणं, थिल, अविरल, सांद्र, मुसंहत, दृढसंधि; 'ot af. परिकर्मन् ॥., परिष्कारः; fond of f.' प्रियमंडन, भ- mind ' स्थिरधी, स्थिर-निमल-मति, दृढात्मन् in friendship' दृढसौहद, गाउसख्य.-४. बबिजनFINGER. 3. अंगलि-ली, करशाखा; fore-f.' तर्ज संसर्गः, समवायः, संभूय समुत्थानं. -LY, adv. वृद्ध, नी, प्रदेशि(श)नी; ' middle t.' मध्यमा; third गाढं, घनं, स्थिर, धीरं, निमलं, &c.; t. rooted' f.' अनामिका; last f.' कनिष्ठा, कनिष्ठिका, कनीनी बद्ध-रूढ-मूल; f. devoted' भक्ति;1. joined' निका; 4.-ring' अंगुलीयं, अंगुली(री)यकं, अमि दृढबद्ध, दृढसंधि. -NESS, S. नढता, स्थैर्य, डिमन् का; ' three t. s in breadth' व्यंगलं (दारु ). m., धैर्य, धृति अक्षोभः, अस्खलनं, अकंप:.2 संहति -V. . अंगुल्या स्पृश् or परामृय 6 P. f, घनता, संधि FIRMAMENT, 8. आकाश:-शं, नभोमंडल, नमस्तल, FINICAL, a. अतिसूक्ष्म, एकांतकोमल-पेलव, अत्यु-कृष्ट. व्योमन् ।., गगनं-णं, ख, अंतरीक्ष तारा-ग्ड-पथः, स. FINISH, P... समाप् .. सं-पु.-पूर 10, निर्वृत् c., गोल:: See Sky also. -AL, . हायस (सी/.), अवसो 4 P, निः-सं-पद् ., साध 5 P or c.; अंतं गम् | आंतरीक्ष (क्षी/), आकाशीय, नभःस्थ. 1 P, निः-शिष् ., निःशेषीकृ 8 U, पारं गम्.2 संस्कृ | FIRST, a. प्रथम, आय, आदिम, पूर्व, अग्रिम, प्राकन 8U, परिष्क, यत्नतः साध. -., -ING, s. समाति (नी.). 2 मुख्य, प्रमुख, प्रधान, अग्रय, प्रवर, श्रेष्ठ, f., अंतः, निति f., सिद्धि f., अंतगमनं, &c. वरेण्य, अग्रणी, अग्रेसर, वर in comp.; See PRINOTFINITE, . प्रमेय, परिच्छेय, निरूपणीय, नियत, सम- PAL; f. half' gutt:; ' f. part of day' quiर्याद, परिमित, सायंत; ' not f.' अनंत. -LY, adv... ; f. part of night' gataz; for the f. समर्याई, नियतं. time ' प्रथम; from the t.' प्रथमावधि, आमFIR-TREE, S. देवदारु m.,., पाक्रपादपः, पारिभद्रकः, थमं; t. of all, in the first place' प्रथमभद्दारु, बुकिलिम, पीतदारु, दारू, पूतिकाष्ठं. आदौ-तावत; f.-born' अग्रजः, पूर्वजः, अप्रजामह FIRE, S. आमिः, वैश्वानरः, ज्वलनः, अनलः, पावकः, m., ज्येष्ठः, अप्रयः, अग्रिमःf.-fruits' प्रथमकृशानुः, वह्निः, दहनः, जातवेदाः, हुताशनः, शिखी, हुत आदि-अप-फलं, प्रथमोत्पन्न; 'f.-rate' श्रेष्ठ, रकट, भुक हुतवहः, वहि:, शुष्मा, कृष्णवमा, तनूनपात्, उष विशिष्टतम, परम, उत्तम. -adv., +LY, adv. प्रथम, बुधः, शिखावान्, हव्यवाहन:, हिरण्यरेताः, चित्रभानुः, पूर्व, प्राक, आदी, अंग्रे, पुरस्तात्. विभावमुः, शुक्रः, शुचिः, कृपीटयोनिः. 2 तेजम् n., FISCAL, a. धनसंबंधिन्. सत्व, उत्साह, 'ont.' अमि-हुतवह-परीत, अनिदीत ; FISH, . मत्स्यः, मीनः, अषः, बैसारिणः, मंजः, वि. submarine t.' वाडवः, और्वः, वडवानलः; 'set सारः, शकुलिन् m., पृथुरोमन् m. -v.i. मत्स्थान पर on f.' दह ., दीपू ., अग्निं विटज् 6P (with 9 Pory 1 P or बंध9 P.3 भनुम 1P; 1loo.); अग्निना ज्वल् . or दह. ' take f.'; See basket' मत्स्याधानी, कुवेणी; 1.-hook'बरिशंunder CATOH. -... दह 1P, ज्वर ., इंध 7 A, शा-शी, मत्स्यवेधन; f-ing net' जालं, भानायः, अप्रसाक 8U.2 उत्ति ., रही ., प्रोत्सह_c., कपिनी; f.-market' मीनविक्रयस्थान; 1.-monप्रचुर 10, संक्षु ., प्रेर् ., संधश् 10. -v.i. ger' मत्स्यविक्रयिन्, '1.pond' मीनाश्रयः, मत्स्यादी 4A, ज्वर 1P, दह pass. 2 लोहगोला. लयः, मत्स्यपूर्ण, सर: t.-spawn' मत्स्याङ. न माधि 6Porविक्षत P. F.-arms' आनया- woman' मत्स्यविक्रेत्री. - ER, -RRMAN, 4. धीवर, आणि .-brand' भमिकाठं, अंगार:-रे, अलानं, उल्का, कैवर्तः, दासः-शः, जालिकः, मत्स्याजीवः, मत्स्योपजीसमुक; 2-4y'पतंगः, अलभः, खपोनः, ज्योतिरि- विन् m., मात्स्यिकः, निषाद:: -RRY,-RG, . धीवरगणः, प्रभाकीट: 2epan'See HRARIA; 1-1 कर्मन् , मत्स्पवयन-पाणं. Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ FIS PISSTLE, . भिदुर, मिदेलिम. F18SURE, 8. डि, रंधे, संधिः, भंगः, विदल:-लं, भेदः (in the ground ) बिलं, गर्तः र्ता, विवरं. . . वि. दृ 10, बिदल c. ( दलयति ). FIST, 3. gfe m. f.-eft, fisticuffs' blows with the f' सृष्टिघातः प्रहारः- युद्धं, मष्टीमुष्टियुद्धं; 'doubling or clenching the 1. ' मुष्टिबंध: संग्राहः, खटः 0. मुष्टीमुष्टि युध् 4 A, मुष्टिना त‍ 10 or प्र-ह 1 P. FITULA, 8. नाडि-डी-लि-ली /, नाडीव्रणं, नाडीक्षतं; 'f. in anus ' भगंदरः. (180) Frr, a. योग्य, क्षम, न्याय्य, अनुरूप, उपपन्न, युक्त, उचित, यथाई, समुचित, यथायोग्य, संगत; oft. by अर्ह or pot. pass. part.; to be f. for' g 1A (with dat. ), युज् - उपपद pa38.; अई, उचित-योग्यa. भू; ' f. to do a work' कर्मक्षम, अलंकर्मीण. - .. युज 7, 10, समा-सं-धा 3 ए, योग्य युक्त ०. कृ 8 U; ' f. an arrow' बाणं सं धा; See Frx; f this ill 1.s thee ' नैतदनुरूपं भवतः ; ' f. out' सज्जीकृ सनह् ०., उपकरणैः उपलI C., or संयुज् or उपस्कृ; ‘fit up' Decorate, q. v. . . युज् उपपद् - pass. लिष् pass., युक्त . भू; 'this fs well ' सुश्लिष्टमेतत् (Mal. 1), सुसंगतमिदं - आक्रमः, आवेशः, अवतारः, अभिभवः f. of anger ' कोपावेशः; f. of fever ' ज्वराक्रमः, ज्वराभिभवः 2 मूर्छा, भ्रमि f, भ्रामरं. -FUL, ०. चल, चपल, चंचल, अनिन्य, विषम, लोल, अस्थिर. -Lx, adv. युक्तं, उचितं सम्यक्, यथाईं, सांप्रतं, स्थाने. - NESS, 8. युक्तता, योग्यता, क्षमता, पात्रता, उपयोगिता, उपपत्ति, संगति, पर्याप्ति, याथार्थ्य देशरूपं. FrrCE, 8. चणकः. FIVE, . पंच, पंचक, पंचतय; 'in f ways' पंचधा', ' f. times' पंचकृत्व:; 'f fold' पंचगुण . - FIFTE, . पंचम ( मी./. ). FIVES, 3. कंदुकक्रीडा. Frx, v. 1. स्था . ( स्थापयति ), प्रति-सं- ; नि-धा 3 U, मिरुह् .; ' f. your dwelling there' सत्र वसतिं कुरु, तत्स्थाने निवस. 2 स्थिरीकृ 8 U, दृढीकृ 3 ( F. upon ) निर्णी 1 P, निभि 5 U, अव धू 10, निरूप 10, सं-परि-कृप् ., निर्दिश 6 P, नियुज् 7 A, 10. 4 बंधू 9 P (lit & fig. ), युज्, आसंज् C., निविशुं c.; • did not f. her love on him ' तास्म नबबंध भावं (R. VI. 36 ); ' 1. the eyes' दृष्टि निवि ., लक्षं बंधू, अनन्यदृष्ट्या अनिमेषेण स्तिमितलोचनेन -वृय् 1 P; with his eyes fed on my face' मन्मुखासन्तदृष्टिः; व्याष्ट, उमामुजे व्यापारयामास विलोचनानि (K. II. 67 ); 'f. an arrow संधा 3, ( धनुष्यमोघं समधत बा K. III. 66 ); 11. the mind ' ममः चित्त- निविश् c., or युज् or FLA ( बंधू or आधा, एकाम . भू; तेन उपदेशेन मम चेतसि दृढं पदं चक्रे ' the advice is firmly fed &c. '; “ I am in a f. ' चक्रांतररास्थित इवास्मि -ED, व्यवस्थित, स्थिरीकृत, स्थापित, प्रतिष्ठित, निरूड. 2 नियत, निर्मित, ध्रुव, स्थिर, दृक, निश्चल, अचल; See FIRM. 3 सक्त, आ-सं-सक्त, सं-परि-लन निविष्ट, बज्र. 4 स्थावर, अजंगम, ध्रुव; ' firmly 1. ' दृढबद्ध, बद्धमूल, प्रतिष्ठित, रूढमूल; having the gazef. ' ' with a f. look ' आसत बद्ध दृष्टि, स्तिमित भनि मेष- लोचन; having the mind f. ( on one thing ) ' एकाग्रचित्त, अनन्यमनस्क निविष्ट आसक्तमनस्; एकतान, अनन्यवृत्ति, एकाग्र, एकायन, एकसर्ग, एकामय, एकायनगत ' of f. resolution' दृढनिभयसंकल्प, धीर स्थिर मति, स्थिरधी -EDLY, adv. दृढं, स्थिर, ध्रुवं, &c. : स्थिरदृष्ट्या, अनिमेषेण स्तिमितं, एकाग्रता, &c. -EDNESS, 8. Firmness, q. v. -ITY, 3. स्थिरता, स्थैर्य, निष्ठा; ' the mind devoid of f. rambles ' मनो निष्ठाशुन्यं भ्रमति ( Mal 1 ) . -TURE, 3. स्थावरद्रव्यं. FLAG, S. ध्वजः, केतुः, पताका ; ' f. staff ध्वजदंड:यष्टि:- स्तंभ: 2 (Stone ) शिलापट्ट :- प्रस्तरः- ०. . अ वस 1P, लै-ग्लै 1P, ध्वम् 1A, अपात्र क्षि pass. 2 (Of persons) शिथिलबल - अवसन - भग्नोत्साह - ८. भू, अंगानि मुत्र 6P; See DROOP - शिलाभिः आस्तृ 5 U. - ax, a. शिथिल, क्षीण, अवसत्र, श्लथ. FLAGELLATE, v. ८. कशया व 10 or प्र-ह्न 1 Por आन् 2 U. -ION, s. कशाघातः, कशा महारः. FLAGEOLET, S. वंशः, वेणुः. FLAGITIOUS, C. घोर, दारुण, अतिदुष्ट, अतिदुर्वृत्त, अति महा- पापिन, अतिनिंय. -NESS, 3. महा अति पापंपातकं, अतिदुष्टता, घोरता, दौरात्म्यं. FLAGON, 8. पानपात्र भाजनं, पुटग्रीवः कंसः- सं. FLAGRANT, C. धोर, दारुण, अतिदुष्ट, अतिनिद्य, पा विठतम. 2 सर्वज्ञात, लोकप्रसिद्ध, सुप्रकाश, सुव्यक्त, पुर:स्फुरत्. - FLAGRANCY, . घोरता, अतिदुष्टता; सुव्यक्तता. FLAIL, S. मुसल:-लं, कंडनी. FLAKE 8. हिम-तुषार लवः कणः, हिमतूलं, तुषार - हिम घनः. 2 शकलः -लं, लवः, कणः, अल्पभागः 3 फलकः, संस्तरः. - . . शकलीभू 1 P. -x, a. स शकल. FLAMBEAU, 3. उल्का, अलातं, उन्मुकं. | FLAME, . ज्वाला, शिखा, अविस् f., n. कील:-ला, अग्निज्वाला - जिह्वा; " in 1 s' ज्वलत्, हुतवहपरीत, दह्यमान... ज्वल, दीप ०, दह् C. . . ज्वल 1P, दीपू 4 A, दह pass. -ING, . उच्छिख, प्रदीत, अर्चिष्मत्, उज्ज्वल, ज्वलित, ज्वलत्; 'f fire ज्यालाभि: -, . शिखा ज्वाला-मय (यी f. ), शिखिन्. FLAMINGO, 8. मरालः, राजहंसः. Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ FLA FLANK 8. पार्श्व: पक्ष:, कुक्षिः, उत्संगः, पार्श्व - पक्षभागः, पार्श्वगं. -०. पार्श्वतः रक्षू or गुप् 1 P. 2 पार्श्वतः अभि 1 P. 3 स्पृश् 6 P, निकटे पार्श्वे वृत् 1 A See BORDER. FLANNEL, 8. ऊर्णायु:, और्णपटं. FLAP, . . वि-धू 5, 9, 6 P, उत्क्षिप् 6 P, चल ., आ-स्फल ०. ०. . आस्फल् 1 P, विधू उत्क्षित् - pass. 5. प्रालंब:, लोलक :. 2 ( f. ing) आस्फालनं, विधूननं, विधुवनं, उत्क्षेपः पण; 'f. ing of ears' कर्णताल:. FLARE, . . लोल शिखया ज्वल 1 P. 8. लोलशिखा, केपित ज्वाला. ( 151 ) FLASE, .. स्फुर्6P, दीपू 4 A, व लस् 1P, वि त 1 A, सहसा प्रकाश् 1 A or ज्वल-1 P, अचिरं प्रभा 2 P. 2 विद्युद्वेगेन अकस्माद् उदि 2 P or आविर्भू 1 P or उत्पद् 4 A. - स्फुरणं, स्फुरितं विलासः, सहसा दीति f., आभासः, विभ्रमः, अचिर-क्षण-प्रभा, प्रभाकंप:, क्षणवृति, अचिरद्युतिः ४ . क्षणप्रभ, तेजस (सी f. ) . 2 असार, नीरस, फल्गु, निःसत्त्व. FLABK, 8. काचपात्रं - भाजनं, पानपात्रं, पुटग्रीवः. FLAT . सम, समस्थ, समरेख, सपाट, अभुग्न. 2 निम्न, अनुञ्च, नत, अनुनत 3 असार, नीरस, फल्गु, विरस, रस- स्वाद-हीन, निस्तेजस्, निःसत्त्व 4 स्पष्ट, स्फुट, व्यक्त, अवक्र, असंदिग्ध, सुव्यक्त, परिस्फुट. 5 अवनिं गत, दंडवत् क्षिप्त; ' ho laid himself f. on the ground' भूमौ दंडवत्पतितः; 'f. surface ' समपृष्टं; ' f. roof पृष्ठे; 'f. nosed' अवनाट, अवटीट, अवचट, नत चिपिट-नासिक - समभूमि, समस्थलली, समस्थानं, पाट:. 2 निम्नभूमिः 3 सैकतं, पुलिनं. 4 पत्रं, फलकः - कं. 5 मंदः, अनुदात्तः, मंद्र: -LX, adv. समं. 2 स्फुटं, सुव्यक्तं, अवक्रं, असंदेहं -NESS, 8. समता, निम्नता, असारत्वं, &c. - TEN, D. ८. समीकृ 8 U. 2 आ भवनम् . ( नमयति), नम्रीकृ, निम्नीकृ. 3 रसं ह 1 P, नीरसीकृ - ०. . समीभू, नम्रीभू. FLATTER, v. ८. सं- अभि-परि-स्तु 2 U, प्रशंस् 1 P, चावचनैः स्तुत्या सांत्व् 10 or संतुष् c. or उप- लल् 10 or प्र-लुभू c or आकृष् 1 P उपच्छेद 10. 2 चाटूनि वच् - 2 P, प्रियं वद् 1 1 3 अनु-नी 1 P, - राधू ०, मिथ्या प्रशस् or श्लाघ् 14.4 मिथ्या आशां उत्पद् c. or वृध् . -ER, 8. चाटुकारः, संस्तावकः, सत्यवादिन् , प्रशंसकः, प्रियंवदः, चादुवादी, मिथ्याशंसक:. - ING, a. स्तुतिमय (श्री f. ), परितोषक, प्रीतिकर (f), प्रशंसामय. - INGTY, adv. चाटुक्त्या, अतिप्रशंसापूर्व, सांत्वनपूर्व x 8. संस्ताव:, स्तुति f, स्तवः, चाटु m. 12, चाटूक्ति f, अतिप्रशंसा, सांवनं ना, उपलालनं, मधुरप्रिय-वचनं, सांत्ववादः, मिया सा, व्याजस्तुतिः, चाटुवाद: 2 अनुनयः, आराधनं, संतोषण. FLATULENT . वात वायु-मस्त, वद्धमात, वातपुल, . FIL वायुपूर्ण, वातुल FLATULENCE, -OY, 4 वायुः वातः, वायुफलता, अंत्राध्मानं वातिकत्व. FLATUS, 3. वातः, वायुः, अंत्रवायुः. FLAUNT, . . सावलेपं चल पर 1 P, सदर्प-उद्धविकट परिक्रम् 1 U, 4 P. -ING, उद्धतगति, विलासाद् मंदगामिन्, दर्शनीयमानिन्, सुभगमन्य; ' 8 f. gait विकटा धीरोद्धता गतिः. FLAVOUR, 3. आस्वादः, रसः, रुचि f. -०.८. सरसa. कॄ 8 U. -ED, a. सरस; ' well-1. ' सुरस, स्वादु, सुस्वाद. -LESS . अरस, नीरस, बिरस, अस्वादु. -OUS, C. मिष्ट, स्वादु, सुरस. FLAW, 3. दोष:, छिदं, रंध्रे, वैकल्यं, न्यूनता; 'seeking or finding f. s' रंध्रान्वेषिन्, छिद्रान्वेषिन, दोबैकनक्. 2 चंडवातः प्रभंजनः; See HURRICANE. 3 मंगः, संधिः भेदः, अं, छिद्रं; f. in a jewel' पुलकः, खंड:.-७. ८. छिंड् 10, व्य, 4 P. -LESS, a. निर्दोष; See FAULTLESS. 2 निश्छिद्र, नीरंध्र. -, . सरंभ, सच्छिद्र, सदोष. FLAX, 8. क्षुमा, अतसी, उमा शणं; 'f. comb उमामार्जनी. - EN, . क्षौम- ओम (मी f. ). FLAY, ७. ८. धर्म अपनी or निर्हृ 1 P or डब्लि 6 P or निष्कृष्] 1 P, निस्त्वचयति (D.), निस्त्वचीक 8 U, स्वभू 1 P. -ER, s त्वग्विदारकः, धर्मनिष्कर्षक:. -ING, S. धर्मनिष्कर्षणं, निचर्मकरणं. FLEA, 8. मक्षिका, मत्कुणः, देहिका, तल्पकीटः -०.८. देहिका: अपनी 1P. FLEDGED, “. संजातपक्ष, गरुत्मत्, सपक्ष, पक्षयुक्त. FLEE, . . क्लाय् 1 A, अपक्रम् 1 U, 4 P, वि-प्र 1 P, परा-इ 2 P, अपधाव् 1 P, अप-निर्-गम् 1 P, अप-स-प् 1 P. 2 न्यज् 1 P, परिह 1 P, बृज् 10. FLEECE, 3. मेषलो (रौ ) मन् ४. . . ( लोम ) छिंदू 7 P or लू0 U. 2 अपड़ 1 P; ' f. ed' हृतसर्वस्व. - CX, . बहुलोमन, लोमश, लोमावृत. FLEER, . . अव उप- हस् 1 P, तिरस्कृ 8 U, भवमन् 4 A, अवज्ञा 9U; See CONTEMN. 8. उपअव-हासः, तिरस्कारः, अवहेलना, अवज्ञा. FLEET, 8. नौसमाज:- साधनं, पोतावलि f., युद्धनौसम्हः... द्रुतं शीघ्रं प्रसृप् 1 P or गम् 1 P, वेगेन चल् 1 P, त्वर् 1 A. a. वेगवत्, शीघ्र त्वरित लघु-गति, प्रजविन्, अतिरंहम्, जवन (नी f. ), शीघ्रगामिन्, महाजब ; 'f. as tho wind' वायुगति, वायुवेग; 1. as thought' मनोजव. -ING, C. क्षणिक, क्षणभंगुर, अध्रुव, क्षणस्थायिन ; SeeFICKLE. -Lx, adv. हुर्त, शी, लघु, सत्वरं, जवेन, वेगेन, रंहसा. - NE88, 8. देगः, -,जवः, रहस् , त्वरितगति f. FLESE 6. मांसं आमिषं विशितं क्रव्यं, तरसं, पललं ' dried 1. ' वभूरं-रा, उत्तप्तं, शुकं मांस 2 शरीरं, विषयसेवा, विषयासक्ति f. f. diet or ment ' मां ; Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ साहार't.oolour'मांसवर्ण:-रागः,लोहितः 1.- | FLOCCULENT, . सांड, घनीभूत, क्यान. monger' मांसविक्रायन्. -LESS, 4. अमांस, अपुष्ट, | FLOOR, . यूथं, संघः, निवहः, समूहः, कुलं, गण: See मांसहीन.-x, a. शारीरिक-दैहिक (की.), विषयि- MULTITUDE; 't. of cattle' पाशक, पशुकुल, गोह, सांसारिक-ऐहिक (की/.).-7, a. मांसल, पुष्ट, पी. बृदं कुलं; f. of sheep' अविकुलं, आविक; fot नापीकर, मेदसिन् । See FAT. sheep and goats' अगानिक; 'in t.s' गणशः, FLEXIBLE, a आ नम्य, कुंचनीय, नमन-कुंचन-शील, संघश:.-.i.(Together) संघशः-गणशः-समागम् कोमल, मृदभायम्य. अनुनेय. 1P or मिल 6 P or सनि-पत् 1 P, एकत्र मिल्, एकीभू. FLEXION, FLEXTURE, 8. आ-,नति /-नमन; भं- FLOG.V..कशया-वेण-तड 10 or आ-हन् 2U or गः, आ-अब-कुंचनं, वक्रता, वक्रिमन् m. दंड 10 or प्र-ह 1 P. -GING, S. कशापातः, कशापFLEXUOUs, a. वक्र, कुटिल, जिम, भंगुर. हार:: ' deserving f.' कश्य. FLICKER, B..पल 1 P, चंचलतया ज्वल 1 P, लोलशिखया ज्वल, चंचलीभू 1 P.2 पक्षी आ-स्फल् . FLOOD, 5. पूरः, औषः, स्रोतस् n., प्रवाहः, रयः.2 -ING, a. चल, चंचल, अस्थिर, लोल. -8. चंचलशि आपावः, संभवः, तोयावेप्रवः, जलप्रलयः, जलोपत्रवः -universal : ' महाप्रलयः, भूतसंभवः, संवर्तः.3 प्रासा, चलन, चांचल्य. चुर्य, बाहुल्यं, पूरः, ओषः; f. of tears' बाष्पपूरःFinsy, a. असार, फल्गु, सारहीन, निर्बल, निःसत्त्व, ओघः-वर्षः, अश्रुपात:-वर्षः; f-gate' द्वार, निर्गअल्पवल, क्षीणशक्ति. -NESS, B. असारता. ममार्गः, परि(री)वाहः, जलद्वार, जलनिर्गमः. -... PRINCE, Vi. विमुखी-पराङ्मुखी- 1 P, विचल् 1 P, प्ल., आ-सं-परि-, परिवह.' with her eyes f.नि-परा-वृत् 1 A, (abl.); पलाय् 1A, त्यज् 1 P, ed with tears' अभ्रपरिवतेक्षणा; 'af.ed river' त्यक्त्वा निर्गम् 1 P or अप-सर 1P, मुखं परा-वृत् . | आशुतोदका-परिवाहिणी-नदी. -ING, S. निवर्तन, विमुखता, विचलनं, विमुखीभवनं. FEING, B.t. (सहसाबलेन) क्षिप 6 P, अस् 4P, मुच् FLOOK, 8. हलदंतः. 6P,वि-सन् 6P, पत् c., ईर् .'t. away or off' FLOOR, 8. भूमि f., भूपृष्ठं, तलं, भूतलं, गृहभू-भूमिःf., अपक्षिप, निरा-क, अपास्, अप-हा 3P; f. open' सहसा गृहपोटः, वास्तु m. n., गृहमूलं, वेश्मभू:.2 (Story) 'or बलाद अपात्र 6U. -8. क्षेपः-पणं, पातः-तनं, भूमिः, कोष्ठः; 'a palace having 7f.s' सप्तभूमिप्रक्षेपः. का प्रासादः; ' the upper f.' उपरिभमिः. 3 फलFENT, . अरणिः, अग्निप्रावन् m., अमिप्रस्तर:.-, कास्तरणं, फलकसंस्तरः, फलक:-.-... फलकैः a. अग्निमस्तरमय (यी/.).2 कठिणहदय, पाषाणहृदय. आ-स्तृ 9U or आच्छद् 10.2नि-पत्_०., भूमौ क्षिप् 6P. FER, . भाषातः, प्रहार:, आस्फालनं. FLOP, v.t. आ-स्फल् . FLIPPANT, a. वाचाल, वावक, निःसार, पाचल FLORAL, G. कौसुम ( मी.), पुष्प in comp. पिपल, अस्थिर, लोल, चंचल. -LY, adv. वाघाप FLORID, a. रक्त, रक्त-अरुण-वर्ग.2 अलंकृत, उज्ज्वल, ख्येन.-FtUPPANCY, 8. वाक्यापल्यं, वावटूकता; नि: अलंकार शोभित, सालंकार. -ITY,-NESS, S. (कपोल)सारता.2 प्रगल्भता, लोल्यं, चापल्य. रागः, अरुणिमन्-किमन् m.2 वागलंकारः, सालंकारParer, D... सहसा क्षि 6 P.-.i. अव-हम् 1 P, त्वं, अलंकारशोभा. अधिक्षिप् 6P.2 वि-भ्रम् 1, 4P, विलस् 1 P, विलास FLORIPEROUS, 4. पुष्पोत्पादक, पुष्पप्रद. विश्रमं न चल . भ 1P,स्पद 1A, कंप FLORILLEGE, 8. पुष्पचयः-संग:. 1A,स्फुर 6 P. -8. आकस्मिकक्षेप:.2 विलासिनी, FLORIST, S. मालाकारः, पुष्पविद्याशः. लीलावती, चपला, प्रगल्भा. -ATION, s. लीला, हेला, | FLOTA, Sc. FLEET. विभ्रमः, विलासः, हावः, खेला, प्रेमलीला.2 स्पंदन, FLorILLA, S. लघुनौसमूहः. करणादयकंप: FLOUNCE, ७.i. अंगामि विक्षिप् 6 P or इतस्तत: FEAT.i. लघु चल् 1 P, बुत विभ-सप् 1 P, स्था- पल् . -. आकस्मिकः अंगविक्षेपः. मास्थान गम् or पल 1 P, इतस्ततो भ्रम् 1, 4 P.2 FLOUNDER,v.i. इतस्ततः लिए pass., लुरू 1A, म-उत्-डी1,4A, म्योम्नि विसप, चपलीभू. -RING, I 6P, वि-1A.2 वि-परि-भ्रम् 1,4P. ३. अमलन, लघु सर्पण. FLOUR, B. गोधमवर्ण, चूर्ण, भोदः, पिष्ट, गुंडिका, सक्तFurrcm,वपूर, करोचते. पः (pl.). FrTrekी , कटः, वनखंडः डं. . FLOURISH, ...सं-जन 4 A सं-भू 1 P; 'when FEPTERMOUSE, B. अतुका, अजिनपत्रा.. Panini t. od'यदा पाणिनिः समजायत. 2 वृद्धिTOAT, o. 1. 1 A; 1 P. 2 & 1 A.-. t. उअति-गम् 1P, सं- 4,5P, ए 1A, सं-पि10, वह...: डपः, कोलः, पहिचं, तरण:- वृध 1A,प्र-उप-घि pass., स्फाय 1 A. -... Ty 0.चित्र 10, पुष्पादिना मालदUOTroor Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (13) रंग 0.8 भ्रम् ०. (भ्रमयात), धूर्ण c. -. आडंबरः, - adv. अस्खलितवाचा, व्रतवाक्येन, अस्खलित, दुत, 4शोभा, अलंकारः, मंडनं. 2 निः-स्वनः (of trum- प्रतिहतं, वाग्विभवेन. -FLUENCY, . वाक्पटुत्वं, pets). 3 दर्पवाक्यं, गर्वोक्ति f. 4 भ्रमणं, उनमः. वाक्चापल्यं, वाग्विभवः ओषः, अनर्गलता, अप्रतिहतत्व. -ING, a. समृद्ध, मुस्थित, मुस्थ, परिण, उदयिन्, | FLUID, 8. द्रवः, रसः, द्रववस्तु 1.-. द्रव, विलीन, उपचीयमान. द्रुत; See LIQUID. -ITY, s. द्रवता, विलयः FLOUT, See CONTEMN. FLUMMERY, 8. मिथ्याप्रशंसा-स्तुति/. FLow, .i. प्र. 1 P; प्र-नि-अभि-स्यं 1 A, क्षर FLUNKY, S. दासः, चेटः, नीचकर्मकरः. 1P, गल् 1P, मृ 1P, प्रवत् 1 P,री 4 A, तु 1 P; FLURRY, See AGITATE. f. ing with tears' बापजलनिस्यं दिन ; ' f.ing FLUSH, O... अरुणीकृ 8 U, अरुणयति (D.), रंज with nectar' सुधास्यंदिन, अमृतस्नुत प्र-स्नु 2 P; c., रकीकृ; ' with her face t. ed with anger' 'f. ing (of milk)' प्रस्नव:.2 प्र-सप् 1 P,प्र-स, प्रवृ- कोपारुणितानना. 2 उत्सिच् ., ., दर्पण आ-रूमा त् 1 A, प्र-गम्-चल् 1P, प्र-या 2 P.3 जन् 4 A, 1 P, उद्धतीकृ. -... अरुणीभू, रकीम, लोहितायते उत्पद् 4 A, उत्-प्र-सं-भू 1 P, प्रवृति. 4 स्रस् 1 A, (D.), रंज pass.; अरुणबदन-लोहितानन-व.भ.-8. शिथिलीभू, श्लथ-वितत-गलित . भू. -8. लव., लवणं, अरुणिमन् m., रक्तिमन् m., रकता, रागः, कपोल-वस्तुति, स्लाव:, क्षरणं, गलनं, प्रवृत्ति f., अभि-नि-स्य- दन-रागः.2 प्रफुल्लता, बाहुल्यं, समृद्धि f-a. सतेज(व्यं )दः-दनं. 2 प्रवाह:, स्रोतम् ॥., ओघः, प्रस्त्रवः, स्क, प्रौढ, तेजस्विन्. 2 समृद्ध, धनसंपत्र. 3 मुकास्त, वेगः, रयः, धारः-रा; वेला, पद्धति 1.3 समुद्रवेला, वे- अतिव्ययपर. -ED, a. अरुणित; रक, लोहित.. ला; f. of tears' अश्रुपात:-प्रवाहः, बाष्पवर्षः, धा- उद्धत, दृप्त, दामात, उत्सिक, गर्वित, सासलेप. राश्रु.; 'f. of words' वागोघः. अप्रतिहता वाक्- FLUSTER, v. .. पानादिना मद् c. or मुह. -8. सरणिः-पद्धतिः. -ING, a. प्रस्तुत, स्यंदिन्, विसारिन्, चित्तभ्रमः, उन्मादः, मोहः, व्याकुलता. सत.2 अप्रतिहत, अस्खलित; 'af. delivery' _ FLUTE, 8. वेण:. मरली, वंश:.-.i. Blow ai.' अस्खलितभाषणपद्धतिः. -INGLY, adv. अस्खलितवा Ly, aav. अस्खालतवा- | (वेणं) मुखमारुतेन पूर 10 or व 0., ६मा 1 P; f.क्येन, अप्रतिहतं, द्रुतं, अविलंबितं. player' वेणविकः, वणुमाः, वांशिकः. FLOWER, S. पुष्पं, कुसुमं, प्रसूनं. समं, सून, सुमनस् f. | FLUTTER, B.. पक्षी वि-धू 5, 9 U, 6P or आ(pl.). 2 अवसः, ललामभूतः, अलंकारः, तिलक- । फल c. or उत्क्षिप 6 Por विचल c. 2 इतस्ततः चल wa: ; Ráma is the f. of his class 'faaf. 1Por धाव 1P or प्र-F1 P.3 कंप 1 A, स्फुर 6P, ललामभूतो गमः.2 सारः, उत्कृष्ट-श्रेष्ठ-भागः, उत्तमांशः, उच्चस 2 P, स्पंद्र 1 A, भुभ 4 P. -... संभु सारांश:3; f. of age' यौवनं; f.of youth' नवयौ c., आकुलीकृ8 U, स्पंद् ., कंप ., स्फुर 0.-8. विवनं; - being in the t.of youth' आरूढयौवनारंभ, धुवनं, आम्फालनं, उन्क्षेपणं. 2 विकंपः, स्फुरणं, स्पंदनं, प्रौढयौवन. -0.. कुछ 1 P, विकस् 1 P, स्फुट 6 P, उच्छ्रसनं. 3 संक्षोभः, संभ्रमः, सं-आ-वेगः, चित्तवेग:भिद pass. 2 मंडायते-फेनायते (D.).-... पुष्यादिना । भ्रमः. -ING, 8. पक्षास्फालनं, पक्षचालनं.-. विचल, अलंकृ8 U or शभ c. -ED, a. कुसुमित, पुपित, कंपमान; f. in the breeze' आनलोडूत, पवनाक्षित, कुममसनाथ.2 विकसित, फुल्ल, स्फटित. -ING, a. पु पवनाधूत. ष्पवत, कुमुमवत्, कुसुमित, प्रफुल्ल, स्फुटितपुष्प. 2 पुष्प FLUVIAL, C. नदीसंबंधिन. द. -LESS, 4. अकसम, कुसुमहीन. -Y, a. पुष्प-क FLUx, . संगमः, संघातः, समागमः, संमर्दः, 2 (Fluमुम-मय (यी.), सपुष्प, सकुसुम, पुष्प शालिन्; gen. xion ) प्रवाह:, प्र-लवः, क्षरणं, गलन, स्पंदनं.-... ex. by (s) in comp.; ' f. arrows' कुसुम शरा:. वि-द्र., वि-ली c. -IBLE, a. द्राव्य, गलनीय. 2 सालंकार, अलंकृत, अलंकारयुक, मंडित. Frx, 8. यक्षिका, वर्वणा, नीला; f.-flap' अवचलकः, FLUCTUATE, V.i. इतस्ततः चल् 1 P or चूर्ण 1A, रोमगुच्छः ; f.-leat' मलालं. -... उद्,-डी 1, लल 1, 6P, विल 1 A, 6 P. 2 दोलायते (D.), 4 A, उत्-पत् 1P,खे विस 1P, आकाशेन या ? विकृए 1 A, संदिह 20%; विचल्, अस्थिर-चंचल-a.. P or गम् 1 P. 2 अप-या 2 P, वि-प्र-कु.1P,पभ 1 P.-ING, a. दोलायमान, अस्थिर, चंचल, अन- लाय 1A; See FLEE. 3 त्वरित-शीघ्रं गम्' or चल् वस्थित, लोल, तरल, चल. -ION, B. अस्थय, चलता, 1Por विसप or अतिक्रम 1U, 4 P.-..त्प अप्रतिष्ठा, चांचल्यं, विकल्पः, संदहः, अनवास्थति, 1P,परिह 1P,बज 10.2 आकाशे निक्षिप 6Por आंदोलन. विसप c. or विस. f.at' आ-अभि-पत, आ-आमिFLUB, 8. धममार्गः-पथ: द्र, आ-अभि-प्र-धाव् 1 P;"let f.' मुच् 6P, उत्पत् FLUENT, a. अस्खलितवाच्, अस्खलद्वाक्य, वाक्पटु, द्रुत-| c., विस 6P. -ING, 8. डयन, विसर्पण, उत्पतनं; त्वरित-पाच् (of persons); अनर्गल, अप्रतिहतौघ, अ- f. up and down' डीनावडीनं.-a. अविसर्पिन, विति, भवलित, दुत, अप्रतिहत, अनवरत. •LY, I आकाशगति, आकाशगामिन्, उयमान, नभोगति; '1. Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 104 pridge ' जलसेतु:, जंगमसेतु: FLIGEr, 8. पलासनं, विद्रावः, अपयानं, अपक्रम:-मणं, भगमः; to put to 1. 'त्रि ; ' put to f' विश्रुत, विद्रावित, कांदिशीक. 2 ( of birds ) डराने, डीनं, उड्डयनं, उत्पतनं, उग्रमनं; ' downward f. ' अवडीनं. 3 पक्षिमाला श्रेणी 4 मति- बुद्धि-विलासः; 'f of steps ' सोपानपंक्ति श्रेणिणा, सोपानपरंपरा f. of an arrow' शरपात: . - x, a. चलबुद्धि, भ्रांत लोल-मति; अस्थिर, लोल; See FICKLE. (184) POAL, 8. किशोरः, अश्वशावः वकः, बालघाटकः, अंबरीषः. POAM, 8. फेन:-:. 2 मंडः, उत्सेक; ' snowy f. हिमधवलं, फेनपटलं. . . फेनायते मंडायंत ( D. ), फेनं उत्पद्] C. or निर्गम् . ( गमयति ), उत्सि - उत्पी ड्pass. -X, . फेनिल, फेनल, फेनयुक्त, फेनिन्. FOB, 8. घटीपिधान कोश:. . . Cheat, q.v. Focus, 8. . . . एकत्रीकृ 8 U. FODDER, 3. घास, यवसे, पशुभोजनं, तृणादि. Pos, & शत्रुः, आर:, रिपु :; See ENEMY. FOTUS; See FETUS.. For, 8. कुहेडिका, कहा, भूमि (पि-लि ) का, कुज्झटि का, कुज्झटि टी f. max, . कुहावृत, धूमल, सधुमिक, कुंडिकाच्छन्न, भूमिकावृत-मय ( थी.). FOIBLE, 8. छिद्रं, दोष:, अपराध:, न्यूनता, हीनता, वैकूल्यं, अगुणः. FOIL, . . परा-भू 1 P, परा-जि 1 A; भंज 7 P, व्याप्रति- हन् 2 P, खंड् 10, परास 4 U, मोघा-विफली-कृ 8 U. 2 Blunt, g. v. 8. भंगः, व्याघातः पराभवः 4. मिथ्याखङ्गः, निर्धारखङ्ग:. 3 पत्रं; ' golden f . ' स्व पत्र. 4 प्रभावर्धक, कांति-शोभा-वर्धकं. -ED, . ( Of persons ) भग्नोश्रम, खंडिताश, हताश, अकृतार्थ ; See DISAPPOINTED. 2 (Of efforts &c. ), प्रतिहत, मोघीभूत, खंडित. POIN, 8. यष्टि-खड़ आघातः ०.८. यष्टिना प्रहृ 1 P or तङ् 10. Forsr, o. . कपटेन लिख 6P or निविश C, मिथ्या ऋप्०, कृत्रिम . कृ 8 U. ForsTINESS, 8. पूतिगंधिता. TOH FOLIAGE, पक्ष:-में, किसलय:-ये, पर्ग, दलं, पत्र (gen. used in pl. ); wages:-:. FOLIATE, . पर्णावृत, सदल. FOLD, . . पुटी - गुगी-कृ 8 U, व्यावृत् , संपीड़ 10, पुढयति (D.); 'f.ed thrice' त्रिगुणीकृत; 'f.ing his hands together ' हस्तौ समानीय (B. II. 64), अंजलि बड़ा, कृतांजलिः, सां( प्रां ) जलि: 2 संवृ 5, विधा 3 U; आ-वेट् c., आच्छद् 10. 3 Embrace, q. v.; f. ing her in his arms' भुजाभ्यां तामापीडय. 4 बजे निरुधू 7 U or निविश् C. 8. पुट: - टं, भंगः, व्यावृत्ति f., व्यावर्तनं; चणः, . बमभंग:-पुट:, जा f. 2 त्रजः, अवरोधः, शाला, गोठ; ' cattle-1. ' गोत्रजः ; ' sheep-1. ' मेषगोष्ठ :- गोस्थानं, जाजिरं. 3 ( In comp. ) ex. by गुण; ' eight-f' हंगल '1. ing doors ' विपक्षद्वारे. FOLIO, S. पुस्तकपत्र, पृथु- विशाल पत्रं. FOLK, 8. जनः, जनसमूहः, जनता, लोकः; ' old 1. ' वृद्धजन ः, वृद्धाः. , FOLLOW .. अनु-गम् वज्-सृ 1 P, अनुबंध 9P, अनु-इ-या 2 P, अनुचर 1 P, अनुक्रम् 1 U, 4 P. 3 सेय् 1 A, अनुष्ठा 1 P, आस्था 1 A ; अनुवृत् 1 A, आश्रि 1 U, पुरस्कृ 8 U, अनुविधा 3 U, अनुरुध 4A, अनुसृ f. (in ) the footsteps of the great' महतां पदमनुविधेयं ; ' f. ing the path पदवीं प्रतिपx.ing a middle course ' पुरस्कृतमध्यमक्रम: ( R. VIII. 9 ) ; one misfortune fs another ' दःखं दःखानुबंधि (V. 4), विपद्विपद मनुबध्नाति ( Ka. 73 ) 3 उपास् 2A, भज् 1 U, आश्रि, परिचर; श्रु desid. ( शुश्रूषते). - . . उत्पद् 4 A, प्रा आप से अनुना - pass. ; परिच्छिन्नस्तावज्जीव इति प्राप्नोति (S. B. 651 ) ' it f. s therefore &c. '; ' what f. ed is understood' परस्तादवगम्यते ( 8.1 ); (in conversa tions ) ततस्तत: ' what f. ed next '; ' as f. s तद्यथा, तथाश्रूयते; or merely एवं इति उक्तप्रका- . रेण, इत्थं. - ER, 8. अनुयायिन् गामिन् वर्तिन् सारिन् m. 2 परिजन, सेवकः, अनु-उप-जीविन m2. अनुगः, अनुचरः, अनुयातृकः, अनुगतिकः, परिवारः, सहचरः, सहाय:. 8 आश्रितः, भक्तः, अनुषंगिन् m. -ING, इर्द- एतद् pron. a. ; the f. story ' एषा इयं कथा; पश्चात् कीर्त्यमान, अन्ग, अनुयायिन्. -s अनुसरणंयानं गमनं - वृत्ति f. -रोधः- वर्तनं. FOLLY, 8. See under FooL. FOMENT, v. . ( उष्णोदकादिना ) सं-सिव 6 P, लिप् 6P, अंजू 7P, दिह् 2 U; स्विद c. 2 उद्दीप् C., प्रसं-वृधू ०., उत्तिज् , प्रोत्सह् ०, उत्तर, प्रकुप् C., प्रवृत c.; f. disputes ' उप जप् 1 P, भेदं वृथ् C., मेंदबीजं वप् 1 P. =ATION, 8. प्र, स्वेदनं, धर्मानुलेपनं, द्रवस्त्रेदः. 8 उद्दीपन, संवर्धन, उत्तेजनं, प्रवर्तनं. -ER, 3. उपजापकः, भेदकरः. FOND, a. वत्सल, अनुरागवत्, सानुराग, अनुरक्त, प्रणयिन, अनुरागिन्. 2 सेविन, अभिलाषिन, आसक्त, रक्त, रत, पर, तत्पर, gen. in comp. 8 मुत, मुग्ध, भत्यनुरक्त ; 'f. of ex. by शील, लालस, काम, प्रिय, in comp. oft by ईद्द 1 A, कांक्षू 1 U, अभिलब् 1, 4P, भज् 1 U, सेव्- रुच् 1 A 1 of sport ' क्रीडाप्रिय; 1 of chase' मृगयाशील; 1 of change' अवस्थांतरमीहमान; 1. of drinking पानासक, पानव्यसनिन्. -LX, adv. सानुरागं, सप्रेम-मं अतिस्नेव, अतिवात्सल्येन. - NEB8, 8. अनुरागः, जासकि, रति, प्रीति, प्रणय:, सेह; 'ingonions Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ FUN 1. for the mate ' कांतानुवृत्तिचातुर्य प्रेमम् ., ., वात्सल्य; अभिरुचि f., काम:, इच्छा, ईहा. FONDLE, v. ८. उप-, लल् 10, अंक-पा ०. ( पालयति), क्रोडी 8 U, आलिंग 1P, परिव्वज् 1 A, आ-सं-पीड़ 10; ' f. ed too much ' दुर्ललित. -ING, 8. उप-, लालनं, आलिंगनं भुजापीडनं परिष्वंगः 2 प्रेम-ह-पात्रं - भाजनं, संहभूमि f. ( 185 ) FOOD, 8. अनं, आहार:, भोजन, भोज्यं, भक्ष्यं, खाद्यं, खादनं भक्षणं, अभ्यवहार्ये, भक्त, विधसः, ग्रासः, अशनं, अंधस् ; ' cooked f. ' ओदनः नं; 'f. and raiment ग्रासाच्छादनं, अनवस्त्रं ; forbidden f. ' अभक्ष्य. FOOL, 8. मूर्ख, मूढ: निर्बुद्धि:, अतः जडः, मंदः, अबुधः, अप्राज्ञः, प्रज्ञाहीनः, स्थूल-जड-धीः, अलग-धीःमतिः, मंद-धी:- मतिः, अनात्मज्ञः, वर्वर:; 'make af. of उपहासास्पद कृ 8 U, विडंबू 10, ( एवं प्रार्थयिता विडंब्यते S. 2 ) -0. ८. मुड् , विप्र-लुभ् C., वंच् 10; See CHEAT; ‘f - hardy' अतिसाहसिक, व्यामूड, अविश्यकारिन्, अविश्य प्रगल्भ, प्रमत्तवीर, प्रम त. - ERY, 8. नहसनं, विडंबना. 2 बालिश्यं, मूर्खक्रिया, बालिशता. मूर्खता, व्यामोह : - ISH . मूर्ख, मूढ, बालिश, अनात्मज्ञ, दुर्मति, दुर्मेधस्, वैधेय, बालिशमति, निर्बुद्धि, जड, स्थूलधी, प्रज्ञा-बुद्धि- हीन; See (s. ). 2 निरर्थक, अविमृश्यकृत-दत्त. - ISLY, adv. मुतया, अज्ञानेन मूर्खवत्, सुढवत्, मौर्येग. - IS - FOLLY, 3. मौर्य, जाड्यं, मोह:, मंदमांतता, मूर्खता, मूढता, बालिश्यं, बालिशता, दुर्बुद्धिता, अज्ञानं, निर्बुद्धित्वं, ज्ञानाभावः, अनात्मज्ञत्वं. Foor, 8. पाद, पद, चरण:-णं, अत्रि 2 तलं, अधोभागः, मूलं; उपस्थः 3 ( In metre ) चरणः, पदं 4 पनि पदाति समूह :- गण: -०.८. पादन प्रहृ 1 Por तड् 10 or आहन् 2 U; 'f. of a mountain ' उपत्यका, पाद: set one's f in ' पदं कृ 8 U ( lit and fig. ); आश्रमे पदं करिष्यसि ( 84 ), कुतूहलेन प्रश्नाशया हृदि पदं कृतं ( Ka 133 ); ' walk on f. पद्भ्यां च वज् 1 P, पादचारी भू ' walking on 1. ' पादगः, पादचारः, पदातिः; ' water for the foet' पार्थः पादोदकं; 'set on f. ' प्रवृत् C., उपक्रम् 1 A, प्रारभ 1 A; 'f-board' चरणफलक:: ' f. boy' चंट, भृत्यः, बालसेवकः, युवप्रष्यः; f. bridge' संक्रमः, संक्रमसेतुः f. fall' चरणपातः, पादन्यासः, स्खलनं; ‘f. -fight' पदाति यादग युद्धं; ' f. licker' पीठमर्दः, चरणसंवकः f. man' चेटः सेवकः, प्रेष्यः, परिचरः, किंकटः; 'f. mark print' पाद-पद-चिह्न, पदपंक्ति, पदवी, पद्धति f.; पादमुद्रा; 'f. pace' पादन्यासः, चरणक्रमः -पातः 1.-path ' संसरणं, चरणवीथि f., पथिकमार्गः पथा; 'f-soldier ' पदातिः, पत्तिः, पातिः -तिक, प (पा)दात, पादचारः, प (पा) दगः, बदाम, मत्रः परिवा:;' 100 1.-step' पादन्यासः, पद-चरण- निशेषःपातः, पर्क पदपंक्ति f. (f. print ); पद्धतिः मार्गः, बर्मन पदवि वी f., लक्ष; f-stool' पादपीठं, चरणपीठं, पादासनं. - ING, 3. पदे, स्थानं, भूमि f, स्थलं, भास्पदं, पदवि वी, सरणि f. 2 वास्तु M., N, मूल उपटम:. 3 आश्रयः, अवलंबन, आधार: 4 स्थिति f., वृत्ति, अवस्था, भावः दशा; 'f. of equality' समता, तुल्यभावः - LESS, ०. पादहीन, अचरण. For, 3. दर्शनीयमानिन् , वेषाभिमानी, दंभी सुर्वेश मानी, छेकः, रूपगर्वितः -PISE, . दंमिन्. 1 Fon, prep. ( On_account of ) Ex. by instr. or abl.; अर्थ-र्थ, हेतुना, हेतोः कृते, कारणात्, निमितात्, निमित्तं in comp; ' for his deliverance मोक्षनिर्मित्तं मुक्तिहेतोः, &c. 2 (Purpose) by dat. or by art-arf in comp. 3 ( For the sake of) अर्थ, कृ ( with gen. ), or by dat. 4 ( In exchange for ) प्रति, स्थाने, विनिमयेन तिलेभ्यः प्रतियच्छति माषान् or तिलविनिमयेन &o. 5 ( Considering ) अपेक्ष्य, प्रतीक्ष्य, आलोच्य इति कृत्वा, अपेक्षया in comp. 6 ( Towards ) प्रति, उहिश्य, ( with acc. ); संमुखं, अभिमुखं, in comp. 7 (Regarding ) तावत्, उद्दिश्य; कृते; 'f myself, rest secure' मद्रिषये तावद्वतिर्चितो भव, मामुद्दिश्य न चिंता कार्या. 8 ( Showing price ) by instr.; त्रिरूपकेण क्रीतः ' bought f. 3 Rs. 9 ( Duration ) by acc.; ' for 10 days' दशदिवसं; f. how many years किति वर्षाणि; oft by यावत् or पर्यंत, आ with abl. ; 1. life ' यावज्जीवं, भाजीवितांतात्. 10 ( On the side of ) पक्षे; they are of war' विग्रहमनुमोदते, विग्रहमुपदिशांति. 11 ( As if ) वत् or इव. 12 ( According to ) यथा, अनुरूपं, अनुसारेण, in comp. ; ' f. all ex. by अनादृत्य ( with ace ) or loc. abs.; fall his wealth' विद्यमानेपि महाकांशे महाकांश मनादृस्य; '1. a long time ' चिरं, चिरकालं चिराय; ' out of love f. me' मद्रतप्रीत्या; 'f. the most part ' भूयिष्ठ in comp., प्रायः, प्रायेण; 'f. once सकृदेव . conj. हि (not at beginning of assertions ); यतः, यस्मात्कारणात्, यत्, यस्मात् इति हेतोः, भनेन हेतुना. FORAGE, 8. यवसं, घासः, तृणादि. 2 पाथेयं, भोजनसंभारः, खाद्यसामग्री 3 खाद्यान्वेषण, खाद्यार्थ परिभ्रमण; प्रसरण - .. बलात् खाद्यद्रव्यं आह 1 P, भोजनार्थ परिभ्रम् 1, 4 P. -ING, 8. भोजनान्वेषणार्थ परिभ्रमणं - प्रसरणं. FOBBEAR . विरम् 1 P, निवृत् 1 A, (with abl.), परिह 1 P, वृज् 10, व्यज् 1 P. 2 विलंबू 14. 3 स 1 A, क्षम् 1 A, मृष 4 P, 10, तिजू desid. ( तितिक्षते ). 4 सं-नि-यम् 1 P, निग्रह 9 P, भा-वृ 5.छ, fret 7 U; he could not f. expressing his Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ FOR (168) FOR - joy, or laughter' संतोष-हासं-निग्रहीतुं न पात्या- said-spoken' प्रागक, पूर्वोक्त, पूर्वकथित; t.-mast' मास. -ANCE, 8. क्षमा, तितिक्षा, शांति f., सहनं, स- अग्रकूपकः; 'f.-most' प्रधान, उत्कृष्ट, परम; f. हिष्णुता, मर्षण, सहनशीलता. 2 निवृत्ति , विरामः, noon' पूर्वाह्नः, कालः; f.-part' अग्रभागः, पूर्वविरति/., वर्जन, त्यागः, परिहार:. 3 संयमः, दमः, आदि-प्रथम-भागः; f-rank' अग्र-प्रधान-पदं; 1.यमः, निग्रहः. -ING, a. तितिक्षु, सहिष्ण, सहनशील, tooth' अग्रदतः, राजदतः; 'f.-ward' मेनामखं, र. भमिम्, सहन, क्षत, क्षमित. णाशरस् . FORBID, V.t. प्रति-नि-षि 1P or e., प्रत्या-ख्या 2 P, FOREARM, . प्रकोष्ठः, अग्रभुजः-हस्तः-बाहु:. -.. प्रत्यादिश् 6 P, निरा-अपा-कृ 8 U. 2 निरुध् 7U, पूर्व सत्रह 4 P or c. or सज्जीकृ 8 U. नि-वृe. or वार 10; 'God f.' शांतं पापं or ( इति) FOREBODE, t. t. आ-,सूच् 10, प्राक् आ-विद c., शाति, प्रतिहतं अमंगलं. - DING, -DANCE, S. नि-प्रति- पूर्व कथ् 10; (अनिष्ट) पूर्वं ज्ञा 9 U or अव-गम् 1 P, षेधः, प्रत्याख्यानं, प्रत्यादेशः. 2 निवारणं, निरोधः । अन-मा 3 A; See BODE ; “the tawny light-DING, . घृणावह, बीभत्सजनक, अनिष्ट. ming f. sa hurricane' वाताय कपिला विदास (S. FORCE, 3. बलं, शक्ति f., सामथ्र्य (fig. also ); · the , K.). -ER, s. अनिष्टावदकः, अनिष्टसूचकः. -ING, t. of this word ' अस्य शब्दस्य शक्ति: &c.2 प्रभा- | . अनिष्टसूचन-जान-दर्शनं. वीर्य, शौर्य, वि-परा-क्रमः, उर्जस् ॥., प्रतापः, प्राब- FORECAST, V. 1. पूर्व-अग्र-चित् 10 or निरूप् 10 or व्यं, गौरवं. 3 बलात्कारः, प्रसभः, साहस, बलं, प्रमाथः, | निर्दिश 6 P or अनुसं-धा 3 U. -8. पूर्वकल्पना-विवेआवेशः; 't. of passion' रागावेशः. 4 आवेगः, कः, अग्रनिरूपणं, पूर्व चिंतनं, दीर्घदृष्टि आपातः, अभिभव:.5 सिद्धि, फलं, निष्पत्ति; 'put | FORECLOSE, t... प्रतिबंध 9 P, प्राति-नि-विध 1 P. or bring into f.' प्रवृत् . 8 सैन्यं, बलं, सेना, - -URE, S. प्रतिबंधः, प्रतिषेधः. अनीक:-कं, प्रतना, अनाकिनी. पमूः, वाहिनी, ध्वजि- FORE-DETERMINE, V. 1. अग्रे-पर्व-निर्णी 1 Por नी, चक्र, वरूथिनी.-v.t. Ex. by causal of verbs, निश्चि 5U. with बलात् or बलेन, or प्रवृत्_c.; See COMPEL; FOREDOOM, r... पूर्व निर्दिश 6 P or वि-चर् e. he was f. ed to admit that &c.'sia apaga- FoRE-FEND, See FORBID. गमनं अवश्यकं मेने.2 प्रेर् c., प्रणुट् 6P, समाकृष् 1P, FOREGO, t... त्यज् 1 P, हा 3 P, उत-वि-सज् 6 P; प्रचुन 10, प्रोत्सह c. 3 धृष् ., बलाद् अभिगम् 1 P, I shall f. any name ' स्वनामत्यागं करोमि (P. बलात्कारं कृ 8 U; f. an entrance' बलेन प्रविश 1); a foregone conclusion' पूर्वनिर्णीतः-प्रागेव6 P; f.a town ' पुर लंघ् 1 A, 10 or भंज 7 P | सिद्ध :-सिद्धांतः.. or बलात् प्रविश्. -ED, a. यत्नकृत, यत्नपूर्व, असहज, FOREIGN, a. विदेशीय, वैदेशिक-पारदेशिक (की.), कृत्रिम, विष्ट (as meaning ). - FORCIBLE, G. विदेशज, विदेशिन, अन्य-भिन्न देशज-देशीय-देशोद्भव, प्रबल, समर्थ, क्षम, शक्तिमत्, बलवत्, सप्रभाव; अमांध, पारदेश्य, विदेशादागत, बहिर्देशोद्भव ; 'a f. country' भनिष्फल, प्रभविष्णु.2 गौरवेण उक्त or प्रतिपादित, विदंशः, परदेशः, देशांतर. 2 बाय, बहिर्भव, अप्रस्तुत, दढ, तीक्ष्ण. 3 बलेन कृत, बलात्कृत, साहसिक (की/.), अप्रकृत; ' this is f. to our present inquiry' बल in comp.; 'f. consent' बलानुमोदनं.-FOR- अप्रकृतमेतदस्मिन् विषये. -ER, s. वैदेशिकः, पारदेOrBLY, adv. ( by force ) बलेन, बलात्, प्रसभं, शिकः, अन्यदेशीयः-देशजः, See (4.). - NEss, s. प्रसम, बलात्कारण, हठात्. 2 सगौरव, दृढतया. बाह्यता, भिन्नता ; अप्रकृतता, असंबंध:. FORCE-MEAT, 8. मिष्टानं, उपस्करः, व्यंजनं. FORE-IMAGINE, V. 1. पूर्व-अग्रे-चित् 10 or मन् 4 A. FORCEPS, 5. सदंशक-शिका. FORE-JUDGE, V. 1. पूर्व अवेक्ष 1 A विचर C. or FORD, S. तीर्थ, तरणस्थान-स्थलं, घट्टः.-V. . पद्- निणी 1 P. भ्यां 1P or पारंगम् 1 P. -ABLE, . अल्पजल, FORE-KNOW,... पूर्व ज्ञा 9U or बुधू । Tor सुतर, सुप्रतर' the rivers having become f.' विद् 2 P, (know, g.v.); प्रश् 1 P, अग्रे मुखोत्तारतामापत्रास्वापगास (Ka. 326). निरूप् 10. -LEDGE, S. अग्र-पूर्व-ज्ञानं, भविष्यज्ज्ञान, FORE, a अग्र, पूर्व, अग्रगामिन्; gen. ex. अग्रनिरूपणं, अग्र-पूर्व-दृष्टि by अग्र, पूर्व in comp. '1.-fathers' पूर्व | FORENSIC, a. व्यावहारिक (का.), व्यवहारानुबद्ध. जाः, पितरः, पूर्वे-पूर्वाः, वृद्धाः; 'f.-finger' | FORE-ORDAIN, V.. अप्रै-पूर्व-निर्दिा 6 P or नियुज् प्रदेशिनी, तर्जनी; f.-foot' अग्रपादः; t. 7A, 10 or वि-धा 30. head' ललाटं, भालं, ललाट-भाल-पट्ट, अलि(ली); | FORERUN, ७.i. पूर्व-परः-अग्रे-स or गम् or धाव 1 गोधः; 'f.-land' अंतरीप:-पं, उदग्रभू:-समिः; P or वृत् 1 A or या-इ2 P.-NER, S. अग्रेसरः, ..lock' ललाटकेश-कहा, 'f.-man' अध्यक्षः, पुरो-गः-गामिन् M., अग्र-गः-गामी, अनवती, अग्रगतः, भविष्ठात् , अधीक्षः -mentioned-named | पूर्वपुरुषः Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (10) JUA ORE-BAY,-SPEAK, प्राक्-पूर्व-पद् 1P or कथ् 10. DRESEE, O... पूर्व दृश 1 P or ज्ञा 9U, भावि-अ गतं-दृश् or अवेभ 1 A, अग्रे निरूप 10%; gen. x. by भाविन् । 'If. my ruin' जानामि भाविनं शं.-FORESIGHT, 8. दरदर्शित्वं-ता, दूर-दीघे-दृष्टि :, अग्रनिरूपणं, दूरदर्शन. DRESHOW, See FOREBODE. DREST, 8. वनं, अरण्यं, काननं, विपिन, अटा-वीf, हनं, कांतार:-रं; 'a large f.' अरण्यानी%; 'growng in f.' वन्य, आरण्य,-क, वनोद्भव, अरण्यज-जात, न or अरण्य in comp. -ER, s. वनचर:, वनवारान M., आरण्यकः, आटविकः, वनस्थः, वनचारी, निचरः-वर्ती, वनौकस् m., अरण्यसद 1.2 अरण्यरक्ष5:, वनपालक: ORESTALL, t... पूर्व ग्रह 9 P or आदा 3 A, पूर्वग्रहणेन मोघीकृ 80%; See ANTICIPATE. 2 पर्व । की 9U. ORETASTE, U... पूर्व अनुभू 1 P or आस्वाद् 1A or भुज7A.-. पूर्वानुभवः, पूर्व-अग्र-ज्ञानं, पर्वा स्वादः, खे-अग्र-भक्ति. DRETELL, P... पुर्व कथ् 10, भावि-भविष्यद्-वद | 1Por वच् 2 P; प्रदर ९., अनागतं निविद c.; See PREDICI. -RR, S. भविष्यवादिन् M., नाविदर्शकः, अनागतनिषदकः, दैवज्ञः.. 'ORETHINK, V. 1. पुर्व चित् 10 or विमृश 0P. -FORETHOUGHT, s. अग्र-पूर्व-चिंता, पवेविमर्श:विवेकः, समीक्षा-क्षणं, दूर-दीर्घ-दृष्टि, पूर्वविचारणं-णा. 'ORETOKEN, V. 1. पूर्व सूच् 10. -5. पूर्वलक्षणं-चिह्नलिंग, भाविलक्षणं. GoREWARN, V. 1. पूर्व सूच 10 or प्रबधू c., अग्रे उपदिश 6 P or ज्ञा c. (ज्ञापयति); · to be f. ed is to be forearned' पूर्वप्रबोधनं पूर्वसन्नाहत यं. -ING, S. पूर्वप्रबोध:-धनं, पूर्वोपदंशः. PoREIT, V. . दंड pass., भ्रंश् 1 A, 4 P, च्य 1 A, परि-हा pass., ( with abl. ); f.s his | kingdon'राज्यात्परिभ्रंशते; f.s. his right' स्वत्वं नस्मानिवर्तते; oft. ex. by हीन-हत in comp.; 'you will f. all your wealth' इतसर्वस्वी भवः, सर्वस्वं दंडयेथाः.-8. दंडः, धन-अर्थ-दंड:. -20, u. दंडित, भ्रष्ट, च्युत, हीन; who has f. ed his right' स्वत्वभ्रष्टः, च्युताधिकारः; तसर्वस्व :, &c. -URE, 5. हानि f., च्युति /, भ्रश:, अपहारः, अपवतेनं, नाशः, दंडदानं. FORGE, B.t. घद . ( घटयति), रच् 10, निर्मा 3A, वि-धा 30, 8.2 मिथ्या-कूटेन-कृ 8 U, कपटकुट in comp.; f.sa letter' कूट कपट-लेख प्रयुके : See COUNTERFEIT. - निर्माणस्थानं ; अनिकुंड, उध्मान. -BR, 8. कूट-कार:-कृत् m., कपटलेखकारिन् m.-RY. कुट-कपट-लेखकरणं, कूट- कपट-करण, कुटरचना. -ING, .. घटना, घटन,र. घना-नं ; कटनिर्माणं, &c... FORGET, B... विस्म 1P, न स्मृ स्मृतेः-स्मरणादभ्रंश् 1 A, 4 P or अप-इ2P (of what is forgotten ). -FUL, I. विस्मरण शील, लुप्त-नष्ट स्मृति अनवहित, प्रमत्त. - FULNESS, 8. विस्मृति, विस्मरणं, स्मृतिलोपः, स्मृ तनाशः-भ्रंशः-हानि f., विस्मरण शालता, अनवधानं. FORGIVE, V. 1. क्षम् 1 A ( with acc. of person also), मृण 4 P, 10, सह 1A, तिज desid. (तितिक्षत ) ( with acc. of fault ).2 मुच् 6P, अव-मृज 6P, त्यज 1 P, (as a debt). -NESs, 8. क्षमा, तितिक्षा, क्षांति, सहिष्णुता, मषेणं; f. of sin' पाप-दोष-मुक्ति f-मानेनं. -ING, 4. क्षमिन्, सहिष्णु, क्षमावन् , क्षमाशील, तितिक्षु, क्षमायुक्त, क्षेत्. क्षमित. FORK, 8. कंटकः, झालं. -t.i. विभिद् pass., विशिखीभु 1P, द्विधा मिद् pass. -ED,-Y, 4. विशिख, द्वयन; - having a f. tongue' द्विजिह; f. lightning' विद्युल्लता. FORLORN, L. त्यक, दीन, विधुर, अनाथ, अनाश्रय, गति-शरण-हीन, अ-नि:-शरण, अ-निः-सहाय, निरवलं. ब, निराधार, निराश्रय, अगतिक. FORM, s. रूपं, आकार:, आकृति / संस्थान ; पपुस् १., मूर्ति /., ( Body, ५.v.). 2 तंत्र, मार्गः, पद्धति J, प्रकारः, रीति, विधा-धः, विधिः, भेदः; f. of government ' राज्यतंत्र-पद्धतिः. 3 विधिः, नियमः, स्थिति f., व्यवस्था, आचारः, क्रमः, मर्यादा, व्यवहारः, संस्कारः; in due f.' यथाविधि, विध्यनुसारेण, विधिवत.4 रचना-नं, विन्यास:. 5 सहाध्यायिवर्गः, छात्रपंक्ति, गण:.6 दीर्घपीट-आसनं.-.t. निर्मा2P, 3 A, रच 10, कृ8 U, वि-धा 3U, उत्पद् ., घट . (घटयति), लपू C.; 'f. plans ' उपायान् चित् 10 or मनसा लप् c.; 'the cords that f.ed the not' याभिः रज्जुभिर्जालं निर्मितं. -AL, a. अत्याचारसेविन, नियमनिष्ठ, अत्यादरयुक्त, सभ्याचारविशिष्ट.2 नैयमिक-बधिक (की.), नियमानुसारिन, व्यवहारानरूप, आचारानुगत, आचारानुसारिन्, विध्यनरूप; आचार in conip.; 'just perform the f. salutation' आचारं तावत्प्रतिपद्यस्व. 3 यथार्थ, विशिष्ट. -ALIST, S.नियममात्रसेविन् m. -ALITY, ..भाचारः, उपचारः, यथाविधि वर्तनं; अत्यादरः; '. title of f.' उपचारपद— enough of f.' अलमत्यादरेण. -ALLY, adv. सोपचार, अत्यादरीण, सभ्या. चारपूर्व, अत्यादरपूर्व. 2 यथाविधि, विधिवत्, नियमानुसारेग.-ATION, इ. घटना-न, निर्मागं, विधानं, रचना, कल्पना-नं, उत्पादनं, उद्भवः, सृष्टिf. -ED, 4. घटित, निर्मित, कृत, रचित, मृत, भय in comp.; t. of gold 'हेमपदित, सुवर्णमय, &ories COMPORND. Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (158) POU - 2 रूप-आकार-आकृति-in comp.; likes श्वर्थ, संपद् /, संपनि, धनं. 3 शुभं, कल्याण, म cortch ' शंखाकृति ' well-1.' सरूप. -128s, a.. शिव, सौभाग्यं, मंगल, पुण्योदयः; ' bad 1.' दुर्दै निराकार, अरूप. दुर-मंद-भाग्यं, देवदुर्विपाक:; tell !! शुभाशुभं कथ्: FoRER, 4. पूर्व, प्रथम, अग्रिम, आय, आदिम, पूर्वका- or चित् 10 or निरूप् 10 or आलोच 10% 31 लीम, प्राकालीम, प्राचीन, गतकालीन, पुराण, पुरातन. teller' दैवज्ञः, गणकः, कातिकः, देवचिंतकः । -LY, adv. प्राक, प्राकाले, भूत-गत-काले, पुरा, पूर्व, प- female f.-teller' विपश्निका, ईक्षणिका, दैवज्ञान राकम्पे, पूर्वकाले ; ' as f.' यथापूर्व, पूर्ववत् ; 1. telling' शुभाशुभदर्शनं.-ATE, 4. भाग्यवत्, मह stated ' प्रामुक, पूर्वोक; f. heard ' भूतपूर्व. भाग, मुभाग्य, सुभग, धन्य, सौभाग्यवत्, देव शालिन्, ! FORMIDABLE, a. दारुण, भयावह, भीषण, भयानक, ण्यवत्, कृतिन्, श्रीमत, पुण्यभाज.2 शुभ, कल्याण, शि भयजनक, भयप्रद, भैरव (वी.), घोर, उग्र, प्रतिभय, प, मंगल, भद्र. -ATELY, alo. देवात्, दैवयोगात्, ति रौद्ध (दी/.).2(Great) प्रबल, महत्, अनिघोर. ट्या, सौभाग्येन, भाग्य-दैव-वशात्. - NEBS, 8. भयानकत्व, भाषणता, भैरवं. FORTY, 4. चत्वारिंशत् / -FORTTETH, a. चत्वारि FORMULA, S. सूत्र, विधिः, नियमः, व्यवस्था, स्थिति (शी.)-शृत्तम (मी./.). f-FORMULACE, ... विधि-मत्र-रूण रच् 10 FORWARD, 6. आग्रम, आदिम, अग्रस्थ, पुरोगामिः or व्यव-स्था . ( स्थापयात ). 2 अपूर्णकाल, आकालिक (की.). 3 धृष्ट, प्रगल FORNICATE, v. i. व्यभि-चर 1 P, वश्यां से 1 A or निर्लज्ज, प्रतिभानवत्, सप्रतिभ, अविनीत. 4 उद्य अभिगम् 1P. -TON, s. व्यभिचारः, जारकर्मन् ॥., वेश्यागमन-सेवा, वेश्यासंभोगः. -OR, . व्यभिचारिन् व्यग्र, उद्युक्त, प्रत्युत्पन्न, अविलंबित. -0. t. सं-प्र-वृ c., उपकृ8 U, पुरस्कृ, प्र-वृत् ., समुद्यज् 10, साहार m., जार:.-FORNICATRESS, S. Harlot, q. v. कृ, उन्नति ना 1 P, अनुग्रह 9 P.2 प्रेर् ., प्र-घुट 1 FORSAKE, O... त्यज् 1 P, हा 3 P, उत्-वि-अप प्र-हि 5 P.3 Accelerate, q. v. -ado. (t.s सज् 6P, उज्म् 6P, रह 10 (रहयति), -ER, अग्रतः, पुरतः, पुरः, अंग्रे, पुरस्तात् , सं-आभ-मुख १. त्यागिन् m., त्यकृ m. -ING, . त्यागः, उत्सर्ग:. this day f.' 371 tula; to go backward an FoRSOOTH, adv. नूनं, नाम, किल, खलु, यत्सत्यं, स f.' गतागतं कृ; See FORTH. -NESS, 8. उत्साह त्यमेव. अविलंबः, उद्योगः.2 प्रागल्भ्यं, निर्लज्जता, धाष्टर्च, आत FORSWEAR, V... सशपथं त्यज् 1 P or प्रत्या-ख्या 2P प्रसंगः, अविनयः, प्रतिभानं. or अप-नि-2A.-v.i.मिथ्या शप् 1U, कूट-मिथ्या FossE, 8. खात, परिखा. पाप. -ER, s. असत्यशपथः, मिथ्या शपथकारिन् m. | FosSIL, . शिलाजात.-.धातु:, शिलाभव, धातुद्रव्य FORT, FORTRESS, S. दुर्ग, कोटः, काटिf; 'gover उत्खातद्रव्यं. -IST, 8. धातुविद्याज्ञः. nor of at.' दुर्गाध्यक्ष:, काटिपाल:. FosTER, V. 1. प 1, 9 P; पा. (पालयति), प्र-संFORTE, S. विशिष्ट श्रेष्ठ-गणः, प्रधानगुणः. c., भृ 3U, लल् 10. 2(Love, hatred, &c.) 10 FORTE, adv. बहिः, अग्रे, पुरतः; with verbs, ex.. वह 1 P, बंध 9 P; f.-brother' धात्रेयः, धात्रीपुत्र: by निर, उत्, प्र pr. 2 प्रभृति, आरभ्य; ' from this 'f.-child'पाष्यपुत्रः (बी.), पराचितः, परिस्क(क) time t.' अय-अतः-प्रभृति, अद्यारभ्य; f-coming' दः, परिस्क (क)नः परजातः, परैधितःf-father आगामिन, आसन, उपस्थित. - FORTHWITE, ude. | पालकापता, प्रतिपालकः, धर्मतातः, ' f.-mother'धा सपदि, पाटिति, दागेव, सबः, अचिरात्-रेण, आश, अ त्री, उपमाता, प्रतिपालिका, अंकपालिका, मातृका, धात्रेयी विलंबितं, तत्क्षणात. FoUL, a. मलिन, समल, अशुचि, कलुष, मलदूषित FORTIFY, V... ढीक, स्थिरीक 8 U, द्रढयति (D.), मलीमस, आविल, अशुद्ध, अपवित्र, अमध्य, पकिल.. सं-स्तंभ 9 P or c.2 सुगुप्त मुरक्षित-त. क, परिखया आ कुत्सित, करमल, गई, निय, दुष्ट. 3 अवाच्य, अशिष्ट परि- 5Uor परिवेष्ट ७. - ICATION, s. गुमि f., अश्लील (language).4 कूट, कपट, पाप, in eomp. परिणा, प्राचीरं, दुर्ग, कूटः, कोटः, प्राकारपरिखादि. 'f. means " कपटप्रबंधः; 'even by f. means FORTTRUDR, S. धैर्य, सत्त्वं, धीरना, मनःस्थैर्य.2 वीर्य, दुरितैरपि (R. VIII. 2); f. play' दुरितं, पाप शौर्य, विक्रमा, साहसं, पौरुषं. f. weather' दुर्दिन: 1.quality' रजोगुणः; " FoETRIGH', . पक्षः, मासार्ध, अर्धमासः. smell' पूतिगंधः, दुर्गंध:; fall t. of' उपरि पत् 1P FORTUITS, .. दैवयोगः-घटना, देवं, समापत्ति परस्परं आ-हन् 20 or संघट 1 A%; 't.-mouth. -OUs, a.देवायन, दैवाधीन, अचिंतित, अतर्कितोपनत, ed' दुर्मुख, बाग्दुष्ट, कटुवाच, मखर, परिवादिन. -0.. आकस्मिक (की/.). -OUSLY, ade. Accident- मलिनयति-कलुषयति-आविलयति (D.), दुष् ०. (दूषally, q.v. यति). -LY, adv. अतिदुष्ट, धार, मलिन. -NESS, S. FORTUNE, . देवं, भाग्य, भागधेयं, विधिः, अदरम मालिन्यं, गीता; &c. वितव्यता; PANI / श्री लक्ष्मीः१. FourDEO राजस्थापति पति-भर " ना५. Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ TOU (139) 50. (रोपयात), निर्मा3 A or c. (मापयात), बंध भाथिन्, सयपानिन्, भणभंगुर-विध्वंसिन. - NESS, -TY, }P, प्रवृत c., आरम् 1 A; मूल, निबंधन, निष्ठा, in 8. भंगुरता, नवरत्व, क्षयिता, &c.दोषः, स्खलिनं, yomp.; "attachment f.ed on love ' प्रेममूला- प्रमाद:. रावनिबंधना-रतिः; f.ed on ignorance' अज्ञानज, FRAME, V.t. वि-रच 10, विधा 3 U, कृप ., क भज्ञानमूल-लक, अविद्याकल्पित. -ATION, 8. प्रतिष्ठा- | 8 U, घद् . (घटयति ), संवि-धा, समा-धा, निर्मा पनं, संस्थापन निर्माण.2 वास्तm., M., पोटः, ग्रह- 2P, 3 A. 2 निबंध 9 P.3 सदृशीक; f. in the प्रतिष्ठा, गृहमूलं, भित्तिमलं, वेश्मभः. 3 (Fig.) मूलं, mind' मनसा चिंत 10 or c., चिने क.-.निआधारः, उपष्टंभ:. - ER, 8. संस्थापकः, प्रवर्तकः, आ- मणिं, रचनं-ना, घटनं-ना. 2 आधारः, उपष्टभः; भावरंभकः, आदिकर्तृ m., प्रतिष्ठापकः, कर्ता, प्रयोजकः. रणं, कोश:, आवेष्टनं. 3 शरी, देहः, गात्र, पुस -v.i.जलमज्जनेन न 4 P, जले नरज 6 P. -LING, n., कायः, अंग; f. of body' देहबंध:; of a 8. अपविद्धबालकः, उत्सृष्टापत्यं. hardy f.' वजदोहिन, सिंहसंहनन. 4 भावः, वृत्ति, FOUNDERY, 8. संधानी, कुप्यशाला. स्थिति /, दशा, अवस्था ; 'joyous f. of mind 'आPOUNT, FOUNTAIN, 8. निर्भरः, उमा प्रलवणं, नंदवृत्तिः.5 आकार:, रूपं, आकृति, रीति, संस्थान. वारिप्रवाहः.2 मलं, योनि f., प्रभवः, हतः, आदिहेत. FRANCHISE, . पौरजनाधिकार :. 2 मुक्ति f., मोचनं, 3 धारायंत्र ( artificial f. ). स्वाधीनता. -v.t. मुच 6 P. POUR, a. चतुर, चतुष्टय; 'f. times' चत:; "in f. FRANGIBLE, See FRAGILE. ways' awt; f.-cornered' wara-27; 'f.-fold' FRANK, M. निष्कपट, सरल, ऋजमात-बुद्धि, उदार, नि. चत णः 'f.-footed' 'चतपाद, अतष्पाद; f. व्याज, स्पष्ट- फूट-वादिन, असंवृत, अवक, अमाय, निscore ' अशीति/-FOURTH, . चतुर्थ ( f.), व्यलीक, दक्षिण, अगभाव ; अकपट, अव्याज, अमासर्ग, तुरीय. -. चतुर्थभागः, पादः, चतर्थाशः; तुरीयः, यिन् ; 'f.-hearted' विमलात्मन, उदारधी; शुद्धांत:तर्यः, तयांशः; 'a rupee and one f.' सपादम्पकः. करण. -LY, adv. निर्व्याज, निष्कपट, अमापया, सरलं. -LY, adv. चतुर्थस्थान. -FOURTEEN, A. चतुर्दश- -NESS, s. अमाया, जता, निष्कापटच, औदार्य, न. - TH, a. चतुर्दश ( शी/.). दाक्षिण्यं, सारल्यं, अकापट्यं, &e. FowL, s. खगः, पक्षिन् m., शकुनः; See BIRD. 2 FRANK-INCENSE, 8. कंदरः-:, कंदु:-दः, मुकुंदः, कुकुट:, तामचुडः, चरणायुधः.-v.i. पक्षिणी ग्रह or पालंकी. बंध 9 P or धृ 1 P. - ER, s. शाकुनिकः, व्याधः, FRANTIC, a. उन्मन, मदविक्षित, व्यस्तपित्त, संरब्ध शकनिलब्धः, जालिका, लब्धकः, पक्षिग्राहकः, जीवांत- f. with rage' क्रोधोन्मन, कोपो-मादिन. -ALLY, कः. -ING, S. पक्षिग्रहणं-वधः-घात:. adv. उन्मत्त वत, सोमादं, सरंभ. -NESS, B. उन्मादः, Fox, s. ऋगाल:, कि(खि)खि:, खिकिरः, भरिमायः, व्यामोहः, चित्तविभवः, उन्मत्तता, वातलता, चित्तविभ्रमः. गोमायः, See JACKAL; f.-hunt' गालानसरणं FRATERNAL, U. भ्रात्रीय, भ्रात निभ, भ्रात्रनुरूप.-LY, — f.-like ' विदग्ध, धूर्त, बहुमाय. adv. भ्रातवत, सोदरवत. FRACTION, 8. भिन्न, भागः, अपूर्णांकः, राशिभागः. | FRATERNITY, 8. भ्रातत्वं, सौभ्रात्र. 2 समाजः, संसर्गः, -AL, a. अपूर्ण, भागिक (की/.), भागिन्. साहित्य, बंधता. - FRATERNIZE, V.i.भ्रातृवत समित् FRACTIOUS, a. कलहकारिन्, शीघ्रकोप; वामशील. 6P or संयुज् pass. or एकीभ or सनिपत् 1P. FRACTURE, S. भंगः, भेदः, विदारणं, घोटनं, विभंगः, | FRATRICIDE, 8. भ्रातृघातकः, भ्रातृघातिन् m.2 विभेद:. -... भज 7 P, भिद् : P. विद 10; See | भ्रातृवधः-हत्या-घातः. BREAK. FRAUD, 8. कपट:-टं, छलं, केत, माया, व्याजः, कुटं, FRAGILE, a. भंगर, भंगशील, भिदर, भिदेलिम, सुख- वंचनं-ना, उपधिः, प्रतारणं-णा, विप्रलंभः, छपन् n., भेय, मुभंग; विनश्वर, क्षयिन्. -ITY, s. भंगुरता, क्ष- दंभः, कमति , निकृति / -FRAUDULENT, a. यिता, भिदुरता. कपटिन, सव्याज, शठ, धूर्त, माविन्, वंचक, प्रतारक, FRAGMENT, S. खंड:-डं, शकल:-लं, भागः, अंश:, द- विप्रलंभक, कापटिक-छामिक (की f.), कपट in लं, भिन्न; ' in a thousand t.s' सहस्रधा. -ARY, comp:; 'af. plan' कपटप्रबंध:.-LY, adv. छ4. अपूर्ण, भागिन्, खंडयुक्त. लेन, सकपटं, सव्याज, मायया, धर्तवत, समायं, सतवं. FRAGRANT, a. सुरभि, सगंधि, सुवास, आमोद-परिमल- FRAUGHT, a. धुर्य, धुरीण, भाराक्रांत. 2 आ-स-परिवत्, सुवासिक, सामोद, परिमलोदारिन्, गंधयुक, गंधव- पूर्ण, आकीर्ण, भा-सं-कुल, गर्भ-आवह-in comp.;.. मामा | त् विक, कषाय. -LY, ade. सवास, सामादं, सगंध. | with danger'अमावह. .। -FRAGRANCE, S. मादः, परिमलः, सौरभ, सौरभ्यं, | FRAY, 8. कलहः, कलिः, युद्ध, इंदू. गंधःबाबा, सुवासः, सुगंध. FREAK, . कामचारः, पाय-, मनोलौल्य, उंद:-दस FEATRA, कपर, सिम्, अनित्य, अस्थायिम्, n., लहरी; तरंगः, विलासः, विश्रमः, काला, सरिता. Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (160) TRİ -. t. चित्रीक 8 U, चित्र 10. -ISH, a. चपल, FREIGHT, S. नौभांडं, नौभारः, पोतव्यागि, नाविकं.2 लोल, चलचित्न, लोलमति, स्वैरिन् , कामचारिन्. तरः, आतर:, तरपण्यं, तारिकं, ताये.-".i. (घ्याFRECKLE, S. जरलः, कालकः, पिy:. णि ) नावि निवि c. or नि-धा 30, द्रव्यैः पूर 10. FREE, a. अमर्याद, मर्यादातिक्रांत, विनय-हीन-शून्य, प्र FRENETIC, See FRANTIC. ‘गल्भ, धृष्ट, अविनीत.2 आत्म-स्व-तंत्र, स्वाधीन, अन- FRENZY, 8. उन्मादः, चित्तविभ्रमः-विश्व:, रामनता. धीन, अनायन, अपराधीन, स्वेच्छाचारिन, स्वच्छंद, स्वै- आवेशः. -ED, I. उन्मत्त, भ्रांतचिन, आविष्ट. रिन, निरवग्रह, अपावृत, अ-वि-वश.3 मक, विमुक्त, नि FREQUENT, O. नित्य, अनवरत, सतत, अभीक्ष्ण, बहुMक, विमोचित.4 नियंत्रण, अबद्ध, अनिरुद्ध, वि-उत शः घटमान or वर्तमान; better ex. by '1.-ly.' शेखल, अनर्गल, निरर्गल, 5 निर्वित्र, निष्प्रत्यह, अप्रति -... से 1 A, नित्यं आथि 1U, सततं भज् 10 हत, निरवरोध, असंबाध.6 निश्रित, वातचिंत, विशद, or अभिगम् 1 P, जुष 6 A; सतते गम् &c.; See स्वस्थ.7 मुक्तहस्त, त्याग शील, व्ययपर. 8 अयतवाच, below. -ATIVE, . यङलुगतं, यङतं. -LY, adv. असंवृत, अनियंत्रितकथ.9 मून्यं विना. 10 सर्वसाधारण- पुनः पुनः, मह हु:, भूयाभूयः, नित्यं, असकृत, वारंवार, सामान्य; f. from' ex. by निर-अ in comp. or अभीक्ष्णं, सरस, बहुशः, अनेकशः, बहुवार, प्रायः, प्रा. by गत, वीन, हीन, रहित, वार्जत, शू-य, मक्क, mostly येण, प्रायशः, शश्वत्.-FREQUENCE, -CY, . पीन:in cornp.; f. froin pride ' निरवलेप; अनृण, वी पुन्यं, सातत्यं अभीक्ष्णता, नित्यता, अविराम:, समनिहातस्सह, चिंताहीन, &c.; 'f. choice ' स्वच्छा, स्वरुचि रः, अविच्छेदः. f; f. course' प्रसरः. -०... मच 6P or c., FREsco, S. शातता.2 मंडोदकचित्र. वि-निर-, वि-सज् 6 P or e., मोक्ष 10; gen. ex. FRESH, a. नव, अभिनव, नतन, नवीन, प्रत्यग्र, अविby निर or अ pr. to nouns; f. from obstacle' शीणे, अम्लान, अशुष्क (of flowers only); f. विधान अपनी or ह 1P, निर्विीकृ8 U; f. from age ' नवं-प्रथम-वयः; f. wound' आईक्षतं. 2 पेय, debt ' अनृण १. कृ, ऋणं अपाकृ or निस्तृe. I आस्वाद्य, अलवण.3 शीतल, शिव, मुख (of breezes). f.ed him from doubt ' तं निर्मकसंदेहम करवं, 4 सरस, अथांत, अक्षतीर्थ, अक्लात, अक्षीणतेज; तस्य संदेहमपानयम. — F.-agency ' 'f.-will' 'af. man ' नवशिष्यः-छात्र:, प्राथमकल्पिकः, शैक्षः स्वेच्छा, यदृच्छा, स्वातंत्र्य, स्वाच्छंछ, स्वैरता. स्वकामः; (just initiated ). -EN, v.t. नवीकृ 8 U, सर'f.-booter ' दस्य:, साहसिकः, प्रमह्य चौरः ; 'f.. सांकृ, (पुनर्नवी कृताः स्मः 8.5). -LY, ade. सद्यः, booting' प्रसभं अपहारः, साहसं ; 'f.-born' जा- नवं, प्रत्यग्रं. 2 शीतलं, सुखं. -NESS, s. नवता, नतत-जन्म-स्वतंत्र, जात्या स्वायत्त, जन्मनैव अपरायन, नता, अम्लानता, अक्षीणता. 2 तेजस् 1., वीर्य, सरसत्वं, कुलीनजाति, अदासज; f.-hearted,-minded' अक्लाति-अथांति 1.3 अलवणता. 4 नवरक्तवर्ण:. See FRANK; 'f.-hold ' निष्करभामि, स्वाधीना FRET, .. क्षम् 4 P, पीड pass., व्यथ 1 A, दुर्भभूः, f..holder ' स्वाधीनक्षेत्रस्वामिन् m.; 'f.- | नायते (D.), अंतः सं-परि-आ-तप् 4.A, शच 11, liver 'कुक्षिभरिः, औदरिकः; f.-man' स्वतंत्रः, अप- क्लिश् pass., उद्विज 6 A, आत्मानं तप् c. or g c. 2 रायत्तः, स्वाधीनः, अदास:; f.-spoken' स्फटवादिन, घर्षणेन क्षि pass., संघृष् pass. -P... संत C., क्षुम् स्पष्टवाच, अगूढभाव; f.-thinker 'नास्तिकः, अनीश्व- व्यथ c. (व्यथयति), पीड् 10, बाध् 1 A, क्लिश 9 P. रवादिन m.; 'f.-woman' स्वाधीना, स्वैरिणी, स्वर- 2 घध 1 P, घर्षणेन तर c. -s. (Of sea) क्षोभः, वी. चारिणी. -Dom, 8. स्वतंत्रता, अवशता, स्वातंत्र्यं. 2 | चिपलाठनं. 2 (F.-fulness) चित्तव्यथा, आत्मपीडामोक्ष:-क्षणं, वि-,मुक्ति ., मोचनं. 3 नियंत्रणं-णता, नि- क्लेशः, उद्वेगः, मनस्तापः, मनःक्षोभः, अशाति, दुर्मविनता.4 आवनयः, मर्यादातिक्रमः, प्रागल्भ्यं. 5 विरहः, नाथितं. 3 प्रतीपता, वक्रभावः. -FUL, a. आत्मतापिन्, अभावः, राहित्यं, हानि , मुक्तिः ; f. of will or प्रकोपिन्, दुमैनस्, चंड, शीघ्रक्षुब्ध-संतप्त. 2 वक्रप्र. thought' स्वेच्छा, स्वरुच्यनुवर्तनं, कामचारः, स्वाच्छं- | कृति, प्रतीप, वक्रभाव, दुष्प्रकृात, वामशील, जिन्मस्वभाव. चं.-LY, adv. स्वेच्छया, स्वैरं, स्वच्छंदतः; कामतः, - FULLY, adv. सचिनोभ, मनस्तापेन. अयाचितं.2 बहशः, बाहुल्येन, मक्तहस्तं, भूयसा. 3 य- FRETTY, 4. व्यत्यस्तरेखारूपेण तष्ट. थेच्छ, नि-प्र-काम, पर्याप्त, यथेप्सितं, आतृप्ति.4 निर्विघ्नं, FRIABLE, See FRAGILE. नियंत्रणं, अनिवारितं. 5 मून्यं विना. - NEss, s. नि- FRIAR, 8. योगिन् m., मुनिः, यातः, सन्यासी, तपस्वी. विघ्नता, निष्कापटचं, वाग्यतत्वं, त्यागशीलता, &c. -, s. मठः, आश्रमः, विहारः. FREEZE, V.. शिलीभु 1 P, घनीभ, संहन pass., श्यै | FRICITON, इ. घर्षण, संघर्षः, आ-अभि-घर्ष:-बणं, आ1A, संहतीभ, श्यानीभू, पिंडं बंध 9 P.-0... शि- वि-घटनं, परस्परघर्षणं-मर्दनं. ली-घी-कृ8 U, संहन् 2 P, जडयति (D.), जडी- | FRIDAY, s..शुक्र-भृगु-वार:-वासरः. क, श्यै ., शीली; 'atrozen mass of ice ' शि. | FRIEND, B. मित्र, सखि m., मुहद् m., स्निग्धः , प्रण... - लीभूतं हिम, हिमपिंड | यिन् m., हितः, सहायः सजुस् m., संगिन् m., क्य. Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1161) PRO - स्य:,(term ot address) भाः-1B an old | FRo, adv.( In'to and t.)इतस्तत: going f.' चिरमित्र; 'atrue t.' सन्मित्र. -.. उपक 8 | to and 1.' गमनागमन.. U, मनमह P.-LESS, a. मित्र-बंधु-हीन, असहाय, | FROCK, 8. उत्तरीय, कंचकः. ' भनाथ, अवरण, Sos FORLORR. -BHIM, सख्यं, | FROG, 8. भेकः, दर्डरः, मंडूकः, वर्षाभूः, शा(मा)लूरः, मित्रत्व; मैत्री, मैथ्य, बंधुता, सौहार्द, सौहदं, स्नेहः, प्र प्रवः, प्रवगः, प्रवंगमः, वर्षाघोषः; she-t.' मंडूकी. णयः, प्रीति, प्रेमन् m.,., अनुरागः. 3 साहाय्यं. -FRIENDET, a.स्निग्ध, सदय, हितकाम, हितैषिन्, FROLIC, v.i. कीड़ 1 U, विलस् 1P, विर 1P, खेल स्नेहशील, सानुराग, सुहृदय, सप्रणय. 2हित, अनुकूल, 1P,रम् 1 A, विभ्रम् 1, 4 P.-8. केलि., विलासः, भनुपाहिन, उपकारक, हितकर, सुखावह, कल्याणकर क्रीडा, विहारः, वि-भ्रमः, लीला, खेला, क्रीडाकौतुकं. (11); 'on t. terms' स्नेहवृत्त्या, मित्रभावेन; 'f. -SOME, a. केलि-विलास-प्रिय, विलासिन, क्रीडा-बेलाdisposed ' हितबुद्धि; t. dispute' प्रणयकलहः, पर, उल्लासिन्, 'विहारिन्, केलिकर; परिहासशील. प्रीतिकलहः. -adv. मित्रवर, हितवत्, स्निग्धं, प्रियं. FROM, prep. Gen. ex. by abl., when denoting - NEBS, S. हितेच्छा, हितकामना, हिमवृद्धि, अनुक- source or place. 2 (Of cause) by abl. or लता, मित्रत्वं, प्रणयः, स्नेहशीलता. instr., (only by instr., the noun being f.); FRIEZE, . स्थूलपट्ट-शाटकः, बराशि:. 'f. curiosity' कुतूहलात्-लेन; f. its tragrance' FRIGATE, S. महायुद्धनौका. मुरभितया. 3 (Of persons ) by abl., or सकाशात् FRIGHT, S. भयं, पासः, संघासः, शंका, साध्वसं, भीति with gen.; रामस्य सकाशात् 1. Rama.4(Of f., उद्वेगः, दर; ' take t.' मं-उत्-त्रम् 1, 4 P, time) by a with abl. or in comp. ; 'f. the उत्त्रस्त-चकित-. भू. -0..,-EN, V... भी. (भाप beginning' आमूला ; आजन्मनः, माजन्म; gen. यते भीषयने), सं-उत्-त्रस् c., उद्विज c. -RD, a. by आरभ्य or प्रभृति, with abl.; तदर्शनादारभ्य or भीत, प्रस्त, भयात; भयाकुल, चकित, ससाध्वस, जात प्रभृति ; 'f. this day' अयप्रभृति, अपारभ्य; 1. शंक, शंकित, भयाविष्ट. -FUL, a. भीम, विकट, क above ' उपरिष्टात्, अर्थात् ;'t. day to day' राल, दारुण, भीषण, घोर, भैरव (वी /.), रौद्र (दी f.), दिनदिने, दिनादिनं ; f. below' अधस्तात्, अधोभयानक, मयावह, उग्र, भयंकर; f. in appearance' भागात् ; अधःस्थानात; f. behind ' पभादेत्य, पृष्ठतः, पृष्ठत आगत्य करालवदन, भीम-रौद्र-दर्शन, उपदर्शन. - FULLY, adv. f. hence' अतः, इतः 1. दारुणं, घोर, ठपं. afar' दूरतः, दुरात् ; 'f. without' बहिर्देशात; 'f. within ' अभ्यंतरात्, अंतःप्रदेशात्. FRIGID, a. जीत, शिशिर, हिम, जड.2 निरुत्साह, निःस्नेहा See COLD. -ITY, 8. हिमं, शैत्यं, जडता. 2 वि FRONT, 8. अग्रं, अग्रभागः-देशः, मुखं, मूर्धन् m.; 'f. door or gate ' मुखं, निःसरण. 2 बदन, भास्य, रागः, स्नेहाभाव:.-LY, adv. शीतलं, शिशिरं, निःस्नेहं. मुखं, आननं. 3 शिरस् n., ललाटं : 'int. of' पुरः, FRINGE, . अचल:-लं, दशाः (f.pl.), बस्तयः (m. पुरतः, अग्रे, अग्रतः, पुरस्तात्, प्रत्यक्षं, समक्ष, साक्षात, f.); like a f. rent from the robe of heaven' आभ-सं-मुख-खे, (with gen.); t. of war' रणछिन्ना इवांबरपष्टस्य दशाः (Mr. 5).-... प्रांतयति धुरा, रणशिर:-मूर्धा; f. of army' सेनामुख, सेना(D.); f. ed with gold ' सुवर्णमंडितप्रांतं (वयं). ग्रं, अग्रानीकं (f. ranks); — in the t.' अग्रे, मुनि, FRIPPERY, .. चीराणि (pl.), जीर्ण-चरि-वलं, वनखं धुरि, शिरसि ; 'to place in the t.' पुरस्क, अग्रडाः, कर्पटाः.2 निष्प्रयोजनद्रव्यं, उच्छिष्ट. णीक, अग्रेसरीकृ. -०. संमुखं-खे स्था1P or वृत् 1A, FASK, ... क्रीड 1 U, इतस्ततः रम् 1 A or नृत् संमुखी-अभिमुखी-भ; oft. by मुख or भभिमुख in 4 Por (1A, खेल 1 P, वि-ह 1 P.-1, . इष्ट, comp.; 'a house f. ing the east' प्रामुखप्रष्ट, प्रफुल, मानंद. प्राच्यभिमुख-गृहं.-AGE, 8. अग्र-पूर्व-भागः, मुखं.-AL, FRITH, B. संकट, संभंद:. a. लाताटिक (की.), ललाट in comp.-8. ललाटFITTER, O...खंडशः कृत् 6P; खंड 10, शकलीकृ पर्ट; t. of an elephant ' कुंमः , गंड:. -LESS, 8U,Haray' खंडश:-अल्पशः न्यूनीक or क्षी a. धृष्ट, निर्लज्ज, निष्त्रप. -LEE, .. ललाटपट्ट. गीक ortc.(क्षपयति);f.away time' अल्प- FRONTIER, . सीमा-मन् f., उपांतः, पर्यंतः, प्रोतः, शः (मुधा) वेलां .-३. खंडार, शकल:-लं. समंतः, सामंतः-तं. -a. Dwelling on the t.' FAVOLOUR, . लघ, भगत, अनर्धक, तुच्छ, यत्किचम, सामंत (नी.), सीमावर्तिन, पर्यंतस्थ, प्रतिनिवासिन्। See BORDER. चपल, चपल-लघु-वृत्ति, लघुकर्मन्. -NHB8,-FervoHTY, . लाघव, लघुनिता-वं, लधुता, यत्किचमका FRONPTEPTECE, .. मुखपतिमा-चित्र, 4. of a रिता, पापी, चपलं कर्म, निरर्थकण्यापारः. . house' गृहमुख, गृहाप्रभागः. FE,TAAREVt.कुंच ., ज्यावृत् . _ FROBT, . तुषारः, तुहिन, हिमं, अवस्थायः, नीहारः। Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ PRO (162) FOEN . पालेय मिहिका; f.-bitten' हिमसिक्क, तुषार-शीत- शुक्ति, अनुभवः, भास्वादः सुखोपभोगः, फलास्वादः, उपहत.-४, . हिम, तुषार, हिम-तुषार-वत्. सुखानुभवः, सुखास्वादः. FROTH, 8. फेन:-णः, मंड:-र, उत्सेचन See FEB- : FRUMENTACEOUS, -4. गोधूममय (यी/.). MENT. -... फेनायते-मंडायवे (D.), उसिन् । FRUBTRATE, B... विफली-निष्फली-मोघी-क 80, pass. -Y, a. फेनिल, फेनमय (यी.), फेनिन्.2 प्रति-व्या-हन 2 P, भंज 7 P, खंड 10, वृथा-मुधा-क असार, लघु, निःसार, निःसत्व, अंतःशून्य. See BAFFLE. -a. Fruitless, 4. v. -ED, a. FROU2Y, a. पूतिगंधि, उपगंध. प्रति-व्या-हत, मोघीकृत, वृथाभूत; '1. in attempts FROWARD, a. अदम्य, अविनेय, अतिलालित, दुर्ललित, or hopes' भन्नोद्यम, व्यर्थप्रयत्न, भग्नसंकल्प; भग्नाश, उच्ख ल, दुर्दात. 2 प्रतीप, प्रतिकूल, पक्रस्वभाव, विलो- अकृतार्थ, मोघाश, खंडिताश, प्रबिहत, प्रतिबद्ध. -ION, म, वामशील, प्रतीपाचार. -LY, adv. वक्रभावेन, प्रति-. 8. भंगः, व्याघातः, विफलीकरणं, खंडन. -IVE,-ORY, कुल.-NESS, 8. प्रतीपता, कामवा, वक्रभावः, अदम्यता. a. व्याघातिन्, भनक, वृथाकारिन्. FROWN, 8.भूभंगः, भू(भ्र)काट-टी., 5भेद:-क्षेप:- | FRUTESCENT, a. गुल्मावृत. संकोच:.-..भ्रकुटिं बंध 9 Porरच् 10 or कृ8U, FRY, 8. क्ष यसंघः, मत्स्यसंघातः, पोताधामं.2 मीभ्रभंगेन दृ 1 P, भुवी संकुच् 1 P;"Oh he justt.s नांड,-..भ्रस्म 8 Por c. (भर्जयति), पच् 1P, भृज्ज् at myself 'अये मय्येव भृकुटीधरः संवृत्तः (U.5). 1 A. -ING, S. भर्जन, पचनं; f-pan' पिठरःर, -ING, a. नत-आकुंचित-भ्रू, सभ्रूभंग. -INGLY, adv... भृज्जने, भ्राष्ट्रः, भर्जनपात्र, अंबरीष जीषं, पिष्टपचन; सभ्रूभंग, भूक्षेपेण, भृकुटि बड़ा, सभ्रूक्षेपं. . ( for liquor ) स्वेदनी, कंदु-दू m.-J. -ED, a. FRUCTIFY, V... बहुफलदीकृ8 U, सफलीक, स्फीती- भ्रष्ट, भर्जित, कंदुपक्क; f. grain' धानाः (J., pl.), क, सफलयति (D.).- FRUCTUOUS,-FRUCTIYER- | भ्रष्टयवाः, लाजाः (m. pl.). OUs, a. (बह)फलद, फलिन्, फलदायिन. FUDDLE, V. . म ., मदेन मुह . -७.. मद् 4P. FRUGAL, a. मित-अल्प-व्यय-व्ययिन्, स्वल्प-परिमित- -ER, s. पानासक्तः, पानरतः. व्यय, अमुक्तहस्त, कृपण, व्ययविमुख. -ITY, S. मित- | FUEL, 8. इंधनं, एधस् १., एषः, इध्मं, सामि ., व्ययिता, मित-स्वल्प-व्ययः, भमुक्तहस्तत्वं, कृपणत्वं. समिधनं; add f. to the flames' See under OIL. -LY, adv. अमुक्तहस्तं, मित-स्वल्प-व्ययेन, अल्पव्यय- | FUGACIOUs, a. पलायनशील, पलायनपर; अस्थिर, पूर्व, कृपणं. चपल, लोल. FRUIT, 8. फलं (lit. and fig.); श (स)स्य, प्रसवः, FUGITIVE, S. कृतपलायनः, पलायिन् m., कांदिशीकः. उत्पनं. 2 परिणामः, उत्तरफळं, कर्मफलं. 3 ( Pro- | -a. प्रपलायिन्, पलायनपर-शील. 2 चपल, तरल, geny ) अपत्यं, संतानः-नं, संतति 1., प्रजा, प्रसूति | चंचल, अस्थिर. f. फलं.4 अर्थः, लाभः, फलागमः, फलप्राति f; FULCRUM, S. आधारः, उपस्त(ट)भः, आलंबः, आश्रयः. 'dryt'वानं: 'unripe f.' शलाटु; ' bear f. FULFIL, V...सं-परि-पूर 10, साधू 5 P or c., निर्वह फल 1 P, फलं बंध 9 P or दा 3U, सफलीभू, पच c., निःसं-पट् ., समाप् ., निर्वृत् ., सफलीकृ8 U, pass., (सय एव सुकृतां हि पच्यते कांक्षितं R. XI. निस्तृ., तीर 103; f. a promise' प्रतिज्ञां निर्वह c. 50); '1.-bearer' फलदातृ m., फलदःf.-bear- or तीर or शुध् c. or पा . (पालयति) or अप-वृज् 10%; ing' फलद, फलेपहि, फलभृत, फलदायिन्, फलिन्, gen. in pass. constr. ex. by पूर्ण, कृत, आप्त, फलशालिन्, 'f.-garden' फलवाट:-टिका; 'f.- लब्ध, in comp.; 'whose desires are f.ed' season or time ' फलकाल: समय:, फलावधय- समवात-लब्ध-मनोरथः-कामः, कृतार्थः, पूर्णमनोरथ:काल: f-stalk or stem' शस्यमजरी, प्रसवबंधनं, कामः, कृती; 'who has f.ed his promise' वृतं; f.-tree' फलदः वृक्षः, वनस्पतिः, फलपाहिन् पूर्णप्रतिज्ञः, पालितसंगरः, सत्यप्रतिज्ञः, सत्यवतः-संधः. m. -AGE, S. फलोचयः, फलभार:-गुच्छ:, फलागमः. -LER, S. निर्वाहकः, साधकः, पूरयितृ m. - MENT, -BRER, S. फलविक्रयिन् m. -RRY, 8. फलानि. ७. पूरणं, सिद्धि, निष्पत्ति, साधन, निर्वाहः, 'f. of 2 फलस्थानं. - FUL, a. फलपत, फलद, फलिन्, स- desires 'कृतार्थता, कामसिद्धिः, इच्छापूरणं, इष्टावाप्तिः. फल, फलित, अवध्य, अमोघ, बहुफलद, फलिन, फले- FULGENT, a. उज्ज्वल, दीति-ति-मत्; See BRIGHT. अहि. 2 बहुमज, प्रजनिष्णु, बहपत्य, बहुप्रजोपेत. 3 -FULGENCY, . तेजस् , प्रभा, कांति-दीप्ति-द्युति . उत्पादक, जनक श्रीवह-प्रभव:-मूल-कारणं in comp. FULL, a. (of ) सं-परि-पूर्ण, आ-सं-कीर्ण, आ-सं-LESS, Q. निष्फल, वि-अ-फल, निरर्थक, व्यर्थ, मोघ, कुल, संभृत, व्याप्त, निर्भर, पूरित, मय (यी.) in वध्य, अनर्थक, निष्पयोजन, निर्गुण, अनुपयुक्त, फलहीन, comp.2 अशेष, अन्यून, सकल, निखिल, कृत्स्न, २.भवकेशिन्. -LESSLY, adv. व्यर्थ, निरर्थक, मुधा, । समग्र, अविकल, अखंड, संपूर्ण; t. year' पूर्ण वृथा, मोषं, निष्फलं. -LRSSNESS, इयर्थ्य, अनुप- वर्ष; f. speed ' पूर्णवेगः1.8 months old' योगः, व्यर्थता, वैफल्यं. -FRUTION, S. उप-भोगः, पूर्णाष्टमास. 3 परिणत, परिपक्क, पक, कठोर, Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ TUR (108) PUR - - 11. पौड, संपत्र. -5. पूर्णता, माकल्यं; int.' स-| FUNDAMENTAL, . प्रान, सार, सारभूत, गर्वथे, मीविस्तरं, साकल्येन. -adv. कृत्स्नशः, सर्वथा, साक- लिक, मूल in comp: t. cause' मूलकारण; . . स्येन, अशेषतः-घेण, पूर्ण; f-blown' प्रकल, वि- principle' मूलतत्व. -8. प्रधान-मूल-तत्वं, मूलं, कच, विकसित, प्रस्फुट, प्रस्फुटित 1.-bodied' | तत्त्व, सारः. स्थूलकाय, सनद्धांग, पुष्टदेह ·t.-bosomed' पीन- | FUNERAL, 8. औदेहिकक्रिया, अंत्येष्टि f., प्रेतकार्यस्तन (नीf.), पीनकुचकुल; f-ted' पुष्टांग, कृत्यं, प्रेतनिहोरः, अत्यक्रिया, उत्तरक्रिया-कर्म, भीर्षहृष्टपुष्ट; 't-grown ' प्रवृy, प्रौढ, कठोर, परिणत, देहिकं, धारादि कर्म -a. और्वदेहिक, भौर्षदेहिक प्ररूढ गतशैशव, प्राप्तयौवन, यौवनारूढ, समारूढ (की.), better by (8.); t. pile' चिता, यौवनारंभ (of men); 't-growth' प्रौढि ., चिति-तीf., चित्या. प्रौढता, प्रवृद्धि: 1.-laden' पूर्णभार, सुभाराकांत; FUNGUS, S. विड्ज, गोमयज, शिलीधं, शा(सा)लेयः, 1. moon' पूर्णेदुः, सकलदुः; f. moon day'| शीतशिवः, छत्रा, मधुरिका, मिसि-शि-सी-शी-f., मित्रेया. पौर्णिमा, पूर्णिमा, राका. -RR, 8. रजकः, निणेजकः. FUNICLE, 8. भुदरज्ज, क्षुद्रगुणः, सूत्रं. -LY, adv. अशेषेण, सविस्तर, अशेषतः, सर्वशः-था, FUNNEL, S. धूममार्ग:-पथ-दार.2 नाली, प्रणाली-लिसाकल्येन, कृत्स्नयः, निरव शेष, विस्तरेणरशः, पूर्ण- | का, नाडि-डी J. तया. -NESS, 5. पूर्णता, निर्भरता, पूर्ति , संभार:. FUR, 8. रो(लो)मन् 1., तनुरूहः-, पशुलोम; '1. on 2 बाहुल्यं, प्राचुर्य.3 परिगामः, परिपाकः, सिद्धि f., _the tongue' कुलुक, मले. -RED, a. लोमावृत, पौटिf., संप . लोमान्वित. 2 समल. FULMINATE, V. 1. विकटं रस् or स्तन् 1 P, स्फुर्ज | FURBISH, V. 1. तिज ., नि:-तप ., प्रमृज्ञ2 P or 1P. -vt. वजनिषिण व प्रेर 0.or उदीर c. c., धाव 10, परिष्कृ8 0.-ED, O. निर्धात, प्रमृष्ट, -ION, 8. स्फूर्जन, वज-मेघ-निर्घोषः, स्तनितं. निष्टत. -ER, . तेजकः, मार्जकः, निणेजकर . FULSOME, a. गहित, कुत्सित, गर्व, बीभत्सजनक, of weapons' शबमार्जः, असिधावकः. -ING, S. विरस. - NESS, 8. विरसता, गीता. . धावनं, परिष्कारः, तेजनं. FUMBLE, Vi. परामश 6P, समालम् 1 A, अदक्ष FURCATED, U. दूचन. कार्य वि-धा 3 U. -ING, C. संभ्रांतं परामृ शत्, अदक्ष- FURL, V... संवेष्ट., सं-50, संपुटीक 80, तया कार्यविधायिन्. -8. अदक्ष कार्यविधान. सं-ह 1P. FUME, 8. धूमः-मिका, बाष्पः, धूप:.25मोद्वारः.3 क्रो- FURLONG, S. नल्यः. धः, संरंभ:.-..धूमयति (D.), धुए 1 P (पायात).. FURMENTY, S. क्षीराचं, परमानं, पायस. -FUMIGATE, V.t. धूप 10, धूप 1P (धूपायात), भूपे FURNACE, 8. अग्निकुंडं, अधिश्रयणी, अंति(दि)का, न वाम 10 or भू. 'athing f.ed' वासितं, भाविसं. उध्मान; 'a portable f.' See HEARTH. -v.i. धूमामबे (D.), बागं उगृ 6 P. 2 Angry, FURNISH, .... ( उपकरणैः) संयुज 10 or सनाथीto be, q.v. -ION, 8. वासनं, भावन, अधिवासनं. कृ8 U; (उपस्कर) उप-ऋप c., उप-पद् ०., सं-भृ 30, -FUMY, a. सधूम, सधूप. वि-धा 3 U; gen. ex. by or सनाथ in comp.3 FUN, S. परि(री)हासः, नर्मन् 1., क्रीडा, खेला, ___f.ed with arrows' सशरं धनुः मणिशिलापट्टसकेलि., प्रहसन, क्रीडाकौतुक; ' sald in f.' नर्मभा- नार्थ लतागृह (V.2) 4. ed with a marble पितं, नालाप:.-FUNNY, a. हासजनक, विनोदन- slab'; to t. with arms' शबाः संनह 4 P शील, रसिक, कोमककारिन्, नर्म-परिहास- in comp. or मज्जीकृ.-ED, 4. सं.-युन, समन्धित, उपेत, उप2 उपहास्य, अपरूप. परि-कृत, सनाथ, संभृत, स in comp.2 सोपस्कर, FUNCTION, S. व्यापारः, कर्मन् ., कार्य, कृत्य, चेष्टा, सोपकरण, उपस्करादियुक्त. 3 सनद्ध, सज्जीकृत., क्रिया, चेष्टितं, व्यवसायः, म्यवहारः, वृत्ति , प्रवृत्तिः. -FURNITURE, S. उपस्करः, उपकरणं, परिच्छद: 2 नियोगः, अधिकार, पदं. 3 आचरणं, अनुष्ठान, सामग्री, सज्जा, संभारः, उपचारः, परिवई: 'on करणं.4 गुणः, धर्मः स्वभावः. 5 इंद्रियं, शक्ति, sotas with all t.' उपचारवत्सु मंधेषु ( R. VI. कमंद्रियं.-ARY, s. नियोगिन् m., अधिकारी, कार्य- 1); परिवहवंति वेश्मानि (R. XIV. 15); houseनिर्वाहकः, नियुक्तः, अधिकृतः. hold t. ' गृहोपस्करः, पारिणावं. FUND, संचयः, पमः, राशिः, समुदायः, निषयः, सं-| FURROW, s. सीता, हलिः, लांगलमार्ग:-परति f., योगः, संनिपातः; See COLLECTION. 2 मूलधनं, हलरेखा.१२(ले)खा, सुषिरं वदनरेखा, बलि-लीf. नीवि-वीf.-...सं-पि 50, संग्रह 9P, पुंजीक -..(हतेन) 1P, (लांगलेन) लिख 6P or 80, राशीक. रेखाःU.-ED, a. सीत्य, कृष्ट, हल्यवत्. FUNDAMENT, . गुदं, मायुः, अपामं, मलद्वारं.2 अ- | FURTHER, a. दूरतर, दूरस्थ, दवीयस्. 2 अधिक, अभोभागः तलं. । पर, अधिकतर, पर.-adv. दूरतरं, भधिकदूर, अग्रे Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ PUR (184) प्रतः, पुरतः, अग्रेतरी, पुरस्ताद; a little t.on' | 'past, present and. 1. 'समतीतं भवच्च मावि स्तोकांतर, अग्रतः, किंचिदग्रे; f. and t.' अधिका- प (R. VLI.78); 'ignorant ot thet.' अश्वधिकं, उत्तरोत्तरं.2 अपर, अन्यच, भपर प, पि , स्तनविद्, बदनिभिज्ञ अपि च, अपरंतु.-... प्र-सं-वृध ., अनुग्रह 9 P, उपक 8U, त्वर C. (त्वरयति ), पुरस्क, प्रवृत्_०., साहाय्यं दा 3U, उत्कृष् 1P, उन्नति-उत्कर्ष-नी 1 P. -ANCE, . सं-प्र-वर्धनं, प्रवर्तन, अभि-प-वृद्धि , अनुग्रहः, उपकारः, साहाय्यं, उत्कर्षः. -RR, S. उप- | GABARDINE, .राशिः, स्थूल शाटक:. कारकः, प्रवर्धकः. - MORE, See (adv.). GABBLE,-ER, Ses BABBLE,-ER. FURTHEST, a. दविष्ठ, दूरतम.-adv. मुदूर, दविष्ट. GABEL, S. करः, राजस्व, शुल्क:-ल्कं, बलि:. FURTIVE, a. चौर्यण गृहीत, अपहत, छलापहत, नि- GABLE, . गृह-प्रासाद-शिखरं. भृतं कृत. -ix, adv. चौरव, उपांशु, रहसि, नि- GAD, S. बाणा, यूलाग्रं; अगं, कर्णः. कीलः, लोहभृतं, छलेन. कील:.-1... अट् 1P, परिश्रम् 1,4P. -DING, .. FURY, 8. मत्तता, उन्मत्तता, चंडबा, ठग्रता, औत्कटच. परि-,अटने-धमण. 2 संरंभः, कोपः, क्रोधः, रोषः, आवेशः, अमर्षः. 3 GAD-NLY, .. दंशकः, गोमक्षिका, दंशः-शी, वनमहावेगः, अत्यंतवेगः-जवः, बतं, आपातः. 4 चंडी, मक्षिका. दुर्गा.-FURIOUS, a. प्र-चंड, तीव्र, उग्र, प्रबल, | GAFFER, 8. वृद्धजनः भशिष्टाचारः. महावेगवत्.2 उम्मन, मत्न, मदोत्कट, मदकल, समद, GAG, . मनबंधमी-पिधान, रोधनं. -1... मुख व उदग्रमद, उन्मादसंरब्ध, उत्कट. 3 कोपाकुल, संरन्ध, 9P or निरुध 7 U or पि-धा 3 U. क्रोधाविष्ट, कोपपरीत, रोषण, इद्धकोप, जातामर्ष. GAGE, S. पणः, आधिः, परिपणनं. 2 मानं, प्र-परि-माणं. -LY, adv. उग्रं, चंडं; महावेगेन, संरंभेण. -NESS, 8. 3 मापनयंत्र.4 आह्वानं. -v.i. पण् 1 A, प्रति-ज्ञा संरंभः, उग्रता, उम्मादः, कोपाकुलत्व. 9U, अंगीकृ8U, प्रतिपद् 4 A, सशपथं प्रतिज्ञा. FUSCOUs, a. आकृष्ण, आनील. GAGGLE, ७..कले 62 P; कूज् 1 P. FUSE, V. 1. वि-द्र .., वि-ली ., अलसात् कृ8 U. GAIN, V.i.ल 1 A, अर्ज 1 P or 0., आप 5 P, 2 एकरूप a. कु, संमि 10, सायुज्यं क, संयुज आ-समा-सद . See GET; 'g.ground ' उप-वि 10, सदशीकृ. -v.i. वि-द्रु 1P, वि-ली 4A, इ. pass., प्रवृध् 1 A; प्ररुङ् 1 P; 'g. over' साधू ., बीभू, गल्-क्षर 1 P. 2 सदृशीभू, सायुज्यं प्राप् वशंनी 1P (धनदानादिना); अनुरंज., ग्रह 9 P; 5 P, एकरूप a. भू. -IBLE, a. द्राव्य, विलय- 'g. over to one's side ' स्वपक्षं ग्रह ७.; 'g.a नीय, द्रवशील, क्षरणशील. - TON, 8. द्रावः, विलयन, battle ' युद्धे जयं लभ; 'g. the day' जयं प्राप, विलयः, द्रवत्वं, क्षरणं. 2 एकरूपता, सदृशीभावः, एक- विजयिन् a. भू; 'g. upon one's steps' समासद् c.; भावः, संमिश्रण, संकरः, संयोगः. See OVERTAKE. -... क्रमशः प्रसप् or प्रगम् Fuss, 8. भाडंबरः, तुमुलं, कोलाहलः, संभ्रमः. -Y, a. | 1 P. -8. लाभः, प्राप्ति f., फलं, भायः, अर्थः, उत्पत्र, संभ्रमकारिन्. फलोदयः, अर्जनं.-ERS. अर्जकः प्रामलाभः, फलFusr, s. स्तंभः, स्तंभदंड:. 2 उग्र-पूति-गंधः, दुर्गध:. प्रापकः. -PUL, a. फलदा लाभजनक, भोन्पादक. -FUSTY, a. पूति, पूतिगंधि, उग्रगंध.-NESS, 8. पूति -Lx, adv. दक्ष, चतुर, सपाटव. f., दुर्गंध:. GAINSAY, .... विरुष 70%; भि-प्रति-पिछ 1 P, प्रFUSTIAN, 8. स्थूलशाटकः, वराशिः, स्थूलपट्ट-व- त्या ख्या 2 P, प्रत्यादिश् 8 P, अपवद् 1U, अपलप् कार्यासं. 2 अतिशयोक्ति ., गर्वोक्तिः, दर्पवचनं, सदा 1P, अधरीकृ8 U, निरा-फ, बाध् 14 निरस् 4U. वाचायुक्तिः. -. स्थूलकासिक (की.).2 अति- -ER, 8. अपवादकः, निषेधकः । गर्वित, दधिमात, सगर्व. GAKRISH, a. भतिशोभन, रूपगर्षित. - NASS, . अतिFUTILE, a. निरर्थक, मोघ, व्यर्थ, निर्गुण.2 असार, शोभा, रूपगर्वः, देभः. लघवर्थ, निःसार, निःसत्त्व, फल्गु, तृणप्राय, तुच्छ. | GAIT, S. गति, गमन, गतं, पार; graceful in -ITY, 8. मोषता, लाघवं, असारता, &c.. . g.' हमगति, चारुगामिन्. FUTURE, . भविष्यत्, उत्तर, अनागत, भागामिन, भा- GALA, S. उत्सवः, उत्सवदिवसः, पर्वदिनं. विन, उत्तरकालीन, वस्तन (नीf.). time' अना- | GALAXY, . सुरनदी, भाकाशगंगा, स्वगंगा, वियमा. गतवेला, उत्तरकालः, आयति f. 2 पारलौकिक-पार- 2 सुवस्तुमंडलं. .. त्रिक-आमुष्मिक (की.), अमुत्रत्य, परलोकगत. -., GALE, 8. वासः, वायुः, पवनः; 'strongg.' वास्या, TY, . भावि-उपसर-कालः, मविष्यत्-आगामि कालः, वाताली, पडवातः, जवानिलः, गालिल, प्रकपन, भाविम्, भनागत, भनागत कालः,भायतिबदनाबाजि . Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ GAL GATE, . क्षतं, विर्ष; दंश:) (fig. ) पीडा, दुष्टभाव:, संबाधा. 2 पितं, मायुः 8 कटुता, तिग्मता, कठोरता, अस्तुदत्वं. ०.८. चर्म घृष् 1 P or कृष् 1 P. 2 संपरि त ०, पीड़ 10, बाबू 1A, कि 9P, भर्दू 1 P, मर्माणि कृत् 6 P or भिद् 7 P. -0. 1. आत्मानं तप् . -ING, . परुष, मर्मच्छिद् भिद्, भरंतुद. GALLANT . शोभन, सुभगदर्शन; सभ्य; सभ्याचार, सुशील; दक्षिण; मधुपचारपर दक्ष. 2 वीर, शूर, विक्रांत, महावीर्य; See BRAVE 8. वक्रभः, रमण:, कामुकः, कामिजन: कामिन् m., नायकः, दयितः 2 जार:, विट:, उपपति: 3 सभ्याचारः, सुजनः मयुपचारशील:पर:. - BY 3. दाक्षिण्यं; कामचेष्टा, शृंगारविलसितं स्मयुपासना, अयुपचारः. 8 वीर्य, शीर्ष, धामन् , विक्रमः, , पौरुष. 3 उदारता, माहात्म्य. -18, adv. सविक्रमं मवी, शूर-वीर-वत्. 2 रमणवस्. · (108) GAMUT, 8. ग्राम: GANDER, 8. हंसः, चक्रांगः, चक्रवाकः, चक्र; तगइत् , मानसौकस् m., राजहंस : ( white ). GANEB, 8. गणेशः, गणपति, विनायकः, विषेशः, विराजः, द्वैमातुरः, गणाधिपः, एकदंत, हेरवः, तंबोदरः, गजाननः, गजास्यः, गजदंतः. GANG, 3. गणः, संघ, निवह: ; See COLLECTION. GANGES, 8. गंगा, मंदाकिनी, वियरंगा, स्वर्णदी, सुरदीर्घिका, जाह्नवी, जह्नतनया - कन्या, भागीरथी, अमरापगा, सुरनदी, त्रिस्रोतस् f., त्रिपथगा. GANGLION, 8. शिरास्फोट:. GANGRENE, 5. पूतिमांस; मांसपाकः; कोभः -०.. कोथीभू 1 P पूर्तीभू. GANGWAY, 3. आरोहावरोहपथः. GAOL,-ER, See JAIL,-ER. GALLERY, 3. मंत्रा : (pl.), मंचसनाथ: कोष्ठ: 2 GAP 3. छिद्रं, भंगः, विच्छेदः, भेदः, रंधं, छेद, विवरं, छत्रपथः मार्गः. 3 अलिंदः - दकः. गर्तः-र्ता. GALLINACEOUS ( fowl ), 8. कुकुट, ताम्रचूड, GAPE, . . वि-प्र- जृंभ् 1 A; जभ्-जंम् 14, मुख व्यादा 3 A. 2 वि दल 1 P, स्कुद 1 P. 8., -ING, *. कुंभ:-भा, भ, भिका, जूभितं, हर्मन् , हाफिका, मुखव्यादानं -ING, a. भिन, जूभित, व्यात्तमुख. GARB, 3. वेशः षः, वस्त्र, वसनं, वासस् n., परिधानं, प्रसाधनं; ' putting on the g of virtue धर्मककप्रवेशिन: ( 8.5). चरणायुधः. GALLINULE, 3. दात्यूहः, कालकंठकः. GALLOP.. बल्ग् 1 P, मुतगव्या चल् or धाव् 1P,1 A. s. gá, alená, xai. GALLOWB, 8 वधस्तंभः, वध्यशिला - काठं; स्थानं, वध्यस्थल; 'met his death on शूलमारोपितः. वध-घातthe g. , GALOCHE, 3. काष्ठपादुका, पादुका. GALVANIZE, .८. विद्युच्छक्त्या आकृष् 1 P or उपहन् 2 P. GAMBLE, V. 3. दिष् 4 P ( अक्षै: अक्षान् वा ); अक्षैः क्रीड् 1 P. -ER, 3. द्यूतकारः, देवितृ m., द्यूतकृत् m., धूर्त:, अक्षदेविन् m., कितव:, अक्षधूर्त: -ING, s. घू, दुरोदरं, पणः, अक्षवती, अक्षक्रीडा-यूतं, कैतव, देवनं, द्यूतसेवा 'g-house' द्यूतशाला-सभा; ' he who keeps a g.-house' सभिकः, द्यूतकारकः. GAMBOL, .. क्रीड् 1 P, नृत् 4 P, इतस्ततः वल्ग 1 P, 1 A. 8. नृत्यं, क्रीडा, लास्यं, लीला, केलि f., खेला. i GAB GAME, . क्रीडा, खेला, केलि., लीला, विलासः, परि( री ) हास : 2 वन्यपक्ष्मादि, जांगलः, वयपक्षिन् m. 3 मृगया. 4 संकल्पः, व्यवसायः; कल्पना, संदिग्धव्यवसाय: -०. . क्रीड् 1 P, दिव 4 P; 'G. - cock' चरणायुधः, योधकुक्कुट :; ' g.-keeper' वन्यपक्षिपालकः ; 'g-log' पंगुपाद: -ING, 8. मूर्त. -STER, 3. ; See under GAMBLE. SOME, 4. क्रीडा - लीला - पर, विलासझरल, विलासिन, परिहासशील, उकासिन्, परिहासिन्, विनोदिन नर्माल्ला पिन. GAMON, 8. वरं उत्तप्तं, सूकर शुष्कमनं 2 चमपट्टशारि-क्रीडा. 3 Deceit, q. . . . लूकर मांसं लवणीक 3 U. 2 Chent, g.. GARBAGE 3. उच्छिष्टं, मलं. GABBLE, ... साचीकू 8 U; सत्यं गुह 10, विकृ, बक्रीकृ. GARDEN, 3. उद्यानं, उपवनं; 'g near a house ' गृहारामः, निष्कुट, गृहवाटिका ; 'pleasure-g. क्रीडोपवनं, आरामः, प्रमदवनं, आक्रीडः; ' flower-' g.' पुष्पवनं वाट:- वाटिका, कुसुमाकरः; 'fruit8. ' फलवृक्षवाटिका; 'vegetable g. ' शाकवाटिका, शाकशाकर्ट, शाकशाकिनं; 'g-wall' उयामपरिसरः प्राकारः. -EE, 8. उद्यानपालकः-रक्षकः, मालाकारः, मालिकः, मालिन् m. -ING, . उद्यानकर्मन् N. उद्यान सेवनं कर्षण, फलोत्पत्तिकर्म. GARGLE, . . ( जलं ) भाचम् 1 P, उप-सम् 6P, जलेन मुखं मृज् 2 P or धाव् 1 P. 6. आचमनीयं, आचाम्यं. GARLAND, 8. माला, लज्/-, माध्यं, भापीडः शेखरः, हार; 'g worn in the hair' गर्भकः '8. hanging from the orest' प्रभ्रष्टकं शिखालवि माल्य; 'g. worn straight' प्रालंब:-विका ' worn sideways ' वैकक्षिक; 'g. of pearls ' ETरः, मुक्तावली, मौक्तिकसरः. GARLIC, 8. (र) जुनं, रसोम:-नकः, महौषध, गुंजनं भरिष्टः, महाकंद, सोनह:. GARMENT 3. वर्ण, वासस् , बसनं, पटः, परिधान, परिच्छदः, अंबर, मच्छादनं मेशः- mader or Page #179 -------------------------------------------------------------------------- ________________ GAR (186) GEN lowerg. तरीय, अघोशक, उपसम्यान, परिधान, मागमः, निवहः, संघावः जनसमूहः, लोकनिवह:-संघ:, अधोवास:-सन' upper g.' उत्तरीय, प्रावा(व)रः, GAUDY, a. उज्ज्वल, शोभन, मानावर्ण, चित्र; 'harउत्तरासंगः, बृहतिका, संध्यान; 'g. as a protec- ing ag. dress' रज्ज्वलवेशधारिन्, आर्य-उदारtion from wind and cold' ATTIT:. नेपथ्यभूत्.-8. FESTIVAL, J. P. -NESS, 8. अ. GARNER, . कुयू(स )ल:, धान्यागारं, धान्यकोषः, क- तिशोभा, औज्ज्वल्यं, चित्रता, मानावर्णता. रोल:-लकः, पिट:. -... कंडोले निविश् . or | GAUGE, See MEASURE. नि-धा 3U. GAUNT, a. क्षाम, कृश, क्षीण, शुष्कमांस, धुत्क्षाम, कGARNISH, D.. भूषु 10, मंड 107 अलंकृ80, परिष्कृ, श-क्षीण-देह. शुभ् ..-.-MENT, GARNITURE, . प्रसाधन, | GAUNTLET, Bहस्तत्राणं; throw down the g.' भवर्ण, अलंकारः, मंडन, आभरणं; उपकरणानि (pl.), यद्धार्थ आहे 1A; take up theg.' युट्राह्वान सज्जा . स्वीकृ or उरीकृ8 U. GARRET, .. शिरोगृह, चंद्रशाला, अधः, अट्टाल:. GAWK, 8. मूर्खः; See Foor.2 Cuckoo, q. v. GARRISON, 8. दुर्गरक्षकाः (pl.); दुर्गसैन्यं-बलं; रक्षि- | GAWK. रथूल-दीर्घ-देह, स्थूल. जः-रक्षकाः (pl.); रक्षिवर्गः. -0. 1. रक्षापुरुषैः युज् GAT, a. प्रमोदिन, प्रहट, आनंदित, उल्लासित, प्रमुदित, 10, (दुर्ग) रक्षिणः निविश् c. or स्था c. (स्थापयति). सानंद, प्रफुल, अनुन्सुक, सोलास. 2 विलासिन्, परिहासGARRUIpus, a. अतिवत, वावदूक; बहुभाषिन्-वादिन, शील, विनोदन-शील-पर, केलिपर. 3 Gaudy, p.v. बाचाल, पार, जल्पाक, मुखर. - NESS, GARRULI -GAIETY,'..प्रमोदः, उल्लासः, प्रहर्षः, आनंदः, आTY, 8. वाचालता, वावदकता, अतिवादः, बहुभाषित्वं, हादः.2 उत्सवः; See FESTIVAL. -GAILY, adv. अतिजल्पनं. सहर्ष, सोल्लास, सानंदं, प्रफुल्लतया. 2 उज्ज्वलं, शोभनं. GARTER, . पादावरणबंधनी, जंघाबंधनी. GAZE, v. i. निर-ईक्ष 1 A, निर्वर्ण 10, निध्यै 1P, GARUDA, S. गरुडः, गरुत्मत् m., तायः, वैनतेयः, ख बद्ध-स्थिर-दृष्टया दृश् 1 P or आलोक् 1 A, 10% गेधरः, नागांतकः, विष्णुरथः, सुपर्णः, पत्रगाशनः, भु दृष्टिं or लक्षं बंध् 9 P ( loc.); 'g. ing up to जगदारणः, भुजगरिपुः. heaven' नभीदत्तदृष्टि ; 'g. ing in all direcGAS, 8. वायु:. -EOUS, a. वायुरूप. tions' दिक्षु दृष्टिं क्षिप्त्वा. - 8. निरीक्षणं, निवर्णनं, आGASE, . दीर्घच्छेदः, दीर्घ,-गंभीर-क्षत अव-लोकनं ; दृष्टि, प्रेक्षणं, दर्शनं ; बद्ध-स्थिर-अGASOMETER, 8. वायमापनयंत्र. निमेष-दृष्टिः 'with a fixedg.' भमिमेपनयन-बGASP, V.. कृच्छ्रेण श्वस् or अन् 2 P, दुःखेन श्वस्, द्धदृष्टि . स्थूलस्थूलं निश्वम्. -5. उष्ट्रासः, निश्वासः, कृच्छोटासः, | GAZETTE, 8. माताहरः, वार्तापत्रं. • कष्टश्वास: GE.AR, S. उपकरणं, सामग्री, सज्जा, प्रसाधनं. 2 कार्य, GASTRIC, 4. जाठर (री.), उदरीय, जठरीय, उदर व्यापारः; ' out of g.' विलम, असंगत, असंबद्ध. जठर in comp.; 'g.juice' जठराग्निः . GELATINOUS, a. सांद, शीन, श्यान, संलग्नशील. GASTRONOME, 8. औदरिकः, उदरंभारिः, कुक्षिभरिः, उ GELD, V. 1. वृषणी छिद् 7 P or कृत् 6 P or उत्पन दरपरायणः, S GLUTION. -GASTRONOMY, s. 10. -ING, 8. छिन्नमुष्कः (अश्वः). उदरपरायणता, उदरपेवा. GELID, a. अतिशीत, हिम, शिशिर. GATE, S. द्वार, प्रतिहारः, द्वार : 'g.-way' तोरणः- | GEM, 8. रत्न, मणि m.f.2 Bud, q. v. -v.t. णं, गोपुरं, निर्गमः; द्वारपथः; for other comps. | रत्नैः शुभ . - MED, a. रत्नखचित, मणिभूषित, रत्नाSee DOOR. नुविद्ध. - MY, a. मणिमय (यी/.), रत्नभासिन्, रGATHER, V...पि 6 U, सं-अव-प्र-आ-समा- 1 P, नोज्ज्वल. समा-मी 1P, संग्रह 9 P, सं-भृ 1, 3 U, एकीकृ 80% B GEMMATE, a. मकलित, बपलय. Ses OÓLLECT ; 'g. flowers' goate for or GEMINI, S. मिथुन, र, यगुलं, युगं, युग्म, दव, यमकं90.2 शाU, अनु-मा 3 A,2 P, जह 1 A, अ- | लं; यमी, यमजो-ली.-GEMINATE, -GEMINOUS, • वगम् 1 P.-8 उद्- 60, उड़ 1P.-..संगम् | . द्विगुण, द्विरावृत्त, विक, यम, यमज-ल. 1 A, सं- 12P, संमिल् 6P, सानि-पत् 1 P, एकत्र | GENDER, S.लिंगं, प्रकृति /. -... Beget, q.v. मिल्, एकस्थ ब. भू1P, एकीभू. 2 उपचि pass., प्र- | -0... Oopulate, g.v. वि-वृक्ष 1A, ए1A.3 पूर्व बंध 9P, पूर्य 1 A.GENROLOGY,.बंशावलि-ली), वंशक्रमः, वंशणी.... पुटः,.पूण:. -LR, 8. अवचाथिन् m., संग्राहकः परंपरा-वृक्षः, oft. ex. by वंश:, अन्वयः. -ICAL, __ g. of taxes' सोल्किकः, करग्राहक:.' -ING, . a. (8.) in comp. -IST, . भन्वयज्ञः, वंशक्रमशः चयः, भव-प-चयः, संग्रहण.2 समूहः, गणः, संघःस- वंशावलिरचकः. Page #180 -------------------------------------------------------------------------- ________________ GEN ( 167 ) 7 GENERAL, . सामान्य, साधारण, सर्वजनीय-न, सार्व त्रिक सार्वलौकिकऔत्सर्गिक - ( की f. ), सर्व - बहु-सामान्य, व्यापक, सर्वव्यापिन्, अविशेषक, प्रायिक, सर्वत्र प्रचलित; ' a g. rule' उत्सर्गः ; a g. praotice ' लोकाचार:, जनरूढि f., जनव्यवहारः, लोकः; · against g. practice' लोकविरुद्धं; 'g. opinion' बहुमतं; 'g. reader ' चुंबकः. 8. सेनापतिः, सेनाध्यक्षः, चमूपतिः, सेनानीः, बलाध्यक्षः - नायक : -ITY, 3. बहुतरभागः, मुख्यांशः, प्रधानभागः; better by ‘g. ly'; ‘ the g. of beasts प्रायः सर्वे पशवः. 2 सामान्यता, साधारण्यं -IZE, . ८. जाती: निर्दिश् 6P, जातिश: गणीकृ 8 U, साधारणधर्मं प्रदृज् C., वर्गीकृ. 2 सामान्यतः वद् 1P, उमरूपेण कथ् or निरूप् 10. - IZATION, S. जातिनिर्देशः, गणीकरणं, सामान्यधर्मकथनं, सामान्यवाद: -Lx, adv. ' in g. ' प्रायः, प्रायेण, प्रायशः, सामान्यतः, बहुशः, भूयसा, भू. यिष्ठं, साधारण्येन; oft. ex. by हि. - NASS 8 व्यापकत्वं, सामान्यता. -SHIP, 8 सैनापत्यं, सेनाध्यक्षत्वं. 2 रणकौशलं, युद्धनैपुण्यं, बलविन्यासको शलं. GENERATE, . . उत्पद् , प्र-सू 2, 4 A, आवद्द 1 P, सं-उद्-भू C, जन् c. ( जनयति ); See CAUSE also. -ION, S. उत्पादनं प्रसवः, जननं, जन्मन् "., उत्पत्ति f., प्रसूति, संभव:, उद्भव: 2 अन्वयः, कुलं, वंशः, जाति, संतानः, संतति f. 3 पुरुषाः, पुरुषपरंपरा, वंशश्रेणी; 'former g. s. पूर्वे पुरुषाः ; a pair, one g. removed from the creator' त्रष्टुरेकांतरं (द्वंद्व) (S.7) 4 समकालीनपुरुषा : - IVE, a. उत्पादक, जनक; 'g organ ' उपस्थः ; योनि f. - OR, 8. जनयितृ m., जनकः, उत्पादकः, जन्मप्रदः - दाता. GENERICAL, जातिगत, सामान्य, साधारण, व्यापक, वर्गीय; 'g. property ' जातिधर्मः -लक्षणं-स्वभावः, जातित्वं, सामान्यधर्मः - लक्षणं. - ALLY, adv. जातिमुद्दिश्य, सामान्यतः GENEROUS, व उदार, वदा ( द )न्य, त्यागशील, अवदात, दानशील, दानरत, दानशौंड, स्थूललक्ष्य, बहुप्रद. 2 महात्मन्, उदारधी चेतस्, महामनस्, उदारचरित, महेच्छ, महाशय. 3 कुलीन, महाकुल. अभिजात. - NESS, - GENEROSITY, 8. औदार्य, त्यागिता, त्यागः, दानशीलं वदान्यता. 2 उदारात्मता, महात्मता, माहात्म्यं. GENIAL, सुखद, आनंदद, सुखावह, रम्य, रमणीय, मनोहर - रम, रुचिर, प्रसन्न, सुखकर (रीf. ), उत्साहवर्धक, जीवद. 2 प्रसवकारिन्, जमक 3 प्रसन्नचित्त, सोल्लास, उदार - Lx, adv. प्रसनं, सानंद, सहर्ष, सोलासं, प्रफुलं. - NESE, 3. रम्यता, उल्लासः, प्रसादः प्रसन्नता. GENIOULATED, C. ग्रंथिल. , GEO GENIUS, 3. धीशक्ति, मति, बुद्धि, भी मतिबुद्धि प्रभाव: सामर्थ्य, मतिप्रकर्ष: 2 धांसंपणः, धीमत् ., धीशक्तियुतः, गुणवत् m. 3 कल्पना-निर्माण- शक्ति:. 4 प्रकृति, स्वभावः, शीलं. 5 लक्षण, विशेष चिह्न, वृत्ति f., स्वधर्मः 6 भूत, पिशाच, बेताल: ; Ses DEMON; dramatic g. नाटयशक्तिः कल्पना; ' good g. ' सुदैवं; ' evil g. ' दुर्दैवं. GENTEEL, a. विनीत, दक्षिण, सभ्य, सुजन, सुशील, आर्य, आर्य साधु वृत्त, शिष्टाचार, आर्यचरित, सदाचार. 2 कुलीन, अभिजात, कुलोत्पन्न. 3 चारु, ललित, सुभग. -Lx, adv. आर्यवत्, सुजनवत्. NEBB, GENTI LITY, . विनयः, दाक्षिण्यं, आर्यता, सौजन्य, सुशीलता, सभ्यता, साधुता. 2 आभिजात्यं, कुलोत्कर्ष:. 8 लालित्यं, चारुता. GENITAL, . जननसंबंधिन्, जनन in comp.; '8. organ' जननेंद्रियं, उपस्थः, योनि f., शिस्नं. GENITIVE, 8. षष्ठी विभक्ति:. GENITOR, See GENERATOR. GENTIAN, 8. किरातः चिर (रा) तिक्तः, भूनिंब, हिमकः, किराततिक्तः, अनार्यतिक्तः. . GENTILE, ., 8. अन्य भित्र देशीय, देवार्थक. 2 स गोत्र, गोत्रज, ज्ञातीय. 6 GENTLE, a. भद्र, कल्याण (णी /-), शिव, सुख 2 कोमल, मृदु, मसृण, अपरुष, सुकुमार, अखंड, मृदुल, मंद, सौम्य; 'ag. laugh ' मंदस्मितं, ईषद्धास; g breeze ' मंदानिल:, मृदुपवनः; 'g means ' सामोपचारः, सामन् ", मृदूपाय: ; 'g words ' मिय-मृदुवचनं. 3 महाकुल, कुलीन, अभिजात, सुजन्मन्, साधुआर्य वंशज, कुल in comp. ; '& girl of g. blood कुलकन्यका, कुलप्रसूता 4 ( In addressing ) अयि, भद्र, सौम्य, आर्य; 'g. lightning' अयि विद्युत्; 8. folk आर्यमिश्रा, आर्या, साधुजनाः 5 शांत, दांत. -NESS, 8. मृदुता, कोमलता, सौम्यता, सौकुमार्य, मंदता; 'g. of manners' आधारसौजन्यं भार्यवृत्तिः. - GENTLY, adv. मृदु, सदयं, अजातव्यथं यथासुखं; ' shall rub g. ' यथामुखं संवाहयामि ( 8. 3). 2 मंद मंद, शनैः शनैः शनैः, अपरुषं, अचंड 3 निभृतं, अलक्षितं, मंद GENTLEMAN, 8. आर्य, सुजनः, साधुजनः आर्यवृतः, कुलीनः सुविनीतः महाजन, आ- कुलीन जनः, भद्रः, महानुभावः; oft by श्री in comp. -LIKE,-LY, . सभ्य, विनीत, शिष्ट, सुशील, आर्य; ‘g. manner ' आर्यवृत्तिः, सौजन्यं; ' in a g. manner' नागरिकवृत्त्या ( 8.5 ). GENTRY, 8. विशिष्टजनाः, आर्या, आर्यलोकाः जनाः, कुलीनवर्गः जनाः, सुजनता. GENUFLECTION, 8. जानुभ्यां भानतिः f, जानुनतिः. GENUINE, . अकृतक, अकृत्रिम, अकल्पित, निर्व्याज, निर्व्यलीक, कपट, निष्कपट, अवितथ, सत्य, यथार्थ. -Lx, adv. सत्यं, निष्कपटं, निर्व्याजं -NESS, 8. सत्यता, यथार्थता, नियोजत्वं, अकृत्रिमता. GENUS, 3. जाति /., गणः, वर्ग:. GEOGRAPHY, 8. भूगोलविद्या-शानं, भूतविद्या -KR 6. " Page #181 -------------------------------------------------------------------------- ________________ amo भूगोल सामहः, भूपृष्ठविद्याज्ञ: -IOAL, 4. भूगोल- शामविषयक. 'GZOLOGY, 8. भूतस्व, भूगर्भशानं, भूतस्वविद्या. - ICAL, a. भूतस्वविषयक. -IST, 8. भूतस्वञ्चः. GEOMETRY, . व्यामिति, रेखागणना गणितं, भूमितिः. IC-IOAL, a. ( 4 ) in comp. ; 'g. proof ' रेखागणितेन उपपत्ति:. - IOTAN, 8. भूमिर्तिश:. GERM, अंकुर, अभिनवोद्भिद् m. 2 बीजं मूलं, योनिf, आदि:, प्रभवः, बीजकारणं. GERMINATE, ... उद्भिद pass., प्ररुह् 1 P, स्फुद 6 P, विकस् 1 P. tara, . उद्भिद द्-ज्ज, अंकुरित -ION, उद्भेदः, स्फुटनं. ( 108 ) GERMANY, . सनाभि, संपर्किन्, संवृत. GESTICULATE, v. i. at fag 6 P or 0. . . अभि-नी 1 P, नि-, रू 10, सूच् 10, नद 10; Se Acr. =ION, 8. अभिनयः, अंगविक्षेपः, चेष्टा, सूचना, भंगहारः, हाव, संकेतसूचनं. OR S भंगविक्षेपकः. GIL निम्यु:. -ont, निर्गम्, अप-छ, निः-व. 2 त्यम् 1 P, मुच् 6 P; 'g. out of bed now' अधुना मुंच शय्यां. -over, through, संतु; पारं अंतं-गम्, अतिक्रम, निस्तु, तीर 10; आरुह. 2 समाप् c.; See CoxPLETE . - together, संचि 5 ; समा-नी, संग्रह; See COLLECT. -up, उत् स्था; प्रबुधू 4A, शयनं त्यज् 1 P or मुच्; (०.८.) सज्जीक 8 U, विर 10; उपकृप् . - upon, अधि-आ-रुड्. -TER, 3. प्रापकः, लब्ध 7., अर्जकः. - TING, 8. लाभ:, अवाप्ति f. अर्जनं, अधिगमः मनं, आगमः, आसादनं. GEWGAW, 3. क्रीडनकं, अल्पमूल्यं द्रव्यं or आभरणं. a. निःसार, बहिरेव मनोहर. GHASTLY, प्रेत-शव-तुल्य, विवर्ण, अवसरूप-सवर्ण. 2 कराल, विकट, भीम, उग्र, दारुण, भयानक, भीमदर्शन करालवदन, घोराकृति. - NESS, 5. मेतसारूप्यं, विकटत्वं दारुणत्वं. GESTURE, 8. बेटा, व्यापारः, इंगित, भावः, अभिनयः, विलास, विभ्रमः, अंगविक्षेपः, हाषः, हस्तादिचालनं. GET, . . लभ् 1 A, आप् 5 P, अर्ज 1P or c., भा-समा-सद् C. विद्र 6 प्रति आपद् 4 A, अग् 6A, अधिगम् 1 P, ग्रह 9P, आ-दा 3 A. 2 (To be produced ) जन् 4 A, उत्पद् 4 A, सं-उद्-भू 1P, प्र-सू 2, 4A, ( with genitive of person); • I have got a pain in my teeth' दंतपीडा मे उत्पन्ना-जाता. 3 धृ 1 P, 10, भृ 3 U; धा 3 U; I have got that book with me' तत्पुस्तकं म न्सकाशे वर्तते; See BEAR also. 4 ( Cause ) ex. by causal; ' g. it done by him' तं तत्कारय; oft. by अमुनी 1 P, प्रोत्सह 0, प्रवृत् ;g. ahead ' अग्रेसरीभू; 'g. clear of ' मुच् pass. ; g. rid of 'आत्मानं मुष् c., ( with abl. ); by निर् in comp. ; 'g. abroad ' प्रसृ प्रसृप् 1 P, बहुलीभू 1 P; See under ABROAD - among, मध्ये प्रविच् 6 P or गम्. -at, प्राप्, आगम्, आ-या 2 P, उप-स्था 1 U. away, अपर 1 P, अप इ 2 P, अपक्रम् 1 U, 4 P; चल 1 P, अप-या- गम्; 'g away, you fool' अपेहि रे मूर्ख. back, प्रतिलभू, प्रत्या-दा, &c. - beyond तू 1 P, अति-द, अतिक्रम्. -down, अवतृ, अवरुद्द 1 P, अधो गम्, नि-अव-पत् 1 P; ( . . ) अवतु 9., अवरुद्ध, &c. in, प्रषि 6 P. -into, पत्; संकटे पतितः 'got into troubles '; भारुड. 1P (a onr. &c.); ' he got into debt ' ऋणअस्तो बभूव; 'g. ing into deep mud ' पंकपूरमासाच. off, (v.i.) निःस, निर्गम्, अप-या, अपक्रम्, निस्तृ. 2 भवतु, अवकरः ( . . ) निरस 4 U, अपनी 1 P. -on, प्रवृत् 1 A, प्रचल, म-स; ' they Jong got on well ' चिरं ते सुखेन अवर्तत or कार्ल GREE, घृतं, आज्यं हविस् , सर्पिस् , तनूनपं. GHOST, 8. भूत, पिशाचः, वेताल:, निशाचरः, प्रेतनर:. 2 आत्मन् m. ; ' give up the g. ' मृ 6A; See DIE. - LIKE, . प्रेत-भूत-सरूप, प्रेततुल्य. -LX, . भूतविषयक संबंधिन् 2 पारत्रिक (की f. ), आत्मविषय, पारमार्थिक (की f. ). GIANT, 3. महापुरुषः, विकटविग्रहः, बृहच्छरीरः, दैत्यः, दानवः; See DEMON. - ., -LIKE, a. अतिभीमविग्रहः, बृहत्कायः, अतिशक्त्युपेतः, राक्षस: 2 स्थूल, प्रकांडदेह, स्थूलप्रमाण, अतिमहत्, बृहत्काय, म हाशरीर, विकट. -EBS, 5. राक्षस, बृहच्छरीरा. - GIGANTIC . अमानुष (षी /-), राक्षसपरिमाण, भीविग्रह, अतिमहत्- बृहत्, स्थूलकाय, विकट. GIBBER, v. i. See BABBLE. -ISH, s. dagtचनं प्रलापः प्रजल्पितं मुषार्थक वाक्यं -. सुषार्थ कं, अनर्थकं. GIBBET, 8. वध्यकाष्ठं-शिला, वध-घात स्थानं. .. वर्ध आदि 6 P, उद्- बंधू 9P. GIBBOUB, . न्युब्ज, वक्र, आभोगवत्, विनाकार GIBE, See ABUSE. GrDDY, . भ्रमिन्, भ्रामररोगन, विभ्रांत, भ्रमणशील; better ex. by भ्रम् 1, 4 P. 2 भ्रमकारिन्, मत्त, उमादिन. 3 (Fig.) चपल, चंचल, लोल, अस्थिर; See FILE 4द्धत, उन्मत्त, उत्सित, गर्वित. LX adv. अविचार्य, लौस्यात्, चापल्येन. - NESS, 8. - (भ्रामरं भ्रम:- मि . घूर्णनं, पूर्णि f. 2 चापल्यं, लौयं, अस्थैर्य, &c. Grrr, See under Grva. Gra, . भ्रमरं. 2 लघुयानं रथ: 8 क्षुद्र लघु-नौका. GroaLE, . . मूर्खवत् हस 1 P. GD, D. ४. स्वर्णेन रंज् ०., हेमरसेन- द्रवेण लिए 6P, सुवर्णयति (D. ); बाह्यतेजसा रज्ञ 0 2 प्रकाश 0. विद्युत् ०, विराज् .ING, स्वर्णरंजन, स्वर्णच्छनः Page #182 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (118) - प्रतिव , अधोगड . . -RD,-Grer, a मुणित, हेमरसखचित, स्वर्णमंडित, | फूल-8U or भाचर 1P;g.uttersnes'दार स्वर्गप्रतिबद्ध. 2 रजित, विराजित.' 10, उचर 0., उदाह 1P. -sway, (in marriage) Gul, 8. श्वासेंद्रियं, अधोगंड.. " प्रतिपद्., उत्स, म-दा. विश्रण, दामेन है .(अपयGrMCRACK, 8. क्रीडनक, क्रीडावस्तु . ति). -back, प्रतिदा, प्रति- ., नियंत 10. -torth, GIMLET, .वेधनिका, भास्फोटनी. प्रथ 10, प्रकाश् ., निविद् ८., ख्या (स्थापयति). GIN, 8. Liquor, q.v.2 पाश, माथः, कूटयंत्र, -in, अनुमन् 4A, अनुमद् 1 A स्वामहं स्पर.-off, बंधनं, वागुरा. Abandon, q. v. -out, निविद् , प्रकार, घुषं GINGER, S. आईक, शृंगवेर, गुल्ममूलं; dryg.' शं- 10, प्रथ् 10, प्र-ख्या 0.2 मुच् 6P, विस, गम् 1P, ठि-ठी ,विश्व-श्वा f., नागरं, विश्वभेषज, महौषधं, उद्-ग 6P, निःसc.-over, त्यज्, उत्सना निवृत् 1A, 'g. beer or wine ' आईकासवं, आईकमचं-पान विरम् 1 P, (with abl.). 2 असाध्य ब. इति मत्वा •g:-bread' आईकपिष्टकः. त्यज़; आशा त्यज्; (...) शम् 4P, पत् 1P3B GINGERLY, adv. असहसा, सावधान, शनैः. ' when the winds g. over ' शांते पवने. GINGLE, See JINGLE. -up, त्यज, हा 3 P, उत्-वि-सज्.2 निवृत, वि. GIPSY, . यक्षिणी, विप्रनिवा, ईक्षणिका. रम्, 'g. up for lost' नष्टप्राय . मन् 4 A. GIRAFFE, 8. चित्रोष्ट्र:. -way, शम् 4 P, निवृत्, विरम्, शिथिलीभ. 2 भंज् GIRD, V..परि-अधि-वेष्ट ., परि-वृ 5U or c.2 आ-| pass., अवसद 1P; ' the cord gave way' बंधP, परि-धा 3U, सं-पि-नह 4P; 'g.round the रज्जुर्भग्ना; ' the wall gave way' भित्तिरवसना.3 body'शरीरं प्रावृ or आच्छद् 10, परि-बंor परि-धा; अव(प)स, अप-इ, मार्ग दा or त्यज्, अपक्रम, 'g. up one's loins ' परिकर बंध; girt by the अप-या. 4 वशं गम्-इ-या, अधीन-वश-आयन ब. भू. (golden ) lightning, as by a yellow garb' 'do not g. way to grief' शुषो वश मा गमः, . विद्युत्प्रभारषितपीतपटोनरीयः (Mr. 5). -8. See शोकाधीनो मा भः, वैलव्य मावलंबस्व. -ER, दात CRAMP. -ED,-GIRT, a. बद्ध, आनद्ध, परिवेष्टित, m., त्यागिन् m.; gen. ex. by दायक, द, प्रद, परिवृतः वलय-मेखला-रसना in comp.; ' sea-g. दायिन, in comp.; 'g. of milk' पयोदायिनी, earth' समुद्ररसना-उदधिवलया-गृथ्वी. दुग्धप्रदा, &c. -ING, 8. दानं, विसर्जनं, उत्सर्गः, GIRDLE, S. मेखला, रश(स)ना, कांचि-चीf., सप्तकी, त्यागः, वितरण, अर्पणं, प्रतिपादनं, विआणनं.-GIFT, सारसनं (of women ); कटिसूत्र, कटिवलयं, कश्या- 8. दानं, प्रतिपादन; See above. 2 दान, उपहारः, क्षा, परिकरः, कटिबंधनी, शृंखल:-ला-लं (of men). उपायन, उपदा, प्रीतिदानं, प्राभृत, प्रदेशनं,. उपमाद्य 2 वेष्टन, परि-आ-वेष्टनं, मंडलं, बलयः-यं, चक्रवालं. 3 'one doserving ag.' दक्षिणीय, दक्षिणाई, दक्षिराशिचक्र. -... परि-वेष्ट ., परि- 5 U, मेखलया ण्य; ' marriage-g.' यौतक, सुदायः.3 गुणः, शबंध 9 P; See GIRD. कि.-BD, a. उपेत, सं-उप-पत्र, विशिष्ट, युक्त, अ. GIRL, इ. कन्या, बाला, बालिका, कुमारी, दारिका, वासू:, वित, शालिन् in comp. 2 गुणोपेत, गुणसंपन, गणिन्, See DAUGHTER also : 'one born from ag.' गुणवत्. कानीन:, कायकाजातः. - HOOD, 8. बालभावः, बाल्यं, GLACLAL, . हिमरूप, हैम (मी.), हिम. कुमारीत्वं.-ISH, a. कायानुरूप, बालेय. GLACIER, 8. हिमानी, हिमसंहति । GIRTH, 8. वरत्रा, नदी, वध्री; दू(चू)ज्या, कक्षा-क्ष्या. GLACIS, 8. प्रवण-निम्न-भूमि GIST, 8. फलितार्थः, निष्कर्षः, भावः, फलितं, परमार्थः, GLAD, . प्र-सं-हष्ट, आनंदित, पीत, सानंद, प्रमुदित, पिंडितार्थ:. तम, सोप्लास, उल्लसित, प्रसन. हर्षजनक, हर्ष-आनंद. GrVE, V.t.दा 1P,30, c. (अर्पयति), प्रति कर ( f.); नंदक, रमणीय, प्रमोदिन 'Iamg.. पद् ., दद् 1A, विश्रण 10, उत्-वि-मज् 6P, हंत, दिष्ट्या . - DEN, O... आनंद ., पी0P, 103 (with dat. of person); निक्षिप् 6P, संक्रम् .. See DELIGHT. -DENING, a. हर्षद, प्रीतिपद, हर्ष(with loc.); त्यज् 1 P,दिश् 6 P.2(Produce) कर, प्रमोदिन. -LY, adv. सहर्ष, सानंद, सप्रमोद, हष्टex. by भू 1P, संपद् 4 , जन् 4 A3; 3 repeat- मनसा, संतोषेण, प्रीत्या, साहाद. -NESS, हर्षः, ed 2 timesg.s6' हिरावृनामयः षड् भवति-संपर्य प्रमोदः, आजादः, संतोषः, प्रीति' f., उहासः, चिनते; 'g. chase' अनम-अनुधाव 1P;g.ear' अव- ।. प्रसादः, तुष्टि f-SOME, See (a). था 30, कर्ण दा, अ6 P; 'g. ground' अपक्र GLADE, B. वन-गुल्म-पथ:-मार्गः, तरुगहममार्ग:. म् 10,4P; अपन, परा-नि-वृत् 1A; त्यक्त्वा गम् | GLADIATOR, .. असिकीडक, मासिकः, मनः. P;g. one'sselt up to' से 1A,भग 1AB -GLADIATURE, असिक्रीडा-युवं. आसज pass., आसक्त-मिरत-निविष्ट- कभ, (with Gr.AIR, .. अंबुल loo.) 'g. oftence' अपरा 4,5P विभि-प्रति- | GLANCE, चिपातः, ईक्षण, पीक्षित, मयनपातः-वि. Page #183 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - क्षेपः, एक्यातः, आलोकितं; - side-long. g.' नयनो• GRRBSI, 8. मृङ, मृतिका स्थल-सी, भूमि . पांतविलोकित साचिविलोकितं,, अपांगदर्शन-गाष्टिf., Gram, Se DEEEE.. कटाक्ष: 'at the very first g."सकदृष्टिपातेन, GEET, Ir-मधु-मेहः, मेहविकारः। प्रथममेक; good at the firstg.' भापतितो रम- | GEEN, . दरी, कंदर-रामाद्रिद्रोणी, उपत्यका. णीय, भापातरमणीय. 2 अर्धवीक्षण, बदबाट: फु. GEEB, वाक्पपल, त्वरित-इत-याच चपल, लोल. 2 रित, स्फुरणं, पुति -.. दृष्टिं क्षिप् 6 P, पक्ष:- पिच्छिल, मवण, स्निग्ध, लक्ष्म, विकण. -0... दार्टि-दा 30 or पत्. (with loc.); 'g.-ing | Castrate, g.v.28क्ष्णीक 8 U. -LY, adv. प. atthe antelope' कृष्णसारे ददच्चक्षः (8. 1).2 पलतया, वाक्चापल्येन. 2 श्लक्ष्ण. -NEss, 8. वाक्चालघु निर्घष 1 P, लघु हत्वा अति-2 P. 3 (जवेन)| पल्यं, चापल्यं 2 लक्ष्णता, महणता. . परिस्फर SP or बिलस् 1 P.-INGLY, adv. लघु, | GEXDE, V. 1. सप् 1 P,सं-वि-म, प्र-वि-म 1 P; मंदं ईषत, अल्पमा, स्तोकं. 2 दृक्पातेन, तिर्यक, साचि, इ-या 2 P or गम् 1 P, शनैः प्रम or चल् 1 P; अलकटाक्षेण. क्षितं-निभृतं गम् or या or अति-Se STEAL.2 वह GrAND 8. अधिमांस, मांसपीडः, पिंडः. 1P,1P.त्यं 1A,04A. -ING, . संसर्पःGRANDERS, S. क्षयथु:. र्पणं, स्रपण, निस्पंदः-दन.. GHARE, 8. तेजस् 1., दीप्ति , पुति f., प्रखर-अति- | GLIMMER, ७.i. मंद मंद ज्वल् 1 P or दीप 4A; तेजः, अतिप्रभा-युतिः-दीतिः, नेत्रप्रतिघातिनी प्रभा. 2 मंदप्रभया-अविरमभया प्रकाश् 1 A or द्युत् 1 A or उपवृष्टि, क्रोधेद्धाष्टिः -v.. संदीप 4 A, प्रयतः स्फुर 6 P.-., Gurm, s. मंदप्रभा-तेजस् 1., मंद1A, उज्ज्वल 1P, अतितेजसा स्फुर6 Por दृष्टि प्रति- अचिर-युति /-दीति f., स्फुरणं, स्कुरितं. -ING, a. हन् 2P or संतप् . दीप् freq. (देदीप्यते). 2 मंदप्रभ-युति-तेजस, ईषत्रफुरित, पांड्युति-किरण, मेंउपदृष्टिं पत्., कोपेन दृश् 1 P or ईक्ष 1 A. -ING, दच्छाय. 2 मंद, असुप्रकाश, अव्यक्त, अस्पष्ट. a. संदीप्त, उज्ज्वल, अतिभास्वत्, देदीप्यमान. 2 सुस्पष्ठ, GLIMPSE, S. धण-मुहर्त-दर्शन; ईषदृष्टि f., अर्धवीसुप्रकाश, प्रत्यक्ष, पुरःस्फुरत्. -INGLY, adv. सुस्पष्ट, धणं,अस्पो दक्पात:.2क्षण-अचिर-प्रभा; See GLEAM. सुप्रकाशं. GLISTEN, GLISTER, v. i. RYTE 6 P, 91T 1 A, Grass, s. काचः, सटिकः, क्षारः.2 (Cup) च. द्युत् 1 A. -ING, a. महण, चिक्कण, श्लक्ष्ण, स्निग्ध. पक:-क, काचपात्र-भाजनं.3 आदर्शः, दर्पणः, मुकुरः. | GLITTER, ७. i. त-प्रकाश् 1 A%; भास् 1 A, भा -a. काचमय (यी f.), काचनिर्भित, काच in | 2 P; स्फुर 6 P; See SRINE. -s. दीप्ति-युति-रुचिcomp.;:.g.-blower' काधमकः; 'g.-grinder' कांति , प्रभा, तेजस् ॥., ज्योतिस् .., वर्षस् ।., आभा. काचपरिष्कारकः'g.-house' काचनिर्माणशाला-स्था- -ING, a. प्रभावत, उज्ज्वल, भासमान, विद्योतिन्, भासुर. मैं;g.-man' काचविक्रयिन् m.; 'g.-work' काच- GLOAT, V.i. संतृपू 4 P, संतुष 4 P; आत्मानं संतृप् निर्माणं-कर्म. -LIKE, a. काचोपम, काचतुल्य. -Y, u. c. or संतष् ., लोभाद् निरीक्ष 1 A or निर्वर्ण 10. स्फटिकोपम, काचवत्स्वच्छ, काचविमल, स्फटिकमभ, |.GLOBE, S. गोलः-लं; वर्तुला-लं; मंडलं; चक्र.2 भूमंडस्फाटिक (की.), सुप्रसन्न. 2 श्लक्ष्ण, स्निग्ध. -GLAZE, ल, भूगोलः, क्षितिमंडलं-तलं. -GLOBATE,-GLOD... काचयति (D.), काचेन आच्छ 10. 2 लक्ष्णीकृ BULAR, a. वर्तुल, गोलाकार, गोलाकृति, वृत्त, निस्तल, 8U, लिग्धीक, लक्ष्णयति (D.). -. स्निग्धता, लक्षण- मंडलाकार, गोल. -LY, adv. मंडलरूपेण, मंडलवत्, ता. -GHAZZER, . काचसंधातृ m., काचबंधकः. गोलाकारण. -GLOBULE, . विदुः, लघुगोलः, GrAVCOUs, a. घनश्याम, मेघनाल, समुद्रवर्ण. गोलकः. GLEAM, P.i. परि-स्कुर' P, विलस् 1P, क्षणमात्र GLOMERATE, V... मंडलीक 8 U, गोलीक, पिंडीक. प्रकार 1A or उज्ज्वल 1P; See SHINE also... | GLoor, . अंधकारः, तमस ।., तमिस्र-त्रा, तिमिरं, प्रभा, कांति ,तेजस् .., औज्ज्वल्य. 2 स्फुरणं, स्फरि- ध्वांत; अवतमस, ईषनमः ( partial g.).2निष्प. तं, क्षणमभा-कांतिः, अधिरप्रभा, क्षणज्योतिस् 1.3र- भत्वं, विषादः, छाया. -v.t. Darken, q. v. शिमः, करः, किरणः, अंशु, 'not ag.of hope' न -GLOOMY, B. सतिमिर, दमोवृत, सांधकार, तिमिरावगुं आशालबीपि.-,a. क्षण-अधिर-प्रभ, पलपति, कं- ठित. दुर्दर्शन, मलिनप्रभ, भप्रभ, निष्प्रभ, निरालोक, पितमभ, क्षणपोतिन् ... मलिन.3 विषण्ण, दीन, अवसत्र, सविषाद, निरानंद, GLEAN, . . (bits &o.) 6 P, f O P, J- म्लान, खिन्न, उद्विग्न.-1, adv. निष्प्रभ, सांधकार. . भ्रस् 9 Port अवशेष चिU or संग्रह 9 P. 2 सविषाद, सखेदं, सोरेग. -NESS, 8. निपभत्वं, &c. 2संकल् 10, संग्रहाल1P.-धान्य शेषः, शेषधा- 2 विषादः, दैन्यं, भवसादः, चित्तोद्वगः, खेदः, म्लानता, व्यसंचयः. -RR, B.उछशील:-वृत्तिः , उंछनकत्m .2 उद्वेगः. . संग्रहीत m. -ING, छ:, शिल, ठंछशिलं, अतं.2 GLORY, s. कीर्ति , यशस् .., ख्याति f., विश्रुति /-, • संग्रहः, संकलन, बार | महिमन् m., प्रतापः, भोजस्थिता. 2 श्रीः, तेजह Page #184 -------------------------------------------------------------------------- ________________ GLO शोभा, पुति f.; 'g. of youth' यौवनश्रीः 3 माहात्म्य, गौरवं, प्रतिष्ठा, पूजा, मान 4 प्रशंसा, स्तुति, श्लाघा, स्तवः, स्तुतिवाक्य: 5 रत्ने, अवतंसः, तिलक:, ललार्म. 6 Absolution, q. v. vain 8. ' अहंकारः, विकत्थनं - ना, दर्प, गवे, आत्मलाघा "g to you, Oh king' जयतु जयतुं देवः; g of victory' जयोदाहरण. v. . अस्यैतं प्रमु 1 A or आनंदू 1 P, उल 1 P; ' you g. in disobeying your father' पितुरवशानं आत्मगौरव मन्यसे 2 विकत्थ् 1 A, तृप् 4 P, आत्मानं लाघ्र 1A; 'I do g. in that name ' तनामधारी कृतिनमात्मानं मन्ये खलु (171) GLORIFY . . उत्-सं-कृत 10, प्रशंस 1P, लास्तु 2 U; गुणान् वर्ण 10 or कृत् or प्रकाश् C., कार्ति 1 P. 2 स्वर्ग आहह ., परमपद प्राप् - ICATION, 8. गुणवर्णनं ना, प्रशंसा, स्तुतिवादः, गुणकीर्तनं यशः ख्यापनं. GLORIOUs, . यशस्वत्, कीर्तिमत, महायशस्, प्रथित, विश्रुत ख्यात, यशस्विन्, उदग्रयशस्. 2 कीर्तिकर यशस्कर (री f. ), श्लाघावह, प्रशस्य. 3. तेजस्विन्, महत्, महोज्ज्वल, श्रीमत् प्रतापवत् महोदय, अतिशोभन, ओजस्विन्, सुप्रभ, वर्ष स्विन्. 4 विशिष्ट, परम, उत्तम, उत्कृष्ट, प्रशस्ततम श्रेष्ठ -LY, adv. सप्रतापं, कीर्तियुक्तं परमं, उत्कृष्टं. GT.OSS, 8. टीका, टिप्पनी, भाष्यं, व्याख्यानं, वृत्ति /, विवरणं. 2 बाह्य शोभा - कांति रुचि, बहिरामा, कृत्रिम छवि f., कल्पित शोभा. ०. ८. टीकया व्याख्या 2 P or वि वृ 5 U; भाष्यं लिख 6 P. 2 बाह्यतः शुभ् c.; स्निग्धी महणी-कृ 8 ; बाह्यशोभां दा 3 U or उत्पद् c. - Y, a. स्निग्ध, चिकूण, लक्षण, मसण. 2 बाह्यप्रभ, बाह्यतः शोभित, आपातरुचिर, बहीरमणीय. GLOSSARY 8. कोश:- षः, शब्दसंग्रहः - कोशः, निघंटुः, अभिधानं, समाम्नायः; पशुसमाम्नाय : 'g of words relating to beasts. Isr, s. कोशलेखकः; संकलयितृ m. GLOTTIS, 8. प्रति अलि उप-जिला. GLOVE, 8. करच्छदः, हस्तत्राणं परिधानं हस्ताच्छादनं. GLOW, 3. ताप, आतपः, दाहः, उष्मन् 72, दीप्ति-पुति f., तेजस् n., उत्ताप: 2 रक्तता, रक्तिमन १३, रागः, अरुणिमन् m. . . दीपू 4 A, प्रकाश् 1 A, ज्वलू 1 P, तप् 1 P, 4A, दद्द् pass.; अरुणीभू 1 P, रंज् pass., रक्तीभू; 'g. ing with rage ' क्रोधेद्ध, रोषसंतप्त, प्रदीप्तक्रोध; ज्वलन्निव ब्रह्ममयेन तेजसा ( K. v. 30 ) ' as if g. ing with Brahmanio lustre. -ING, 4. सं-, -,दीत ज्वलित, उत्तप्त, देदीप्यमान, उज्ज्वल, चंड; रक्त, अरुण; 'ing colours ' रज्ज्वलरूपेण, हृदयहारितया, हृदयंगम, मनोरमं; 'with B. eyes ' दीप्ताक्ष a. - INGLY, adv. तेजसा, उत्तापेन, खंडे, दीप्स्या. - GLOW-WORM, 8 खयोत, ज्योतिरिंग: प्रभाकीट:. GO GLOBE S00 FEB GLUE, 8. सोषणद्रव्यं, लेप संधा 8 : सं 8 U. -Y, a. fi o., age 7 U, 10, श्यान, सांद्र, चिक्कण. GLpat, o. प्रतीप, वाम-चक्र-शील. :: GLUT, v. ८. भक्षू 10, प्रस् 1 A, निग: 6 P; भतिमात्रं तृप् ., अत्यंतं पूर 10, सौहित्यं जन ०. ( जनयति ). 8. अतिवृति f., अतिसौहित्य, निर्वेदः 2 अतिरेकः, उद्रेकः, अतिबाहुल्यं, प्राचुर्यं. GLUTINATE, . . लेपेन संश्लिष . Or संयुज् 7, 10. GLUTINOUS, a श्यान, सांत्र, चिकूण, निग्ध, संलग्नशील. GIUTTON, 8. औदरिकः, उदरंभरिः, धस्मरः, आपूनः, कुक्षिभरि :, अत्याहारिन् m.; See below. OUB-ISE, a. औदरिक ( की f. ), अत्याहारिन्, बहुभोजिन्, अत्याहारप्रिय, भक्षक, घस्मर, अवर, आसून, कुक्षिभरि उदरंभरि, गृभु, लोलुप भ, अतिलुब्ध, अतृप्त. -OUSLY, adv. अत्याहारेण, लोलुपतया. -४, 3. अन्याहारः, घ erra, गृध्नुता, जिह्वालौल्यं, अतृप्ति f., मौदरिकता. GNARL, .. गर्ज् 1 P. GNARLED, “. ग्रंथिल, प्राथ- पर्व - विशिष्ट. GNASE, . . (The teeth ) दंतैर्दतान् निष्पीड 10 or विघट्टू o or घृष् 1 P, निष्पिष् 7 P or सं-देश् 1 P, विड् 1 P. -ING, 8. दंतनिष्पेषः - घर्षण, श्वे नं. GNAT, 3. मशकः, दंशः, माचिका, धनमक्षिका. GNAW, . . दंग् 1 P, च 1 Por o, अल्पशः भक्षू 10 or खाद् 1 P; चर्वणेन कृत् 6 P. -ING, 8. चर्वणं, देशनं. GNOMON, 8. शंकुः; कील:-लकः Go, थ.. गम् 1 P, याद 2 P, बज् 1 P, चल-चर 1P, पट् 4A, ऋ1, 3 P; स 1, 3 P; क्रम् 1 छ, 4 P ; ( as water ) वह 1P @ 1 P, स्पंद 1 A. 2 ( Fare ) वृत् 1 A, स्था 1 P; how ges it with her' कस्तस्या वृत्तांत : 3 ( As prospective future ) ex. by fut. part., मनः or काम with ipf. or desid. forms; See ABOUT; 'g. astray' भ्रम् 1, 4 P; उत्पथं या, सम्मार्गात् च्यु 1 A or भ्रंशू 1 A, 4 P; उत्क्रम्, अति व्यभि चर्; 'gon foot पट्ट्यां ब्रज्; 'gon horse-back' अश्वेन संचर ; — as the story g. o8' किल; 'g. for nothing ( go to dogs ) विफलीभू; 'g to bed ' शय्यां भज्-सेव् 1 A; ‘ she is tar gone in love' दूरगतममथा सा ( 8. 3), अतिभूमिं गतोस्या अनुरागः; '8between' मध्यस्थः, मध्यपुरुषः ; ( female g.) शंभली, कुट्टिनी सुरतदूती; 'g. -by' निर्गमः पलायनं, व्यपदेश: ; 'g.-cart ' क्रीडाशकट:. about, परिगम्इ&c. 3 यंत् 1 A, उद्यम् 1 A, व्यव - सो 4P, आरभ् 1 A, उपक्रम् 1 A. 3 अनुष्ठा, विधा 3 U; See ExBOUTE. &Way, अप-इ, अपक्ष-गय-प, मन, Page #185 -------------------------------------------------------------------------- ________________ GOA (112) 000 स्था1A.-between, मध्ये स्था or वृत, अंतःन. -UKE, a. देवतुल्य-रूप, देवीपम, दिव्य. -Ex,a. -by अति-क, समीपतः गम्. 2 अनुमम्, अनुवृत्, अनु- धार्मिक (की./.), धर्मनिष्ठ-परायण, पुण्यशील, पुण्या54A,अनु-म; 'heg.es by the name of 'इति त्मन, ईश्वरभक-पूजक..-LINESS, .. धर्मसेवा, पुण्य ख्यातः or ज्ञातः हमाख्या सुमुखी जगाम (K.1.26) शीलता, इश्वरभक्ति, श्रद्धा, &c. -BETY, . देवत्वं, 'went by the name ot' &c.-down, अधो गमः । देवभाव. -GODSAND, ... ईश्वरप्रेरित ब. इस, ई.अस्तं गम्-या; (fig.) नाशं-क्षयं-या प्र.ली 4 A, I श्वरप्रसादः, सौभाग्य, लक्ष्मीदनं. स1A.-torth,-forward, निर्गम्, निःस-क्रम, प्र- GOGGLE, . i. Era forfa 6 Porsc.;' g. eye' स, प्र-स्था, प्र-या. -in, प्र-आ-विच् 8 P, अंतर्गम्-या. | लोलनयनं 'g.-eyed 'लालनपन, वक्र-तिर्यक्-दृष्टि. 20tor ) समन् 4A, ठरी-अंगी-8U, प्रति-पद् | GorTRE, .गड:4A.-oft, अपगम् &c.2 प्र-1, मृ8 A; परलोकं 1 GOLD, B. सवर्ण, वर्ण, कनक, कांचन, हेमन् १., चामी या. -on, प्र-वृत, प्रगम्-या-सप्.2 प्र-स्तु 2 U, प्रारभ् कर, जातरूपं, हिरण्य, हाटक, तपनीयं, शातकुंभ, गांगे1A;g. on with your study' प्रवर्ततां-प्रस्तु or study, प्रवतता प्रस्तु- यं, भर्मन् ॥., करं, महारजतं, रुक्म, कार्तस्वरं, जांबयता अध्ययनं.-out, निर्गम्, नि:, &c., बहिर्गम्.2 नदं, अष्टापद:-क'g. for ornaments' शृंगिः, श(Of light) निर्वा 2 P or c. pass.; शम् 4 P. गीकन 'g.-beater or drawer' सुवर्णोद्वर्तनकृत -over, वच् ., अधि-इ2 A; (to one's self) अनु m.;g.-dust' कांचनमः, कनकरागः; 'g.-smith' बच्.2 परि- 1 A. 3 आक्रम, लंघ् 1 A, 10.4 स्वर्ण-सुवर्ण-कारः, कलादः, नाठिंधमः, रुक्मकारकः; अन्यपक्षं सं-आ-धि 1U; स्वपक्षाद् भ्रंश् 1A, 4 P. 'g.-thread.'.कनकसूत्र.-a.,-EN, . हैम (मी.), -round, परि-इ-गम् प्रदक्षिणीकृ.-through, अनुभ, hraof (off.), (8.) in comp., or by HT उपागम्, वि-धा, अनु-ठा, कृ, निर्व. सेव् 1 A, आचर. (यी.) affixed to (s.). 2वारं गम, समाप ०. अव-सी 47.3 प्र-निर-विश, नि-I GOLF, . केदक क्रीडा-लाला. भिंद 7P भित्त्या निर्गम व्यधू 4 P.-to, up to, उप GONORRHEA, S. शुक्रदोषः. सन-गम्-या, उप-स्था, प्रति-पद् &c.2(interj.)धिक, GooD, G. भद्र, साधु, प्रशस्त, प्रशस्य, शुभ, कत्याण अपेहि, अपसर.-up, उद्-इ, उत्पत्, उर्व गम्. -ER, (णी.), सत्, वर, शोभन, गुणवत्, निर्दोष; oft. by 8. गामिन-गंतु m., घरः, यायिन् m. in comp.-ING, सु or सत् in comp. 2 धर्मशील, साधु-आर्य-वृत्त, सदा8. गमन, यानं, सरणं, चलन, वजन, गति, अयन, &c. चार, सचरित, सकृतिन्, पुण्य, पुण्याल्मन्, पुण्यशील, GOAD, .. अंकुशः, सृ(२)णि f.-... अंकुशेन धार्मिक (की f).3 योग्य, उचित, युक्त, उपयुक्त, तुद् 6P or प्रचुद 10.2 प्रचद्, प्रणुद् ., प्रोत्सह ९., हित; gen. ex. by pot. pass. part. 4 सुजन, हितप्रेर् .. प्रवृत् ., उयुज 10, उत्तिc. काम, प्रियकारिन्, उपकारक, हित, प्रियकर. 5 अन्यून, GOAL, S. अंतः, अंतस्थानं, अवधिः, अवसानभूमि 1.3 अदृषित, भक्षत, संपूर्ण.6 बहु, प्रचुर, महत्, अनल्प, 'g. of ambition' आशावधिः. 2 आशयः, अभि- | भूरि, सु or अति pr.; 'ag. fellow' भद्रः, सौम्यः; प्रायः, उदेशः. 'myg.sir' भद्र, सौम्य; 'g. quality' गुणः, सGOAT, . अजः, छागः, छगलकः, बस्तः, शुभः; 'she हुणः; 'g. wishes 'आशिस् f., आशीर्वादः-वचनं; g.' अजा, छागी; 'g.-herd' अजाजीवः, जाबाल:, 'g.and bad' शुभाशुभ; 'so g. as' अनुग्रहअजपाल:-लकः, छागपोषकः; ' a flock of g.s' आ पूर्वक, कृपया; ' forg.' अत्यंतं, भसत्रिवृत्त्यै; ag. जर्क. -ISH, 4. अजगंध. deal' भृशं, अतीव, स or अति pr.; 'g. morning GoBBLE, V. 1. सत्वरं अस् 1 A or भ 10. to you' (आप) शुभस्ते प्रभातकालः; it will be GOBLET, . चषकः-क, पानपात्र-भाजनं, कंसः-सं. ' g. for you' तव कल्याणाय भवेत, कल्याणमायहेत; .GORLIN, B. भूतः, वेतालः, पिशाच:, राक्षसः, निशाचरः, 'isg. unto weariness' आयासजनकमेव, श्रमराषि(वि)चर:. मात्रदायक; 'g. for nothing' निरुपयोग, निर्गुण, GoD, . देवः, सुरः, अमरः, निर्जरः, विबुधः, सुपर्वा, निष्फल; 'asg.as'समै -8. उपकारः, उपकृति / सुममाः, त्रिदिवेशः, दिवौकाः, भादितेयः, दिविषद्, | 2हित, भूति/., भद्र, अर्भ, कल्याण, कुशल, श्रेयस ., लेखः, मदितिमंदमः, आदित्यः, सभुः, अस्वमः, अम- क्षेम; oft. by अर्थ - tor the g. of the people' त्या, ममतांधाबहिर्मुखः, क्रतुभक, गीर्वाणः, दान- प्रजार्थ, लोकहिताय, मजाभूतये, &c.3 उपयोगः, लाभ, वारिः, दारक देवतः- 'great g.' परमेश्वरः, फलं; oft. ex. by कि, अर्थः, अल, with inst.j परमात्मा: goddess' देवी, भगवती, सुरांगना, दे- 'what is the got seeing her' किं तया दृष्टया बपत्नी in eomp. words ex. by धर्म, 'g.-fa- S.2), कोर्थस्तस्या दर्शनेन; 'what g. do you ther' धर्मपिता; 80 धर्ममाता, धर्मपुष:-त्री, धर्मक- get by weeping' भलं परिदेवनेन. 4 मुकृत, पुण्य, न्या-सुता, &c. -ms, a. निरीधर, नास्तिक, अनीवर- धर्मः सुचरित, साधु, सदाचार:; to do-g: "उप: ३.पादिन.-AINTAINमिथ्यादहि नास्विकता.. 58, हित-कल्याण- कम भावर Page #186 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - QO0 (118) . ORA ovil ( bad)' शुभाशुभ, हिताहितं. -interj... साधु, | -NESS, S. श्रीज्ज्वल्यं, भति-प्रभा-तेजस् , सुप्रभा... सह, सम्यक, बाढ, काम, भवतु, तथास्तु, तथेति युज्यते, GORGET, . गावा-गह-याणं.., अनुमतं मम (V.2). G.-breeding' साधुता, | GORMAND,-IZER, Sas GLUTION.... सौजन्यं, विनयः, सभ्यता, ' possessed of g.-breed- GOSLING, . हंसशिशुः-शावक . ing 'सुशील, विनीत, सुजन, अभिजात; "g.-condi- GossIP, . वावदूकः, पलापिन् m, जल्पक.. पानtioned' सुस्थ, सुस्थित; 'g. tortune or luck'| मित्र, सहपाथिन् m. वातो, जनवादा, जल्प, जम्पितं, See FORTUNE 3 'g.-humour' सद्भावः, उल्लासः, प्रलापः, प्रजल्पः, इथाकथा-संलाप:.-0 प्रजल्प चित्तप्रसादः, उसासवृत्ति , आनंदः, प्रमोदः; 'g.-na- | 1P, प्रलप 1P. ture' समावः, सुस्वभावः, सौजन्यं, सुशीलता; | GOUGE, B.t. (नयन) उत्पद 10, 1P.. मप्रकृति f; 'g.-humoured or g.-natured' GOURD, S. भ(आ)लाजु-बू, बिबी, लाहुइष्टचित्त, प्रसन्नचित्त, सोलस, सानंद, सुस्वभाव, सु- ., तंबा.2(Vessel of g.) कमंडलु - bitter g.' शाल, सुप्रकृति, सुजन, सद्भाववत्, साधुशील, धर्मा- इक्ष्वाकु f., कट्तुंबी स्मन्, पुण्यात्मन्, सहृदय; 'g.-looking' दर्शनीय, | GOURMAND, See GLUTTON. मुरूप, सुदर्शन, मुभग, प्रियदर्शन, प्रेक्षणमा रम्याकार, | GoUr, s. वातरक, वात शोणितं. -Y, a. बातमस्त, सवदन; 'g.-manners' विनयः, विनीतता, मर्यादा, | वातरोगोपहत, वातरोगिन्, वातकिन्.. मुनीति-रीति सभ्यता, शिष्टाचारः, सुशीलता, सौजन्यं, GOVERN, U... प्र-शास् 2 P, परि-या . ( पालयति), स-सत-चरित्रं, सदाचारः, साधुवृत्तं; 'g.-sense' विवे- ईश2A (with gen.); गुप् 1P, तंम् 10 A, कः, ज्ञान, प्रज्ञता, प्रबुद्धता, प्रबोधः, सौजन्यं, सद्भावः, नियम् 1P; See RULE. 2विधा 3U, वि-नी1", सुशीलता; 'g:-will' हितेच्छा, हितकाम्या, प्रीति निग्रह 9 P,सं-नि-यम्, आ-5U, वशीक 80,द J., प्रियता, अनुकूलता, भक्ति ., अनुरागः. -Lx, a. ७. (दमयति), सं-1P, नि-यं 107 See CONTROL. चाह, संदर (1.), सुरूप, सदृश्य, प्रेक्षणीय, लावण्य 3(In grammar) अनु-2,वि-धा; 'g.ed by वत, रम्य, रमणीय, मनोरम-हर, रुचिर.2 अनल्प, another' परायत्त, पराधीन, परतंत्र, विषय. -MENT, महत, प्रचुर, बह, अल्पेतर. - NESS, ४. साधता, प्रश- ..नियननं, सं-नि-यमः, निग्रहः.2 शासन, परिपालन; स्तता, गुणवत्ता, श्रेष्ठता, विशिष्टता. 2 साधुशालता, 'during the g. of Rima' रामेमही शासति. सदाचारता, धार्मिकत्वं. 3 सुशीलता, दया, कृपालुत्वं, | प्रभुत्व, ईशवं, ऐश्वर्य, आधिपत्यं, स्वामित्व. 4 राज्यं. सद्भावः, सौजन्य, सुजनता; - tendency to g.' | 5(Rulers) राजन् m., प्रभः, :, राजमंत्रिण:सत्त्वगुण:. सचिवाः;g.affairs' राज्यकार्याणि 'torm ot GOODs, s. द्रव्यं, द्रव्यराशिः, विभवः, सामग्री, वस्तुजा- ६.' राज्यरीत-पद्धति/. -0B, . शासित m., शासतं, द्रव्याणि-वरतनि (pl.). 2 भांडकं, भांडसमदायः, कः, ईशः, अविपतिः, अधिष्ठात् m., अधिपः, अधिकृतः. पण्यं, भांडानि (pl.); ' house-hold g.' गृहोपस्क- 2( Of a province ) wita:. -ORSHIP, 6. रः, गृहोपकरणानि. आधिपत्यं, प्रभुत्वं. GOOSE, . हंसः (सी.), चक्रांगः (गी/.), वरट:- Gows, s. झाटा-टी, शाटकः, कटिव 'girl's टा; कलहंसः (सा..); See GANDER; ' ruddyg.' g.' अ?रुकं, चंडातक:-क. चक्रवाकः (की.), चक्रः, रथांगः, कोकः, चरः. GRAB, 8. ग्रहः, धरणं, संग्रहः. 2 Fool, g.v. GRABBLE, ७. शश-परामृश् 6P, भूमी देह क्षिप् 6P. GORBELLIRD, a महोदर, बृहत्कुक्षि, तुंदिन, स्थूलोदर | GRACE, S. प्रसादः, अनग्रहः, दया, कपा, भनकंपा, See CORPULENT. आनुकूल्यं. 2 सौंदर्य, श्री:, चारुता, शोभा, लावण्यं, GORE, S. रक्त, शोणितं, रुधिरं, असृज् n., लोहितं.2 See BEAUTY. 3 गुणः, भूषणं.4क्षमा, पापमार्जनरक्तगुल्मः , रक्तपिंड:.3 संधितवमखंड:.-... व्यध निष्कृति 1.5 (As a title) देव:-वी, अत्र-तत्र4 P, निर्मिद् 7P, छिद 7 P, वि-द 10, क्षण् 5P, भवान-भवती.-... अलंक 8U, शुभ् ., भषु 10, लिए 6 P. -ED, 4. छिन्नत्वच, क्षवचन. -3, . उद-दात् ७. (जाते पुनरप्युयोतयोत्संग U.4); सं. रकाक, अमन्दिग्ध. 2 रुधिरप्रिय, मारात्मक मन क.संभू.; 'g. the ceremony. 'with your GORGE, .कंठः, गल:.2 रं, दुर्गमागः, संकट-संबाध- presence ' संनिधानेन इम विधि समानया-भलकरोपथः, संचारः, संकंद, मिरिकंदरः. -... उद्-ग्रस् तु-भवान. -PUL, I. ललित, चाक, सुंदर (01.), 1A,गृ P.2 (One's self) कुक्षि पुर 10, अन्यतं भभग, लावण्यवत, मुग्ध, सविलास;g.movement' तु., अनादिना परिपू3 P. मुग्धचेष्टा, विलासः, विभ्रमः, ललित, ला, लीला, हावा, GORGROUS, a शोभन, उज्ज्वल, अतिशोभन, वि. विम्वोकः, अंगारपेष्टा-क्रिया; 'g. speeoh'पाम्बिकासः भ्राजमान, तेजस्विम्, समभ, एकातरमणीय-चारु, महाप- 'g.gait' खेलगति, विलासगतं. -TORY, ado. भ-ग्री विपिन..-m, adv. भवितेजसा, उज्वलं.। सवितासं, मित, सुंदर, प्रारुतया..Praise Page #187 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -PRA लावण्यं श्रीः, शोभा, लालित्यं मुग्धता ; See BEAUTY. LESS, a. रूपहीन. 2 निर्लज्ज, दुराचार, दुईन, अतिदुष्ट, दुष्टभाव. GRACIOUS, 4. प्रसन्न, सदय, दयाशील, अनुकूल, अनुकंपिन्, दयालु, अनुकंपाशील, अनुप्राहिन, कपाल, सानुक्रोश, हितबुद्धि, सानुकंप; to be 8.1 प्र 1 P, अनु- कंप् 1 A -LY, udv. सानुग्रहं, सदयं, सानुकंप, दयया, कृपया, प्रसन्नतया, स प्रसादं 288, 8. प्रसादः, अनुकंपा, दयालुत्वं अनुग्रह :, दया, कृपा, &o. (174) GRADATION, 8. क्रम:, आनुपूर्व्य, पर्यायः, अनुक्रम: परंपरा, समन्वय, परिपाटि टी f. ; ' in rogular g. यथाक्रमं क्रमशः, अनुपूर्वशः पर्यायेण. GRADE 8. श्रेणि-णी, प्रकार:, वर्गः, परिपाटि टी f., क्रमः, परंपरा, आनुपुत्र्यं. 2 पदं, अवस्था, आस्पदं पदवि थी f, कोटि f·, काठा ( highest g. ). GRADUAL . क्रमिक, आनुक्रमिक, अनुपूर्वे, उत्तरोलर; better ex. by 'g ly'. -Lx, adv. क्रमशः, शनैः शनैः, कर्मतः क्रमेण यथाक्रमं अनुक्रमं, अल्पाल्पशः, उत्तरोत्तरं प्रति अनु-पदं, पदे पदे, अनुपूर्वशः, आनुपूर्व्येण. GRADUATE, . ८. क्रमविहैः अंक 10. 2 उपपदं प्रापू 5 P. -s उपपद उपाधि-पद- युक्त:. -ION, 3. क्रमचिह्नांकनं. 2 Gradation, q v. GRAFT, v.'t. (fig.) at c., - 3 U. GRAIN, 3. धार्थ, शस्य, त्रीहिः, स्तंबकरिः, बीजरुहः, जीवसाधनं. 2 बीजं. 3 कण:- निका, लवः, लेशः, अणु:. 4 काठरेखा - शिवा; ' fried g. ' लाजा, भ्रष्टयवाः; १थुकः, विपिटकः; ' against the g. ' प्रतिलोमं, विरुद्धं विप्रतीपं निरुत्साहं, कथमपि; ' with the g. अनुलोमं; 'chaffless g. ' धान्यास्थि. -४, ०. धान्यशस्य मय (यी / ). GRAMINEOUS, C. तृणमय (यी f. ), शाइल. GRAMINIVOROUS, 4. तृण राष्प भोजिन्, तृणभुज्. GRAMMAR, 8. व्याकरणं, व्याकरणशास्त्रविद्या, शब्दशानं. -IAN, 3. वैयाकरणः, व्याकरणज्ञः, शब्दशास्त्रविद् m. - GRAMMATICAL, a. व्याकरणविषय, व्याकरणानुसारिन; gen. ( s) in comp. GRANARY, कुशूल, धान्यकोठः, धान्यागार, कंडोल:, पिदः. 8, GBAND, . महत्, बृहत्, गुरु. 2 उत्तम, प्रधान, मुख्य, भय, भयय, विशिष्ट. 3 सुप्रभ, भव्य, प्रतापवत्, तेजस्थिर, उज्ज्वल 'g.-child' पौत्र :- त्री; 'g-daughtor 'पौत्री, पुत्रसुता, दौहित्री; ' great g. daughter ' प्रपौत्री; 'g. father ' पितामहः, मातामह: ( maternal'); ' great gr-father' प्रपितामहः, प्रमातामहः ; 'g. mother' पितामही, मातामही; वृद्धा स्थविरा; 'g.-nophew ' भ्रातृपौत्रः, स्वस्रपौत्रः (श्री.); g.-8on पौत्र, पुत्रसुतः, नप्तृ m., दौहित्रः, पुत्रिकासुतः; 'gront g-son ' प्रपौत्र:, &o.; ' great gront 8.-son' परमपेोषः -x, adv. वैभवेन, ते , GRE जसा, ऐश्वर्येण, महाप्रतापेन, उज्ज्वलं सुमने, उत्कृष्ट परमं श्रेष्ठतया NESS, GRANDEUB, 8. महत्त्व, महिमन् m. 2 माहात्म्य, औदार्य, उत्कर्षः, श्रेष्ठता, प्राधान्यं 8 वैभव, तेजस् n., विभूति, प्रतापः, शोभा, उज्ज्वलता, प्रभाव:, ऐश्वर्य, संपद् f. -GRANDEE, . कुलीनः, कुलीनजन:, अभिजनः, महाजन :. GRANDILOQUENT, a गर्वितवाच्, सदर्प वादिन. - GRANDILOQUENCE, 8. अतिशयोक्ति f, दर्पवाक्यं, सालंकारं वचनं, दर्पा-मातं वचन. GRANGE, 3. क्षेत्र, क्षेत्रभूमि f. GRANIVOROUS, “. शस्याद, शस्यभक्षक. , GRANT, .. वितृ 1 P, दा 3 U, 1 P, प्रति-पद् .; See GIVE. 2, अनुमन् 4 A, अनु-ज्ञा 9 U, अनु- मुद् 1 A. 6 ग्रह 9 P, अंगीकृ 8 U, उरीकृ, स्वीकृ, प्रतिपद 4 A, अभ्युपगम् 1 P, अभ्युप - इ 2 P; I g. ', 'g.ed gen. ex. by कार्म followed by तु, तथापि or पुनः; or by imp. ; ' well it is g.ed ' भवतु, एवमस्तु, गृहीतमिदं 8. प्रदानं दानं उत्सर्गः, दायः, विज्ञापितं, उपायमं; See Garr; 'g of property ' निबंध : ; ' royal g. ' ( gifts of land, &c.) शासनं पट्टः, शासनपत्रं; ' written g. लेखपत्र. -EE, 8. प्रतिग्रहीतृ 22, दानभोगिन् m. आदाता. - OR, S. दातृ 20. NULAR, GRANULE, 3. कणिका, लव:; बीजक, अणु: -GRA बीआकार, बीजमय (यी / . ), कणमय. ===GRANULATE, v. ८ घनीकृ 8 U, संहतीक; सूक्ष्मकणान् बंधू 9 P. -ION, 8. पोथकी. GRAPES. द्राक्षा, मका, गोस्तना-नी, स्वाद्वी, मधुरसा; (fruit) द्राक्षा फलं, &c.; 'g.-stone' द्राक्षाबीजं, अष्ठीला, आठ f. - GRAPEEY, . द्राक्षावाटिका. GRAPHIC . स्पष्ट अर्थवत् सुलिखित, सुचित्रित, सुनिर्दिष्ट. GRAPNEL, 8. क्षुत्रलंगर :- 2 आकर्षणी. GRAPPLE, .. 1P 10, संग्रह 9 P, आकृष् 1 P; नि-सं बंधू 9P, संश्लिष् युध् 4 A, संघ 1 A, बाहुबाह व or हस्ताहस्ति युधु; अभिसं-पत् 1. P. -. संग्राहः, धरणं. 2 बाहुयुद्धं. 3 आकर्षणी. GRASP, v. t. 9 P, 1P, 10, (fig. also ), आकल 10, आकृष् 1 P, मुष्टिना ग्रह; अवलंं] 1 A परामृश-स्पृशू 6 P. 2 प्रस् 1 A, आक्रम् 1U, 4 P; भा-मा1P, आ-अव लिहू 2 U;g.ed by death' कालग्रस्त g. ed by a tiger' व्याप्राघात, &c.; 'he quickly g.ed what I meant' मदाशयं झटिति गृहीतवान्. 8 ( at ) ग्रह desid ( जिघृक्षति ), desid. (जिहीर्षति ); आप् desid. ( ईप्सति), लंघु 1 A, 10; Se AaPIRE. 8. ग्रह: -हर्ण, धरण, परामर्श:, मुष्टिग्राहः, संग्राहः, हस्तग्राहः, आक्रमः, प्रसनं; gen. ex by गोचरः, :, faq, yor; is within the g..of death' へ Page #188 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Gho मृत्योर्मुखे वर्तते, कालालीढ, मृत्युग्रोवरं गतः, &c.; • and this g. over every ( kind of) learning ' इदं च अशेषविद्याग्रहणसामर्थ्यं ( Ka. 96 ); • firmness of g. ' दृढमुष्टिता, निविडमुष्टि:. GRABB, 8. श्रृंणं, शस्यं, शादः; ' young g: ' शेष्प, बालतृणं, घास: 'meadow g. ' य ( ज ) बस : ; 'sacrificial g. 'दर्भः, कुशः- शै; 'g.-groon ' शादहरित, शाइल; 'g. - hopper शल ( र )भ:;g.plot' शाहलं, तणभूमि f. x, . तुशावृत, बहुतण, तृणपूर्ण, सतृण, बहुघास, शाइल, घास-तृण-मय (यी j.). 2 हरित, शादहरित. GRATE, . चुलीf, अधिश्रयणी See FIRE - PLACE. 2 लोहजालं. ०. ८. घृष् 1 P, निष्पिष् 7 P, मृद् 9P, संघ 0.2 बाधू 1 A, पीड् थ् ( व्यथयति ), संत c.; मर्माणि छिद् 7 P or स्पृश्-तुद् 6 P. 3 घर्षणेन चूर्णे 10, पिष्, क्षुद् 7 P. 4 लोहजालेन युज् 10;g. the teeth दंतैर्दतान् निष्पीड् Or घष्. =ING, a. कर्कश, परुष, निठुर, खर, कटु, - छिट्, अरुंतुद्; 'g to the ear' श्रवणकटु. -:. अन्योन्यघर्षेणं, कर्कशध्वनिः 2 लोहजाल, लाहशल | कासनाथः गवाक्षः -INGLY, adv. कर्कशं, निष्ठरं, कटु· ܕ (125) GRATEFUL, “. सुखकर (f), रम्य, रमणीय, आनंदावह, सुखावह, हृद्य, सुभग, मनोरम 2 कृतज्ञ, कृतवेदिन्, उपकृतिज्ञ, कृतविद्, उपकारज्ञ. -Lx, adv. कृतज्ञतया 2 सुभगं रम्यतया - NESS, GRATITUDE 8. कृतज्ञता, उपकारस्मरणं उपकृतज्ञता, कृतवेदित्वं. Gnit GRATULATE, See CONGRATULATE. GRAVE, . गुरु, महत, अलघु. 2 ग ( गंभीर, धीर, अचपल. 8 ( Sound ) मंद, धन, गंभीर, धीर, मंत्र, मंथर; 'g. matter ? गुर्वर्थः प्रेत-शव-स्थान; समाधिः, श्मशानं भवतः 'g-alothes ' प्रेतवासस् N., शवतत्रं; ‘g.-stone' चित्यं चैन्यं, समाधिप्रस्तर:. - . . लक्ष 1, 5 P, त्वक्ष 1P. Lx, adv. गंभीरतया, धीरं, सगौरव, गांभीर्येण 3 मंत्र, धीर, गंभीर. -NESS, 8. गुरुताव, गौरवं महत्वं. - GRAVITY, 8. गुरुत्वं, भारः. 2 गौरवं गुरुत्वं-ता, महिमन् m., गांभीर्य अलाघवं धीरता, मंद्रता. 3 भाकर्षणशीलता, आकर्षणशक्ति f. GRAVITATE, .. आकुञ् pass., अधः गम् or पत् 1 P. -ION, 8. भाकर्षणं, अधःपतनशीलता. GRATER, 3. घर्षण, घर्षणयंत्र. GRATIFY, v. t. c., -aft, c., ft 10, तप् , प्रमुद् , हृष् , रम् , आह्लाद् ; See DELIGHT also. 2 अनु- वृत् 1 A, अनुरुध् 4A, लल 10, प्रसद् , आराध् , अनुरंज् , सांत्व् 10. 3 शम् c. ( शमयति ), c. or पूर 10, साधु C., निर्वृत् c.; ' having all desires god' पूर्णकाम, कृतार्थ, कृतिन्, विद्धार्थ, निवृत्तकाम; 'g.ed at heart' प्रीत-हृष्ट-वित्त. -ICATION, 3. सं-, परि-, तोषः, आनंदः, तृप्ति, तुष्टि, प्रीति, सुखं, हर्ष, आह्लादः, प्रमोदः. 2 आराधनं, अनुरोधः, अनुवर्तनं, प्रसादनं, तर्पणं, तोषण. 3 शांति f., शमनं सिद्धि f., साधनं, पूरणं, निर्वर्तनं 'g of desire ' मनोरथसिद्धिः, इष्टसाधन; 'g of another's whim छंदोनुवृत्ति f. -वर्तनं. -ING, 4. सं-परि-तोषक, तुष्टिप्रीति-द, सुखावहं भानंदप्रद, सुख- प्रीतिकर (री/- ). GRATIS, adv. विना मूल्येन, धर्मार्थ, निर्मूल्यं. GRATUITOUS, C. अमूल्यवत्, निर्मूल्य, मूल्यं विना दत्त, कामतः दत्त. 2 अमूलक, निष्कारण, निर्निमित्त, अहेतुक. -LY, adv. निर्मूल्य. GBA प्रदानं ब्पायनं; See Garr. · GRAVEL, 8. शर्करा, वालुका, शिला-पाषाण- खंडः चूर्ण. 2 (Disease ) अश्मरी, मूत्रकृच्छ्र, मूत्रशर्करा. -०.t. शरावृत. कृ 8 U. 2 मुह 0, संविधम् . ( भ्रमयति ). - LX, . सशर्कर, शर्करित, शर्करावृत, शर्करावत्, शार्करीय. GRAVEOLENT . दुगंध, पूतिगंधि. GRAVID, See PREGNANT. GRAVY, 3. मांससारः, मांसबं. GRAY, . आपांडु, धूमर, पांशुवर्ण, आशुरू 2 शुक्र, धवल, श्वेत, पक्क, पलित ( hair ); 'g beard ' जीर्णकूचं 'g. head ' पलितं शिरः; 'g-haired पलित, धवल शुरू - केश; ' g. - headed ' पलितशिरस्. 3 जीर्ण, परिणत, पक्क, वृद्ध. 8. धूसरः, धूसर - पांशु-वर्ण. - ISE, . आपांड़, पांडुर, आधूसर; 'g. with dust' धूलिधूमर. -NESS, 8. धूसरता, पलितता, केशधावल्यं, पक्कता, जीर्णता. GRAZE, ०.८. बर् C., तृर्ण भुज् C. or जादू C. 2 निर्घषु 1 P, लघु तड़ 10, लघुप्रहारेण भति-द 2 P. - . . र् 1 P, तृणं खाद् 1 P or भक्षू 10 or भुज् 7 A; ' a place g. ed by cattle' आशितंगवीनं.. - ER, 8. तृणभक्षकः -ING, 8. चरण; 'g ground गोचरः, गोपचार: -GRAZIER, 8. गोचारकः, पशुपाल:, गोपालकः. " GREASE, 8 वसा, मेदस् ", वपा, मांसस्नेह :- सार: 2 लेहः, तैलं, घतं. -. षसया- बेहेन लिप् 6P or अंज़ 7 P or दिह 2 U-Y, . मेदस्विन्, वसामय (यी f. ), चिक्कण, प्र- स्निग्ध, वसा, स्नेहाभ्यक्त, सस्नेह, वसा स्नेह युक्तः GREAT, . महत्, गुरु, बृहत्, विशाल, विपुल, विस्तीर्ण, उरु, पृथु, स्थूल, महाप्रमाण. 2 ( In number ) बहु, भूरि, प्रचुर, बहुल, बहुसंख्याक. 3 उत्कृष्ट, उत्तम, परम, विशिष्ट, विश्रुत, श्रेष्ठ, लब्धप्रतिष्ठ, प्रसिद्ध, महायशस्क. 4 महेच्छ, महाशय, महात्मन, उदार, उदारचित. 5 प्रधान, मुख्य, परम, अग्रय, गुरु. 6 अत्यंत, अतिमात्र, - गाढ, भाषिक, भृश, परम, एकांत, नितांत, भक्तिरिक Page #189 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (176) - ott. by Ardana, in comp.; "to & g. dis- भ्यम् 1 A, दुर्मनायते ( D.), उत्तम 4 P, उत्कट tance, दूर, अतिदूर, ' to a g. degree' भृश, __1A,पीड-खिद-लिए-दु-तप pass., दुःखायते (D.), अतिमा, भन्यत, निर्भर, गाढं.-Br, adv. भश, उहिज् 6A, उत्सुक-उत्क-व. भ. -ANCE, 8. दुःख, अत्यतं, सातिशये, स-नि-तरां, एकांतक, पर, बलवत्, नेवाः, कष्ट, बाधा, पीडा, पीडाहतः, दुःखमूल-बींजगा, परम, सु-अति-अतिशय. in comp.; See Ex- कारणं.-2D, . दु:खित, दन, पीडित, व्यथित, संतप्त, CEEDINGEx; oft. ex. by कोटि J., काठा; ' he शोकात, दुःखाकुल, शोकातुर, खेदित, क्लिष्ट, उद्विग्न, was g. delighted' भानंदस्य परां कोटि-काष्ठां- आतुर, आर्त, कष्टापत्र, उत्सुक, उत्क. -INGLY, adv. भाषिगतवान्. -NESS, 8. महत्वं, माहात्म्यं, महिमन् सशोक, सोद्वेयं, सदुःख.-OUs, a. दुःखकर-व्यथाकरm., गुरुत्वं विपुलता, विशालता, &c. 2 विस्तारः, परि-. कष्टकर (री , पीडाबह, केशप्रद, पीडाजनक, शोमाणं. 3 विश्रुति f., उत्कर्षः, विशिष्टता, परमता, आधि- च्य, शोचनीय, दु: pr. 2 घोर, उग्र, दारुण, महत्, क्यं, प्रतिष्ठा, गौरवं. 4 वैभवं, शोभा, ऐश्वर्य; Ses गुरु. -OUSLY, adv. घोर, दारुण, सशोक; 'g. GRANDEUR; 'g. of mind' औदार्य, माहात्म्य 'g. hurt' बलवत् पीडित, घोरक्षत, &c. -GRIEF, .. of rank' कुलीनता, आभिजात्यं, कुलोत्कर्षः. शोकः, दुःखं, श , केशः, खेदः, सं-परि-तापः, व्यGREAVES, S. जंघा-अरु-प्राणं, मंभुक्षणं. था, मन्युः, पीडा, अ-आर्ति ., उद्वेगः, भाषिः, वेदना, GREED, B.लोभः, गृध्नुता, अतिशहा, लौल्य, लुब्धता, मनस्तापः, चित्तव्यथा, औत्सुक्यं, उत्कंठा. अत्यभिलाषः, अतिलिप्सा, अत्याकांक्षा, लोलुपत्वं, अतृ- GRILL, See FRY. ति, अपरितोष:.2 (Of food ) अन्याहारः, घस्म- GRIM, a. उम्र, दारुण, घोर, भयानक, रौद्र (दी/.), रता, अपरता, उदरंभरित्वं. -GREEDY, a. लुन्ध, विकृत, विकट. 2 ( In appearance ) उपदर्शन, लोलुप, लोलुभ, गृध्नु, लोभाविष्ट, अत्यभिलाषिन्, अत्या घोराकृति, रौद्ररूप, कदाकार, दुर्दर्शन, कु-अप-रूप. कांक्षिन्, सतृष्ण, अतितृष्णाकुल, अतिलोभिन्. 2 आहार | -LY, adv. उग्रं, घोरं, विकटं. -NESS, S. घोरता, लुन्ध, अत्याहारप्रिय, घस्मर, अमर, अतिभोजिन् बहु | रौद्रता, &c. भुज, भीदारक, उदरंभरि, कुक्षिभरि, बहुभक्षक; ' to be | GRIMACE, 8. वदनविकार:-विकृति मुख-वा-भंगः, g.' गृप 4 P, लम् 4 P. -LY, adv. अतिलोभेन, स मुखविरूपता, वक्रमुख, विकृतास्यं. लोभ, सतृष्ण, लोलुपतया, जिह्वालोल्यात्, अत्यभिलाषेण, भतिसहया.-NESS, S. लोभः; See (8.). | GRIME, 8. मल:-ले; See DIRT. -V. 1. मलिनयति GREEN, a हरित, हरित, हरिद्वर्ण; प(पा)लाश. (D.), दुष् . ( दूषयति ). 2 नव, प्रत्यग्र, अभिनव. 3 अपरिपक्क, अपरिणत; g.- GRIN, v. i. सस्मितं देतान् दृश् . कु-स्मि 1 A or headed' अपरिणतप्रज्ञ, अपक्कधी. -. हरिद्वर्णः, ह- हस् 1 P, विकृतं मुखविकारेण हस् or स्मि. -8. कु. रितः, हरित् m., पालाशवर्ण:.2 हरितस्थानं, शावलं, स्मितं, कुहासः, विकृतहास:-स्मित, दंतदर्शनं.-NER, s. शाइलस्थली, तृणावृता भूमिः'g.-leaved ' हरित्पर्ण; पु-विकृत-हासिन् M., विकृतहासः. 'g.-room' नेपथ्यशाला; 'g:-sward' हरितभूमिः, | GRIND, V. 1. पिष् 7 P, क्षद् 7 P, मृद 9 P, चूर्ण तणावृत स्थानं, हरितक, शाकादि. -ISII, a. ईषद्धरि- 10, चूणीकृ8 U; चूर्णपेषं पिनष्टि; 'g.s to powder'. त, हरिदाभ, ईषत्पलाश. -NESS, 8. हरितत्वं, पला- 2(Asagem ) उलिख 6P, उनिह 20; संकाशत्वं.2 अपरिणतत्वं, अपरिपाकः, अपक्वता. रोलिखितः-शाणोनीठ:-मणिः 'agem ground on a GREET, V... अभिनंद 1 P or c., सभा 10, बंद polishing or touch-stone'; घर्षणेन नि-शो 4P 1A, अभिवद् . (A), अg 1 P, 10, सं-भू ., or उचिज c. 3 घृष् 1P;g.ing the teeth in सक80, पूजु 10नमस्क, प्रणम् 1 P; 'g. in rage' रोषाद् देतैर्दैतानिषिष्य. 4 उप-1A, बाध् return' प्रतिमंद, प्रत्याभ-वद् c. -ING, 8. प्रणामः, 1 A, पीड 10, भई 1P or c.; 'ground by प्रणति, अभिवंदनं, अभिनंदनं, नमस्कारः, अभिवाद:- heavy taxes 'करभारेण चर्णित-पीडित, &c. -BR, बादन, कुशलवादः-प्रभः. .पेषकः. 2 (g.-stone) पेषणं-णी, पेषणयंत्र. 3 GREGARIOUS, a. यूथचारिन्, संघचारिन्. धर्वणदंतः, दंष्ट्रा. -ING, पेषणं, चूर्णीकरणं, समर्दन, GREY,.So GRAY.. घर्षण, उनिखन; g. stone पेषणं-णी, पेषणशिला, GRICE, B. शकरशावक:-शिशुः. शाणः, निकषशिला. GREDEEIN, तारुणः. GRIPE, •. t. 9 P, great ac or 1 P; See GREEVE, ... दु 6P, पीर 10, बापू 1 A, लि | GRASP. 2 पीड़ 10, स-नि. 3 मुष्टिं बंध 9 P... 9P, व्यथ् . (व्यथयति), उप-सं-परि-तप ., आयस् | मुष्टियाहहस्तग्रहः, संग्राहः, पढग्रहः, मुष्टिबंधः, मुष्टि .., द्वि ., दुःखयति (D.), अच् ०., खिद् ०., m.f.2 निपीडनं. 3(g.8) अंत्रजल-वेदमा, उदर'itg.s me to see you in this condition' | शुलं-व्यथा.-BR, S. ग्राहक:.2 पीडका, बाधक. एतदररथं त्वां वीक्ष्य:णितोस्मि.-... श1P, IGRSE:, प्रदर्शन करालवदन, विकटाकारपारा Page #190 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 177 ) dnl कृति, भीमविग्रह, उम्र, घोर, दारुण, भयानक, क्रूर, कराल, भयावह. GRIST 9. गोधूमचूर्ण, पिटधान्यं. GRISTLE, 8. तरुणास्थि n., कोमलास्थि. GRrr, travel, q. v. - Gnrrry, ०. सशर्कर, शर्करिल, शर्करामय (यी f. ). GRIZZLE, 3. धूसर - पशु-वर्णः - GarzzLY, . ईषदूसर, भावर्ण GROAN, .. दुःखवशात् कण् स्वन् 1 P or नद् 1 P or ₹ 2 Por आकुश 1P, सशब्दं निश्वस् 2 P, भर्तर व दीर्घनादं - 8 U. 8. दीर्घनिश्वासः, आर्तेरव:नादः, सनिश्वासं कणितं सीत्कारः, ससीत्कारं परिदेवनंGROCER, 8. वणिज् m., नैगमः; See, MERCHANT. - Y, 3. वाणिज्यं, वणिक्कर्मन् n. pass., -हास गम; शनैः परा-निवृत् 14... मूलं यस् 4 P or प्रतिष्ठा ० ( प्रतिष्ठापयति ); oft. by मूल in comp. ; 'devotion g. ed on faith श्र शामूला मति: 8 भारंभ उपक्रम शिक्ष o. or अधिइ c. (अध्यापयति ); ' well g. ed in grammar धीत व्याकरणः ; 'g-floor गृहतले कुट्टिमं अधः कोष्ठः; ' g.-work' मूलंकर्मन् N. प्रारंभ:, उपक्रमः, मूलं. - LESB, 4. निर्मूल, निष्कारण, अहेतुक, अनिमित्त, निराधार, अमूलक; मिथ्या in comp. -LESSLY, adv. feet, F221. -LESSNESS, 8. अकारणं, निर्मूलत्वं. GROUNDS, (pl.) See DREGS. GROUND-SIL, 3. देहली, गृहावग्रहणी. GROG, See LIQUOR. GROUP, 8. संघ, निवहः, समुदायः; गणः; See MutTITUDE ; ' in g. s' गणशः, संघशः. .. एकीक 8 U, वर्गी-गणी - कृ, सं-चि 5 U; ( Collect, q. v. ) . GROIN, s. उरुसंधिः. GROOM, s. परिचारकः, भुत्यः, किंकर:, ( strictly) GnovE, 8. उपवनं, बनराजि-जी, वृक्षवाटिका, व अश्वपाल :- रक्षक :- सेवकः. नांत:; See FonEST also. GROOVE, S. रेखा, प्रणाली. 2 सुषिरं दीर्घं सुषिरं - GROPE, . . अंधकारे परामृश् 6P, तमसि निरूप् 10 or अन्विष् 4 P or परीक्ष 1 A. | GROSS, a. स्थूलकाय, बृहत् पीन, पीवर, मेदथिन्. 2 घन, स्थूल, असूक्ष्म; 'g measurement' स्थूलमानं. 3 गाढ, निविड, निरंतर, अविरल, सांद्र. 4 अश्लील, ग्राम्य, नीच, अवाच्य, अशिष्ट, असभ्य, गर्छ, निंय, अशुद्ध, कुत्सित, नि-अप कृष्ट, अपवित्र, मलीमस, अमेध्य, अयशस्कर (री) 5 जड, मूढ, मंद. 6 अविनीत, अमर्याद. 7 अत्यंत, अतिमात्र, महत्, सुअति pr; 'g. fault महापराधः 'g. body' स्थूल-अड-देहः; ‘g. darkness ' संतमसं, अंध तमः . -s. स्थूलांशः, प्रधानभागः, प्रधानांशः, साकस्यं, सामप्रयं, समासः ; ' in the g. स्थूलमानेन, साकल्येन. -LY, adv. स्थूल, घनं, असभ्यं, गर्ह्यतया, नीर्ष; अत्यंत, अतिमात्रं भति-स pr; 'g corrupted' अतिदुष्ट. -NESS, 3. स्थूलता, पीनता; निविडता, अशिष्टता, ग्राम्यत्वं अविनयः, अमर्यादा, अत्यंतता, भतिरेकः, गाठता, आधिक्यं. , GROT, GROTTO, 8. कहरं, गह्वरं, गुहा, कंदरः, शैलविं वरं; ' natural g.' देवखातं देवखातबिलं; ' artifioial g. ' क्रीडाकुटीरः, कृत्रिमकंदरः. GROTEBQUE, 4. वि-अप-रूप, विलक्षण, हास्यरूप, कदाकार, असंगताकार; हास्य, असंगत, असंबद्ध, विषम. -LY, adv. असंगत, विलक्षणतया, हास्यरूपेण. GROUND, 8. ff., :, farfar f., wet, wet, get; See EARTH. 2 भूत-पृष्ठ-पीठं स्थलं स्थली, 4 उपभः, वास्तु m. n., गृहभूमिः प्रतिष्ठा. 5 आधारः, मूल, कारणं, निमितं, हेतु:, निदानं प्रयोजनं. 6 मृतिका, मृद्, क्षेत्र; 'gain g.' रूप-चि. pass. -वृध् 14, 1: A वृष न 1 P; ' !dieg क्षि-अपंच , 20 GROVEL, . . नीचतया भूमौ पत् 1 P or सप् 1 P, अधमवत् आचर 1 P, धूलि स्पृग् 6P. -ING, a. नीच, अपकृष्ट, अधम, तुच्छ, अतिक्षुद्र. Gnow, v. . स्फुट् 6P, विकम् 1P, कुछ 1P, 3हिंदू pass. ( generally of plants ). रु 1 P, ऋध् 4, 5 P, एध् 1 A; पुष् 4 P, वृध 1 A उपचि pass., स्फाय 1 A, प्यै 1 A, वृद्धि या - 2 P. 3 सं-, जन् 4A, भू 1 P; 'the beard having bogun g. ' उद्भिद्यमानश्मश्रुरराजितया (Ka. 29). 4 जन्, उत्पद् 4 A; उद्-इ 2 P, भू, उत् संप्र° 5 विस्तृ pass., व्याप् 5 P; g up संवृष, एध, मौ भू; ' bad boys g. to be bad men' कुबाला: कुनरा एव निष्पद्यते भवंति; ' he was grown up', — he grew up to man's estate ( majority )' यौवनपदवीमारूढः, समारूढ यौवनारंभः, प्रौढ, प्राप्तयौवनः, यौवनदशामापेदे, अतीत गत- शैशव:; 'g. old ' ज 4 P. -०. ८. वृध् c., हह . -ING, . वर्धमान, उपचीयमान, वर्धिष्णु. 2 रोहिन्, रुह, रुह, भव, उद्भव, प्रभव, ज, जात, उत्थ, समुत्थ, भू, in comp.; 8.ing in size प्र-उपचीयमान अवयव -GROWTH, 8. वृद्धि, आगमः, वर्धनं, उपचयः, ऋद्धि f, स्फीति f., अभ्युदय:, विस्तारः 2 उत्पत्ति, संप्रभवः, जननं, जन्मन् n. 3 प्रौढि f., प्रवृद्धता. Gnow, v. . भष् 1 P, गर्ज् 1 P, है 1 P, घुघुररव कृ 8 U. 8. भषणं, गर्जितं, घुघुररवः. GRUB, See DIG. 3. iz:, gft:, aiver:. 2° वामनः, खर्वः, हस्व:. GRUDGE, . ई 1 P, ह 4P, असूयति (D), (with-dat. ); म सह 14, न मधू 4P, 10; See ENvs. 3 भागतः अनुत्साहं अनिच्छया- 8 or दो 8. Dor 8 P. 8 परि-देव् 14, परिदिय Page #191 -------------------------------------------------------------------------- ________________ GUR GRU (118) - 10 A, विल 1P; See COMPLAIN. -8. असया, दृश. Or मा-उप-दिर 6 P.2 प्र-अनु-शास् 2 P, मत्सरः, मात्सर्य, ईO.24र, वैरभावः, विद्वेषः, चिर-। निर-उप-दिश, विनि-यम 1P,प्र-णी 1P, वि-धा 30%; दीर्घ-द्वेष-पर-INGLY, ade. असूयया, साभ्यसूयं, सेय. अषिक्षा 1P.-8. अध्वदर्शिन् m., पुरोगः, मुखरः, 2अकामतः, अनिच्छया, भनुत्साह, कच्छण, दुःखेन. मागीपदेशकः, नेत, नायकः, मार्गदर्शकः, उपदेGRUEL . यवागः, उष्णिका, श्राणा, विलेपी, तरला; शकः,' निर्देशकः.2 शास्ता, अध्यक्षः, अधिष्ठाता. 'sour g. 'भारनालक, सौवीर, कल्माषाभिषुतं, अवती- -ANCE, . नयः, नीति, मार्गदर्शनं, आवोपदेशः. सोम, धाम्याम्ल, कुंजलं, कांजिक. 2 अनुसरणे, अनुवर्तन. GRUNY, 4. कर्कश, परुष, निठुर, रूक्ष, कठोर, कद, GUILD, . श्रेणि-णी, निगमः, षणिक्समाजः-संसर्गः. कर्कशस्वभाव.2(Voice ) गंभीर, मंद. 2 संघातः, समाजः, गणःGEUMBLR, V..जिद pass., असंतोषाद् विल 1 P or | GUILE, S. माया, कपट:-टं, छल, व्याजः, कैतवं, शा. परिदेव 1A or परिदिव् 10 A, विषण्ण-a. भू 1 P, न | ठया छपन् n. See FRAUD. -PUL, a. मायिन्, सुषु 4P, विषद् 1 P.2 गर्न1P, स्तन् 1 P.-ING, पंचनशील, शठ, धर्त, कापटिक (की.), सध्याज, 8. विलापः, विलपनं, परिदेवनं-देवित, असंतोषोहारः, वंचक, मायान्वित, कितव. -FULLY, adv. सव्याज, विषादः.2 गर्जन, स्तनितं, गंभीरनादः-बनिः-शन्दः. सकप छाना, मायया. -LESS, a. निष्कपट, अकपGRUME, Sec CLOT. ट, अव्याज, अनुपधि, सरल, निर्व्यलीक, विमलात्मन् GRUNT, .. ग 1 P.-.,-ING, 3. गर्जितं, शूक- See FRANK. -LESSLY, adv. अमायया निष्कपरनादः-गर्जितं.-LING, S. बालशूकर:, शूकरशावकः | ट, निर्व्याज, &c. GUARANTEE, 8. प्रत्ययः, विश्वासः, प्रातिभाव्यं. 2 GUILT, 8. अपराधः, दोषः, पा, पातक, अघं, एनस् प्रतिभूः, लग्नकः, बंधक:.-.t. Ex. by (s.); प्राति- 1., पापकर्म, दुष्कृति , आगस् ।., दुरितं. 2 सदोषभाव्यं दा 3 U, प्रतिभूः स्था 1 P; 'Ig. you the , ता, पापत्वं, अपराधिता. -LESS, a. निरपराध, अनपBecurity of your property' त्वद्वित्तरक्षणेहं। राधिन्, अनागस, अपाप, निष्पाप; अकृतदोष, निर्दोष प्रतिभूस्तिष्ठामि. अनघ, शुद्ध, पाप-दोष-हीन. -LESSLY, adv. निरप GUARD, V..सं-पार, रक्ष1P;पा2 P; पा. (पाल- राध, पाप-दोष-विना. -, a. पापिन्, अपराधिन यति), 1 A, अब 1P, गुप् 1 P; See PROTECT. सापराध, अपराद्ध, सपाप, पापकर्मन, सदोष, कृतागस 2वृ०., वार 10, नि%;"g. against' अव-धा 30% कृवापराध, दोष-पाप-वत्, पातकिन्, दुष्कृतिन्, पापात्म सावधान-अवहित- भू; See BEWARE. -8. रक्षा, न्, पाप. रक्षणं, गुपिf., गोपन, पालन, प्राण.2 रक्षकः, रक्षिन् GUINEA-WORM, B. स्नायुक:. m., रक्षिवर्गः, रक्षाधिकृतः, सैनिकः, परिचर, वारणं, GUISE, B. वेश:-पः, वलं, परिधान, रूप, आकार: पाणं, 4, in comp.; ' finger-g.' अंगुलित्र, तनुवाणं, a n.; See DISGUISE. &c.; 'arm-g. in shooting' गोधा, सलं, ज्याघात-GUITAR, S. वीणा, वलकी, विपंची; सारंगी, पिनाक पारणं; on one'sg.' सावधान-अप्रमत्त-अवहित-.; - seven-stringed g.' परिवादिनी. 'off one'sg: प्रमत्त 'g.-room' रक्षकनिवासः, । GULE, S. अखातं, समुद्रवंकः, पुटभेद:.2 अगाधं-अतलउद्घाट:. -RD, a. रक्षित, पाण-7, &c. 20g.-ful)| 8. Tul) | स्पर्श-खात, रं.3Whirlpool, g.v. भवहित, सावधान, स्ववहित, समीक्ष्यकारिन्, समीक्ष्यकृत्. GULL, . 1. बंच् 10, प्रतृ c. See CHEAT. -s. -EDLY, adv. सावधान, विमृश्य, अवधानेन, स्ववहितं.-BA, . पालकः, रक्षकः, गोप्तृ ., पातु m., मुप्रतार्यः, सुखं वंचनीयः.2 जलकुक्कुटः, विश्वका; 'g:पाल:-लक: in comp. -IAN, S. रक्षकः, रक्षिता, गो. catober' चकः, प्रतारक:. -ERY, . प्रतारणा, वचन-ना, छल, कपट. मा, नाथः; 'orphan'sg.' पितृस्थानीयः; 'g. deity' लोकपाल:, दिक्पाल:.-IANBEIP, B. पाल GULLET, S. गलः, गललोतस् ., निगरणः. कपद, रक्षा रक्षण. GOLLY, प्रणाल:-सी, कुल्या, जलमार्गः, परि(री)वाह.. • GURRDON, See REWARD. GULOSITY, . अतिभोजन, घस्मरता, अत्याहार: GUESS, V..1A; अनु-मा 3A,2P; आर्शक | GULP, O... नि-76P, अस् 1 A.2 उद्-ग, उत्क्षिप् 1A,तई 10. -वितर्कः, उहा, अभ्यूहः-नं; 8P.- निगरणं, प्रसन.2 उद्विरणं, उनमः-मनं. अनुमान, भामिति शंका; 'your g. is plain' GUM, नियासः, रस:.2(Of teeth) दंतमांस, दंतमूलं. प्रसन्नस्ते तक.. | 3 श्यान-सांब-दव्य 'g.-boil' दंतवणः-विस्फोट:. GUEST, . अतिथिः, अभ्यागतः, प्रापूर्णकः, प्राधुणक: -xx,a, श्यान, सांद, निर्यासमय (यी.), . .याना . भागनुः, आवेशिका, गागतः, आगंतुकः triendly | GUN, S. लोहमुषि, गुलि-गुलिका-प्रक्षेपिणी, लोहनाडि • tog.s' आतिथेय (यी..). डी/ मग्न्यम; 'g.-powder ' भाग्नेयपूर्ण. . GUIDE, V..नी 1P, पंथान-मार्ग (way, I.T.) | GUREES WETRLPOOL. . . . . Page #192 -------------------------------------------------------------------------- ________________ GOR · GURGLE, .. घर्घररवं कु 8 U, गरर्द नद् 1 P, (कुहरेषु गदनदङ्गोदावरीवारयः 0. 2). GUBE, v. 3. निष्पत् 1 P; बहुश: स्रु 1 P or नि-स्वंद 1 A or क्षर् 1 P; वेगात् निः स 1 P or प्रवृत 1 A; तस्यास्तु महर्शनादेव आबद्धधारमभु प्रावर्तत ( D. K. II. 3 ) ' tears g.ed forth from her eyes in torrents &c.', उद्बाष्पे नयने जाते. 8. जलप्रपातः, उत्पीडः, वेगेन निःसरणं, प्रवृत्ति f. Guer, 8. चंडवातः, वात्या, प्रकंपनः, जवानिलः, वायुवेगः, तीव्र-मबल - वात:- वायुः 2 रुचि f·, आस्वादः, रसः. = FUL, C. सरस, रुचिर - LESS, C. विरस, अस्वादु. -४, ०. पवनक्षिप्त, वातुल, वातमय (यी f. ). Gur, 8. अं, पुरीतत् M.; शिरा, अंतर्नानडी. 2 उदर, जठरः- रे. -०. ८. अंत्राणि बहिष्कृ 8 U or निष्कृकूर P. 2 सर्वस्वं अपहृ 1 P. GUTTER, 8. जलमार्गः, परि ( री ) वाहः; प्रणाल:-ली. GUTTLER, See GLUTTON. GUTTUBAL, a. कंठय, कंठस्थ स्थानीय. GuzzLE, . . अतिमात्रं पा 1P or ग्रस 1 A or निग 6 P. , ( 179 ) GYMNASIUM 3 व्यायामभूमि f. -शाला. - GxxxNASTIC, व्यायामशील पर सेविन् 2 व्यायामसंबंधिन्; ' g. 9 ' व्यायामः, व्यायामविद्या, मक्रीडा. GYRATE, See REVOLVE. GYRE, 8. मंडलं, आवृत्ति f·, चक्रगति f. GYYES, 8. निगड:-डं, शृंखला-लं, पाशः, बंधनं. H. Ha, interj. हा, अहो, अथि, बत, हंत. HABERDASHER, 3. क्षुद्रपण्यविक्रयिन् m. HABERGEON, 8. वक्षमाणं, उरश्छदः. HABILIMENT, See DRESS. HABrr, s. Dress, q. v. 2 शीलं भावः, प्रकृति f., स्थिति f., वृत्ति, अवस्था, 'दशा, स्वभाव: 3 अभ्यासः, नित्यप्रवृत्तिः, आचारः, नित्यक्रिया, व्यवहारः, रीति f., प्रचारः, क्रमः, आवृत्तिः, अनुशीलनं ' in the h. of ' शील or वृत्ति in comp. ; ' in the h. of stealing ' चौर्यवृत्ति; मृगयाशील &o; ' bad h. ' व्यसनं, दुर्गुण; having bad h.s' दुर्वृत्त, दुराचार, पापवृत्ति, भ्रष्टचरित्र. . . Dress, q. v. ABLE, a. वासक्षम, वसतियोग्य. -ATION, 8. वासः, धामन 2., वसति, आलय:, गृहं गेहूं, भाग़ारं; See HOUSE. - DAL, . अभ्यासज, नित्य, सतत, अनुशीलित, आभ्यासिक व्यावहारिक स्वाभाविक ( की f. ); 'a h. drunkard' नित्यपानासकः; 'ah worker' क्रियावान, कर्मसु उपतः कार्मः, कर्मशील :- VALLY, adv. नित्यं, सततं यथाभ्यासं यथारीति, य HAI थाव्यवहार. - UATE, . . अभ्यस् 4 U, अनुशील 10, शिक्षू 0., परिचि ०., अभ्यस्त परिचित. कृ 8 ; • h. ed to distress ' ज्ञातदुःख, परिचितकेशः दुःखशील, दुःखाभिज्ञ. HAOK, . . खंडशः कृत् 6P or छिंद 7 P, बहुलवशः भ् 6P or विदु 10, व्यवच्छिद् 8. महारः, छेदः, आघातः 2 पण्याश्वः, कदश्वः, जीर्णः अधः, सर्वप्रयोज्यः सर्वसाधारण:- अब 3 हीनवृत्तिः, नीचकर्मकारिन् m., ब्रातीन, सर्वप्रयोज्यः, पण्यः. HACKLE, 8. उमामार्जनी- शोधनी. HACKNEY, 8. See HACK (8.). 2 quereft, सर्वोपभोज्या. -०. ८. हीनकर्मणि नियुज् 7 A, 10; 'h.-coach ' पण्यवाहनं, पंण्य-साधारण रथः - ED, a. जीर्ण, साधारण, बहुप्रयुक्त, सर्वसाधारण. HADES, 8. पाताललोकः, पातालं, अधोलोकः भुवनं HAFT, See HANDLE. HAG, 8. जरती, स्थविरा, कुरूपिणी. -HAGGABD, परिकृश, क्षाम, क्षीण, क्षाम-शुष्क-वदन, रूक्ष, उम्रदर्शन. 2 जरठ, स्थविर. HAGGLE, v. क्रयविक्रयकाले विलंब 1 A or विवद् 1 A. Hart, interj. नम:, स्वस्ति, ( with dat. ) ; oft. ox. by जि 1 P; जयतु जयतु देव: 'h to your Majesty'; कुशलं भूयात्, अभिवादये. 8. शिलावृष्टि, करकानिपातः; 'h. stone' करका, वर्षोपलः, वर्षशिला, पयोधनः, घन - मेघ - कफः; h-storm करकासारः, शिलावर्षः -०. उपलान् वृष् 1 Por निपत् C., करकासारं पत् . . . बंदू 1 4, अभिवद् 10A, संबुध् c., आमंत्र 10 A, आ अभि-भाष 1 A आ-ह्वे 1 P. 2 (fig. ) प्रीत्या मुदा अंगीक 8 ; अभिनंद 1 P. HAIR, 8. केश:, कचः, बालः, चिकुरः, कुंसल :; h. on the head ' शिरोरुहः, मूर्धजः, शिरसिज: 2 (Of the body gen. ) रो ( लो ) मन् n. तनूरुहःहैं, तनुजः; 'quantity of h.' कैश्यं, कैशिकं 8 केश ( स ) : ; ' whole collection of b. ' केशकलापः-पक्षः-हस्तः-पाशः; 'h hanging on the forehead ' भ्रमरकाः; ' lock of h' काकपक्षः, शिखंडकः; 'matted h.' जटा, सटा; ' a braid of h. ' कबरी, केशवेशः; 'curled h. ' अलकः, चूर्ण कुंतल : ; ' braided h.' वेणि-जी /, धम्मित:; ' crest - h. ' शिखा, चूडा, केशपाशी; 'olean h. ' शीर्षण्यः, शिरस्यः; h. broom or brush ' केशमार्जनी - शोधमी; h. dressing' केशरचना - संस्कारः; ' even a his breadth ' रेखामात्रमपि 'ah. - 'breadth escape' कथमपि लब्धा मुक्ति: -LE88, a. अकेश, केशहीन, विकेश. - . लोमश, लोमावृत, प्रचुर - बहु-लोमन, लोममय (यी.), लोमवत्, लोमपूर्ण, केशव, केशिन, केशिक. Page #193 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (180) HAL HAL BERDER 8. प्रासिक, शार्कीकः. HALOYON, 8. मत्स्यरंगः -०. शांत निरुद्वेग, निराकुल, प्रसन्न, अक्षुब्ध, निर्वात. 6 HALE, . सुस्थ, नीरोग, कंस्य, निरामय, नीरज-ज, आधिष्याधिरहित. ०. ८. आकृष 1 P; Seo PULL... HALF, व. अर्ध, सामि in comp. ; 'h. done ' सामिकृतं. -१. अर्धः-६, अर्धभागः, अभ्रंशः; in comp. ex. by ar; art, qa:, &c.; a year and a h. ' सार्धवत्सरः; ' h. eaten ' अर्धमुक्त; अर्धविवृत, अर्धच्छिन्न, &o.; • h.-brother' 'वैमात्रेयः, सापत्नः, अन्योदर्यः, वैमात्र :; ' h. - blood' भिन्नोदर, भिन्नगर्भ, अन्योदर्य; h. dead' मृतकल्प-प्राय, मरणोन्मुख, आसनमृत्यु, मुमूर्षु, कंठगतुप्राण; 'h. hearted ' निरुत्साह, उत्साहहीन, आस्थारहित; 'h. moon ' अर्धेदुः, 'चंद्रार्ध : ; 'h. - sister' 'वैमांत्रेयी, वैमाची, अन्योदर्या; • h. starved ' अधावसन्नप्राय, क्षत्क्षामकल्प; h. way' अर्धमार्गे-पंथे, मध्यमार्गे; 'h year' अर्धवर्ष; 'h yearly ' षाण्मासिक - आर्धवार्षिक ( की f. ); • h. a bread is better than no loaf ' सर्वनाशं समुत्पन्ने अर्धं त्यजति पंडितः or अर्धेन कुरुते कार्यं. HALLO, interj. हो, अहो, अरे, अये, भोमो:. - . . उचैः शब्दायते (D), दूराद् उत्कुश आहे 1P or उद्घु 10. HALLOW .. पवित्रीकृ 8 U, पूज् 10, मह 1 P, 10, अर्थ 1P, 10. 2 संस्कृ, प्रोम् 1 P, अनिषिच् 6 P. HALLUCINATION, 8 मतिविभ्रमः माया, मोह:, भ्रमः, म्यामोहः, वंचना, इंद्रजालं . HALM, 8. पलाल:-लं, तृणं. HALO, 8. प्रभा-तेजो-मंडलं, परिवेषः-शः, परिधिः, बुति-दीति - मंडल- चक्र माला; 'h crown of silver light' रजतधवलप्रभा मंडलं; ' with a h. of brilliant lustre ' स्फुरत्प्रभामंडल . HALSEB, 8. नौगुण:-रज्जु f. HALr, v. . निविश् 6P, अवस्था 1 A, प्रयाणभंगं कृ 8 U, अध्वमध्ये स्था. 2 विरम् 1 P, विश्रम् 4 P. 3 लंग् 1 P. a. पंगु, गतिविकल, श्रोण. 8. निवेशः, अवस्थिति f., अवस्थानं, प्रयाणभंगः, याननिवृत्ति-विरति f. विश्रामः; ' h. ing place ' निवेशस्थानं. 2 लंगनं. HALTER 8. पाशः, गुणः, रज्जु f, कंठपाशः. - ०. ८. कंठपाशेन बंधू 9 P or संयम् 1 P. Hax, . जंघा, प्रसृता. 2 बरं-र: 3 मंदिर:. HAMADRYAD, 8. बन-सह-देवता. HAMIER, ग्राम, क्षुद्रग्रामः कुग्राम: पति-श्री. HAMB, सु, घनः अयोधनः, बुधयः-नः. -०.८. मलेन ताडनेन प्रविश्0. 2 मुद्ररेण तं 10 or - 1 P. 6. सोद्योगं यत् 1 A or परिश्रम् 4 P. -ING, 8. मुद्रराघातः. HANDMOCK, 8. खा, दोला, खोलन. HAMPER, ०. पेटिका, पेटकः, करंड, पिट, कंडोल:. .. प्रति-नि-वि- 7 U, प्रति विहन् 2 P, कुंद्र 10 बार 14, विमयति (D) स्तंभ 9P, प्रतिबंध O.P. BD . कुंठित-निरुद्ध-गति, प्रतिहत, निरुद्ध, बाधित, कुंठित, प्रतिबद्धः HAMTRING, 8. मंदिरशिरा. HAND, 8. हस्तः, पाणि, करः, शयः पंचशाखः, भुजादल:. 2 पार्श्वः भागः, पक्ष: 3 करणं, विधानं, पेष्टा, किया, व्यापारः 4 वश: शं, अधिकारः, शक्ति f., प्रभुत्वं 5 कर्तृ m.) कार:- कारक: in comp.; 'कर्मकर:. 6 प्रदेशिनी, सूचिनी; कील: सूचि f. लिपि f., लिबिf., अक्षरसंस्थानं, लिखितं; 'h to hand' हस्ताहस्ति, बाहूबाहवि, मुष्टीमुष्टि; h to h. fight' नियुद्धे, बाहुयुद्ध; ' on the one h. on the otker h. ' एकत: अन्यतः इतः इत, एकंच अपरंच; oft. by घ-च; ‘on the other h. ' विपर्यये, प्रत्युत, तु तावत्; if on the other h. ' अथ, यदि ' on all hs' सर्वथा, सर्वत्र; 'at h. ' प्रत्यासन्न, समीपव तिन्, आसन, संनिहित, समीपं पे; in h. ' हस्ते, हस्तगत, हस्तवर्तिन करतलगत; 'subject in h. ' प्रकृतं, प्रस्तुतं; "h. in b. ' एकत्र, समवाय संबंधेन; सह सहितं समं संभूय: 'to give a helping h. ' ह स्तावलंब दा 3 U; 'given a helping h' दस्तहस्तावलंब; ' living from h to mouth' उत्पन्न भोजिन् 4 , दुर्गत, कच्छ्रगत; 'on h. ' अनुपयुक्त, अव्याहत; ( of books &c.) अविक्रीत; ' sword in h. ' खड्गहस्त, कृपाणपाणि; 'off h. ' आशु, अविचार्य, अविलंब; आकस्मिक प्रत्युत्पन्न - अचितित पूर्व-.; out of h. ' सपदि, तत्क्षणात्; ' to take in h. ' आरम् 1 A, प्रस्तु 2 U, उपक्रम् 1 A; ' lend a h. ' उपकृ 8 U, अनुग्रह 9 P, साहाय्यं कृ; lay h son धृ 1 P, ग्रह आधृष्C परामृश- साग 6 P; to have a h. in' सहकारिन् . भू, सहायः भू; ' have or get the upper h. ' अभि-भू, प्रभु, अतिरिक् pass.; ' under h. ' निंघ, छलेन, सकपट; 'clap the h. 8' करतालं वद् ; to support with the h. ' करेण अव आ-लंबू 14, हस्तावलंबं दा; ' the open or extended h.' चपेट, चपेट:, प्रहस्तः, प्रतल :; ' hollow of the h. करपुटं हस्तकोषः; — two open_h.s joined together संहततल:, प्रतलः; 'folded ' प्रसृतिः; folded h. s joined' अंजलि: ; ' clenched h. ' मुष्टि m. f.; h. with the fist: clenched' f:. -v. i. हस्ते - करे - निक्षिपू 6. P. or दा. 3 U or c. ( अर्पयति ); h. down' परंपरया क्रमेण संचर cor संकम् 0. ; — to be h: ed down ' परंपरया आगम् 1 P; उप-, संक्रम् 1 U, 4 P, ( यानि भगवतः कृशाश्वात्कौशिकमृषिमुपसंक्रांतानि 0.1); (in Baored texts) आसमान pass. ; h-book ' हस्तमेयं पुस्तकें, ल घुग्रंथः; h-out ' हस्तपाल:- निमडः करबंधनं Page #194 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1181) - (...)पाशेन हस्ती. बंधु P or संयम् 1 P or PEND; thereby h.satale' तदनुविना काधियंत्र 10% 'h-kerehief'करवा h.-maid' . दाख्यायिका वर्तते;"h. over' उनस् 1P, उप-स्था टी, दासा, परिचारिका; 'h-mill' हस्तचालिता पेष- 1U, प्रत्यासद् 1 PERधक, 'h.on' णी; ' h.-weapon' हस्तायुध, करश; 'h-writ- आश्रितः, पादसे विन् m., पीडमर्दः, अनु-उप-जीपी, ing' लिखितं, लिपि-बि), अक्षरसंस्थान'; 'one's पराधीनः, परपिंडाद:.-ING, धनं. 2 परिच्छदः, own h.-writing' हस्तलेखः, स्वहस्ताक्षर. - PUL, बसन; जवनिका, प्रच्छदपटः, विषयवानका. -RANG. s. मुष्टि m.f.; 'ah. of grass' तृणमुष्टि:. MAN, . घातकः, दंडपाशिकः, वध्यपुरुषः. 2 अल्प-स्तोक-संख्या, oft: by अल्प-स्तोक-a. HANK, S. काठवलयः.2 Cheat, q.. . - HANDICRAFT, 8. शिल्ब, हस्तलाघव, हस्त-शिल्पं. | HANKER, V.i. अनिलए 1,4P,सह 10, वांड 1P, कर्म, शिल्पविद्या; 'h. 8-Iman' शिल्पिन्m.; शिल्पकार:, कर्मकरः. -HANDIWORK, S. हस्तकृत कर्म. उत्कट 1 A; लुभ 4 P; See LONG; ott. by उत्क, उत्सुक, पर्यत्मक, पर, तत्पर, परायण, in comp. -HANDY, a. दक्ष, लघुहस्त, करदक्ष, सुप्रयोगवत्, -ING, . अतिशहा, उत्कंठा, औत्सुक्यं, अत्यभिलाष:. . कुशल, निपुण, चतुर, पद, क्षिप्रकारिन्. 2 सुखनेय, ल HAP, 8. दैवं, दैवयोगः-घटना, यदृच्छा . -LESS, a. घुभार, अदुह. 3 आसन्न, निकट, प्रत्युत्पाद -LY, अधन्य, मंदभाग्य, दैव. -LY, adv. देवाक, दैवयोadv. हस्तलाघवेन, दक्षतया, सपाटावं, युक्तचा, चतुरं, दा गात्, दैववशात. क्ष्येण. -NESS, 8. दक्षता, हस्तलापर्व, करदक्षता, कीशल, चातुर्य, नैपुण्यं. HAPHAZARD, a. असमीक्ष्य, अविचार्य देवायन, देवाधीन. HANDLE, S. मुष्टि m.f., दंडः, कणे:, वारंगः, तल:-लं. IHAPPEN, P.i. वृत् 1 A, भू 1P, घद 1A; संवृत, 2 (Of swords ) सरुः, सरुः.3 (Of ploughs) इषादंडः; to give h.' अवसरं-अवकाश-दा 30% संभ, सं-समा-पट् 4 A, स्था 1P, आ-सं-पत् 1 P, • serve as a h.' उपकरणीभु 1 P. -.t. प्रसंज् pass. 2 अकस्मात्, यदृच्छया, देवाट, दैववशात् (A subject) विचर ., विमृश् 6P, निरूप 10, with verbs; See CHANCE. परी 1 A, पर्य लोच् 10; See EXAMINE. 2 प्रय HAPPY, a. सुखिन्, प्रीत, हृष्ट,, सानंद, सुखित, सुखभा7A, 10%; वृत् 1 A, व्यव-ह 1P, आचर् 1 P (with ज्, प्रमुदित, आहन, निर्वृत, मिर्मित, तृप्त, संतुष्ट. 2 loc.). 3 प्र-णी 1 P, वि-धा 3 U, निर्वह.4 हस्तेन भाग्यवत्, शुभान्वित, शुभयु, समृद्र, श्रीमत्, निरापद, स्पृश-पराम 6P or आ-समा-लभ् 1 A. कुशलिन्, निर्वृनिमत्, क्षेम; धन्य, कृतिम् कृतार्थ; '.h. HANDSEL, . प्रथमव्यवहारः-विक्रयः. is it for me that &o.' इदमेव तावन्मम परमभाग्य HANDSOME, a. कांतिमत्, सुंदर (री.), रूपवत्, सु मन्ये. 3 शुभ, शिव, कल्याण (णी.), मंगल, पुण्य, रूप, चारु, शुभ, शोभन, कात, वाम, सुगाव (त्री.), भद्र, भव्य, आनंदप्रद, भावुक, प्रशस्त 'h. result' सुफलं, कल्याणादक:. -LY, adv. सखेन, मुख, निधि, मदृश्य, स in comp.; See BEAUTIFUL. 2 विपुल, स्वास्थ्येन, यथाख. 2 दिष्ट्या, देवान, अकस्मात्, यवयथेष्ट, प्रचुर. 3 उदार, वदान्य, स्थूललक्ष्य ; ' h. is च्छया, दैववशात, सौभाग्येन, पुण्योदयात्. -NESS, S. that h. does' आचारसौष्ठवमेव परमार्थतः सौष्ठव सखं, सौख्य, आनंदः, धन्यता, हर्षः, कृतार्थता, शर्मन् .., मित्युच्यते. -Ly, adv. चाहतया, शोभन, मु pr. संतोषः, निवृति /., श्रीः, संपद् , पुण्योदय. 2 कल्या-NEss, 8. कांति f., रूप, लावण्यं, शोभा. ण, भई, क्षमः-मं, शिवं, स्वास्थ्य, कुशलं. HANG, O... बंधु 9 P, नि-धा 3U, अनु-वि-संज् HARANGUE, B. उचैः वयम् .., तारस्वरेण भाषणं, सा(पंज्) 1 P, आ-अव-लंबू ., आंदोलयति (D.); लंकार वचनं.-v.i. सालकार-सदप-बदू 1 P or भाष ' hung by a loop' काचित, शिक्षित. 2 उद-बंध , 1 A. - ER, S. वागीशा, प्रवचनपटुः, वाकपटुः. उध्य ब्या-पद् c. or हन् ०.( घातयति ). 3 आ HARASS, .. अई 1 Pore., व्यथ् . (यथयति) अव-नम् c. (नमयति), नम् c., नमीक 8U, पी 10, लिश् 9 P, 5P, सं-परि-स., उपहन नयता नी 1 P; See BEND; 'with his lotus h. 2P, विप्र-कृ8U, नि-क, उपयु1A,पा 1A, प्रवि. like tace hung dowm' अवनतमुखपुंडरीक: ing the head' अवनतमुख-शिरस्, नतमूर्धन्.4 आ- रुध7 U.2 खिद.., श्रम् ., कम् , भायम ०., ग्ले० (ग्ल-ग्ला-पयति) -ER, पीडकः, उपसावकः, खेदकः च्छ 105 वि-भू 10, -साथ् ., मह 10, अलंक 8 U, परिष्कृ. -०... प्र-अव-लंब 1A, लुल 1P, लुट आयासक:. -ING, a. दुःख-श-कर (री.), पीडा 6P,1A, पंच 1P, दोलायते ( D.) 1 P, प्रद, केशावह.. उद्द-बंध pass. h. between 'विशकुरिवतिरा लिष्ठ | HARBINGER G. भग्रे(प्र)सरः, अग्रदूतः, अप्र-पुरो (8.2).2(Stick ) आसंज् pass., लग 1P, गः-गामी; वार्ताहरः, संदेशहरः (of news); 'h.o अनुबंध pass., संलगीभू 1 P. 3(On, upon ) | spring' पसंताप्रदूत, 'antecedent good omer मक-लंबा -थि 10 उप-अनु-जी 1PS DR-I are the b.sot the coming happinosa -ER, 8. वागीशाप-बहू 1 Por भाष नम ., नमीक नानां नी 1PM Page #195 -------------------------------------------------------------------------- ________________ HAR (182) HAR 'आवेदयति प्रत्यासन्नमानंद अग्रजातानि शुभानि निमित्ता HARLOT, 8. वेश्या, पण्यस्त्री, वारली योषित-योषा, प नि (Ka. 65 ). HARBOUB, 8. खातं, कोड, नौकाशय: 2 शरणं, गति f, आश्रयः, संश्रयः, अवकाशः, वासस्थानं: ०.८. वस् ०, आश्रयं - वासस्थानं दा 3 U, सत्कृ 8 U. 2 1 P, 10, मनसि कृ or उपलभ् 1 A or ग्रह 9 P or नि-धा 3 U. 3 आश्रि 1 U, निवस् 1 P. AGE, 3. आश्रयः; See (s.). -LESS, 4. निराश्रय, अगतिक, अशरण. HARD.संत, कठिन, दृढसंधि, कठोर, कर्कश, कीकस; 'becoming h. ( solid )' कठिनतामापमान 2 उम्र, दारुण निर्घण, निर्दय, क्रूर, नृशंस, निष्ठुर, कठोर; 'oh h. fate' अहो दारुणो दैवदुर्विपाकः, अहो वामता वक्रता- विधेः, अहो वक्रं विधेः क्रीडितं. 3 (Lesson ) दुर्बोध, असुगम, दुर्ज्ञेय, गहन 4 क्लेशावह, दुःखद, व्यथा-पीड कर ( / ), लेशिम्. 5 ( Sound) कर्कश, कठोर, रूक्ष, परुष. 6 अननुकूल, वाम, विरुद्ध, प्रतिकूल, प्रतीप, वक्र. 7 असुकर, दुष्कर, कष्ट, दुःसाध्य, कठिण, दुर-दुःख कष्ट in comp; See DIFFICULT 8 शुक्त, अम्ल. -adv. प्रयत्नतः, आयासेन, सोद्योग, बलेन, बलवत्, सोत्साह, प्रस, तीक्ष्णं, सप्रयत्न, सोधमं. 2 दुःखेन, कष्टेन, कृच्छेण, प्रयासेन, दुर् pr. 3 त्वरितं शीघ्रं 'h-pressed by hunger' क्षुधया नितरा - बलवत् पीडित, प्रबलअधावसन्न; 'h. by' समीपे पं, अनतिदूरं-रे, निकट-टे, उपांते, भरात्; 'h. drinker' पानरतः, अतिपानासफ; 'h. earned ' कष्टोपार्जित, श्रमेण लब्ध; — h.featured ' दुर्मुख, कदाकार; h. fisted' दृढ-बद्धमुष्टि, अमुक्तहस्त, व्ययपराङ्मुख; h. hearted' कठोर, नृशंस, क्रूर, निर्दय, निर्घुण, कठोर कठिण हृदय, पाषाण वंज- हृदय भयोहृदय, वज्रमय (यी f. ), निरनुक्रोश; 'h. ware ' लोहभांडानि (pl.). -EN, . . कठिनीक 8 U, दृढीकृ, घनीकृ, कृ with | (a ). Lx, adv. कथं कथमपि, कष्टेन, दुःखन, कथं, कृच्छ्रेण, नैव. - NESS, 5. काठिन्यं, दृढता, कठोरता, निष्ठुरता, दुर्बोधता, दुष्करत्वं, उम्रता, &c. - SEIP. कष्ट:- है, क्रेश:, दुःख, पीडा, बाधा, काय देह-क्लेशः, कुन्हूं, आयासः, खेद: HARDY, . साहतिम्, प्र गल्भ, शूर, वीर, धीर, निर्भय प्रतिभानवत्, साहसिक (की f. ), विक्रांत, निःशंक 2 दृढ कठिन देह शरीरकाय; 'of a h. frame' सिंहसंहनन, वज्रदेह. - HOOD, ४. बीर्य, शौर्य, साहसिकता, प्रागल्भ्यं, साहसं धृष्टता, प्रतिभा, निर्लज्जता. - NESS, 8. शौर्य, वीर्य, देहकाठिन्यं. HARE, पाश, शशकः 'h. brained ' अविमृश्यकारिन्, चपलबुद्धि, धातचित, साहसपर HAREX, 8. अवरोधः धनं, शुद्धांत, अंतःपुरं भंवरीधगृहं श्रीगृह; ' women of the h. ' अवशेषः, परिग्रहः, अंतःपुरं. यांगना, गणिका, वारांगना, रूपाजीवा बंधकी, पुंभली, कुलटा. -nx, . वेश्यावृति f., वेश्या सेवा. HARM, 8. क्षति., हिंसा, अपायः, नाशः, पीडा, बाधा, अपचयः, अपकृति f., विरोधः, अपकारः, हानि f. उपद्रव:. 2 दोष:, अपराधः पापं नियमत्र्यतिक्रमः. - . . टु 5 P, क्लिशू 9 P, अर्दू 1 P or o, हिंस् 7 P, उप 1 P, पीड़ 10, बाधू 1 A, अपकृ 8 ए, उपहन्.2 P, दुह् 4 P (with dat.), क्षण् 1 P, वि-प्र-कृ. -FUL . हिंल, अपकारिन्, उपनिन्, हिंसक, अपकारक, हिंसात्मक, क्षतिकारक घातुक, शरारु, शारुक (animals ). -LESS, a. अनपकारिन्, अहिंस्र, निरुपद्रव, अहिंसक, अघातुक. 2 निर्दोष, निरपराध, निष्प्रन्न -LESSNESS, 8. अहिंसा, अद्रोहः, अनपकारः, हिंसात्यागः टं निरपराधता. HARMONY तालैक्यं, स्वरैक्यं, स्वरसंगः, एकताल :नः; ' the triple h. ' तौर्यत्रिकं. 2 कलता, सुश्राव्यता, स्वरमाधुर्य, सुस्वरता 3 संवादः, अविरोधः, ऐक्यं, एकता, संगः, संरोगः, आनुरूप्यं, सादृश्यं; h. of thought or mind' चित्तक्यं, संमति f., एकचित्तता, मतसंवाद :. 4 स्नेहभावः, प्रीति, मैत्र्यं, स्नेह : - IC - ICAL, एकताल न, सम-एक-स्वर, मुस्वर -IZE, .८. सदृशांक 8 U 2 स्वरैक्यं -तालक्यं - उत्पद्... सदृशीभू 1P, एकी-तुल्यी-भू, सं वद् 1 P, न विरुधू pass. OUS, एकताल न, एक-सम-स्पर, एकस्वन, संगतस्वर-स्वन, एकलय. 2 मधुरस्वर-स्वन, सुस्वर, सुखश्रव, श्रोत्राभिराम, सुश्राव्य, श्रुतिसुख, कल, श्रवणसुभग 3 संवादिन्, सदृश (शी f. ), अविरुद्ध, अनुगुण, अनुरूप OUSLY, adv. एकस्वरेण स्वनेन. 2 मधुरस्वरेण स्वनेन, कलं, मधुरं, सुस्वरं. 3 चित्तैक्येन, अविरोधेन. HARNESS, ०.८. सज्जीकृ 8 U, सन्नह् 4 Por C., सज्ज. कृ. 2 ( रथे ) युज् 7 U, 10, नि आ-सम् 8. सज्जा, सन्नाहः, प्रसाधनं, परिच्छदः, आभरणं. 2 अश्वसज्जा. Hark, interj. ननु, शृणु, आकर्णय, अवधीयतां. HARLEQUIN, 8. वैहासिक, भंड, विषकः HARP, 3. वलकी, वीणा, सारंगी, विपंची. . . वीणां वद ; ' praise by hing' उपवीणयति ( D.) ; h. on ' पुनरुक्त्या - पौनःपुन्येन वद् 1P, प्रपंचयति ( D. ). =ER, 8. वीणावादकः. HARPOON, 8. तिमिवेधनी. ER, 8. तिमिवेधक:. HARRIDAN 8. वृद्ध वेश्या, जरती गणिका. HARROW, . . अत्यंत पीड़ 10 or तुद् 6P, संतप् C., प्रबाधु 1 A; See Garave. 2 लोष्टानि भिद 7 P or विदु 10. 8. कोटि( टी )श:, लोष्टभेदन: -ING, a. हृदयं मर्म-च्छिद् भद्र, हृदिस्थ्, अतिदुःखावह. HARBY, See HARA HARSE . कर्कश, परुष, रूक्ष, निडर, कठोर, उग्र, कठिन, क्रूर, कटु ‘h. to the touch ' अमसग, दु:खस्पर्श, रूक्ष ; ‘h. to the taste' शुक्त, कंपाष Page #196 -------------------------------------------------------------------------- ________________ HAR • h. to the ear' विस्वर, कर्णकटु, दुःश्राव्य, परुष, कर्कश. =Lx, adv. निठुरं, परुषं, रूक्षं; क्रौर्येण, उनं. - NEBS, 8. पारुष्यं, कार्कश्यं, रूक्षता, काठिन्यं. HARSLET, 8. यूकरांत्राणि (pl.). HART, 3. मृग, हरिणः, एणः, कुरंग:-गमः . HARUM SCARUM, . प्रमादिन, असावधान, साहसिन्. HARVEST, 8. लवः, शस्यसंग्रह कालः, शस्यलवन-संचयसमय: 2 शस्यानि, संगृहीत-लून शस्यं. ०. ८. शस्य लू 9 U or संग्रह 9 P or संचि 5 U; h. lord ' - धानः शस्य संग्राहक ; 'h. man' शस्यसंग्राहकः - छेत्ता. HASH, See HACK. HASTE, 8. त्वरा, वेगः, जवः, तूगिं, संभ्रमः, शीघ्रता, क्षिमता, तरस् 22, रभसः -सं, त्वरित आशु-गति f. -गमनं. -1.1., - EN, ' make h. ' स्वर् 1 A, सरं- आ गम् or चल् or धाव् 1 P; 'h towards' अभिदु 1 P. - v. ., - EN, स्वर् C. ( त्वरयति ). - HASTY, a. सत्वर, त्वरित क्षिम, तूर्ण, शीघ्र, त्वावत्, द्रुत, अविलंबिन, आशुकारिन्. 2 साहसिन, अविमृश्य- असमीक्ष्यकारिन् or कृत्. 3 शीघ्रकीपिन्, सुलभकोप. - HASTILx, adv. शीघ्रं, क्षित्र, सत्वरं, अविलंबं त्वरितं, आशु, झटिति द्रुतं. 2 सहसा, सरभसं, ससंभ्रमं वेगेन. 3 कोपेन, संरंभेण. HAT, S. शिरस्त्राणं, मस्तकांवेष्टनं, शिरोभूषणं. HATCH, . . उत्पद् , उद्भू C., जन् C., निर्गम् c. 2 घट् c. ( घटयति ), चित् 10, निरूप 10; See CONTRIVE, 8. पक्षिशावक गण: 2 चिंतनं, घटनं ना. 3 नौमुख HATCHEL, 8. अतसीमार्जनी- शोधनी. HATCHET.. परवा, कुठारः, वृक्षादनी, परश्वधः, वृक्षभेदी; ‘h. for cutting stones ' टं ( तं ) कः, पाषाणदारण:. HATE, ०. ८. वि-, द्विष् 2 U, गुप् desid. ( जुगुप्सते ) (with abl.), गई 1, 10 A, वि-प्र-, कुत्स् 10 A, दुइ 4 P ( with dat. ), अभिद्रुह् ( with acc. ). - - HATRED, S. विद्वेषः, जुगुप्सा, गर्हा, कुत्सा, घृणा, अप्रीति f. - EB, S. द्वेष्ट m., द्विष्- द्वेषिन् m., द्वेषणः. -FUL, C. विद्विष्ट, गर्हित, घृणाई, गधे, विद्वेष्य, अक्षिगत, कुत्सित. (183) HAUGHTY, . उद्धत, उत्सिक्त, मन्त, सगर्व, गर्वित, मानिन्, मानवत, बृभ, सदर्प, साठोप, साहंकार, अवलिप्त, मदोद्धत, मदोदय ' to be h. ' बृप् 4 P. Lx, adv. सगर्व, सदर्प, सावलेपं उद्धतं. -NESS, 3. उत्सेकः, दर्पः औद्धत्यं, गर्वः, मदः, अहंकारः, भवलेपः, मानः, अभिमानः, आटोपः, प्रागल्भ्यं. Havi, .. कृष् 1 P, 1P, भानी .. हरणं. . आकर्षः, HAZ HAUNT, o.. सदा नित्यशः ( Frequently, q..) आश्रि 1 U or सेव 1 A or अभिगम् 1 P; जुष् 6A, उपसृज् pass. ; आक्रम् 1 U, 4P; h. ed by devils 'भूतोपसृष्ट, पिशाच सेवित- जुष्ट. 8. नित्यस्थानं, नित्यागमनस्थानं; भाश्रयः, निलयः, HAUTEUR, 3. दर्पः, गर्वः, आटोप: See HAVGETI NESS. HAVE, . . Ex. by भू 1 P, अस् 2 P, वृत् 14, विद् 4 A ( with gen. of possessor ); 1 P, 10, धा3 U, भृ 3 U; 'I h. two sons' मम पुत्री स्त:- विद्येते, &c.; he had many sons by Gang' गंगायां स बहून् पुत्रानुदपादयत्. 2 ( With inf. ) by pot. pass. part. ; Ih. to go ' मया गंतव्यं. 3 प्राप् 5P, लभ 1 A, आ-सद् ; S00 GET; ‘ h. one's own way ' स्वातंत्र्यमवलंबू 1A, यथाकामं स्वच्या वृत् कामचारीभू. 4 ( Make ) Ex. by causal of verbs; 'I would h. you go त्वं गच्छेरित्यहमिच्छामि or त्वां गमयेयं -ING, Ex. by the terminations वत्, मन्, मिन्, इन्, विन्, वल, &c. or by उपेत, धारिन्, युक्त, अन्वित, सनाथ, उपपन्न, भृत् in comp; or by Bah. comp. ; th. three eyes ' त्रिलोचनः; धनवत्, रजस्थल, गुणोपेत, &c. - . भागः, भुक्ति f., स्वत्वं, सप्ता, अधिकार, वर्षा:शं, धरणं. " HAVEN, See HARBOUR. Havoc, s. प्रमाथः, निर्दलनं, निर्मथनं, विनाशः, वि-प्रध्वंसः, संहारः, उच्छेदः, महाप्रलयः, महाविभवः, संक्षयः. - . . उच्छिद् 7 P; See DESTROY. HAWK, 3. श्येन:, पत्रिन् m., शशादनः कपोतारिः, खगांतकः, ' h.-eyed ' सूक्ष्म दूर दृष्टि 2 उत्कासन, श्लेष्मोत्क्षेपः. . . उत्कास् 14, श्लेष्माणं उत्क्षिप् 6P. 2 पक्षिणः मह् 9 Por धृ 1 P. . . घोषणापूर्व विक्री 9 A. -ER, 8. श्येनपालकः -पोषकः. HAY, 3. शुष्क तृणं शब्द घासः ; 'make h. while the sun shines ' अनुकूलेऽवमरे स्वकायैसिद्धि कुरु, इटसिद्धि संपादय; 'h. cock or stack ' शुष्कतुणराशि:उत्कर:-चिति f.; ‘h.-market ' सृणविक्रयस्थानं. HAZARD, 8. संकट, संशयः, शंका, संदेहः, विकल्पः 2 देव, देवयोगः घटना, दैवगति f.; 'h of life ' जीवितसंशय: ; 'at any h.' समुपस्थितेपि संशये. -०. ८. संकट - संशये निक्षिप् 6P or पत् संशयस्थसंदेहदोलास्थ- देवाधीन ० कृ 8 U; he who is his life ' संशयितजीवितः -OUS, C. संदिग्ध, संशयस्थ, संशयाकांत, सांशयिक ( की f. ), ससंदेह, दैवाधीन taran; 'ah position ' संशयस्थानं, शंकास्पदं HAZE, . धूमिका, कुञ्झटिका, कुहेडिका. - Hazx a. भूमि, सांधकार, साम्र, कुज्झटिका छन. 2 अस्पष्ट अव्यक्त; संकुल, संकीर्ण. Hazar, i ईषत्कपिशवणे, भाताम. HAVLM, HAUM, 9. पलाल:-लं. HAUNCE, 3. जघनं, नितंब, काट-टी, प्रोथ:, श्रोणि/. 2 संग, अंकः. Page #197 -------------------------------------------------------------------------- ________________ He; pron. स., एषः, भसी, भयः वस्था, शारिस्थिति:-प्रकृतिः, 'ot a delicate h.' HEAD..शिरस् ., शीर्ष, शीर्षक, मूर्धन् m., मस्तक:- प्रकृतिकोमल-दुर्बल; 'he is in good h.' के, मौलि m.f., रांग, उत्तमांग, मुंडा, 2 अप्रणीः, सुस्थोमो कुशलमस्य. -FUL, -T,a. आरोग्यवत, अध्यक्षः, धौरेयः, धुर्मः हः, धुरीणा, पुरोगः, पतिः, अरोगिम्,, मीरोग, नीरुज-ज, स्वस्थ, व्याधिनायकः, भषिपः पतिः, मुखरः, श्रेष्ठः, आधष्ठातृ m. रहित, निरामय, वास, सुस्थ, कल्य, कुशमुख्य-प्रधान in comp. 3 विषयः, पर्द,स्थानं, अधि- लिन्., नियाधि; ' became as has beकरणं. 4 अमे, शिरस्, चूडा, शिखरं. 5 मूलं, प्रभवः, fore' पूर्ववत् प्रकृतिस्थः समजायत. 2 आरोग्यउनमः, उदय, भादिहेतुः. 6 मति , बुद्धि, धीः । सुख-कर (0/.), पथ्य, हित, स्वास्थ्यजनक, सुखावह. 'to be placed at the h. of' धुरि कीर्तनीय-or - FULNESS, See (..). . प्रतिष्ठापयितम्य-.h. merchant' श्रेष्ठिन् m., विद- HEAP, 8. राशिः, नि-सं-चयः, पिति f, निकरः, स्तोपतिः, the h. of a family' कुलपतिः, कुटुंबभारवा- मः, पुजः, गणः, ओघः, संभार:, See COLLECTION. हक: at the h.'ex. by आदि-प्रमुख in comp. or -v.t. राशीक 8 U, सं-आ-प्र-चि 50, एकीकृ, सधार-ममि -स्था, &c.; 'with Indra at their h.' माक्षिप् 6P, संभृ U, पिंडीक, आ-समा-स्तु 60; इंद्रादयःनाप्रमुखाः (देवाः); 'he stands at the h. See COLLECT; "why do you h. accusations of all'स सर्वेषां रि-मनि-तिष्ठति - h. over ears (calumnies ) upon us' किमस्मान् संभृतदोषैरधिin debt'षणराशौ निमग्न or रणग्रस्त; to get a-| क्षिपथ (8.5). h. ot' भतिक्रम् 1 3,4 P, अतिरिच pass., अभि- | HEAR, V. 1. Y5 P, समा-आ-कर्ण 10, निशम् 4 P भू; 'make h. against' प्रत्यवस्था 1A, विरुधू or c. (शामयति); - h. cases ' व्यवहारान् दृश् 1 P, TU, प्रतिकूलयति (D.). -... नी 1 P, अधिष्ठा कार्याणि अवेस् 1 A or विचर c. or अनुसं-धा 3 U. 1P, अप्रेमनि-पुरः-गम् or स्था 1 P; · h.ed by -v.i. वाता श्रु; I have not heard from Varishtha' वशिष्ठाधिष्ठिता:; gen. ex. by प्रमुख- _him for a long time' चिरं तद्वार्ता मया न श्रुता. पुरोग-पुरस्सर- in comp.; 'h-ache' शिरोवेदना, -ER, 8. श्रोतृ m., श्रावकः, आकर्णयिता. -ING, S. शीर्षम्यथा-पीडा, शिर:-शुल-रोग, See ACHE; h.. श्रवणं, श्रुति J., आकर्णनं, निशामनं. 2 ( In law) bend' शिरोवेष्टनं-बंधन, ललाटपट्टः; 'h.-dress' दर्शनं, अवेक्षणं, अनुसंधानं; — the organ of h.' शिरोभूषणं, किरीटः-ट, मुकुटं; - h.-land' अंतरीप:- श्रवणेंद्रियं, श्रोत्र; 'within h.' श्रवणगोचरे, अतिपथपं, भूशिरः, भूनासिका; 'h.-long or h. foremost | वर्तिन्. -HEARSAY, s. अनश्रुति ., कर्णपरंपरा, अवाशिरस, अधोमुख-अवाङ्मुख (खी.), अवाच, जनवाद:-प्रवादः, किंवदंती; 'know it by b.' इति साहसिक, सरभस, साहसिन, क्षिप्र-विमृश्य-कारिन्-कृत कर्णपरंपरया श्रुते. प्रवण, पानुक, पतयालु; (ado.) अवाक, अधोमुखेन, | HEARKEN, See HEAR. . सोलाप, सवेग: 1.-most' अग्रच, प्राग्य, प्रमुख, | HEARSE, . प्रेत-शव-यानं-वाहनं. मुख्य, वर, वरेण्य, उत्तम, प्रधान, in comp.; 'h. HEART, 8. हृदय, ह .2 (The substance) piece' शिर, शिरमाणं, शिरस्क; 'h. 8-nan' बुका, अग्रमांस, बुक्काममांसं.3 ( Mind ) चित्त, मनस् घातकः, वधाधिकृतः, वध्यपुरुषः, मृतपाः, 'h-strong' 1., चेतस् ।., मानसं, हृदय, अंतःकरणं, आत्मन् m., दुर्दीत, अप्रतिविध्य, अवश्य, दुर्दम, उच्छृखल, अविधेय, अंतरात्मा, स्वांत: 4 उरम् १., वक्षस् n., वक्षःस्थल. प्रमत्त, स्थिर, चंचल. -LESS, a. मस्तकहीन, - 5 मर्मन् 1.6 स्नेहः, प्रणयः, रागः, भावः. 7 उदरं, शिरसू. -, . साहसिन्, साहसिक, क्षिप्रकारिन्.2 गर्भः, अभ्यंतरं, अंतर in comp.8 सत्वं, धैर्य, पौरुष, संरभिन्, शीम-सुलभ-कोप, अमर्षण. तेजस् 1.; ' take h.' आ-समा-श्वस् 2 P; धैर्य, अवHEAL, V. 1. शम् ०.(शमयति), साथ् ., समुत्था c. लंब 1 A or अवष्टंभ 9 P; learn or get by h.' (समुत्थापयति), व्याधेः मुच्. See CURE; 'to h. .कंठस्थ 8 U, अभ्यस् 4 P; ' keep in the h.' wound' बणं वि-5 . (रोपयति); sore-h.. बितेक, अवध 10; out of h.' दीन-चित्र-चित्त ing oil' बणविरोपणं तैर (8.4).2 समा-सं- 'at h.' अंतः; ' with all one's h.', 'h. and . प्रसिसमा-था. 30, शम् -v.i. 1P.24, soul ' प्रकामे, काम, सोत्साह, सर्वात्मना; ' he has पाम् 4 P.-MR. रोगहरः चिकित्सकः.-Ne, .. applied himself to the work h. and soul' #उप-शमः-शांति प्रतिक्रिया चिकित्सा, प्रताकारः, पात्मना तस्मिन्कमणि: व्यापूतः, to one's h.'s conसमुत्थान. ३ विरोपण-राहणं. - शांतिद, रोगहर, tent'' यथेच्छ, पर्याप्त, आश्रिमतोष, काम, मकाम, निशांतिकर (0/), विरोपण. काम, इष्ट,यसित from the h.' नियाज, सोत्साह, . : HEALTE, कुशल, भरोगः, सस्थता, वार्ग, रोगाभावः, नियंलीक; 'h-ache' हृदयसतापः, मनोम्बाधिः, लिरामयत्त्वं, सस्थिति, भारोग्यं, स्वास्थ्य, अनामयं दयम्यथा-पीडा-वेदना, मनस्तापः, मानसी म्यथा; 'h.. raminatोशिमा. 2 प्रजामि.. -I broken'मनमानस, शमिश, भिषा "he-burn Page #198 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (186) हृदयवेदना, मनस्ताप : हमासः, अम्लपित्तं; 'h-ease ' हृदयस्वास्थ्यं सुखं चित्तशांति निर्वृति / ; h-felt ? roयाज, निर्व्याज, वास्तविक (की f. ), अकृत्रिम; h. - breaking,-rending, wounding' मर्मभिद्-स्पृश् च्छिद्र, हृदय मर्मभेदिन्-च्छेदिन्, हृदिस्रशू, भरुंतुद्र, चित्तोद्रेगजनक; 'h.-robbing ' मनोहर, चित्तहारिन; • h. - sick दुर्मनस्, उद्विद्मचिस, खिन्न विषण्ण हृदय; See DEJECTED; h.-struck,-wounded' faमन्, क्षत-विजू - हृदय; 'h. - whole ' भक्षत- अभिन हृदय. - LESS, C. निर्वीर्य, निस्तेजस्; भीरुहृदय, निस्वत्व, निष्पौरूष, क्लीव. 2 निर्दय, क्रूर, कठोरहृदय, निर्घृण. - LESSLY, adv. निर्षीय, क्लीववत् 2 निर्देयं, क्रूरतया. -LESSNESS, 8. अपौरुषं, क्लीनता, निर्वीर्यत्वं. 2 निर्दयत्वं, कठोरता. HEARTY, . सरल, निर्व्यलीक, निष्कपट, निर्व्याज, शुद्धांतःकरण; See FRANK. 2 अकृत्रिम, अकृतक, सोत्साह, उत्सुक, सोल्लास, सस्नेह, हय; हृदयंगम, स्नेह निर्भर; 'a h. friend' हृदयंगमः सखा 3 वीर्यवत्, सपौरुष; कल्य, सुस्थ. -LY, adv. निर्व्यलीकं, निष्कपट, निर्व्याजं. 2 सोलासं, सोत्साहं, प्रकामं, सर्वात्मना संतुष्टचेतसा, कामतः, सानंद, साह्लादं, चित्तसंतोषेण 3 सवीयं. - NESS, 8 सारल्यं, अकृत्रिमता, अव्याजत्वं; उत्साहः, औत्सुक्यं, वीर्य, तेजस् .. पौरुषं. HEARTE, 3. अग्निकुंडं, चुलि-डी, अंतिका, अंदिका, उद्धानं, उध्मानं, अधिश्रयणी अश्मंतं. 2 ( Portablo fire-place) अंगारधानिका, अंगारशकटी, हसनी, हसंती. HEAT, . . त ., परि-प्र-सं; उद्-दीप् ; ज्वल् C., संधुभ् 10; दह 1 P. 8. तापः सं उत्-परि-तापः, दाहः; उष्णता, उष्मः तिग्मता, प्रखरत्वं, उ-उष्मन् 202., चंडता. 2 आतपः, धर्मः, निदाघः; ' affected by h. ' उष्णा; ' expose to the sun's h. ' सूर्यातपदा 3 U 3 ( Summer ) ग्रीष्मः, निदाघः, धर्मकालः, h. काल:, निदाघसमय:. 4 उत्ताप, संक्षोभः, चंडता, तीक्ष्णता, तीव्रता, उग्रता, व्यग्रता 5 सरंभः, मदः, क्रोध, उद्दीपनं, संधुक्षणं; आवेशः, आक्रमः; ' in the h. of excitement' रोषावेशेन 6 कपोलरागः; of youth ' यौवनगर्व:-दर्पः, यौवनोन्मादः, तारुण्यमदः - ING, 3. तापनं, दीपनं. ०. तापक, दीपन. HEATH, 8. जंगल भूमि f., वनभूमि:. 2 प्रचारः. HEATHEN, 8. मूर्ति प्रतिमा पूजकः -उपासकः अर्थकः GISH, C. प्रतिमापूजकानुरूप. 2 Barbarous, 9. V. -T8M, 8. मूर्तिपूजा-अर्चेनं उपासना. HEAVE, . . उन्नम् . ( नमयति ), उनी 1 P, उच्छ्रि 1, उद-ह-धू 1 P, उयम् 1 A, दत्था . ( उत्थापयति), उत्क्षिप् 6 P, उन 10; h. a sigh' निश्वस् 2 P, दीर्घं निश्वस; 'h. ing deeply' दीर्घ- स्थूलस्थूलं निश्वस्य ; उन्नमन, उत्क्षेपः, उन्मीलनं, उद्धरण -ING, 8. स्पेन, स्फुरणं, कंपन, वेपथुः 2 निश्वासः, कृच्छ्रेण उच्हासः, दीर्घनिवास: 3 उत्सर्पण, प्रलोठन, लोलन, उन्नमनं. -. स्पंदमान, उत्सर्पिन, लोल. HEAVEN, 8. दिव्., यो, स्वर्गः, त्रिदिव:-वं, सुरलोकः, त्रिदशालयः, त्रिविष्टपं, नाकः, स्वर् ind. h. of Vishnu' वैकुंठ; 'this is a h. on earth ' भूस्वर्गयमानमेतत्स्थल, स्थानांतरगतः स्वर्गः (V. 2 ). 2 आकाश :- शं, नभस् n., गगनं णं; See Sxx. 3 God, ..; परमेश्वरः, विधिः, ईश्वरः; 'h and earth यावापृथिव्यौ, यावाभूमी, रोदसी-स्यौ, यावाक्षमे; 'h.born ' दिविज, स्वर्गीय, स्वर्गोत्पन्न. -LY, . दिष्य, स्वर्गीय, अपार्थिव (वी.), स्वर्ग्य, त्रिदिवस्थ, दिविष्ठ; • h. body' नक्षत्र; 'h. voice ' आकाशवाणी, अशरीरिणी वाक्; ' h. nymph ' सुरांगना, स्वर्योषित, दिव्यांगना 2 परम, उत्तम. -WABDs, adv. स्वर्गार्भमुखं, अभिगगनं. .. स्पंड् 1 A, स्फुर 6P, कंपू 1 A, बेप् 1 A. 2 निश्वस्, कृच्छ्रेण च्छ्रुस्. 3 उत्तृप् 1 P, प्र-लुट् 6 P, 1 A. लल 1P. सायते ( D.), उन्नम् 1P. - HEAVY, . गुरु, भारवत्. 2 गाढ, दीर्घ, गुरु, तीक्ष्ण, महत् तीव्र, अत्यंत, उम्र, दारुण, उचंड, महा-सु-अतिin comp.; ‘h. showor' महासार:, भतिवृष्टिः. 8 आकुल, क्षुब्ध; 'h. sea ' सागरक्षोभ :, क्षुब्धसागरः, अर्मिमालाकुलः सागरः 4 अवसन्न, खिन्न, दीन, चिंताकुल: विषण्ण. 5 मंद, स्थूल, जड, मंथर, अलस, मंद-धी-मति: जड-स्थूल-बुद्धि-धी; ‘h. headed ' मंद स्थूल धी; ‘h.. laden' गुरुभाराक्रांत, सुभारवत्. -LY, adv. गुरुभारेण गुरुतया 2 भृशं तीव्रं बलवत्, अत्यंतं, सु-अति pr. See EXCEEDINGLY. 3 सविषाद, मंद, शनैः शनैः - NESS, 5. गुरुता, गुरुत्वं, भारः; गरिमन् 10., विषादः दैन्यं, मांद्यं, स्थूलता, &c. HEBETATE, v. t. See BLUNT, DULL. HECATOMB, 8. झतबलिदानं. HECTIC, . संतत, अविरत. 2 ज्वरसूचक, अंतदहसूचक HECTOR, 8. विकत्थिन् m., आत्मश्लाघी, पिंडीशूरः यूरंमन्यः. 2 कलहकारः, भर्त्सकः -0. . विकत्थू 1 A प्रगल्भ् 1 A; See Boasr. 2 तर्ज भर्स् 10 A. HEDGE, S. वृति, प्राचीरं, प्राकारः, आवरण, वेष्ट आवारः, क्षेत्रावरोधकं, क्षेत्रवेष्टनं; 'h. born ' अंत्य हीनजाति वर्ण, अधम- नीच जातीय 'h. hog ' शल्य शल्यकंठ : ; h. -sparrow' कलर्विकः, चटकः. -०. वृत्या परिवेट् c. or आवृ 5 U or अवरु 7 U. HEED, . . आदृ 6A, अवेक्ष 1 A, गण 10, मन् । अभिनंद 1 P; सेव्] 1 A 2 अब धा 3 ए, मनो दा 31 सावधान . भू, श्रु 5 P; See HEAR. -8. अवधा arवेक्षा, सावधानता, मनोयोगः ; take h.' सावधा 47.-FUL,-LESS, a. See CAREFUL,-LESS. f, पादतल - मूलं to be HEM, 3. पाणि m. one's h. 9 ' पाणिग्रह 9 P, अनुस, पदं अनुगम् 1 • I shall be close upon your h. 8' भहमनुप मानत एव (B. 3); ' to take to or show bh, 1 Page #199 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (186) पला 1A, भपक्रम 10, 4 P; betake to h.s' table' परिविष् 10. -ER, S. उपकारक:, उपकर्तृ जंघावलमवल 1A;' hs over head' अवाशि- m., सहाय:.-PUL, a. उपयोगिन्, सहाय, उपकारक, रस् a., उर्वपाद a. -... एकपाः पत् 1P or साहाय्यकारिन्. -LESs, a. अनाथ, निराश्रय, भगपरिवृत् 1 A or प्र-संद 1A. तिक, भक्षरण, गतिहीन, मिरवलंब, असहाय. भिमातिHEFT, 8. उपोगः, यत्नः, उत्साहः. 2 मुष्टि m.f., | कार्य, अपरिहार्य, अप्रतिविधेय, निरुपाय; 'we are simply h. in that matter' तस्मिन्विषये अस्माकHEIFER, . वत्सतरी, वत्सा; 'h. one year old' | मन्या गतिरेव नास्ति.-HELPHATE, S. सहर्धामणी. एकहायनी ; so विहायनी, त्रिहायणी. 2 सहायः, सहकारिन् m. HEIGH-HO, interj. हहो, अहो, भी भोः, रेरे. HELVE, इंडः, मुष्टि m.f. HEIGHT, See under HIGH. HEM, 8. अंचलः, वसनप्रांतः, वस्तयः-दशाः (pl.). HEINOUS, a. घोर, दारुण, अतिनिय, गीतम, अतिदृष्ट, - 2 उत्कासनं.-.t. अंचलं सिद 4 P.3 ( in ) परिमहत, अतिपापिन्, अतिघोर, पापिष्ठ. -Ex, adv. घोरं, | वेट 1 A or c., परि-वृ 5 U or e., निरुध् 7U. दारुण. -NESS, 8. घोरता, दारुणत्वं. HEMIGRANTA, S. अर्धावभेदकः. HEIR, . दायादः, रिक्थहरः, अंशहर:-हारिन् m., रिक्थ HEMICYCLE, 8. गोलार्ध. भागी, रिक्थिन् m., धनाधिकारी, उत्तराधिकारी, अंशभा HRMIPLEGY, 8. पक्षाघातः, पक्षवायु:. क, अंशी; 'sole h.' समग्रधनभाक; h.-apparent' HEMISPHERE, S. गोलार्ध, अर्धगोल:. युवराजः; 'h.-loom' क्रमायात जंगमद्रव्यं.-Essy HEMISTICH, . श्लोकाधं, अर्थश्लोकः. 8. धनाधिकारिणी, &c. -LESS, a. दायादशून्य HEMORRHAGE, . रक-रुधिर-सावः, रकक्षरणं. हीन. -BHIP, . धनाधिकारित्वं. HEMORRHOIDS, 8. अर्शस् ।., गुदकील:. HELHOTROPE, 8. सूर्यक्रमलं, श्रीहस्तिनी. HEMP, s. शणं, भंगा, मातुलानी. - EN, a. शाण HELL, B. नरकः, निरयः, नारकः, दुर्गति/.2 पातालं, | (णीf.), शण in comp. रसातलं, अधोलोकः, अधोभुवनं ; h.-tortures' का HEN,'. कुक्कुटी; ' h.-hearted ' भीरू, भीरुहदय, कारणा, यातना, तीनवेदना; river of h.' वैतरणी. तर, कापुरुष; 'h.-house' कुक्कुटपालिका "h-peck-IBE, a. नारक (की.), नरकीय, नारकीय (यी.), ed' सीवश, श्रीविधेय, श्रीजित, श्रीवश्य, स्त्रीवशवर्तिन , नरकस्थ.2 Cruel, q.1.3 अतिनिय, दुष्टतम. भार्याटक; 'h.-roost' कुक्कुटालयः. HELM, 8. कर्णः, केनिपातः-तकः, अरित्रं.2 Helmet, q.v.; 'placed at the h. of (royal) affairs' HENCE, adv. इतः, अस्मात् स्थानात्.2 अतः, एतराज्यधरायां स्थापित. -HELMSMAN, S. कर्णधारः, स्मात् कारणात, तस्मात् अत एव. 3 (From h.) नाविकः. अतः पर, अतः-इत:-परं-उर्च अयप्रभृति: ' hence !' HELMET, S. शिरमं, शिरस्कं, शिरोभूषणं, शिरस्त्राण, अपेहि, अपयाहि, अपसर; ' h.-forth,-forward' शीर्षकं-ण्यं. अतः-इतः-परं-वं, अयप्रभृति, अधारभ्य, अद्यावधि. HELP, . साहाय्यं, उपकारः, उपकृत कृति, साहित्य, HETTAGON, S. सप्तभुजा-सप्तकोणा-आकृतिः.. अनुग्रहः, आनुकूल्यं. 2 गति f., आश्रयः, शरण: HERALD, S. घोषकः, बंदिन् m., राजदूतः.2 ( fig.) • help ! help!' परित्रायध्वं, परित्रायवं. -v.t. अग्रदूतः, प्रथमवाताहरः, अग्रेसर:.-HERALDAY, s. साहाय्यं कृ80, सहायः भू, अनुग्रह 9 P, उपक वंशावलीज्ञानं. (gen.);न हिदीपी परस्परस्योपकुरुतः (S. B. | HERB, s. ओषधि-धीf., शाकः, शाकलता, हरितकं. 420): तान्यपि तत्त्वज्ञानायोपकर्वति (S. B. 447) | -HERBAGE, 8. तृणं, शस्य, घासः, यवसं. -HERB haright understanding'.2 संवृध ., प्रवत् । AL, 8. वृक्षायुर्वेदः. 0., पुरस्क, उन 10; - h.ed him on his legs' | HERCULEAN, a. भगीरथ in comp.; 'h. efforts' उत्थातुं तस्य साहाय्यं चकार; 'God b. s those | भगीरथप्रयत्नाः.2 अतिप्रबल, अतिशक्तिमत. who h. themselves' देवमुयमायनं, विना पुरुष HERD, 8. यूथं, गणः, संघः, बृदं, कदंबः, कुलं, समूहः' कारेण देवं न सिध्यति देवं पुरुषकारेण साध्यसिद्धि- | ब्रजः, निवहः; ' h. of cattle' गोकुलं, पाशर्व, गोद, निबंधन न स्वयं देवमादत्त पुरुषार्थमपेक्षते (S. R. | गोत्रा; ' h. of oxen' औक्षण; 'h. of calves ' वा. 104); can't h.'का गतिः, किमन्यच्छरण, 'to सक; h. of elephants' हास्तिकं.... यूथेन h. himself to a mouthful' ग्रासग्रहणेन आत्मा- पर 1P, यूथशः संमिल 6 Por संगम् 1 A, एकीभ, नं तर्पयितुं'h.ing hand' हस्तावलंब-वन देवे- एकत्र भू or मिलू. -HERDSMAN, . गौरक्षकः, गो. मेस्थं दत्तहस्तावलंबे प्रारंभे (Rat.1); ' he could | पाल, गोपः, गोधक, आभारः, मोसंख्यः, वद.. not h. laughing' हास निग्रहीतुं न शशाक; I HERE, adv. अत्र, ह (gen. in this world.). cannot h. goine'मयावायं गतम्य: toh at Are लो.. he damon mom.komian Page #200 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (181) HTC न स्वरभेद: भंगः, स्खला तः परं-उर्व गदा परतः, परस्तात्, अनंत your mother' एषागच्छति से माता;h.am II संशयः, विकल्पः, भा-वि-परि-शंका, विचारःसंदेह, भयमस्मि.-Interj. भो भोh. and there' वितर्क, द्वापरः, भनिर्णयः, विचिकित्सा. २(In इतस्ततः अंतरातरा, असमग्रं, असंपूर्ण h.about' speaking) स्खलन, स्वरभेद: भंगः, स्खलापन, इतो नातिदूरे, इह समीपे; 'h.-atter' इतःपर-जर्व, गादवाच । अतः, परतः, परस्तात्, अनंतरं, पभात, उत्तस्तः, उत्तरत्र, HETEROCLITE, A. विधिविरुड, निपातित. अग्रे, उपरिष्टात्, अनः पर; (in the next world ) HETERODox, a. भित्र-मत-धर्मन, धर्मविहर, विपरीत, परत्र, भमुत्र, परलोके (8.) उत्तरकाल:, पर-भावि-आ- विधर्मिन्, धर्मिक (की.), अपथवर्तिन-गामिन्.-, गामि-काल: h.-at' अत्रांतरे, अथ; 'h.-by'अनेन, 8. विधर्मः, भित्रमत-धर्म:.. तस्मात; 'h.-in' अत्र, अत्र-स्थाने-विषये; n-be- | HETEROGENEOUS, a. मित्र, विजातीय, धग्विष, tore ' इतः पूर्वं, पूर्वकाले, पुरा, प्राक्, अतीत-गत- । भित्रजातीय, विरुद्ध See DIRPERENT. काले; ' h.-upon 'ततः, अनंतर, तदुपरि, तच्छुत्वा. | HEw, r... छिद् 7 P, कृत् 6P,लू 9U; See HEREDITARY, a. पितृपैतामह (ही/.), पित्र्य, पैतृक Cur. -ER, 8. छेदकः, छेदिन् m., छिट् in comp. (कीf.), परपरीण-य, परंपरागत, परंपराप्राप्त, क्रमायात, -HEws, a. छिन, दात, वृक्ण, लून, फस, दित, छात. क्रमागत, कुलकमागत, अन्वयागतः - h. disease' | HEXAGON, B. षट्कोणः, षडला. संचारी रांगः: h. servant' मूलभृत्यः, मौल h. HEXAMETRE, 8. षट्पदी चरण:. succession' क्रमागतत्वं. -LY, adv. कुलक्रमेण, HEY, interj. अहो, ननु, हाहा. वंशक्रमेण, परंपरया, पारंपर्येण. HEYDAY, interj. नमः, स्वस्ति (with dat.); अहो, HEREDITAMENT', 8. दायः, रिक्थाधिकारः. भो:.-.. उमासः, प्रमोदः, हर्षः, मुदा, परिहास,h. HERESY, . पाषंडमार्गः, नास्तिकता, मिथ्यादृष्टि:: वि- | of youth' नर्व-प्रथम-यौवनं. धर्मः, विधर्मसेवा, परधर्माश्रयः, अपथं, विपथ:-HE- HTATUS, S. भंगः, भेदः, छेदः, विच्छेदः. RETIC, s. पा(खं )डः, नास्तिकः, विधर्मसेविन् M., HIBERNAL, a. हैमंत (ती ),हेमंतिक (की.). परधर्मावलंबी, देवनिंदकः, उपधर्मसेवी, स्वधर्मभ्रष्ट:- HrcCOUGH, HrCCUP, 8. हिका, हिमा. -.i. च्युतः, पतितः. -AL, a. धर्मविरुद्ध, विपथ-विधर्म- हिक 1U. गामिन्. -ALLY, adv. पाषंडवन, नास्तिकवत्. HIDE, . चर्मन् ॥., अजिनं, दृतिः, कनि, पशुधर्मHERITAGE, S. दायः, पैतृक धनं, रिक्थं, पैतृकद्रव्या- त्वhि .-bound' ढमुष्टि, कृपण, अवश्य, भविधिकारः. नय, कठोर, कठिन.-... प्रच्छद् 10, गुह 1U, HERMAPARODITE, . श्रीपुरुषलक्षणान्वित:. गुप् 1P,अंतर्धा 3U,तिरोधा, स्थग 10, अपवृ०.See HERMETICALLY, adv. सुदृढ, गाढ. CONCEAL. -... गुह-गुप् pass., गुप्त-निलीन-a. HERNIT, s. यतिः, तापसः, तपस्विन् m., मुनिः, भू 1 P, नि-ली 4 A, तिरोभू, तिरोधा pass.; 'h.s आरण्यकः, वन-अरण्य-वासी, वानप्रस्थः, वैखानसः. behind the bushes ' पिटपांतरितस्तिष्ठति-भवति. -AGE, s. आश्रमः, उटज:-जं, पर्णशाला. -HID,-HIDDEN, a. गूढ, गुप्त, प्रच्छन्न, छादित, HERNIA, S. अंत्रवृद्धि अवलंस. अंतहित, तिरोत, अंतरित, अपवारित, निभृत, स्थगित, HERO, S. वीरः, यूरः, भटः, विक्रांतपुरुषः,प्र-महा-वीरः, लीन, निलीन. -ING, . गोपन, गुप्ति , प्रच्छादनं, जेतृ m., रथिन् m., अतिरथः, शौटीरः. 2 ( Indra- स्थगनं, तिरोधान; 'h.-place' निभृत-गूढ-स्थानं, mas &o. ) नायकः, कथापुरुष'h. s of Rami- गुप्तिः, निभृतं. yana'रामायणकथापुरुषा: or-नायका:.-IC, ICAL, HIDEOUs, a. बीभन्स, विकृत, घोर, भीषण, कराल, 4. वीर, गर, प्रवीर, विक्रांत, वीर्यवत्, अमिवौजस्, महा- उपदर्शन, कराल-मुख-बदन, कदाकार, भीम-घोर-दर्शनवीर्य 'ah.deed 'पराक्रमः, विक्रमः, अवदातं कर्म. आकृति, उप-घोर-रूप, दुर्दर्शन; Oh! this is in2वीर-चरित्र-विषयक, वीररसप्रधान. -ICALLY, adv. deed ah. spectacle ' हंत बीभत्समेवाग्रतो वर्तते सविक्रम, सवीर्य, शूरवत्. -18x, . वीर्य, शूरत्वं, शौर्य, (Mal.5).-Lx, adv. उग्रं, घोररूपेण, बीभत्सं. परा-वि-क्रमः, धामन् 1., ओजस् ., रणोत्साहः, पौरुषं, -NESS, 8. घोरता, करालता, उग्रता. साहस, वीर्यवत्त्वं, शौटीयं.-HEROINE, S. नायिका. HE, P.i. वर 1A, सत्वर गम् 1P. HERON, बकः, सारसः, लोहशष्ठः, क्रौंच.. HTERARCH, .. पुरोहितेश्वरः, भाचार्यबर:.-, . HERPES, 8. See ITCH. आचार्याधिपत्यं, धर्माध्यापकप्रभुत्वं. HESITATE, D.वि-आ-शंक1A,दीलायवे (D.), HIEROGEYPE,-IC, .. गुढाक्षरं, बीजाक्षर. विचर ., विप् 1A ore., विलं 1A, चिर-| HIGGLE, ...पण 1 A, व्यव- 1P. 2 Hag (रा.)यनि-आंदोलयति ( D.); Ser DOUBT also. gle, q. v. . 2 Falter, g.v. -INGLx, adv. संशय्य, सविकल्प, | Hrai, a. उब, उत्रत, उचित, समुच्छित सोच्छ्राय ससंशपाचक..2 स्वलनपूर्वक.-ION, ..शंका । तुंग, बिम, तुंग, दतचमक. उत्तम -HTRAत गोपनात -गूढ by th. sore, ICAH, प्रदर्शन, कर Page #201 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (109.) ? विशिष्ट, मुख्य, श्रेष्ठ, परम, अमघ, महा-प्रधान-in comp.4 S00 PRINCIPAL. 8 प्रचंड, तीक्ष्ण, तांत्र, बलवत्, तरस्विन्, प्रबल; See STRONG 4 खदान, उत्ताल; ' & h. tone' उदानः, उच्च-तार- स्वरः, तार:. 5 ( Of h; rank) विशिष्ट, उत्कृष्ट, उत्कृष्ट विशिष्ट पदस्थ, उत्तम परम-पदभाज्, लब्धप्रतिष्ठ, प्रतिपत्तिमत, सगौरव 8 ( Oth. family.) कुलीन, महाकुल, अभिजात, अभिजनवत्, कुलज, महाकुलप्रसूत. 7 गर्वोद्धत, दर्पाध्मात, सावलेप, गर्वित, अवलिप्त, उत्सिक्त. 8 गहन; h. water' प्रवृद्धा बेला; it is h. noon ( नभसः) मध्यम लंकरोति भानुः; h. and low ' उच्चावच, अधरोत्तर, उत्तमाधम, उन्नतानत, नतोत्रत, निब्रोन्नत; her and her ' अधिकाधिकं, उत्तरोत्तरं; 'h. price' महामूल्यं; 'h ground' उन्नतभूः; ' as h. as ' मात्र (श्री f. ), इयस (सी.), दन ( घी f. ) in comp. ; he has " a h. opinion of you' स त्वां बहु मन्यते. -adv. उच्चैः, उर्थ, अति सु pr. अ, उपरि, उत्तमं परमं; 'on h. ' अध्वं, उपरि; ' from on h. ' उपरिष्टात्; ' the sea runs b. ' बलवत्क्षुब्धः सागरः. ' H. - birth' कुलीनता, कुलोत्कर्षः, आभिजात्यं; 'h-blest अतिपुण्यवत्, महाभाग, अतिधन्य, परमसुखभाज्; 'h.blown अत्युच्छून, अतिस्फीत; 'h. - born कुलीन, महाकुलजात-प्रसूत अभिजात, सुजात, अभिजनवत्, सद्वंश्य, श्रेष्ठ उत्तम कुलोद्भव; ‘h.-bred कुलीन, शिष्टाचार, सुजन, सुशील, सद्भावविशिष्ट, सौजन्योपेत, सदाचार, साधुवृत्त ; h. built ' सोच्छ्राय, उच्च; 'h-day ' उत्सवदिनं, उद्धर्षदिवसः ; 'h. fed' अतिपुष्ट, हृष्टपुष्ट; ★ h. flying' अपरिमित; 'h. hand' औद्धत्य, गर्वः, उद्दामत्वं, नियंत्रणत्वं; 'h. handed ' उद्धत, सगर्व, उद्दाम, अनियंत्रण, उच्छृंखल, स्वैरिन; 'h. - hung' ऊर्ध्वबद्ध; 'h. - land' अधित्यका, उन्नतभूनि f.; (a ) पर्वतीय, उन्नत ; h. lander' पर्वतीयः पर्वतवासिन् m.; h. - mettled ' महासत्व, उइसत्त्व, ओजस्विन, अदीनचित्त, तेजस्विन्; गर्वित, भतिमदान्वित; h. - minded' महात्मन्, महामनस्क, उदार श्री वेतस्-चरित, महेच्छ, महाशय; 'h. - principled ' साधुचरित्र, पुण्यात्मन्, पुण्यशील; 'h. priest, पुरोहिताध्यक्षः ; h. - prized ' महामूल्य, महाघे बहुमत, ' b.-red' घनारुण, अतिरक्त; 'h. - road, -street-way ' राजमार्गः पथः, महारथः मार्गः, घंटापथः, संसरण, रथ्या, विशिखा, मतोली; 'h-seasoned ' सुवासित ;. ' h.-spirited' महा उरु सस्थ, अदीनवृत्ति, ओजस्विन्, अर्जित, महेन्छ; 'ah-spirited speech अर्जिताश्रयं वचनं (Kr.11.1 ); h treason राजद्रोह:, राजापथ्यकारित्वं; 'h. wrought' यत्मसंस्कृत, प्रयत्नपरिष्कृत ''h wayman ' परिपं शिन् m., दस्युः, वाटपाटच्चरः पादविकमः 282, av उचैस्तम, तुंगतम, उत्तम, परम. x, adv. उचै: 3 भृर्श, अत्यंत नितांत, परमं पर, अतीव, अति-सु pr. ; See EXCEEDINGLY ; h. pleased' परमानंदभाज, हर्षकाष्ठां गत. - NE88, 8. देव: ( वी f. ), अतत्र भवत् ( ती f. ). Harour, 8. उच्छ्राय: उच्छूयः, उत्सेधः, आरोहः, उन्नयः, तुंगता, उच्चता; उत्कर्षः, उन्नति f. 2 उच्चस्थानं, उत्सेधः, उन्नतभूभागः, गिरिः, पर्वत: 3 शिखरं, अगं, गं, शिखा, चूडा. 4 (परा ) काष्ठा, कोटि : अतिभूमिः परमावधिः, उत्तमावधिः; f being in the h. of joy आनंद कोटिमधिगत. 5 कुलोत्कर्षः, परमपदं श्रेष्ठत्वं विशिष्टता; ' the h. of winter' शिशिरमध्ये कटोरीभूतः शिशिरः -KN, ०.८. उत्री 1P, उत्कृष् 1 P. 2 वृध् ., उपचि 5 U, श्वि ०., स्फाय ० ( स्फावयति ) ; See ADD to. · HILARAY, 8. आनंदः, उासः, प्रमोदः, कौतुक, आ ह्लादः, उत्सव:;: See DELIGHT. HILL, 3 गिरिः, पर्वत, अद्रि:, शैलपादः; 'h. near a mountain पादः, प्रत्यंतपर्वतः -OCK, 3. वमः, उन्नतभूभागः; वामलूरः, वल्मीक:-कं, माकुः, मृत्तिकाचय:. - ४, a. पर्वतमय (यी f. ), सपर्वत, पर्वतीय, उनतानत, विषम. Hrir, S. त्सरुः, मुष्टि 11.., खङ्गनुष्टि:. HIND, 3. मृगी, हरिणी, कुरंगी, एणी, पृषती. 2 ग्राम्यजनः, ग्रामिकः, वृषलः. , HINDER, 4. पश्चिम, जघन्य, पश्चात् in comp., चरम, अपर, अवर; 'h part पश्चाद्भागः, पृष्ठदेशः भागः, पृष्ठ, नितंब, पश्चिमभागः. HINDER, .८. नि-विनि वार 10 or वृc, नि-प्रति-विधू 1 P, रुध् 7 U, नि-उप अव सं प्रति, स्तंभ 9 P, बाधु 1A, वि-प्रति- हन् 2 P, प्रतिबंधू 9 P. -ANCE, 8. प्रतिषेधः, निवारणं, प्रतिबंध, विधः, अंतरायः, प्रत्यूहः, प्रतिरोध:, व्याघातः, बाधा, विटंभः. - ER, 8. निवारकः, प्रतिबंधकः, विद्यकृत् 12. HINGE, S., Taf:-fer:. v. i. (upon) अवलंबू 1 A, अपेक्ष 1 A; See DEPEND. HINT, 8. इंगितं, आकूतं, सूचना, संज्ञा, भावः, संकेतः, आशयः: 2 टपन्यासः, उपक्षेप:. ०.८. इंगितेन सूच 10, उपन्यम् 4 U, सच, उपक्षिप 6 P, उरिश 6 P, साकूतं निर्दिश् or उपन्यस्. Hrr, 8. कटि-टी., नितंब:, श्रोणि जी, कटः, प्रोथः, जघनं, श्रोणिफलकं. HIPPOPOTAMUS, 4. करियादस् n. HIRE, . . वेतनेन मूल्यदानेन नि-प्र-युज् 7 A, 10 or व्या- c. or उप-भुज् 7 Por सेव् 1 A or ग्रह 9 P, परिक्री 9A, भट्. 1 P or ., भृतिं दा 8 U; .h. labourers' कर्मकरान् उपनी 1 A or कर्मणि क्याट c. ; 'a h. ed labourer' भृतिभुक, भरण्यभुक, भृतकः; a person h. od' कृत-कल्पित-वेतनः -०. वेतनेन ग्रहणं or व्यापारण, बेलनदान 3 भूति/सुत्या' Page #202 -------------------------------------------------------------------------- ________________ HIR भरण्यं, वेतन, भाटकं, मूल्यं, कर्मण्या, विधा, भर्मन् n. निर्देशः, पणः, निष्क्रयः; 'for h.' पण्य, वेतनेन प्राह्म, साधारण; ' & woman for h.' पण्यांगना, पण्यस्त्री; ‘& teacher for h. ' भृतकाध्यापक: LING, S ' worker for h. ' भृतकः, भृतिभुक् भरण्यभुक् वैतनिकः कर्मकरः, भृत्यः. IrnsUTE, . लोमश, प्रचुरलोमन. ( 189 ) 188,0.. फूत्कारं कृ 8 U or उद्- 6 P, सीत्कारं कृ, सर्पवत् श्वस् 2 P; ‘h. off' सीत्कारेण असंतोष सूच् 10 or दृश् . 8, ING, 8. फूत्कारः, सीत्कारः, सर्पश्वास: नादः Hisr, adv. तूष्णीं भव, वाचंयम. . भव. [IrsTORY, S. इतिहास, पुरावृत्तं पुराभूतं, पुराणोपाख्यानं, उपाख्यानं, चरित्रवर्णनं. 2 वृत्तांतः, वैदतः, समाचार, वार्ता - IC, ICAL, . ऐतिहासिक ( की . ), पुरावृत्तविषयक, पौराणिक (की f. ). - ICALLY, adv. इतिहासानुसारेण -H1STORIAN, HISTORIOGRA PEER, 8 इतिहास पुरावृत्त लेखक:- रचकः, पुराणरचकः, चरित्रलेखकः, ऐतिहासिक:. HISTRIONIC,-AL, a नाटकीय, रंग-नाटय-योग्य, रंगानुरूप. Hrr, . . प्र-ह 1 P, तड़ 10; अभि-नि-आ-हन् 2 P, तद् 6 P, व्यध् 4 P. 2 (Upon ) ( दैवात् ) भा-सद् c., प्राप् 5 P, अधिगम् 1 P, लभ् 1 A ; ' arrows h. a moving mark ' इषवः सिध्यंति लक्ष्ये चले ( S. 2 ) - . . संघ 1A, समा-प्रति- हन्, अभि[सं-पत् 1 P. 8. प्रहारः, आघातः, ताडनं, घातः 2 देवघटना, संगति f., दैवं. Hrrce, v. . ग्रह 9 P, धृ 1 P, 10, आकृष् 1 P. - ग्रह - pass. 2 Hor, q. v. 8. अंतरायः, प्रत्यूहः ; See OBSTACLE. HrrEE, . घट्टः, तरस्थानं. Hrrunn, adv. अत्र, इह, इतः - MOST, 4. आसनतम, नेदिष्ठ, अत्यंतिक - WARD, adv. इतः, अत्र. - HrraERTO, adv. अद्ययावत्, आवर्तमानकालात्, अद्यावधि एतत्कालपर्यंतं. HIvE, 8. मधुकोषः, करंड, छत्रकः, चषाल: मधुकोषे निधा 3 U or निविश् ०. Hloan, . धवल, शुभ्र, सित, श्वेत, शुक्र, Soe WHITE; 'h. trast' तुषारः, अवश्यायः; See Faosr. HOARD, 3. संचयः, निषयः, निवहः, पुंज:, राशि, गणः, संघः, संग्रहः, निधिः; Soo MULTITUDY. - . ८. संधि 5 U, संग्रह 9 P, समान्ह 1 P, राशी 8 U, gaf. HoARBE, . रूक्ष, परुष, कर्कशः भन्न, सगजद. -LY, adv. रूक्षस्वरेण, स्वरभंगेन, सगइदं -NESS, 8. मंगः, भेदः, रूक्षता; स्वरभंगः- रूक्षता. HoARY, 4. सित, भवल, चैत, शुक्ल, गौर (री./.), शुभ. पालिन, एक पलित के. 1. HOL Hoax, 3. पंचनं ना, प्रतारणं-ना, उसे, कपट, विमलभः ... वच् 10, प्रत, विम-लभू 14. HOB, 8. वृषलः, ग्राम्यः, जानपदः । HOBBLE, v. i. See LIMP. HOBBY, . प्रियवस्तु-द्रभ्यं चिरकायं निर्बंधः, अभीष्ट - मनोरथः, लहरी, छंदः, अभिरुचि f. b. horse क्रीडाश्वः, क्रीडाद्रव्यं, क्रीडनक.. HQBGOBLIN, 8. भूत, पिशाचः, वेताल:, राक्षसः; Soo DEMON, DEVIL. Hocus-POCUS, 8. मंत्रतंत्र, कुहकः, इंद्रजाले. Hon, 9. लेपाधारः, सुधाभाजनं. HODGE-PODGE, 8. संकरः, सत्रिपातः, नानाजन्यसमूहः, प्रकीर्णक. HoE, . खनित्र, अवदारणः, स्संबध्नः -०. ८. खनित्रेण खन् 1 P, भूर्ध्नि भिद् 7 P, अब 10. Hoo, 3. वराहः, किरिः, ( सू ) कर ; Seo BOAR; ' village h. ' विट्चरः, ग्राम्य: ; h. herd ' शूकरपालः-पोषकः; ' h. sty' शूकरस्थानं वास: GISE, a. शूकरोपम, शूकरीय, वाराह (ही), सूकरगुणविशिष्ट. HoGo, 8. अति ताक्ष्ण-स्वादः. Hoa-WEED, शोथ, पुनर्नवा, शोथजित् /. HoIDEN, 8. पुंश्चली, बंधकी, स्वैरिणी, प्रगल्भा. Horsr, v. . उन्नम् . ( नमयति ), उन्नम् ०., उच्छ्रि c., उद्यम् 1 A, उनी 1 P, उद् धृ- 1 P, उभुल 10, उत्था C. ( उत्थापयति ). HOLD . . 1 P, 10, अव-लंब् 1 A, भा-दा 3 A, ग्रह 9 P, परामृश् 6P, हस्तेन धृ or अवलंबू. 2 स्तंभ 9P, नि-भव-रुध् 7 U, बलाद् धृ. 3 ( Possess ) भू 3 U, भा-धा 3 U; See HAVE. 4 (Contain ) भू, परिग्रह, आ-धा, समाविश् c., भू, आ-दा. 5 पा०. ( पालयति), रक्ष् 1 1, न त्यज् 1 P. 6 ( As a festival) arनुष्ठा 1P, सेव् 1 A, पा. ( पालयति), 8 U, संपद् ००, निर्व C., विधा, यथाविधि कृ, अभिनंद . 7 मन् 44, गण् 10; See CONSIDER; 'Ih them of no 20count' का कियती मात्रा तेषां मत्पुरतः, तानहं तृणाय मन्ये or तृणीकरोमि; 'h an opinion ' मर्त अवलंब or आश्रि 1 U, मन्; 'h one's tongue जिह्वां धृ or रक्ष; 'h your tongue ' वाचंयमो भव, वाचं नियच्छ, तूष्णीं जोषं- आस्स्व; h a meeting ' सभां मिल . or समा-ह्वे 1 P; 'a meeting was held' परिषद् मिलिता; h. in esteem ' बहु मनू; ' h. in contempt अवगण, अवमन, तृणीक, तृणाय मन; h. a council' सभां निमंत्र 10 A or आहे; 'ha consultation ' संमंत्र, मंत्रणां कृ; 'I h. you responsible for this act ' अस्य त्वयोन्सर दातव्यं. ०.६. स्था 1 P, स्थिरी संस्था 1 A; चिरस्थायीभू, स्थायीभू. 2 अनुबंध 9 P or pass.; सं- संजू pass. संसीभू भलं 1.4.3 विरम् 1P, निवृत् 1 A (with abl.); Page #203 -------------------------------------------------------------------------- ________________ BUL ( 190 ) आत्माने संयम् 1 A or निम, परिह 1 P, त्यज;' hold, 'hold !' विरम विरम, मा मा एवं मा तावत्. 4 अभीन6. भू, आश्रि, अव-आ-लंबू. 5 (As a rule) गम्, न व्यभिचर 1 P; this rule hs everywhere सर्वगामी - अग्यभिचारी अयं नियमः. 8. धरणं, धृति, ग्रह: हणं, अवलंब:- बर्न, हस्तेन ग्रहण-धरणं; ' letting go the h. ' मुक्त-कास्त हस्त, मुक्तग्रह. 2 कारा, कारागृहं, कारागारं बंधनस्थानं, गुप्ति f. 3 आधारः, आ अवलंब:- वनं, उपस्तंभ:, आश्रयः 4 दुर्ग, कोट:. 5 मुष्टि m.f., वारंग:. 6 आस्पदं पदं, अधिकारः, वशःt; red colour takes a firm h. on a white cloth ' रागः शुलपटे स्थायी भवति ( P. 1. 1 ); • had a h. on the mind of the people' स लोकस्य मन आददे ( R. Iv. 8 ) ; ' the advice took no h. on ( her ) mind' लेभेंतर चेतसि नोपदेश: ( R. VI. 60 ) back, नि-वृ C., वार 10, 1 P, निग्रह, विविप 1 A, विश्वर् .; See HEsrTATE. forth, दृश् ०., पुरो निधा.in, निग्रह, प्रतिसंह, नि-सं-यम्. -, विलंब 1 A, विॠप्.-on, प्रवृत् 0., न विरम्, न मुच् 6P, न त्यज्, उद्वह 1 P, निर्वाह c. out, प्रसु C., वितन् 8 U, दीर्घकृ. 2 दृश् C., उपन्यस् 4 U, उपक्षिप 6 P, उप-स्था . ( स्थापयति ); (1.) चिरं यावत्सह 1 A or युधू 4 A or प्रतिकु. - together, संबंध pass, संश्लिष 4 P, संलग् 1 P. -up, उन्नम् . ( नमयति ), उद्यन्, उच्छ्रि 1 U or o., ऊर्ध्वकृ. 2 उत्तंभू, अवष्टंभ, आ अव-लंबू, भू, धृ. -KB, 3. धारकः, धारवितृ m., ग्राहकः, धरः-आधार:-in comp. -ING, 8. धरणं, ग्रहणं, &c. - धा रिन्, घर in comp. ; oft. by हस्त in comp.; th. a sword ' कृपाणपाणि: -HOLDFAST, 8. ग्राहकः, ग्रहणी, बंधनी, कुड़प: 2 दृढ - बद्ध-मुष्टिः, अमुक्तहस्तः. HOLE, 8. त्रिवरं, बिलं, छिद्रं रथं, सुशि (षि), कुहरं, निर्व्यथनं, रोकं, वपा, सुषि श्वभ्रं गर्त:-तों, भवट: ( in the ground). 2 कंदर:--रा, गुहा, गहू, दरी, खातं ( of mountains ) 3 ( Of garments &c. or fig.)tt, fui; a rat digs a h. and a snake uses it ' एकः परिश्रमं करोति, अन्यस्तत्फलमुपभुंक्ते; ' picking h. s ( in the character &o.) of others' छिद्रान्वेषिन्, दोषैकदृश्, पुरोभागिन्, रंधानुसारिन्; 'full of b. s' अनेकरंध्र, बहुविवर. Horrow, a. रिक्त-शून्य-गर्भ, अंतः शून्य, शून्यमध्य- | उदर उदर कृति, सुषिर, पुटाकार. 8 असार, निःसत्व, निःसार, फल्गु, शून्य. 3 मोघ, निरर्थक, निष्फल. 4 असत्य, वितथ, मिथ्या, in comp. 5 ग ( गं ) भीर, मंत्र, मंद, 3. (Of trees) कोटर :-रं, क्रोडः, निष्कुह:. 2 विवरं, गुहा, बिलं, कुहरं, अवटः; See HoLE. 3 गर्भः, उदरं, अभ्यंतर, क्रोर्ड. 4 खातं, खातभूः, गर्तः त. 5. दरी, कंदर, अद्रोणी, कंदरभू:. 6 कुल्या, प्रणाली; HON 6h. of the hand पुट:, करपुट: - कोषः ; h, of the navel नाभिगर्ता, नाभ्यावर्त: 'ground full or hs ' उत्खातिनी भूमि: ( 8.1 ); ' natural h. ' देवखात; 'h of the ear' ऋषभः; 'h. s in the 'buttocks' जघनकूपको, गत ०.८. उत्खन् 1P, पुढीकृ 8 U - NESS, 8. शून्यता, असारता, असन्यता, &o. Horx, . पुण्य, पवित्र, परिपूत, साधु, शुचि, विमल; पुण्यात्मन, शुचित्रत, धार्मिक (की f. ), धर्म-पुण्यशील, धर्मात्मन, शुद्धमतिः 'h study' वेदाध्ययनं 'h. wisdom ' ब्रह्मज्ञानं; 'h. writing' श्रुतिः, वेदा:, निगमः; h. land' पुण्यभूमिः ; h place of pilgrimage' तीर्थ, क्षेत्र, पुण्यस्थानं तार्थ. -LY, adv. पुण्यं, पवित्रता, शुचिवत्. - NESS, 3. पवित्रता, पुता, शुचिता, वैमल्यं, पुण्यशीलता, धार्मिकत्वं; ' his or her h' भगवान्, भगवती - HOLIDAY, पुण्याहं, पुण्यदिनं. 2 अनध्यायः, अनध्यायदिवस:-महोत्सव : 3 उत्सव:, पर्वन् n., उद्धर्षः, उत्सव उद्धर्ष दिनं; 'h. people' यात्राजन: HOMAGE, 3. नमस्कारः, अभिवंदनं, प्रणामः, प्रगति /-, पूजा, अर्धनं, उपासना, प्रणिपातः, सेवांजलिः; सेवा, आदर:, प्रभुभक्ति f.; ' pay or do h. ' प्रणम् 1 P, वंद्र 1A, प्रणिपत् 1 P; See Bow. HoxE, 3. गृहं वासः, वासस्थानं भूमि, स्वगृहं, स्वनिज-गेहं देश :- वासः स्थानं भवनं; See HOUSE; ‘devoted to h.' गृहासक्त वित्त. -०. गृहं गृहं प्रति; • the words went h. to his heart ' तद्वचः तस्य हृदयमर्मास्पृशत् 'touching h.' मर्मस्पृश् भिद्; ' goes h. to me' मामेव लक्षीकरोति ( S. 7 ); • h.-born' गृहजात; ‘h-bound ' गृहगामिन् ; ‘h.bred ' गृहज जात, गृहय; 'h made' गृहनिर्मित, गृहोत्पन्न; 'h. sick गृहविरहात; 'h-stall, stead गृह, वासः वेश्मभूः, वास्तु m. N. LESS, . निरालय, निराश्रय, निर्गृह. - LY, . गृह्य, गृहज. 2 ग्राम्य, ग्रामीण-य, अशिष्ट, प्राकृत, असभ्य, अश्लील, असंस्कृत. -ado. ग्राम्यवत्, असभ्यतया, अशिष्टप्रकारेण. - WARD, adv. गृहाभिमुखं, अभिगृह. HOMICIDE 8. वृहत्या, मनुष्यवधः 2 ( Person ) मनुष्यघातिन् 27, नृतु m., मनुष्यघातकः. Ay नृघातिन्. HoMILY, 3. धर्मवाक्यं. HOMOGENEAL, HOMOGENEOUS, “. समानजाति - जातीय, स एक जाति, सवर्ण, एक-स-धर्मन् समानभाव, एक स-जातीय; 'h. vowels ' सवर्णा:. HOMOLOGOUS, .. तुल्य-सम- परिमाण. HOMONTH, 8. भिन्नार्थ : शब्द:; ' a collection of h.s' भिन्नार्थवर्ग:. -OUB, a. मिश्रार्थ, अनेकार्थ. HoNE, ज्ञान, शाणाश्मन् m. HONEST, . शुचि, ऋजु, सरल, अमायिन्, दक्षिण, भ Page #204 -------------------------------------------------------------------------- ________________ HÖN (191) Hos कुटिल, अजिम, शुद्धमति-भाव, शुशात्मन्, अकपट, HooR, भाकर्षगी, ग्रहणी, परणी'fish-h.'परिवानिष्कपट, निजि, निळलीक, अभ्याज, विमलात्मन्, शा-शी, मत्स्यवेधनी: h. for elephants'.अंकुशः, दंभहीन, न्याय्य, भ्याय्याचार, सचरित, न्यायवर्तिन, साधु (स)णि f. -..बडिशेन 1P or गह 9 P. वृस-शील, साधु, प्रांजल, सत्यवृत्त, सत्यशील, सत्यवादि- -RD, a. वक्र, कुटिल, कुंचित, अंकुशकार,..जिस न. 2 अवितथ, सत्य, अकृत्रिम, अकृतक; See FRANK See CROORED. also 'h. gains ' न्यायाजितं; h. statement" | Hoor, . चक्र, वलयः-यं. 2 क्रीडापक- लो. निर्व्याज वचनं. -Lx, adv. सरलं, न्यायेन, न्यायतः, हवलयैः युज् 10.2 उचैः पुष् 10. शुधितया, निष्कपट, निर्व्याज, अमायया, नियंलीक. Hoor, 8. घु(घ)कारः.2 धिक्कारः, टमासा- . -7, 8. शुचिता, आजवं, निष्कापटयं, सारल्यं, अको- सूचन, दीर्घघोषः. -v.i. घूत्काररवं 18,U, उचैः टिल्यं, दाक्षिण्यं, अमाया, अकपट, अव्याजः, शुद्धभावः, | आरट 1 P or घुष 10, दीर्घ 12P; hat'उः वैमल्ये, निळलीकता, अजिप्रता, सत्यता, अकृतकता; अवज्ञा-धिकार-सूच् 10. • h. is the best policy' भावशद्धिः एव साधिष्ठा Hop,v.i.g1A, बल्ग 10, एकपादेन नृत् 4P.-. आचारसरणिः, सारख्यं सत्तमो मार्गः. . प्रतं, बल्गितं, प्रवः, एकपादेन नृत्यं. HONEY, . मधु , क्षौदं, माक्षिकं, सारघं; . of HOPE, V... आशंस 1 A, उत्-प्रति-अप-नक्ष 1A, flowers'पुष्पासवे, पुष्परसः-सारः, कुसममधु; 'h.- | सह 10, प्रत्याकां 1P, वांछ 1P, आशा ५ or bee' मधुमक्षिका, सरघा; • h.-comb' मधुकोशः, | वह 1P; in implied questions, gen. ex. by अ. करंड: h.-moon' आनंदमास: lr-tongued' पि, कश्चित् or अपि नाम: I h. this lotus-leat मधुरभाषिन, मधुरवाच.-.. मधुरीकृ 8 U.-v.i. | breeze pleases you' अपि मुखायते ते नलिमीपत्रवातः उपलल 10; See FAWN. -ED, a. मधुमधुर, सुधास्य- (S. 3); अपि नाम रामभद्रः पुनरपीदं वनमलंकुर्यात् दिन, मधुर. (U.2), कश्चिन्मृगीणामनघा प्रसूतिः (R.v.7);I HONOR, O.. पूज् 10,अw 1P, 10, मन् c., संभू ... h. not' न खलु; न खलु तामभिक्रुद्धो गुरुः (V.3) सत्कृ8 U, पुरस्कृ, मह 1 P, 10, आन 6 A. 2 सेव "I h. the preceptor did not get angry with 1A, ( desid. (शुभ्रषते), आराध c. h. ed the her'; 'I scarcely h. ed to see you here'न invitation ' निमंत्रणमाद्रियत, सगौरवं स्वीचकार. 3 खल मे आसीदाशंसा यदा भवंतं प्रेक्षिप्य.-..भाशा, अनुग्रह 9 P,प्रसद् 1P(with loc.). -. मानः, सं- प्रत्याशा, आशंसा, आकांक्षा, अपेक्षा, प्रतीक्षा, दीक्षण मानः, पूजा, अर्थनं, अहणा, संभावना, आदरः, सकारः. स्पृहा, मनोरथः, पांछा, इच्छा, आशाबंध:2(Giving 2 सेवा, शुश्रूषा, आराधनं. 3ख्याति /, कीर्ति, यशस् h.) आश्वासने, आश्वासः; having h. stulfilled ., प्रतिष्ठा, गौरव, प्रतिपति f., उत्कर्षः, उत्कृष्ट-प्रधा- पूर्णाश; 'a vain h.' वृथाभिलाषः, मोघाशा; 1.न-पदं, उन्नति कुलीनता, भाभिजात्य, प्राधान्यं, श्रेष्ठत्वं; ing against h.' अतीव दुरापेतं. -FUL, a. भाशा'your or his h.' अत्र-तत्र-भवान् भवत्.-ABLE, a. वित, आशावत्, आशायुक्त, आशाबर, सहयालु, अपूज्य, मान्य, माननीय, पूजाह, आदरणीय. 2 सु-प्र-वि- पेक्षिन्, सप्रत्याश, आशाविष्ट. 2 ( Giving hopes) ख्यात, विश्रुत, सुप्रसिद्ध, प्रातेपत्तिमत्, महायशस. 3 आशाजनन (नी/.), आशाकारिन्. -FULLY, adv. यशस्कर-कीर्तिकर (रा.), प्रतिष्ठावह, श्लाघ्य, प्रशस्य, साशंसं, सप्रत्याश. -LESS, a. निराश, भाशातीत, भामानद, गौरवान्वित.4 कुलीन, अभिजात, महाकुल, शाहीन, हताश, त्यकाश, निरपेक्ष. -LESSEx, ade. उदारचित्त-चरित; See NOBLE. 5 शुचि, न्याय्याचार, नैराश्यात, सनैराश्यं. सच्चरित, साधवृत्त, पुण्यात्मन्, शुचिबतSee HONEST. HORAL, HORARY, a. मौर्तिक (कीf.). -ARY, a. मानद, कीर्तिकर, यशस्कर, प्रशस्य. 2 अ- HORDE, . महान् गणः, बृहत्संघः, महोषः, स्तोमः लाभकर, मानमात्रदायिन. -HONORABLY, adv. See MULTITUDE. समान, सगौरव, श्लाघ्यप्रकारेण, प्रशंसापूर्व, सुयशसा, HORIZON, 8. क्षितिज, दिङमंडल, दिकचक्र, अंबरांतः, प्रतिष्ठापूर्व. २ शचिवत, धार्मिकतया, जुतया सरल- चक्र, मंडलं; ' the eastern h.' प्राची-ऐंद्री-दिक, प्रा. तया, न्यायतः. चीमलं.-HORIZONTAL, a. सम, दिगंतसम, अनुभHOOD, B.फणा-णः, फटा, स्फोटा; 'expands the b.' स्थ; 'h. plane' समभूभागः, समा भूमिः-tx, adv. फणां कुरुते (8.6); 'expanded h.' भोगः. 3 सम, अनुप्रस्थं. फणाकृति शिरस्क.-... शिरमाणेन पिधा 3 Uor HORN, 8. शृंगं, विषाण:-णं, कूणिका; 'h. of a butप्रावृ 5U. talo' गवलं.2 काहल:-सा, शंखः. 3चंद्रा, चंद्रHOODWINK,.. (नयने) पमेण पिधा 30 or शिखा.-ED, a. गिम्, विषाणिन्, रंगयुक-विशिट. आच्छ 10 or भाव 6U. शृंगाकार, एंगाकति.-,a. शांर्ग (hf.).2 कठिन See HARD. Uoor, .. खरः, शफः-, क्षरः, विखः, निघृष्यः. -in.rat . काळ्यक्त. |HORNET, बरदा, पहाडात . Page #205 -------------------------------------------------------------------------- ________________ HOR HOROLOGUE, 3. घटी, कालमापनयंत्र. HOROSCOPE, . जन्मपत्रिका, जन्मपत्रं, जम्मयोगपत्र. HORROR . बास: संत्रासः, साध्वसं भयकंप:, भयसंह... . 2. बीभत्सता, रौद्रता, घोरता, भैरवं भयानकं, भीष्मं, भीषणं. - HOBBIFIC, a. भीषण, उम्र, भयानक, भयावह. HORRID, HORRIBLE, . घोर, दारुण, भीम, भयानक, उग्र, भीषण कराल, विकट; Seo FEARFUL. -LY, adv. घोरं दारुण, रौद्रं, उग्रतया; बीभत्सतया. - HORRIFY, . . Frighten, q. v. -ED, C. साध्वसोपहत, भीत, संत्रस्त, भयसंहृष्ट. HORRIPILATE, . . पुलकयति-कंटकयति रोमांचयति (D.), रोमाणि उन्नम् O. OF उद्-हृष् C. ED, पुलकित, कंटंकित, सपुलक, रोमांचित. -ION, 8. - लकः, रोमांचः, रोमहर्ष:-र्षणं, रोमोनमः - व्रतत्वं, पुलकोनेदः, उद्धर्षण. HOU अतिथिपूजक, आतिथ्यकारिन्. - HosPITABLY, adv. सादरं, सप्रश्रयं, सबहुमानं आतिथेयसत्कारेण, सत्कारभातिथ्य-पूर्व; to receive h. ' सत्कृ 8 U, पूज् 10, संभू ०. (192) HosPITAL, 3. आतुरशाला, रुग्णागार, आरोग्यचिकित्सा - शाला, रुजोपायशाला. HosPITALITY, 8. आतिथ्यं, आतिथ्यकर्मन् n., अतिथिसत्कार:- पूजा सेवा - क्रिया; सत्कारः, सत्क्रिया, सत्कृति f., उपचारः, पूजा, सेवन. Hosr, 8. गणः, संघः समूहः, भोघः, निवहः; See MULTITUDE. 2 चमूः, सेना, अनीक, वरूथिनी. 3 गृहिन् m., भोजनदायिन् m., निमंत्रणकृत्, निमंत्रकः, आतिथ्यकृत्. AGE, 3. विश्वासस्थानं, शरीरबंधकः; ' retaining 4 hares ashs' चतुरः शशकान् विश्वासस्थाने धृत्वा (P. 1. 8). E88, 8. गृहिणी, भोजनदात्री, आतिथ्यकारिणी. " Honer, 8. अभः, तुरगः, तुरंग:-गमः, हयः, सप्तिः, वाजिन् m., वाहः, अर्वन् m., घोटक, वीति:; गंधर्व, सैंववः; ‘ a well-bred h.' आजानेयः, कुलीनः, भूमिरक्षक:, सिंधुवार:; ' a well-trained h.' साधुवाही, विनीतः; ' a white h. ' कर्क:; ' a bay h. ' उकनाहः, कियाह : ; ' & fleet h. ' जवन:, जवाधिकः; a packh. ' पृष्ठ्यः, स्थौरा, स्थोरी; ' & h. for a sacrifice ' ययुः, अश्वमेधीयः; ' a chariot h. ' रथ्य: ; 'h.’s pace' गतिः, धारा; (namely) आस्कंदितं ' full gallop '; धो ( धौ )रितर्क, धोरितं ' trot or ambling '; रेचितं ' cantering '; बल्गितं ' vaulting '; श्रुतं • bounding or capering '; ' his nose ' घोणा, प्रोथ:-र्थः ' tail hair ' बालधिः, बालहस्तः ; ' his tail' पुच्छ:-छं, लुमं, लांगूलं; 'a number of h's आi, अवीयं; 'relating to a h. ' अश्वीय, आश्विक ( की f. ); h. soldiers' आश्वं, आश्विक, अश्वाहिंगणः ; h-back ' अश्वर; ' go on h. back अश्वेन गम् or चर् 1 P; ' going on h. back ' तुरं गयाथिन्, सादिन; h.bean ' मुद्र:, माष:, शिवा; 'h. breaking ' अश्वशिक्षा-दमनं विनयः; 'h-breaker ' अश्वविनेता - शिक्षक:; h. dealer' अश्वव्यापारी, हयज्ञः; ' h. driving ' अश्वसारथ्यं रथवाहनकौशलं; h. laugh' अट्टहासः, अतिहासः, अतिहसितं, आच्छुरितं; • h. - man ' अश्वारोह:, तुरंगस्थः, सादिन् m., तुरगी, हयारूढः, अश्वारूढः; ‘h. -manship ' अश्वारोहणकी - "झलं-विद्या, अश्वविद्या, अश्वहृदयं; 'h, shoe ' अश्वपा. दर्ज;' h-trappings' आदानं, अश्वपरिष्टोमः, अवास्तरनं 'h-whip' कशा, अवताडनी, प्रतिष्कषः-शः, - चर्मदंड: (..) काया तह 10 or -ह 1 P. HORTICULTURE, १. उद्यानविद्या, उद्यानपालनं. -IST, 8. उद्यानविद्याशः... " HovGE, 8. जंघास्थिशिरा. HOSE, . औ पादणाणं. - HosER, . और्णपादन- HOUND, 8. विश्वकडु, मृगवंशकः, भाखेटिकः, मृग विक्रयिन् १३. याकुक्कुरः. HosrEL, HosrELRY, 8. पथिकाश्रमः, उत्तरण -गृह शाला. HOSTILE, a. विपक्ष, विरुद्ध, वैरिन् प्रत्यर्थिन्, प्रतिकूल, विपरीत, विद्वेषिन्, अहित, प्रतिरोधिन्; ah. invasion' शत्रुविग्रह:, शत्रुयानं ' to be h.' विरुध् 7 U, द्विष् 2 U; पर्यव-स्था 1 A, प्रतिकूलयति वैरायते (D.), विपक्षी - प्रत्यर्थी-भू. -LY, adv. शत्रुवत्, विपक्षवत्. -ITY, 3. विपक्षता, वैरं शत्रुता, वैरभाव:, विरोधः, प्रतिद्वंद्र, विद्वेषः ; 'in a state of constant h. ' सदाबद्धवैर .; ' natural h. स्वभाव-जाति-वैरं, शाश्वतिकः विरोध : 2 विग्रहः, युद्धं, संग्रामः, युद्धभावः HOSTLER, 3. अश्वपालक:. Hor, . उष्ण, आतपाक्रांत, आतपवत्, तत, सं-उत्-तप्त, सोष्ण, प्रखर, उग्र, तिग्म, खंड, खर, तीव्र, तीक्ष्ण. 2 ग्रीष्म, मैदाघ्र ( घी f. ), धर्म in comp. 3 शीघ्रसुलभ-कोपिन्, क्रोधिन्, संरंभिन. 4 साहसिन्, तीक्ष्णकर्मन्; 'h. weather or season ' ग्रीष्मः, निदाघः, धर्म-ग्रीष्म-उष्ण-काल:; ' to make h. ' तप् ; to bo h. ' सप् 1 P, 44, उष्णीभू; h. bed ' उष्णस्थलं, (fig.) क्षेत्र ; h-blooded or -headed ' चंडप्रकृति-शील, संरभिन्, शीघ्रकोपिन्, उतप्त, उचंड, तीक्ष्णकर्मन, साहसिक, साहसिन्. - xx, adv. तीक्ष्णं, तीर्थ, उखंडं, उम्र, उष्णं; सोतापं व्यर्थ, सोत्साहं, सोत्कटं. - NESS, 8. उष्णता, ताप, प्रखरता, उग्रता, चंडता, तिग्मता, औष्म्यं निदाघः, धर्मता. 2 उत्तापः, तीक्ष्णता, संरंभः, म्यग्रता; 'h. of temper ' शीघ्रकोपिन्वं, चंडता. HOTEL, 8. पतिकाश्रमः, भोजनगृहं. HOTSPUR, 8. संरंमिन् m., साहसिकः. Page #206 -------------------------------------------------------------------------- ________________ How (198) नाडिकाविच्छेदपटर: 2. (H.8) काला, 'atall | प्रकारेण (with adj.) by भपि, or by नाम with 'सदा, सर्वदा; in an evil b.' अशी लग्ने imp. of verb h. industrious sman may महते; an h. and a halt' अर्धयाम:.-.x, a. ___be'दीर्घव्यवसायोपि मरः, करोतु नाम व्यवसायं नः प्रतिघटिकं adv. (H.2).-conj. ( Howbeit)किंतु भपिका HOURI, .. दिव्यांगना, स्वर्गकन्या, दिग्ययोषित. परंतु, तथापि, पुनः HOUSE, . गृह, गेह, अ(आ गार, सदनं, वेश्मन- HowL, ... आकंद 1P,कम् 1Pः रस-द समन् , निकेतनं, मंदिरं, वासः, आ-नि-वासः, भवन, 1P, ग1P, दीर्घ वि-52P,1P. - आयतन, नि-आ-लयः, ओकस्-धामन् 1., वसति, -ING, S. उत्क्रोशः-शनं, आदम, दीर्घरुत, भारटन,. निवासस्थान, आवसथः, उदयसितं, निकाय्यः, निशांत, र(रा)वः, दीर्घरवः, गर्जन, रसित hot dogs' व(प)स्त्य; ' body ot a h.' गीगार, वासगृहं. भषण, बुक्कन, रायणं. 2 कुलं, अन्वयः, वंशः. 3 गृहजन:, कुटुंब, परिवारः; HUB, B. नाभिf.2 सहः.3 लक्ष्य, शरव्यं. 'h.-breaker' कुडचच्छेदिन् m., भिति-संधि-चौरः, HOBBUB, S. कोलाहलः, कतकलः, तुमुल, वमलरक:कपाटमः, गृहभेदक: h. dog' गृहकुकुरः; h.. नादः, संकीर्णनादः. door' गृहबार; h.-hold' परिवारः, कुटुंब-बक, HUCKLE BONE, S. श्रोग्यस्थि. परिजनः, गृहपरिजन:-परिवार:: (.) गृध, ex. by गृह HUCKSTER, इ. क्षपण्यविक्रयिन-विक्रेतm. -0.. in comp.;' h.-hold duties' गृहकार्याणि, गृहा- क्षपण्यानि वि-क्री 9A. चारा: h.-hold gods' कुलदेवताः ; "h.-holder' HUDDLE, V... पिंडी 8U, सं-16P,समि 10, गृहिन् m., गृहस्थः, गृहपतिः, गृहमेधी, कुटुंबी, गेही संकुलीक, संपिउयति (D.). 2 संभु . सचम 'h.-hold stuff' गृहोपस्कारः, गृहसामग्री; h.- वि-धा 3 Uor कृ.-... संकुलीभू 1P, संमिश्री-संकkeeper ' गृहस्वामिन् m., गृही, गृहाधिकारी, कुटुंबीरी -भ, संकृ pass., पिंडीभू. -8. संकुल, संकरः, संक्षेभिः, 'a female h..keeper' गृहिणी, कुटुविनी; h.- | संकीर्णता. keeping' गृहव्यापार:-कार्य-कर्म; h.-maid ' HUE, S. रागः, रंगः, वर्ण:, छाया, छवि.2 भाकोशः दासी, गृहदासी-मार्जनी; —h-room' वासस्थान, 'h. and ery' कलकल:, कोलाहलः, जमरवः, संडूति वेश्म; h.-warming' गृहप्रवेश; h.-wite' | HUFF, V... विस्तु ., वि., वृध. सदर्प निर्भन्में गृहिणी, गेहिनी, गृहकार्यकुशला-दक्षा, गृहमेधिनी | or तर्ज 10 A.-v.i.वि 1P, स्फाय 1A, वृथ् 'h..witery' गृहकार्यकुशलता-नैपुण्यं, गृहकर्मानुष्ठान, 1 A. 2 4 4 P, विकत्यु 1 A, प्रगल्भ 1 A.-. परिमितव्ययः. -LESS, a. गृहहीन-शून्य, निरालय, अ- कोपः, रोषः, संरंभ: See ANGER. 2 दर्पः, औरत्यं, शरण, निराश्रय, निर्ग्रह. निर्भर्त्सनं. 3 उद्वतः, दध्मातः, दानिकः, विकत्यनः. HOUSING, ..परिस्तो(टो)मः, सज्जा, कल्पना, कुथः, - ER, B. दांभिकः, धूरंमन्यः, विकथन:. -I8E, . आस्तरः, प्रसाधनं. Angry, Arrogant, q. v. . HoVEL, 8. उटजः-जं, कुटीरः, कुटी, पर्णशाला, HvG, v.t. आलिंग 1P, भा-स-श्लिष् 4 P, परिष्वज् तृणकुटी. 1A,बाहुभ्यां पीड़ 10; See CLASP. -..भाषः, HOVER, O..परितः विमए 1'P or डी 1A, आ- परिष्वंगः, भालिंगन, उपगूहनं. काशे व्यावृत् 1 Aor विस or विचल् 1 P, परिभ्रम् | HUGE, a. महत, बृहत, स्थूल, विशाल, विपुत, गुरु, 1,4P; h. about 'मंडलेचर 1P, (दीपस्योपरि बृहत्परिमाण, अतिमहत्-बहल. 2(In body) स्थूलमंडले चरति Mr.3); मंडलाकारण भ्रम. 2(ig.)| काय-दह, बच्छरार, महाकाय, विपुलांग (गा.). विशंक1A, विरूप 1 A, विचर c. -ING, B. परि- -Lx, adv. अतिमहत, अत्यंत, अतिमात्र. -NESS, .. भ्रमणं. मंडलावृत्ति .. अतिवृहस्व, स्थूलता, विशालता. How, adv. कथं, केन प्रकारेण-रूपेण. 2 कियत् । HULK, 8. जीर्णनौका. (in how long. how far'); h. much' HULL, . (पोतस्य ) स्थूलभागः.3 पुट:-ट, कोश:1940; . h. many's (pl.); h. long' पः, त्व , आवेष्टनं, तुषः (ot grain).'' . कियाचिरं, कियत काल: h. many kinds'कति- Hor,..गुंड 1P,वि-52P,8U, अस्पष्ट विधा: h many times'कतिकृत्व: h. now'' निस्वन् 1 P or धन 1P. 8.,MING, गुंभनं, ननु, ननु भोः; h..tar' कियार, कियदवधि h. गंजित, कलरवः-स्वरः, वि-इन-रायः, अंकार, हुंकारः much more-less' किमुत, किं पुन:, किम; 'h. | हंकृत, अस्पष्ट पानि:-निस्वनः-नादः, कलकल:.. olse' अथ कि with adj.ex. by मही; 'h. pleas- | HUMAN. a. मानुष (पी.), पौरुषेय (बी ),म. ing' अहो मधुर अहो पाप, &o.. नुष्यजातीय, मानवीय-न; gen. er. by मनुष्य मर HowDAH, . परंरक: in comp.; "in h. ecoents' W utHowayaR HOROayan, adv. यथातथा, येनकेन | tored h. accenta' मानुषी गिरमदीरयावास Page #207 -------------------------------------------------------------------------- ________________ HUN (104) HUR - - सानुकंपं. natumo'' मानुष्यक, पुरुषत्वं, नरस्वभाव: h. torm', आनंदवृत्तिः.2 छदः, छंदस् 1., मनोलौल्य, इरिचापल्यं, मानुषी तनुः, नररूप: 'ah. brute' नरपः '. लारी, चिनतरंगः, चापलं. दः, सेमः, आद्रता; स्नेkind ' मनुष्य-न-जाति f., मनुष्यवर्ग:. -IZE,.. ह. जलावसेक.4रसः, जलं, धातुः (ot the body); बि-नी 1P,शिष्टाचार-सभ्यरीति शिभू.or शास् 2 P.. 'disorder of the three b.s' दोषत्रयं, त्रिदोषं. -Ex, adv. मरवत, मानुषप्रकारेण. -HUMANE, A पैदग्ध्य, रसिकता, रसः, सारस्य, वैचित्र्यं.-...(a बयालु, कृपाल, सदय, परहितकाम, परोपकारशील, अनु- person) चित्तवृति अनुवृत् 1 A,(अहं तावत्स्वामिनकंपिन्, करुणा-दया-शील, दयावत्, करुणा, दयाई, चित्तवृत्तिमनुवतिष्ये 8.2), छंदेम or छंदः(ई)अनुपरहितैषिन्, भापत्र-दीन-अनुकंपिन्, See KIND. वृत्, भावं अनुरुध 4 A or अनुप-विश् 8 P; ( in-IrY, 8. दया, करुणा, रुपा, दयालुता, आपत्रानुकंपा, clinations ) अनुवृत, अनुरुष, अनुप्र-विश्.2 अनुरंज् दीनवात्सल्य, दयाशीलता, परहितेच्छा. 2 मानुष्य-व्यकं, ., संतुष् ८., आराध ., प्र-सद् c., भम् 1U, उपलल् मनुष्यता, मानुषता, मानवत्वं.3 मनुष्याः , मनध्यवर्ग:- 10, उपच्छेद 10. -ING, S. अनुवर्तन, अनुरोधः, दोजातिः. -Lx, adv. सदर्य, सकरुणं, परहितेच्छया, । नुवृत्तिः, भावानुप्रवेशः. -IST, . वैहासिकः, हासकरः, विदूषकः, भंडः, परिहासशील:, नर्मसचिवः. 2 रसशः. HUMBLE, . नीच, अपकृष्ट, अधम.2 क्षुद्र, अल्पमति. -OUS, . हासकर (री.), परिहासवत्, विनोदिन, 3(In good sense) नम, विनीत, निरभिमान, वि- सरस, रसवत्, रसिक, हास्य, परिहासशील; विनोदनशीनत, सविनय, निरहंकार, अनुदत, दर्प-गर्व-अभिमान- ल; oft. by परिहास or नर्म in comp.; 'a h. हीन-रहित, नमचेतस्, विनयन्, विनयशील-वृत्ति.4 speech' परिहासः, परिहासजल्पितं, नालापः, नर्मनिःस्व, दरिद, दीन, दुर्गत, निर्धन, आपत्र; 'in h. भाषितं. -OUSLY, adv. सरसं, विनोदार्थ, परिहासपूर्व. days' आपत्समये, दरिद्रावस्थायां, आपदि; 'the -SOME, . पक्रभाव-शील, दुःशीर, दुष्पकृति. 2 triends of h. days' आपत्कालीनमित्राणि 'to चलचिन, लोलमति, चलप्रकृति-भाव; See FrORLE. eat h. pie' मानं पृष्ठे 8 U.-vt. अव-नम् 0.| HUMP, s. ककुद् /- ककुदः-द (ig. also), अंस(गमयति), प्रहयति (D.), (सपदि विनयः प्रहयति कटः (of bulls); गडुः, स्थगुः; ' having a h.' मां 0.6); अमि-परा-भू 1P, दर्प-गव-भंज 7P ककमत्, ककुनिन्, 'h.-backed' कुन्ज, गडुल-, or TIP, नि-अव-पत् ., अप-कृष् 1 P, नमीका कुजक, वक्रपृष्ठ, म्युज. - thus completely h. ing the kings' इति राज्ञां HUNCE, 8. गडु:.2 पिंड:.-vt. अरनिना तड 10 शिरसि वामपादमाधाय (R. VII. 70); 'h.-bee' or 96 1 P; h.-backed' Hump-backed, 9. v. भ्रमर See BEE. WED, a. अभिभूत, भन्मदर्प, आन- HUNDRED, a. 'शतं; शतसंस्थक; 'by h.s' शतशः गर्व-धि, हतगर्व आनत, नमीकृत, पातित, अपकृष्ट. 'in h. ways' तथा; h..told' शतगुण a. -ING, दर्प-मान-भंगः, अभिभवः. -NESS, .नी ___the life ot man extends to h. years' शतापता, भपकृष्टता, क्षुद्रता. 2 विनयः, नम्रता, अनहका- युर्वे पुरुष:.-8. शतं. -TE, 8. शततम (मी.). र:, अनभिमानः, अगर्वः, निरभिमानता, नमशीलता. HUNGER, . क्षुधा, मध, बुभुक्षा, जिघत्सा, अश-HUMBLY, adv. नीचेः, क्षुद्रतया, कृपणं. 2 सविनयं, नाया, अशनायित; h.-starved 'भुक्षाम, क्षुधावसत्र. नमतया, न, निरभिमानं, गर्व विना, अनुद्धत, नमचेतसा. ___-v.i.भु 4 P(with dat.), भज् desid. (बुभुHOMBUG, B... प्रत ०., वंच 107 See OHEAT. -.. क्षति-ते).2 Long, g.v.-HUNGRY, 4. अधित, प्रसारणं-णा, वंचना, कपट:-टं, छलं. क्षुधात, सुधादित, क्षुत्पीडित, क्षुधातुर, जिघत्सु, बुभुक्ष, HOMDRUM, a. विरस, बड, मंद, फल्गु. -४. मूढः, । क्षुधाम्याकुल, भक्षित, अत्रार्थिन्, अशनायित; 'h. and स्थूलधीः thirsty'क्षुत्पिपासित. 2 अवसत्र, क्षीण, क्षाम, कृम. HOMEBUS, S प्रगंड: HUNKS, 8. See MISER. . • H D, a. भाई, लिन, उत्र, सरस, तिमित. -ITY, HUNT, . मृग 10 A,मृगयां 8U, (मृगयायां) अनुभाईता, वेदः, तेमः, सरसता. धाव 1 P, अनुम् 1 P, अनुवृत् 1 A, अनुबंध 9 P.2 HALUTE.. गर्व 1Por मंज7P, अभिभू भन्विष् 4 P, निरूप 10. -S.,-ING, मृगया, आ1P, अपका IPS HUMBLE. -ING, a. दर्प- खेट, मृगव्य, आच्छोदन, पापाई / मनमरण, अन्धेमान-हर.-TON, गर्व-दर्प-भंगः, अवमानना, मान- षणं, मार्गणं, भमुभावन लाभेच्छा, लिप्सा h.-dress' मंगः-हानि., भमिभवः, अपकर्षः दम नियमनं. मृगयावेषः"h-dog' विश्वकाः , मृगयाकुकरः. -RR, HALITY,.विनयः, शालीनता, अगः, भवः, न- HUNTSMAN, S. म्याधः, लन्धकः, मृगयुः, आखेटकः, . बता, अनभिमानः, अनहंकार:, अनौत्यं. मृगवधाजीवः जीवातकः, शाकुनिकः (of birds); वागुHUMOUR, भावः, वृमि, मनोवृत्तिः, स्वभावः, शी- रिकः, जालिकः (with nets). ..., प्रकृति 'good h.' सदावः, सुशीलता, HURDLE, .काष्ठावरण. ' Page #208 -------------------------------------------------------------------------- ________________ EUR . (196) प्रामु 40, इर०. प्रे०., प्रह1P: 'h.down' मौनीभू.-..शम् . (समयति), निभृतं समा-या नि-भव-पत् 0., भव- ०., मधःक्षिप.-.क्षेपःपणं, 3 U; Sec CONCEAL also. पासन. तमुले, कोलाहल:. -ING, .. क्षेपणं; h.| HUSE, . तुषः, त्वच्/, कोशः, पुट-ट, भाषेष्टन. 2 of stones ' शिलावर्ष:-मासार:. वर्ष-सं, कडेगरः, -... निस्नुषयति-निस्वचयति HUREY-BUBEY, . तुमुलं, कोलाहलः, तुमलरवः. (D.), वर्ष 1P, निस्तुपीक 8U. -RD, a. निकलकल:. : स्तष, त्वग्रहीन.2 सतुष, त्वग्युक.-7,a. सतुष, तुषHURRAR, interj. जय-हर्ष-निस्वनः-शब्दः-नादः. पत्.2 रूक्ष, कर्कश; 'in h. tones' भस्वरेण, HURRIOANE, . प्रकंपनः, महावातः, अतिवातः, प्रभ बाष्पवृनिकलुषं. अनः, पात्या, प्रचंडवातः,बेगानिलः, बाताली, वात्यावेगः, HUSSAR, 8. Ses CAVALIER. चक्रवातः, जवानिलः, अशावातः (with showers). HUSSY, बंधकी, पापा, दुष्टा मी. HURRY, ...वर 1A,शी गम् 1 P, ससंधी गम्. HUSTLE, v. t. Drive away, q. v. 2 & 1 A, -... त्वर .(त्वरयति).2 सत्वरं भारु 1Por प्रणु संक्षुभू . 8P, or प्रेर. शी सं-नि:-पद् aor वि-धा 3Uor | HOT,s. उटजः-जं, पर्णशाला, कुटीरः, तृणकुटी, कायमान. साथ 5 P.-. त्वरा, संभ्रमः, रभस् ., रभस: व्यग्रता, HUTCH, 8. कुशू(सू)लः, धाग्यकोष्ठ :. वेगः, आकुलत्वं, आ-सं-वेगः, त्वरितगति:'why are HUZZA, S. जयध्वनिः, हर्षनादः-स्वनः. you in such ah.' किमसि संभ्रांतेव (U.3); in HYBRID, a. संकीर्णजाति, संकीर्ण, संकरजात, मिश्रज. ah.' संभ्रांत, व्याकुल, व्यग्र.-ED, A. त्वरित, शीप्र; HYDRA, S. जलव्याल. 'ah speech' निरस्त बचः, त्वरितीदित. -EDLY, HYDRAULICS, . चलज्जलविज्ञानं. adv. शीघ्र, त्वरितं, सत्वरं, ससंभ्रम, सरभसं, न्यग्रं. HYDROCELE, S. कोष-मुष्क-वृद्धि, फल-कोष-शोफ:. HURT, ... क्षि5P, तद् 6P, हिंम् 7P, अर्द 1P HYDROCEPHALUS, S. मस्तिष्कशोथः, शिरोमहः. or c., बाध् 1A, व्यथ् . (व्यथयति), दुह 4 P, HYDROGRAPHY, S. समुद्रवेलादिविवरण. क्षण् 8P, पीड 10, अपक 8 U, विप्र-कृ, दु5 P; HYDROMEL, S. जलसंबष्टं मधु. •does not h. one's reputation' यशःन क्षिणो HYDROPATHY, S. जलोपचारः, जलप्रयोगचिकित्सा. ति (R. II. 40).-8.क्षत, हिंसा, अपकारः, अपकृ IIYDROPHOBIA, S. जलसंत्रासः भलौनिभवः, आलं. तिf., बाधा, पीडा, व्यथा.2 अपायः, क्षयः, हानि f., HYDROPSY, See DROPSY. नाशः. -FUL, a. पीडीकर (रीf), अपायावह, हिं. HYEMAL, . हेमंत (ती), शीतकालीन. सात्मक, बाधक, अपकारिन्, अहित-हानि-अति-कर.2 HYENA, . सरभुः-क्षः, तभुः. हिल, घातक, शरारु. -PULLY, adv. हिंसापूर्व, साप HYGROMETER, 8. केदमापक:. कारं.-LESS, a. अक्षत. 2 अहिल, अनपकारिन्, अनु HYMENEAL, a. विवाहीय, वैवाहिक-उवाहिक (की/.). पद्रविन्. HYMN, S. स्तोत्र, सून, गेय, गान, गीत, स्तुतिगीत '. HURTLE, V.i. संघद्द 1A, अभिसं-पत् 1P.2 सरभ chanter of h. s' उबातृ m., सुम्नयु:. -... गै सं निष्क्रम् 10,4 P or निर्गम् 1 P.3 Eeho, q.v.] 1P, वर्ण 10, गानद्वारेण स्तु 20 or प्रशंस् 1 P; HUSBAND, . पतिः, भर्ता, उपयंता, परिणेता, परिग्र 'h. praises ' उपवीणयति (D.). हीता, विवोढा, कांतः, दयितः, धवः, नाथः, स्वामी; HYP, 8. See DEJECTION. इष्टः, प्रियतमः, प्रागेश:, हृदयंशः, (poetical words); HYPERBOLE, S. अतिशयोक्ति, अत्युकिः, वागुपचय: h. and wife' (ज)पसी, जायापती, भार्यापती सत्यातिक्रमः. -IC,-ICAL, a. अत्युक्तिपूर्व, सत्यातिः h's brother' देवरः, देवा, देवल: 'a second कामिन्. -IZE, V. 1. अत्युक्या वर्ण 10 or कथ 10. h.'Pry:; 'h's sister' tat; h.'s brother's HYPERBORBAN, a. उत्तर, उदय, उदीचीन, उसरीय wife' यातsister's h.' ज्याला, श्यालकः, आवृत्तः, HYPERCRITIC, S. एकांततः गुणदोषनिरूपकः or for • भगिनीपतिः.-....परिमितं व्यय 10 (म्यययति), न वेषिन् m., दोकनm. . विक्षिप् 6P, परिमितव्ययं 80.21P,6U. HYPOCHONDRLA, .. पिनोमादः, वायुकोप:. विषा -LEB8, a. विधवा, अनाथा, पतिहीना, गतभर्तका, नि- दः, उद्वेगः, अवसाद: -CAL, a. पिलोमादिन, विषण्ण था.-RY, कृषि कृषिकर्मम् ।.,कर्षण, कृषिविद्या, HYPOCRITE, S. दांभिकः, देभिन् m., कपटी, कापटि वश्यवृत्ति,हलभति/.2परिमितव्ययः, गाकर्मनिर्वा- का, काकवृत्तिः, उप-कपट-येशी;areligious h. हविया. -HUSBANDMAN, . कृष(पिकः, कर्षकः . धर्मध्वजी, लिंगवृत्तिः, बकवृत्ति:-प्रतः, भार्यरूपनलिन कृषीवल:, क्षेत्रिका, हालिक: Ses FARMER. छपतापसः, बडालवतः. -ICAL, a. दीभन, कपटिर वैश्यः, विश् m., अरुजः, अरव्यः, अर्यः, भूमिसम् m. छापिक-कापटिक-दांभिक (की f.), छप-कपट-i HUSE, interj. तूष्णीं भव, शांत, वाचयम-. भव, नि:- comp.; 'ah. sage' आतापसः, कपटाती, मुनि सम्दो भव. -..म् 4 P, 4-उप-म, तूष्णीभ, वेषधारी. -ICALLY, adv. सदंभ, सकपट, सध्या Page #209 -------------------------------------------------------------------------- ________________ हॉमिकवत, छाना.-HYPOORIBY, भी, दाभि- भमि-शा 9U,जस्यत्वेन पारीदिP.-..समी. कता, कपटधर्म, धर्मोपधा, बकात, धर्मध्वजमात्र, लिं- भू. -IGATION, .. समीकरण, एकरूपता, बायुज्य, । मपिf, हवृत्तिः, छाधिकता, कापत्य, सम्याजता, भभिज्ञान, विभावन; "i. with Brahman'प्रसाआर्यरूपता. युज्य, प्रमभूयं.-IDENTITY, . ऐक्य, साम्य, संवादः, HYPOTEN UBE, कर्णः, भूति/. निर्विशर्षः, अभेदः, अनन्यता, तादात्म्य, सारूप्यं सरूपHYPOTHBCATE, V... भाधि गृहे गुप् 1P;'sb-| ता, भात्मता, सायुज्य '1. ot thoughts' चित्तैक्य, ed article ' गोप्याधिः. एकचित्तता; "i. of class' सावण्ये, सजातिवं; "i. HYPOTHESIS, 8. उपन्यासः, प्रतिज्ञा, संकेतः, समयः. of hand'वर्णसंवादः. -HYPOTHETIC,-AL, 4. उपन्यस्त, सांकेतिक IDIOM, S.वाक्पति-रीति, वाग्व्यवहारः, वासंप्रदा(की.), सोपन्यास, कल्पित.-ALLY, adv. सोषम्या- यः, विशिष्टस्वरूपं. -ATIC, a. Ex. by (.). से, ससंकेतं, ससमय, प्रतिज्ञाक्रमेण. IDIOSINCRABY, देहस्वभावः, जातिस्वभाव.. HISTRICS, (Hysteria). वातोन्मादः; हर्षमा , IDror, . जडः, मूर्खः, अनात्मज्ञः, मूडः, वैधयः, हर्षमोह मोहः, मूर्छा. -HYSTERIC,-AL, a हर्षमू- बालिशः, अज्ञः, निईद्धि:. -IC, a. जड, मूढ, मूर्ख, छाल, मूर्छावत, मोहोपहत, मूढ, मुग्ध. हनज्ञान, बुद्धिविकल. -IDrocy, . मूढता, मूर्खता, जाडचं, अक्षता, बालिशता; See FooL,-ISH, ForLy. IDLE, a. अलस, कर्मविमुख-कार्यपराक्मुख (खी/.), I. कर्मद्वेषिन्, आलस्यशील, अनद्योगशील. 2 अन्यारत, निरुयोग, निर्व्यवसाय, कर्म-कार्य-शून्य रहित, निाI, pron. art; oft. ex. by apt 79: (referring पार, निरुपम, निश्चेष्ट; उदासीन, निरुत्साह. 3निरर्थक, to persons of any number or gender). निष्प्रयोजन, व्यर्थ, मोघ; it were ito talk of ION, . तुषार-हिम-संघातः, हिमसंहति /., संहत-घनीक- friend or toe in Govinda ' गोविंदविषये मित्रामित्रतजलं, हिम; See SNow also; 'i.-berg ' हिमपर्व- कल्पन व्याघातः, व्याहतं एव; 'to be i.' उदास तः-राशिः, हिमसंघातः, तुषारराशिः. -... हिमीक 2A; i. talk' वृथालापः, वृथाकथा. -0... 8U, हिमेन शीतीक. -ICY, 'i.-cold', a. हिम, . (time) उदास, कालं मुधा क्षे. (क्षपयति) or नी हिम्य, हेम (मी.), तुषारवत् 2 हिमशिशिर-शीतल; 1Por अतिवह ., कालंह 1 P or क्षिप् 6P, कालजड, शीत, शिशिर.3 निरुत्साह, निःस्नेह, वीतराग. क्षेपं कृ8 U, अलस-निर्व्यापार-a. भू. -ER,. निर्व्या-ICICLE, 8. हिमकणः-बिंदु:. पारः, कालक्षेपकः, कार्यपुटः, मुखनिरीक्षकः. -NESS, S. TOENEUMON, S. नकुलः, बभ्रुः, अंगूषः. आलस्यं, कार्यद्वेषः, कार्यविमुखता, उदासीनता. 2 अनुICEOR, S. पूयरत. योगः, अव्यापारः, कार्यशून्यता, कालक्षेप:-पण.-IDLY, TOONOCLASM, 8. प्रतिमाभंगः. cudv. आलस्यन, अलसवत्.2 नियोग, निागरं. ICONOGRAPHY, 8. प्रतिमालिखनं. 3 निरर्थक, व्यर्थ, वृथा, मुधा. ICONOLOGY, . प्रतिमाविद्या. IDOL, S. (देव-) प्रतिमा-मानं, मूर्ति, दैवनं, देवता, IDEA, B. मति, बुद्धि/2 मतं, अभिप्रायः, आशयः, देवताविग्रहः, प्रतिकृति 1.3(Fig.) आराध्यदेवता; मनोगतं, भाव:.3 कल्पः, संकल्पः, कल्पना, भावना, "attendant on an i.' देवलः, देवाजीव:-वी. वासना, बोधः, with the i. that'ex. by बुया -IDOLATER, (Idolatrous), . मूर्ति-प्रतिमाin comp. or इति कृत्वा.-IDEAL, a. मनःकल्पित, पूजक:-अर्चक:-उपासकः, देवतार्चकः, प्रतिमासेविन् m. मानस (सी/.), काल्पनिक-मानसिक (की.), चि- -IDOLATRY, . प्रतिमा-मूर्ति-पूजा-अर्चनं, देवताईनं, सोझावित मनसिज, मनोभव. -3. मनोरथवष्टिf3oft. प्रतिमासेवा, देवतोपासना, मर्तिसेवा-उपासन. -IDOLAar. by परमः ‘i. of beauty' परमलावण्य. TRIZE, ... प्रतिमां. पूज् 10 or भर्च 1P, 10. -ISM, . बाबशून्यवाद:. -Lx, adv. मनसा, कल्प- -IDOLIZE, ... देवता इव आराध., देववत् पूज, मया, भावनापूर्व or भज 10 एकांततःप्री-अनुरंज-pass., अत्यंतानुरक्तIDENTICAL, a. (pron. a.) with ya, 34- a. भ, अतिप्रेम 18U. मन्य, अनन्यरूप, निविशेष, अमित्र, अव्यतिरिक्त, | IDONEOUS, a. See Frr. अभिनरूप, सम, समान, निरस्तभेद, भात्मन्-रूप- in Ir, conj. यदि, चेत् (not at beginning); itso oomp.; i with the world' जगदात्मक, ययेवं, एवं स्थिते;'it not'मोचेत्, अन्यथा, यदि न; विधरूप; becoming.i. with Brahman' . 'as it'इव. .मसायुज्यं प्राप्तः, अमलनिः. -Lx, adv. अभिष, | IGNEOUS, 4. अनिमत, आग्नेय-अग्निमय (यी.). सम, निर्विशेष. -IDENTITY, ... समीक 8U, | IGNAS-TATUUE, . मिथ्यामिः, मिथ्यादीप्ति..दी. तुल्यीक,अनन्यीक.2 तदेवाति प्रति-पद् . विभ.. प्याभास.. Page #210 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ★TION IoNrrn,, . न ., दीपू . ., सं-इंधू 7 A, संक्ष 10, दह 1 P, तप् . . . ज्ल् 1 P, दीपू 4 A, संबंध pass. ION, 8. दीपनं, ज्वलन, देधनं. IGNOBLE, . अकुलीन, हीनजाति-वर्ण, नि-अप कृष्ट, नीच, अधम, जघन्य, अनार्य; See Basr. 2 अकीर्तिकर - लज्जाकर (f.) - IGNOBLY, adv. अनार्यवत्, नीच - अधम-वत्. IGNOMINY, Disgrace, q. v. 2 अपकर्षः, अवज्ञा, अपमानः, कलंक, अप्रतिष्ठा, तिरस्कारः, परिभवः -IOUS, a. अपकीर्ति लज्जा- कलंक-कर (री/- ), गर्ध, कलंकावह, वाच्य. (197) IGNORE, . . न ज्ञा 9 छ, न स्वीकृ 8 U. ANCE, 3. अशानं, अविद्या, ज्ञानाभावः, अबोधः, मोह: 2 ज्ञानहीनता, अनभिज्ञता, अज्ञता, अनभिज्ञानं, निर्बुद्धित्वं; • difference imagined by i. ' अविद्याकल्पितभेदः. - ANT, C. अज्ञ, अवेदिन, अज्ञान, अनभिज्ञ, oft. ex. by not know '; 9. v. 2 अप्राश, भूविज्ञ, अपंडित, दुर्बुद्धि, निर्बुद्धि, अ-निर्-बोध, विद्या-ज्ञान -प्रज्ञा-बोध-हीनशून्य-रहित, दुर्मति, अविद्वस् - ANTLY, adv. अज्ञानतः, अज्ञानेन, अज्ञान अबोध पूर्व. IGUANA, 8. गोधा, गौधारः. 4 ILIAC, a. आंत्रिक (कीf), अंत्र in comp. ; 'i. pain ' अत्रशूलं, शूलव्याधिः- रोगः. i-favoured, formed,-shaped अप- कुरूप, काकार, दुर्दर्शन; i. fitted' भयोरम, अनहं, अमुचित; 'i. - gotten ' अम्यायार्जित; 'i. grounded ' अमूलक; 'i.-judged ' अविमृश्य- अविचार्य कृत, अनालोचित; 'i. judging ' विवेकशू य, निर्विवेकः 'i.-looking ' दुर्दर्शन, कुरूपं; 'i-luck ' दुर्दैवं, दुर्भाग्यं, मंदभाग्यं दैवविपर्यासः - दुर्विपाकः, दुर्जातं भानटं; See ( 8. ); ' i.-nature, temper ' दुःशीलं, दुष्प्रकृति, वक्रभाव:- शीलं वामशील, भावप्रतपित्ता, वामशीलता, स्वभाववक्रता; 'i-natured, tempered ' दुष्प्रकृति, वक्र-वाम-शील, दुष्ट खल-स्वभाव, कटु-कर्कश प्रतीप- स्वभाव, कु- दु: - शील; 'i. omened ' अशुभसूचक, अनिष्टशंसिन्, अनिष्टलक्षण; 'i-sounding' अपस्वर, विकु स्वर, कटु 'i. - timed ' अकाल, भमाप्तकाल, अमातावसर, अनवसर, आकालिक ( की f. ); i. -treat ' विप्र-अप नि कृ 8 U, उपलु 1 A, पीड् 10, अर्दू 1 P or c, खलीकृ; 'i. treatment' भपकारः, पीडा, अदेनं; See (s. ); 'i-turn' अपकारः, पाप, भमियं, अहित, हिंसा, द्रोह: i will ' दुष्टभाव:-बुद्धि, द्रोह:, द्वेषः, मात्सर्य, असूया. -NESS, 3. रोगः, म्याधिः, आमयः, रुजा, अ-वास्थ्य, पीडा, गधा, आर्ति, क्रेश:, उपतापः, दुःखं, विकारः, विकृति f.; dangerous i.' जीवितसंशयः सतः ILLAPSE, 8. सहसा प्रवेशः or आक्रमणं -०. सहसा प्रविश् 6P or पत् 1 P. Irt, a. दुष्ट, पाप, असत्, असाधु, गर्ध, खल, कुत्सित अभद्र, अमंगल अशुभ, gen. ex. by दुइ, कु, अप, वि, कद् pr.; See BAD; oft. by अ in comp. 2 अस्वस्थ, अस्वस्थ असुस्थ शरीर, असुस्थ, असुस्थित व्याधित, सामय, रोगिन्; gen. ex. by आर्त, ग्रस्त, आतु, पीडित in comp. ; 'i. with fever ' ज्वरार्त, ज्वरपीडित - दुष्टता, खलता, असाधुता. 2 पाप, दुराचारः, अधर्मः, दुर्वृत्तं, दोषः, अपराधः 3 अनिष्टं, अशुने, अमंगलं, अकुशलं, अभद्रं दुःखं, दुर्गति, आपद्-विपद्, व्यसनं, उत्पातः, अनर्थः, अरिष्ट, अनिष्टपातः, कष्ट: टं, अपाय:. 4 अपकारः, अपकृति f. अहितं, अ पायः, क्षति हानि, क्षयः, अपचयः 5 रोगः, व्याधिः, आमयः, पीडा, उपताप:, अस्वास्थ्यं; See DISEASE. - adv. असाधु, अनार्य, असम्यक्, दुष्टं. 2 दुःखेन, कष्टेन, कृच्छ्रेण; in comp. words, ex. by दुइ, कु, अप, वि, क, अ, दुष्ट, पाप; i. advised' अपरीक्षित, अविमृश्य कृत; ' i. affected ' वि-अप-रक्त, द्रोहबुद्धि, अहितैषिन ; i. - arranged, ordered, regulated ' दुष्क्रम, दुर्विरचित, अव्यवस्थित; i. behaved, bred, -natured ' अविनीत, दुःशील, दुर्वृत्त, कुशील, अविनय, दुर्विनीत, अशिष्ट, असभ्य, दुराचार, पाप, कुवृत्ति, विनयावेत; ' 1.-breeding ' अविनयः, दुःशीलता, असभ्यता, विनयनमाथः, दुर्वृत्ति, दुराचार:; 'i-conditioned : दुर्गत, दुःस्थित; 'i. - dressed ' दुर्षानस्, कुमावृत; ifame ' अयशः, अपकीति f., अप्रतिष्ठा; i-fated ' Irr. प्रतिनि-विरा, अधर्म्य, अन्याय्य, नियम-ध- विरुद्ध, व्यवहारविरोधिन्. दुर्भाग्य, मंदभाग्य, दुर्दैव, देवोपहत, दुर्दैवमस्त उपहतः | ILLITERATE, . अशिक्षित, अमर, असंस्कृत, भग्यु ILLATIVE, . आनुमानिक (की f. ). Lx, adv. अनमानेन, अपोहेन. ILLEGAL . नियम विधि-विरुद्ध, शास्त्र- स्मृति-उपवहार न्यायविरुद्ध स्मृत्यपेत, अधर्म्य, अन्याय्य, न्यायधर्म- रोधिन्, अविधि -ITY, 8. विधि-धर्म-शास्त्र- नियमविरोधः, अन्याय्यता, अधर्म्यता, अव्यवस्था, नियम-व्यवस्था - विधि-मंग: -LY, adv. नियम विधि-विरुद्धं. ILLEGIBLE, . दुर्वाच्य, अव्यक्ताक्षर, अस्पष्टाक्षर, अ स्पष्ट अव्यक्त वर्ण. ILLEGITIMATE, . अन्याय्य, विधिविरुद्ध; See It.EGAL. 2 विजात, आरजात, जारज असतीप्रसूत, अनौरस, विजन्नन्, जारोत्पन्न. 3 कृत्रिम, कृतक, कल्पित; • an i. child' अनौरसः-सी, जारज:-जा, दासीपुत्र:, कौलटेय:-पी, कोलटेर :-री, बंधकी उपनी सुतः ता, बं धुलः, कौलटिनेयः-यी. -LY, adv. विजन्मना; अधर्मेण - ILLEGITIMACY, 8. विजन्मन् n., वैजात्यं, अनौरसत्वं. ILLIBERAL, 4. अनुदार, कृपण, कृपणबुद्धि-चेतस् स्वभाव, (lit and fig.); अत्याग अदान-शील, भवदाग्य. -ITY, . अत्यागः, भवदान्यत्वं, भनौदार्य, कार्पण्यं, नीचता, दीनता. Page #211 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (198) त्पन, विणा शाम-हीन, निरक्षर, अनक्षर, असंगकृतचिन. कल्पना-नर्क-शकि, भावना, उपलब्धि f. -ATIVE, I MITED,-ABLE, a. निरवधि; अनंत, अमेय, असा- कल्पक, विभाषक, भावनागर, कल्पनाशील.. म, अमित, भमर्याद; SG ENDLESS. IMBROILE,a. दुर्बल, अशक, क्षीणवल, S FEEBLE. ILLOGICAL, . अयुकिसिद्ध, न्यायविहर-विपरीत, अ- 3(In mind ) न्यूनबुद्धि, अस्प-विकल-मति, बालिश, न्यायानुसारिन्, अन्याय्य, अताकि (की.); i.. कृपणबुद्धि. -ITY, . दोबल्यं, न्यूनबुरिता, बालिशवं. conclusion '' अपसिद्धांतः, अविनिगमः. -LY, adv. | IMBIBE, ... नि-पा 1 P, आ-पा, शुष c. 2 (Fig.) न्यायविरुई. भधिगम् 1 P, मनसा ग्रह 9 P or आकल 10 (कलIELUDE, ... वंच 10, मुह . c.; See OHEAT. यति ) or Sपल 1 A. -TELUSION, . माया, प्रपंचा, इंद्रजाल, अलीकता, अ- IMBRUE, V. 1. सि 6P, लिप 6P, उक्ष 1P,बिद fear; So DELUSION. - ILLUSIVE, ILLUBORY, c.; अंज7P, दिह 20%;'i.ed with blood 'रकाa. मायिन, अलीक, ऐंद्रजालिक; See DELUSIVE. क, रक्तक्लित्र. IELUME, ILLUMINE, ILLUMINATE, V. . पत्., IxBUE, ... अभिरंज 0.2 शास् 2P, उपविश् 6P, प्रकाश c., उदास् ८., उद्दीप् , वि-राज्., भ्राज्., शिक्ष.. उज्ज्वल 0.2(पत्राणि) रंग c. - ION, . उद्भासनं, IMITATE, V. 1. अनुकृ 8 U (ott. with gen.), पोतनं, प्रकाशन, उज्ज्वलन, दीप्ति-युति ., भ्राजिष्णुता. अनुगम्- 1P, अनु-इ-या 2P, अनुवृत् 1 A, अ. 2(i.s) दीपालि f, दीपमाला-समूहः, दीपोत्सवः. नुविधा 3 U, अनुवद् 1P, अनुह 1P, विडं 10. अपनरंजन. -0R, 8. पोतकः, प्रकाशकः, दीपकः.2 -ION, S अनुकारः-करण, अनुकृति f., विडंबनं, अनु. पत्ररंजकः. वृत्ति, अनुसरणं. 2 उपमानं, प्रतिरूपं, सादृश्यं. -IVE, IELUSTRATE, V... व्या-ख्या 2 P, न्या-चक्ष 2 A, स्प a. अनुकरणशील, अनुकारिन्, अनुगामिन्. -OR, S. टीक 80, विवृ 50%; उदा- 1P, निदृश् ., निदर्श अनुकर्तृ m., अनुकारकः, अनुयायिन्-अनुकारिन् m., नेन ध्या-ख्या, व्यकी-विशदी-क, चित्रेण स्पष्टीक, प्रका अनुगतिकः. ., पुत् , शुभ ., दीप् , चित्रादिना शुभ c. - ION, IMMACULATE, 4. निष्कलंक, निर्मल, अकल्मष, अ8. उदाहरण, दृष्टांतः, निदर्शन, व्याख्या-ख्यान, प्रकाशनं, नघ, निर्दोष, विमल. निरूपणं. -IVE, 4. प्रकाशक, दाष्ौतिक (की/.). IMMANENT, a. अंतर्भव, अंतरस्थ. -OR, . प्रकाशकः, निदर्शकः, व्याख्यातृ m. IMMATERIAL, a. अमूर्त, निरवयव, अशरीरिन्, अILLUSTRIOUS, a. विश्रुत, ख्यात, प्रथित, प्रसिद्ध, महा- मूर्तिमत्.2 लघु, अगुरु, अर्थ, यन्किचित्, निष्प यशस्क: See FAMOUS. 2 विशिष्ट, उत्तम, उत्कृष्ट, प- योजन, अनावश्यक (की/.), निरर्थक. -TSM, . रम, प्रमुख, महत्.-LY, adv. विश्रुत, प्रथितयशसा, वि- निराकारवादः. -IST, 6. निराकारवादिन् m. -ITY,.. शिष्टतया. - NESS, 8. विभूति-ख्याति /. अमूर्तता, अशरीरता. -LY, adv. निरर्थकं, निष्प्रयोजनं. IMAGE, . प्रतिमा, मूर्ति, प्रतिकृति मितिः-मान-रू- IMMATURE, a. अपक्क, अपरिणत, असंपूर्णकाल, अप, प्रतिच्छंदक.2 प्रतिक्विं, बिंब, छाया, प्रतिच्छाया. सिद्ध, अप्राप्तकाल, आकालिक (की f.).-LY, adv. प्रतिच्छंदः-दक; this youth is the complete i. अपक्क, अपरिणतं, अप्राप्तकालं, अतिशीघ्र, परिणामof Rama' रामस्याकृतिरस्मिन् शिशौ संपूर्ण प्रतिकि- कालात प्राक. -ITY,-NESS, . अपाकः, अपरिपाकः, बिता (U.4).3 Idea, g.v.; iron i.' लोह- | अपरिणाम:, अप्रौढता, अप्राप्त कालता. प्रतिमा, स्थूणा, स(अ)ी. -0... मनसा कपू or | IMMEASURABLE, a. अमेय, अमित, अपरिमाण, पिंड 10, प्रतिबिंबयति (D.); i. various shapes' | टुर्मेय, महत्, बहु, अति pr. तेस्लरातिविस्तरैरनुगताः ( Mr.5). -RRY, s. म- IMMEDIATE, a. अनंतर, अव्यवहित, निरंतर, अव्यव म:-कल्पना-दृष्टि f.-संकल्पः, भावना, वासना. 2 उपलक्ष- धान.2 तात्कालिक (की.), सबस्क, अधिर, सीमा ., लक्षणा. 3 आभासः, आडंबरः, अनुकार: better byti.ly'.3 सत्रिहित, उपस्थित, आमन्त्र, . IMAGINE, D... मनसा कृप ., सं-परिसं-वि-भू ., निकट. -LY, adv. सपः, सपयेव, समनंतरमेव, हज6P,ध्यै1P.2 मन् 4 A, गण् 10, चित् 10, सपदि तत्क्षणात, तत्काले, सय एव, पटिति, बाक, नई 10, उत्प्रेक्ष 1A,बुध 1 P, अव-2P, अवगम् आशु, अविलंबितं, अचिरादेव; oft. by एव or मात्र, 1P, उपलम् 1 A.-ABLB, 4. संभाव्य, चिंतनीय, बो- i.after he had spoken' तस्मिनुक्तवत्येव मुकधगम्य; ' with all i. ease' मनसोप्यगोचरीभूतया-म- मात्र सायके &c. . नसायकल्प्यमानया-लीलया. -ARY, a. मनःकल्पित, | IMMEDICABLE, . दुरुपचार, अचिकित्स्य. बासना-भावना-पष्ट, मनोरथसृष्ट, मानस (सी/.), का- IMMEMORABLE, a. अस्मर्तव्य. :ल्पनिक (की/.), संकल्पण. 2 अमूलक, असत्य, मा. IMMEMORIAL, a. अस्मान, स्मरणातिक्रांत, अति. यामय (यो.). -ATION, .. भावना-न, कल्पना-नं प्राचीन, अनादि ·i. succession' अनादिपरंपरा ---.- -./ Raa.ultratii immamiman rarmsrane प्रथित प्रसिद्ध, महा- मूर्तिमत्.2 लघु) -ISM, .. Page #212 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (199) - INMENSE, a. अत्यंत,, अपरिमेय, अतिमात्र, अनंत, (a). -tx, adv. अजर, अक्षय, अनश्वर, शावत. अपरिमाण, अमित, अतिमर्याद, दुर्मेय; माद, बृहत्, | IMOVEABLE, a. अचल, स्थिर, स्थावर, भचर, स-आत-महत्, अतिमहत्. -Lx, adv. अत्यंत, भति- भजंगम. मात्र. -ITY, 8. भानत्य, अमितता, अपरिमाणत्व, मह- IMUNITY, मुक्ति, मोक्षः अभावः, विरहः, न्यूत्व, सुमहस्व.. नता, राहित्य; oft. by wor निर् pr.; 'i. from IMMERGE, IMMERSE, V. 1. अवगाह c., निमस् . | ___danger' अभयं, निर्भयत्वं., (मजयति ), आयु.., गले प्रविश् c. -ED, a. मम, IMMURE, V. 1. नि-अब-कए 70, बंधP, संयम् 1 नि-अभिनि-विष्ट, व्यापत, लीन, आसक, निष्ठ-पर-तत्पर- P, कारायां गप 1 P.2 परिख 5U, परिवेष्ट 1A or c. in comp.; See FIXED, INTENT. - IMMER- IMMUTABLE, a. अध्यय, निर्विकार, नित्य, अविक्रिय, SION, .. निमज्जन, अवगाह:-हनं, आपावः, स्नान, विकाराक्षम, स्थिर, निर्विकल्प, अपरिवर्तनीय. -IMMUअभिषेकः.2 ममता, निष्ठा, तत्परता, अभिनिवेश:. TABILITY, 8. अविकारः, नित्यता, अव्ययः.. IMETHODICAL, a. क्रमहीन, क्रमविरुद्ध, अव्यवस्थित. IMP, S. पिशाचः, भतः; See DEVIL, DEMON. -LY, adv. क्रमविरुद्धं, अक्रमेण. . IMPACT, . संस्पर्शः, संपर्कः, समा-प्रति-घातः, संघहः. IMMIGRATB, ...देशांतर अधिवम् 1 Por आध्यास् IMPAIR, V. 1. हस् ., अप-चि 5U,81,5P or 2A (with acc.). -ION, . देशांतराधिवासः, देश c., नश् ., विलुप् ., लघूक 8 U, बन् 10, उप-इन् त्यागः. -IMMIGRANT, s. देशांतराधिवासिन् m. 2P, दुष् c. (दुषयाति), अल्पीक, विकलीक, क्षीणीIMMINENT, . उपस्थित, आसन, मंनिकृष्ट, उपनत, कृ. 2 तेज:-बलं-ह 1 P, दुर्वलाकृ. -RD, . हसित, निकट-आसन-वर्तिन; adrought is i.' अनावृष्टिः क्षीण, विकल, अपचित, उपहत, विशीर्ण, लुप्त, न्यूनीसंपद्यते लग्ना (P. 1.7). 2 आत्ययिक (की.), विकली-कृत; 'i. in strength' कीणवल, निःसत्व. जीवितसंशयावह 'hestood in i. peril of death' -ING, S. क्षयः, -हासः, अपचयः, अवसादः वैकल्यं, महति जीवितसंशये अवर्तत. न्यूनता, लोपः. INMIT, V. t. See PLACE. IMPALPABLE, a. अस्पृश्य, अग्राह्य, स्पर्शाग्यक, इंडिIMMOBILE, a. स्थिर, निभल, अचल, निष्कप. यागोचर, अव्यक, अतिसूक्ष्म. IMMODERATE, a. अमित, अपरिमित, अमर्याद, अ INPARITY, इ. वैषम्य, भेदः, असायं. त्यंत, अतिमात्र, अत्यधिक, म अति-pr. -LY, adv. IMPART, P... दा 30,1P, प्रति-पद् ., सम्-C. अतिमात्र, अत्यतं, स-अति-pr. -ION, 8. अमर्यादा, (अर्पयति), निक्षिप् 6P, संक्रम् ., ग्रह, वि-तु 1P मर्यादातिक्रमः, अत्याचारः, अतिरेकः, भातशयः. ( with loc.), संसज् 6 P; सुवर्ण विकारा अपती म IxMODEST, a. वियात, निर्लज्जं, निष्प, अविनीत, प्रगल्भ, श्रृष्ट, लज्जा-बीडा-प्रपा-हीन. 2 अश्लील, गर्ष, सुवर्णमात्मीयेन धर्मेण संमति (S. B. 431 ) · do not i. to gold their properties'.2 नि-आअवाच्य, अशुद्ध, अशुधि. 3 असाधु, असवृत, पांसुल, विद्., कथ् 10, प्रकाश ., वि-जा. (ज्ञापयति), व्यभिचारिन्. -Ly, adv. निर्लज्ज, प्रगल्भ, धृष्टवत, ख्या 2 P or c. 3 संघर ., संक्रम् ०. अश्लीलं.-, .. वैयात्यं, अविनयः, प्रागल्भ्यं, धृष्टता, निर्लज्जत्वं. IMPARTTAL, a. अपक्षपातिन्, समक्रिय, समदशिन्, ' समवृत्ति-भाव, उदासीन, मुक्कसंग, सर्वसम, पक्षपातहीन, IMOLATE, ... ( यज्ञे) हन् 2P, विझस् 1P, न्यायवर्तिन, न्याय्य, धर्म्य. -ITY, 8. अपक्षपात:, धर्मः, उपहारीक 8 U, हत्वा उत्सज् 6P, बलिंदा 3 U or समता, निःसंगता, औदासीन्यं, न्याय्यता.-Ly, adv. क, भाल 1A,सं-ज्ञा . (ज्ञपयति);'i. oneself' न्यायेम, निःसंगं, अपक्षपातेन. प्रेतेन सह आत्मानं दह 1P, सह गम्. -ION, 8. उपहारीकरणं, उपहारः, बलिदानं, आलंभः, संझपन, IMPARTIBLE A. अविभाज्य, अवंटनीय. उत्सर्गार्थ वधः or विशसनं. IMPASSABLE, G. अगम्य, अलंध्य, दुस्तर, दुर्गम, दुIMMORAL, . असाधु, दुभरित्र, दुर्वृत्त, दुराचार, पाप- स्तार्य, गहन, संबाध, संकट. कर्मन, व्यभिचारिन्, व्यसनिन्, पापित दुष्ट, धर्मविरुद्ध, IMPASSIBLE, a. अ-नि:-चेतन, सुखदुःखाक्षम । अपुण्य, भशुषि, पाप.-ITr, .. असाधुता, दुर्वृत्तता; | IMPASSIONED, a. अनुरक्त, अनुरागवत, रागान्धित, वम्यसनं, अधर्मः, पाय पापपरितं, दुमारित, व्यभिचार:.. भाव, सानुराग, श्री.याकृष्ट, भासकषित. 2 सरस, र. -LY, adv.धर्मविरुर दुराचारण. " सिक, गगंयुक, रागिन्, 'what an i. strain'अहो IxMORTAL, a. अमर, अमर्य, जरामरणरहित, 'अक्षय, रागपरिवाहिणी गीतिः (S.5). अजर, निर्जर, अमश्वर, अपिनाशिन, नित्य, सनातन IMPATIENT, a. (For) उत्सुक, व्यग्र, सोत्कंठ, प्रसित, (नी ), अनंत, शाश्वत (तीf.), सदास्थायिन. उत्क; See EAGER. 2 (Of) असह, असहन, अक्ष मिन्, असहिष्णु, अक्षम.8 अधीर, कालहरणाक्षम, भम•TY, . भमरमां-लं, अनश्वरता, आमत्यं, निस्पता. .... ........ . अतितिम -Lx,dv. भरि सासुकाव्यमा Page #213 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (200) IMP सावेगं, अक्षांत्या. - TitPATTENCE. अधीरता, भौ तुक्यं व्यग्रता, उत्कंठा, अक्षमा, असत्वं. IMPAWN, v. t. See PLEDGE. IMPEACE, . . अभियुज् 7 A, 10, अभिशंस् 1 P, अपबद्] 1 U, भाधृष् 0. ER, 3. अभियोगिन्योक्तृ m. -MENT, 8. अभियोगः, अभिशंसनं. IMPBCOABLE, . अपार, निर्दोष. IMPEDE, . . रु 7 U, प्रतिबंध 9 P, वि-प्रति- हन् ? P, नि-वृ ०., स्तंभू 9 P or c., बाधू 1 A, कुंठयति ( D.). | - IMPEDIMENT, 8. वित्रः प्रत्यूहः, अंतरायः, व्याघातः, उपरोधः, प्रतिबंध:; See OBSTACLE. IMPEL. ०. ८. नि-प्र-उद्-युज् 10, प्रवृत् , प्रोत्सड् C., उतिज्., मेर् , नुद् 6 P or c., प्रणुद, प्रचद् 10, कृष् 1 P: See DRIVE. LENT, 8. प्रवर्तक, प्रेरक, प्रोत्साहकः प्रचोदकः. IMPEND, 0.1. आ-प्र-लंबू 1 A, उपरि लंबू. 2 उन्नम् 1 P, समा-पत् 1 P, प्रत्या-सद् 1 P, उप-स्था 1 ए, उपागम् 1 P, निकटे -समीपं वृत् 1 A or स्था; an untimely storm i. s' टनमत्यकालदुर्दिनं ( Mr. | 5 ); — a drought is closely i. ing' अनावृष्टि: संपयते लग्ना (P. 1. 7). -ENT, ING, 4. उपस्थित, आसन, निकटवर्तिन्, उपनत, उन्नमत्. IMPENETRABLE, . अमेय, अच्छेय, अप्रवेश्य, गहन, दुर्गम. 2 कठिन, वज्रमय (यी f. ); 'darkness i. by the sun ' अभानुमेयं तमः IMPENITENT, . अनन्शयिन्, अननुतापिन्, खेद पश्चा -हीन, अननुतत - IMPENITENCE, 8. अननुतापः; अननुशयः, अदः; कठिनता, कठोरता. IMPERATIVE . आज्ञापक, आदेशक, नियोजक, विधायक, प्रवादक. 2 अविचार्य, अवश्यकर्तव्य, अनुपेक्ष्य; ' i. mood ' लोद, आज्ञार्थ:. - Lx, adv. अवश्यमेव. IMPERCEPTIBLE, . अस्पष्ट, अन्यक्त, अविभाज्य, अगोचर, अगम्य; 'i. to the senses' इंद्रियागोचर, इंद्रियातीत, अतींद्रिय; 'i to the eye' अप्रत्यक्ष, पराक्ष, नयनागोचर; 'i. difference ' अतिसूक्ष्म: भेदः. - IMPERCEPTIBLY, adv. अव्यक्तं, अगोचरं, अलक्षितं, निभृतं. IMP त, सावलेप; ' in an i. tone' सावलेपं, तर्जयस्था गिरा, दंत, साटोप. NESS, 8. दर्पः, भवलेपः उत्सेकः, भौद्धस्य See Parox. IMPRISHABLE, . अनंश्वर. अक्षय-य्य, अक्षयन्, अविनाशिन, भव्यय, अजर, अक्षर. IMPERMEABLE, . अप्रवेश्य, अभेष. IMPERSONAL, . अकर्तृक, अकर्तृवाच्य; ex. by भाव: 'i. verb ' भाववाच्यं. , IMPERFECT, . अपूर्ण, अपरिणत, असंपन्न, अपक्क, असमाप्त, असमग्र. 2 म्यून, विकल, लुत, हीन, सदोष, सच्छिद्र, अनावयव, विकलेंद्रिय, विकलांग; 'i. memory ' विकला स्मृतिः ; 'i. comparison लुप्तोपमा. 3 (I. tense) लक्ष्. -ION, 8. दोष:, छिद्र, रंधं, अगुणः, दूषण; कळंके, वैकल्यं, न्यूनता, हानि, क्षति, अपयोनि f. x, adv. असंपूर्णं, असम्यक्, विकलं. IMPERFORATE, . नीरंध्र, अच्छिद्र. IMPERIAL . महेश्वरीय, महाराज अधिराज in comp. ; 1. rule' आधिराज्यं, चक्रवर्तित्वं. IMPERIL, v. t. See ENDANGER. IMPERSONATE, . . चेतनयत् उपश्चर 1P ( with 100.). 2 Feign, q. v. ; 'i. ed Ráma ' गृहीतरामरूप:- वेशः. IMPERTINENT . वियास, अशिष्ट, प्रगल्भ, धृष्ट, अविनीत, दुः-कु-शील. 2 अप्रस्तुत, अप्रकृत, अप्रासंगिक (की.. ); असंगत, असंबद्ध, निष्प्रयोजन, अनर्थक. 3 पराधिकार वर्धक, अव्यापारेषु व्यापारं कुर्वत - Y adv. अविनयेन, धृष्टता, प्रगल्भं, अप्रस्तुतं. - IMPERTINENCE, 9. अविनयः, प्रागल्भ्यं धृष्टता, अशिष्टता, वैयात्यं. 2 अप्रस्तुतत्वं, असंबंधः, अनन्वयः, असंगतता. IMPERTURBABLE, . अक्षोभ्य, निर्विकार, समवृत्तिबुद्धि; अपारिश् IMPERVIOUS . दुर्भेय, दुष्प्रवेश्य, अभेद्य. 2 गहन, निबिड, अगम्य, संकट, संबाध, नीरंध. IMPETUOUS, ८. तीव्र, चंड, तीक्ष्ण, उम्र, प्रबल, अविमृश्य कृत, वेगवत्, सरभस 2 संरनिनु, साहसिन, अमर्षण, साहसिक ( की f. ), असमीक्ष्यकारिन्, तीक्ष्णकर्मन्. -Ux, adv. वेगेन, महावेगेन, सवेगं, टयं, ससंरंभ, तीक्ष्णं, साहसेन, सरभसं तरसा NESS, - IMPETUOSITY, 3. वेगः, सं-आ-महावेगः, चंडता, संरंभ:, तीव्रता, साहस, अमर्षता, रभस् , रभसः. IMPETUS, 8. वेगः, सं-आ-वेगः, गति-शक्ति f.; (fig.) प्रेरणा, प्रचोदना, प्रोत्साहनं. IMPINGE, . . आइन् 2 U ( usually A ), संमापत् 1 P, संघ 1 A. IMPIOUs, . अभक्त, अधार्मिक (की ), अपुण्यशील, अधर्मिन् ; दुष्ट, पापिष्ठ, असाधु - NESS, IMPIETY, 6. अभक्ति., अधर्मः, पाप, दुष्कृतं, धर्मलोपः, देवनिदा, धर्महीनता, असाधुता, दुष्टता. IMPIACABLE, . अहार्थ, अचल, अशाम्य, अशमनीय, अतोषणीय, अनाराध्य, अप्रसाथ, असांत्वनीय. 2 दीर्घअति-द्वेषिन् ; ‘i. hatred ' आमरणांतिक वैरं दीर्घषः, बद्धवैरे. IMPLANT . ४. निंधा 3 U, विलिख 6P, निरुह ., प्रति-निष्ठा . ( -ठापयति), प्रतिवत् 1 P, निखन् 1 P; • as if i. ed in the heart ? प्रत्युतेव... अंतर्निखातेव च (Mat. 5 ); so many are the thomas of anxiety i. od in the heart ' तावंतोपि बिलिख्यं हृदये शोककः (H, 4 ). IMPLEMENT, 8. उपकरणं, साधनं, उपस्करः, सामग्री, Page #214 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (201) IMPLICATE, V. 1. संबंध 9P, संश्लिष् ., लिप् 6P, पुनः पुनभानुबध्यमाना (Ka.69). -ACY,-Imy,.. HET 6 P, #94 C.; "he is i. ed in many निर्वधः, अतिनिबंधः, अतियाचना-प्रार्थना, नित्यमार्थना, crimes' अनेकपापेलिप्यत, अनेकदोषास्तस्मिन् संक्रा- आग्रहः. -ATE, a. निधशील-पर, आग्राहिम, अतिताः. -ION, . संबंधः, संसर्गः, समन्वयः, अनुषंग.. याचक-प्रार्थक;'i. demand' अतिनिर्वधः. -ATEEx, IMPLICIT, a. निर्विवाद, अवैकल्पिक-असशियिक adv. साग्रह, निधन, पुनःपुनः, सनिबंध. (की); विचारानपेक्ष, अवितर्कित, अनाशकित, अ- IMPOSE, V. . निक्षिप् 6P, नि-विश् ., ग्य 40, विचारित; ' better by i. ly! -LY, adv. अवितर्क, नि-आ-धा 3 U, आ-समा-हह 6. (रोपयति), स्था अनाशंक, असंशयपूर्व, अविचार्य, निःशंक, निर्विवादं, c. (स्थापयति ), नियुज् 7 A, 10; 'i. upon '' पंच निर्विकल्पं. 10, विप्र-ल 1A; See OHRAT. -ING, a. गांभीर्यIMPLORE, V... प्र-अभि-अर्थ 10 A, याच 1A,स. योतिन्, गुरुप्रभाव, विस्मयावह, अबूत, विस्मापक, भव्ये, विनय-सांजलि-याच् , अनुनी 1 P, आराध ., प्र-सद् . प्रकांड, महातेजस्. - ITION, B. न्यासः, आरोप:-पर्ण, -INGLY, adv. बद्धांजलि ., पादयोः पतित्वा, सप्र- | स्थापन, निवेशनं. 2 करः, शुल्कः-ल्कं. 3 छल, कपट, णिपातं, सविनय.. दंभ: See FRACD. IMPLY, V. 1. सूच् 10, ध्वन् ९., वच् desid. (विवक्ष- IMPOSTOR, 8. धूर्तः, दांभिकः, वंचकः, प्रतारकः, कितति), भंग्या व्यंज c., उप-लक्ष् 10, बध्.2 (As | वः.2( In religion ) धर्मध्वजिन् m., लिंगवृत्तिः , meaning) प्रति-इ., युत c., गम् ., अभि-धा 3UBSee HYPOCRITE. See MEAN; · these senses are i. ed' एते अ- | IMPOSTURE, 8. वंचना-न, छद्मन् ॥., दंभः, कपट, ः प्रतीयते (8. B.33); oft. by अर्थ, गर्भ in माया, विप्रलंभः, अतिसंधानं, प्रतारणा; See FRAUD. comp.; ' words i. ing censure'निंदार्थ वचः. IMPOSSIBLE, a. अशक्य, असाध्य, असंभव, अकरणी-ED, a. विवक्षित. प्रतीत, उपलक्षित, भंग्या सूचित, य, दुष्कर; gen. ex. by न शक् pass. - IMPOSSIध्वनित; ' i. sense' वनि:, फलितं, फलित-वनित __BILITY, s. अशक्यता, असाध्यता. 2 असाध्यं, असंगर्भित-अर्थ:.-ICATION, S. विवक्षा, उपलक्षणं-णा, भवः; oft. ex. by शशविषाण-शृंग, खपुष्पं, गगनकुसुम. भंगी f., व्यंजना, अनुमान. IxPOST, 8. करः, शुल्क:-ल्कं बलिः, राजस्व, राजभागः. IMPOLITE, a. अशिष्ट, असभ्य, ग्राम्य, दुर्मर्याद, असु- | IMPOSTEUME, S. विधिः . जन, दुःशील, अनार्य, अविनीत, अदक्षिण. IMPOTENT, a. निर्बल, दुर्बल, अशक्त, निःसत्व, See IMPOLITIC, a. अनीतिज्ञ, नयानभिज्ञ, अबुध, अविवेष FEEBLE. 2 लीव, पुंस्त्वहीन, नपुंसक, निष्पौरुष. 3 क, अविज्ञ, असमीक्ष्यकारिम्, अमतिमत्. 2 अहित, सा निष्फल, निरर्थक, व्यर्थ, वृथा-मुधा- in comp. -Lx, पकार, अनर्थावह, अनिष्टकर (f.), असमीक्ष्यकृत, cudv. दुर्बलं निर्वीय, निःसत्वं. -IMPOTENCY, B.दौग्याविरुद्ध. -ALLY, adv. असमीक्ष्य, अनीतिज्ञवत्, बल्यं, निःसत्वं, वीर्याभावः, क्रीवता, अपौरुष, पुंस्वाभाभविचार्य. -IMPOLICY, 8. दुर्णयः, अनयः, अनीति f. वः, वैक्लव्यं. IMPONDERABLE, IMPONDEROUS, a. अगुरु, IMPOUND, V... गोष्ठे नि-अव-5 70 or रभ 1 P. लघु, निभीर. IMPOVERISH, v.t. निर्धनीक 8 U, दरिद्रीक, धनं IMPORT, V. 1. (देशांतरात्) आनी or आह or आवह नश् c. or क्षि c.2 वीर्य-शक्ति-ह 1P or न . 1P.2 सूच् 10, बुध ., उदिश् 6P, द्युत् c.; See -ED, a. निर्धन, क्षीणधन, परिक्षीण, गतविभव, नष्टार्थ, IMPLY, MEAN. 3 गुरुतया संबंध 9 P or अवलंब दरिद्रीकृत, भकिंधन, गत-प्रचलित-विभव; See POOR. 1A.-.(Is) विदेशीयपण्यानि, विदेशजद्रव्याणि, -MENT, S. दारिद्यं, धननाश:-क्षयः, परिक्षीणता. बहिर्देशागतवाणिज्यद्रव्याणि.2 अर्थः, भावः, अभिप्रा IMPRACTICABLE, a. असाध्य, अवाक्य, दुष्कर, अर्सयः, भाशयः, उहेशः, विवक्षा; 'ot like i.' तुल्यार्थ, भव, अनुपपाय, अकार्य. समामार्थ.3 गुरुत्वं, गौरव. - ANCE, . महत्त्वं, गुरु IMPRECATE, V... 1U,मा-कु1P,गई 1,10 त्वं, गुरुता, गौरवं, प्रभावः, गरिमन्-महिमन् m. 21 A, अभिशंस 1P. -ION, ..शापः, भाकोश:उत्कर्षः, उन्नति, प्रतिष्ठा, प्रतिपति, गौरवपदं, प. रम-उच्च-पद.3. अभिमानः, द.. -ANT, a. महत, मन, अभिशंसनं, गालि f-ORY, a. आक्रोशक, अ निष्टावे दिन, शापगर्भ. गुरु, अलघु, गर्वर्थ, बह्वर्थ, बहु-गुरु-प्रभाव, परम; 'i. object' गुर्वर्थः. -ANTLY, adv. गुरुतया, परमं । IMPREGNABLE, .भजय्य, अलंध्य, दुर्जय, दुराक्रम, -ATION, B.देशांतरादानयनं. 2 मानीतद्रव्याणि. अनाक्रम्य. 2 गहन, दुर्गम, अगम्य. IMPORTUNE, O... निर्वधन प्रच्छ 8 P or प्रार्थ 10 IMPREGNATE, O...सि 8P, नि-भा-, प्रक्षिप् 6 P; A or याथ् 1 A, अनु-निर-बंध 9 P, अनु-रुम् 7 U, व्याप 6 Por c., व्य 5A, पूर 10. 2(Make अतिप्रार्थनया उद्विज.or आवस् 0.5 being i. ed | pregnant) रेतः सिच, गर्भ ग्रह .. or उत्प , स & Puvarism -n. Page #215 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (202) - - - पूर्ण-गर्भ- in comp.2 आपत्रसस्था, गर्भवती. -ION, I उपचयः, उदयः, अभ्युदयः, आगमः, आधिक्यं, हणं. ..सेकः, निषकः, गर्भाधान. 2 श्रेयस्त्वं, भद्रतरत्वं, वरीयस्त्वं. 3 शोधनं, प्रतिसमाIMPRESS, O... नि-धा 3U, म्यम् 4U, निविश्थानi. in knowledge' विद्यागमः, ज्ञानोपचयः, पदं ग्रह, निष्ठा (निष्ठापयति), चित्तनिष्ठ-a. | i. in health 'विशेष:. : 80%; संस्का (दये) पदंक, स्थान लभ् 1A (in the | IMPROVIDENT, a. अदीर्घदृष्टि, अदूरदर्शिन् : See mind).2 अंक 10, चिह्न 10, मुद् 107 See below. | IMPRUDENT. -LY, ado. असमीक्ष्य, अविमृश्य. 331P,माका 1P, See ATTRACT. -8. मुद्रा, -IMPROVIDENCE, S. अदीर्घ-अदूर-दृष्टि अंकः, चित्र, लक्षणं.-ED, a. मुद्रित, अवगाढ, अंकित IMPRUDENT, a. अनयज्ञ, अनीतिमत्, अविज्ञ, अवि. निवेशित, निष्ठ-स्थ-in comp.; 'i. in the mind' पक्षण, अनीतिज्ञ, अनभिज्ञ, अमतिमत् अदीर्घ-अदूरहृदयस्थ, पित्तनिष्ठ; 'deeply i. on the ground' दृष्टि, अविमृश्य-असमीक्ष्य-कारिन्, अदूरदर्शिन, अविअवगाढा (भूमी) (8.3). -ION, 8. अंकन, चिह्न, मुद्रा, किन्, निधिक, असावधान. 2 (OF acts ) अविअंक: 2 संस्कारः, चित्तसंस्कारः.3 अनुभवः, बुद्धि, मृश्यकृत, अनवहित; better by i.-Jy'.-LY, मति, मतं.4परिणामः, उत्पन्न, संस्कारमभ्यं फलं; adv. अधिमश्य, असमीक्ष्य, अविचार्य, अनालोचितं, oft. ex. by अंतरं, अवकाशः, पदं with लभ् or अदीर्घदृष्टया, निर्विवेकं, अविज्ञवत्, अविवेकितया, साहग्रहः तदलब्धपदं हदि शोकघने (R. VIII. 91), सेन, सावेगं, सरंभं.-IMPRUDENCE, 8. अदीर्घलें तरं चेतसि नोपदेशः (R. VI. 66) 'made or अदूर-दृष्टि f., अपूर्वचिंता, असमीक्षा-क्षणं, अविमर्शः, . left no i. on the heart &c. 5 आघातचिहूं, अविवेकः, अविचार:.2 अविनयः, दुर्णीति , दुर्णयः. छेदः, -IVE, a. हृदयहारिन्, हृदयंगम, चिनाकर्षिन, IMPUDENT, a. धृष्ट, वियात, प्रगल्भ, निर्लज्ज, अविनीत, हृदयस्थ दुनिीत, निष्पप, लज्जा-अपा-बीडा-हीन, प्रौढ, पतिIMPRINT, V...मुद्र 10, अंक 10, न्यस् 4 U3; See | भावत्. -LY, adv. धृष्टवत्, प्रगल्भ, निर्लज्ज, वैयात्येन, IMPRESS. . धाष्टर्चेन. -IMPUDENCE, . धृष्टता, धाष्टयं, वैयात्यं, IMPRISON, V... कारायां-कारागृह-निक्षिप् 6P or | प्रागल्भ्यं, अविनयः, अलज्जा, निर्लज्जता, प्रतिभा-भान. बंध 9 Por निरुध 7 U.2 बंदिग्राहं ग्रह 9 P, आ- | IMPUGN, O..प्रत्या-ख्या 2 P, विरुध 7 U, निरा-कृ सिध 1P,बंदीक 8U. -MENT, S. कारावासः, 8 U. अधरीक, प्रत्यादिश 6 P; See CONTRADIO कारानिरोधः, काराबंधन-प्रवेशः, निरोधः-धनं, बंधनं, 2 अपब 1 A, विपरीतं वद्, निंट 1P, दोषं ग्रह 9 P. भासेधः, प्रग्रहः, बंदीकरणं. IMPULSE, 8. प्रवर्तन, प्रणोदन, प्रवृत्ति , प्रचोदन-ना, IMPROBABLE, a. असंभव, अघटनीय, दुर्घट, अनुप प्रोत्साहन-ना; ' sudden i.' आकस्मिकी प्रवृत्तिः, वेगः, पत्र; 'it is i. नैतदुपपद्यते, संभवति or घटते.-IN सं-आ-वेगः.2 हेतुः, कारणं, निमित्नं, प्रयोजनं.-IMPROBABILITY, . असंभवः, अनुपपत्ति, असंगति f. PULSIVE, . प्रवर्तक, प्रणोदक, प्रोत्साहक, प्रचोदक.2 IMPROBITY, B. अशुचिता, अनृजुता, असारल्यं, काप आवेगशील, सहसाप्रवर्तिन, वेगानुवर्तिन, सरभिन्; 'pray, ट्य, कौटल्यं, शाठ्यं, जिमता, खलता; See FRAUD. don't grow i.' सहसा-आकस्मिकवृत्त्या कर्मणि प्रवर्तिIMPROMPTO, a. आकस्मिक (की.), अयत्नपूर्व, तुं नाईसि. -Lx, adv. सहसा, आकस्मिकप्रवृत्त्या. भचिंतितपूर्व.-adv. पूर्वपिता विना. IMPROPER,a. आयुक्त, अनुचित, अनुपपत्र, अनई; oft. IMPUNITY, s. दंडाभावः, दंडमुक्ति f.2 अनपायः, by कु-अ pr.fi. union' असंगतिः, कुयोगः. -LY, अनपकारः, अक्षति ,अहानि f., अनाशः, अहिंसा, adv. अयुक्तं, असम्यक, अस्थाने, अनुचितं, अनुपपत्र; अपीडा; ' with i. ( to oneself )' अपकारं विना, 'acting i.' अकृत्यकारिन्. -IMPROPRIETY, .. स्वयमक्षतेन, आत्महानि विना. अनौचित्यं, अन्यायः, अयुक्तता, अनुपपत्ति 1.2(Of IMPURE, a. अशर, अशुधि, अपवित्र, अनिर्मल, समल, conduct) अविनयः, कुचरितं, अमर्यादा, दुश्चरितं,भ अमेध्य.3 गर्ष, निंय, कश्मल, कुत्सित. 3 पांसुल, कार्य, अपचारः, मर्यादातिक्रमः. व्यभिचारिन्. -Lx, adv. अपवित्रं, अशुधिवत्. -ITY, IMPROVE, .... उत्कृष 1P or c., संस्कृ8U, -NESS, B. अशचित्वं, अमेध्यता.2 मल:-लं, अशीचं, पति-श्रयस्त्वं-नी 1P or प्राप्., उप-धि 5U, भद्र- कालुष्य, कि, मालिन्य, अपद्रव्यं; Sss DIRT.3 तर-प्रेयस्व. का शुध ०., प्रमृज् 2P or c., प्रतिसं- गर्धता, नियता.4पांसुलता, लोपटय, व्यभिचार:. समा-धा 30 (as taults).-..-वि-अभि- IMPUTE, V.t. आरुह ०. (रोपयति ), संबंध 9P, कृप वृध 1 A, उपधि pass., वृyि-उन्नति-उत्कर्ष-द-या 2P c., प्रसंज., निक्षिप 6P; See ASCRIBE.2 अपor गम् 1Por पाप 6P, प्रेयस्-भद्रतर-. भू: ' has परि-पद् 1U,आ-अधि-क्षिप, निंद 1P; See OER1.ed in health 'अस्ति विशेषः; 'to i. in know- SURE. -ATION, 8. (Act) आरोप:-पर्ण, कल्पना, ledge' वियां अई 1P or अधिगम् or आए. संबंधः, प्रसंगा; 'i. of a crime ' दोषकल्पना, दोषा .. . aute 9 . अधि Page #216 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (203) INO - - क्षेपः, दूषणं, अपवादा, कलंकः, परि(रीवाद:, See | पद-वर्ण-अक्षर. -tx, adv. अस्पष्ट, भव्यक्तं; गहदवाचा. CALUMNY. INARTITICIAL, . अत्रिम, सहज. . IN, prop.Gen ex. by loc.; अंतरे, मध्ये, in comp.; INATTENTIVE, .अनवधान, निरपेक्ष, भमा with verbs by नि pr.2 (Denoting instru- सक्त, उपेक्षक, मंदादर, प्रमत्त, प्रमादिन, अनवाहित, अment, manner, time, direction) ex. by instr.; निविष्टपित्त, शून्यहृदय.-Lx, adv. सप्रमाद, अनवधा i. great intimacy' महता स्नेहेन; i. six नेन, प्रमादतः, असमीक्ष्य, अविमृश्य, निरपेक्षं.-INATdays'षडहेन;'i.ashort time'अचिरेण, अधि- | - TENTION, S. अनवधानं, अनपे(ये)क्षा, उपेक्षा रात्, 'i. breadth ' विस्तारेण; drives i. a cha- | अनादरः, अननुरागः, अमनोयोगः, प्रमादः, शून्यहदयत्व. riot'रथेन याति-घरति; i.ajoyful mood' INAUDIBLE, . अश्राव्य, कर्णागोचर; 'i. weeping' आनंदेन; 'i. order' क्रमेण, क्रमशः;i. small निःशन्दरोदन. quantities' अल्पशः; 'i. the same manner' | INAUGURATE, V.t. अभिषिच 6P,अधिकारे निविश. तद्वत, तथैव; 'i. as much as ' यतः, यस्मात्, यत्, 2 प्रति-ठा c. (प्रतिष्ठापयति), संस्क 8 U, उपक्रम ०., oft. by abl. or instr. of abstract nouns; Seo आ-रभ् . (रंभयति ). -ION, . अभिषेकः, प्रतिष्ठापन, BECAUSE;" i. as much as it arises from संस्कारः उपक्रमः ignorance' अविद्यामूलत्वात्. INAURATE, See GILD,-ED. INABILITY, 8. असामर्थ्य, दौर्बल्यं, अशकि. INAUSPICIOUs, a. अशुभ, अमंगल, अभद्र, अकल्याण INABSTINENCE, S. असंयमः, अनिग्रहा. (णी/.). -LY, adv. अशुभ, अशुभलमे. . INACCESSIBLE, 4. अगम्य, दुर्गम, दुरासद, दुष्प्राप, | INBORN, INBRED, a. सहन, नैसर्गिक-स्वाभाविक दुरारोह, गहन, विषमस्थ. (की/.), स्वभावज, अंतर्भव. INACCURATE, a. अयथार्थ, अनृत, अतथ्य, अशुद्ध. INCALCULABLE, a. अगण्य, संख्यातीत. -LY, adv. अयथार्थ, अन्यथा. INCANDESCENT, . प्रज्वलन, उत्तप्त, अत्युष्ण. -ININACTION, INACTIVITY, s. आलस्यं, अनुयोगः, CANDESCENCE, S. अत्युष्णता, उचंडता. निर्व्यापारत्वं, कार्यद्वेषः, औदासीन्यं. INCANTATION, S. मंत्रः, अभिचारः, योगः, मंत्रमयोगः, INACTIVE, a. अलस, निर्व्यापार, निरुपम, अव्यवसाय माया; ' to use i.s' मंत्रैः वशीकृ8 Uor मुह ०., See IDLE; to be i.' उदास् 2 A. अभिमंत्र 10 A, अभिघर . INADEQUATE, a. अक्षम, अयोग्य, असमर्थ, अपर्याप्त, INCAPABLE, a. अक्षम, असमर्थ, अशक, अपर्याप्त, भ. अनुचित, अननुरूप. नुचित, अयोग्य. INADMISSIBLE, a. अग्राह्य, अनुपादेय; 'i. into so- | INCAPACIOUS, a. भपथ, अविपुल, अविशाल, सं. ciety'अपांकेय, अपांक. कट, संवाध. INADVERTENT, a. अनवधान, प्रमादिन, प्रमत्त, उपे- INCAPACITY, S. असामर्थ्य, अशक्ति, अनर्हता, अ. क्षक, निरवेक्ष, असमीक्ष्य-सप्रमादं-कृत.-LY, adv. स योग्यता, अपात्रता. 2 मेधाभावः, बुद्धिहीनता. प्रमाद, निरवेक्ष, अनवधानात्, असमीक्ष्य, असावधानं. INCARCERATE,-ION, See IMPRISON,-MENT. -INADVERTENCE, . प्रमादः, उपेक्षा, अनवेक्षा, INCARNATE, A. मूर्त, मूर्तिमन, देहवत, शरीरिन्, शरीभनवधानं. रबद्ध, देहिन्, सशरीर. 2 अवतारिन्, मनुष्यरूपधारिन्, INALLENABLB, a. अविच्छेच, अनन्यहार्य. गृहीतदेह, मनुष्यरूपेण अवतीर्ण. - TON, .. अवतार INAMORATA,-INAMORATO, S.See LOVER. शरीरधारणं, देहग्रहण, मूर्तिमत्ता, सशरीरता; better INANE, a. रिक, शून्य, अ-निः-सार. by (a.); See EMBODY also. INANIMATE, a. अ-वि-चेतन, प्राणहीन, निर्जीव. INCASE, V. 1. भांडे नि-धा 3 U or निविश् 0.2 पि-धा, INAPPLICABLE, a. अनुपयोज्य, अनुपपन्न, अयोग्य, आवृ 5U, आ-परि-वेष्ट ., परि-आ-च्छद् 10. अनुचित. INCAUTIOUS, a. असमीक्ष्य-अविमृश्य-कारिन्, साहसिन्. INAPPLICATION, S.आलस्य, अनुयोगः, कार्यनिवृप्ति, 2 अनवधान, प्रमादिम्, प्रमन. -INCAUTION, 8.प्र. अप्रवृति , अमनोयोगः, अनभिनिवेश:. मादः, असमीक्षा; See INATTENTION. INAPPOSITE, INAPPROPRLATE, G. अयोग्य, असंग- INCENDLARY, S. गृह-अगार-दाहिन m. -INCENन, अप्रस्तुत, विरुद्ध. '. DIABISM, . गृहदाहः. INAPPRBHENSIVE, a. निःशंक, अकुतोभय, वीतभय. | INCENSE, 8. धूपः, तुरुष्कः, पिंडकः, सिडः, यावनः INAPTITUDE, .. अपात्रता, अयोग्यता. . (olibanum); यक्षधूपः, सर्जरसः, रालः, सर्वरसः, INAPTLY, adv. अस्थाने, असंगत. 'artificial i.'वृकधूपः, कृत्रिमधूपक:.-..धूपू INARTICULATE. अग्यक, भस्पष्ट, भस्फुट, अव्यक्त- 19,10, धूपेन वाय.10.2 उत्ति , बहीर .. सं. Page #217 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 204 ) INC 10, भ्रभू कु ., प्रकुप् ; See ENBAGE. - INDENSORY, 3. धूपपात्रं - भाजनं. .. INDENTIVE, 8. प्रलोभनं प्रचोदनं प्रवर्तन, उत्तेजनं, प्रोसानं प्रेरण, प्रणोदनं उद्बोधकं. 2 कारणं, निमित्तं, प्रयोजनं हेतुः - प्रवर्तक, प्रचोदक, &c. INCEPTION, 8. प्रारंभः, उपक्रमः. INCERTITUDE 8. विकल्पः, शंका, अनिर्णयः. INCESBANT . सतत, अविरत, अनवरत, अविच्छिन्न, भविश्रांत, प्रसक्त. - Lx, adv. अनबरतं, सततं, अजलं, अविच्छेद, अतं, सर्वदा, प्रसक्तं, निरंतरं, अभीक्ष्णं. INCEST, 8. व्यभिचारः, अगम्यगमनं; oft by गमनं; “ i. with a mother ' मातृगमनं; स्वसृगमनं, &c. -VOUS, a. अगम्यगामिन्, व्यभिचारिन्; ' i. son ' गुरुतल्पगः; मातृगामी. INCE, 3 अंगुल :; ' not even an i. ' न रेखामात्रमपि, नाल्पमपि; ' by i. es' अल्पाल्प, अल्पशः. INCEASTITY, 8. व्यभिचारः; असतीत्वं, पांसुलता (of women). INCHOATE, . उपक्रांत, अविरप्रारब्ध 2 असंपूर्ण. INO मोन्स C., प्रेर् ; See INcrrE. -8. उत्सर्पिणी or अवसर्पिणी भूमिः प्रवणा भूमि: -ATION, 3. प्रवृत्ति.., प्रवाहः, प्रावण्यं; gen. ex by शीलता स्वं or आलु in comp. or by desid. forms; 'i. to fall' पतनशीलता, पतयालुता, पिपतिषा. 2 भावः, अभिलाषः, इच्छा, काम, छंद, छंदस् , रुचि, चित्तप्रवृत्तिः; ‘following one's own i. कामचारिन्, स्वच्छंद, स्वरस, कामचार, स्वैर, स्वैरिन्. 3 आ-, नति f. of a planet's orbit to the ecliptic ' परमापमः. -ED, 9. नत, आवर्जित. 2 प्रवर्तित, प्रवण, in comp., शील or आलु in comp. or by desid. forms. INCLUDE, ०.८. परिग्रह P, अंतर्गण 10, समाविश् ००, अंतः कल 10, परिसमाप् - अभिव्या- 5P, प्रतिसं-ह 1 P; gen. ex. by अंतर् with भू-गम्-पत् 1 P or वृत् 1 A ( with nom. of what is included ). 2 आधा 3 U, धृ 10, आ-दा 3 A, गर्भ in comp. -ED, . अंतर्भावित, अंतर्गणित; परिगृहीत, अंतर्भूत, अंतर्गत, अंतति, समाविष्ट, सहित अवांतर, गर्भित, अभिव्याप्त; गर्भ in comp. ; 'i. space' अंतराल :-लं, अभ्यंतर; ' those persons i. ' तानरान् समाकलय्य, तैर्नरैः सह . - ING, - INCLUSIVE, . परिप्राहिन्, अभिव्यापक; oft. by सह, or सहित ; 'both days i उभाभ्यामपि दिनाभ्यां सह उभयदिनसहितं; then enter a hermit with two others ( three i. himself ) ' ततः प्रविशत्यात्मना तृतीयो वैखानसः (S. 1 ). - INCLUSIVELY, adv. साकल्येन, अशेषण, सहितं. INCLUSION, 3. अंतर्भावः, अंतर्गणना-नं, स मावेश:- शनं, परिग्रहः, अभि-, व्याति f., प्रतिसंहारः. -ION, 8. उपक्रमः, प्रारंभः. INCIDENT, 8. वृत्तं वृत्तांतः, व्यतिकरः, प्रसंगः, संगति f., घटना. 2 उपाख्यानं, प्रासंगिककथा. - AL, C. प्रासं गिक आनुषंगिक आगंतुक - आकस्मिक आपतिक, नैमित्तिक ( की f. ), आहार्य, आगंतु, अप्रस्तुत, अप्रकृत; 'i. cause' आगंतुकारणं, कार्यनिमित्तं -ALLY, ado. प्रसंगतः, प्रसंगवशात्, यदृच्छया, कथाप्रसंगेन, कार्यकारणतः, देवान, आगंतुकतया. INCINERATE, . . भस्मसात्कृ 8 U, भस्मीकृ INCIPIENT . आरब्ध, उपकांत; प्रथम, अग्र, INCOGNITO, a, adv. प्रच्छन, अलक्षित, प्रच्छन्नगुप्त रूप; प्रच्छन्नं, गुप्त - अलक्ष्य-रूपेण, निभृताकारेण. पुरोगामिन्. INCISE, v. ८. छिद् 7 P, कृत् 6P, तक्ष 1, 5 P; See INCOHERENT, 4. असंगत, असंबद्ध, अनन्वित. -LY, Our. -ION, 8. छेद:, कर्तनं, क्षतं, भेदः. adv. असंगतं, अनन्वयं. - INCORERENCE, 8 असंINCITE, v. है. प्रवृत् ., प्रोत्सह 0, मेर् , प्रबुद् 10, बंध, असंगति f., अनन्वयः, असंदर्भः. प्रणुद् 6P or c., उद्युज् 10; ( anger &c. ) उद्दीप INCOMBUSTIBLE, . अदाह्य, दुर्दा. INCOME 8. आय, उदयः आगमः, धनागमः, अर्थ.0., उत्तिज् C., संधुक्षू 10. 2 आ समाश्वस्. ATION,—MENT, 8. प्रोत्साहनं, प्रचोदनं, प्रवर्तनं, प्राप्ति f., धनोदयः. प्रेरण, उत्तेजनं. 2 Incentive, q. v. INOLEMENT, a. निठुर, कर्कश, निर्घृण, निर्दय. 2 (Of weather ) उम्र, कठोर, रूक्ष, असौम्य, तीक्ष्ण, तीत्र, प्रचंड. 3 वातवृष्टिमत्. - INCLEMENCY, 8. अदया, भकारुण्य, रूक्षता, कता. INCOMMENSURATE, . अतुल्य, असमान; अननुरूप; अपर्याप्त, न अलं. INCOMMODE, ०. . पीड़ 10, लिए 9P, आयस् 0; ‘don't i. yourself' अलमायासेन. - INCOMMODIOUB, C अनुपयुक्त, योग्य. 2 क्लेश- पीडा-कर (f.), असुखद, उपरोधिन् | INCLINE, . . नमू 1 P, अव-आ-, नमीभू 1 P. 2 प्रवण-. भू; ' favourably i. ed towards her by (her ) penance' तपसा तत्प्रवणीकृतः ( K. rv. 42 ); gen. ex. by झील in comp; 'i ed to favour अनुप्रहशील; or by इब् 6 P, वांछ 1 P; - by मनस् or काम with int. form, or by desid. forms. - v. ८. आ-भव-नस ० ( नमयति ), भावज् 10. नमी, 2 raणीक प्रवृत 0, मि-उद- 10, | INOOPATIBLE, a, Sep INOONALETENT. INCOMMUNICATIVE, . वाग्यत, मिताच्, मितकथ भाषण विरक्त, संलापविमुख ( श्री f. ). INCOMPARABLE, अतुल, अनुपम, अद्वितीय, निरुपम, अप्रतिम, अप्रतिरूप, अनुपमेय. INCOMPASSIONATE, . निर्घुण, क्रूर, नृशंस, निर्दय See CRUEL. Page #218 -------------------------------------------------------------------------- ________________ " NO (30) INO - INCOMPUTENT, a. अषक, असमर्थ, अयोग्य, अकर्म- दुःखावह, उपरोधक, दुःखद.-INCONVENNAR भम, अनलंकर्मीण. -Lx, ade. अयोग्य, असमवत्. 8. अयोग्यता, अनौचित्य, अनुपयोगः, अपांत fa -INCOMPETENCE,-0x, 8. अक्षमता, असामर्थ्य, केशः, असुखं, उपरोध:, पीग, यासः, मायास-सेकार्याक्षमता, अपर्याप्ति हेतुः-कारणं.-..पक 70 बाN1A,पीर INCOMPLETE, a. अपूर्ण, असमाप्त, अनिष्पत्र, साव | 10: See CONVENIENCE. शेष. 2 विकल, न्यून, लुप्त, हीनांग, न्यूनावयव, लुप्तावयव, INCONVERSANT, a. अनभिज्ञ, अविका अनभ्यंतर. असमन. -LY, adv. अपूर्ण, सावशेषं, अपर्याप्तं; वै. INCORPORATE, O... संमिथ 10, संह 2P,संपुज् कल्येम, असमस्तं:-NESS, B. अपूर्णवा, असमाति 1.21 7U, 10, संबज् 6P, संलिए ., एकीक 8U. वैकल्यं, न्यूनता. -v.i. एकीभू, संघ-संयुज्-pass. -ION, . संयोगः, INCOMPLEX, INCOMPOSITE, a. अमिश्रित, अ- संश्लेषः, संमिश्रण, संसर्गः. संकीर्ण, शुद्ध. INCORPOREAL, a. अशरीरिन्, विदेह, निरवयव. INCOMPREHENSIBLE, INCONCEIVABLE, a. 37 INCORRECT, . अशुद्ध, अशुषि, सदोष, दोषबत. 24. ज्ञय, अगम्य, दुर्योध, अचिंत्य, अविभाज्य, अग्राह्य, अ सत्य, अयथार्थ, वितथ; ' i. in conduct 'दुईत, दुबोधगम्य, अतर्म, अधीगम्य, बोधातीत; इंद्रियातीत, । राचार. -LY, adv. मिथ्या, अन्यथा, भतथ्य, भयथार्थ अतींद्रिय, इंद्रियागोचर. अशुद्धं.-NESS, S. अशौचं, अशुद्धता, असत्यता, &0. INCONCLUSIVE, a. अनिर्णायक, अप्रमाण, अनिभायकः । INCORRIGIBLE, a. अशोध्य, असमाधेय, शिक्षाहीत, -LY, adv. अप्रमाणं, प्रमाणे विना, अनिर्णायकत्वेन. असाध्य, अप्रतिसमाधेय. INCONORTOUS, a. असंगत, विरुद्ध, असंबद्ध, अनुप INCORRUPT, a. अदुष्ट, शुचि, पवित्र, शुद्ध.-NESS, .. पत्र. -NESS, INCONGRUITY, s. विरोधः, असंगति शुचिता, शुद्धता. f, अनुपपत्ति/3; oft. by क-कSee CONGRUOUS. | INCORRUPTIBLE, a. अनाश्य, अदृष्य, भक्षय. INCONSIDERATE, a. असमीक्ष्य-अविमुश्य-कारिन्, INCREASE, V. i. वृध 1 A, वि-सं-प्र-परि, एए 1A, अविवेकिन्, अविमर्शिन, साहसिन्, प्रमत्त, असावधान; सं- 4,5P,काय 1 A, आ-प्यै 1A, रिया-न 'an i. deed' साहसं. -LY, adv. अविमृश्य, अस 2P or गम् 1 P or प्राप् 6P, -उप-धि pass., मुई मीक्ष्य, अविचार्य, सहसा, निर्विवेक, सरभसं, अना- 1P,(मुमूर्छ सहज तेजो हविषय हविर्भुजां R... 79), लोचित, निरवधानं, प्रमादतः, साहसेम.-NESS, s. अ- प्रहह 1P.2 विस्तृ-वितन्-pass., वि-प्र-1P.-... विमर्शः, अविवेकः, असमीक्ष्यकारित्वं, अविचारणा, वृध ०., ए५ ., म., आप्यै ., स्काय ०. (स्फापयति), असमीक्षा. आगम् ., बंह, वृद्धि नी1P, प्रा ., प्र-उप-चि INCONSISTENT, a. असंगत, विरुद्ध, विरोधिन्, अ- 5U.2 विस्तू c., वितन् 8U, प्रम.-.वृति-स्फीति संबद्ध, अनन्वित, विसंवादिन्, विगीत, विपरीत; परस्पर- समृद्धि f., उप-प्र-चयः, वर्धन, आप्यायन, बहणं, अति विरोधिन्-विरुद्ध, परस्परपराहत, संकुल, पूर्वापरविरुद्ध, f, विस्तारः, आधिक्यं. -ING, वषिष्ण, प्रचीयमान, क्लिष्ट; oft. ex. by विसंवत् 1U, विरुध pass., विप्र-| परोहिन्; See GROW. व Soe CONSISTENT also. -Lx, adv. विरोधेन, | INCREDIBLE, a. अश्रद्धेय, अविश्वास्य, प्रत्ययातीत, विविरुद्धं, विसंवादेन, परस्परविरुद्धू. -INCONSIST- श्वासानह, अतिप्रत्यय-विश्वास, भप्रमाणभूत. ENCE, CY, s. असंगति ., असंबंधः, अनन्वयः, INCREDULOUB, a. अश्रयाल, अप्रत्ययिन, शंकासील, विरोधः, वैपरीत्य, विभेदः, असादृश्यं, विसंवारः, विप्रति- __ अविश्वासशील. -LY, adv. सार्शकं, अमत्ययेन.-INपति, परस्परविरोधः, विरोधोनि f. CREDULITY, 8. अप्रत्ययः,अश्रद्धा, अविधासः. INCONSOLABLE, a. अशरण, निर्विनोद, शोकाकुल. INCREMENT, Seo INCREASE ( 8.). INCONSONANT, a. See INCONSISTENT. INCRIMINATE, ..... अभियुज् 7A, 10%3 See INCONSTANT, a. अस्थिर, अदृढ पल, चंचल; तरल, ACCUSE. ' लोलमति, चलचित्त.-INCONSTANCY, 8. अस्थैर्य, INCUBATE, V..अव-स्था 1A, भंडानामुपरि सविश् तरलता, चंचलत्वं; S EKLE,-NESS. 6P, अंडानि पुष् 1, a P.-ION, ..अरपोषण. INCONTAMINATE, .अकलंक, अषित, पवित्र. INCUBUS,..कुस्वमः, दुःस्वमः . INCONTESTABLE, INCONTROVERSIBLE, a. निवि- | INCULGATE, V.. मनु-शास 2 P, उपदिश 6P, बाद, अविचार्य, अप्रत्याख्येय, निःसंदेह, सुनिश्चित. (चिने) निवि . शिम . See IMPRESS. . INCONTINENT, G. असंयत, अवशिन्, अजितेंद्रिय, | INCULPATE, v. t. See OENBURE. व्यभिचारिन्.-INCONTINENCE, B. असंयमः, भदमः, - INCUMBENT, a.भवलंबिन्; आश्रित, उपरिस्थ.20 अयमः, भजि दियत्व, व्यभिचारः, सांपट, इद्रियादमः। वश्यक; oft. ex. by pot. pass. part or भई LNOONVINTANT, . अनुपयुक्त, अनुचित, अपर्याप्त, | 1P.-.भषिकता, नियोज्यः, कृषिभु नअयोग्या भवित, असुखकरतोनकर-( भोपद, । भोगिन-वारिन . Page #219 -------------------------------------------------------------------------- ________________ INO ( 206 ) IND | INOUS . . भजू 1 U, आश्रि 1 U, आपू 5 P, लभ् 1 A; भाव 1 P, उत्पद् ०.; gen. ex by इ-या2 P, गम् 1 P &o. with object, by pot. pass. part., अ - 1 Por भर्ह, योग्य, भाजनं, पात्रं, in comp. ; the i. s blame' वाध्यतां याति, दोषभाजनं दोषभाक् दोषपात्रं भवति; ' is debt' ऋणं क रोति; ' you will only i. sin' पापमेवाश्रयेथाः; ' is a penalty ' दंडयो भवति, दंडमर्हति INOURABLE, . असाध्य, अशमनीय, दुरुपचार, अप्रतिकार्य, अपरिहार्य, असमाधेय, निरुपाय. INCURIOUS, a. अनुत्सुक, अजिज्ञासु, अकुतूहलिन्. INCURSION, 8. अवस्कंदः दनं, अभिद्रवः, उपलवः, आक्रमः, अभिप्रयाणं, अभिग्रहः; ' to make is' अवस्कंद्र 1P, अभि 1 P; See ATTACK. - INCURBXVE, . उपमविन्, उपद्रविन्. INDELIOATE, . ग्राम्य, अझील. 2 अविनीत, अशिष्ट, असभ्य, अयुक्त; Seo INDECENT. INDEMNIFY, 0. . ( सर्ति ) पूर् 10, निष्कु 8 छ, निस्तु, अपाक, प्रतिक, शुधू ०., प्रमृज् 2 Por o., क्षेमं प्रतिविधा 3 U -INDEMNITY, 3. क्षति हानिपूरणं, क्षतिनिष्कृति f. - निस्तार:, अपकारशुद्धि f., प्रतिफलं, क्षेमप्रतिविधानं, योगक्षेमः; 'a paper granting i.' अभयपत्र, दंडाभयपत्रं. INDENT, O. ८. दंतुरी 8 छ, भंगुरीकृ; अनुक्रकचं छिद् 7 P or अंकू 10. -ATION, 8. भंगः, छेदः, भंगुरीकरणं. -ED, . दंतुर, दंतुरित, भंगुर, सभंग, अनुक्रकच, -URE, 8. प्रतिज्ञा नियम-पत्रं. INDEPENDENT. . स्वाधीन, अनायत्त, स्वायत्त, स्वतंत्र आत्मायत, आत्मतंत्र, अनाभिक अपरायत्त, अ-विवश, अपरतंत्र. 2 स्वैरिन्, स्वच्छंद, स्वैरवृत्ति, स्वैर, स्वैरकाम चारिन्, यादृच्छिक ( की f·), नियंत्रण, अनियंत्रण, स्वेच्छाचारिन् See FREE; 'i. of विमुच्य, विहाय, विना; See ExcEPT; निरपेक्ष, अनपेक्ष, in comp., बाह्यनिमित्तनिरपेक्षमपि स्वाश्रयं कार्यं भवति ( S. B. 508 ) ' i. of external causes ' &c. -LY, adv. स्वातंत्र्येण स्वैरं स्वेच्छया, स्वच्छंद, अनायत्तं यदृच्छया, यथेष्टं यथाकामं, स्वतंत्र, अन्यनिरपेक्षं. -INDE - PENDENCE 3. स्वातंत्र्यं, आत्माधीनता, अपरवशता, अपारतंत्र्यं, स्वाच्छंयं, स्वैरता, यदृच्छा. INCUBVATE, . . नम् , आवृज् 10, भुज् 6 P, आकुंच0. - ION, 3. आनति, आकुंचनं. INDEBTED . ऋणिन्, ऋणग्रस्त बद्ध. 2 उपकृत, अनुगृहीत, कृतोपकार; 'I am i to fortune ' दैवेनानुगृहीतोस्मि. INDECENT . ग्राम्य, अश्लील, अवाच्य, अश्राव्य. 2 अविनीत, विनय शून्य- रहित, निर्मर्याद, अतिक्रांतमर्यादविनय, अशिष्ट, असभ्य, शिष्टाचारविरुद्ध 3 अयुक्त, अम्याय्य, लज्जाकर (f.), निंद्य, निर्लज्ज. - Ix, adv. गर्हितं, अश्लीलता, अविनयेन, अमर्यादं, अयुक्तं -IN-INDESCRIBABLE, . अकथ्य, अतिकथ, वाग्विभवाति वृत्त, वर्णनातीत, वर्णनाविषय, अवर्णनीय, अनिर्वाच्य; oft. by :- कार्कि - with अपि; काप्यभिख्या तयोरासीत् ( R. 1.46 ) ' an i. splendour ' &c.; the _splendour of that pair is simply i. ' कि क थ्यते श्रीरुभयस्य तस्य (K. VII. 78 ). INDESTRUCTIBLE, . अक्षय्य, अनश्वर, अनाश्म, अविनाशिन, अजर, अक्षयिन्. DECENCY, 8. अश्लीलता, ग्राम्यता. 2 अविनयः, अमर्यादा, अशिष्टता, मर्यादातिक्रमः 3 अयुक्तता, अनुपपति, निंद्यता, गीता, अन्यायः, कुरीति, अनीति f, अनयः, कुशीलं, अपचारः. INDECISION, 8. संदेह:, अनिर्णयः, अनिर्धारण, विकरूपः, संक्षयः, अनिश्चयः, वितर्कः, आशंका, द्वापर : 2 | विकल्प-वितर्क-शीलता, संदिग्ध अस्थिर मतित्वं, चलचित्तता, लौल्यं, चंचलता. INDECISIVE, . संदिग्ध, अनिर्णीत, अनिमित, सविकरूप, अनिर्णायक. 2 विकल्प-वितर्क-संदेह-शील, अस्थिरसंदिग्ध-लोल-मति, धी, बुद्धि, चिस, अनवस्थित, चलचित्त, दोलायमानचित्त; S60 FICKLE. -Lx, adv. अनिश्चित, ससदेई. INDECLINABLE, . अव्यय, अविकार्य, अविभक्तिक; 'an i. word ' भव्ययः-यं, निपातः INDECOROUS, INDECORUM, See INDECENT. INDEED, adv. नूनं, खल, किल, नाम, वस्तुतः, परमातः, सत्यं, तस्वतः, अर्थतः, भुवं तावत्, हि, एव. INDEFATIGABLE, . अांत, अभ्रांत, अविषण्ण, महोत्साह, बहुश्रमक्षम, अनिर्विण्ण; See AssIDUOUB. INDEFENSIBLE, . अरक्षणीय, अप्रतिपादनीय, अनुत्तर. INDEFINITE, . अनियत, अनिश्चित, अनिर्दिष्ट, अलक्षित. INDELIBLE, . अक्षर, शाश्वत (ती), अनारंन, भ 4 INDETERMINATE, . अनियत, अनिर्दिष्ट, अनिर्णीत, संदिग्ध, सविकल्प, अलक्षित; अपरिमित -ION, 8. Indecision, q. v. INDEX, 3. सूचि ( ची ) पत्रं, सूचि-ची, निघंटुः, अनुक्रमणिका. 2 प्रदेशि ( श )नी, दर्शक: 3 ( Indica - tive of ) ex. by ज्ञापक-सूचक- गमक-०., तदेव गमकं पांडित्यवैदग्ध्ययोः ( Mal. 1) that only is the i. of wisdom and skill '; See INDICATE. INDIA 8. भारतं भ (भा) स्तवर्ष, जंबुद्वीप: -INDIAN, . भारतीय, भारतदेशीय. INDICATE, .. सूच् 10, छत् , वि-अंजू 7 P or C., गम् . ( गमयति ), प्र- निर्-दिश् 6P, प्र-वृश् ०., बुधू ०., प्रकटीक 8 U, आविष्कृ, निरूप 10, प्रकाश् ०., ज्ञा ०. ( ज्ञापयति), नि-आ-विद्र०, लक्ष् 10, निर्वच् 2 P or c., अभिधा 9 U; अवगम् ०., प्रति-इ ० ( प्रत्याययति), पिशुनयति (D.). -ION, 8. लक्षणं, चिह्न, लिंगं, 11 Page #220 -------------------------------------------------------------------------- ________________ IND (207) गितं. 2 (Aot) प्रकाशनं, निर्देश:, प्रदर्शन. -IVE, ORY, G. दर्शक, गमक, सूचक, व्यंजक, घोतक, वाचक, शापक, निर्देशक, बोधक, पिशुन; 'i. of equal love' तुल्यानुरागपिशुनं (V. 2); 'i. mood? स्वार्थ: INDICT, ". अभियुज् 7 A, 10, अपषद् 1 A. -MENT, 8. अभियोगः, अभिशंसनं, अभियोगपण. INDIFFERENT, ८. सामान्य, मध्यम, विगुण 2 समभाव, समबुद्धि, समदृष्टि, समदर्शिन, समपक्ष, तटस्थ, अपक्षपातिन्, निःसंग, मुक्तसंग. 3 निरपेक्ष, अनपेक्ष, निरादर, अनभिलाष, निरभिलाष, निरीह, निस्पृह, विरक्त, निरुत्सुक, अव्यग्र; 'to remain or be i. ' उदास् 2 A or उप-ईक्ष् 1 A, किमित्युदासते भरता: (Mal.1 ); ( in good sense ) माध्यस्थ्यं अवलंबू 1 A, माध्यस्थ्यमिष्टेप्यवलंबतेर्थे ( K. 1. 62 ). -LY, adv. निरपेक्ष, निरत्सुकं, निरभिलाष 2 मध्यमंतया, सामान्यतः. =INDIFFERENCE, 3. औदासीन्यं, माध्यस्थ्यं, विरक्ति f., वैराग्यं, अनभिलाषः, अनपेक्षा, अनीहा, अस्पृहा, नि:स्पृहता, निरीहता, निःसंगता, ताटस्थ्यं. 2 प्रमादः, उपेक्षा, अमनोयोगः, अनवेक्षा, अनवधानं, अनादरः 3 समभावः, अपक्षपातः, असंगः. INDIGENT, दीन, दरिद्र, अधन, दुर्गत, निःस्व, अकिंचन; See Poon. =Lx, adv. दीनवत्, सकार्पण्यं, सदैन्यं. - INDIGENCE, 8. दैन्यं, दारिद्र्यं निर्धनता, दुर्गति, दुःस्थिति f., निःस्वता, अकिंचनत्वं. INDIGENOUS, स्वदेशोद्भव, स्वदेशीय, स्वदेशजात. INDIGESTION, 8. अजीर्ण, अपाकः, अग्निमांद्यं, मंदानिः, अन्नविकारः, अभापरिपाकः - INDIGESTIBLE, a. दुष्पच, दुर्जर, अजय. INDIGNANT, . कोपाकुल, इद्धमन्यु, समन्यु, सरोष, संरंभिन, कुपित, अतिक्रुद्ध, अतिरुष्ट, जातामर्ष, संजातकोप, दीप्तकोप. -LY, adv. सरोष, सकोपं, सामर्ष, सक्रोधं. -INDIGNATION, 8. मन्युः, संरंभ, कोप:, रोषः, क्रोधः, अमर्षः, रुष् f., प्रतिधः, क्रुधू, गुरुकोपः. INDIGNITY, . अप (व) मानः, परिभवः, अवज्ञा, अनादरः, उपेक्षा, अवधीरणं-णा, तिरस्कार:, धिक्कार); See DISGRACE, INSULT, also. INDIGO 8. नीलं; ( plant ) नीला, काला, कीतकिका, ग्रामीणा, मधुपर्णिका, रजनी, श्रीफली, तुत्था, द्रोणी, दोला, नीलिनी, मेला, तूणी. INDIREOT, . अनजु, वक्र, कुटिल, जिझ, परोक्ष; 'i. tax '; परोक्षकरः; 'i. hint ' वक्रोक्ति f·, भंगिभाषणं, वक्रभणित, भंग्युक्तिः, भगिगी f. x, adv. irयुक्त्या, वक्रोक्त्या. 2 वक्रं कुटिलं, भनृजु, असरलं, तिर्यक्, तिरस्. INDI8OERNIBLE, . अप्रत्यक्ष, अव्यक्त, अदृष्टिगोचर. INDISORKET, . अधिमृश्य असमीक्ष्य-कारिन्, अविचक्षण, अदूरदर्शिन, अविवेचक, अनीतिज्ञ, भ्रमतिनत, विवेकहीन- शून्य, अनवहित. - Lx, adv. अविमृश्य, असमीक्ष्य, भविचार्य, निर्विवेक, अविचार-असमीक्षा- पूर्व. IND =INDISCRETION, 8. अविवेकः, भविचार:- रणा, असमीक्षा; अविज्ञता, अविमर्शः, असमीक्ष्यकारिता- त्वं अनवधान, प्रमादः, अनपेक्षा. INDISCRIMINATE, . अविविक्त, निर्विशेष, भपरिच्छिन, अरथकृत. 2 संकुल, संकीर्ण, अव्यवस्थित. -ING - IVE, . अविवेकिन, अविशेषज्ञ, निर्विवेक. -ION, 8. अविवेकः, अविचार:- रणा, अपरिच्छेदः, अविज्ञानं. - Lx, adv. अविविक्तं, निर्विशेष. 2 संकुलं, संकीर्ण, अक्रमेण, क्रमं विना. INDISPENSABLE, . अवश्य, अपरित्याज्य, अपरिहार्य, अवश्यकार्य; ' an i. duty ' नित्यकर्म. INDISPOSE . ८. विरंज् , विमुखीकृ 8 U, अरुचिविर किं- उत्पद् c. or जन् C., प्रतिकूल -०. कृ; न प्रवृत् ०० 2 अस्वास्थ्यं जन् c. -ED, C. विरक्त, विमुख-परामुख (खी f. ), अनिच्छु, अननुकूल, द्वेषिन्, प्रतिकूल, अप्रवृत्त, अनमिलाषिन्. 2 अस्व (सु) स्थ, अस्व (सु )स्थशरीर; ' severely i. ' बलवदस्वस्थ शरीर. -1TION, S. विरक्ति f., विरागः, अरुचि, विमुखता, अनिच्छा, अनीहा, अप्रवृत्ति f., अस्पृहा, प्रतिकूलता. 2 अस्वास्थ्यं, असुस्थता, शरीरास्वास्थ्यं. INDISPUTABLE, a. See INCONTESTABLE. INDISSOLUBLE, . अमेय, दुर्भेय, अलंघ्य; सुदृढ, दृढबद्ध, सुसंहत. 2 अद्राव्य, अक्षरणीय. INDISTINCT . अव्यक्त, अस्फुट, अस्पष्ट, अप्रकाश, अप्रत्यक्ष. 2 संकुल, संकीर्ण; an i. speech ' मिलष्टं, अविस्पष्टं. -Lx, adv. अव्यक्तं, अस्पष्ट. -NESS, 8. अव्यक्ति., अस्पष्टता. INDITE, . . लिख 6 P. INDIVIDUAL, 3. व्यक्ति f., पुरुषः, एकजनः, अवयवः. - . व्यक्तिगत, अध्यापक, अध्यापिनु, एक. -ITY, . व्यक्तिता, अव्यापकत्वं व्यक्ति: 3 पृथक्त्वं, पार्थक्यं, ममता. -LY, adv. एकैकशः, प्रत्येकशः, एकैक, प्रत्यवयव, अवयवशः, पृथक पृथक. INDIVISIBLE. अविभाज्य, अमेय, अनंश्य, निरवयव. INDOCILE, . भविनेय, अवश्य, अविधेय, भवराग, दुर्दम, दुर्दात, अनधीन, अनायत, स्वैरिन, स्वच्छंद. INDOCTRINATE, v. t. See ADVISE. INDOLENT, “. तंद्रिल, अलस, तंत्रालु, मंद, निरुपम, उद्योगविरक्त, कार्यद्वेषिन्, कार्यविमुख (खी f. ), निश्रेष्ट, निरुत्साह, जड, मंदक्रिय. -Lx, adv. निरुद्यमं, अलसंवत्, मंदतया - INDOLENCE, 8. तंद्रा, आलस्यं, तंद्वि-त्री f., मंदता, जाड, अनुद्योगः, कार्यविमुखता, अनु त्साहः, कार्यद्वेषः. INDOMITABLE, . दुर्दम, दुर्दात, अदम्य, अच्छृण्य, 2 rain अकृपण वेतस्, अत्युत्साहवत, उरुसत्त्व. INDUBITABLE, . असंदिग्ध, सुनिभित, अनाशंक्य, निःसंशय; S00 CERTAIN. INDUCE . . अनु-नी 1 P, मवृत् , उद-नि-युज् 10, प्र 10, मत्सर, मेर c.; Sde INarra. 2 भा. Page #221 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 105 1P, प्र-वि-लुभ् , 1 P; oft. ex. by causal forms. 3 उत्पद् ०., जन् . ( जनयति ), सं-उ-भू O., आवह 1 P. 4 प्रबुधू ०. -MENT, 3. प्रोत्साहनं, प्रवर्तन, अनुनयः प्रचोदनं. 2 कारण, हेतु:, निमित्तं, प्रलोभन; See INCENTIVE - INDUCTION, 8. अनुमानं; अपवाह :. - INDUCTIVE, . आनुमानिक ( की f. ). INDUCT . ८. धर्माधिकारे नियुज् 7 A, 10. -ION, प्रतिष्ठापन (208) | INDULGE .. आ-संज् pass., आसक्त निरत. भू 1 P ( with loc.); सेव् 1 A, भजू 1 U. . . उप-,लल् 10, उपच्छंद् 10; अनुग्रह 0P, तृप् , तुष् o.; अनु-वृत् 1 A, अनुरुधू 4 4, अनुविधा 3 ए, अनुप्रविश् 6P, पूर 10. 2 अनु-ज्ञा 9P, अनु मुद् 14, अनु-मन् 4 A, क्षम् 1 A, 4 P, उपेक्ष 1 A, न विरुध् 7 U, न संयम् 1 P, न निग्रद्द् 9P, न निषिध् 1 P. - BNCE, 5. आसक्ति f, निरति f, सेवा, आसंगः; शीलता आलुता - in comp. 2 अदम:, अनिषेध:, असंयमः, अनिग्रहः, अप्रतिरोध: 3 तोषण, तर्पणं, अनुवर्तनं, लालनं, उपच्छेदनं, अनुरोधः, अनुविधानं, अनुवृत्ति f., अनुवृत्तं, छंदोनुवृत्त. 4 प्रसादः, अनुग्रहः; अनुज्ञा, अनुमति f. - ENT, a. सदय, अनुग्रहशील, अनुग्राहिन्, अनुकूल, अनुकंपक, करुणात्मक. 2 छंदोनुवर्तिन्, छंदानुरोधिन्, अनुविधायिन्. = ENTLY, adv. सानुरोधं, छंदोनुरोधेन, सदयं, सानुग्रहं सकारुण्यं. INDURATE, . . घनीक 8 U, ढीकृ, संहन् 2 P. - .. घनीभू. -ION, 8. घनीकरणं, काठिन्यं, घनीभाव:, घनता. INDUSTRY, 8. उद्यमः, उद्योगः, व्यवसायः, अध्यवसायः, उत्साहः, यत्नः, अभियोगः, चेष्टा, क्रिया, कार्याभिनिवेशः, कर्मशीलता, कार्यप्रसक्ति-प्रवृत्ति f., अभ्यासः, अनालस्यं, परिश्रमः, आ-प्र-यासः,सोद्योगता. - IOUS, 4. उद्यमिन्, उद्योगिन्, व्यवसायिन् सोयम, सोद्योग, सोत्साह, अनलस, कार्यासक्त, कर्मशील, कर्मनिष्ठ, कर्मासक्त, कर्मशूर, क्रियापरायण, अतंद्रित, उद्युक्त, उद्यत, कर्मप्रसित. -IOUSLY, adv. सोद्यमं, सोद्योगं, सोत्साह, सप्रयत्नं, प्रस, अभिनिवेशेन. INT EFFICIENT 4. अनुपयुक्त, कार्यक्षम, अनलंकर्मण, अयोग्य, भकार्यसाधक. 2 अप्रबल. INELASTIC . स्थितिस्थापकत्वहीन. INELEGANT . अशोभन, अश्लील, अमरास्त, भविनीत; See INDECENT INELEGANCE, 8 अलावण्य अशेोभा, &o. INEBRIATE, . . मद्C., मर्द उत्पद्0. ED, मत्त, क्षीव, मदोन्मत्त, उम्मद -ION, 8. मदः, माद, उन्मादः, क्षीवता. INEFFABLE, a. See INDESCRIBABLE. INFECTIVE, INEFFECTUAL, a. निष्कल, विफल, are, मोघ, निरर्थक, निष्प्रयोजन. 2 निर्बल, असमर्थ, अक्षम, असिद्धिकर (f.), निष्प्रभाव, अवीर्यवत्; See FRUITLK88. -LY, adv. निष्फलं, व्यर्थं, सुधा, वृथा, निरर्थक निर्बल. - INKFFICACY, 8. अप्रभाव:, यक्षमता, अशक्ति असामर्थ्य, शक्तिहीनता, वैफल्यं, मोघ व्यर्थता, अनर्थकत्व. -INEFFICACIOUS, . अभाव, अक्षम, असंमर्थ, तेजोहीन, अप्रबल 2 मोघ, INELOQUENT, A. बांगपटु, अवाग्मिन्. INEPT, . अयोग्य, अनुचित, अनर्ह. 2 मूढ, मूर्ख, बालिश. INEQUALITY, 8. वैषम्यं, असाम्यं, विषमता, विभेदः, असादृश्यं, भिन्नता. INEQUITABLE, . अन्याय्य, अधर्म्य, न्यायविरुद्ध. INERT, व. जड, निखेष्ट, अचेष्ट, अचल, गतिहीन, निश्चल, अचेतन. 2 अनुद्योगिन, मंद, तंद्रिल, जड, अलस. -LY, adv. मंदं, जडवत्. -NESS, 3. जाडचं, अचेष्टा, अनुयोग:, मंदता, आलस्य, कार्यविमुखता - INERTIA, 3. निश्चलता, जाड्यं. INEETIMABLE, , अनर्घ र्घ्य, अमूल्य, अत्युत्कृष्ट. INEVITABLE, . अपरिहार्य, अवश्यभाविन्, अहार्य, अवारणीय, अनिवार्य, नियत, भवितव्य, अवश्यक, आनुषंगिक ( की f. ). - INEVITABLY, adv. अवश्यं, नियतं, ध्रुव, एकांत in comp., ( एकांतविध्वंसिषु frey R. 11. 57). INEXCUBABLE, . अक्षम्य, असोढव्य, अमर्षणीय. 2 निरुत्तर, अनिवार्यदोष, निर्व्यपदेश. INEXHAUSTIBLE, . अक्षय, अक्षयिन्, अविनाश्य, अविध्वंसिन, अनंत, अव्यय. INEXORABLE, . निठुर, निरनुरोध, अनाराध्य, अनम्य, अननुनेय, निरनुक्रोश, निर्दय, कठिण पाषाण हृदय, कठोर चित्त. INEXPEDIENT, a. अनुचित, अयोग्य, अनर्ह, अनुपपन्न. INEXPERIENCE, 8. अननुभवः, भपक्कबुद्धित्व, अपरिणतमतित्वं व्यवहारानभिज्ञता, अबहुदर्शित्वं. ' - ED अपक्कबुद्धि, अपरिणतप्रज्ञ, अनभिज्ञ, व्यवहारानभिज्ञ, अल्पदृश्वन्, अबहुदर्शिन. INEXPEET, . अकुशल, अनिपुण, अविदग्ध, अपटु, अदक्ष. INEXPIABLE, . अशोध्य, प्रायश्चित्ताक्षम, अनिष्करणीय. INEXPLICABLE, . अव्याख्येय, अगम्यार्थ, दुर्बोध, गहन, अबोध्य, दुर्गम. INEXPRESSIBLE . अनभ्वय, अकथ्य; Soe IN DESCRIBABLE. INEXTINGUISHABLE, . अशाम्य, अनिर्वाप्य. INEXTRICABLE, . दुस्तर, अनुद्धार्य. INFALLIBLE, . अमोघ, अव्यर्थ, निश्चित. 2 अभ्रमाधीन, प्रमादाक्षम, अस्खलनशील, अस्खलित-मति-बुद्धि, भ्रमानई. - INFALLIBILITY, 8 अभ्रांति, ममादाक्षमता, अप्रमादित्वं. INFAMY, 8. अ-अप-यशस् ”, दुष्कीर्ति f., अकीर्तिः, Page #222 -------------------------------------------------------------------------- ________________ INT (206) wr . यशस्कर (रा.), निय, वाच्य, कलंकावह, गर्व, स्तन (नी.).4 गौण (णी), अप्रधान, उपसर्जन, अतिदुष्ट, गर्हणीय. 4 (Of persons) दुष्कीर्तिमत्, अमुख्य; oft. by कु or दुर pr.; 'ot an i/caste' अयशस्विन, अपयशस्क, ख्यातगहण, अभिशस्त. हीनजाति-वर्ण, दुर्वर्ण, कुकुल, 'i. in rank' अवर-OUSNESS, See ( 8.). पदभाक् 'i. in age' कनीयम्, अवरज, अनुज; it INFANT, 8. बाल:, शिशुः, बालकः, स्तनधयः, स्तनप:- will be clear who is i. and who is superior' पाः, अर्भकः, दारकः, डिंभः, क्षीरपाः, स्तन-क्षीर-पायिन्, |. अधरोत्तरव्यक्तिर्भविष्यति (M. 1); gen. ex. by परिहा उत्तानशयः, (allf. also).2 व्यवहारायोग्य, अ- pass. with abl. for to'; "she is not i. to Saप्राप्तव्यवहारदश;'i. state. ' बालावस्था. -.,-ILE, chi in majestic dignity' ओजस्वितया न परिही. -IVE, a. बालयोग्य, बालकीय, (8.) in comp. यते शच्याः (V. 3).-. भवरपदभाक, हीनपदस्था , -INFANCY, 8. बाल्यं, शैशव, शिशु-बाल-भावः, | अवर:.-Try, 8. न्यूनता, जनता, हीनता, अधरता, बाल्यावस्था, शिशु-बाल-काल:. 2 प्रथम-बाल-अवस्था, अवरत्वं, अपकर्षः, अप्राधान्य, गौणता. आरंभः, प्रारंभः. -INFANTICIDE, 8. बालहत्या, INFERNAL, a. नारक (की/), नरकीय, नरकस्थ, शिशुवधः-हत्या. 2 बालहन m., बालघातकः. निरयगत.2 आसुर (री.), राक्षस (सी.);'i. INFANTRY, s. पत्तयः, पदातयः, पदांतिकाः (pl.), regions'नरकः, निरयः, पातालं, अधोभुवनं, नागलोकः, पदातिबलं, पादातं, पत्तिसैन्यं. प्रेतलोकः, बलिसमन् n.-8. नरकवासिन् m., नरकस्थः . INFATUATE, V. 1. मुह_c., मद् c., बुद्धि-ज्ञानं हन् | INFERTILE, a. See FRUITLESS. 2 P or लुप् e. -ED, a. मूढ, वि-सं-परि-मूढ, INFEST, V. 1. बाध् 1 A, उप-रुध् 7U, उप-1A, विमोहित, हत-नष्ट-बुद्धि-ज्ञान, नष्ट-लुप्त-संज्ञ, बुद्धिभ्रष्ट, उप-दू 1 P, उपपीड 10, उपराज् 6P, किश BP. मोहोपहत, उन्मत्त; 'i. by lust' कामांध, काममूढ. | -ED, a. उपसष्ट, बाधित. 2 (नित्यं )सेवित, जुष्ट, -ING, a. मोहिन्, मोहकारिन्, मोहन. -ION, S. माहः, आश्रित; 'i. by wild animals ' श्वापदजुष्ट. वि-सं-मोहः, मूढता, मूर्खता, बुद्धि-ज्ञान-लोपः-भ्रंशः-ना- | INFIDEL, S. नास्तिकः, अश्रद्धालुः, धर्मनिंदकः, अमीशः, विवेकहानि /.-लोपः. श्वरवादिन् m., पाषंड:. -4. अश्रद्दधान, नास्तिकवृत्ति, INFEASIBLE, a. असाध्य, दुष्कर, असंभाव्य, अनीश्वरवादिन्, अविश्वासिन्, मिथ्यादृष्टि.-ITY, 8. नाअनिष्पादनीय. स्तिकता, अनीश्वरवादः, देव-धर्म-निंदा, शाबाश्रद्धा. 2 INFECT, v.t. (अन्यस्मिन् ) संचर c., संक्रम् C., ( रो अभक्ति /., व्यभिचारः, विवाहसमयभंग:. 3 विश्वासगेण ) संसज 6 P, रोगाक्रांत-a. कृ8 U. 2 दुष् .. | घात-भंगः. (दूषयति ), भ्रश् . See CORRUPT. -ED, a. INFINITE, a. अनंत, अमेय, अमित, अपरिमित, अरोगदूषित-संसृष्ट-आक्रांत, संचार-संपर्क-संसर्ग-दुष्ट or पार, निर्मर्याद, निरवधि, निःसीम, अपर्यंत; 'an i. -वृषित. 2 दुष्ट, दृषित, भ्रष्ट. -ION, 8. संचारः, संक्रमः, number' पराय. -ITUDE,-Y, . आनंत्यं, असंसर्ग-संचार-संपर्क-स्पर्श-दोषः, रोगसंचार:-संसर्ग:-सं नंतता, अपारता, सीमाभावः, असीमता. -LY, adv. पर्कः.2 दोषः, दूषणं. -IOUS,-IVE, a. संचारिन्, अमित, अनंत, अत्यतं, अतीव, अतिमात्र. संसर्गिन्, स्पर्शसंचारिन्, संसर्गीय, सांसर्गिक (कीf.). INFINITESTMAL, a. अतिसूक्ष्म, अत्यंतसूक्ष्म. INFECUND, a. वंध्य, निष्फल; See FRUITLESS. INFINITIVE, S. सामान्य-साधारण-रूप, the techniINFELICITY, s. असुखं, अकुशलं, अक्षमः, दुःख cal name being तुमुन्. आपद-विपद् . INFIRM, a. दुर्बल, क्षीण, अशक्त, अवसन, क्षीणवलINFER, O... अन-मा 3 A,2P, सं-भू., उन्नी 1 P, सन्व-शक्ति; See FEEBLE. 2 अस्थिर, स्खलित, भउह 1A, तर्क 10, अपवह 1P, अवगम् 1 P; ' his धीर, अदृढ; ' the step being i.' नातिस्थिरचरणdignity may be i. ed from his form' संभा संचारस्य ( Ka. 35 ).3 जीर्ण, जरापरिणत, जरातुर, पनीयानुभावास्याकृतिः (S.7); ' her very form अरठ. -ITY, 8. दौर्बल्यं, मशक्ति, वीर्य-शक्ति-हानि leads ( me ) to i. her being superhuman' f.2 दोषः, छिद्रं, विकारः, अपराधः, वैकल्यं, अगुणः आकृतिरेवानुमापयत्यमानुषता (Ka. 132).-ABLE, a. 3 व्याधिः, रोगः, आमयः.-INFIRMARY, S. आतुअनुमेय, आनुमानिक (की/.), तर्कसाध्य-गम्य. -ENCE, रशाला, रुग्णालयः 8.( Process ) अनुमिति , युक्ति f., अपोहन, परा INPEX, D.t. See Frx. मर्शः.2 (Result) अनुमानं, अपाहा, अपवाहः, तर्कः, INFLAME, V. 1. दीप् ०.,सं-उत्-प्र, ज्वल् ., तप.. अभ्यूह तर्क निर्णयः-सिद्धांत:. -ENTIAL, a. आनु- दह 1 P,सं-इंध 7 A.2 उत्तिज ., प्रोत्सह ८., उद्दीप मानिक-आनुषंगिक (की.), अनुमान-तर्क-मि. c. (as teelings); ' will only serve to i. his INFERIOR, a. अन, न्यून, अल्पीयस्.2 नीच, हीन, grief' संदीपना एव दुःखस्य (विनोदनोपायाः नि-अप-कृष्ट, अवर, अधर, जघन्य, अधम, अनुत्तम (U.3); प्रकुंए ., रु ०.; See ENRAGE, Ex. Sex MEANa :स्थ, नित्र, अधर, नीचस्थ, भध-I CITE; 'i.ed with wrath'इमन्य, कोपचलित Page #223 -------------------------------------------------------------------------- ________________ INT प्रदीप्त; ( i. ed with pride ' समिद्धदर्प ' to be i.ed ' उ 1 P, दीपू 4 A, दह-व- pass. -INFLAMMABLE, . दाह्य, ज्वलनशील, भाशुज्वलनीय, दाहात्मक. - INFLAMMATION, 8. तापनं दीपनं, दाइनं. 2 तापः, दाहः, लोष : 3 ( In medicine ) पाकः; i. of the eyes ' नेत्रपाकः; अस्थिपाकः, &0. - INFLAMMATORY, . तापक, दीपक, दाहक, दीपन, दाहिन, तापकारिन्. 2 दाहयुक्त-विशिष्ट, सदाह, सताप, दाह in , i. fever दाहज्वरः. comp.; INFLATE, . . मा 1 P, श्वि, स्फायू . ( स्फावयति ), विस्तु, उद्-हन् 2 P; उत्सिय् 6P or c., उन्मद् . ; ‘i. with air ' वातेन पू . or पूर 10, उच्छूनी 8 U. - BD . मात, स्फीत, शून, उक्ति, उत, उन्मत्त; 'i. with pride दर्पाध्मात, मदोद्धत, गर्योद्धत; 'i. with air वातकुल वातपूरित पूर्ण. -ION, 8. आध्मानं, वातपूरर्ण. ( 210 ) INFLEOT, . ८. नम् C., आवृज् 10, भुज् 6P, कुंच् . 2 वि ., रूपाणि आ-ख्या 2 P; ' the word is not i. ed' तच्छब्दस्य विभक्तयादिविकारा न जायंते. -ION, 8. आ-, नति f., आवर्जनं. 2 विकार:, रूपं, विभक्तयादिकार्य, कार्य, विभक्ति f. INFLEXIBLE, . अनम्य, अनावर्ज्य. 2 दृढ, कठिन, संहत; See HARD. 3 दृढ-स्थिर - संकल्प मति निश्चय, धीर. 4 कठोर, कठिणहृदय, निरनुरोध, निरनुक्रोश, क्रूर. - INFLEXIBLY, adv. सुदृढं दृढ निश्चयपूर्व, निर्विकल्पं, कठोर, निरनुरोधं - INFLEXIBILITY, . अनम्यता, काठिन्य, संहननं, कठोरता, धैर्य, दृढ संकल्पत्वं. INFLICT, v. t. q-off 1 Р, c., 7 A, 10, आवर 1 P, विधा छ, कृ 8 U, पत् , आ-नि-धा; ' to i. pain on ' दु:खे पत्c or दुःखस्य पदं नी 1 P; oft. ex by कृ or दा 8 U; i punishment ' दंड कॄ or दा. -ION, s. प्रणयनं, विधान, प्रवर्तन, दानं करणं; 'i. of punishment ' दंडप्रणयनं, दंडाधानं. INFLUENCE, 8. बलं, प्रभावः, शक्ति, सामर्थ्य, वशःशं, गुणः, प्रतापः. 2 प्रतिष्ठा, गौरवं वर्णः, अधिकारः, उत्कर्षः, पद-स्थान- गौरवं - माहात्म्यं; ' under the i. of ' वश, वश्य, विधेय, अधिष्ठित, आयस, अधीन, तंत्र, &c. in comp. ; under the i. of sleep' निद्रावशविधेय; ' through the i. of love' कामाधीनत्वात्; ' planetary i' ग्रहावेश:. ०.८. अधिष्ठा 1 P; प्र-भू 1 P, ईशू 2 A ( with gen.) ; वशीकृ 8 U. 2 प्रवृत् C., र्, प्रोत्सह, प्र-नि-युज् 10, नी 1 P, आकृष् 1P, ह 1 P; ' & fool has his mind i. ed by the convictions of others ' मूढः परप्रत्यय | ING अ, समताप, लब्धवर्ग, प्रतिष्ठित, सगौरव महत, गुरु, प्रबल, प्रभाववत्; 'an i. meeting' लब्धप्रतिष्ठनराणां समाज:. - Lx, adv. सप्रताप, सप्रभावं, सगौरवं. INFLUX, 8. आगमः, अंतः प्रवाहः लवणं. INFOLD, . . वेष्ट् 1 A or c., आच्छद् , पि-धा 3 U, कोदो नि-धा. 2 Clasp, g. v. INFORM, . . वि-शा ० ( ज्ञापयति ), नि-आ-विद्र C., दशं 1 P, कथ 10, भा-ख्या 2P or o, बुध् ., संदिश् 6P, श्रु, अवगम् . ( गमयति ); See TELL. 2 (Against ) आ-ह्वे 1 A, अभियुज् 7 A, 10, अभिशंस्, आधृष् c. -ANT, 8. विज्ञापकः, आनिवेदकः; ख्यापकः. -ATION, 5 निवेदनं, विज्ञापनं, बोधनं, ख्यापनं. 2 वार्ता, प्रवृत्ति, उदंतः, वृत्तांतः, समाचार:. 3 वि, ज्ञानं, बोध, प्रबुद्धता, अवगमः 4 अभियोगः, अभिशंसनं. -ER, 8. सूचकः, पिशुनः, कर्ण ( ) अप:. INFORMAL . अविधि, नियम विधि-रीति विरुद्ध, उत्सूत्र -ITY, 3 अविधिः, नियम - विधि-विरोधः -भंगः, अव्यवस्था, उत्क्रमः, अनियमः, अरीति f. -Lx, adv. विधि - नियम विरुद्धं, अयथाविधि INFRACTION, S. भंगः, अति व्यतिक्रमः, लंघनं, उल्लंघनं. INFREQUENT, . असतत, अनभीक्ष्ण, विरल, अनित्य -Lx, adv. अनित्यं, अबहुशः, कदाचित्. INFRINGE, . ८. उत्-, लंघ् 1 A, 10, भंजू 7 P, अति व्यतिक्रम् 1 U 4 P, अतिचर 1 P, लुप् ., व्याहन् 2 P. 2 भंजू, खंडू 10, भिद् 7 P. -MENT, S. लंघनं, उल्लंघनं, भंगः, अति-व्यतिक्रमः, लोपः, व्याघातः. INFURIATE, v. t. Enrage, q. v. a. o, - पाकुल, क्रोधांध; See FURIOUS. INFUSCATE, v. t. See DARKEN. INFUBE, . . निषिच् 6P, संभिधू 10, संसृज् 6 P, समा-नि-आधा 3 U, प्र- निक्षिप् 6P, आ-नि-प्र-विश् c. 2 कथ् 1 P; ' does not i. strength inte their understanding' न तयोर्ज्ञाने शक्तिं करोति ( U. 2 ); ' i. into the mind' उपदिश् 6 P, ते निविश ; i with perfumes ' भू C., वास् 10. - ION, 3. निषेक:, आधानं, प्रक्षेपः पर्ण, निवेशनं, संमिश्रणं. 2 फांट:, हिमं ( cold i ); निर्यास:, निर्यूहः, काथ:. 3 वासनं, भावनं. INGEMINATE, . पुनः पुनः कृत. ०.८. पुनः पुनः कृ 8 U, द्विगुणीकृ. INGENIOUS, a. चतुर, विदग्ध, प्रवीण, दक्ष, पटु, विष क्षण, उपायज्ञ, विज्ञ, युक्तिमत्, कल्पक, निपुण, तीक्ष्णसूक्ष्म बुद्धि. 2 सुप्रयुक्त, युक्तिकृत -Lx, adv. चतुरं, सपाटवं युक्तथा निपुणवत्, सुप्रयोगेण -NE - INGENUITY, 0. युक्ति f., सुप्रयोग:, कल्पना, चातुर्य, वैदग्ध्यं, पाटव, दाक्ष्यं, कल्पकशक्ति f., मतिसूक्ष्मता. बुद्धि: ( M.1 ); ' to be i. ed by ' वशं गम् 1 P, विकु pass., आयन्त . भू; ' not i. ed by anger or passions ' अनायत्तो रोषस्य, अवशोषिINGENUOUs, a. निष्कपट, निर्व्याज, अमाय, शुद्धमति, Page #224 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (211) जात, महानुभाव.-Lx, adv. निष्कपट, अमायया. निर्पण, मिर, कठोरहदय; See OBURL. -TY, .. -NESS, S. निष्कापटचं, अमाया, अम्याजः, सारल्य, क्रौर्य, निर्दयता, मैष्ठय--13, adv. निर्दक, निरं, आर्जवं, विमलात्मता, शुद्धभावः.3 औदार्य, महानुभावः, | निष्करण, करवत्, आभिजात्यं. INEUME, .. भूमौ निखम् 1Por नि-धा 3Uor INGLORIOUS, a. Ses INFAMOUS. .' निविश् c. or निक्षिप 6 P.-ATION, .. निखनन, INGOT, 8. पिंड:; 'i. mould' T(G)लिका, ईषि(बी)का. भूमौ निवेशन. INGRAFT, V... प्रतिवप् 1P, प्रति-नि-खन् 1 P; See | INIMICAL a. परिपंथिन्, वैरिन, अहित, प्रत्यार्थिन, ENGRAFT also. विरोधिन्, विपक्ष, द्वेषिन्, प्रतिकूल Ses under ENEINGRATE, 4. कतम (पी.), अकृतज्ञ, अकृतदिन्. MY. -LY, adv. अहितबुद्धया, शत्रुभावेन, शत्रुवत्, -INGRATITUDE, 8. कृतघता, अकृतज्ञता, उपकार- शत्रु-द्रोह-बुद्धया, प्रतिकूल, विरुद्धं, सवैरं. विस्मरणं-नाशनं, अकृतवेदित्वं. INIMITABLE, a. असाधारण (णी.), अननुकार्य, INGRATIATE, .t. प्रसादभाजन भू 1 P, आराध ., अनुपमेय, अप्रतिम, अनुपम, अद्वितीय, अनन्यसाध्य प्रसद् ., अनुज् ., उपलल् 10, अनुग्रहं प्राप् 6 P. शक्य. INGREDIENT, S. अंग, साधनं, भागः, अंशः, घटकः, | INIQUITY, 8. अन्यायः, दीर्जन्यं, दुरात्मता, दुर्वृत्तता, घटकावयवः, उपकरणं. खलता, अधर्मः, अन्याय्यता.2 पापं, कुकर्मन् , दुराINGRESS, . प्रवेशः, प्रवेशनं, प्रवेशद्वारं-मार्ग:. चारः, अपचार:-कर्म, दुष्कर्म, महापराध:--OUs, a. INHABIT, V. 1. वस् 1 P, नि-प्रति-, (with loc.); अन्याय्य, अधर्य, दुष्ट, खल, पापिष्ठ, पाप, धर्मोपेत, आ-अधि-वस्, अध्यास 2 A, आधि 1 U, सेव् 1A, अन्यायिन, अधार्मिक (की.); (of persons only) जुष् 6 A, अधि-ठा 1P (all with acc.); ' thick- दुरात्मन्, दुर्जन, दुर्वृत्त, दुराचार, कुकर्मन्, -OUBLY, ly i.ed' जमाकीर्ण.-ABLE, G. वासयोग्य, निवा- udv. अन्यायेन, अधर्मेण, खलव दुष्टवत्। साह, वासक्षम; आजीव्य. -ANT, 8. नि-वासिन-स्था- INITIAL, a. प्रथम, पूर्व, अग्रिम, आदिम, आय, प्राथयिन् m., स्थ: in comp.; oft. by derivatives; मिक (कीf.), आदि in comp. -s. आद्याक्षर, 'a merchant i. of Kausambi' कौशांबीयो आदिवर्णः, प्रथमाक्षर. वणिक् आयोध्यिकः, अत्रत्यः, तत्रत्यः, &c. INITIATE, V. 1. आरभ् 1 A, उपक्रम् 1A,प्र-स्त INHALE, V. 1. श्वस् 2 P, नि-पा 1 P, अंतः ग्रह 9 P; | 2U.2 प्रथमतत्त्वानि उपनी 1 A, अभिमंत्र 10 A, वायुना पूर 10. उपदिश् 6P, दीभ् 1 A, (संस्कारपूर्व) प्रविश् . INHARMONIOUS, a. विस्वर, कर्कशस्वन, असंगत. -ED, a. दीक्षित, कृतसंस्कार, उपनीत, कृतदीक्ष, INHERE, V. 1. निवस् 1P, नि-ठा1 P, अंतः वृत् 1A अभिमंत्रित. 2 कृतविद्योपक्रम, विधाप्रविष्ट, कृतप्रवेश. or जन् 4 A or भू 1 P. - ENCE, 8. निष्ठा, संस्था, -ION, 8. आरंभः, उपक्रमः, प्रथमशिक्षा-उपदेशः, अंतर्वृत्ति f., अधिष्ठान, अनुषंग:.-ENT, a. निष्ठ in विद्यातत्वोपदेशः, दीक्षा, संस्कारः, अभिमंत्रण, उपनयः, comp.; अंतर्जात, अंतर्वतिन्, निरूढ, अनुषंगिन्, सम- विद्याप्रवेशः.2 दीक्षाकरणं.-IVE, 8. आरंभः, उपक्रमः. वायिन्. 2 निज, सहज, स्वभावज, स्वाभाविक-नैसर्गिक | (की), प्रकृतिस्थ. - ENTLY, ads. प्रकृत्या, स्व- | INJECT, B... अंतः प्रविश् c. or निक्षिप् 8 P.-ION, भावत:. 8. अंतःक्षेपणं. INHERIT, V. 1. अन्वयागमेन-कुलक्रमेण-प्राप् 6 P, INJUDICIOUS, a. अविवेकिन, अविचक्षण, विचार-विवे परंपरया प्राप्, अधिकारीभू 1 P, पैतृकाधिकार लभ् | क-शून्य, विचारहीन, असमीक्ष्यकारिन् or • See 1A.-ANCE, 8. रिक्थलाभः, अंश-दाय प्राप्ति f., INDISCREET, पैतकरिक्यप्रातिः. 2 दायः, रिक्थं, पैतृक, पैतृकं धन | INJUNCTION, 8. शासमं, आज्ञा, भा-नि-देशः, नियोor रिक्थ, औद्धारिक, क्रमागतधनं. 2 उत्तराधिकारः, | गः; 'sacred i.' विधिः, कल्पः, चोदना; 'soripरिक्याधिकारः.4दायभागः. -ED, a. क्रमागत, परं-| turaliमोना tural i.' शामचोदना, धर्मसूत्र, शामाज्ञा. परागत-प्राप्त, क्रमायात, पैतृक (की.), पितृप्राप्त, INJURE, V..पीड 10, नि-अप-+8U, दु6P,हअन्वयागत. - OR, 8. दायादः, रिक्थाषिकारिन् m.; (7P (astrong term); संवा 1 A, भई 1 P See HEIR. . or c., क्षण 8 P,क्षि 1, 5 P or c., दुष्- (दूषयति), INHIBIT, o. t. See FORBID. व्यथ् . (व्यथयाति), दुह 4 P (with dat.), अपराINHOBPITABLE, a. आतिथ्यविमुख (खी/.) अ- ५4, 5 P (with loo. or gen.). -RR, .. अपकर्त नातिथेय (वीf.), भसत्कारशील, सत्कारदेषिन्. | m., पीडकः, हिंसकः, अपकारकः, द्रोहिन m. -rous, -INHOSPITALITY, B. अतिथ्यनादरः, भातिथ्य- पीडाकर-अनिष्टकर-हानिकर-अहितकर (f.), अविमुखता, असरकार: हित, बाधक, अपकारक, हिंसक, होहिनी घातक, धातुक, .......-.-autu. I fमात्मक.लि. हिंसाल. भरा6. नशंस. -HOUSLY, Page #225 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (212) INO adv. सापकारं, सापायं, हिंसा-क्षतिपूर्व. -Y, . पीडा, सा, अनघता, दोषमुक्तिनिष्कापटच, सारल्यं, &c. अपकारः, अपकृति , अपक्रिया, अपायः, हिंसा, अहितं, INNOCUOUS, a. अहिल, अहिंसक, अनुपद्रविन्, अनपअनिष्टं, हानि, निकृतिः अन्यायः, द्रोहः, अपराध:. कारिन्, अद्रोहिन, अधातुक. -LY, adv. अनपकारं, 2क्षति, क्षतं, बाधा. 3 नाशः, क्षयः, अपचयः. अहिंसापूर्व, अहिंसया. -NESS, 8. अहिंसा, अनपकारः, INJUSTICE, 8. अन्यायः, अधर्मः, अनीति , दुर्णीतिः, अद्रोहः, अक्षति f. . न्याय-धर्म-विरोधः, अनयः. INNOVATE, v.t. नूतनरीति-व्यवहार-संप्रदायं-स्था c. INK, S. मसि-सी(मषि-पी) f., मेला, गोला; 'red i.' अ (स्थापयति ) or प्रवृत् c. or a ., देशाचार परिवृत लकः, अलकरसः 'i.-stand' मसीपात्रं, मस्याधारः, c. -ION, S. नूतनमार्गप्रवर्तनं, नवाचारस्थापन, देशाचामसिकूपी-भाजनं-धानी, मेलांधुकः, वादला, ' bring i. रपरिवर्तनं.2 नूतना रीतिः,नवरीतिः-व्यवहारः, नवाचारः, and paper.' मसीभाजनं पत्रं घोपनय (Mu. 1). नूतनमार्गः-पद्धति-सरणि f, रीत्यंतर. -OR, 8. नव-v... मस्या लिप्.6 P or दुष c. (दूषयति).-y, a. मार्गप्रवर्तकः, नवरीतिस्थापकः. मसीलिप्त, मसवर्ण-दूषित. INNOXIOUS, a. See INNOCUOUS. INKLING, S. यत्किचिदवबोधनं, ईषज्ज्ञान, इगितं, कि INN UENDO, 8. भंगि-गी., वक्रोक्ति f., व्यंगोक्तिः, चिद्वोधन. भंग्युक्तिः, छेकोक्तिः, वक्र-भंगि-भाषितं. INLAND, a. देशीय, दैशिक-आभ्यंतरिक (की.), देश INNUMERABLE, a. असंख्य, गणनातीत, संख्यातीत, in comp.2 देशमध्यवर्तिन्, देशमध्यस्थ. -ER, S. अगण्य, असंख्यय. देशमध्यवासिन् m. INOCULATED v.t. (अन्यस्मिन् स्थाने) निविश c., INLAY, .t. प्रतिबंध 9 P, (यदि मणिमपुणि प्रतिबध्य- संक्रम् ., संघर् 0.-ION, S. निवेशनं, संचारणं. ते P. I. 1), प्रतिवए 1 P, प्रणि-धा 3 U, अनु-व्यध् INODOROUS, a. निर्गंध, गंधहीन. 4P, खच् 10 (खचयति ), छुर् 6 P or c. INOFFENSIVE, a. अक्लेशद, अनुपद्रविन्, अबाINLET, 8. द्वार, प्रवेशः, प्रवेशद्वार-मार्गः. 2 पुटभेदः, धक, अद्रोह शील, निरपराध; अपीडाप्रद, अहिल; See समुद्रवंकः. INNOCENT, INNOCUOUS. - NESS, 8. अहिंसा, अINLY, adv. अंतर , अन्तरस्थ a. द्रोहः, अनपकारः, हिंसाविरति/., अनपकारिता, अद्रोह - INMATE, 8. निवासिन् m., सहवर्तिन m.; gen. परिज- शीलता. नः, भृत्यवर्गः. INOPERATIVE, 4. अकार्यसाधक, अकिंचित्कर (f.). INMOST, a. अत्यभ्यंतर, अत्यंतर्भूत; gen. ox. by उ- INOPPORTUNE, a. अप्राप्तकाल, अनवसर, असमयोदरं, गर्भः, अंतर् in comp. ; 'i. heart' हृदयोदरं चित, अस्थान, अयोग्य, अप्रस्तावयोग्य, असमयानुरूप, i. soul' अंतरात्मन् m. अ(आ)कालिक (की.). -Ly, adv. अकाले, INN , 8. पथिकाश्रमः, मठः, उत्तरणस्थानं.2 स्मृति शास- | अस्थाने, अप्राप्तकालं, अनवसरं, अयथाकालं. - NESS, शवास:. 3 शुंडा, पानस्थान, मदिरागृहं-शाला; 'i.. | इ. अनवसरः, असमयः, अकालिकत्वं. keeper'पथिकाश्रमपतिः, शौडिकः. INORDINATE, a. अत्यंत, उदित, अतिरिक्त, अमित, अINNAPE, a. सहज, स्वभावज, निज, स्वाभाविक-नैसर्गिक परिमित, अतिमात्र, अमर्याद. -LY, adv. अत्यंतं, अ(की.), निसर्गज, प्रकृतिस्थ.-Lx, adv. स्वभावतः, तिमात्र, नि-सु-तरां, सातिशयं, अतीव.- NESS, . निसर्गत: उद्रेकः, अतिरेकः, अत्यंतता, अमितत्वं; See EXCESS, INNAVIGABLE, 4. अनौगम्य. EXCESSIVE, &c. INNER, a. अंतरस्थ, अंतर्भूत, अंतर्गत, अंतरवर्तिन, | INORGANIC, a. निर्जीव, अप्राणिन्, जड. अंतरीय, आंतर-आभ्यंतर (री.); oft. by अंतर, | INQUEST, 8. विचार:-रणा, व्यवहारदर्शनं. 2 अपमृत्युअंतर, गर्भ, उदर in comp.; 'i. apartments' | विचारणा. अंतह, भवनोदर, वासगृहं. INQUIETUDE, 8. अशांति f., अस्वास्थ्य, उद्वेगः, - INNERMOST, a. See INMOST. क्लव्यं, आकुलता, चित्तवेदना, मनस्तापः. INNOCENT, a. निरपराध, अकृतापराध, अदोष, अपाप, INQUIRE, (of, after) v. t. 926 P, aayu 7A. निष्पाप, अंनष, अनागस्, निर्मल, निर्दोष, शुधि, निष्क- 2 भन्विष् 4 P, मृग 10 A, गवेष् 10, ज्ञा desid. लक, अनवय. 2 मुग्ध, मुग्धस्वभाव; अहेतुक, अनि- (जिज्ञासते).3 ( into) अव-परि-भ 1 A विचर ., मित्त, निष्कारण, 'i. smile ' अनियतस्मित, आनिमि- विमा 8P, चर्च 6P, 10 A, निरूप 10, अनुसंधा सहास:.3 निरुपद्रव, अनुपद्रविन्, अद्रोहिन्, अहिल, 3 U, परिच्छिद् 7P, निर्णी 1 P, निधि 60%B भघातुक, अनपकारिन्. 4 शुद्धमति, निर्मलपित्त, i: about one's health' सुखं कुशलं-प्रच्छ, (देवर्षी निष्कपट, नियाज, सरल, अकृत्रिम, नियंलीक. -1, सुख प्रष्टुमागता M. 4). -RR, 8. प्रष्टु m., पृच्छकः, adv. निरपराधं, दोष-पाप-विना, शुचि, निष्कपट. अनुयोका, जिज्ञासुः, अन्वेषक:.2 परीक्षकः, निरूपकः, Page #226 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ING (218) INS जिज्ञासा, अन्वेषणं, मार्गण. 3 परीक्षा-क्षणं, अनुसंधानं, | INSENSIBLE, 4. अ-वि-गत-नष्ट-वेतन, सुप्त, स्पर्शनभिज्ञ, निरूपणं, विचार:-रणा, निर्णयः, वर्षा, विमर्शः, निभयः, सुप्त-नष्ट-इंद्रिय, प्र-,मूह, लुप्तसंज्ञ, निःसंज्ञ, नष्ट वेष्ट-संश, विवेचन; i. about one's well-being (health)' संज्ञा-चेष्टा-चैतन्य-हीन-रहित, प्रलीन, मूच्छिन्न.2 अगो. अनामय-कुशल-प्रश्न: चर, दुर्लक्ष्य, अलक्ष्य, इंद्रियागोचर, इंद्रियातीत, अतींद्रिINQUISITION, s. परीक्षणं, विचार:, See above.2 य.2 अनाईचित्त, कृपा-दया-हीन, राग-नस-हीन, निर्दय, धर्मविचारणसभा. निष्कृप.4 जड, कुंठ, मूढ, मूर्ख. 5 (Unaware) INQUISITIVE, a. जिज्ञासु, प्रश्न-पृच्छन-शील, कुतूह- अनभिज्ञ, अज्ञ: ex. by not Know' q.v.;'i. लिन्, कौतुकवत्, कौतुकाविष्ट, अनुसंधान-अन्वेषग-शील. to pain' अवेदनाश, दुःखानभिज्ञ. -NESS, INSEN2 ज्ञानेप्सु. -LY, adv. सकौतुकं, कुतूहलात्, जिज्ञासा- SIBILITY, . प्रमोहः, प्रलयः, मुच्छा, संज्ञा-चेतना-बैतपूर्व, कुतूहलेन. -NESS, 8. कु(कौतूहलं, कौतुक, न्य-हानि 1.-नाशः, अचैतन्यं, अचेतना, इंद्रियमति f. जिज्ञासा, पिच्छिषा, ज्ञानेच्छा, अन्वेषणशीलता, अनु- -नाशः, स्पर्शाज्ञान, अचेतनत्वं, नष्टचेष्टता. 2 रागसंधानेच्छा. भाव-हीनता, दयाहीनता. 3 जडता, जाड्यं, जडिमन् INQUISITOR, 8. परीक्षकः, विचारकः, निरूपकः. 2 m.4 अनभिज्ञता, अबोधः, अज्ञानं.-INSENSIBLY, धर्मविचारसभासद् m. -IAL, a. अतिपरीक्षक-निरूपक, adv. अलक्ष्यं क्रमेण, शनैः, शनैः शनैः, क्रमशः. अतिचर्चक. -IALLY, adv. अतिचईया, अति INSEPARABLE, 4. अवियोज्य, अविभेय, समवायिन्, नित्यसहवर्तिन् ‘i. relation' समवायंसंबंध:. -INपरीक्षापूर्वं. INRAIL, V. 1. शंकुपंक्तया परिवेष्ट c. Or आ-वृ 5U. | SEPARABLY, adv. नित्यसंबंधेन, समवायसंबंधेन. INROAD, 8. अवस्कंद:-दनं, आपात:, आक्रमण, उपप्रवः, INSERT, V. 1. नि-आ-प्र-विश् ०., प्रत्याकल् 10, नि-धा उप-अभि-द्रवः, अभिनिर्याण; 'to make i.s' अब 3U, अंत: स्था c. (स्थापयति), or न्यस् 4 P;'i. स्कंद 1P, अभिद्र 1 P; See ATTACK. in writing' अभिलिख 6 P,लेख्य आरु. (रोपयINSALUBRIOUS, a. अनारोग्य, अक्षेमकर (री/.), ति) or सम्-ऋc. (अर्पयति). -ION, S. निवेशः-शन, अक्षम्य, अहित. निधानं, आ-प्र-वेशनं. INSALUTARY, a. अहित, अक्षम्य, अहित-अनिष्ट-अक्षे INSIDE, 8. अभ्यंतरं, अंतरं, उदरं, गर्भः, क्रोड, अंतर्भाम-असुख-कर (री/.). गः; the i. of a house' अंतर्गह, भवनोदरं, 'i. INSANE, a. उन्मन, भ्रांतचित्त, उन्मादिन, सोन्माद, हत of a tree' तहक्रोडं, कोटरं. -adv. अभ्यंतरे, गर्भ, नष्ट-विक्षिप्त-बुद्धि, वातुल, हतज्ञान, भ्रष्टबुद्धि.-LY, adv. अंतरे, अंतः. सोन्मादं, उन्मत्तवन्. -NESS, INSANITY, 8. उन्माद:, INSIDIOUS, 4. सव्याज, सकपट, छलिन्, मायान्वित, चित्तभ्रमः, बुद्धिभ्रंशः-नाशः, चित्तविश्वः. कापटिक (की/.); See FRAUDULENT. -Ly, adv. INSATIA.BLE, INSATLATE, a. अतोषगीय, अतृप्त, समायं, सकपटं, सब्याज, छलेन. -NESS, s. कापटचं, अतर्पणीय, दुस्तोष. 2 अतिलब्ध, अतिलोलुप; See मायित्वं, सव्याजता. GREEDY. INSIGHT, s. ज्ञानं, परिज्ञानं, परिचयः, प्र-नि-वेशः, INSCRIBE, V... अभिलिख 6P, पत्रे-लेख्य-निविश निरीक्षणं. c. or no. (अर्पयति ) or न्यस 4 U or आरूह | INSIGNIA, S. लक्षणं, चिह्न, लिंग, व्यंजनं, लांछन, 2 वर्ण: अंक 10 or चिह्न 10. 3 Dedicate, q.v. लक्ष्मन् . -ED, a. अभिलिखित, पत्रारूट, न्यस्ताक्षर, लेख्यारी- INSIGNIFICANT, a. निरर्थक, अनर्थक, अर्थहीन-न्यः foa ; writing i. ed on a Bhûrja leaf' not - Significant'.v.2 अगुरु, लघु, अल्पप्र. भूर्जपत्रगतान्यक्षराणि. -INSCRIPTION, 8. लेखः, भाव, अकिंचित्कर (f.). 3 तुच्छ, क्षुद्र, नीच, लेख्यं, लिखितं. 2 पाषाण-शिला-लेख.. अल्पक, कदर्य, अपकृष्ट, तृणप्राय, निःसत्व; oft. by INSCRUTABLE, a. अतयं, दुर्गाद्य, अचित्य, दुर्बोध, किं-का-in comp.; कापुरुषः “i. man'.-LY, adv. अलंध्य, बोधातीत, गहन, दुर्जेय, अज्ञेय, अगाध. -IN निरर्थक, अर्थ विना.2 लघतया, लाघवेन, अगौरवेण. SORUTABLY, adv. परमगहन, दुयतया. - INSIGNIFICANCE,-CY, . अनर्थकत्व, वैयर्थ्य, INSOULP, ... तश् 1, 5 P. अर्थाभावः, आनर्थक्यं.2 लाघवं, अगौरवं, लघिमन् m., INSECT, . कमिः, कीट:, क्रिमिः, नील( लांगुः. अल्पत्वं. 3 क्षुद्रता, अपकर्षः, तुच्छता. -INSECTIVOROUS, a. कीटभोजिन्, कमिभुज्. INSINCERE, 4. सम्याज, सकपट, कितव, कापटिकINSECURE, A. शंकान्वित, संशय-संदेह-स्थ, सशक, छाधिक-(की/.), वक्र, मायिन्, कुटिल, कृतक, कृत्रिम, भयान्वित, संशय-शंका-आपत्र, भययुक, असुरक्षित, असत्य, वितथ, अलीक, अनृत, मृषार्थक, मिथ्या-मृषा-in अक्षेम.-ITY, s, भयं शंका, अक्षेमा-म, भयशंका-संशयः. comp.; Ses FALSE, DECEITFUL. ITY, 6. F1INSENSATE, A. मूढ, निईद्धि, हतज्ञान, अचेतन; See | पटच, असारल्यं, कौटिल्यं, छमन् ., दंभः, माया, जिम मा. असत्यता. भलीकता. कृत्रिमता.-L, adv. सकपट, 4 . -FAAN Page #227 -------------------------------------------------------------------------- ________________ INTS सयां, असर, असत्य, भयथार्थ, मृषा, मिध्या. TrBINATE, v. . मंदं मंदं विसृप् 1 P or प्रविश 6P or अंतर्गम् 1 P. -०.८. भंग्या आक्षिप् 6P or सूच् 10, वक्रोक्त्या उपन्यस् 4 U or उद्दिश 6 Por उपक्षिप. 2 सामोपचारैः लल 10 or सांत्बू 10 or आराध् o. or अनुरंज् c. or परानुग्रहं मा 5 P. -ING, a. लालन-सांत्वन शील. 2 वक्रोक्तया सूचक. -ION, 8. वक्रोक्ति f., कटाक्षाक्षेपः, भंगिभाषणं, छेकोक्तिः, भंग्युकिः, व्यंग्योक्तिः, वक्रभणितं भाषितं वाक्यं. 2 लालनं, शनैः परानुग्रहसंपादन. (814) INSIPID, अवि रस, नीरस, रसहीन, अस्वाद, लवणहीन. 2 असार, निःसार, निःसत्व, फल्गु, निस्तेजस्. -ITY, NESB, 8. वैरस्यं, नीरसता, अस्वादुता, अरतसा, असारता, फल्गुता. Insert.. ग्रहं न मुच् 6P, निर्बंधेन वद् 1 Por कथ 10, अतिनिर्बंधेन अवस्था 1 A or अवलंब 1 A., ढोक्त्या वद् or सूच् 10; ' I i. ed on his following me त्वयावश्यमहमनुसर्तव्य इति निषेधेन तमवदम्; 'i. ed on her demands' प्रार्थनाविषये स्वं ग्रहं न मुमोच See IMPORTUNE. INS सोच्छासमकरोत्; 'i. ed with a passion for Rambh$ ' रंभायां बद्धभावः, बद्धानुरागः, कृतप्रणयः; ‘i. with confidence ' विश्वस् ०., विश्वास नी 1 P INSOLATE, . . सूर्यकिरणैः व्याप् . INBOLENT . दृत, गर्वित, मत्त, उद्धत, मदोद्धत, अवलिप्त, उत्सिक्त. 2 धृष्ट, अविनीत, प्रतिभावत्, वियात, निर्लज्ज, प्रगल्भ, सावहेल, अमर्याद. -Lx, adv. सदर्पं, साबले पं, सगर्व, धृष्टतया, सघर्ष, प्रगल्भं, अविनयन, सावहेलं, अमर्यादं. - INSOLENCE, 8. औद्धत्यं, अवलेपः, दर्पः, गर्वः, उत्सेकः 2 वैयात्यं, अविनयः, प्रागल्भ्यं, धाट, प्रतिभानं, धृष्टता. INSOLUBLE अद्रव्य, अमेय, अविलयनीय. INSOLVENT. परिक्षीण, गतविभव, निर्धन, ऋणशोधनाभ्रम. INSPECT, . . ईस 1 A, सं-परि- अव-निर्-वि-, नि- रू 10, वृच् 1 P, आ-अव-लोक् 1 A, 10, आलोच 10, अनुसंधा 3 U-ION, 8. निरीक्षणं, अवेक्षण, निरूपर्ण, दर्शनं, आलोकनं. 2 अनुसंधानं, कार्यदर्शनं. 3 अध्यक्षता, अधिकारः, अपेक्षा. OR, 8. द्रष्टृ m., निरूपकः, निरीक्षक : 2 अध्यक्षः, अधिकारिन् m., अवेक्षकः, क मधिकारी, कार्यद्रष्टा, कार्याध्यक्षः, कार्याधीशः. -ORBHIP, 3. अध्यक्षता, कार्याधीशता. INSPERSION, 8. अभिषेकः, प्रोक्षण. INSPIRE.. वासेन पूo. or पूर् 10, श्वस् 2 P, प्राणं आकृष 1 P. 2 निविश C., नि-धा 3 U, उपनि-धा, ठ त्यद्, जन् c. ( जनयति ), प्रबुध ०, उपम्यस् 4 U, उपक्षिप 6 P. 3 आश्वस् ०., उतिज्ञ C., मेर् ०., प्रोत्स इ., संचर ., बहु 10, प्रवृत् ०., धैर्य तेजः उत्पद्0.; • divine speech suddenly i. ed' आकस्मिक प्रत्य or जन्o.; ' is with awe' भयं जनयति ( प्रथमोपगतस्य Ka. 43 ) -ATION, 8. श्वसितं श्वसनं, उच्छासः, श्वासः, प्राणः, श्वास-प्राण ग्रहणं, श्वासेन पूरणं. 2 निवेशनं, आधानं, जननं, उत्पादनं. 3 अवभासः, आकस्मिकोद्भवः, ईश्वरप्रेरणा-सूचना- प्रबोधः, ईश्वरप्रेरितं ज्ञानं, दैवज्ञानं. - ED, C. निवेशित, जनित, उत्पादित, निहित. 2 प्रेरित संचारित, ईश्वरप्रेरित संचारित प्रबोधित, आकस्मिक प्रत्यवभास. 3 भाश्वासित, जातविश्वास, प्रोत्साहित, उत्तेजित; oft. by जात in comp. ; ' thus i. with confidence' एवं जातविश्वासः, जातभयः, &c. INSPIRIT, . . उत्तिज् , प्रोत्सह, आश्वस् C., उस्, प्रहृष् C., जीव C., जीवं तेजः- धैर्यं आधा 3 U or उत्पद् c. or दा 3 U. -ING, . उत्तेजक, प्रोत्साहक, आश्वासक, उत्साहप्रद. INSPISSATE, . . घनी सांद्री कु 8 U, संहन 2 P. a. -ED, . घनीभूत, घन, सांद्र, संहत, निबिड. -ION, 8. घनता, सांद्रता, गाढता. IN'SOCIABLE, a. संसर्गविमुख (खी f. ), असंलापिन, INSTABILITY, 3. अस्थैर्यं, चंचलता, चापल्यं, अनअनालाप असंसर्ग-शील. वस्था, अस्थायित्व, अनित्यता. INSTALL, v. ८. यथाविधि प्रतिष्ठा . ( प्रतिष्ठापयति ), अधिकारे नियुज् 7 A, 10, अधिकारारूढ पदस्थ . कृ 8 U, अभिषिष् 6P (with loc.); 'i. as heir appa - rent' यौवराज्याभिषेकं कृ, यौवराज्ये अभिषिच्. 2 संस्कृ, अभि-अनु-मंत्र 10 A. -ATION, S. प्रतिष्ठापनं, अभिषेकः, नवाधिकार - प्रवेशनं प्रतिष्ठा, संस्कारः, पदस्थापनं राज्याभिषेकः -ED, C. प्रतिष्ठापित, प्रतिष्ठित, अभिषिक्त, कृताभिषेक, कृतसंस्कार, कृत लब्ध प्रतिष्ठ, नवाधिकार प्रवेशित, अधिकार-पद- आरूढ. INSTALMENT, S. भागः, अंशः, ऋणभागः; ' by i. s अंशांशतः, विभागशः, भागतः INSTANCE, 8. उदाहरणं, निदर्शने, दृष्टांत, उदाहारः. 2 पदं, स्थलं विषयः, स्थानं. 3 प्रस्तावः, समय:, अवसर: 4 प्रार्थनानं, निबंध, प्रेरणा; ' at his i. ' तत्प्रेरितः; ' for i. ' तथाहि, यथा, दृष्टांतंरूपेण; ' as for i. ' तद्यथा; in the first i. प्रथमतः, प्रथमं, प्रथमसमये. . . वृष्टांतरूपेण कथ 10, निदृश् C., दृष्टांतयति (D.). INSTANT, . सय: in comp., तात्कालिक सायक (की f. ), अनंतर कालीन, अव्यवहितकाल, क्षित्र, शीघ्र, rfer. 2 निर्बंध आग्रह- शील, अतियाचक-प्रार्थक. 3 वर्तमान; 'i death' सद्योमृत्युः ; 'bearing ani. fruit ' सयोविपाक. 8. क्षणः, पलं, निनि (मे)षः, मात्रा; ' the present i. ' आपात ; ' in an i. ' क्षणात, क्षणेनैव, निमेष क्षण-मात्रेण, एकपदे; 'for an i. क्षणमात्रं, क्षण; ' the i. ' ex. by एव, मात्र in comp., Page #228 -------------------------------------------------------------------------- ________________ INB (216) तत्क्षणे; every i.' प्रति-अनु-क्षणं, क्षणे क्षणे; the 6P, अधिन. (अध्यापयति), पद, विनी 12.2 next i.' Hortart; from the i. of birth' HTT- बुध् ., शा . (ज्ञापयति), नि-आ-विद् . सून् 10. a. -ANEOUS, a.क्षणस्थायिन्, अधिर, तात्कालिक-त- 3 आ-निर-सं-दिश, भा-ज्ञा ., नियुज् 7A, 10, प्रपद् क्षणिक (की/.), क्षणिक. -ANEOUSLY, adv. क्षण- 10.-ION, 8. उपदेशः, शिक्षा-क्षणं, विनयनं, अध्यापनं, णात, एकपदे, सयः, तत्काले, तत्क्षणे; See below.-Lx, | शासनं, बोधनं. 2 विधिः, नियमः, सूत्र, कल्पः.3 आज्ञा, adv. सपदि, द्राक, तत्क्षण-णे-णेन, मटिति, सब एव, नि-आ-देशः, शासन, नियोगः. -IVE, a. उपदेशक, क्षण-निमेष-मात्रेण, क्षणेन, क्षणाद् एव, अंजसा. उपदेशमद, बोधावह, बोधकर (री.), बोधक.-OBS. INSTATE, ...पद आ-छह (रोपयति), प्रति-ठा. शिक्षकः, -गुरुः, उपाध्यायः, उपदेशकः, अध्यापकः, (-छापयात), प्रविश् . उपदेष्ट m., आचार्यः. -INSTRUCTRESS, 8. उपदेष्ट्री, INSTAURATION, . प्रतिष्ठापन, प्रतिसमाधानं. आचार्या, उपाध्याया-यी, अध्यापिका. INSTEAD (ot ), prep., adv. ( Before nouns) INSTRUMENT, S. यंत्रं, साधन, कार्यसाधनं, उपकरण, ex. by स्थाने, स्थले, भूमौ, विनिमयेन, in comp.; | सामग्री, उपस्करः, द्रव्यं. 2 कारणं, करणं, हेतुः, निमिi. of my brother' भ्रातृस्थाने तिजविनिमयेन, &c.; तं, निमित्तकारणं. 3 कारकः, साधकः, कर्ता, कारकहे( before participles ) ex. by loc. abs. with तु:.4 लेखः, लेख्य, पत्र, लेखपत्र; ' serving as the pot. pass. part. ; ' i. of saying on Purushot- i. of others' परोपकरणीकृत-भत; 'where such tama' पुरुषोत्तम इति भणितव्ये (V.3); 'i. of persons become helping is' घोपकरणीभावstudying, why do you play' अध्ययने आरब्ध- मायात्येवंविधो जन: ( U. 3); ' musical i.'पादित्र, व्ये किमिति क्रीडसि; ' be not sorry i. of being वाचं, तय, आतोय; a wind-i.' सुषिर, शंखः, glad' हर्षस्थाने अल विषादेन (V.2). ' ' stringed i.' तंत्रीः ; तंतुवाय; martiali.' INSTEEP, V. 1. वास् 10, भू ., सिच् 6_P or c., रणवायं. -AL, a. Ex. by साधनं, कारण, हेतुः, निआपु. मित्त ' he was i. in elevating me ' स ममो- " INSTEP, S. पिचं( चिंडिका, पिंडि-डीf., पिंडिका. ऋतौ कारणं-हेतुः; साधक, साधन-कारण-भूत, साधनीINSTIGATE, V. 1. प्रोत्सह ८., उनिज ., उद्-नि-युज् 10, कारणी-भूत, उपकारक. 2 वाघज, वायभूत, वायोप्रेर् ., प्रचद् 10, प्रवृत् ०., प्रणुद् ., उद्दीप् ८., उत्था त्पन्न. 3 करणे, तृतीयाविभक्तिः. -ALITY, B. कारणc. (उत्थापयति), प्ररुच् c. -TON, S. प्रोत्साहनं-ना, त्वं, कर्तत्व, करणत्वं, साधनत्वं See THROUGH. प्रेरणं-णा, प्रचोदन-ना. -OR, S. प्रोत्साहकः, प्रवर्तकः, -ALLY, adv. कारणतः, निमितः उत्तेजकः, प्रेरकः. INSUBORDINATE, a. अविधेय, अवश, अवशवर्तिन, INSTIL, V. 1. लवशः-अल्पाल्पं-निषिच् or निक्षिप् 6 P, अनायस, अविनीत, अनुपसर्जन, अगौण (जी/.). शनैः शनैःप्र-नि-विश्c. or उपदिश् 6 Por शास् 2 P. | -ION, s. अविनयः, अविधेयता, शासन-भाशा-भंगःINSTINCT, 8. सहजज्ञान, अशिक्षितबोधः, स्वाभाविक- व्यतिक्रमः, अवशता, अगौणता. नैसगिक-सहज-बुद्धि f., स्वाभाविकज्ञान; 'natural i.' INSUBSTANTIAL, 4. अ-निः-सार, निःसत्व, भवास्तसहजावबोध:.-a. उत्तेजित, उद्दीपित, उद्दीप्त. -IVE, विक (कीf.). a. सहज, सहजज्ञानसिद्ध, प्रकृतिसिद्ध, सहजात, स्वाभा- INSUFFERABLE, a. असह्य, दुःसह, अक्षतव्य. विक-नैसर्गिक (की ), स्वभावप्रेरित. -IVELY, ads. INSUFFICIENT, a. अपर्याप्त, न्यून, अयथेष्ट, अल्प, अ अंतःप्रवृत्त्या, स्वयं, स्वत एव, स्वभावतः, सहजावधिन. प्रचर, हीन, क्षीण, अनलं ind.2 अनुचित, अक्षम, अINSTITUTE, P... प्रारभ् 1 A, उपक्रम् 1 A, प्र- योग्य. -LY, adv. अनलं, अप्रचुरे, अपर्याप्तं. 2 अनुवृत् ., प्रस्तु 2 U; स्था c. (स्थापयति), प्रति- चितं, अयोग्यं. -INSUFFICIENCY, .. न्यूनता, अव्यव-सं.2 प्र-परि-प., वि-चा 3 U, आ-निर-दिश् । पर्याप्ति , अल्पत्वं, अबाहुल्य, हीनता, अप्राधुर्य. 246P, प्रचुर्द 10, शास् 2 P.-8. व्यवस्था, स्थिति, क्षमता, अनौचित्यं. विधिः, नियमः, कल्पः, सूर्ण, शाबविधान-मर्यादा-नि- INSULAR, a. द्वीपीय, दीप्य, द्वीपसंबंधिन. 2 जलपरिगदर्शनं, नियोगः, चोदना; ' religious i.s'धर्मशास्त्र | त-परिवृत-वेष्टित. is of Manu' मनुसंहिता, मनुस्मृतिशामं.-ION, | INSULATE, V.. पथक् +8U; प्रथग विन्यस 4 P; 8. स्थापनं, कल्पन, विधानं.विधिः, नियमः, रीति | See SEPARATE. WED, a. अन्यविलिष्ट, पृथक स्थित, f., मार्गः; See (.). 3 शाला, आलयः, मंदिरं, अनन्यसंलम-संसक्त. -ION, 8. अन्यवियोगः-विश्लेषः, सभा; श्रेणि-जी, संसर्गः, संस्थानं, समाज' religi- पृथक् स्थिति ons i. धर्मसंस्थान-शाला; ' educational i.! विया- INSULT, 8. भवमानमा, निकृति, मानभंगः, भवज्ञा लयः, ज्ञानमंदिर. -OR, 8. संस्थापकः, प्रवर्तकः, परिभवः-भूति, अप(प)मानः, तिरस्कारः, परिवादः आरंभक. दुर्वचस्ख लोकि अनादरः, भलैमा, पेणं, थाIsemo - Op . ofror 218-Akr::add i. to iniurx'ara en su 6 P. Page #229 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (216) -...निक 8 U, अव-अप-मन् 4 A or c., अव- सवैदग्ध्य, सनैपुण्य, विज्ञवत्, सुबुद्धिपूर्व, बुद्धिचातुर्येण. शा , तिरस्क, परिभू 1 P, आ-अव-धषु ., निंद -INTELLIGIBLE, a. स्पष्ट, सुगम, बोधगम्य, 1P, गई 1, 10 A, आ-अधि-क्षिप् 6P, आक्षर ., भिनार्थ, सुबोध, सुव्यक; सुग्राह्य, बुद्धिगम्य-ग्राह्य. अप-परि-वद् 1 U, कुत्स् 10 A, लघूक. -ING, a. -INTELLIGIBLY, adv. स्पष्टं, सुव्यक्त, भिन्नार्थ, अपमानकारिन्, अवमानिन्, परिभाविन्, निंदार्थ. -ING- स्पष्टार्थ. Ly, adv. साव, सावमानं. INTEMPERATE, a. असंयत, असंयमिन्, असंयमशील, INSUPERABLE, a. दुरतिक्रम, अलंध्य, दस्तर, अनति- अतिमर्याद, अयतवृत्ति, असंयताचार, असंयतेंद्रिय, अक्रमणीय, दुरत्यय, दुरारोह, दुर्जय. मितभोगिन् ( in eating ) अतिभोजिन्, अत्याहारिन्, INSUPPORTABLE, a. दुःसह, असद्य, निःसह, दुरु- अयताहार; See GLUTION; (in drinking) अतिदह, दुर्वह. पानासक्त, अतिपायिन्, पानप्रसक. 2 (Of things) INSUPPRESSIBLE, a. दुर्निग्रह, दुर्निवार. अमित, अपरिमित, अमर्याद, अनियत, अयत, अपरिINSURE, ... र 1 P,प्रतिवि-धा 3 U, सत्यीक 10, माण, उदित, अतिरिक्त, अत्यधिक. -LY, adv. असंययोगक्षेम कृ or वि-धा, नाशात् निवार 10.-ANCE, S. मेन, अमर्यादं, अपरिमितं, अतिशयेन, नियमातिक्रमेण. योगक्षेमः, क्षमविधानं-करणं, सत्यापनं, रक्षणं. -INTEMPERANCE, 8. असमयः, अदमः, अनिग्रहः, INSURGENT, S. राजद्रोहिन m., राजविरोधी, रामाप नियमातिक्रमः, अजितेंद्रियत्व, अनियतवृत्ति , अत्याध्यकारी, प्रजाविश्व-कृतिक्षोभ-कारी. चारः; अतिभोजन, अत्याहारः, अमितहारः; अतिपानं, INSURMOUNTABLE, a. See INSUPERABLE. पानप्रसकि 1-2 उद्रेकः, अमर्यादा, अमितत्वं, आधिक्यं, INSURRECTION, S. राजविद्रोहः, राजप्रकोपः, नृपाभि अनियमः, मर्यादातिक्रमः, अतिशयः, अतिरेकः. द्रोहः, प्रकृति-प्रजा-क्षोभः कोपः, राज्योपत्रवः, उपनवः, INTEND, V. 1. अभिप्र-इ2 P, परि-सं-कृप् ., इषु उपद्रव:.-ARY, राजविरुद्ध प्रतीप-विपरीत, उपद्रविन्. | 6P, ईह 1 A, उहिश 6 P, मन:-मति- 8 U (with INSUSCEPTIBLE, a. अग्राहक, अविकारिन्, ग्रहणाक्षम. dat.), desid. (चिकीर्षति-ते), मनसा चित् 10 INTACT, a. अखंड, अविकल, अभेद्य. or उदिश; oft. ex, by desid. forms, or by मन:INTANGIBLE, a. अस्पृश्य, स्पर्शागोचर, अस्पर्शवे- काम with inf. form; 'what do you i. to do' घ, दुरालभ. किं कर्तुमना:.-INTENTION, 8. अभिप्रायः, संकल्पः INTEGRAL, INTEGER, 8. पूर्णाकः, अभिन्नः, रूपं. आशयः, उद्देशः, इच्छा, कामः, चिकीर्षा, आकांक्षा, -a. पूर्ण, अविकल, समग्र, अभिन्न, अखंड, अन्यून, आकूतं, बुद्धि-मति f., भावः, मतं, इंगितं. 2 अर्थः, सांग.2 पूरित, पूर्ण.-INTEGRATE, V. 1. संपूर् 10. कार्य, प्रयोजन. 3 विवक्षा; 'purity of i.' भाव-चित्त-INTEGRITY, 8. अवैकल्यं, साकल्यं, पूर्णता, अ- शुद्धि/3; 'change of i.' बुद्धिभेद: 'avowed i.' भित्रभावः, अभेदः, अखंडता. 2 शुचिता, आर्जवं, प्रकटिताशयः; ' with whati.' किमुदिश्य, किमभिसारल्यं, वैमल्य; See HONESTY; 'of strict i.' प्रेत्य, किं फलमपेक्ष्य. -AL, a. मति-बुद्धि-ज्ञान-पूर्व, अभेद्य, अहार्य. बुद्धि-संकल्प-कृत, काम्य, कामकृत, सांकल्पिक-ऐच्छिक INTEGUMENT, s. वेष्टनं, आ-परि-; पटलं, कंचुकः, (की.).2 अभिप्रेत, अर्थवत्. -ALLY, adv. मतिपुट:-ट, कोशः-पः, आच्छादन, आवरणं. बुद्धि-ज्ञान-पूर्व, मतिपुरःसरं, कामतः, ज्ञानतः, बुद्धया, INTELLECT, s. मतिः, बुद्धिः , प्रज्ञा, धीः, धि(धी)- साभिप्राय, मनः-इच्छा-पूर्वकं, यथाकाम.-ED, a. Ex. षणा, मनीषा, प्रेक्षा, शेमुषी, उपलब्धिः , चित्, संविद, by आशय, बुद्धि, मति in comp.; 'well-i.' सदाप्रतिपद्, शप्तिः , चेतना (allf.); 'rotentive i.' शय; 'evil-i.' दुराशय, दुष्टमति, पापबुद्धि. मेधा, धारणावती धी:.-UAL, a. Ex. by (s.) in | INTENSE, . प्रचंड, तीव्र, उग्र, तिग्म, प्रखर, अत्यंत, comp.; बुद्धिविषयक, मानसिक (कीf.); i.gain' | घन, गाढ, प्रबल, तीक्ष्ण, परम, महत्, गुरु, अतिमात्र, ज्ञानोत्कर्षः, मानसोन्नति f.2 बुद्धिमत्, धीमत्, मनी- भृश, नितांत; gen. by सु or अति pr. -IPY, v.t. पिन, 'i. faculty' धीशक्ति /., निष्क्रमः; 'possess- वृध्., प्रकर्ष नी 1 P, better by कृ with (a.). ing i. qualities' धीगुणसंपन्न. - UALLY, adv. | -ITY, NESS, 8. चंडता, तीव्रता, अत्यंतता, गाढता, पिया; बुद्धिपूर्व प्रकर्षः, उन्कर्षः, गरिमन् m., अतिशयः, उद्रेकः, अतिINTELLIGENCE, 8. मति f., ज्ञान, बुद्धिचातुर्य, वै भाम), पराकोटि:-काष्ठा; 'i. of application' अदग्ध्य, मेधा See INTELLECr. 2 वार्ता, उदंतः, त्यताभिनिवेशः, व्यासंगः. -IVE, . प्रकर्षकर-वृद्धिकर वृत्तांतः, प्रवृत्ति , समाचारः, 3 संदेशः, षाधिक. (री ). -LY, adv. अत्यतं, ती, तीक्ष्णं, नितांतं, -RR, B. वाहिरः, वार्तावहः, संदेशहरः, आख्यायकः, अतीव, बलवत, सु-अति pr. वैवधिकः-INTELLIGENT, a. मति-बुद्धि-धी-मत्, INTENT, S. Intention, q.v.; to all i.s' सर्वथा. प्रज्ञावत, मेधाविन, सज्ञान, प्राज्ञ, सुधी. 2 चतुर, कुशल, -a. एकाम, एकनिष्ठ, सुसमाहित, अनन्यमानस, अनन्य ---- .. ---. Page #230 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( i) आसक, ज्यापूत, निरत, नियत, व्यग्र, निष्ठित, समाहित, cent. 'चकेन शतेन, पंचकशत, पंचोपरातं. 5 नि-आ-अभिनि-विष्ट, अभियुक; oft. by पर, तत्पर, भागः, अंशः, अधिकारः, उद्धारः. 8 रसः, बिनोदकत्वं, निष्ठ, परायण in comp;'i. on evil 'दुष्टपरायण; | मनोहरता, हदयंगमता; दृष्टं कथारसस्याक्षेपसामर्थ्य अध्ययनपर, &c. -Lx, adv. एकाग्रचित्तेन, अनन्यम- (Ka. 346 ) you have seen how the i, नसा, एकाग्रतया, निष्ठापूर्व, साभिनिवेश, आसक्त तसा, ( i. ing nature ) of the story diverted (me) मनोयोगेन; - look or hear i. 'लोचनैः or कर्ग:पा from my topic'; take or feel i.' BTT 6 A; 1P.-NESS, 8. एकाग्रता, एकनिष्ठता, अनन्यचित्तता, ' looking to one's own i.' स्वार्थदृष्टि f., स्वार्थ आसकि, अभिनिवेशः, तत्परता, निष्ठा, मनोयोगः. परता, स्वाथेलिप्सा. -0... अनुरंज 0., स्नेह-अनुरागंINTER, V. 1. भूमौ-श्मशाने निखन् 1 P or निक्षिप् 6 P उत्पद् c., अनुरक्त-सानुराग-a.n 8 U. 2 वि-नु ., or नि-धा 3 U. मनः-चित्-रंज c. or विनु ., हृदयं गम् 1 P or INTERCALAR,-Y, a. अधिक, निवेशित; 'i. month' आकृष् 1 P or ह 1P, मनोह.3 भाग-अशं दा 3U अधिकमासः, मलमासः, मलिम्लुचः.-INTERCALATE, or लभ् 1A or आप 6P; संबंध-अनुषेज्-pass. V... अधिकमास-दिवसं निविश् . . -ED, a. अनुरक, जातानुराग, जातस्नेह. 2 पक्षपातिन्, INTERCEDE, V. i. अंतर गम् 1 P or स्था 1P, संगिन्, सपक्षपात. 3 आसन, निविष्ट, निरत. 4 भागिन, मध्ये स्था or गम्, मध्यस्थो भू, सं-धा 3 U, मध्य- अंशिन्. 5 संबद्ध, लाभालाभसंबद्ध.6 स्वार्थपर, स्वार्थस्थतां ग्रह 9 P, मध्यस्थतार्न आ-स्था 1U or आधि दर्शिन, स्वलाभासक्त, स्वहितपरायण-सत्पर, स्वलाभापेक्ष, 1U, माध्यस्थ्यं कृ 8U: (परार्थ ) प्रार्थ' 10 A, अ- स्वहितैषिन्, स्वार्थलिप्सु. - ING, a. विनोदिन, मनोहर, नुनी 1P, आराध ७., ब 1 P.- ER,-INTERCES- सरस, चित्ताकर्षिन्, हृदयंगम, हृदयहारिन्-पाहिन्, विनोSOR, . मध्यस्थः, मध्यस्थपुरुषः, परार्थ प्रार्थकः, दिन्, चित्तरंजक. परार्थवादिन् m. -INTERCESSION, 8. माध्यस्थ्यं, INTERFERE, v.i. मध्ये स्था or पत् 1P. परकायेषु व्याघ मध्यस्थता, संधानं, परार्थप्रार्थनं-ना, परार्थवाद:-निवेदनं. 6A, परकार्याणि निरूप 10 or व 0P, 10 ABit INTERCEPT, V. 1. रुधू 7 U, विच्छिद् 7 P, वियज् it should not i. with other duties' preto 7 A, 10, afaray 9 P; See OBSTRUCT. -ER, S. | कार्यानिपातः (S. 1); 'he who is with matरोधकः, निमकरः. - ION, 8. रोधः, विच्छेदः, प्रतिबंधः, ters not his own ' अव्यापारेषु व्यापारं यः करोति वित्रः, भंगः. (P.1). 2 परस्परं संघा1A or विरुध् 7U. INTERCHANGE, V.t. परस्परं विनि-मे 1 A or परि- -ENCE, S. माध्यस्थ्यं, परब्यापार-परकार्य-पर्चा, परकावृत ९., व्यति-ह 1P.-8. विनिमयः, परिवर्तः, व्यति- यनिरूपणं; चर्चा, निरूपणं. 2 परस्परसंघहः, समाघात:. हारः, परिवृत्ति , आदानप्रदानं; See ExCHANGE. INTERFLUENT, a. मध्यस्त्रविन्. -ABLE, 4. परिवर्तनीय, परस्परानुगामिन्. INTERFUSED, G. मध्यप्रसारिन्, मध्यप्रयत. INTERCLUDE, •. t. See INTERCEPT. INTERIM, ४. कालाभ्यंतरं, कालांतरालं, मध्य-अंतर्गत. INTERCOMMUNE, o. See ASSOCIATE. -ITY, S. काल:; ' in the i.' अवांतरे, कालाभ्यंतरे. अन्योन्यव्यवहारः. INTERIOR, . अंतरस्थ, अंतर्गत, अंतर्भूत, अंतःस्थ, INTERCOMMUNION, P.i.सह भुज7 Aor अश्9P.| अंतर्वतिन्, आंतर-आभ्यंतर (री/), अंतर in comp. INTERCOURSE, 8. संगः, समागमः, संगति f., संसर्गः, -8. अंतर्भागः, उदरं, गर्भः, अभ्यंतर, हृदयं, अंतर in संगमः, संपर्कः, साहचर्य, साहित्य, संघहनं; अन्योन्यसं- comp.3 ' the i. of a house' गर्भागारं, वासगृह, सर्गः, आलापः, संवादः, परिचयः, sexual i.' मैथनं, भवनोदरं, अंतर्भवन. रतिक्रिया, सरत, श्रीभोगः; 'social i.' लोकव्यवहा INTERJACENT, a. मध्यवर्तिन, मध्यस्थित. र:-संसर्ग:. INTERJECT, O... मध्य-अंत:-क्षिप् 6 P or प्रविश्. INTERCUTANEOUS, a त्वगंतर्भूत. -ION, ४. अंतःक्षेपः-पणं. 2 उबारः. INTERDICT, V... नि-प्रति-विध 1 P, निवार 10, प्रत्या- INTERLACE, O... संमिथ् 10, संश्लिष्क. ख्या 2 P, मन्या-दिग् 6 P; See FORBID. -8., INTERLARD, V... मध्ये अंतर-निविश्.2 संमिश्र 10. -ION, 8.निषेधः, निवारणं, प्रत्याख्यान, निरोधः, बाधा. | INTERLAY, O... मध्ये मि-धा 3 U or नि-विय् . 2 शापः, आक्रोश:.-ORY, a. निषेधक, निवारक. INTERLEAVE, O...अंतः-मध्ये पत्रं निविश् . INTEREST, 8. अर्थः, हित, लाभः, कल्याण, श्रेयस् | INTERLINEAR, a. पतिद्वयमध्ये लिखित. 1., भूति, क्षेमः-मं- in my i.s' मदय-.2 INTERLOCUTION, 8. संलापः, संवादः, संकथा, संभाआदरः, स्नेहः, रागः, अवेक्षा, अनुरागः, पहा, अपेक्षा. षण. -INTERLOTUTOR, 8. संभाषकः, संवादकः, 33 पक्षपातः, संगः ; without any i.' मुक्त-बीत- | तरप्रत्युत्तरकन् m. -TORY, a. संवाद-संकथा-रूप, संसंग.4वृद्धि f. वार्खय; 'simple i.' सरल- वादात्मक, संकथासंबंधिन. "मतभवन. Page #231 -------------------------------------------------------------------------- ________________ INT or आक्रम् 10, 4P. KR, 8. अभ्यायेन प्रवेशकः, आगंतुकः. INTERLUDE 3. मध्यरंगः ; विष्कंभः - भकः. INTERLUNAR, Y, a अमा, अमावास्या. in comp. INTERMARRY, . . परस्परं विवह 1 Por दा 'रान् परिग्रह 9 P or परिणी 1 P. AGE, s. परस्परविवाह:, प्रत्युद्वाह:, विवाहव्यवहार:. INTERMEDDLE, . . परकार्याणि निरूप 10 or चर्च् 6P, 10 A, पराधिकार पर कार्य व धी कृ 8 U; See INTERFERE. ER, 3. पराधिकार चर्चकः निरूपकःINTERMEDIATE, INTERMEDIAL . अंतर्-मध्यaffa, मध्य, मध्यस्थित, व्यवहित, अंतरालस्थित, अंतर अंतराल - in comp; 'i. space ' अंतरं, अभ्यंतरं, अंतरालं'; 'i. time ' कालांतर. - Lx, adv. मध्ये, अंतारले, अभ्यंतरे. (218) INTERMINABLE, a. See INFINITE. INTERMINGLE, INTERMIX, . ८. संमिश्र 10, संकृ 6P, संसृज् 6P, संपृ 2A, 7P, संमिल ०; सं कुली - संकीर्णी - कृ 8 U, मिश्रीकृ... संमिश्रीभू 1 P, संमिल् 6 P.ED . सं व्यामिश्र, मिश्रित, संकीर्ण, संसृष्ट, संपृक्त. - INTERMIXTURE, 3. संमिश्रणं, संकरः, संसर्गः, संपर्क:, संयोगः, संमिलनं. INTERMIT, v.. विरम् 1 P, निवृत् 1 A (with abl.); शम् 4 P, विच्छिद् pass. . . निवृत् , विरम् c. or शम् . (र-श-मयति ), विच्छिद् 7 P, त्यज् 1 P; See CEASE. = TENT, INTERMISSIVE, “. सविराम, सविच्छेद; ‘i. fover' मुक्तानुबंधी ज्वरः - INTERMISSION विराम, विरति f, निवृत्ति, विच्छेदः, उपशम : ; 'without i.' निरंतरं, अनवरतं, अविरतं, भविच्छेदं. INTERMONTANE, . पर्वतमध्यवर्तिन. INTERMUNDANE . जगन्मध्यवर्तिन्. INTERMURAL, प्राकारांतर्वर्तिन् INTERNAL अंतर in comp. ; अंतर्गत, अंतःस्थ, आभ्यंतर- भांतर (री f. ), गर्भस्थ; 'i soul' अंतरात्मा; ‘i. anguish ' अंतः शोकः, अंतर्दाहः; See INSIDE. -LY, adv. अंतर्, अंतरे, अभ्यंतरे. INTERNATIONAL, . ( देशानां ) परस्परव्यवहारसं बंधिन्. INTERPOLATE, V. ८. सकपर्ट नि-विश ०. or निक्षिप 6P, मिथ्या हृप . or अभिलिख् 6 P. -ION, S कपटेन निवेशनं, मिथ्याकल्पनं; मिथ्याकल्पितं, निवेशितलेख: 控 मध्यस्थता, माध्यस्थ्य; व्यवधानं, मध्यवर्तित्वं, अंतरायः. INTERPRET, v. t. g 10 (words, &c. ); 21ख्या 2 P, वि - 5 U, व्याचक्षू 2 A अर्थ प्रकाश् c. or व्याख्या or fr-वृ or व्याकृ 8 U; See CoNSTRUE EXPLAIN 2 भाषांतरेण वद् 1 Por कथ् 10 or व्याह 1 P. -ATION 3 (पदानां ) योजना; व्याख्या, व्याख्यानं, विवरणं, निरूपणं, अर्थबोधन-प्रकाशनं, विश्वार:; 'i. of a dream ' स्वनार्थः, स्वनविचार:- निरूपणं. 12 अर्थः, व्याख्या, टीका, भाष्यं 3 भाषांतरं - ER, 8. व्याख्यातृ m., विवरणकृत् 112., अर्थप्रकाशक : - बोधकः 2 भाषाद्वयज्ञः 3 भाष्य वृत्ति-कारः, टीकाकृत् m. INTERPOSE, . . मध्ये निक्षिप् 6P, अंतर-धा 9 U, व्यवधा, मध्ये अंतःस्था . ( स्थापयति ) or नि-प्रविश् ०. ०. . मध्ये स्था 1 Por वृत् 1 A or गंम् or पत् 1 P, अंतर - 2 P मध्ये प्रविश् 6 P; मध्य INTERREGNUM, S. अराजत्वं अनायका-अराजकाराज्य स्थिति:. INTERROGATE, . . प्रच्छ 6P, अनुयुज् 7 A, परीक्ष 1 A. -ION, 8. पृच्छा, प्रश्न, अनुयोग:. -IVE, ORX, . प्रश्नरूप, प्रश्नार्थक, प्रश्नात्मक. -IVELY, adv. प्रश्नरूपेण क्रमेण, अनुयोगतः, प्रश्नार्थरूपेण. -OR, S. पट्ट m., पृच्छक, अनुयोक्तृ m. -ORY, S प्रश्नः, अनुयोग:. INTERRUPT, v. ८. प्रति बंधू 9P, प्रति-वि-हन् 2 P, उप-नि-रुध् 7 U, भंज 7 P, विच्छिद् 7P, खंडू 10, बाधू 1 A, भिद् 7 P, विनयति (D); ( speech &c. ) आक्षिप् 6 P; do not i. him ' मैनमंतरा प्रतिबध्नीतं ( S. 6 ) -ION, S. अंतरायः, प्रतिबंधः, उपरोधः, विच्छेदः, भंगः, भेदः, व्याघातः, विभः i. in sleep निद्राभंग: -EDLY, adv. सविच्छेदं, सभंगं. - ER, 3. विच्छेद-भंग - कारिन् m., वित्र व्याघातकृत् m. INTERSECT, v. . परस्परं - अंतरा छिद् P. -ION, 8. परस्परच्छेदः. INTERSPERSE, v. ८. इतस्ततः प्रक्षिप् 6P or संसमा-कॄ 6 P or संमिश्रू 10. ED, a. संमिश्र, संकीर्ण. -ION, 8. संमिश्रणं, वि-सं-किरणं. INTERSTELLAB . तारागणमध्यवर्तिन्. INTERSTICE, 3. छिद्रं, रं, संधिः, विच्छेदः, अंतरं अंतराल :-लं, अवकाश:, विवरं; without i. s' निरंतर, नीरंध्र, निश्छिद्र, निबिड, घन, अविरल; ' having is ' सच्छिद्र, सांतराल, विरल. INTERTEXTURE, 4. संग्रंथनं, परस्परम्यूति f. INTERTWINE, INTERTWIST, 1. 1. ग्रंथ 9P, सं-उत्", परस्परं कुंच् c. or व्यावृत् , उत्खच् 10, परस्परं ग्रंथ or संयुज् 7 U, 10, संमिश्र 10; with hair i. ed with the tendrils of creepers ' लतामतानोग्रथितैः केशैः ( R. II. 8 ); अनुष्य 4 P, सं-वे 1 U; शैबलेनानुविद्धं (सरास) ( 8.1 ) i. ed with moss.' Page #232 -------------------------------------------------------------------------- ________________ INT (218) . IND मर-कालः, अवकाशः. 3 विरामः, विच्छेदः, निवृति f., नंदीर 0. Or उदाह 1 P. -ATION, . स्वरः, लया, उपशमः, in the i.' अंतराले, अंतरा; at is' वर्गोचारण; स्वरभेदः. काले काले, अंतरा अंतरा, ( प्रजानुरागहेतोभांतरांतरा | INTORT, V.t. See CONTORT. दर्शनं ददौ Ka. 58); रम्यांतर: कमलिनीहारतः सरी- INTOXICATE, ७. .. मद् ०., उत्-प्र-, मदं उत्पद., म. 14: ($. 4) pleasant at i. s &c.'; -with- तीक 8U; ( fig.) उत्सिच् ०., उद्-इन् 2 P, आ-ध्मा out i.s' निरंतर, निरंतराल. 1P, मुह .-ED, . मत्त, प्र-उत-मत्त, क्षीव, मदोINTERVENE, .i. मध्ये-अंतर-गम् 1 P or : 1P मन, उन्मद, मदोदन, मदान्वित, शैड, मदोद्धत; to or स्था 1 Por वृत् 1 A, अंतर्या 2 P or उप-स्था. bo i.' मद् 4 P, मंदन सश् pass., क्षीव 1, 4 P. 2 अंतर-इ2P, व्यव-धा pass. -ING, a. मध्यवर्तिन, -ING, a. उन्मादक, मादक, उन्मादिन. -ION, S. मध्यस्थायिन्, व्यवहित, अंतरित, अंतरागत, मध्ये स्थित मदः,.मादः, उन्मादः, क्षीवता, शौंडता, मत्तता. 'i. period ' अंतरालं, अभ्यंतरकाल:. -INTERVEN- INTRACTABLE, a. दर्दम, दाँत, अदम्य, अविधेय, TION, 8. मध्यस्थता, माध्यस्थ्य, व्यवधान, अंतर्गमनं, अवश्य, अविनेय, दुर्निग्रह, दुराधर्ष, दुःशास्य, अनिवार्य, मध्यवर्तनं, मध्ये स्थिति f. । प्रतीप, उच्छृखल. INTERWEAVE, v. t. See INTERTWINE. INTRANSIENT, 4. अभंगुर, चिरस्थायिन्. INTERVIEW, 8. दर्शनं; सनिपातः, संगमः, समागमः, IN TRANSITIVE, G. अकर्मक. अन्योन्य-परस्पर-दर्शनं; - he had an i. with the | INTRENCH, ७.t. परिखया रक्ष 1 P or परिवेष्ट . or king' स नृपदर्शनं लेभे, राजदर्शनं कारितः. परि वृ 5U, परिखां खन् 1 P.2 आक्रम् 1 U, 4 P. INTESTATE, C. अकृतमृत्युलेख. -LENT, 8. परिखा, परिक्रिया. INTESTINE, 4. अबाह्य; See INTERNAL. 2 अ INTREPID, . निर्भय, निःशंक, शूर, साहसशील, प्रगविदेशज, देशीय; गृह in comp.; 'i. quarrels' ल्म. -ITY, s. वाय, प्रतिभा, प्रतिभानं, शौर्य, निर्भयत्वं, गृहच्छिद्र-भेदः, अंतर्भद:. - ४. अंत्रं, पुरीतत् ॥.; नाडि पौरुषं, विक्रमः, -LY, adv. वीरवत्, सविक्रम, सप्रतिडी-लि-ली. *; See BOLD,-LY, &c. INTIMATE, a. गाढ, रूढ, प्र-वि-रू.ट, दृढ, दृढबद्ध, घ- | IN TRICATE, . विषम, दुर्गाह्य, संकुल, गहन, दुध, न. 2 (Of persons) सुपरिचित, रूढ सौहद, बद्धसख्य, गूढ, अस्पष्टार्थ. 2 वक्र, असरल, जिम कुटिल. -LY, प्रणयिन्, प्रियतम, हृदयंगम, सुसंसर्गिन्, संस्तुत, दृट- adv. विषम, असरल, कुटिलं. -NESS,-INTRICAOY, गाड-सोह्रद.3 Internal, q.v.; ' strangers made 8. वैषम्यं, गहनता, गूढता.2 वक्रता, कौटिल्य, असारल्यं. i.' बाह्या अभ्यंतरीकृताः (P.I.9).-. दृढसुहद् m., INTRIGUE, S. उपजापः, कूटप्रबंधः, कपटप्रबंधः, कूटदढमित्र, मुहत्तमः, प्रियवयस्यः.-... (भंग्या) मूच् यक्ति f., कु-कपट-संकल्प:-प्रयोगः; love-i.' व्य10, संदिश 6 P, उपन्यस् 4 U, उपक्षिप 6 P; साकूतं भिचारकर्म, कामचरितं. -v.i. उपजप 1P, उपजाप कथ 10. -ION, S. सुचना, संदेशः, उपक्षेपः; इंगितं, रच् 10, कूटप्रबंध प्रयुज् 7 A, 10, कूटप्रयोगं रच. आकूतं. -Ly, adv. दृढ़, गाढं; दृढ सौहदेन-संसर्गण, -ER, 8. उपजापकः, कपटपबंधयोजकः. मुपरिचित, दृढ मित्रवत् ; दृढ, गाढ in comp. -INTI IN TRINSIC,-AL, G. अंतरस्थ, अंतर्गत, सहजवर्तिन, MACY, S. गाढ सौहदं, सुपरिचयः, दृढसंसर्गः-संयोगः, सं स्वभावज, आंतर-आभ्यंतर ( f.). 2 सत्य, स्तवः,अतिमित्रता-प्रणयः-सख्यं,अत्यासंगः,अतिपरिचयः. यथार्थ, वास्तविक (की f.), अकृत्रिम, स्वाभाविकINTIMIDATE, O... प्रस् ., भी . (भीषयते-भापयते), सांसिद्धिक (की/.). - ALLY, ade. वस्तुतः, तत्वतः, सभय निवृत् .2 भर्त्स 10 A, त' 1 P, 10 A.3 यथार्थतः, स्वभावत:. Dishearten, q.v. -ION, 8. भीषका, भीषा, भीषणं, INTRODUCE, B.t. प्रविग् ०., दर्शनं 0.2 ( Inभयदर्शनं, भर्त्सनं, तर्जनं. sert) प्र.नि-आ-विश् c. 3 परिचयं उगद् ०. or INTO, prep. मध्ये, अंतर, अंतर; gen. by loc., or मन् . ( जनयति ); 'i. me to your friend' by acc. with verbs of motion; converted i. तव मित्रेण मम परिचयमुत्पादय. 4 प्रवृत् 0., प्रचर-ल water' जलसात्कृत 'made i. one mass' एकपिंडी ., प्रति-ठा .(-ठापयति), प्रारभ् 1A,प्रस्तु.2 U, कृत-भूत. . उपक्रम् 1 A.5 आनी 1P,आवह 1P, भागम् . INTOLBRABLE, a. असद्य, असहनीय, दुःसह, अक्षंतव्य, (गमयति). -RR, 8. प्रवेशकः.2 प्रवर्तकः, प्रतिदुर्विषह. छापकः, प्रारंभकः. -INTRODUCTION, . प्रवेशन INTOLERANT, अक्षामन्, असहन, भमर्षण, असहिष्णु, परिचयकरणं. 2 प्रवर्तनं, प्रचारणं, प्रतिष्ठापन, निवेशन; अक्षम. 2 परमतासहिष्ण, परमतासूयक, अन्यमतासह. आनयन. 3 मुखबंधः,आमुख, प्रस्तावना (of plays); -INTOLERANCE, . अमर्षणं, अतितिक्षा, अक्षमा, प्रस्तावः, आरंभः, उपन्यासः, वास्मुखं, उपोद्घातः, असहिष्णुता. उदाहारः, उपक्रमः, वचनारंभ:.-INTRODUCTORY, ----- - - --/- kre Page #233 -------------------------------------------------------------------------- ________________ INT (290) INY प्राथमिक (की.), प्रथम; उपोद्घात or प्रस्तावमा | | INVALUABLE, a. अनर्ष, मनये, अमूल्य, मूल्यातीत, in comp.; ' as an i. portion' उपोद्घातरूपेण, | अतिमूल्य, अत्युत्कृष्ट. प्रस्तावनाद्वारा.2 प्रस्तावनारूप: पारिभाषिक ( की f.). INVARIABLE, A. नित्य, सतत, अविकार्य, निर्विकार, INTROMIT, ... प्रविश्ल. स्थिर, नियत, अचल, एकांत; नायमेकांतो नियमः INTROSPECTION, s. अंतर्दर्शनं, अंतरालोकन. (S. B. 273) 'not an i. rule.' -INVARIINTROVERT, V.t.अंतः परिवृत् . ABLY, adv. एकांततः, नित्यं, नियत. INTRUDE,Di. अनाहूत-प्र-आ-विश् 6P or | INVECTIVE, s. आ-अधि-क्षेपः, निर्भर्त्सना, निंदा, 'आगम् 1 P, सघर्ष प्रविश or आक्रम् 1 U, 4 P, निदावाक्यं, दुरुक्ति f., अप-परि-वादः, गो.-8. अनधिकारपूर्व प्रविश्. - ER, s. आगंतुकः, अनाहूत- | निंदक, अपवादक, निदात्मक. प्रवेशकः, -INTRUSION, 8. आगंतुकभावः, अनाहूत- INVEIGH. (against ) t.i. आ-अव-अधि-क्षिप प्रवेशः-शन. - INTRUSIVE, a. धृष्ट, आगंतुक, प्रगम्भ, . पुष्टी भागतुक, प्रगल्भ 6P, निद् 1P, गई 1, 10 A, अभिशम् 1 P; Ses सघर्ष परधर्षाशील. ABUSE, CENSURE. INTUITION, 8. सहजावबोधः, सहजज्ञानं, अंतर्ज्ञानं. -INTUITIVE, 8. सहजोपलब्ध, अंतर्ज्ञानोपलभ्य, INVEIGLE, o... प्र-वि-लुभ् ., मुह ., चाटूक्त्या आअविचारपूर्व उपलब्ध. 2 सहजज्ञ, अंतर्जानिन्. -LY, कृष् 1 P or प्रल c. or निपत् ., वंच् 10. - ER, S. adv. सहजज्ञानेन; अंतर्ज्ञानेन, प्रमाणनिरपेक्षं. प्र-वि-लोभकः, मोहकः, आकर्षक:. -ING,-MENT, 8. INTUMESCE, v. i. 1 P; See SWELL. -ENCE, प्र-वि-लोभन आकर्षणं, मोहः, वंचना, प्रतारणा. 8. शोथः, शोफः. INVENT, V. 1. प ., निर्मा 3 A,2P, 6P, INTURBIDATE, v.t. कलुषीकृ 8 U, आविलयति वि-धा 3 U, घद . ( घटयति ), रच् 10.2 मनसा (D.); See CONFUSE. युज् 10 or चिंत् 10 or कृप्_c. 3 मिथ्या ऋपट. INTWINE, INTWIST, ... ग्रंथ 9 P, गु( गं)फ -ED, 4. कृप्त, निर्मित, रचित, घटित. 2 मनःसृष्ट, 6P, रच 10; See INTERTWINE. मनःकल्पित, मिथ्याकल्पित, काल्पनिक (की f.), INUMBRATE, V. 1. छायया आ-प्र-च्छट् 10. कृतक, कृत्रिम. -ION, 8. कल्पना-न, रचना-नं, INUNCTION, s. अभ्यंजन, विलेपनं. निर्माणं, घटनं.2 कृप्ति f., सृष्टिf., कल्पित, कल्पना, INUNDATE, V. 1. जलेन आधु e. or व्याप 5 P. निर्मितकला. 3 कल्पना, युक्ति, उपाय ज्ञान. 4 मि-ED, a. आशमित, आ-सं-पुत, जलापावित, जलव्याप्त, ध्याकल्पनं, कूटरचना, मनःसष्टिः; 'one's own i.' जलमय (यीf.). -ION, 8. आशवः, जलौघः, तोय- स्वकपोलकल्पितं. -IVE, a. कल्पक, योजक, उपायज्ञ, जल-विश्व:-प्रलयः-उपप्रवः, जलवृद्धि। See DE- कल्पनाचतुर. निर्माणकशल, चतुर, युक्तिमत्. -OR, 8. LUGE. कल्पकः, लघm., निर्माता, चिंतकः, योजक:. INURBANITY, . अशिष्टता, असभ्यता. INVENTORY, S. (गृहोपस्करादेः) परिसंख्या, परिगणINURE, D... अभ्यस् 4U or c., शिक्षु ., परिचयं ना, संख्यापत्रं. कृ80%; परिचित-क. भ. 2 कठिना-दृढी-कृ.-ED, a. INVERT, V. 1. विपर्यस् 4 U or c., परि-वि-व्यति-अस्, अभ्यस्त, ज्ञात, परिचित अभिज्ञ in comp.; 'i. to परिवृत् ., विपर्यास-विपर्यय-नी 1 P; See ALTER, fatigue ' जितश्रम;'i. to seclusion' परिचित CHANGE. 2 अधोमुखीक 80%; विलोमीकृ. -ED, विविक्त. -INVERSE, a. व्यत्यस्त, विपयेस्त, व्यस्त, पर्यस्त, INURN, V. 1. समाधी नि-धा 3 U or निक्षिप 6 P. विपरीत, वि-प्रति-लाम, प्रतीप, व्युत्क्रांत. -LY, adv. INUTILITY, 8. अनुपयोगः, वैफल्य, व्यर्थता, मोघता, | विपर्ययेण, वि-प्रति-लोमतः, व्यत्यासेन, व्युत्क्रमेण. -INवैयर्थ. VERSION, S. विपर्यासः, विपर्य( यो )यः, व्युत्क्रमः, INVADE, V. 1. अभि-दु 1 P, आक्रम् 10, 4 P, भव व्यन्यासः, पर्यासः, प्रातिलोम्य, व्यत्ययः; व्यस्तता, स्कंद 1P, अभिप्र-या 2 P, आपत् 1 P, उप-1 A विपरीतता. or Se ATTACK. - ER, . आक्रामकः, उपत्र- INVEST, V... परि-धा . (धापयति), आच्छ 10, fare m. gen. ex. by Enemy 'q. v. -INVA. प्रावृ 5U, संवेष्ट् ., वस् ., सं-व्ये 1P. 2 अलंक 8 SION, . आक्रमः-मणं, अवस्कंदः, अभिवः, उपभवः, U, मंड 10, भूषु 10.8 संय 7 U, 10, संपत्र-युकअभिप्रयाण, अभियोगः, आपातः. विशिष्ट-a. See ENDOW.4 उपरुध 7U, पर्यवष्टंग INVALID, a. दुईल, अशक, भप्रभाव, निस्तेजस, म्यर्थ, । 9 P.5 (Money) लाभार्थं विनिय 7 A,10; 'i. विफल.2 अप्रमाण, मिष्प्रमाण, लघुप्रमाण.- रोगिन् । with power ' अधिकार प्रविश् . or नियुज प्रति-ठा m., रुग्णः, आतुर:.-ATE, O... मोघी-व्यर्थी-क (ठापयति), संस्क, भभिषिच् BP. -IAURE, . .. | e erasame. अधिकारखान: Page #234 -------------------------------------------------------------------------- ________________ INV -MENT, 8. परिधानं, वलं. 2 उपरोधः, अवष्टंभः 8 लाभार्थं धनविनियोगः . INVESTIGATE, . . अव-परि-सं-ई 1 A, निरूप 10, अनुसंधा 3 U, विचर्०, विमृ‍ 6 P, निनीं 1 P, निधि 5 U, निर्धू 10, आलोच 10 2 अन्विष् 4 P, मृग् 10 A; See EXAMINE. -ION, 8. अवेक्षण, निरूपणं, अनुसंधान, विचारः-रणा-णं, विमर्शः, निर्णयः, निश्रयः; चचो, अन्वेषणं, अनुयोगः, जिज्ञासा; ' under i.' निरूप्यमाण. OR, 3. अवेक्षक, निरूपकः, विचा रकः, अनुसंधातृ m., निर्णेता. ( 291 ) INVETERATE, . बद्ध-रूड-मूल, सुदृढ, गाढ, प्ररूढ दृट, स्थिर, चिर- बहु कालिक (की f. ), चिरस्थायिन • i. enemy' गाढ-बद्ध-वैरः शत्रुः; 'i. enmity ' बद्धवैरं. - INVETERACY, . बद्धवैरं वैरानुबंध; ब मूलता, विरूड ता, स्थिरता, अभिनिविष्टता. INVIDIOUS, “. द्वेषजनन (नी f. ), मत्सरावह, ईष्योअसूया - कर (री f. ). 2 मत्सरिन्, संमत्सर, ईर्ष्यालु. -LY, adv. समत्सरं, साभ्यसूयं, सेय. INVIGORATE, . ८. बलं-तेज:- शक्ति वृध् c. or दा 3 U or उप-चि 5 U, आध्यै ., पुष 1, 9 P or c.; दीपू C. - ING, C. बलवर्धन (नी / ), तेजस्कर (री f. ), पुष्टि, वीर्यमद, उत्साह दायिन्. -ION, S. बल-तेजो-वधेनं, पुष्टिकरणं. 2 बल-तेजो- वृद्धि /. INVINCIBLE, . अजय्य, दुजेय, दुरासद, अधृष्य, अदम्य. INVIOLABLE, ८. अलंघ्य, अनतिक्रमणीय, अभेद्य, भंगायोग्य. 8 अबाध्य, अनपकार्य, अवध्य ( 23 herald ). =NESS, 5. अलंध्यता, अवध्यभावः. INVIOLATE, . अभिन, अभम, अलंघित, अक्षत, अ दूषित, अखंड, अभंग. INVISIBLE, . अदृश्य, परोक्ष, दुर्दर्श, अंतर्हित, तिरोहित, अंतरित, दर्शनातीत, नयनविषयातीत, दृग्गोचर, दृश्यविषय, अलक्ष्य, अचाक्षुष (षी f. ) ( evidence &c.); ' to be i.' अतर्-तिरः धा pass, तिरोभू 1P, अंतर्-इ 2 P. -NESS, s. परोक्षता, अप्रत्यक्षता, अदशेनं, तिरोधानं, अंतर्धानं, अविषयः परोक्ष. - INVISIBLY, adv. अप्रत्यक्षं, परोक्ष, असमक्षं, अलक्ष्यं, असाक्षात, अदृष्टरूपेण; निभृतं, अलक्षितं. INVITE, . . आ-नि-अभि-मंत्र 10 A, भा-समा- हे 1 P, अभ्यर्थी 10 A, आक C., आवह C. 2 आकृष 1 P, ह 1P, प्र. वि-लम् C. ATION, 8. निमंत्रणं, आह्वानं, आवाह नं, अभ्यर्थना. -ING, a. चित्ताकर्षिन्, मोहिन्, मनोहर INVOICE, 8. - आवाहपत्रं, बीजक. INVOKE, . . आहे 1.P, आ-अभि-मंत्र 10 A, आ-पद् 1 P, संबंध ०, आवह , आक C., नाम ग्रह 9 P or स्मृ 1 P; अर्थ - 10 A अभिवंद 1 A; i. bless - ings on' ' आशास् 2 A. - INVOCATION, 9. आह्वा में, आमंत्रण, आवाहनं, नामग्रहण, मार्थेनं ना. INVOLUNTARY, . अकाम्य, अनिच्छापूर्ण, अबुद्धि-अ TRO काम, अनिच्छु -Lx, adv. अकामतः, भुकाम-अनिच्छा अमति पूर्व, अनिच्छया, असंतोषेण. अबोध-अशान- पूर्व. INVOLVE, . ८. अवर्ग 10, आवृ 5 U, आ-वेट् 1 A, or c., आच्छद् 10.2 परिग्रह 9 P, अंतर्ग‍ 10, समाविश c.; See INCLUDE 3 अभिभू 1 P, ग्रम् 1 A; ‘i. ed in difficulty ' विपद्मस्त. 4 संबंध 9 P, संलि., संयुज़ 7 U, 10, संसृज् 6 P लिए 6 P, संक्रम् c.; See IMPLICATE ED, ८. भवेष्टित, अवगुठित, आवृत, आच्छन. 2 अंतर्गत, परिगृहीत, समाविष्ट, अंतर्भुत, गर्भ in comp. 3 अभिभूत, ग्रस्त. 4 संबद्ध, संधि, संसृष्ट, संसन, अनुषक्त, संयुक्त, लिप्त; ‘i. in crimes' पापलिप्त, दोषमस्त. 5 ध्वनित, फलित; 'i. meaning' फलित, फलितार्थः, ध्वनिः. - INVOLUTION, 3. आवेष्टनं आवरण 2 जटिलत्वं, व्यतिकरः, संकीर्णता, अन्योन्यसंश्लेषः, परस्परसंसति f. 3 (In Math.) संवर्गीकरण; 'i to the third power' सदृशत्रयसंवर्ग:. INVULNERABLE, . अभेद्य भवेध्य- देह, वज्रदेह शरीर, क्षताक्षम. INWARD. अंतर्वर्तिन्, अंतः स्थित, अंतरस्थ, अंतर्भव; oft. by अंतर in comp. -adv., -Lx, adv. अंतः, अभ्यंतरे; 'i. corrupted ' अंतर्दृष्ट. 2 मनसा, चित्तेन, हृदय; सुनिभृतं. - INWARDS, 8. अंत्राणि (pl.). INWEAVE, . t. See INTERTWINE. INWRAP, v. t. 1 A or c.; See INVOLVE(1). INWROUGHT, . खचित, प्रणिहित, प्रतिबद्ध, छुरित. IOTA, 8. अणुः, लवः, कणः, कणिका, बिंदुमात्र. IRASCIBLE, a. चडकोप, क्रोधशील, सुलभकोप, शीघ्रकोपिन, क्रोधिल, संरंभिन, चंडस्वभाव. -NESS, 8. क्रोधशीलता, सुलभकीप:, चंडता, पित्तस्वभावः - प्रकृति f. IRATE, a. क्रुद्ध, कुपित, रुष्ट. IRE, 3. रोषः, क्रोधः, कोप: FUL, O क्रुद्ध, रुष्ट; See ANGRY. IRIs, 8. इंद्रधनम् . 2 तारामंडलं. 3 गोलोमी, श्वेतदूर्वा. IRK, v. t. ft 10, a c., fa c,; See AFFLICT. - SOME, . दु:ख- खेद कर (f), दुःखद, केशावह, शद, आयासहेतुक, कष्ट; ' how i. are the toils of state' राज्यं हि नाम (राज्यशासनश्रमाः ) महदमीतिस्थानं ( Mu. 3 ). IRON, 8. लोह:-हं, अयम् ", आयसं, कालायसं, कृष्णायसं, पिंडं, तीक्ष्णं, शार्क, अश्मसार:, लौह; ' green sulphate of i. ' धातुशेखर, कासी (शी ) शं; 'rust of i. ' मंजूर, सिंहाण, अयोमलं, ' tipped with i. ' आयोग, लोहाम; ' sulphuret of i ताप्यं; ' wrought i. ' कुशी. 2 बंधनं, शृंखला-ल:-लं, लौहबंधनं. -०. ८. शृंखलया बंधू 9 P or संयम् 1 P. - . लौह (ही.), लोहमय-अयोगय (यी 1.), लोह मिनि Page #235 -------------------------------------------------------------------------- ________________ IRO comp; 'pf an i. constitution' वज्रदेह, सिंहसंहनन; 'i. bar' फाल:, लोहपिंड: ; 'i. filings ' लोह चूर्ण, लोह; 'i. fisted' लोह वज्र मुष्टि; i-foundery' संधान, कुप्यशाला; 'i.-hearted' भयो वा हृदय, क ठिन-पाषाण हृदय; (i mold' लोहांक:, लोहचिह्न; 'i. -monger' लोहकारः, अयस्कारः, व्योकारः, लोहकारक:. - x, a. See (a.) above. IRONY, 8: सोठ: उनं, सोत्प्रासः, व्याजस्तुति, निंदा, व्याजोक्ति f, विपरीतलक्षणा, उपरोधः ; it was a strange i. of fate in the case of Rama' रामस्यापि दैवदुर्नियोगः कोपि यत् &c. ( U. 4 ). =ICAL, a. ( 4. ) in comp; 'i. speech सोलठवचनं, सोलुंठनोक्तिः; ‘i. speaker' सोल्लंठनवादिन्. - ICALLY, adv. सोत्प्रासं, सोलंठनेन, व्याजोतया. IRRADIATE, . ८. प्रकाश् C., छत् , दीपू ., राज् ०. -ION, 8. प्रकाशनं द्योतनं, प्रदीपनं. 2 (Irradiance) उद्योत, दीप्ति, प्रभा, कांति शुति, तेजस् n. IRRATIONAL, . विवेकरहित वर्जित-हीन, अचेतन, अविवेक, ज्ञान-बुद्धि-हीन, निर्बोध, अव्युत्पन्न, चिच्छक्तिरहित; पशुधर्मन् 8 न्याय-युक्ति-विरुद्ध, अन्याय्य, अयुक्तिसिद्ध, अतार्किक (की / ) -ITY, . बुद्धिहीनता, अन्याय्यता. - Lx, adv. न्यायविरोधेन, अयुक्तिवादेन. IRRECONCILABLE, . असंधेय, अशाम्य. 2 असंगत, विगीत, परस्परविरुद्ध, परस्परपराहत; See INCONBISTENT. =NESS, 3. असंगति, परस्परविरोधः. IRRECOVERABLE, . अपुनःप्राप्य, पुनरलभ्य, असमाहार्य. - IRRECOVERABLY, adv. अनुद्धार्थतया; ‘it is i. gone ' असनिवृत्त्यै तदतीतमेव ( S. 6 ). IRREFRAGABLE, ८. अखंडय, अबाध्य, अप्रत्याख्येय, दृढ स्थिर प्रमाण. ( 229 ) IRE LEVANCY, 3. अकृतता, अनन्वयः, असंबंधः, असंगति f, अप्रस्ताव:. IRRELIGION, 8. अधर्मः, अपूजा, अभक्ति f., धर्मलोप:, देवनिंदा, पापता IRRELIGIOUS, 5. अधार्मिक (का f. ), अधर्मानेष्ठ, विधर्म, धर्म-भक्ति-हीन, अपुण्य, दुष्ट, पापिन् - Lx, adv. अधर्मेण, दुष्टवत्. IRREMEDIABLE, 6. अप्रतिविधेय, अपतिकार्य, निरुपाय, अशक्यमतिकर, उपायातीत, अधिकित्स्य, दुःसाध्य. IRREMOVABLE, . अपरिहार्य, अनपानेय; स्थिर, अचल. IRREPARABLE, . असमाधेय, असाध्य; अप्रतिकार्य, अशक्यप्रतिकार - IRREPARABLY, d. अप्रतिविधेय; — tho act i. damaged his reputation ' तेन कfer तस्य यशस्तथी क्षीणं यथा तत्प्रतिसंधातुमशक्यं. IRREPREHENSIBLE, . अनिय, अदूषणांय, निर्दोष. InREPRESSIBLE, “. अनिवार्य, दुर्निवार, दुर्निग्रह. IuREPROACHABLE, . अनिय, अगर्छ, अनवगीत: See FAULTLESS. IRRELATIVE, . असंबंधिन्, असंग, निःसंश. IRRELEVANT, . अप्रस्तुत, अप्रकृत, असंबद्ध, (अ) 141 IRRESISTIBLE, . अनिवार्य, दुर्निवार, अप्रतिकार्य, अनवग्रह, दुर्निग्रह, दुर्धर, अप्रतिहत. - IRRESISTINLY, adv. दुर्निवारं, अनवग्रहं. IRRESOLUTE, “. अस्थिर चल-लोल-मति-चित्त-बुद्धि, लवृत्ति, चंचलधी, विकल्पशील, संशयात्मन, अधीर, तरलमनस - Lx, ado. अस्थिरचेतसा, चंचलवृत्या, लोलबद्ध्या, अर्धारं -NESS, IRRESOLUTION, S अस्थैर्य, विकल्पशीलता, लोलमतित्वं चलचित्तता, चंच बुद्धि f., लोलमति, अनवस्थिति, चापल्यं. IRRESPECTIVE. (of) a. अनपेक्ष्य, अगणयित्वा, अन्यपेक्ष्य, विहाय (with acc.); अनपेक्ष, निरपेक्ष, निर्व्यपेक्ष in comp.; See INDEPENDENT (of). -LY, adv. अनपेक्ष, निरपेक्षं. IRRESPONSIBLE, a. अननुयोगाधीन, अप्रष्टव्य, अच्छाधीन. IRRESTRAINABLE, 4. See InnESISTIBLE. IRREGULAR, अनियत, विधि-नियम विरुद्ध, अयथाविधि, अविधि, उत्सूत्र, विधिघ्न (घ्नी f. ); (as words ) अपवादक, निपातित; 'these are put down as i. forms एते निपात्यते (S. K. ) 2 | IRRETRIEVABLE, a. See IRREPARABLE, IRRE - क्रमहीन - रहित शून्य- विरुजे, अव्यवस्थित, अपर्याय, उछृंखल 3 (In conduct ) उत्क्रांत मर्याद, व्यभिचारिन्, विपथ - अपथ-गामिन्, दुराचार, कुचरित, अमर्याद. 4 विषम, असम; 'i.in shape' विरूप, कदाकार. -ITY, 3. अविधिः, विधि नियम विरोधः-मंगः, अनियमः, उत्सूत्रता, निपातः तनं. 2 अक्रमः, उत्क्रमः, व्यतिक्रमः, अपर्यायः, अपरिपाटि टी / अव्यवस्था. 3 व्यभिचारः, विपथगमनं, अमर्यादता, अनाचार, दुर्वृत्तता. 4 वैषम्यं. - Dx, adv. विधि-नियम विरुद्धं, अविध्यनुरूपं, अयथाविधि क्रमविरुद्धं अनियमेन अनियत वेल, अविधितः; अक्रमेण. COVERABLE. IRREVERENT . अनादरिन्, परिभाविन्, उपेक्षक, अ वज्ञाकारिन्. -LY, adv. सावनं, सावमानं, अनादरेण. — IRREVERENCE, 3. अवमानः, अवज्ञा, अनादरः, तिरस्कारः, परिभवः InREVERSIBLE, a. अपरिवर्तनीय, अलोप्य, अखंडय. IRREVOCABLE, . अनन्यथाकरणीय. IRRIGATE, . ८. अव- सिच् 6 P, जलेन आनु O. OF अभ्युक्ष् 1 P, अभिवृष् 1 P. -ION, 8 सेकः, जलमावनं, अभ्युक्षणं. IRRIGUOUS . जलाढय, सजल, जलपूर्ण, अनूप, बेहूदक, जल सिक्त. IRRITATE, . . कुप् , कुष ., रुष 0 See Darnam TAM • • • -- Page #236 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (243) JAR - the throat' कासः, क्षबथु:. -ING,-IVE, . सं- | Ivy, 8. तरुरोहिणी, वृक्षलता. तापक; कोपावह. -IRRITABLE, a. क्रोधन, कोपन, कोपशील, सुलभकोप, शीघ्रकोपिन्, चंडप्रकृति-स्वभाव. - IRRITABILITY, s. चंडस्वभाव:-प्रकृति , शीघ्रकोपित्वं. IRRUPTION, . See INROAD. JABDER, V. i. प्रजल्प 1 P, प्रल 1P, अध्यकISCHURY, B. मूत्रावष्टंभः, मूत्रकृच्छ्. अस्पष्ट-वद् 1 P, त्वरितं वच् 2 P. - ER, . वाचाल:ISLAND, ISLE, 8. द्वीप:-पं, अंतरीपं - द्वीप्य, द्वीप ट:, वावदकः, जल्प(ल्पा)क:. -ING, जल्पः , स्थ, द्वैप (पी/.). - ER, s. द्वीपवासिन् m., द्वापस्थः प्रलापः, प्रजल्पः, अस्पष्ट वचनं. . ISOCHRONAL, a. समकालीन. JACK, S. पनसः. 2 वृक्षः, उपस्तंभः, आधार: j. fruit'पनसे. ISOLATE, V. t. वि-युज7A, 10, विच्छिद्र 7 P, विश्लिष् c.; See SEPARATE. - ED, (6. वियुक्त, अन्यवि JACKAL, s. (स )गालः, गोमायुः,. जंबू(बु)कः, श्लिष्ट, अनन्यसंसक्त, गतसंग. -ION,.. विच्छेदः, विश्लेषः, क्रोष्टm., फेरवः, भूरिमायः, शिवा, मृगधूर्तकः, वंचुअसंगः, पृथक्त्वं. (च)कः, फरु:. IsoSCELES, a. समद्रिभुज. JACKANAPES, s. वानर वृत्ति f., मर्कटशीले. ISSUE, V.i. निर्गम् 1 P, अप-इ2P, निर-या 2 P, JACKASS, s. गर्दभः, रासभः, खर:. निःस 1 P, निष्क्रम् 1 U, 4 P.2m 1 P, निः-प्र-'; JACKDAW, 8. काकः, द्रोणकाकः, द्रोण:. सर 1 P, गल् 1 P, स्यं 1 A.3 उत-प्र-भ 1 P, प्र JACKET, s. कर्पासकः, कंचुकः, निचोल:. JACK-KETCH, s. घातकपुरुष, उद्र्धकः. जन् 4 A, उत्पद् 4 A, प्रवृत् 1 A; See ARISE. 4 निष्पद, निवृत, समाए pass. -V.. निःस c., प्रचर-ल JACK-PUDDING, S. भंडः, विदूषकः, वैहासिकः. ८., निर्गम् c. (गमयति ), बहिर्गम् c.2 प्रकाश् ., JADE, 8. कदश्वः, अञ्चकः. 2 पुंभली, बंधकी, कुलटा, प्र-ख्या c. (ख्यापयति ), घुष 10. -8. निर्गमः, नि: भ्रष्टा, असती, असाध्वी. -... खिद् ., क्लम् ., श्रम् सरणं, निर्याणं, निष्क्रमणे. 2 फलं, परिणाम:, उदर्कः, C., आयस् ., अवसद् c. -.. श्रम् 4 P, कम अंतः, उत्तरफलं, उत्पानं; See END. 3 संतति /., प्रजा, 1, 4 P, आयस् 1, 4 P, अवसद् 1P, खिद् pass. अपत्यं, संतान:-नं.4 रक्तातिसारः, स्त्राव:; 'matter at ग्लै 1 P. - ED, a. लांत, श्रांत, खिन्न, थमाते, ग्लान. i.' विवादवस्तु, विचार्यविषयः. -LESS, a. निरपत्य, -JADISH, M. दुष्ट, पापीयस्, कुत्सित, कु-कद्-दुर्-pr. निर्वश, निःसंतान, अप्रजस, निरन्वय. JAG, 8. भंगः, दंतः, छेद:. -0... भंगुरी-दंतुरी-कृ ISTHMUS, 8. संयोगभूमि . 8U, कचरूपेण छिट् 7 P.-GED,-GY, a. दंतर, Ir, pron. Ex. by m.f. orn. form of pro अनुक्रकच, भंगुर, क्रकचाकार. nouns, corresponding to the noun ; some | JAIL, S. कारा, कारागृहं, कारागारं, कारावेश्मन् ., times not ex. at all; 'what is i. that you बंधनागारं, बंधनालयः, बंधन-निरोध-स्थान, बंदिशाला, want'किमपेक्ष्यते त्वया; 'i. is good to study' गति f-R, 8. काराध्यक्षः, बंदिपालः, काराधिपतिः, अध्ययनं प्रशस्यं. कारागृहावेक्षकः. ITCH, S. कंड-डू, खर्ज:, कंडया; ( dry ) कच्छ-च्छु । JAM, S. मिष्टानं, स्वादन, संधितं. -... संपीड् 10, f., पामा, पामन् /., विचार्यका. 2 कंडयनं. 3 अत्यभि- संबाध 1 A, संमृद P, विश् 9 P.-MED, a.सं. लाष:, अतिस्पृहा, इच्छातिरेकः. -v.i. कंड्यति-ते पांडित, संवाध, संकल, संकट. (D.). 2 अत्यंत इषु 6 P or अभिलए 1, 4 P, गृध् | JANGLE, U.. वि-वद 1 A, विप्र-लए 1P, विप्रति-पद 4 P.-Y, 4. कंडुल, पामन, कच्छुर. 4A, कलहं कृ8U.-.. Rattle, q.v. ITEM, S. विषयः, अर्थः, पदं, अधिकरणं, भित्रभाग:. -.,-ING, 8. विवाद:, विप्रलापः, वाकलह, वाग्यवं. ITERATE, O... पुनः पुनः वद 1 P or व 2 P.2 JANITOR, S.द्वाःस्था, द्वारपालः, प्रति(तीहार:. पुनः पुनः कृ8 U. - ION, 8. पुनरुकि., पौनरुक्त्यं, JANTY, . चपल, लघु-चल-स्वभाव, सरस. . पुनर्वचनं, पुनःकरणं. -IVE, a. पुनर्वादिन्, पुनःकारिन्. | JANUARY, s. पौषमाघ. ITINERANT, a भ्रमणशील, अटमान, परिभ्रमिन, JAR, S. घटः-टी, कुंभः, कलश:-शी-0; (earthen) भ्रमणकारिन, अवनिचर. मृांडे, मृण्मयं पात्र; कुटः, निपः; 'a large j.. ITIN ERARY, . प्रवासवृतांतलेखः. मणिकः, अलि(लं)जरः.2 कर्कशध्वनि:-शब्दः, सेITINERATE, . i. See TRAVEL. घर्षणध्वनिः, कटु-परुष-स्वनः. 3 कलहः, विसंवादः. IVORY, 8. गज-हस्ति-दंतः, दंतः (the sense being/ 4 संघः, समाघातः, परस्पराघात:.-.i. संघद्य clear).- .yin comp.: idoll'त- 1A. समाहन् 22.2 कशं ध्वन-स्वम1P.A ..ni ---11 Page #237 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jod कर्णकर्कश, परुष, कटु, कर्कशशब्दकारिन्. 2 परस्पर• JERKIN, S. Su JACKET. 68: See INCONSISTENT. JESSAMINE, S..See JASMINE. JARGON, 8. प्रलपितं, अनर्थकं वचनं, अनर्थकवागु- JEST, . परि(री)हासः, नर्मन् ॥., हास्यं, विनोदीपचयः; संकीर्णवाच् कि., प्रहसन, विनोदभाषणं, परिहासोक्तिः, नालाप: JABAMINE, S. भूपदी, श(शी)तभीरुः, मलिका, आ- 'truce to (fie upon ) your j.8' विप्रहसनं स्फोटा ( wild); मागधी, गणिका, यूथिका, अंबष्ठा (U. 4.), अलं परिहासेन; 'uttered in j.' परि अतिमुक्तः, पुंडकः, वासंती, माधवी, ममनाः, मालती, हासजल्पित ' made aj. of the matter ' तमर्थ • जाति-ती/., मतला, नवमल्लिका-मालिका; माध्य, कुंद:- परिहासमिव मेने. 2 खेला, क्रीडा, केलि., कौतुक; 'in ( different species ). j.' परिहासेन, परिहासपूर्व. -v.i. परिहस् 1 P, विJASPER, 8. सूर्यकांतः नोद-परिहास-वाक्यं वद् 1 P or उदीर C.; क्रीड़ 1P. JAUNDICE, 8. कामला-लः, पांडः, पांडरोग:.-ED, a. -ER, S. वहासिकः, परिहासयितृ m., परिहास-विनोद. कामलोपहत, पांडग्रस्त.2 साचीकृत, सत्यात् परिवर्तित । कारिन् m., भंडः, चाटुपदः; 'king'sj.' विदूषकः, नJAUNT, D.i. विहारार्थं परिभ्रम् 1,4Por पर्यट 1P. मसचिव:. -INGLY, adv. परिहासपूर्व, सपरिहासं, स-8. विहारः, पर्यटनं. विनोद. JAVELIN, 8. शूल:-लं, शल्यं, शंकः, प्रासः, शक्ति J., | JET, 8. जलोत्क्षेपः. 2 कृष्णप्रस्तरः; 'j.-black' घनभवं, कुंतः. कृष्ण, अतिकृष्ण. -TY, a. कृष्णवर्ण. JAW, B. हनु m.f.2 बक्त्रं, मुखं, ' lower j.' पीचं, JEWER JEWEL, 8. मणि m.f., रत्न; j. of a woman' कुंजः, चिबुक, चितुः; ' locked j.' हनुग्रहः; 'j. सीरत्न; 'j-house' मणिशाला, रत्नागारं; 'j.-mine' tooth' दंष्ट्रा; 'fallen in the j. s of death'. रत्नाकरः, रत्न-मणि-खनि f-भूमि f. -LED, C. रत्नवमृत्योर्मुखे पतितः, मृत्युदंष्ट्रांतर्गत:. 3 भर्त्सना, वाक्पा-1 त्, मणि-रत्न-मय (यी.), रत्नसनाथ, मणि-रत्न-खहष्य, तर्जन, आक्रोशः.-v.i. तर्ज 1 P, 10 A, भो । चित, रत्नानुविद्ध.-LER, S. रत्नाजीविम् m., मणिकार:, 10 A, आक्र 1 P.-ED, . हनुमत, हनुविशिष्ट. रत्नकारः. -JEWELRY, S. रत्नानि (pl.), रत्नादिJAY, 8. चाष:-स:, किकीदिविः, किकिदिव:-विः, किंकी कोशः-प:. दिवी:-बः, किकिः, दिवः. JIFPY, S. निमेषः, क्षणः. JEALOUS, a. मत्सरिन्, समत्सर, सामय, साभ्यसूय, सेय, परोत्कर्षासहन, परसुखद्वेषिन्; See ENVIOUS. 2 JIG, s. नृत्यविशेष:.2 वंचना, व्याजः, छलं. प्रेमसंशयिन्-शंकाशील, प्रीत्याशंकिन्, 'a j. hus JILT, s. प्रतारिका, चपला, वांचका, संकेतलंधिना. band' परपुरुष-व्यभिचार-जार-शंकित; 'aj. wife' -v.i. प्रेमसंकेतं लंघ् 1 A, 10, प्रेमविषये वंच् 10, or प्रत ., खंड 10. परमीशंकिनी. 3 कृतादर, आदृत, साभिमान, सावधान, JINGLE, .i.शिंज 2 A, 10, क्वण 1 P, वि-52P, अनुपेक्षक. -LY, adv. समत्सरं, सेय, सासूयं, साभ्यसूर्य; मणप्रणायते (D.), कलं स्वन् 1P.-1,-ING, 8, साभिमान. -NESS,-Y, . मत्सरः, मात्सर्य, असूया, शिजितं, शिंजा, मणत्कारः, झणझणस्वनः, क्वणितं, ईर्ष्या, अभ्यसूया, सापत्न्यं, परोत्कर्षद्वेषः. 2 शंकाशील क्वणनं, कलरवः. ता, व्यभिचारशंका, प्रेम-प्रीति-शंका. 3 सावधानता, अभिमानावेक्षा. JOB, S. कार्य, कृत्य, व्यापारः, क्रिया. 2 लघु-क्षुद्र-नीचJEER, V... उप-अब-हस् 1 P, अव-आ-क्षिप् 6P, क्रिया. 3 स्वार्थपर कार्य, आत्मवृद्धचर्थ कर्म.-. i. भव-ज्ञा 9 U, तिरस्कृ8 U, गई 1, 10 A, अवहा- क्षद्रकर्माणि कृ8 U, स्वार्थमुद्दिश्य कार्य क. पण सास्पदीक.-8. उप-अव-हासः, अवक्षेपः, अवज्ञा. 1A. - BER, 8. भुवकर्मकारिन् m., परार्थ क्रयविक्रयDINGLY, adv. सोपहास, सावक्षेपं; सावझं. कारी, स्वार्थप्रवर्तकः, क्रयविक्रयी. - BING, S. क्षुइकर्मJEJUNE, . शुष्क, रूक्ष, नीरस, विरस, निःसार, निःसत्व. व्यवसायः, स्वार्थप्रवृत्ति . JELLY, 8. श्यान-सांद-व्यं. JOCKEY, 8. अश्वज्ञः, हयज्ञः अश्वविद् m., अश्वकोJROPARDY, 8. संशयः, संदेहः, शंका: 'j. of life' | विदः, अश्वविद्याविशारदः. -v.t. अवज्ञ इव प्रतृ c. जीवितसंशयः,प्राणसंदेहः. -JEOPARD, V.t.,-IZE, __or व 10. -1BM, 8. अश्वविद्या-शिक्षा. ... संशये पत्., संशयस्थ-संशयित-स. 18UJoCOSE, JOCULAR, a हास्यकर (री.), विनोदिone who j. es his life' riferarter:; See न्, हास्यावह, विनोदास्मक, सरस, हास्यगर्भ, सकौतुक DANGER also. (of persons) परिहासशील, परिहासक, विनोद-नर्मा-- 'JERK, V... (सहसा) चल् ., वि-धू 0P, 5, 9 U; | लाप-पर, कौतु किन्. -Lx, adv. परिहासेन, परिहासलघु-सहसा तड़10 or प्रह1P, अकस्मात्-सवेग-क्षिप् पूर्व, सकौतुकं, विनोदार्थ, रसिकवत्. -NESB, ITY, B. |--- - -जोरी '. Page #238 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 100 (220) JOCUND, a. प्र-,हष्ट, प. मुदित, आनंदवृत्ति. -IIT, s. Jor, 8. कणः, लवः, अणुः, लेश-लव-कण-बिंदु-माक, ति... उल्लास:, प्रहर्षः, आनंदः, See GLAD. लमात्र. - V. 1. (स्मरणार्थ) लिख 6P or अंक 10. JOG, ( on)v.i. मंद मंदं प्रसप 1P or चल् 1 Por -TING, 8. अभिलिखित. स1 P.-.t. अरनिना तड 10, ईषत् चल् c.-. JOURNAL, S. वार्ता-वृत्त-समाचार-पत्र-पत्रिका.-ter, ईषदाघातः, ईषत्प्रहारः-चालन; 'j.-trot' गज-मंद- 8. वृत्तपत्रप्रकाशकः-लेखकः. गति/., मंदप्रयाणं. JOURNEY, . प्रयाणं, प्रस्थान, प्रवासः, यात्रा, देशभ्रमJOIN, V. 1. युज् 7 U, 10, सं-आ-, संसंज 1 P, यु णं-पर्यटनं, अवन् m., मार्गः, अध्व-मार्ग-गमन-क्रमण, 2P, संश्लिष् ., सं-धा 3 U, संबंध 9 P, संहन् 2 P, 'on account of the fatigues otj.अध्वसंजातएकत्र कृ8 U, संप्रेथ 9 P, योक्त्रयति ( D.), घट c. खेदात उत्थाय पुनरवहत् (Ka. 299) 'resumed (घटयति), संघच् 2 A,7P.2 (Go to) समुपा- his j.' &c.; ' it is only a week'sj.' सप्ताहगगम् 1 P,सं-इ2 P, संमिल 6 P, संगम् 1 A; pass. म्योऽध्वा; 'to return from aj.' प्रवासाट् उपा-निof roots above ( with instr.); 'j. hands' | वृत् 1 A; 'may the j. be pleasant to you'शिवाअंजलिं बंध 9 P, प्रा( सां)जलि-4. भू, हस्तौ समा-नी स्ते पंथानः संतु.-..-या 2 P, मार्गेण गम् or बज् or 1P;"j.ed their hands in marriage' विवाह- | चर 1 Por या, पर्यद 1 P, परिभ्रम् 1, 4 P, वह 1P; विधिना ताभ्यां अन्योन्यपाणिग्रहणं कारयामास, वधूवर दिवा रात्री चावहत् (Ka. 301); ' toj. abroad. संगममांचकार. -ED, a. युक्त, युत, संयुक्त, संयुत, प्रवम् 1 P. - ER, S. अध्वगः, पथिकः, पाथः, यात्रिकः. संश्लिष्ट, संहत, सं-समा-सक्त, लम, संलग्न, संबद्ध, संपृक्त, -JOURNEYMAN, 8. वैतनिकः, हस्तकर्मकारः. संहित, सहित, संगत, समेत, मिलित, घटित. - ER, 8. JUBILANT, a. जयघोष कर्वाण, जयध्वनिकारिन्. तक्षकः, रथकार:, सूत्रधारः, तष्ट्र m., तक्षन् m., काष्ठ- | JURILEE, . प्रहर्षः, महोत्सवानंदः, महोत्सवः, उत्सवतक्ष m., वर्धकिः . - ERY, s. काष्ठतक्षणं. -ING, S. काल:. सं-,योगः, संधिः, संसर्गः, संधान, संश्लेषः, संघात:, सं JUDGE, 8. प्राइविवाकः, अ(आधिकरणिकः, अक्षदर्शकः, गमः, संसक्ति/-JOINT, 8. संधिः, पर्वन् ॥., ग्रंथिः , धमोध्यक्षः, धर्माधिकारिन् m., न्यायाध्यक्षः, निर्गत m., कांड:-डं, अस्थिग्रंथि:-संधिः; out of j. 'विलग्न, वि दंडनायकः. 2 ( In general) अभिज्ञः, गुणदोषज्ञः, संधि. -०. संयुक्त, समवेत, एककार्यव्यात, संहत. 2 विशेषज्ञः, परीक्षकः, परिच्छेदकः, विवकिन् m., गुणग्राअसंविभक्क, अविभक्त, साधारण .(णी f.). सामान्य, सह हा, रसज्ञः, तद्विद् m. -0. वि-विच् 3, 7U, परिच्छिद् in comp.; संघातवत्, संभूयकारिन्, 'j. propriotor' 7 P, वि-ज्ञा 9 U, विभू ., विचर ., निर्णी 1 P, निधि सहाधिकारी; 'j. family property' संसृष्टिधनं; 5 U, अव-निर्-धू 10, अव-परि-ई 1 A, तीर 10, अ' members of aj. family' संसृष्टाः, संसृष्टिनः; नुसं-धा 3 U.2 वितर्क 10, विमृश् 6P, विगण 10, 'with j. labour' संभूयश्रमेण, सर्वेषां यत्नेन;. विकप ., मनसा विचर or विविच्, मन 4 A; it is stock company' संभूयसमुत्थान; 'j.-heir' भागी, for you toj. whether &c.' एतद्विषये भवान् प्रमासंविभागी, समांशहरः, सर्माशी. -0... संधियुक्त-. कृ ण; 'j. me by my acts' फलेन मणदोषनिर्णयः ex. by (.). -ED, a. संधिविशिष्ट, ग्रंथिल, संधि-ग्रं क्रियतां; ' toj. ill or wrongly' मिथ्या कृप c.or थि-युक्त, पर्ववत्. -LY, adv. समं, सह, संभूय, संयोगे संभू c. or मन्. - MENT, S. विवेकः, परिच्छेदः, विचार:न, सहितं, समवायेन, एकीभूय, एकचित्तीभूय, युगपत्. रणा, विज्ञान, विभावनं, निर्धारणा, निर्णयः, निमयः, सं-JOINTURE, 8. विधवाधन सीधनं. कल्पः , अवधारणं-णा.2 (Judicial decision )निJOKE,-ER, See JEST,-ER. र्णयः, विचारः, निर्णयपादः, आधर्षण, तीरण, दंडाज्ञा.. JOLE, 8. गंडः, कपोलः. अनुभवः, तर्कः, ज्ञानं, अनुमानं. 4 मति, बुद्धि, JOLLY, a. प्र-हष्ट, सानंद, उससित, प्रमोदिन्, हष्ट-प्रीत. मतं, अभिप्रायः, संकल्पः , बोध:; 'according to one's हृदय परिहासशील, विनोदिन, विलासिन, विनोदशील. j.' यथामति, यथाबुद्धि.5 ( Divine j.) ईश्वराशा, -ITY, 6. उल्लासः, आनंदः, प्र-हर्षः, प्रमोदः, उत्सवः. ईश्वरविधिः, नियमः-शासन; 'j.-day' विचारदिन: -NESS, 8. विनोदपरता, प्रहासः. 'j.-hall' न्यायसभा, विचार-धर्म-सभा; 'j:-Beat' JoLT, ..क्ष 9P or .-..क्ष 1A,4P. व्यवहारासनं, भ्यायासन, धर्मासनं.-JUDICATORY,.. ..-8.,-ING, .. संक्षोभः, उद्घातः, आकस्मिकक्षेपः. धर्म-विचार-याय-सभा, व्यवहारमंडपः, धर्माधिकरण. 2 . JoLTEEAD, B. स्थलबुद्धिः, मूर्खः, मूढः; See FooL. न्यायप्रणयनं. -JUDICATURE, 8. भ्यायाधिकारः, व्यJOBILE, D... स्कंधताडनेन निराक 8U or निः-सृ c. वहारदर्शनाधिकार: See JUDICATORY above. or निर्-धू 6P, 6, 9U or निरस् 40%; परस्परं समा- -JUDICLARY, a. विचारक, व्य( व्यावहारिक इन् 2 Por संघृष् 1Por संमृP, अभिसं-पत् 1 P; (की/).-JUDIORAL, a.व्यवहारविषयक, व्यवहार संघह 1A.-ING, परस्परसमाघात:-घर्षण, अग्यो- | in comp.; 'j. proceeding',व्यवशारदर्शन,म्पद • गायतिसार -Tv.al w aitin Page #239 -------------------------------------------------------------------------- ________________ JUG (226) JU - - व्यवहारं, न्यायानुरूपं.-JUDICIOUs, a. ( Act) | JURISPRUDENCE, B. धर्मशासं, स्मृतिशाम, व्यवहारसमीक्ष्य-विपृश्य-कृत, न्याय्य, धर्म्य, समंजस, उचित,यथा- विद्या-ज्ञान-शाम, विधिः;' head of j. व्यवहारविन्याय, सविवेक, युक्त, योग्य.2(Persons) विमृश्य- | षयः-पदं. समीक्ष्य-कारिन, विवेकिन्, नीतिमत्, परिच्छेदक, नयज्ञ, JURIST, धर्मशास्त्रकोषिदः, स्मृतिशः. प्राश, विवेकश्वन्, विशेषज्ञ, सदसदर्शिन्. -LY, adv. | JURY, 8. सभ्याः ; प्रमाणपुरुषगणः. 'यक, समंजसं, यथान्यायं, उचित, सम्यक्.2 सविवेक, | JUST, a. (Of persons ) न्यायवर्तिन, न्यायिन्, ग्यायसपरिच्छेद, सुविमृश्य, सुविचार्य, प्राज्ञ-विज्ञ-बत्. शील-पर, साधुवृत्ति, ऋजु, विमलात्मन्, निष्कपट, JUG, s. कुंभः, कलशः, कसः, उदकपात्र; See JAR..| निर्व्याज, शुधि, न्यायपरायण, धार्मिक-सात्त्विक (की/.). JUGGLE, P. मुह , छल् 10, वंच 10, दृष्टि मुह c. or | 2 न्याय्य, धर्म्य, यथान्याय, न्यायानुसारिन्, सत्य, बंध 9 P, मायां-कुहकं-इंद्रजालं-कृ 8 U. -8.,-ING, तथ्य, योग्य, युक्त, यथार्थ, उचित, सम्यच्.3 सम, सम-RY, s. माया, कुसृति , दृष्टिमोह:-बंध:, इंद्रजालं, कुह- वृत्ति, निःपक्षपात, समदर्शिन्. 4 संपूर्ण, अविकल, अका-कं, इंद्रिय-दृष्टि-मोहः, हस्तलाघवं-बापल्यं. 2 वचना, न्यून. -adv. अंतिक-के, समीपं, निकटे.2 प्रायः, प्राछलं, कूटता, प्रतारणा. -ER, S. ऐंद्रजालिकः, मायिन् । यशः; oft. by भूयिष्ठ, कल्प, प्राय in comp., or by m., मायाकारः, मायाजीवी, कुहकजीवी, कौसृतिकः, अ- desid.; See ABOUT. 3 सद्यः, अधिरादेव, नातिषिरा(आ)हितुंडिक.. त्, प्राक्; oft. by एव, मात्र in comp.; 'j. now' JUGULAR, a. कंठस्थ, कंठय. अधुनैव; ' it is j. proper' उचित मेव; 'j. dead' JUICE, S. रसः, द्रवः, सारः, निर्यासः, आसवः; 'j. | सद्योमत; 'j."born' जातमात्र.4 युक्तं, सम्यक्, यथाissuing from the elephant's temples 'HT:, थ, यथावत्. 5 तावत; 'j. come hore' इतस्तादान, मदवारि. -LESS, Q. नीरस, अरस, विरस, असार, वदागम्यता; 'j. so ' एवमेव, तथैव, एवमेतत्, अथ किं, सारहीन-शून्य, शुष्क, पिंडीर. -Y, a. रसमय (यीf.), युक्त, युज्यते; 'j. as', 'j. like' इव, यत्, or रस्वर्ण, सरस, बडुरस, रसाढय, सार-रस-वत्. निविशेष in comp.; ' stay j. as in your own JOPUsi, s. बदरी, ककंधु-धू m.f., कोलि f., कोलाली; | house' स्वगृहनिर्विशेषमत्र वस; bredj. like one's (fruit) बदरं, कोलं, कुवलं, फेनिल, सौवीर, घोटा. | own children' स्वपुत्रनिविशेष संवद्धित. 6 कष्टेन, JULY, s. आषाढ श्रावणं. कृच्छ्रण. -LY, adv. निर्व्याज, निळलीक, सारल्येन. JUMBLE, V. 1. संकृ 6 P, संमिथ् 10, संक्षिप् 6 P, सं- 2 यथान्यायं, न्यायेन, धर्मेण, न्यायतः, धर्मतः, यथाधर्म, कुली-संकरी-कृ80.-v.i. संक pass., संकरी-संकु- न्यायानुसारेण, सम्यक्, यथावत्. 3 सत्यं, अवितर्थ, ली-भू 1P.-.संकरः, सं-मिश्रणं, मंक्षोभः, संकुल- यथार्थं, अर्थतः, यथावत्, यथातथं, यथार्ह, उपपन्न, ता, संनिपातः. यथोचितं, युक्त, स्थाने, यथायोग्य, अंजसा.- NESS, S. JUMP, v.i.jl A, वल्ग 1 U, स्कंद 1 P; 'j. न्याय्यता, यथार्थता, योग्यता, औचित्यं, युक्तता; साम्यं, about' नत् 4 P;j. over ' लंघ् 1 A, 10; 'j. अपक्षपातः.-JUSTICE, . धर्मः, न्यायः, नयः, नीति up' उत्यु, उत्पत् 1 P; 'j. with' Agree, g.v. f,न्यायिता, र जुता, साधुता.2न्याय्यता, युक्तता, योग्य-8.,-ING, 8. अधनं, उत्पतनं, वल्गितं, तं-तिप्रवः, ता, यथार्थता, सत्यता, युक्ति, याथार्थ्य. 3 साम्यं, आस्कंदः, झपः-पा.-ER, S. लवकः, झपिन् m. समदर्शित्व, अपक्षपातः, सर्वसमता.4न्य यदंडः, योग्यJUNCTION, 8. सं-योगः, संगमः, संमिलन, संगति/., दंडः-शिक्षा, अपराधानुरूपो दंडः. 5 धर्माध्यक्षः प्रावि समागमः, संश्लेषः, संधिः, संसर्गः, संघातः, संसक्ति , | वाक: See JUDGE; 'court of j.' न्याय-धर्म-सभा, संपर्कः;j. of rivers' संभेदः, संगमः. 2 संधिस्थानं. व्यवहारमंडप:.-BHIP, 8. धर्माधिकारः, न्यायाध्यक्षत्वं. JUNCTURE, S.वेला, समयः; कष्टकाल:-समयः, संकट- । -JUSTICIARY, S. Judge, q. v.-JUSTIFY, वेला.2 संधिः, प्रथिः. ... न्याय्य-a. इति प्रति-पद् c.or प्रदश् . शुध् ., JUNE, 8. ज्येष्ठाषाढ कं. दोषं निराकृ8U or निवार 10 or शुधू c. or मृज् 2 P, JUNGLE, 8. गुल्मावृतं स्थानं. दोषाद् मुख् 6 Por c. -ABLE, a. निवार्यदोष, शोधJUNIOR, a. कनीयस्, अवर, अवरज, यवीयस्, अवर- नीय, शुद्धिक्षम. -ICATION, . शुद्धि, शोधनं, दोष. पदभा. शुद्धिः, दोषमुक्ति,-मार्जना, दोषप्रतीकारः, विमोचनहेJUNKWE, B. निभृतोत्सवः.2 मिष्टानं, मोदकः. तुः, अप-व्यप-देशः. -RR, .. शोधकः, दोषमिवारक:. JUNTA, JUNTO,S. सभा, समाजः, गृढसंसर्गः,कसंसर्ग:. | JUSTLE, V. So JosrLE. JURIDICAL, a व्य(ज्या )वहारिक (की); See | JUT, V.. प्रलंब् 1 A, बहित 1A or स्था 1 P. JUDICIAL. -8. प्रलंबन, आभोगः, प्रालंब:JURISCONSULT, स्मृतिशामज्ञः, धर्मशाखकोविदः. | JUVENILE, a. तरुण, अल्पवयस्क, यवन, कौमार JURISDIOTION, 8. अधिकारः, व्यवहारदर्शनाधिकारः, | (री.), अभिनववयस्. -ITY, 8. यौवन, तारुण्यं, को Page #240 -------------------------------------------------------------------------- ________________ JUX JUTAPOSITION 8. सानिध्यं संनिधिः संस्थिति f., सन्निकर्षः, संसर्ग, नैकटय, उपश्लेषः. (227) K. Kaw . . के 1P, ध्वां () 1 P. 8. काकरवः हतं. KEEL, 3. नौतलं. KEEN, . तीक्ष्ण, शित, निशित, शांत, निशात, शितधार, तीक्ष्णाय तीव्र तिग्म, प्रखर. 2 व्यग्र, उच्चंड, उत्सुक, उत्कट, कुतूहलिन्; See EAGER. 3 सूक्ष्म, कुशाम- प्रीय, विदग्ध. 4 उम्र, कटु, अरुंतुद, मर्मस्पृग् तिग्म (words); 'k. words ' वागिषुः, वागसि:; 'k-eyed k sighted ' सूक्ष्ममति, तीक्ष्ण सूक्ष्म-बुद्धि, कुशाग्रमति-बुद्धि, दूरदर्शिन्. - Lx, adv. तीक्ष्ण, तीव्रं, उग्रं, प्रखरतया. -NESS, S. तीक्ष्णता, तीव्रता. 2 व्यग्रता, उच्चंडता, कौतू'हलं, अत्युत्साह:. 3 सूक्ष्मता, विदग्धता' कुशाग्रमतित्वं, बुद्धि सूक्ष्मता. 4 कटुता, तिग्मता, उग्रता. KEEP 0. ८. रक्षू 1 P, पा 2P, पा. ( पालयति), गुप् 1P, 1 A, अव् 1 P. 2 धृ 1 P. 10; धा 3 U, नि आ-, निर्विश्०, स्था C. ( स्थापयति), न्यस् 4 U 3 रुधू 7 ए, नि अव उप-, धू, बंधू 9 P, निवार् 10, प्रति-नि- षिव 1 P, नि-सं-यम् 1P. 4 ( As cattle) निरूप 10, पा, रभू. 5 ( As a secret ) न प्रकाश c. or भंज् 7 P or भिद् 7 P, गुप् रक्ष. 6 (Observe) आचर 1 P, अनुष्ठा 1 P, विधा, कृ, सेव 1A, भज् 1 U, आश्रि 1U, आ-स्था 1U, आ-अव-लंबू 1A. 7 शुधू ०., निर्वह् ., अप-वृज् 10, पूर 10, 1 P, साधू 5 P or c., पc. ( पालयति ) (as a promise ). 8 1 P, 3 U, पुष् , प| C; (as servants) व्या o., सेवायां नियुज् 7 A, 10, वेतनं भृर्ति-दा 3 U; 'to k. bad hours ' वेलातिक्रमेण स्वप् 2 P; ' to k.in mind' हृदये मनसि कृ, अव-ध; 'k company with ' संगम् 1 A, सं-इ 2 P, सह वस् or चर 1 P, संस्; See AssoCIATE - स्था, वृत् 1 A, आस् 2 A, न विरम् 1 Por निवृत् or विश्रम् 4 P, with pres. part. ( when followed by p. p. &c. ); — he kept weeping रुदन्नास्त, रुदनोपरराम; 'k. going up and down ' आरोहावरोहं कुर्वन्नास्स्व. 2 संसंज्-संश्लिष्-अनुबंधू-pass, लग् 1P 3 बस् 1 P. 8. रक्षा क्षण, पालनं, गुप्ति f 2 अवस्था, दशा, स्थिति f., वृति, भाष: 3 भूति, पोषण 4 दुर्ग, कोट:. 5 काराबंधनं, निरोधः, गुप्ति:. back, from, निग्रह् 9P, संयम, संह1 P, निवृc.; ( . . ) निवृत्, विरम्. in, गुह 1 U, आच्छद 10, अंतर्धा, संवृ 5 U - off, निवार, निवृत् ०., निरु, प्रति व हन् 2 P, प्रतिक, व्यप-अ 1 U, परिह 1 P; (0.1.) निवृत, विरम; See CEASE. On Ser Kpop (vi) above; प्रवृत्, प्रारब्धं संपद् C. -AA... CA Dene me to. KIE अनुवृत्, अनुस 1 P, अनुरुभ् 4 A, परिरक्ष, परिपा ०. ( पालयति ); See Keep (v. . ) above, under, वशीकृ, वर्शनी 1 P, स्वायत्तीक. -up, प्रवृत् , पाo.; (v. 1.) जागृ 2 P; न दम् or श्रम् 4 P. -EB, 8. रक्षकः, पालकः, रक्षितृ m., रक्षिन् m., गोता, प:- पाल: in comp. -ING, 8. रक्षा, अवेक्षा, पालन, गुप्तिः 2 : सादृश्यं, अविरोधः, संगति f., अनुरूप्य; 'ink with ' अनुरूप संवादिन् सदृश - योग्य - ०. KEEP SAKE, 3. स्मृतिदानं; स्नेहाभिज्ञानं ' KE, 8. काष्ठभांडं. KELTER, 8. See ORDER. KEN, S. गोचरः -रं विषयः; नयनविषयः पथः, बुद्धिविषय:. -०. ८. दूरादालोक् 1 A, 10 or ईक्षु 1 A or दृश् 1 P. 2 परि-ज्ञा 9 U, भवगम् 1 P. KENNEL, 8. श्वशाला, श्वगृहं, कुक्कुरालयः 2 श्वगणः. 3 जलमार्गः, प्रणाल:-ली. ० . श्वगृहे वस् 1 P. KERCHIEF, 8. आवरणं, वेष्टनं, आभरणं; ' hand-k.' हस्तप्रवारकः, नक्तक; 'nock. ' मीवावेष्टनं, कंठवलं. KERNEL, 8. बीजं, गर्भः, अठि, अठीला, फलबीजंगर्भः सारभूतं द्रव्यं. 2 मध्यः ध्यं, गर्भः, उदरं, हृदयं, अभ्यंतरं. -LY, C. बीजाकार, बीजपूर्ण. KETTLE, 9. कटाहः, पिठरः- रं, स्थाली, ठखा, कुंड; ★ k.-drum ' भेरि-री f., इंदुभि:, डिंडिम:. KEY, 3. अंकुट:, कुचिका, ताली, उद्घाटक: कं. 2 व्याख्या, निर्वचनं, टीका; 'k. holo ' कुंचिका छिद्रं'; 'k. stone' संधान-संयोग प्रस्तर:. KIBE, S. पादस्फोट, विपादिका. KICK, v. . पादेन लत्तया मह 1 P or तह 10 or आन्छन् 2 U, लत्ताप्रहारं कृ 8 U; पाद-पाणिखरं - क्षिप् 6 P. 8. पाद-लत्ता प्रहारः पादाघातः, पाणि खुर-क्षेपः, खुराघातः. KID, 3. छागशाव:- शावकः, अजशिशुः, अजपोत, छाशिशुः 2 काठभारः. KIDNAP, . . ( बालक दासं ) चुर् 10, अपह 1 P or बलाद् ह. - PER, 3. बालस्तयकृत् M. PING, 8. बालस्तेयं, बालापहार:. KIDNEY, S. वृक्क :-का, गुर्द:; 'k. bean ' मुद्रः, माषः, शिवा, शिविक:- का. KILL, .. इन् 2P, व्यापद् , मृ, सूद 10, निबूंद, नश् c., प्र-मी 9 Tor c. ( मापयति), हिंस् 7P, तह 6, 7 P, विशस् 1 P, पंचत्वं परलोकं गम् ०. ( गमयति ) or नी 1 P; शद् . ( शातयतिं ), निपत् c., निकृत् 6P, अप-नी, क्षि 5 Por c. ER, 8. हेतु 2., घातकः, नाशकः, निषूदनः, अंतकः; gen. इन् or घातिन् in comp. ; 'k. of Vritra' वृत्रहन् . of Madhu' मधुसूदन: -ING, 8. हत्या, वधः हननं, घातः, मारणं, नाशः, निषूदनं, हिंसा-समं, आलंभः, विशसनं, व्यापादनं, प्रमापणं, निर्वहणं, निकारणं, विशारणे. प्रवासनं परासनं संज्ञानं, निर्मथनं, निस्तणं, Page #241 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . .भान, परिवर्जन, निर्वापणं, प्रमथनं, क्रथन, उज्जासनं, | eratt' राजनीति /-नयः, राज्यचातुर्यः .s-evil' पिंजः, विचार, उन्मायः.. गंडमाला. -DOM, S. राज्य, राष्ट्र, विषयः..2 भाधिपत्यं, KING..पाकपुटी, आपाकः. ऐश्वर्य, प्रभुत्व, स्वामित्व.3 जाति, वर्गः, गणः 'aniKuso, a वि-भव-भुन, वक्र, कुटिल. mal k.' प्राणिवर्ग:-जातिः. -LESS, . अराजक, अनाKor, See KINDRED; ' of k.' सजातीय, सगोत्र. यक, राज-नृप-हीन. - LIKE, LY, a. राजकीय.8राKIND, a. दयालु, सदय, रुपाकुल, रूपाल, अनुकंपिन्, जानुरूप, राजयोग्य, राजाई, राजसदश (शी.), पो। सामुकंप, सकरुण, करुणात्मन्, दया-करुणा-शील, करु- चित, राज in comp. -BHIP, 8. राजत्वं, प्रभुत्वं, ऐश्वर्य, णाई, दयाई, स्निग्ध, कृपा-दया-घृणा-वत, कारुणिक | आधिपत्यं, नृपत्वं, राजपदं, राजाधिकारः. . (की/.); प्रियकर (री.), हित, प्रियेषिन्, हितैषिन्, KINSFOLK, Şee KINDRED ( 8.). हितकाम, हितबुद्धि, उपकार-पर-शील, उपकारिन्, मुहद- | KINSMAN, 8. बंधुः, बांधवः, ज्ञातिः, सकुख्यः, सजाय, अनुकूल, सुशील, प्रसन, प्रीत. 2 मधुर, प्रिय; 'k. | तिः-तीयः, सगोत्रः, सनाभिः, गोत्रजः, बंधुजन:. to the poor ' दीनानुकंपिन्, दीनवासल; k. office ' | KIRK, S. See CHURCH. उपकारः, 'k. act'सुकृते; k. words' प्रियवच- Kiss, v.t. चुंब 1 P, निस् 2 A; 'k. the lip' अने; 'speaking k. words' प्रियंवद, प्रियवादिनः धरं पा 1 P, अधररसं पाk. on the head ' शि- k.present' प्रीतिदानं.-. जाति, गणः, वर्गः.2 | रसि आ-समा-उपा-प्रा 1P.-8. चुंबन, चुंबितं, अधरविशेषः, भेदः, प्रकारः, जातिः, रूपं, विधा, in comp.; | पानं.-ER, 8. चुंबकः. 'of manyk.s'बहुविध; ' of various k. s'वि- | KIT, . उपकरशसमुदायः, उपस्करः, उपकरणसामग्री, विध, मानारूप-विध, नाना ind.; 'of this k.' एवं- संभार:.2 महाकूपी. 3 लघुसारंगी. विष, एवंरूप; ' of all k.s' सर्वप्रकार; 'Jati is a | KITCHEN, S. महानस, रसवती, सूदशाला, पाक-शालाk. of flower' जातिः कुसुमविशेष:-भेदः. +LY, a. | स्थान-गृह; 'k.-garden ' शाकशाकिन, शाकशाकटं, सौम्य, मद, कोमल, स्निग्ध, प्रिय. 2 अनुकूल; समान- शाकवाटिका; 'k.-maid' पाकचेटी; 'k.-work' शील.-ads. सदयं, सकरुणं, दयया, कृपया, प्रीत्या, पाककार्य, पाकनिष्पत्ति f.3 ' superintendent of . सस्नेह, सानुकंप, सानुग्रह; प्रियं, हितेच्छया, सुशीलवत्, | the k.' पौरोगवः. सुजनवत् : 'speaking k.' प्रियवादिन; 'k.. dis- KITE, S, चिल:-का, मातापि( यि )न् m. 2 चिल्लाposed ' हितबुद्धि, अनुरक. - NESS, . प्रसादः, अन- भासः, चिल्लासदृशं क्रीडनक. प्रहः, कृपा, दया, अनुकंपा, करुणा, प्रीति , स्नेहः, | KITTEN, S. मार्जारशावः-वत्सः-शिशः. कपालुता, दयालुता, हितेच्छा, कृपाशीलता, सुशील, सौ- | KNAB, V. 1. दंश् 1 P, दंतैः ग्रह 9 Por 1 P. जन्यं, प्रेमन् m. n., आनुकल्यं. 2 उपकारः, उपकृत-ति | KNACK, S. कौशलं, चातुर्य, वैदग्ध्य, पाटवं; हस्त-कौशf., प्रियं, सुकृत-तिः, हितं.-KINDLINESS, s. सौ- लं-लाघवं; See SKILL. 2 क्रीडनकं, क्रीडावस्तु-द्रव्यं. म्यता, स्निग्धता, सौजन्यं, सुशीलता. KNAG, S. ग्रंथिः , पर्वन् 1.2Peg, q.v. -GED, -GY, KINDLE, ... प्र-उत्-सं-दीप् ., इंध 7 A, ज्वल ८., त a. प्रथिल, पर्ववत्. 1P or c. 2 उत्तिज् ., संधर्व 10, प्रोत्सह . प्रकुप KNAP, s. Knob, q. v. 2 उतभूभागः, उत्सेधः. 0., TTC.;' with glances k. ed with anger' -v.i. Snap, q.v. . क्रोध? दृष्टिपातैः ( Rat. 1). -... ज्वल् 1 P, दीप् | KNAVE, S. धर्तः, कितवः, जाल्मः, वंचकः, शठः, प्र4 A, तप 4 A. तारकः, कूटकारः, दांभिकः. -ISH, a. धर्त, कितव, KINDRED, a. सजातीय, सगोत्र, सनाभि, सवर्ण, सर्व- शठ, जाल्म, पंचक, प्रतारक, धूर्त शील, कपटिन्. शीय, सकुल्य, संबंधीय. 2 समान, सम-तुल्य-गुण, सध- -ISHLY, adv. सकपटं, सव्याजं, शठवत्, धूर्ततया. मैन, अनुगुण. -8. बंधुता, शातित्वं, जातिभावः, सगोत्र- -ISHNESS,-RY, s. धूर्तता, शाठय, कैतवं, माया, ता, सजातित्वं, संबंधः, सपिंडता. 2 (Relatives) बंध- व्याजः, छल, कपटं. वः,शातयः, बांधवाः, सगोत्राः, सकुल्याः, गोत्रजाः, संबं- KNEAD, V. 1. (कराभ्यां) मृद् 9 P or c., संपीड 10, धिनः (pl.); बंधुजनः, बंधु-ज्ञाति-वर्गः, बंधु-बांधव-गणः. चर्ण 10, पिष् 7 P. -ING, 8. मर्दन, पीडन . k.. KING, राजन् m., नृपः, नरपतिः, नृपतिः, भपतिः, trough' द्रोणि-णांf. भूपः, भूपालः, नरेंद्र:; and comp. of ईशः, अधीशः, | KNEE, 8. जानु ., उरुपर्वन् , अष्ठीवत् m.m, अरुपतिः, इंदः, प, पाल:, भृत् or भजू with 'Man' | संधिः; 'go or fall on the k.s'जानुभ्यां (अवनी) and - Earth' q.v.; अवनिमः, क्षोणीपालः, अभूत, । गम् or पस् 1 P; 'k.-deep' जानुदघ्न (नी.)-दू. महीभक, क्षितिपतिः; ' supreme or great k.' म- यस (सी.),मात्र (पी.) 'k.-pan'जानुफलक. ..हाराजः, भधिराजः, समाज, अधीधरः, मंडलेश्वरः | KNEEL, V.i. जानुभ्यां (भवनी) गस् or पत् 1.Por otta'राजराज, राजाधिराजः, सार्वभौमः, चक्रवर्ती । नम् 1 P, (क्षितितले) जानुनी नि-धा 3 U or यस् 40 for bossty ' मगरः। अगाधिपः, पशुपतिः | or निविषु . or मम . Page #242 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SND (+299) KNELL, 8. प्रेतघंटा. KNICK-KNACK, 8. क्रीडनकं, क्रीडाद्रव्यं वस्तु. KNIFE, 8. कर्तरिका, छुरिका, छुरी. कृपाणी, कृपाणिका, असिपुत्र-पुत्रिका, शस्त्री, असिधेनु:-नुका. KNIGHT, 8. सादिन् m., योधः, भटः. KNIT, v. ८. सं-, ग्रंथ 9 P, सि 4 P, निषिव्. 2 संबं‍9P, संयुज् 7 U, 10, संश्लिष् , व्यतिषंज् 1 P, संहन् 2 P; व्यतिषजति पदार्थान् ( Mal 1 ) k.s objects together '; 'k. the eyebrows ' भ्रुकार्ट बंधू, संकुच् 1 Por भिद् 7 P; See FROWN. - प्रथित, स्यूत, संश्लिष्ट, व्यतिषक्त; ' well-k. ' संहत मुसंहत, दृढसंधि. - TING, 8. सूत्रश्लेष: प्रथनं; 'k. needle' दीर्घसूचि ची /. KNOB, 8. पिंड, गंड: ग्रंथिः, पर्वन् ", संधि: ( in wood). BED, BY, . सपिंड, पिंडिन्, ग्रंथिल, सगंड. KNOCK, . . समा-आ-हन् 2 U, तड् 10, प्रहृ 1 P; — k. on the head ' मस्तकं त‍, मस्तकाघातेन व्यापद् c.; (fig. ) मोघीकृ 8 U, विफलीकृ, भंज् 7 P. - . द्वारं तङ् or प्रहृ. -s आघातः, अभिघातः, प्रहारः, ताडनं, पातः, हति f.; 'k with a stick ' वेत्राघातः; 'k with the fist' मुष्टिघातः - प्रहारः -- gainst, अभि-प्रति-आ-हन्, संघट्ट 1A, अभिसं पत् 1 P; — k. ed her head against a rock' दृषदं शीर्षण आजने. -down, नि अव पत् , आघातेन प्रहारेणनिपत् c. or भ्रंशू c. off, सत्वरं लघु-संपद् c. or साधू 5 P. 2 विरम् 1 P, निवृत् 1 A out, प्रहारेण निर्गम् . ( गमयति ) or निःसृ c or बहिष्कृ 8 U; ‘k. out the brains' मस्तिष्कं निष्पिष् 7 P. -up, खिद् ०., आयस् , अवसद् , श्रम् c. or लम् . ( श्रल - मयति ); (vi) श्रम् 4 P, लम् 1, 4 P; खिद् pass., अवसद् 1 P, ग्लै लै 1 P; 'k. ed up by the journey' अध्वसंजातखेदः, नितांतं परिभ्रांत: -ER, 3. प्रहर्तृ m., ताडयिता. 2 द्वारमुङ्गरः, द्वारताडनी. KNOLL, घंटां वद् c. or तड़ 10. -s. क्षुद्रपर्वतः, उन्नतभूभागः, वप्रः -मं. KNOT, 8. ग्रंथि:, बंधनं, ग्रंथिका, बंधः, गंड ( of garments) नीवि वी f ; ( in wood ) पर्वन् 72., संधि: 2 संधिः संयोगः, संश्लेषः, संबंध 3 मंडलं, समूह:, गणः, वर्गः, संघः, चक्रं निवहः 4 ( Of trees ) षंड:, गुच्छ:, स्तबकः, गुल्मः -ल्मं स्तंबः, कांड :. . ८. मंथिं बंधू 9 P, ग्रंथ 9 P, संश्लिष् c.; 'k. ed hair ' वेणी; 'k. ed wound ' रूढ ग्रंथि: व्रण: ( U. 2). - TED, TY, ग्रंथिल, ग्रंथिमत्, पर्वसंधि-मय (यी f. ), पर्ववस्. 2 विषम, गूढ, दुर्जेय, दुर्बोध गहन गूढार्थ; 'k. point' ग्रंथि:, विषमपदं. KNow, v. . ज्ञा 9 U, विद् 2 P, बुध 1 P, अवगम् 1 P, अब इ 2 P, अभिज्ञा, परिचित भू 1 P. 2 अनु-भू, विभू C, उपलभ् 1 A, गह 9 P; ' how should a dependent k. of sinoere happiness LAB ( pleasure ) ' परायसः प्रीतेः कथमिव रस बेन्तु पुरुष (Mu. 3 ) - ER, 3. ज्ञातृ M., ज्ञानिन बेचा ज्ञ :- अभिज्ञ: in comp. -ING, a. विज्ञ, ज्ञानिन्; gen. ex. by विद्, ज्ञ or अभिज्ञ in comp. ; 'k. Dharma'.. धर्मविद, धर्मज्ञ: . - INGLY, adv. ज्ञानपूर्व, कामतः, मोधमति बुद्धि-पूर्व जानत् a. with अपि -LEDGE, . ( Act ) ज्ञानं, परि-वि-ज्ञानं, बोधः धनं, वेदनं, अवगमः, उपलंभः, उपलब्धि f. 2 ( Learning ) शामं, विद्या, विद्वत्ता, पांडित्यं व्युत्पन्नता, वैदुष्य. 3 अभिज्ञानं, परिचय: ; 'spiritual k. ' आत्मज्ञानं विद्या, परमार्थज्ञानं, अध्यात्मविद्या, परमार्थ:, ब्रह्मविद्या, परमार्थबोध:: 'acquiring k. ' विद्यार्जनं, विद्यागमः, ज्ञानप्राप्ति - ' eager after k. ' ज्ञानेच्छु, जिज्ञासु; ' thirst' after k. ' जिज्ञासा, ज्ञानलिप्सा, ज्ञानेच्छा; 'according to one's k. ' यथाज्ञानं; 'for the right k of words and their meaning' वागर्थप्रतिपत्तये ( R. 1. 1 ); — without the k. of ' अविज्ञाप्य, अनिषेय, अगोचरं रेण, परोक्षं क्षे; ' with the k of ' गोचरंरेण, प्रत्यक्षं, साक्षात्, समक्षं; to come to the k of ' श्रुति-कर्ण-पथं या इ 2 P or गम् 1 P; 'kis power' बुद्धिर्यस्य बलं तस्य ( P. 1. 8 ) - KNOWN, ९. ज्ञात, विदित, अवगत, बोधित, उपलब्ध, अनुभूत, विभावित. 2 ख्यात, विश्रुत, प्रसिद्ध, वि-प्रख्यात, विज्ञात; ' to make k. ' वि-ज्ञा c. ( ज्ञापयति ), नि-आ-विद् c., बुध् c.; ' to become k. ' ज्ञा प्रति-इ pass. ; ‘ be it k. to your honors' एवमत्रभवतो विदांकुर्वतु ' be it k.' ज्ञातं विदितं अस्तु; 'became k by that name ' तदाख्यया ( भुवि ) पप्रथे ( R. xv. 101), तदाख्यां जगाम. KNUCKLE, 8. अंगुलिपर्वन् M. - संधिः- ग्रंथि; पर्व, संधिः, ग्रथिः - .. वशीभू 1 P, वशं गम् 1 P or इ-या 2 P. -ED, संधि-पर्व - विशिष्ट, ग्रंथिल. KNURL, S. ग्रंथिः, गंड: ED . ग्रंथिल. L. LABEL, S. पत्रं, अंकपत्रं, बीजक, लेपपत्रं. ०. ८. लेपपत्रं आसंज. c. or अनुबंध 9 P. LABIAL, ओष्ठ्य. LABIO-DENTAL, “. दंतो (तौष्य. LABOR ( LABOUR ), 8. श्रमः, परिश्रमः, प्र-आ-यासः, क्लेशः, कष्टं दुःखं. 2 व्यमः, उद्योग, व्यापारः, व्यबसायः, चेष्टा, प्र, यत्नः, उत्साह: 3 प्रसूतिकालः समयः । प्रसवकाल:, प्रसवावस्था; ' pain of 1. ' प्रसूति - प्रसव वे दना यातना - व्यथा; bodily 1. ' वातं देह-काय-आयासः-श्रमः; ' unpaid 1.' विष्टि f., आजू : ; 'got by one's 1.' स्वकष्टार्जित - परिश्रमं आयास- 8 छ, श्रम् 4P, -, यत् 1.4, व्यव-सो 4, 14 Page #243 -------------------------------------------------------------------------- ________________ LAR (280) म् 1P, प्रवृत् 1 A, आयस् 1, 4 P, प्रतिं कृ, शरीराया- LACKEY, थेटः, दासः, भृत्यः, पाणिग्राह, पार्था क.खिद-क्लिा-पीड pass., व्यथ् 1 A. 3 प्रसवा- | नुपरः. वस्थायां वृत्, ( आसनप्रसवा or प्राप्तप्रसववेदना सा स्त्री); LACONIC,-AL, 4. संक्षिप्त, लघु, अल्प-मित-शम्दक, अवि. 1. under' बाध-अभिभू- आक्रम्-पीड्-उपहन-pass., स्तीर्ण, सांक्षेपिक (की.); l. message' लघुसंदेशपदा - 1. ing under hundreds of anxieties' | सरस्वती.2 अल्प-मित-भाषिन्.-ALLY, ads. संक्षेपेण, चिताशाध्यमान-अभिभूत; अतिभाराक्रांत &c.; '1.- | संक्षेपतः, अविस्तरेण, मितोनचा.-ISM,-LACONISM, ing under a disease ' रोगपीडित, जात. -v.t. s. लाघवं, लघुक्ति , संक्षेपोक्तिः, मितवाक्यं-भाषणं.. महाश्रमेण-प्रयत्नेन-साथ 5 Por सं-पद् c. or कृप् c. or | LACTARY, S. क्षीरस्थानं, गोदुग्धस्थानं. वि-धा 3 U or कृ or अनु-छा 1 P. 2 कृष् 6U. | LACTATION, ४. क्षीर-दुग्ध-दानं. -RD, a. श्रम-यत्न-कष्ट-सिद्ध, यत्न-श्रम-पूर्व, प्रयत्न- LACTEAL, LACTEAN, LACITOUS, 4. क्षीरिन्, क्षीरकृत. - ER, 8. कृतश्रमः, कर्मिन् m., व्यवसायिन् m., दुग्ध-मय (यी/.), पायस (सी.). 2 अन्नरसवाहिन्. कार्मः.2 कर्मकरः, कर्मकारः, भृतकः, वैतनिकः, भृति- LACTIFEROUS, 4. दुग्ध-क्षीर-वाहिन्. भरण्य भुज् m. 3 कृषकः, कृषीवल: See FARAYER. LACTOMETER, S. टुग्धमापनयंत्र, दुग्धमापनी. -LABORIOUS, a. श्रम-आयास-कष्ट-साध्य, कष्ट- LAD, S. बाल:-लकः, बटुः, दारकः, कमारः-रकः, शिशुः, आयास-प्रद, पीडाकर (री.), दुःखसाध्य, कष्ट. 2 किशोर:, माणवक:. आयासिन, कृतश्रम, श्रम-उद्योग-कर्म-शील, उद्यमिन्, | LADDER, 8. नि(निः श्रोणि-गी, निश्रयि( य )णी, उपोगिन्, सोयम, सोयोग, सोत्साह; See INDUSTRI- अधिरोहिणी, सोपानपथः, सोपानपरंपरा-पद्धात । OUs. -LY, adv. अमेण, श्रम-आयास-पूर्व, आ-प्र-या- LADE, v. t. See LOAD. सेन, सयन, सोद्योग, सोयम, सोत्साह; कष्टेन, कृच्छ्रेण. | LADING, 8. नौभारः, पातस्थव्यं. -NESS, 8. श्रमसाध्यता. 2 उद्योगः, उद्यमः, व्यवसायः, LADLE, S. दर्वि-f, कबि-बी.. खजाका; 'woodउद्योगशीलता. -LABORATORY, s. रसक्रियास्थानं, en 1.' तर्द, दारुहस्तकः; ' sacrificial 1. बुवः-वा, रससंस्कारशाला.2 उद्योग-शिल्प-शाला-गृहं. सुच.f., चमसः-सी. - FUL, S. कबि-दर्वी-पूरक-मात्र. LABYRINTH, S. अतिगहनः प्रदेशः, दुस्तरं or सुगहनं LADIONE, S. दस्युः, जाल्मः, कितवः. . स्थान, अशक्यनिर्गमः प्रदेशः, गहनं. -IAN, . गहन, LADY, S. (As a title ) #t; your or her ladyसुदुस्तर. ship' अत्रभवती, तत्रभवती, भवती. 2 गृहिणी, स्वाLAC, S. ला(रा)क्षा, अलकः-तकः, जतु 1., यावः, मिनी, भार्या. 3 आयो, वनिता, कुलांगना, कलसी, दुमामयः.2 लक्षं. कुलवधूः, भाविनी, कुलजा; '1.-bird,-fly, -cow' LACE, 8. सूत्र, तंतुः, गुणः. 2 सूत्रजालं, जालाभरणं, इंद्रगोपः, शक्रगोपः, इंद्र-शक-कीट: 1.-love' जालरूपं, वस्त्राभरणं.-.. सुत्रेण बंधू 9 P, or संयुज् प्रिया, कांता, प्रणयिनी, कामिनी, दयिता; '1's maid' 70, 10 or संश्लिष् .2 जालाभरणैः भष 10 or अलं- प्रसाधिका, वनपरिकल्पिका. -LIKE, a. शिष्ट, सभ्य, 8U. सुविनीत , आर्यवृत्ति. 2 पेलव, कोमल, मृदु, मुकुमार. LACERATE, V.t. दु 9 P, 10, निभिद् 7 P, व्यव- | LAG, v.i. मंदायते (D.) चिर( रा )यति ( D.), च्छिद् 7P, वि-पट 10, कृत 6P; See TEAR. विलंब 1 A, मंदं मंदं चल्- 1P.-8. अंत्यजाः, हीन- ION, S. विदार:-रणं, निर्भदः, विपाटनं. 2 भेदः, जनाः (pl.); हीनवणे:.-.,-LAGGARD, a. मंद, छिदं, संधिः. मंदकर्मन्, विलंबिन्, चिरक्रिय, मंदायमान. LACERTMAL, a. अश्रुप्रवाहिन्, अधूत्पादिन्. 2 अश्र LAGOON S. अनूपः, कच्छः, कच्छभूः, जलसनाथः प्रदेशः' संबंधिन. - LACERTIMATORY, s. अश्रुपात्र-भाजनं. । LAIC,-AL, a. See under LAY. . -LACERYMOSE, 4 साल, बाष्पाकुल. LAIR, S. ( श्वापदानां.) भा-नि-लयः, शयनस्थानं, बासLACK, 0. AT UT 3 U orų 1 P or 3 U; gen. स्थानं, गुहा, बिलं. ex. by हीन, रहित, पर्जित, शून्य in comp., or अ| LAITY, S. See under LAY. or निर pr.; 1.s wisdom' निर्बुद्धिः , अज्ञान:, LAKE, S. सरस् n., कासारः, हदः, सरसी, तडाग:-गं, बुद्धिहीनः, &c. -8. अभावः, हीनता, न्यूनता, वि- तटाकः-कं पनाकरः, सरोवरः, जलाधारः, जलाशयः. रहः, शभ्यता. 2 प्रयोजन 1.-lustre' निष्पभ, अ- LAMB, 8. मेषशाव:-वकः, अजाशिशः, मेषवत्सः-पोतः, तेजस्, मंदच्छाय, मलिनकांति; '1.-brain' निर्बुद्धिः, | अविपोतः. -KIN, 8. भुद्रमेषशिशः, अविपोतक:. . मतिहीनः, मूढः, मूर्खः. LAMBATIVE, . लेय.-. लेध, अवलेह-ब... LACK-A-DAY, interj. अहो, हेत, हा, अहह, बत.. LAMBEN'T, a. इतस्ततः वेपमान, लोल, कंपमान, तरल, LACK-A-DATSICAL, a. ध्यानपर-मन, चिताकुल, ठ- चंचल. कठित, विषण्ण. LAME, . खंज, पंगु (ग.), खोड-ल-र, विकलगति, LACKER, LACQUER, Soe LINE. । व्यंग 1.otaleg' पादेन खंज. 2(Fig.) दुर्वला , Page #244 -------------------------------------------------------------------------- ________________ LAT (281) LAP विकल, सच्छिद्र, न्यून. -Lx, adv. खंजवत्. 2 विकलं. ताद्-नावः) अवत 0., अव-रुह . (रोपयति), उत्त - NESS, 8. खंजता, पंगुता, गतिवैकल्यं. 2 वैकल्यं, द- स्थले निवि . -.i. अवतृ 1 P; अवरुद बलता, न्यूनता, सच्छिद्रता. 1 P, उतृ ; निवि श् 6 P. -ED, a. अवतीर्ण, LAMEL, LAMBLLA, S. कवचः, आवेष्टनं, पटलं. नौकावरूड, नौकोत्तीर्ण. 2 भूमिसंपन्न, क्षेत्रवत्, भूLAMENT, V. विलए 1 P, रुट 2 P, आ-,केंद् 1P, मिधन; भू in comp.; '1. property' भूमिद्रव्यं, भअनु-शच् 1 P, परि-देव् 1 A, परिदिव् 10 A, मिः, क्षेत्र, स्थावरदव्यं; 1. proprietors' भूस्वामिक्रश 1 P, वि-आ-अभि-°; ' they l.ed his नः. -ING, 8. उत्तरणं; - 1.-place' तरस्थान, तरः, departure ' तमनमन्व शोचन्, तदमनमद्दिश्य अ- तरणस्थानं, घट्टः-ट्टी. क्रोशन्, &o. -ABLE, a. शोच्य, शोचनीय, शो- LANE, S. संकट-संबाध-पथ:-मार्गः, कुपथः. कविषय, शोकास्पदं, शोकाह. -ATION, s... LANGUAGE, 8. भाषा, वाणी. वाच 1.2 वचन, वचस् विलापः, रोदनं, परिदेवना-नं, परिदेवितं, शोकः, शुच् ., वाक्यं, उति f., वाणी, व्याहारः, वाक्, निगदः, f..विलपनं, रुदितं, आ-वि-क्रोशः, आ-,क्रंदनं, कंदितं. भाषणं, भाषितं, आलापः, भारती.3 भाषासरणि-पद्धति - ED, a. शोधित; 'the l. Krishsa.' शोकास्पदी- f., वाग्व्यापारः; वचोविन्यासः, abusivel.' वाक्पाभूतः or स्वर्ग-परलोक-वासी कृष्ण:. - ER, s. शोचकः, | रुष्यं, खलोक्तिः, आक्षेपवचः; आक्षरण; dignity ot परिदेवकः. 1.' वचसां प्रौढता. LAMINA, S. कवच:-चं, शल्क, पत्र, फलक:-.-LA- LANGUID, स. परि-,म्लान, कांत, ग्लान, लुलित, अवसMINATED, a. सपत्र, फलकिन्. . त्र, शिथिल, विषण्ण, खित्र, श्रांत, वस्त, विश्लथ, मुक्क 8. प्रदीपः, दीपकः, दीपिका, दशाकर्षः, दोषा- | अलम, मंद, शिथिल-क्षीण-बल, श्लथांग-लस्तांग (गी/.); स्यः;- 1.-black' कज्जले, दीपकिा ; '1.-light'दी- See DROOP. -LY, adv. म्लान-ग्लान-वत्, सविपप्रभा-प्रकाश: 1.-stand' दीपवृक्षः-पादप:-आधार:. षाद, अलसवत, मंदं, क्लांतमनसा, मुकगात्रै:. - NESS, LAMPOON, S. निंदालेखः, अवगीतं, निंदार्थो लेखः । -LANGUOR, 8. ग्लानि f., म्लानिf., अवसादः, शिथि-v.t. लेखैः निंद 1 P or आक्षिप् 6 P or अव-गै 1P. लता, क्रांति f., ग्ला(म्ला )नता, मुक्कावयवता; माघ, -ER, 8. निंदकः, अवगायकः, आक्षेपकः. बलशैथिल्यं, गात्रसंसः, अंगश्लथः, तंद्रा-द्वि., आलस्य, LANATE,-ED, . लोमश, लोमविशिष्ट. जडता, जाड्यं, कार्यविमुखता. LANCE, . प्रासः, कंतः, शूल:-लं, शल्यं, शक्ति, तो- LANGUISII, ... अवसद् 1 P, परि-कम 1, 4P,4मर:.-... प्रासेन व्यध 4 Por निमिंद P.- ER, S. रि-म्लै-ग्लै 1 P, लंम् 1 A, गल् 1P, शिथिलीभू1P, प्रासिकः, कौतिकः, शाक्तीकः, शनिधर:-ग्रह:, शुलधरः | क्षि-विश-खिद्-pass.; सम् 1 A. 2 (With love) -ING, S. (gums ) लेखनं. उनम् 4 P, उत्कंट 1 A, उत्सक-a. भू. -ING, a. LANCET, S. शलाका. म्लायत, क्षीयमाण, संसिन्, मुक्त. 2 उत्सुक, उत्कंठित, LANCH, v. t. See CAST. कामालम; 'with her l. looks' अलसेक्षणा, कामाल- . LANCINATE, See LACERATE, TEAR. सदृष्टिः, कामादृष्टि:. - INGLY, adv. अवसादेन, अल सवत्. 2 सीत्कंठे, सोत्सक कामालसदृष्टया. -MENT, LAND, s. ( Opposed to sea ) fres; proceeded by l.' प्रतस्थ स्थलवर्त्मना ( R. IV. 60); 'the 8. अवसादः, ग्लानता; See LANGUOR. 2 औत्सुक्य, way by l.' स्थलमार्गः-वर्म. 2 भूः, भूमि f., प्र-, उत्कंठा, उत्सुकता. देशः, विषयः, राष्ट्र. 3 मृद ., मनिका.4 क्षेत्र, क्षेत्रभू LANTARY, s. घात-वध-स्थानं. 2 चर्वणदंतः, अग्रदतः. मिः; 'arable l.' कृष्ट-सीत्य-भूमिः; — barren l.' LANIER. S. चर्मबंधः, वरत्रा. मरुः, मरुस्थल-ली, धन्वन् m.; 'marshy l.' LANIFEROUS, a. रोमोत्पादिन, लोमोद्भवकारिन. कच्छभूः, अनपभूमिः; ' waste or fallow l.' खि- LANK, I. कृश, क्षाम, क्षीण, क्षीणमांस-शरीर; See ला-अपहता-भूमिः , 'gift of l.' भमिदान; '1.-animal' ___LEAN. 2 दीर्घतनु, दीर्घदेह. 3 लथ, शिथिल. स्थलचरजंतः, भूमिचरजंतुः, '1.-fight' स्थलयद्धं; - NESS, . कृशता, कार्य, क्षामता, &c. -y, a. कृश'1.-force' स्थलसैन्य , स्थलयोधाः; '1.-holder' दीर्घ, दीर्घक्षाम. भू-क्षेत्र-स्वामिन् m., क्षेत्रपतिः, '1.-lord,-lady' भू- | LANTERN, 8. प्रच्छन्नदीपः, सावेष्टनो दीपः, आवृतदीक्षेत्र-स्वामी-मिनी, गृहपतिः, गृहेश्वर:-री; '1.-locked' पिका; दीपः, दीपिका; - 1.-jawed ' क्षीणवदन. भूवेष्टित, भूमिपरिगत; '1.-lotus ' स्थलारविंद, स्थल- LANUGINOUS, a. लोमश, लोममय (योf.). कमलिनी; 11.-mark' सीमाचित, स्थल-भूमि-सीमा, LAP, S. उत्संगः, अंकः, क्रोडं. 2 अंचल:-लं; मातः, सीमालिंग 1.-owner' भूस्वामी, क्षेत्रपतिः-स्वामी; दशाः-वस्तयः (pl.); ' to place on the 1' को'1.-scape ! नयनगोचरीभूतः भूप्रदेशः or भूभागः, डीक 8U.-... पुटीक, व्यावृत् 0.2 आ-परि-वेष्ट दृष्टिगत-दष्टिगोचर-प्रदेशः, भूभागः, प्रदेश: 1.-tax' 1 Aor c.; अवगुंठ 10, आ-परि-50, कोशनि-धा भ-क्षेत्र-का -waiter'जील्किक:.-...(पो- 30.3 लिह 20,भा-अब- संभा-स्वाद 1A;'1.. Page #245 -------------------------------------------------------------------------- ________________ LAP dog' अकै पालनीयः कुकर, '1.-kul' अंकपूरणं-कं. त्वं, भोगासक्ति, रतासकिः, व्यवायच्छा, लोपट्यः LAPTIDARIOUS, . शिला-प्रस्तर-मय (यी). LASH, 8. कशा, प्रतिष्कश:-पः, चर्मरज्जु., धर्मबंधः. LAPIDARY, 8. मणिकारः, रत्नाजीवः. 2 रत्न- 2 कशाघात:-ताडन-प्रहार:. 3 वागसिः, परुषवचनं. 'मणि-च्छिद् m. -U... लशया आइन् 2 Uor तर 10 or प्रह 1 P. LAPTS-LAZULI, . वैदय, असितोपल:, नीलोपला. 2 वि-धू 5, 9U, 6P, विचल् ., इतस्ततः क्षिप् । LAPPET, s. See LAP ( 2 ). 6 P or चल . 3 वाग्बाणैः भिद् 7 P or तह, वागLAPSE, 8. क्रमः, गति f., प्रवाहः, प्रवृत्ति f., अत्ययः, सिना प्रह; तीक्ष्णं निंद् 1 P; - 1. ed into tury' अतिक्रमः; ' after al. of time ' अथ दिनेषु गच्छ- वाग्बाणैः उत्तेजितक्रोधः शिलातलप्रतिघातात्पतनफेनित्सु, कालक्रमेण, गच्छता कालेन. 2 स्खलितं. प्रमादः, लानामपां (Ka. 133); 'l.ed into foam by भ्रमः. 3 स्खलनं, पातः, भ्रंशः. च्युति [., पतनं. striking' &c.; जर्जरितजलतरंगविततनीहारं ( Mal. -v.i.क्रमशः या 2 P or गम् 1P or सूप् 1 P; 9) 'so as tol. the water into snowy foam'. शनैः शनैः अति-इ2 Por अतिक्रम 1U, 4 P.2 4 रन्ज्या बंध 9 P; 'worthy of being l.ed' भ्रंश् 1 A, 4 P, च्यु 1 A, पत् 1 P. विचल् 1 P, कश्य, कशाई.. भ्युस्क्रम्. 3 स्खल 1P, प्रमद् 4 P, भ्रम 1, 4 P.4 LASS, . तरुणी, कन्या, बाला, कमारिका, दारिका. संक्रम्, अपवृत् 1 A. -ED, ८. पतित. भ्रष्ट, &c. 2 LASSITUDE, S. खेदः, क्लमः, ग्लानि f. See LANपरहस्तगत, संक्रांत, अपवृत्त; 'a l. suit' नियत- GUIDNESS. वेलातीतं कार्य. LASSO, 8. पाशः, पाशबंधः-रज्जुःf. LAPWING, S. ट्रिहिभ:-भकः, कोयाष्टिकः. LABT, (.. अंत्य, अतिम. अवर, अवरतम, घरम, पLAR, 8. कुल-गृह-देवता. भिम; शेष-अंत- in comp. 2 गत, अनीत, घरम, LARBOARD, S. नौवामभागः. पूर्व, भूत. 3 जघन्य, अधम, अपकृष्ट. 4 परम, उत्तम, LARGENY, s. चौर्य, स्तेयं; See THEFT. अत्यंत; - 1. night' गतायां रात्रौ — the 1. year' LARD, 8. शकरवसा-मेदस 1.2 करमांस, वलर. गत-अतीत-संवत्सरः, परुत् ind.; ' 1. but one' उ-v.t. शूकरमेदसा 43 U or c.2 वि-सं-मिथ् 10.. पांत्य, उपांतिक; 1.-born' अवरज; 'at 1.' अंते, 3 आ-प्यै c.; पुष् 1,9 P or c. अंततः; . part' शेषभागः; 1. part of the LARDER, S. भक्ष्यमांसागारं, भोजनागारं. night' उत्तररात्रः, चरमयाम:1 half' उत्तरार्ध:, LARGE, a. ( In size) विशाल, पृथु, बृहत्, स्थूल, पभाधः, परार्ध:, ' the year before 1.' परारि ind.; विपुल, महत्, गुरु, उरु, पृथुल, आयत, विस्तीर्ण. 2 'to the l.' शेषं यावत्. -adv. अंते, शेषे, अं(Of l. body ) महाकाय, स्थूल-विकट-शरीर, पृथु- ततः, अवरं, चरम, अवरतः. -v. i. अव-स्था बृहत्-शरीर पीन, पीवर. 3 (In number) महत्, गुरु, 1 A, स्था 1 P; oft. by अवधिः in comp.; पुष्कल, विपुल, प्रभूत, प्रचुर, बहु, बहुल, भरि; of 1. 1. ing for many days' चिरस्थायिन् , एष soul' महात्मन्, 'of l. nature' उदारधी, महात्मन्, ते जीवितावधिः प्रवादः (U.1)' will 1. through अकृपणचेतस्.4 ( In age) वृद्ध, वयोधिका - larger life'; this will l. as food for four months' boy 'वर्षीयान् बाल:; ' at l.' अपराधीनं, स्वे- एतेन (अस्माकं) मास चतुष्टयस्य भोजनं भविष्यति च्छया, स्वेच्छाचारेण, नियंत्रणं, निरवग्रह, निरवरोध; स- the bloom of youth l. s for a few days' विस्तरं, विस्तरेण, विस्तरशः. -LY, adv. बहु, भूरि, कतिपयदिवसस्थायिनी यौवनश्रीः (Bh. II. 2). -ING, भतीव, विपुल, प्राचुर्येण, सु-अति-pr. -NESS, 8. स्थू ४. स्थायिन, चिर-दीर्घ-कालस्थायिन्; अनपायिन्, नित्य, लता, बृहत्त्वं, वैपुल्यं, प्राचुर्य, बहुत्वं, बाहुल्यं महाकाय- स्थिर, ध्रुव, अक्षय, शाश्वत (ती.), अजर, चिरंतन -ता, शरीरवृहत्त्वं, पीनता, पीवरता. 2 आयामः, विस्तारः | (नी/.).-Lx, adv. अंते, अंततः, घरमतः, शेष, LARGESS, 8. दानं, वितरणं, पारितोषिक, उपायन, उप- अवरत:. TTT:; See GIFT. LATCH, 8. अर्गला-लं, विष्कंभः, अर्गलाबंधः, तालक, LARK, 8. भा( भ )रद्वाजः, व्याघाट:, भारयः. द्वारबंधनी; ' the postern door was on the l.' LARUM, . आसन्नभयसूचना-घोषणा. अर्गलानिरुद्धं पक्षद्वार. LARVA, कीट:, कीटडिंभः. LATCHET, 8. पादुकाबंधनी. LARINx, 8. कंठनाल:-ली, ककः. LATE, a. विलंबेन आगत or प्राप्त कालातीत, वेला. LASCAR, B. नाविकः, पोतवाह:. तीत, समयातीत, अतिक्रांतकाल, अतिकाल, अतीLASCIVIOUS, a.कामुक, कामिन्, रतार्थिन, कामासक, सकाल-समय. 2 अवसित, परिणत, अवसन. नूत रतिमुखासन भोगासन, लंपट, श्रीलंपट, कामप्रवण See न, अधिर, प्रत्यग्र, अभिनव, आधुनिक (का/.) माति• LUSTFUL.3 कामहेतुक, काममूलक.-LY, adv. | पुराण, सबस्कालीन. 4 अतीत, गत, व्यतीत, भूत; कामुकवत, लंपटवत्, भोगासक्त्या .-NESS, कामक- प्राकर-पूर्वतन (नी ), पौविक (की/ at a Page #246 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - 1 hour of theday'परिणते दिवसे, अवसनपाय बह- 80%; lat' अव-उर-इस्, उपहासास्पद मर 44 नि:stal. hour of the night' क्षीणभूयिष्ठायां क्ष अव-मन्, '1. in the sleeves' अंतर-निभृत-हस्. - पायां: 'atal. period of life' परिणते वयसि. -ING,-LAUGHTER, S. हासः, इसन, हास्य, हसितं, -ade विलंबेन, बिलंबात, वेलातिक्रमेण, अतिकालं-सम वि-प्र; स्मितं; a horse-l.' अहासः, उ सः , यं, चिरेण, चिरात, चिरकालेन-लात् 'to be l.' वेला प्र-अति हासः; 'an inward 1.'अंतहास:-ABLE, . तिक्रम30, चिर(रा)यति (D.); 'why are you हासकर (री.), हास्यास्पदं, हास्य. -ER, . हास1. 'किमिात चिरायितं त्वया; 1. in life' परिणतवयसि, कः, हासिन् m. -ING, a. हास्यमुख (सी .), See above, tool. in the day' अतिपराहे स्मेरमुख, हास्यवदना : 1.-stock ' उपहासास्पद, हास्य'too 1. in the evening' अतिसाये. 2 अकाले, पानं.-INGLY, adv. सहासं, विहस्य, सस्मितं. असमये. -LY, 'of late', ade. इदानींतने काले, LAUNCH, V. 1. (नावं जले ) क्षिप् 6 P, मुच्च 8 Por नातिपिरात्पा, आधुनिकसमये; अचिर. -NESS, S. C.; प्रविश C.वह . . thy hundred-shatted कालातीतता, कालातिक्रमः; परिणामः, परिणति f. | bolt'मुंच शतशोऽशनि ( Mr.6).2 सहसा विवज -LATER, a. उसर, अपर, .पर, उत्तरकालीन, 6P or प्रक्षिप, प्रास् 4 U. -७..जलं प्रविण 6P पाचात्य. -adv. (on) उत्तरं, उत्तरोत्तरं, पभात, उत्तर- | -8. नौमोचनं or जले प्रवेशनं. पर-काले. LAUNDRESS, LAUNDER, S. रजकमायो, निर्गजकी LATENT, a. नि-लीन, गूढ, छत्र, गुप्त, अदृष्ट, अप्रत्यक्ष, -LAUNDERER, 8. रजकः, निर्णेजकः. -LAUN अप्रकाश, अप्रकट, अदृश्य, अंतहित, निभृत'al. DIY, s. रजकगृह, वमधावनशाला. disease' धातुस्थ:-शरीरांतर्गतः-रोगः. LAUREL, S. नारलं (?); 'win l. s.' ख्याति गा LATERAL, U. पाय, पार्श्वस्थ, पाश्विक (की/.). 1P, यशः अधिगम् ; ' wear your 1.8 with mc -LY, adv. पार्श्वभाग, पार्श्वतः, पार्वे. desty'लब्धेपि जय मा गर्वाध्मातो भूः (भाग्येषु अनु LATH, S. सूक्ष्मकाष्ठ-दारु, तनुफलकः-कं. सेकी भवS.4). LATHE, S. कुंद:-दं, भ्रमः-मि., चक्रं. LAYA, S. आग्नेयोद्वारः. LATHER, S. अंजनफेनः, माजेनतेलफेनः. LAVE, V.. क्षe 10, धाव 10; निज 30% BSI LATTFOLIOUS, 4. पृथु-विशाल-पर्ण. WASI. -ATORY, s. धावनस्थानं.-ER, 8. धावर LATITUDE, S. अक्ष:. 2 (Celestial) निक्षेप:.3 प्रक्षालन-पात्र, द्रोणी. - XENT, . वस्ति m.f. विस्तारः, विस्तृति, प्रथिमन् m., आयति f.4 अनि- LAVISI,. अतित्यागिन, अतिव्ययिन, व्ययशील-पर, यंत्रणं, स्वातंत्र्यं, नियमोपेक्षा, नियमातिक्रमः, शैथिल्या परिमितव्यय, बहुप्रद, मुक्तहस्त.2 अमित, अपरिमित, •degree of 1. अक्षांशः; '1. of a planet' पतनं तिरिक्त, अत्यधिक, अति pr. -V... अपरिमितं व्यय । 'parallel of 1.' अक्षांशवृत्तं. -LATITUDINARI- (व्यययति), मुक्तहस्तेन दा 3Uor विसृज् 6 Por स्य AN, a. शिथिल, अनियंत्रण, नियंत्रण. -8. मतस्वातं- 1 Por faz 1 Por fauza 10 or 379-f 5 U त्र्यावलंबिन m., निबंधहीन:. -ISM, 8. मतशैथिल्यं, वृम् 1 P or अवा-क 6 P; विक्षिप् 6 P.-ER, 8. आ विचारस्वातंत्र्य, अनियंत्रणं. व्ययिन् m., मुक्तहस्तः, व्ययपरः. -LY, adv. अतिक LATTEN, S. रीति, पिनलं. येन, मुक्तहस्तेन, अपरिमितं, अत्यंत. -MENT,-NER LATTER, a. उत्तर, अपर, पर, अवर, अन्य, 5. अति-अपरिमित-व्ययः, महाव्ययः, अतित्यागः, भार (pron. a.) पश्चिम, चरम, अंतिम; उत्तरोक, अपरोक्का | सर्गः, मुक्तहस्तत्वं, बहुप्रदत्वं. • former and 1.' पूर्वापर; — in the l. part of LAW, s.धर्मः, स्मृति f., व्यवहारः, आचार: धर्म-स्मृ'the day'पराह्न.-LY, adv. अर्वाक्काले. अधुनातन- ति-व्यवहार-झावं. 2 विधिः, शासन, व्यवस्था, नियमः, काले; See LATELY. नि-आ-देशः, नियोगः, सूत्र, राजाज्ञा, चोदना, व्यवस्थाLATTICE, ..जालमार्गः, गवाक्ष:, .जालं, गवाक्षजालं, शासन-पत्र, मर्यादा, स्थिति, कार्याकार्यनियमः, विधि. वातायनं 1.-work'जालकर्मन् ॥. निषेधनियमः.3 -यायः, नाति, धर्मानुसारः, व्यवहार LAUD, V. 1. प्रशस् 1 P, श्लाघ् 1 A, स्तु: U, कृत् | विधिः-acode of ls'धर्मसंहिता, धर्म-स्मृति-शा 10, गुणे वर्ण 10.-8. प्रशंसा, श्लाघा, स्तुति, गुण criminal 1. 'दंडनीतिः-विधिः ; ' matter recog वर्णना-कीर्तन. -ABLE, T. श्लाघ्य, स्तुत्य प्रशस्य, श्ला nizable by l.' व्यवहारविषयः-पदः 'versed inl. घाई, प्रसाई, स्तवनोषित; See PRAISE,-WORTHY. स्मृतिशामक, व्यवहारपंडित; 'common l.' स्मृतिः -ATION, .प्रशंसन, नाघनं.-ATORY, . प्रशंसाग- • breakingal.' व्यवस्थातिक्रमः,' going to L भे, प्रशंसक, स्तुतिरूप, प्रशंसा-श्लाघा-स्तुति-मय (यी/.), राजसभा-व्यवहारासन-गत्वा विवादप्रशमन-निर्णयः, t प्रशंसाकर (f.). -ER, . प्रशंसकः, स्तावकः. go to l.' विवत् 1 A, व्यव-ह 1 P; against th LAVER, ...हसू 1P, प्र- विस्मि 1A (1. 1. स्मृतिविरुडू, 1.-breaker' व्यवस्थाभदिन gently:: violently' उचैः इस महासं कृ | लंपिन, नियमातिकामिन् , ' 1.-giver' सात-स 7 . E : Page #247 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (4) मंकारः, व्यवस्थापकः, शासित m., विधि-न्यायप्रवर्तकः 1.-suit' अर्थः, कार्य, व्यवहारपदं 'lay downal.' व्यव-स्था . (-स्थापयति).-PUL, a. न्याय्य, शास्त्रविहित, शास्रोत, धर्म्य, यथान्याय, धर्मसंमत, धर्मशालानुरूप, शामसंमत, स्मृत्युक्त, व्यवहारविधिप्रोक, विध्यनुसारिन्, अनिषिद्ध, धर्माविरोधिन्, '1. 'wife'धर्मपत्नी; 1. means 'धर्मोपायः, न्यायोपायः. -FULLY, adv. विध्यनुसारेण, न्यायतः, धर्मण, धर्मतः, धर्मानुसारेण, स्मृतिशामानुरूपं, यथान्यायं. - FULNEBS, S. म्याय्यता, धर्म्यता; धर्मानुसारः, धर्माविरोधः. -LESs, a. विध्यपेत, स्मृति-विधि-विरुद्ध, धर्म-न्यायविरुख, अन्याय्य, अधर्म्य. 2 (Of persons ) अनियंत्रण, अनियत, उमछुखल, स्वेच्छाचारिन्, स्वैरगति, अवश, कामचार, उहामवृत्तिा दुराचार, निर्मर्याद, अशिष्ट, आ. चार धर्म-भ्रष्ट. -LESSLY, adv. अवशं, उच्छंखलं, दुराचारवत, धर्मविरोधेन, शास्त्रविरुद्धं. -LESSNESS, S. कामवृत्ति , मर्यादातिक्रमः, अनाचारः, आचारभ्रष्टता, नियमातिकमः; स्वेच्छाचारः. -LAWYER, S. विधिशः, न्यायनिपुणः, व्यवहारपंडितः, धर्म शामज्ञः, धर्मज्ञः, स्मृतिपारगः; अर्थिप्रत्यर्थिपक्षसमर्थकः. LAWN, 8. तृणभूमि f., तृणावृता भूः, शावलं स्थानं, सतण-हरित-स्थलं.2 क्षौम, अंशक, दुकलं. LAX, a. शिथिल, अथ, स्रस्त, विगलित. 2 मृदु, कोमल, अतीक्ष्णदंड.3 दुराचार, भ्रष्टचरित्र, धर्म-कर्म-भ्रष्ट; 'l. in bowels ' मृदु-अबद्धकोष्ट. -. अतिसारः, प्रवाहिका. -ATIVE, a. सारक, रेचक. -४. सारकं. -TITY-NESS, . शैथिल्यं, अतीक्ष्णता; अनाचारः, मर्यादातिक्रमः; इंद्रियासंयमः, &c. LAY, O.t. धा 3 U, नि-आ, न्यम् 4 U, निविश ., स्था. (स्थापयति); सम्- c. (अर्पयति), निक्षिप 6P, भारुह. (रोपयति);दा 3U, धृ 1 P; क्रमण स्था c.or नि-धा; प्रकृए c., प्रयुज् 7A, 10 (aplot, snare, &c.).2 आ-स्तृ-स्तृ 5, 90.3 शम् c. (शमयति), प्र-उप-; सांत्व् 10, स्थिरीकृ8 U. 4 शीc.; निपत 'l.eggs' अंडमोक्ष कृ; अंडानि स 2,44%; +1. siege' रु 7 U, वि-ष्टंभ 9 P; See BESTEGE3B 1. blame on ' दोष समारुह् c. or निक्षिप्; 1. waste ' उप- 1 A, उपद 1 P, उद्-वंम् ., निर्जभीक; See DEVASTATE; 'a sinful action, though done by others, is laid at his doors पापं कर्म च यत परैरपि कृतं तनस्य संभाव्यते (Mr.1); 1. aside ' अप-निर-अस्, त्यज् 1 P, हा 3P, उत्सज् 6P, उज्म 6P; 1. it aside for a while ' मुहूर्ते तत् आस्तां-तिष्ठतु तावत् (as dress &c.) उद-वि-मुच् 6P, अवतृ c., अवरुद्द . 1. hands on' परामश् 6P, धृष c.; ' laid upon him his hand' तं हस्तेन पस्पर्श or परामशE: 1. hold of' धु, ग्रह 9 P; See CATCH; 1. Dubdust'लि सं-सिंच 6P or आनन् 20% 1. open or bare' विवृ 50, आविष्का सटीक, वि-भन् 7 P or c., स्पष्टी-प्रकटीक, प्रका. -betorg, उपनि-अस्, उपभिप, पुरो-नि-धा, प्रम., नि-आ-विद्. -by, संरभ 1P, संचि 6 U.-down, न्यस, निक्षिप, नि-धा, न्यासीकृ. 2 शी ., निविश् 0.3 विमुच, परित्यज्, वि-हा 4(Oneself) विश् 6P, शी2 A. 5 प्र-णी 1 P, वि-धा (rules &c.); '1. down arms' युद्धाद्विरम् 1 P, शरणं व 1P; '1. down life 'प्राणान् त्यज्. -in, संग्रह, संचि, संरक्ष. -on, पत् ., प्रयुज्, सम्-.-out, विनि-युज् 7A, 10, प्रयुज, व्यय 10 (व्यययति).2 परि-प्र-कृप्.,विन्यस् 4U, विरच् 10, प्रयुज्, चित् 10; See CONTRIVE.3 प्रस., विस्त c., टी/कृः प्रकाश् c., प्रकटीकृ '1. oneself out'; बेष्ट 1 A, प्रयत् 1 A, उद्यम् 1 A.-to, आरुह c., gg; See A SCRIBE; ' 1. to a ship'infa रुध् or स्तंभ. -up, नि-धा, रक्ष, संचि; 'to be laid up' शय्याग्रस्त-a. भू 1 P, उत्यातुं अक्षम-a. भू; — laid up with fever ' ज्वरणोत्थातुमक्षमः. -LAY, s. गानं, गीतं, काव्यं. 2 आस्तरः-रणं, फलकः-कं.-4. सामान्य, साधारण (णी /.), पुरोहितभिन्न. - MAN, S. गृहस्थः, सामान्य-साधारण-जनः,अदीक्षितः, प्राकृतः. -LAICAL, a. गृहस्थिन्, गार्हस्थिक (का.), पुरोहितभिन्न, अदीक्षित. -LAITY, 8. गृहस्थ-सामान्य-जनवर्गः, प्राकृत-साधारण-जनाः, पुरोहितभिन्नवर्गः. LAYER, ४. स्तरः; आस्तर:-रणं, फलक:-कं. 2 Twig, 9. v. LAZAR, S. कुष्ठिन् n.. वित्रिन् m., कोठोपहतः, त्वग्रोगोपहतः; 1.-house' कुष्ठिशाला, श्वित्र्यालयः. LAZY, a. अलस, तंद्रिल, जड, मंद, मंथर, तंद्राल, मंदगति, आलस्यशील, अनुद्योगिन्, उद्योगविमुख (खी.), अव्यवसायशील; शीतक, अनुष्ण, सुंदपरिमृज.-LY, cade. अलसवत्, जडवत, मंद मंद, जाड्यन. -NESS, 8. आलस्यं, मांद्य, जाड्यं, जडता, तंद्रिका, तंद्रालुता, कार्यद्वेषः, अनद्योगशीलता, उत्साहविमुखता, अलसशीलता. LEA, S. See LAWN (1). LEAD, S. सीसं, सीसक, नाग, योगेष्ट, वर्ध; 'red 1.' सिंदूर, नागसंभवं, रकचूर्ण, नाग, नागगर्भ. -. नायकत्वं, नेतृत्वं, अधिष्ठातृत्व, मुख्यत्वं, अग्रगमनंयानं. पुरस्सरणं.-१...नी 1P, वह 1P, प्राप् ., गम् c. (गमयति) (all with two accusatives); आ-दा 3 A.2 (Way) दृश् ., आ-निर-दिश् 6P. 3 आध-ठा 1P, अभ्यास 2 A, प्रणी, आ-निर-दिशा पुरस्कृ 80%; अग्रणी:-नायक:-अग्रेसर:-भ 1P (with gen. ); farfirfear 69: (U.1) led by Vasishtha' &c., दशरथस्य दारानधिष्ठाय (0.4); - led by the demon' दानवं पुरस्कृत्य.4 आकृप 1P,प्र-वि-लुभ् , प्र-वृत् , प्रेर् ., प्रोत्सह ., बी; मूढः परप्रत्ययमयबुद्धिः (M.1) has bisnind Page #248 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (286) led by the convictions of others.' 5 (Time) (Bh. 11. 109 ) like water 1. ing from मी, गम् ., अतिवह ०., . (क्षपयनि), या c. (याप- broken jar' &c. -ING, लवः, क्षरणं, निस्वदः,.. यति); led adissolute lite' विषयसुख निरतो जी- ग्य:.-, . छिद्रपूर्ण, लवणशील, सच्छिद्र, सरंध. वितमत्यवाहयत् '1. ing a life above their sta- LEAN, . कृश, परि-माम-क्षीण, अवसन, तनु, क्षीणक्षtion' स्वस्थानानुचितां-स्वस्थानातिरिका-जीवयात्रांक- रीर-मांस, कृशांग (गीf.); 'you are growinglल्पयंत:.-v.i.(On) अप्रे-पुर:-पुरतः-अग्रतः-भू or er and l.er day by day' अनुदिवसं परिहीयतेंगम् 1 Por वृत् 1 Aor स्था or चर् or 1 P.2 गैः (S.3); "l.ness of body' शरीरसाद:.-. । ( To) (lit.) गम्, या 2 P; "on the way l. ing स्नायुः, वस्नसा.-७.i.अव- लं1A, आ-सं-त्रि 10%B to Chitrakuta' चित्रकूटपायिनि वर्त्मनि (U. 1). 1. ing on a mango stick' अवलंब्य तयष्टिमद3(Cause) ex. by dat. of noun with or लेखया दत्तहस्तावलंबां (Ka.200) '1. ing on M.'s without भ, आवह, उत्पद् ., जन् . (जनयति ); arm.' 2 पक्षं आधि or भवलंब, प्रवण-. भू 1 P.3 • advice to fools l.s to their provocation' आ-अव-नम् 1 P, नमीभ, बहिलंब, तिर:-तिर्यकलं. उपदेशी हि मूर्खाणां प्रकोपाय ( भवति) (H. 3). -1.. उप-धा 3 U, निविश् ., न्यस् 4 U; वामहस्तो-ED,-EN, a. सीसकनिर्मित, सीस कयुक. - ER, s. ना- पहितपदना (S.4) 1. ing her faco on her lett यकः, नेत m., मार्गदर्शकः, मार्गोपदेशकः ( lit.); मु- hand'; also ex. by (v.i.). -ING, a. आलंबिन्, ख्यः, मुखरः, अग्रणीः, प्रमुखः, अधिपः, ईश्वरः पतिः, संश्रित, आनत; प्रवण, बहिर्लब, प्रलंब, वक्र. -. प्रवणअध्यक्षः, अधिपतिः, अधिष्ठातृ m.2 पुरोगः-गमः, अ- ता, सं-आ-प्रयः, आलंबनं. - NESS. 8. कृशता, कार्य, ग्रगः, अग्र(गे)सरः, पुरःसरः, पुरोगामिन् M.; 1. । क्षीणता, क्षामता, अव-सादः, शोषः, शरीरशीषणं. of an anny' सेनानी:, चमपतिः, योधाध्यक्षः, सेना- LEAP, v.i.g1A, उत्-शु, वल्ग 1 P; नत् 4 P; 1. नायक: 1. of a religious sect' गुरुः, आचार्यः. down' अवत 1 P, अव; 'l. up' उन्पत्, उत्यु, -ERSHIP, S. नायकत्वं, आधिपत्यं. -ING, I. अग्र- 1. over'लंघ् 1 , 10, अतिक्रम् 1 U, 4P, अतिग, पुरोगामिन, पुरःसर, पुरोगम, पाक-अग्र-गामिन्.2 इ2 P.-. प्रति.ि, भूत, प्लवः, पल्गितं. अंपः, सवनं अग्र, अग्रय, मुख्य, उत्कृष्ट, प्रमुख, परम, उत्तम, प्रधान 'quick (deer's)l.' हरिणप्लतं; going by l.' in comp. 3 (To) आवह, कर (री/.) in comp.35 भूतगति, प्रवग. -ING, . प्रवनं, बल्गितं, अतिः 1. 1. to happiness' कल्याणावह, कल्याणकर, कल्या- over a period ' मंडूकातिः. जोदर्क.-. नयः, नीति , नेतृत्व; '1.-strings' | LEARN, V. 1. शिभ 1 A, अधि-इ2 A, पट 1P, आलंबनसूत्राणि; hold or keep in l-string' आ- | अधिगम 1 P, अभ्यम् 4 U; अभ्यासेन विद्यां लभ् 1 A माधीन-. कृ, स्ववशं नी, नियम् 1P.-LED, 4. नीत, or प्राप् 5 P.-v.i. ज्ञा 1 U, अवगम्, विद् 2P, प्रेरित, अधिष्ठित, &c.; '1. by' ex. by पुरःसर, पुरो बध 1 P, उपलभ, श्रु 5 P,गृहीतार्थ-. भू1P; See गम, प्रमुख, आदि in comp. KNOW. -ED, a. विद्वस् (दुषी /.),विपचित्, शानिन्, LEAD-IVORT, S. पाठिन् m., चित्रकः, वह्निसंज्ञकः. विद्या विशिष्ट-संपत्र-वत, कृत-उपाच-विय, पंडित, बुध, LEAF, S. पत्रं, पर्ण, छदः, दल:-लं, पलाश, छदनं; (of प्रा(प्र)ज्ञ; ज्ञानवत्, व्युत्पत्र, बहुश्रुत, सूरि, विद्याa book) पत्र (of a door ) कपा(वा)ट:-ट-टी, वृद्ध, साक्षर.2 अधीतिन, विचक्षण, विश, कुशल, निपुण, अररं-% Btallen 1.' प्रपर्ण; faded 1.' शीर्णपणे; पवीण, चतुर; कोविद, ज, विद in comp. 3(Of 'to strip off the leaves' निष्पत्रीकृ8 U. -LESS, books &c.) पांडित्यस्य सूचक, ज्ञानस्य गमक;al. a. निष्पत्र, अपर्ण, निष्पर्ण, निर्दल, पत्र-वर्ण-दल-हीन. man' पंडितः, विपभित्, सूरिः, बुधः, &c.; '1. in -LET, S. पत्रकं, सूक्ष्म-लघु-पत्र. -Y, पावृत, पर्णम law' स्मृतिज्ञ, न्यायविद्.-EDLY, adv. पंडितवन, य (यी.), बहुपर्ण, बहुपत्र-दल, सपत्र, सपर्ण, पणिन्. प्रज्ञवत्, सज्ञानं, निपुणतया, सकौशल.-ER, 8. शिष्यः, LEAGUE, . संधिः, साहित्य, संघातः, ऐक्यं, संयोगः, छात्रः, अध्येतु m., विद्यार्थिन् m. -ING, ४. बिया, विद्वत्ता, विद्वत्वं, ज्ञान, पांडित्य, व्युत्पनि f., प्राज्ञता, संघटन, अन्योन्योपकारप्रतिज्ञा. 2 गव्यूति f-t.i.सं विद्यासंपद् /.2 ( Act ) अध्ययनं, शिक्षणं, अभ्यासः, धा 3U, पक्षीय-भू 1 P, संहन्-संयुज्-pass., संमिल् विद्यार्जन, विद्याप्राप्ति /., ज्ञानागमः. 3 शाम, विया 6P, संघि8U, संघ 1 A; '1.ed with the — sacred 1.' श्रुति f., निगमज्ञानं; he affects enemy'शत्रपक्षे स्थित.-ED, a. कृतसंधि, संधित, मिल great 1.' पंडितमन्यः , पंडितायते (D.). . .संहत,' संघातवत्, संयुक्त, कृतसंसर्ग, संबष्ट, मिलित; ' having1. 'संभय, मिलित्वा. -ER, 8. संगिन् m., LEASE, . पट्टः, पट्टोलिका.-... आविहितकालात संसर्गी, सह-संभूय-कारी. निरूपितमूल्येन दा 3 U or विस 6 P. LEAK, . डिर, संधि:.2 धाग, लवः, स्पंदः, द्रवः. LEASH, . धर्मबंधः, चौरज्जु/24र्य, त्रितयं. -.i(अलक्षित) 1P;परि-स, री4 A,क्षर 1P, | LEAST, a. अणु, अल्प, स्तोक, अत्यल्प, भस्पिष्ठ, कसम्भावुः परिक्षति भित्रपटादियांभः । निष्ठ, स्तोकदम, भल्पतम, शोदिष्ट; the li sorrow एक्य, संयोगः । 3U, THकारप्रतिज्ञा. 2 Page #249 -------------------------------------------------------------------------- ________________ अपरपि शोक:; the l. particle ' :, लेशः, अणुः, - 2बाग्दंडः, निर्भर्सनवाक्य.-.पट भावनकण: adv. स्तोक, अल्पि, किंचित्, किया, 'in | ध्यापयति), शास् 2 P, उपदिश् 67.2 निर्भ the 1.' मनागपि, अल्पमाप, स्तोकांशनापि, स्तोकमपि, 10 A, निंद 1 P,गई 1, 10 A. -EE, ... पाठकः, लेशमपि, किमपि, किंचिदपि; 'atl.' ex. by अवर- अध्यापकः, शिक्षकः, उपदेशकः, प्रवक m., वादिन 8., a. in comp.;' witnesses should be at 1. three' व्याख्याता. श्यवराः साक्षिणो ज्ञेयाः (Y. 1.69); 'at 1. 100 LEDGE, 8. कटकः-क, कूट.2 शिला, शिलाफलक. 3 Rs.' शतावरा रूपकाः ; oft. by तावत्, 'at l. | फलकः कं, आस्तरः.4 आलि-लीf., आवलि-ली. once' सकृदपि तावत् LEDGER, S. ( बृहत् ) गणनापुस्तके. LEATHER, 8. परिष्कृतं धर्म; '1.-bag' धर्मभमिका, LEE, 8. निर्वातस्थान-देशः.3 वाताभिमुखी दिक्. धर्मप्रसेविका; 1.-bottle' कुत; a small 1. - WARD, adv. अनुवातं, वातानुलोमं. bottle ' कुतुपः; l-dresser' चर्मकृत, धर्मकारः; LEECH, S. रकपा, जली(लू)का, जलौकसः (f.pl.); 1.-seller' धर्मविक्रयिन्. -LEATHERN, a. धर्म जलसर्पिणी, रक्तपायिनी, जलजंतुका. भिषज्m., वैकृत-निर्मित, धर्ममय (यी.), चर्म in comp. द्यः, चिकित्सकः. LEAVE, 8. अनुज्ञा-ज्ञान, अनुमति, अनुमोदनं.2 LEEK, S. कंद:-दं. आमंत्रणं, आप्रच्छन; • to take or ask 1. of ' आ LEER, S. कटाक्षः, दृष्टिविक्षेपः, दृश्यातः, अर्धवीक्षण, # 10 A, 37TTERE 6 A; Seo ADIEU;' to givel.' साधिविलोकित, अपांगदर्शनं.2 कुस्मितं. -0.. कटाअनु-जा 9 U, अनुमन् 4 A, अनुमुद् 1 A.-.t. क्षेण ईभ 1 A or दृश् 1P, साधि-तिर्यक्-विलोक् 1A, त्यज् 1P, हा 3P, उत्सज् 6P, उज्म् 6P, रह 10.2 कु-स्मि 1 A. -ING, 6. अपांगदर्शिन, साचि1P, 10, परिह 1P, वर्ष 10, निर- मुच् 6P.2 निर्गम् 1 P, अपगम्, अप-इ-या 2 P, अपर 1P, तिर्यक्-दृष्टि. 2 कुस्मेर. अपक्रम् 10,4P, (all with abl. ). 3 मृत्युपत्रण LEES, S. मलं, किटं, उच्छिष्टं. दा 30%; estate left (after death)' रिक्थं.3 LEFT, . वाम, सत्य, दक्षिणेचर; -1.-handed ' वाविरम 1 P, निवृत् 1A (with abl.); मुच्, त्यज, अ महस्त, सव्यसाचिन् 'to the 1.' वामेन, वामतः. पास 4 P; oft. ex. by स्था 1 P, आस् 2 A; - 1. it LE0, 8. जंघा, प्रमता, पाद:'swelling of the 1.' now' तिष्ठतु-आस्तां तदधुना.4 निक्षिप् 6P,न्यम, सम् श्लीपद · having a swelled l.' कुंभपादः-पदी; क. (अर्पयति); 'l. everything to him' सर्व - long-l.ed' दीर्घपाद-द, दीर्घजंघ. -LEGGING, तदधीनं कुरु.5 शिष् 7 P or e., अव-परि ; उद्-वृत् ., s. जंघारक्षणं. • nothing was left'न किमप्यवशिष्ट ' to be left' | LEGACY, 8. उत्तरदानं, मृत्युलेखापितदानं. शि pass.; ' we being left behind ' अस्मास्वव- LEGAL, a. धर्म्य, न्याय्य, स्मात (ता.), व्यवहारानुहीनेष ( 8.2).-v.i. निर्गम्, अप-या, विरम्, &c. रूप, न्यायानुसारिन, शास्त्रविहित, शालोत, स्मृत्यु -for, प्र-स्था 1 A (with ace.). -off, विरम्, नि- धर्म-न्याय-अनिषिद्ध; See LAWFUL. 2 स्मृति, धा वृत, त्यज; See above ; 'the peacock left off व्यवहार, in comp.; '1. proceeding ' व्यवहार dancing' परित्यक्तनतनो मयूरः (S. 4 ); ' when ' wrong l. opinion' अव्यवस्था ; written it left off raining' शांते पानीयवर्षे ( H. 3). opinion' पट्टोलिका. -ITY, ४. न्याय्यता, धर्म्यता -out, वृज, परित्यज्. -LEAVINGS, S. शेष:-ब, परि- धर्म-शान-अनुसारः.2 कर्ममार्गसेवा, कर्मनिष्ठा. -ICE अवशिष्टं, अव-परि, शेषभाग:-खंडः, उद्वर्तः, - ७... व्यव-स्था . (स्थापयति), शामसंमत-4. कृ8 U, च्छिष्ट.2 मल; '1. of food' शेषानं, भक्षित-मुक्त कृ with (a.). -LY, ale. धर्मेण, न्यायेन, धर्मतः, शेषः-ब, भुक्तावशिष्टं, उच्छिष्टं, भुक्कोजित; ' one who | म्यायतः, यथाधर्म, यथान्याय, धर्मानुसारेण. eats l.' शेषभोजन, उच्छिष्टाशन:. LEGATE, S. दूतः, प्रणिधि:. -LEGATION, S. दूत, RAVEN, S. किण्वं, नम:, कारोत्तरः, मंड:-ई.-... धर्म:-क्रिया, दौत्य. दुष्क (दूषयति); रंज . LEGATEE, 8. मृतरिक्थभागिन् m., उत्तराधिकारी. ARACHER, 8. लंपटः, कामासकः, कामुकः, बीपर:-ल. -LEGATOR, 8. उत्तरदानकारिन् m. पटः, सरतार्थिन् m. -OUs, a. कामुक, कामासन, स- | LEGEND, S. कथा, उपाख्यानं, आख्यायिका, पुरा-वृतरतार्थिन, सीपर: See LUSIPUL. -OUSLY, adv.ल- पुराण-कथा, पुरावृत्तं, लांक-जन कथा, इतिहास, पुरापटवत्, कामुकवत्.-OUSNESS,-Y. s. Lust, g.v. . Q. -ARY, 4. पौराणिक (की.), पुराणोक, पुराण RECTION, B.पाठः.2 पाठांतर, पाठभेदः. . कथित. -. ऐतिहासिकः, पुराणकथकः... IRCTURE, . प्रपाठः, व्याख्यानं, शासन, आध्यापक LEGER-DE-MAIN, . हस्वलाघव-पापल्प, मायाHit is easy to road l.s to others' सुखमुप हका-क, इंद्रजालं. पते परल (Ka. 156) (परोपदेशे परित्य| Exarma , ना आम निर्वाचन सत्यकार Page #250 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (ना) स्प स्पष्टाक्षर LeerBLY, adv. सुस्पष्टं व्यक्ताक्षरैः, सुव्यकं. LEGION, 6. चमूः, सेना, वाहिनी: See FORCE. 2 सेम्मदले - गुरुमः -न्यूहः-समूह: 3 चक्रं निवह:: ' their name is & 1.' अतिसंख्याः संख्यातीताः-ते. LEGISLATE, . . व्यवस्थां वि-धा 3. U or कू 8 U; विधीन् र 10 or प्रकृप c. or स्था . ( स्थापयति ), व्यवस्था C. =ION, 3. विधिप्रकल्पनं, व्यवस्था-नियमविधानं, विधि-नियम व्यवस्था. -IVE, 6. व्यवस्थापक, विधिकारिन्. - OR, 8. व्यवस्थापकः, शासित, शास्ता, न्यायप्रवर्तकः, व्यवस्थाकारः -URE, 8. व्यवस्था-विधिविधायिनी सभा. LEGITIMATE, . न्याय्य, धर्म्य, उचित, यथायोग्य, यथाम्याय; See LAWFUL, LEGAL. 2 सत्य, यथार्थ. 3 धर्म, औरस ( सी . ), औरस्य, उरस्य, धर्मपत्नीज, स्वजात, सुजन्मन् 'al wife ' धर्मपत्नी; 'a 1. son' उरस्यः, औरसः स्यः -०.८. औरसीकृ 8 U. -LY, adv. यथान्यायं धर्मेण, न्यायतः, धर्मानुसारेण, यथाधर्मं युक्तं यथोचितं, यथार्थ - LEGITIALACY, S न्याय्यता, धर्म्यता, यथार्थता, युक्तता, औश्रित्यं. 2 औरसत्वं, सुजन्मन् "., धर्मजत्वं, औरसजन्म. LEGUME, LEGUMEN, 8. शमी, शिंबा, मुङ्गः, शिबिका. 2 शमीधान्य. LEISURE, 8. अवसरः, अवकाशः, विश्रामः, क्षण, का निवृत्ति / विच्छेदः, विश्रांति f.; ' being at 1. 'लब्धावकाश, प्रातावकाश, मातावसर, निर्व्यापार, लब्धक्षण, कार्यरहित. -LY, . मंथर, मंद, अशीघ्र, अक्षिम, अत्यरित, सावकाश. -adv. at leisure', मंद मंद, शनैः, अशी, अक्षिपं यथावकाशं प्राप्तावसरं. LEMON 8. जंबी (बि) र:, जंभ:, जंभीरः, जंभर:-ल:, दंतशठः, फलपूरः, बीजपूर: रुचकः, मातुलुंगकः; ( fruit ) जंबीर, जंभफलं, &c. LEIONADE, 8. जंबीररसः. LEMURES, 8. See DEVIL. LEND, ०.८. (विहितकालात् ) दा 3 U, 1P, सम् c. ( अर्पयति), निक्षिप् 6P न्यस् 4 U; ' 1. money ' ऋणं दा: ' 1. inoney at interest ' कुसीदं कृ 8 U; '1. one's hand to ' उपक, अनुग्रह 9 P; See HELP; ‘1. one's ear to ' श्रु 5 P, सावधानी भूत्वा आकर्ण 10. ER, 8. उत्तमर्णः, ऋणदायिन् ३, ऋणदः. -ING, 8. ऋणदानं, ऋणसमर्पणं. LENGTH,-EN, See under LONG. LENIENT, . सौम्य, मृदु, अतीक्ष्ण, कोमल, अती अपरुषः क्षमावत, क्षमिन्, सदय, कृपालु, दयाई. 2 सांस्वकारिनु, साम in comp. ; 'al measure ' सामोपाय: सामोपचार, सामप्रयोग:. -Lx, adv. अनुमं अतीक्ष्ण, सौम्यं सदयं, अपरुषं, क्षमापूर्व - LENITY, - LENIENCY, 8. सौम्यता, मृदुता, अतीक्ष्णता, अतीवकोमलता, क्षमा, क्षमाशीलता, दया, दयाभाव:, कृपा; सामन् N., सामबुद्धि f. -LANIIVE, 4. रामक, शांतिद, शांतिकर (f). 2 (लग्ध, चिकूण - प्र-रूपशमनं, शापहं शूलनं. LENB, 8. काच: ; ' convex 1. ' मध्योश्रतकाथ: : 'ooncave 1.' मध्यनिम्नकाचः; a double convex 1.' यव:; — a crystal 1.' सूर्यकांतः, अर्काक्ष्मन् m., दीतापल:. LENTICULAR, ". मसूरोपम १ LENTIFORM, 4. यवाकृति, यवरूप. LENTIGO, 8. जटु (डु)ल:, कालकः, पित्र: LENTIGINOUS, 4. जटुलिन्. कालक युक्त. LENTIL, मसु (सु )-रा. LENTOUB, . सांद्र, श्यान, घन. - LENTOR, 8. सांद्रता, श्यानता. LEO, 8. सिंह, सिंहराशि:. - LEONINE, . सैंह (हा f. ), सिंहशील धर्मन्. LEOPARD 8. चित्रकः, चित्रश्यामः. LEPER, 8. कुष्ठिन् ., श्वित्रिन् m., कुष्ठरोगी, कुष्ठपीडि तः. -LEPROSY, 3. कुठं, श्वित्रं, कोठः, मंडलकं, कुछरोगः त्वप्रांगः, दुश्चर्मन् n. ; ' black 1. ' महारोगः, महाव्याधिः, रक्तकुष्टं; ' wasting 1' गलत्कुठं. -LEPROUS, “. कुठिन्, श्विषिन्, कुष्ठपीडित. LESION, S. अपकारः, पीडा, क्षति / 4 A; का भा LESS, C. न्यून, ऊन, अल्पतर, अल्वीयम्, क्षुद्रतर, स्तोकतर, सूक्ष्मतर. -adv. न्यूनं, अस्पं, &c.; no 1. than' ex, by अवर-; व्यवराः साक्षिण:; 'muoh 1. ' anya, faga:, fang; a little 1. than 10,000 years' किंचिन शरदानयुतं ( R x 1 ) ; ( as a suffix) ex. by अ, निर, विहीन, रहित, वर्जित, बीन. विगत, in comp. -EN, Dt. यूनीक 8 U, व्हम् , अप-चि 5 ए, लघुक्त, लघयति ( I; मृषा1, 5 P or c. - v. 1. व्हम् 1 I न्यूनीभू 1यावाद:ल्पीभू, क्षि-अपचि-pass. -ER, 4. क्षुत्रतर, &यभाषण. A, निLESSEE, 8. होलिकाधारिन् 72. अव-स्था LESSON, S. पाटः, अध्यायः 2 शासनं, उपदेश धनं, शिक्षा. 3 वाग्दंड, भर्त्सनं: take 1. fror देशं ग्रह् 9 P. - . ८. उपदिश् 6 P, शास् 2 LEST, conj. नोश्चेत्, अन्यथा; love not slonsist thou come to want' तंत्रासको मा भव नोहे व Chou किंचनो भविष्यसि ; sometimes ex. by न इति कदाचित् with pot. or मा with simple future or imperative; मा कस्यापि तपस्विनो हस्ते पतिष्यति ( 82 ) ' 1. she fall into the hands &o, ' मास्या विकारो वर्धत ( M. 4 ); ' 1. he should kill ús' मा नो हिसीदिति ' beware 1. you be enticed by women ' तथा प्रयतेथा यथा न प्रीभ्यसे वनिताभि: (Ka. 109 ). LBT, . . अनु-क्षा 9 U, अनुमन् 4 4, अनुमुद 14, सह 1 A; oft, ex. by the imporative or aorist forms without ar; 1. it not so hap Page #251 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (988) - pen' एवं मा भूत्.2 भाटकन दा 30; मूल्येन दा नीत-गमित; 'on al. with 'सम, मुल्य, समान, or विसर 6P.3 रु 7 U,निवार 10; स्तंभ 9 P. 'along the l.' अनुप्रस्थ लक्ष्यसत्र-देश:.4मि4(Blood )स., मोक्ष 107 See BLEED; 1. यमः, सूत्रं.-0... समीकृ803 समस्थलीक.80alone'न उपद 1P, न बाध् 1 A, oft. by आस् क्षीकृ, उदिश् 6P,संधा 3 U, प्रेर् 0, मुच् 6P, 2A,स्था 1 P; ' now l. it alone ' आस्ता तत्तथैव क्षिप् 6 P. -LER, S. समकारिन् m., विशेषनाशकः, 1.go', '1. loose ' मुच् 6 P or c., मोक्ष, शिथि- भेद-भाव-लोपकः. -NESS, ४. समता, साम्य, सम. लीक 8 U, शिथिलयात ( D.), खंस ., विसज्, अ- भूमिभावः. (S)थ-लय 1P, 10; - 1. ing his hand go' | LEVER, S. उत्तोलनदंड: तुलायंत्र. मुक्त-लस्व-शिथिलित-हस्तः; 1. slip' मुच, विक्षिप LEVERET, S. शाशशिशुः-शावकः. 6P, मुधा या c. (यापयति ). -down, अवत c., LEVIATHAN, 8. तिमिः , तिर्मिगल:. अवरुह . (रोपयति), अव-नि-पत् c., अवमुच, अव- LAVIGATE, V... चूर्ण 10, क्षुद, 7 U, पिष् 7P.2 सज्, अधः नि-धा 3 U or स्था c. (स्थापयति ). श्लक्ष्णीकृ8 U, परिष्कृ. -in, प्रविज्ञ . अभ्यनरीकृ. -off, निर-वि-मुच् प्रास, | LEVITICAL, . याजकीय, पुरोहितसंबंधिम. क्षिप, ईर ., विज्ञ, मोक्ष '1. off with a fine' LEVITY, S. लघुता, लाघवं, लघिमन् m., गौरवहीनता. दंडदानेन विमुक्त. -out, मुच्, मो. 2 भंज 7P,मिद् 2 चापल्यं, चांचल्यं, तरलता, लोलता, चापलं, लौल्य. 7P, प्रकाश् . (as secrets).3 पण्येन दा. LEVY, O... ( Forces ) समा-ह 1P, शस्त्रासंग्रह ., LETHAL, a. See DEADLY under Die. युद्धे व्या-7C. or प्रवृत . 2 (A tax) ग्रह 9P, आLETHARGY, 8. जाउचं, मंदता, निद्रालुता, आलस्यं, दा 3 A,दा C. (दापयति); '1. ed taxes from तंद्रा, तदि-बी/, जडबुद्धित्व, निद्रालसता; काजडता, them' स ताभ्यो बलिमर्ग्रहीत् (R. I. 18). -5. कार्यद्वेषः, अतिमांचं. 2 घोर-गा:-निद्रा, निर्भरानद्रा. सैन्यसमाहार:.2 दापन, ग्रहणं. 3 सैन्यसमूहः. -IC, a. निदालु, निद्रालस, निदाशील, जड, मंद, जड LEWD, G. कामुक, कामवश, सुरताधिन, लंपट, भोगाबुद्धि, सुप्तमति कार्यजड, कार्यविमुख (खीf.); भा सक, कामासक्त; See LUSTFUL. 2 दुष्ट, दुराचार, लस्यशील. -ICALLY, adv. जडवत, मंदवत. - ICAL दुर्वृत्त, दुरात्मन्, पापात्मन्. -LY, adv. कामुकवत्, NESS, See ( s. ). लांपटयेन. -NESS, S. लोपट्य, भोगासक्ति, रताथिLETHE, S. विस्मृति , विस्मरणं, स्मतिनाश:-लोपः | ता. व्यवायेच्छा.2 दुष्टता, दुराचारता, दौराम्यं. 2 वैतरणी. LEXICON, S. काश:-षः; अभिधानं, शब्दसंग्रहः-कोशः, निघंदः. -LEXICOGRAPHER, S. कोशकार:.-LELETTER, S. अक्षरं, वर्णः; ' printingl.' मुद्राक्षरं.2 र, पत्रं, लेख्य, संदेशपत्र; XICOGRAPHY, s. कोशरचना. by l.' पत्रद्वारेण; '1. शिFan inferior to a superior ' विज्ञप्ति-विज्ञा LIABLE, a. योग्य, अधीन, अर्ह, वश in comp.; हीनषु ( 1.-carrier' पत्रवाह:, लेखहार:.3 श gen. ex. by अर्ह 1 P; पात्रं, आलु or शील in comp., -ror,' अक्षरार्थः, वाच्यार्थः, वचन; • obey orders or by pot. pass. part.; '1. to punishment' वृत, त्य:10 1.' यथावचनं आज्ञामनुरुध् 4 A. 4 दंडनीय, दंडयोग्य, दंडाई; '1. to be blamed ' निंदाCancers ) विद्या, ज्ञान; 'a man of l. ' कृताव पात्र; - 1. to fall' पतयालु, पतनशील; 'man is l. it lefini, See LEARNED; '1. by l.' अक्षरशः to err' मनुष्याः स्खलन शालाः, प्रमादाधीनाः; See -out, sad 1.' लतार्थं वचनं. -0... अक्षर: अंक 10 Arr also.2 अनुयोगाधीन, प्रष्टव्य, आह्वानाधीन, अभिअब; शि योज्य. -NESS, LIABILITY, 8. अधीनता, शीलता, 10. -2D, 4. अक्षरांकित, अभरमुदित-चिह्नित. पात्रता, आलुता in comp.; आह्वानाधीनता, अनुयोगाधीतविय, उपानविद्या See LEARNED. नता.2( Liabilities ) अण, उद्धारः, पर्युदंचन. PAL TUCE, 8. हरितक, शि:. LIATSON, S. संबंधः, प्रेमबंधः. YLEVANT, a. पूर्वद शज, प्राग्भव, पौरस्त्य, पूर्वदिवस्थ. LIAR, 8. See under LIE. -8. पूर्वदेशः, प्राग्देशः. LIBATION, s. उदकदानं-तर्पणं-यातन-निषेकः, (देवLEVEE, S. राजदर्शन, राजदर्शनमेला, दर्शकमेला. ताथ) पेयनिषेकः. 2 तर्पणोदकं, निषिक्तद्रव्य-रसः, अभिLEVEL, a. सम, समस्थ, सपाट, समरेख, समभूमि- धारः; to make l. sto' उदकादिदानेन नए . स्थित; lie l. with tho ground' भूमिसात् pass. उदकं पत् c. or निषिच 6 P. क्षितिजसमसूत्र; 'al.ground ' समभूमि f., सानु | LIBEL, 8. परि(रीवादलेखः, अपनाद-निंदा-आm. n., प्रस्थः , समस्थल-ली.-8. समं, समभूमिः- क्षारण-लेख:-पत्र, पिशुमलेख.-... परि-बंद 10, स्थल, समतल-गष्ठ-देशः, प्रस्थः, प्रदेशसमता, पाट:.2 अप-भाष 1A, अभि-शंस 1P, निंदापत्रेण कलंकयति समता, तुल्यता, साम्यं, तुल्य-सम-भावः-वृत्ति f.. (D.) or आक्षर 103; not only be who actualreduced to the shiot the poor ' दरिद्रसमता 1yl. s great persons, bat malnoanto Page #252 -------------------------------------------------------------------------- ________________ LIB countenanoes such l. is guilty'न केवलं यो LICENSE, . अनुज्ञा, अनुमति f., आशा; 'write महतोपभाषते एणोति तस्मादपि यः स पापभाक् (K.v.. ten 1.' अनुज्ञापत्र-लेखः.2 अनियंत्रणं, मर्यादातिक्रमः, 83), -LER, B. अपवादकः, अभिशंसकः, परिवादरतः, व्यतिक्रमः, उत्क्रमः, नियंत्रण; ' poets have l. ( in अभ्यसूयकः, पिशुमः. -LOUS, a. परिवादगर्भ, कलंका- every way) निरंकुशाः कवयः.-.. अनु-ज्ञा १७, वह, अपवादक, पिशुन, कलंक-दुष्कार्ति कर (री.). आज्ञापत्रं-अनुमतिलेख-दा 30, अनुमन् 4 A.-LrLIBERAL, a. उदार, वदान्य, दानशील, अकृपण, बहुप्र- CENTIATE, S. लन्धानुज्ञः,अधिकारयुक्तः, दत्ताधिकारः. द, स्थूललक्ष्य, त्यागिन्, त्यागशील, मुक्तहस्त, उदारह- LICENTIOUS, a. अनियंत्रण, निर्मर्याद, स्वेच्छाचास्त, व्ययपर-शील.2( L.-minded ) उदारधी चेतस्- रिन्, कामवृत्त, स्वैरिन्, उच्छृखल, अबद्ध, अनर्गचरित, महात्मन्, महानुभाव, महेच्छ, महाशय. 3 कुली- ल. 2 कामासक, उद्दामचरित, अतिक्रांतमर्याद, दुराचार, न, महाकुल, अभिजात.4 विपुल, बहुल, प्रचुर, परिपूर्ण, अशिष्टाचार, धर्मभ्रष्ट, व्यसनिन्, म्यसनासक, विषयासक्त; अतिरिक्त; 1. education' सार्वविषयिक ज्ञानं.-ITY, कामुक, टुर्वृत्त, लंपट स्त्रीव्यमनी: See LIBERTINE, . औदार्य, वदान्यता, त्यागः, दानशीलता, अकार्पण्यं, LUSTFUL. -LY, adv. उच्छ खलं, नियंत्रणं, निनाद बहुप्रदत्वं, दातृत्वं, अतिदानं. 2 माहात्म्य, उदारचित्तत्वं, कामकवत्, लंपटवत्.-NESS, 8. व्यभिचारः, अत्याचार, चित्तौदाय.-LY, adv. उदारतया, अकार्पण्येन, मुकह- दुराचारः, दुर्वृत्तता, व्यसनिता, भ्रष्टच रित्र-त्र्यं, लोपटय, स्तेन, अतिव्ययेन-त्यागेन ; बाहुल्येन, बहुशः. श्रीसंगपरता, मर्यादातिक्रमः, व्यतिक्रमः, उत्क्रमः, LIBERATE. V. 1. मुच् 6 P or c., मोक्ष 10, वि-निर; नियंत्रणा. विसज् 6 P, निस्तृ c., उट्-धृ-ह 1 P, 3 1 A. -ION, LICHEN, 8. सूकरी, सकराक्रांता, शिलावल्का. 8. वि-मक्ति f., मोचनं, मोक्ष:-क्षणं, उद्धारः, त्राणं, नि- LICK, v.t. लि 2 U, आ-अव-सं-परि; '1. up' स्तार:.-OR, 8. वि-मोचकः, मोक्षकः, उद्धर्त m., ता- ग्रम् 1 A, गृ 6 P.2 तड 10, प्र-ह 1P; 1. the रकः, निस्तारकः, रक्षिता. dust ( before one ) भुमौ निपत् 1 P or की LIBERTINE, C. खंडितवृत्त, व्यसनिन, कामविषयासक्त, । 2A.-ING, 8. लह:-हने. 2 आघातः, प्रहारः, ताडन, विषयिन्, भोग काम-आसक्क, दुर्वृत्त, निर्-अ-मर्याद, भ्रष्ट- दंडाघातः, वत्रप्रहारः. - LICKERISH, a. सुरस, स्वाइ, चरित्र, मुक्त मर्याद, दुराचार, व्यभिचारिन्, कामवृत्त. -8. मिष्ट. 2 लहात्मक, भौगोत्सक. लंपट:, कामुकः, कामासक्तः विटः, स्त्रीलंपट:-पर: सेमी. LICORICE, S. यष्टिमधु ॥., यष्टि(टी)मधुके, मधुयष्टिका, -ISM, S. व्यसनं, व्यभिचारः, लोपट्यं, विषयासक्ति /., मधक, क्लीतकं. भाग-काम-आसक्तिः, दुर्वृत्तता, अमर्यादा, स्त्रीव्यसनं- | LID, S. पिधान, आच्छादन, आवरणं, पटल, पुटः-ट-टी, व्यासंगः. छदः-दनं, शरावः, मुद्रः, वर्धमानकः, उदंचन; 'oye-l.' LIBERTY, 8. स्वाधीनता, स्ववशता, स्वतंत्रता, स्वातंत्र्यं, नेत्रच्छदः, अक्षिपुट:. अनायनता, अपारतंत्र्य, अयंत्रणं, दास्याभाव:, अदास्य. LIE, s. असत्यं, अनृतं, तितथं, अतथ्यं, अलीक; मृषास्वाच्छंद्य, स्वेच्छाचारता. 2 स्वेच्छा, स्वकामः, स्वरुचि अनृत-वाक्यं-वचनं, मृषानि f., मुषेयं, मिथ्यावादः. J., यदृच्छा.3 अनुज्ञा, अनुमति f. 4 मुक्ति, मोक्षः भाषणं-वचनं-रनिः, मृषा-असत्य-बादः, असत्यभाषणं. क्षण, मोचनं. 5 विरहः, अभावः, शून्यता.6 अधिकारः, -v.i. शी 2 A, अधि-शी (with acc.), आस् 2 A,नि- - क्षमता, शकिf.7 कर्मावशता, दैवानधीनता, अदैवप पत् 1 P, संविश 6 P.2 वस् 1 P, स्था 1 P, अवस्था रता.8 अमर्यादा, मर्यादातिक्रमः, अविनयः, विनयाति 14; gen. by भू, वृत् 1 A, अभ् 2 P, विट् 4 A; क्रमः, विनयोलंघन; don't take l. with your • Lanki l. s to the south of India 'लंका भाteachers' गुरुषु अविनयं मा कार्षीः; 'your lady- रतवर्षस्य दक्षिणतं.ऽवस्थिता or वानंतं. 3 Consist ship is at 1. to do what befits the occa in, g.v.4 अनतं-मिथ्या-असत्यं वद् 1 P or वच sion' यदवावसरप्राप्तं तत्र प्रभवति भवती ( Ka. 158); 2 P or 7 1 A, &c. (Speak, q. y.); thou बंधे मोक्षे चाधना मा ते प्रभवति ( Ka. 354) 'shel liest in the throat' निर्वतमन्तं वदसि; '1. is at 1. to dotain or sot you frce'; to set hard upon 'पीड 10, वाधू 1 A, आ-यस् . at 1.' मच 6 Por c. माक्ष 10; See LIRERATE; -don, शी, संविश. स्वा2P, निपत्.-in, प्रसवाव'at 1.' अयंत्रित, निरवग्रह See FREF.. स्थायां वृत; 'lying-in-chamleer' अरिष्टं, मूतिकागृह LIBIDINOUS, a. See LUSTFUL. 1.in the wait'निभूत स्था, नि-ली 4 A1. in LIBRA, B. तुला, सलाराशि:.-LIBRATE, U..तुल । the way'रुध 7 U, अंतरन 2P, अंतरायो भू. 10. -1ON, 8. तोलनं. -on, आ-अव-समा-लंय 1 A, आधि 1 U; See DEPEND. 2. Be incurnbent'. v.-with, -LIBRARY, B.पुस्तकसंग्रहः-समूहः, ग्रंथसमुदाय:-संग्रहः. 2 पुस्तकालयः, ग्रंथालयः, ग्रंथशाला, पुस्तक शाला-अ- संगम् 1 A, अनुगम, मैथन कृ8 0.2 अधीन-भ: गार.-LIBRARIAN, 8. ग्रंथ शालाध्यक्षः, पुस्तकालया गम: - the tault 1. s with you entirely 'सर्व विकत प्रथाध्यक्ष था तवैवायं दोषः, स्वमेवार सर्वात्मना दोषमा ' tie Page #253 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (240) fault 1 s with my friend' सखीगामी ( अर्थ ) दोष: ( 34 ) -LRAR, 8. मिथ्या मृषा- अनृत-असस्य वादिन् भाषिन्, असत्यवाच् m., अलांकाच्, अनृतिस्, असत्यशीलः, मिथ्यावादशील: LYING, 3. असत्य-अनृत-मिथ्या भाषणं, मृषा-मिथ्यावादः, मिथ्यावादिवं, असत्यता; See ( 8 ). a. मृषावादिन्, अनृतवाच, असत्य; See above. , Lrer, adv. कार्म, प्रनि कामं, कामतः, इच्छापूर्व संतोषेण, प्रीत्या. LIEGE, 8., qz m., buc:, qfa:; aCITIA:, देव : ( in addressing ). -. भक्त, सेवा-भक्ति-बद्ध, प्रभु स्वामिभक्त, स्वाम्यनुरक्त, प्रभुषश 1.-man भक्तः, प्रभुसेवी. 2 आज्ञापक; better ox. by (s. ). LIENTERY, 3. अतिसार, आमातिसार:. Lrev, s. स्थानं, भूमि f. in 1 of ' स्थाने, विनिम येन; See INSTEAD ( of ). LIEUTENANT, S प्रतिनिधिः, प्रतिपुरुषः ; ( lit. ) सेनापतिप्रतिनिधिः; '1. governor' प्रति शासक: ; lord 1. राजप्रतिनिधिःLrre, . जीवनं जीवितं प्राणधारण, असुधारणं. 2 जी - वः, सत्व, जीवितं चैतन्यं, चेतना, प्राणवायुः प्राणात्मन, m., जीवात्मा; 'endowed with 1. ' जाविन्, प्राणिन, सजीव, सचेतन; ' love of 1. जीविततृष्णा, जिजीविषा ‘impatience of 1. ' जीवितद्वेष: प्रासः ; deprived of 1. हतप्राण जीवित, नष्टप्राण; 'support of 1. प्राणयात्रा धारणं रक्षणं; 'reckloss of 1. ' जीवितव्यायन, जीवितनिरपेक्ष; 'means of 1.' जीवनोपाय:. 3 (Life-time ) आयुस् "., जीवितं जीवनं, जीवितकाल:, आयुर्मर्यादा, आयुःपरिमाणं ; possess ed of long 1.' दीर्घायुम, आयुष्मत, चिरायु: ; for 1., ' ' during 1. ', — all one's 1.' यावज्जीवं, आ मरणात् ; ' in all one's 1. ' आजन्म, जन्मतः प्रभृति or आरभ्य ; 'my lamp of 1. is nearly out' निर्वाणभूयिष्ठो मे जीवितप्रदीपः or अवसितप्रायो मे जीवितावधि 4 (fig. ) जीवितं प्राणाः, (त्वं जीवितं मे U. 3). 5 संसारः, भवः, संसृति / लोकयाश्रा, भूलोकवासः, दहवास: 6 वृत्ति, आचारः, व्यवहार:, राति f., टितं, प्रवृत्तिः, वृत्तं, आचरणं; leading a virtuous 1. साधुवृत्त, सदाचार, पुण्यमार्ग. 7 चरितं चरित्रं, जीवनवृत्तांतः, चरित्ररचना-कथनं. 8 अवस्था, दशा, स्थिति /.. वृत्तिः, भावः, गति f. g उत्साह, वीर्य, तेजस् , सत्वं रसः; bring or restore to 1.' उज्जीव ., सोच्छास एक 8 U, असून प्राप् , (परीक्षितं दुर्लभानसून्प्रापितवान् Ka 175 ); 'come to 1. ' उज्जीव् 1 P; ' active 1. ' प्रवृत्तिः, प्रवृत्ति - संसार मार्गः, लोकव्यवहारः ;' rotired 1.' निवृत्तिः, निवृत्तिमार्ग: ; he entered on a military 1. ' योधवृत्तिमाश्रयतः 'ongaging in public 1. ' लोकव्यवहारप्रवृत्तिः; ' in this 1. इह, इहलोके; 'the vicissitudes of 1. ' सं lad सारचक्रं परिवनं, दशांतराणि '1.-blood झाणः. तत्त्वं सारभूतं द्रव्यं '1. giving' प्राणद, जीवद-दायिन्; वीर्यद, उत्साहकर (री.); '1. guard ' राजपरिचरः, शरीररक्षकः; '1.-time ' जीवितावधिः, जीवितकाल: : ' during one's 1 time ' यावज्जीवं -LESS, a. गतजीवित, गतासु, परासु, व्यसु, गत-नष्टप्राण, हतजीवित, प्राण- जीव-रहित-हीन, अवेष्ट. 2 भजीव, निर्जीव, वि-अ-चेतन, चैतन्यहीन -रहित, निवेतन 3 निःसत्व, निरुत्साह, निस्तेजस्, सस्य-रस-हीन. LrFT, १. ८. उन्नम् c. ( नमयति ), उद्रम् c. ( गमयति ), उच्छ्रि 1 U, उद्यम् 1 A, उत्था . ( उत्थापयति ), उक्षिप् 6 P, उद्धृ 1 P, उन्नी 1 P, उत्कृष् 1 P, उं तुल 10; oft. by ऋतू in comp. ; ' with the neck 1.ed up' उत्कंधरः; उद्द्वाहु:, उद्भीवः, उन्मुखः, &c. 2 ( In rank ) उत्कृष्टपदे नियुज् 7 A, 10, मानं संवृध, प्रतिपत्ति-प्रतिष्ठां उत्कर्ष-पदवृद्धि-लभ् . ( लंभयति ) ; ‘1. with pride ' तृप् ., गर्वेण उद्धन् 2 P, दर्पण अ-: मा 1 P; 'to 1. up the voice ' तारस्वरेण उच्चैः - आक्रुश् 1 P. 8. उन्नमनं, उच्छ्रयः, उत्कर्षः, उत्थापन 2 प्रतिपत्ति f., पदवृद्धि, उन्नति f. 3 उपकारः, साहाय्यं. LIGAMENT, 9. बंधनं, पाशः, निगड, शृंखला- लं-ल:. 2 संधिबंधः, ग्रंथि-अस्थि-बंधनं. LIGATURE, TIGATION, . बंध:, बंधनं, वेष्टनं परिआवेष्टनं, रज्जु - LIGHT, “. लघु (in all senses ); अगुरु, अल्पभार, अल्पप्रमाण, लघुभार, लघुप्रमाण; सुत्राह्य, सुखवाद्य, सुसह्य, अदुर्वह, अदु:सह. 2 सुख, सुकर, अकष्ट, सुसाध्य, सुगम, निरायास, अविषम, अकठिन. 3 चपल, लघु, लघुशरीर- गति. 4 सोलास, प्रफुल, निर्मित. 5 चपल, चंचल, लोल, तरल, अस्थिर, अनवस्थित, लघुवित्त स्वभावत, गांभीर्यहीन, निगौरव 6 तुच्छ, क्षुद्र, अत्यल्प, तृणप्राय, लघ्वर्थ, अल्पार्थ, अल्प-लघु-प्रभाव; ‘1.-armed ' लध्वायुध, लघुशस्त्रभृत्; ' 1. - fingered ' लघुहस्त, चपलपाणि; '1. -footed' लघु शीघ्र गति, द्रुतगति; '1. headed ' लघुचित्त वेतस्, चपल-लोलमति भ्रांत विक्षिप्त बुद्धि चित्त बुद्धिभ्रमात् प्रलापिन; • 1.-headedness' वित्त-बुद्धि-भ्रमः विश्वः 1hearted' लघुचित्त चेतस्, क्षुद्रमनस्; हृष्ट-प्रसन्न - हृदय, उल्लासिन्, प्रफुलचित्त, आनंदित, सोलास; 1.-house दीपगृह; ' 1.-minded ' लघुचेतस्- चित्त, क्षुद्र-कृपण - बुद्धि-मति '1 spiritod' हृष्टहृदय वित्त, &c. 7 पांडु, श्वेत; oft ex. by आ, ईषत्; '1. rod ' श्वेतारुण, ईषद्रक्त; ' 1. blue' वेतनील, आनील; ' 1. food' सुपचं सुपार्क अनं; to make 1 of लघुक 8.U, लघु मन् 4 A, न गणू 10, तृणाय मन्. 8. प्रकाश:, आलोक, भा, प्रभा, आभा, छति f., कांति f. दीति f. तेजस् , ज्योतिस् , रुषि, भास, विष वर्षसू. 2 दीप, प्रदीप दीपिका. 8. ज्ञानं, बोध: भव 6 , Page #254 -------------------------------------------------------------------------- ________________ गमः, प्रकाश:.4 प्रसिद्धि f., प्रख्याति f., प्राकाश्यं, प्रकाशता, प्राकटच.5 दृष्टि f. see or come tol! प्रसिद्धि-प्रकाशता-गम् 1 P, प्रकाशीभू 1', आविर्भ, प्रादुर्भ: ' bring to 1.' प्रकाश् c., प्रकटीकृ8 U, स्पटीक, आविष्क, विवृ 5U, प्रख्या c. (ख्यापयति । to throw lon'विशदीकृ, विवृ, प्रकाश् c. See EXPLAIN; from the l. of utility' उपयोगदृध्या ' considered in this l.' अनया दृष्टया. -v.t.दीप ०., उत्-प्र-सं-; प्र-,युत् c., प्रकाश् ., अव-वि-भास् c., ज्वल् c., प्र-उत-सं%; सं, इंध 7 A%; संधुभ 10; तप .,सं-प्र-उत्; 'to be l.ed'दी 4A, ज्वल 1P.-.i. आ-पत् 1 P; (अकस्मात ) आसद् ., प्राप् 5P, आ-उपा गम् 1 P.2 अवतु 1 P, अव-हह 1P. अव-नि-पत्; अध्यास् 2 A, अधि-शी 2A (with acc.), निषट् 1P, नि-ली 4A. -EN, .... प्रकाश् ., दीप् c., ज्वल c., युत् . See (v.t.) above. 2 लघूक, लघयति (D.); शम c. (शमयति ), प्र-उप.-.i. स्फुर 6P, द्युत् 1 A, प्रकाश् 1A, विलस् 1 P.-ER, a. लघुतर, लघीयस्.-. प्रकाशकः, योतकः, दीपकः, द्युतिदः. 2 तराल:, वहित्र, उडुपं. -LESS, a. निष्प्रभ, अप्रभ, निरालोक, निस्तेजस्. -LY, adv. लघु, लाघवन, अल्पप्रमाणेन. 2 सुखेन, अकष्टेन, अनायासेन. 3 निष्कारणं, हेतं विना.4 लघुगत्या, चपलं, सत्वरं. 5 लघुचतसा, चंचलवत, अस्थिरतया; • to think l.' लघु मन् 4 A. -NESS, s. ( lit.)। लघताव, लाघव, अल्पभारत्वं, भाराभावः. 2 मुखं, | सौकय, अनायासः, सुसाध्यता, अकष्टत्वं. 3 सुबाह्यता, सुसह्यता.4 लाघवं, चापल्यं, द्रुतगति-वं, शरीरलघुता. 5थापन्यं, चांचल्यं, अस्थिरता, लोलता, चपलता, अगौरव, लघिमा, लाघवं, लघता. 6 लघुता, तुच्छता, क्षुद्रता. -BOME, a. दीप्तिमत, प्रकाशवत्, मुप्रभ, तेज- | स्विन, मप्रकाश, तेजोमय (यी/.). 2 हृष्ट, सोलास, प्रफुल्ल, बीतचित, सानंद. -LIGHTNING, S. तडित्, विद्युत, सौदामि(म)मी, अचिरप्रभा, क्षणदा, चंचला, चपला, शतरदा, जादिनी, शंपा, ऐरावती, क्षणप्रभा-पुतिः (all f); fire of I.' वद्युतः अग्निः 'forked 1. 'साडलता, विद्युअता - the falling ot 1. 'विगुत्पात: 'struck by !.' वियता उपहन. LIONEOUS, 4 काष्ठ-दाह-मय (यी.. काठ-दाह-रूप. LIGNIFEROUS, काष्ठद, दारुप्रद. LIGNIFORM, a. काष्ठरूप, काष्ठाकृति. LIKE, a. सनश (शीf.),तुल्य, सम; समान, सन्निभ, अनुकारिन्, (with gen. or instr.); oft. by उपम, निभ, रूप, विध, प्रतिम, संकाश, नीकाश, प्रतीकाश, भूत, (all in comp.); also by a or अनु in comp.; 'ot l. properties' सगुण, अनुगुण-धर्मन्, सम-तुल्य-गुण, समभाव; ' of I. form' सम्प, अनु. रूप, तुल्याकृति, तुल्यरूप; '1. father' पितृभूतः, पिनस्थानीय: lolass'सवालि सजातीचा वर्ण, सघर्ग, तुल्यवर्ण; ' almost l. Hara'रकल्प: 1. this' ईदृश-श, एतादृश-श;1. that "तादृश्-श; '1. what' कीदृश-श: 1. which ' यादृश-श; l. me, us' मादश, अम्मादश, &c.; '1. thee, you' त्वादृश, युष्मादश, &c.; 'l. your honour' भवादृश; to be 1.' अनुक 80. (with gen. ), संवद् 1 P( with instr.), अमह 1P ( with acc. ); Ses RESEMBLE;' the son was l. his generating cause (father)' न कारणात् स्वाद्विभिदे कुमारः (R.V.57); ' these and the 1.' एवमादिः in l. manner' तथा, एवं, तत्, तथैव, एवमेव, एवंविधं... समः, नुल्यः, सद शः, तुल्यगुणः, यमकः-ल:; ' his l. was and will never be seen' अनेन सदृशो न भूतो न भविष्यति. -adv. Ex. by at in comp., इव, यथा, निर्विशेष in comp.; '1. an earthen pot' मृघटवत्, often by Karm. or Bah. comp.; 'black l. acloud' मेघश्याम: - having a moon-l. face' चंद्रमुख । brought up l. one's own children' 29त्यनिर्विशेष संवर्धित; to act 1. 'नुकृ. 2 Likely, 9. V. -v. t. 671 A (with dat. of person who likes); अभिनंद 1 P, अन-सं-अभि-मन् 4 A, अन मुद् 1 A, प्रशस् 1 P, प्री pass., तु 4 P; does not l. the present' उपायनं नाभिनंदति, उपायनेन न तुष्यति &c., निह 4 P, अनुरंज् pass. ( with loc.). -v.i. इषु 6 P, अभिलए 1, 4 P, रु, oft. by काम in comp.; ' just as you 1. ' यस्ते छंदः (V.3), यद्भवते रोचते; doing as one 1.s' काम चारः, स्वरवृनः, स्वच्छंदः, स्वैरिना — taking what form ho l.s' कामरूप, do what you 1.' यथाभिलषितं क्रियतां. -ED, a. मत, अभि-अनु-संइट, प्रिय, दयित.-EN, V... उप-मा 3 A,2P, सद् शी; See COMPARE. -ING, S. हघिf., अभिरुचिः, कामः, इच्छा, तोषः, प्रीति f., तुष्टि f., प्रणयः, अनुरागः, अनिलाषः, छंदः, छंदम् n., सं-अनु-मति: ho was not to her l.' स न तस्या रुचये बभूव (R.VI. 44); 'of your 1.स्वभिमत.-NESS, ७. सादृश्य, साम्यं, तुल्यत्वं, आनुरूप्य, सारूप्यं, तु. ला, उपमा, अनुकारः, संवादः, भानुगुण्य, श्रीपम्ब, &c. 2 रूपं, भाकृति f., आकारः, भूति.8 प्र. तिमा मान, प्रतिरूप-कृतिः, प्रतिमतिः, प्रतिच्छंदः, चित्र, आलेख्य, प्रतिबिय; 'a speaking l.' संवादिनी भा. कृतिः. - WIBE, adv. तथैव, तथा, तद्वत्.2 अपि, अपि च, किं ष, तथा, अपर प. -LIKELY, 4. सं. भाग्य, संभवनीय, उपपत्र, सत्यसंकाश; श्रद्धेय; it isl. that ' इति संभवति or उपपद्यते.2(Probable ) ex. by प्रायः, प्रायशः, प्रायेण, with pot. pass. part., or by अपि नाम; he is l. to.come tomorrow 'भावसोनवागंतब्यपि माम मान Page #255 -------------------------------------------------------------------------- ________________ .in 2 48 अभिमतः पाणिग्रहः स्यात् ( Mal. 1) is it 1. | LINCH-PIN; 8. अक्षाप्रकीलः, अ(आणिः , उद्रध:. that &e. -HOOD,-NESS, . संभाव्यता, संभवः | LINCTURE, 8. अवलेहः, लेय. better by (a.); Ses above. LINE, .रे(ले )खा, रेषा.2 पंक्तिः , पद्धतिः, सरणिःLux, . मलिनी, उत्पलं, कुमुदं, प; See Lorvs. णी, राजि:-जी, भावलिः-ली, ततिः, श्रेणि:-जी (allf.), . LIKATION, s. मार्जनं, लोहमार्जनेन घर्षणं. माला. 3 सूत्रं, रज्जु, गुणः, तंतु:.4 आकारः, आLIMATURE, S. लोहचूर्ण, लोहजं. कृति /, रूपं.5 प्राकारः, वप्रः, परिखा, प्राचीर.8 LnMB, .. अंगं, अवयवः, ( lit. & fig.); गात्र ( Of troops ) दंड:, व्यूहः, पंक्तिः , बलविन्यासः." 'over every l.' प्रत्यंगं, सर्वांगीण-a.; 1. byl.' | क्रमः, अनुक्रमः, प्रायः.8 परिपाटि-टी/., श्रेणिः-गी, अवयवशः, गाने गात्रे. 2 प्रांत:, कोटि f., सीमा. पंक्तिः , परंपरा, माला, पारंपर्य, आवलि:-ली; आनुपूर्व्य. -ED, . अंगिन्, सावयव; ' large-l.' बृहदवयव, 8(Of conduct) मार्गः, पथिन् m., रीति, सरमहांग (गी.); slender-1. ' तन्वंग, कोमल-पेलव णिः, व्यवहारः. 10 देशः, विषयः, अंगं. 11 दिश् [., अंग. -LESS, a. अनंग, निरवयव, अंगहीन. दिशा, मार्ग:.12 भूचक्रं; See EOTATOR; ' ruled LIMBER, a. मृदु, कोमल, शिथिल, अदृढ, नम्य. 1.' रेखा, अंकः; 'in a 1.' पंकिक्रमेण, पंक्तिशः; LAMBO, 8. नरकः, निरयः.2 कारा, कारागारं, बंधनागारं. by l. and rule' यथासूत्र; '1. of the face' LIME, S. (Tree) जंबीर: See LEMON. 2 वदन-मुख-रेखा; 'printed 1.' पंकिः 1. of (Quick-1.) चूर्ण:-ण, कर्कर; '1.-water' सुधा, a stanza ' पादः, चरण:-%; — in a regularl.' । लेपः (tor colouring); 'l.-stone' चूर्णखंडः, अनुक्रमेण, क्रमशः, आनुपूर्येण, अनुपूर्वशः; - 1. of चूर्णोपल:, करं.-४, १. चूर्णमय (यी.), सचूर्ण, the family' वंशक्रमः-परंपरा-आवलि:; 'a good कर्करमय. 2श्यान, सांड, चूर्णोपम. 1. of conduct' समार्गः, सपथ: ' a bad 1. of conLar, s. अवधिः, मर्यादा, सीमा, सीमन् , पर्यत:, duct' वि-कु-पथः, विमार्गः, उन्मार्गः; 1. of study' अंतः, प्रांतः, परिच्छेदः, परिमाण, इयत्ना, अवसानं; वेला ( of sea); 'of narrow l.( scope) अल्प अध्ययनक्रमः; ' 1. of posterity' वंशावली; ' fish. ing-l. ' aí Tat; to draw 1. s' fare 6 P; विषय-.; ' set or fix a l. to' परिच्छिद 7 P; 'drawl. s on the ground' भूमि रेखाभिः वि-उत्no (definite) I. can be set to his fame 'att लिख or अंक 103; to draw the 1. वि-विच् 3,7U, यश इयत्नया परिच्छेनुं नालं ( R. VI.77). -.. भेदं दृश् ., or निरूप 10.-...अंतः आ-,छट् 10, अपरिच्छिद्, परि-मा 2 P, 3A; इयत्नया परिच्छिद, भ्यंतरे छद्.24किक्रमेण स्था . (स्थापयति ) or निसीमां नि-रूप 10 or नि, 10; See DEFINE. 2 सं विश्.3 रेखाभिः अंक - the streets wero l.ed नि-यम् 1 P or c., संह1P, संकुच 1 P ore., नि with guards' अनरथ्यं पंकिक्रमेण रक्षिण : स्थायंत्र 10, निबं 9P, निग्रह 9 P.-ATION, S.परि पिता:. -AGE, S. अन्वयः, वंशः, कुले, संतति /., संच्छेदः, सीमा-मर्यादा-निरूपणं.2 परिमितवा, सावधिकता, समर्यादत्वं, ससीमता. -RD, a. परिच्छिन्न, परािम तानः, गोत्रं, वंशावली, वंशपरंपरा; 'of royal 1.' राजवंश्य, राजकुलप्रसूत; 'of high or noble l.' त, मित, समर्याद, सावधिक नियत, संहत, भल्पविषय, अभिजात, महाकुल. -AL, a. रेखारूप-मय (यो.). संकुचित, अध्यापक, संबाध; ' not through the l. 2 परंपरागत, परंपरायात-प्राप्त, क्रमप्राप्त-आगत-आयात, nature of (your) merits'न गुणानामियत्तया (R.x. 32 ); '1. meaning' नियतार्थः; 1. अन्धयागत, परंपरीण, कुलक्रमागत; I. descent'' knowledge' अल्पविषयं ज्ञानं; 'l. monarchy' अन्वयागमः, क्रमागमः, कुलक्रमागमः; '1. descend ant' संतानः, संततिः, अपत्यं. -ALLY, adv. परं. नियंत्रितं or संयतं प्रभुत्वं. - ER, . परिच्छेदकः. परया, पारंपर्येण, वंशक्र मेण, कलक्रमागमेन, 1. de-LESS, a. अमित, अनंत, असीम, निरवधि. scended' वंशक्रमायात; See above. -ING, 8. अंLnER, S. नीचजनः, अपसदः in comp. तराच्छादनं, अंतःपटलं-पुट-वेष्टम, आस्तरःनणं.-LInex, ... लिख 6 Por चित्र 10. - ER, 8. चित्रकरः । NEAMENT, S. रेखा, बदन-मुखनेखा, बदनाकारः, Lneous, a. सकर्दम, पकिल. बदमाकृति ., लक्षणं, बिह. -LINEAR, . पंक्तिInar,v.i.खं 1P, लंग 1 P, खो-खोड्-खोल 1 P.| रेखा-रूप-मय (यी/.).. -लंगः,लंगगति/.-. मृदु, शिथिल, कोमल.-ER, | LINEN, S. सौम, क्षौमपट:- शापपट:-प... खंजः, लंग-खंज-गतिः. -ING, a. खंज, खोर, खोल, क्षौम-औम (मी.), शाण (णी/), अतसानिर्मित खोड, लंगगति, विकलगति. -INGLY, adv. खंजवत, 'l.-draper'क्षोमवनाविक्रयिन् m., वनविक्रयोपजीवी. लंगगत्या. . LINGER, V.i. वि-लंद 1 A, मंदायते (D.), चिरLIMPID, a. स्वच्छ, प्रसत्र, विमल, स्वच्छतोय, प्रसन्नवा- (रा)यति (D.), काल क्षिप् 6Port1P, रि, विमलजल.-NESS, . स्वच्छता, विमलता, प्रसादः. मंदं मंद क्स-र 1 P. 3 विक्रम 1A, विषर 0.8 Imपवास, तडाग:-, जलाशय.. | बिन्दीका स्था1 PornkLAgm. Page #256 -------------------------------------------------------------------------- ________________ LIN siak bed ' चिररोगिन्. -EB, 3. विलंबकारिन् m., विलंबी, मंदगामी, मंदगतिः, चिरक्रियः, दीर्घसूत्री. -ING, à, दीर्घ, चिरस्थायिन्, चिर-दीर्घ कालीन, चिरकालस्थ. 2 विलंबिन, विलंबित, मंदायमान - वि लंब:, कालक्षेप: यापनं - INGLY, adr. मंद मंदं, विलंबन, सविलंब, मंदगत्या, कालक्षेपेण. LINGET, S. धातु-लोह -पिंड :. a. LINGVAL, . मूर्धभ्य, मूर्धस्थानाय LINGUIFORM, 4. जिह्वाकृति, जिह्वरूप. LINGUIST, 3. भाषाकोविदः, शाब्दिकः, शब्दव्युत्पन्नः, भाषाप्रवीण, भाषाज्ञः, बहुभाषाज्ञः, अनेकभाषानिपुणः. - IC, a. ( s. ) in comp. ( 243 ) LINTMENT, S. प्र-आ-वि-लेगः-पनं, उपदेहः, अभ्यंजनं, मर्दनौषधं. LINK, 3. संधिः, ग्रंथि: 2 बंधनं, बंधपाशः, शृंखलाल:-ल. 3 संयोगः, संबंधः, अन्वयः, संदर्भ:, प्रबंध: 4 उल्का, उल्मुकं ‘1.s of life जीवितनिबंधनानि ; • 1. - boy' ढल्काभृत्. . . संयुज् 70, 10, सं-धा 3 U, संश्लिष् c., संबंध 9 P, व्यति बंज 1 P, संमंथ 9_P; Se KNIT. —ED, a. संयुक्त, मंश्लिष्ट, मंबद्ध, अन्वित, सान्वय. LINEED अतसी, उमा, क्षमा, उमा अतसी बीजं, &c. LINSEY-WOOLSEY, . . 2. fa:सत्व; क्षुद्र LINSTOCK, S. ज्वलनका, अनिदशलाका. LINT, S. क्षौमबंधः, विकेशिका. LINTEL, 3. द्वारायका, द्वारोदारु n. LION, 8. सिंह, हरि:, केसरिन् 222, पंचास्यः, पंचाननः, हर्यक्षः, कंठीरवः, मृगरिपुः, मृगाशनः, पुंडरीकः, पंचनखः, चित्रकायः, मृगद्विट्; and comp. of इंद्र, रा जन्, पतिः, अधिपः, अधिपतिः with मृग or पशु; मृगपतिः, मृगराजः, मृगाधिपः, पशुपतिः, &c.; ‘1.’s part ' भूयिष्ठभाग:. E88, 8. सिंही. -LIKE, LY, a. सिंहस्वभाव, सैंह (ही f. ). Lir, 8. ओठ : ' ( strictly uppor ), दशन- रदन - छदः, रद- दंत-छंदः, दशन- दंत - वासस् , अधरः ( strictly lower ); — a red_or cherry 1. ' बिंबो (बौ ) ४:, बिंबाधर: ; '& woman having cherry l. s बैठी; 'drinking the 1.' अधरपानं, अधरामृतसेवनं; ‘1.- honeyed ' मुखमधु; '1. - loyalty ' मुखभक्ति f., बाग्दर्शिता भक्ति: 2 कर्ण, पार्श्वः, कंठ, मुर्ख, &c. - PED, . ओठ in comp. LIPOTHYMY, 8. See FAINTING, SWOON. LaperruDs, 3. वित्राक्षता, चमत्वं. LIQUEFY, 0.1. वि-, 1P, वि-, ली 9P, 4 A, जलाडू 1 P, क्षर 1ē, ब्रवीभू..., ., वि, ली C., द्रवी 8., जलसात्कु -ACTION, 8. द्रवीकरर्ण, द्रावः, विलय::-यनं, क्षरणं, द्रवीभवनं. 2 द्रव, विलीनता. LIT LravrD, द्रव, रसः, जलं, द्रववस्तु-द्रम्य-पदार्थः. - द्रव, हुत, द्रवरूप, विलीन, प्रवाहिन्, तर 'reduced to a 1. state' द्रवतामापत्र, विलीन, जलीya, tangga (Ka. 122). -ITY,-NESS, 8. Tवत्वं रसता, द्रवभावः, प्रवाहधर्म:. LrQUIDATE, v. ८. शुध् , अपाकृ 8 U, निस्तु अपनी 1 P, अपवृज् 10; मुख् 6P or c., मोक्ष 10; • debt contracted to 1. another debt 'ऋणार्ण. -ION, S. शोधनं, शुद्धि, अपाकरणं, निस्तारः, ॐ कि., मोक्षः क्षणं, अपनयनं. LiQvon, s. सुरा, मद्यं, हाला, वारुणी, वरुणात्मजा, म दिरा, आमवः, शी ( सी )धु m. 2., हलिप्रिया, परिस्मृत, गंधोनमा, प्रसन्ना, इरा, कादंबरी, परिबुता, कश्य: 1. -shop' शंडापानं, मदस्थान, गुंडा, पानं; — round of drinking 1. ' मधुवारः क्रमः; 'distilling of 1. ' संधानं, अभिषव:; 1. ferment किण्वं, नग्नहूः, कारोश्वरः, मंड: ; 'company of 1.drinkers' आपानं, पानगोष्ठिका; 'drinking 1. सरकः, अनुतर्षणं, मद्यपानं. 2 Liquid, g. v. 3 पेयं. Lasr, . . स्वर भंगेन अस्पष्टं वद् 1 P or वच् 2 Por उमर् c. or उदीर् c., अव्यक्तं व; अस्फुटवाचा जल्प 11 स्खल 1 P. -8, ING, 8 गतदवाचू f. वाक्यं, अस्फटोचारणं, अव्यक्तवर्ण जल्पितं, स्खलितवाक्. KR, 5. अस्पष्टवाक्, गरदवाक्, अफुटवादिन् m. INGLY, adv. अस्फुट वाचा, गजदवाचा. LIST, 8. आवलि-ली., पंक्ति, परिसंख्या, परिगणना, अनुक्रमणिका, सुचि ची f.; 'al of names ' नामावली; 'a 1. of orrata ' शुद्धिपत्रं. 2 वनखंड: 8 वस्त्रप्रांतः, दशाः, वस्तयः (pl.) 4 युद्ध रण भूमि f. रंग:, रणाजिरं, मलभूः - भूमि ; enter or take the 1. रणार्थं सज्जीभू 1P or सनद्ध-व. भू. ०. . वखंडे : आच्छद् 10. 2 वमखंडान् संसिव 4 P. 3 गणनापत्रे नामानि अभिलिख 6 Por आरुद्द C. (रोपafa). 4 Listen, q. v. v. i. q 6 P, 1 A, अभिलषु 1 4 P; See LIKE. 2 आ अव-लंबू 1A, प्रवणभू 1 P; See LEAN LISTLESS . अनवहित, निरपेक्ष, उदासीन, प्रमादिन्, अनुत्सुक, निरुत्साह; अनिच्छु, निरीह, निरुद्योग, विरक्त, निःसृह. 2 जड,. ग्लान; See LANGUID -LY, adv. अनवधानेन, निरपेक्ष, उदासीनवत्, निरुत्सुकं, अनपेक्षया, जडवत्, नि:स्पृह. - NEBS, 8. अनवधानं, अनपेक्षा, औदासीन्य, अनौत्सुक्यं, विरक्ति f., अनिच्छा, अनीहा, अस्पृहा, अनुत्साहः, अनास्था, जडता, मांद्यं. LISTEN, 0.5P, आकर्ण् 10, नि-शम् C., कर्ण दा 3 U, अव-धा 3 U, अवहित सावधान- भू1 P; 1. now ' अवधीयताम धुना, कर्णे देहि . 2 अनुवृत् 14, अनुरुध 4 A. -ER, 3. श्रोतृ m. LITERAL, मूल, मुख्य, प्रकृत, अरूपक; मूलार्थक, मुख्यार्थक; शब्द in comp. 2 यथाशब्द, शब्दार्थानुसा Page #257 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (244) IY रिन्, मूलपदानुमारिन् 3 अक्षरमय (यी/.) 1. mean- त्रा, लवः, कणः, लेशः। अल्पमात्र by land ing'कृतार्थः, शब्दार्थः, मूलार्थः. -ITY, . मुख्या- 1.' अल्पाल्पं, अल्पशः, स्तोकश:. -NESS, . अस्पथः, कृतार्थः, शब्दार्थः, मूलार्थः, अरूपकं.-LY, adv. । ता, तनुता, लघुता, स्तीकता, &c. 2 (Of mind) दीमूलार्थानुसारेण, शब्दतः, शब्दशः, यथा शब्द, अक्षरशः. नता, कार्यण्यं, क्षुद्रता, कदर्यता, देयं. LITERARY, a. विद्या-साहित्य-संबधिन्, विद्याविषयक, LTTORAL, a. तटस्थ, तीररथ. शाम-ज्ञान in comp.; '1. work' शासग्रंथः LITURGY, . प्रार्थनामार्गः, भक्तिमार्ग:. '1. dispute' ज्ञानघर्षः. 2 ( Literate ) विद्यावत, LIVE,v.i. वम् 1 P,नि-प्रति-; अधिवम्, अध्याम् 2 A, विद्यासंपन्न, विद्याविहिष्ट, विद्यानुरागिन्, विद्या-शास्त्र-in अधि-1P (with acc.).2 जीब 1P, प्र-अन् 2 P, comp.; See LEARNED. LITERATURE, 8. श्वम् 2P,ध pass. or 6A, विद् 4A, वृत् 1A; 'here साहित्य, विद्या, शास्त्रं; शाखसमूहः; पुस्तकसमुदायः; II.' एषा ध्रिये ( U. 3); ' as long as youl.' dramaticl.' नाट्यपस्तकसमूहः. -LITERATI, यावज्जीवं, यावत्प्राणान् धारयास or अमुधारणं करोषि. ६. विद्वन्समाजः, पंडितवर्ग:-गणः, विद्वदं. 3(On) उप-आ-जीव, शगरवृत्ति-प्राणयात्रां-कृप् c. or LITIE, a. शिथिल, मुटु, मिदलिम, सख नाम्य. LITHOGRAPH, V. 1. शिल्या निवृत e. or कृ8U; प्राणधारणं कृ, निर्वह 1 P; 1.परि लिख 6P, शिला ing on fish' मरयाजीव, मस्योपजाविन् ; someरेखादिभिः मद् 10 or अंक 10. -s. शिला-पाषाण times by ff.; 1. ed on fruits, roots, &c.' लेख:-मुद्रा. -ER, s. शिलालेखकः, शिलामुद्राकृत् m. फलमूलादिभिः वृत्तिमकरोत् 1. ing on the leaves -, . शिलालेखनविद्या, पाषाणलेखनं. of trees falling down of themselves 'स्वयंतिLITHONTRIPTIC, a. अश्मरीहर, अश्मरीम (श्री.). शीर्णमपर्णवृनिता (K. v. 28); 1.s on wild LITHOTOMY, S. मूत्राश्मांच्छेदः. fruits' वन्यफलैः शरीरवृत्ति निर्वर्तयति.4जीवित-कालं LITHOTRIPSY, s. अश्मरीसंघर्षः. गम . (गमयति ) or या c. (यापयति ) or नी 1 P LITIGANT, a. विवदमान, विवादाथिन, कार्यार्थिन, व्या or अनि वह c or वृत् c. 1. through time' घिरवहारिक (की/.).-8. वादिन n., कार्यार्थी, व्यवहर्त m., स्थायिन-अमर-a. भु 1 P. -. सजीव; See LIVING अर्थी, विवादा. -LITIGATE, P.i.वि-वद् 1A, below; '1.-long'दीर्घ-चिर-कालीन, चिरस्थायिन् व्यव-ह 1 P.-... विवादास्पदाकृ8 U. -ED, a. '1.-stock' जीवधनं. -ING, a. मजीव, जीवन, प्राणवादग्रस्त, विवादास्पदाकृत-भूत, वादानुगत. -ION, s. भन, सचेतन, प्राणधारिन, चेतनावत, सचेष्ट, सप्रमाण; विवादः, व्यवहार :. -LITIGIOUs, a. विवाद प्रिय 'al. being' प्राणी, जीवी, जंतुः, प्राणभृत्, शरीरी, शील, विवादाथिन्, विवादपर-रत-आसन. जीव:, दही, चेतनः, सत्तं; world of the l.' जीवलोLITTER, S. शिबिका, याप्ययानं. 2 तृणशय्या, तृणसं- कः.2 वर्तमान, ध्रियमाण, विद्यमान 'al. poet' वर्तस्तरः-शयनं. 3 शावकगण:-संघ:. 4 द्रव्यसंकरः, व्य- मानकविः. 3 अक्षय, अनश्वर, अनपायिन्, अविनाशिन; स्तता. -v.t. शावकगणं सू 2, 4 A, or उत्पद् 0.2 अजर, अमर (spring &c.). 4 आ-उप-जीविन्, तृणेन आवृ 5 U or आस्तृ 5 U. 3 इतस्ततः विक 6 आजीव or वृत्ति in comp.; ' 1. by arms' शोपPor fafaq 6 P. जीविन् ; 'l. by agriculture' कृष्याजाव; '1. LITTLE, a. अल्प, अल्पक, क्षुद्र, लघु, अणु, तन, सूक्ष्म, wickedly' दति, दुर्वृत्त, पापाचरित, पापवृत्ति 1. नस्व, लक्ष्ण, दभ्र, अणुक; क्षुद्र-अल्प-लघु-परिमाणः | by beggary' याचकवृति, &c.; 'within l. meअल्पमात्र, अबहु; स्वल्प, स्तोक, अप्रचुर, ईषत् in mory' स्माते काले; al. sacrifice 'जीवोपहारः comp. 2क्षुद्रतनु, अल्पकाय-शरीर-तनु. 3 क्षुद्र-ल घुम 'al.death' जीवितमरणं.-. जीवन, प्राणधारणं, ति, कृपणमनस्-चेतस्-बुद्धि (as a diminutive) ex. वास:.2 जीविका, आ-उप-आजीवः, वृत्ति, जीवनं, by the suffix क; 'al.girl' बालिका; ' al. boy' वर्तनं, आ-उप-जीवन, जीवनोपायः, जीवन-जीव-साधनं, बालकः 'al. cottage' कटिका%; 'very l.' अ. पाण-शरीर-यात्रा, निर्वाहः, प्राग-जीव-निर्वाहः, प्राण-शपिष्ठ, अत्यल्प; 'al. wealth' द्रव्यलेशः-लवः, स्तो- रीर-स्थिति जीवनार्थः. 3 धर्माध्यापकवृत्तिः, धर्मदाकम्य'al. finger' कनिष्ठांगलिf for al. यः; 'good 1.' मुभोजन, मिष्टाहारः, परमानभोजनं; while ' कंचित्कालं.-adv. 'al.'ईषत्, किंचित्, — bad 1.' कदनभोजनं.-LIVELIHOOD, S.जीविका, स्तोक, मनाक, भरि, अबह ; oft. by आ, दर, ईषत् वृ:, जीवन, प्राणाया; See LIVING above; bare in comp. ; ' al. split' दरदलितः 'not al. 1.' ग्रासाच्छादनमात्र,अनोदकमात्र, दिमनिर्वाह:.-LIVEभश, अत्यंत 'al. distant' अनातिदूर, ईषार; '1. LY, a. सोलास, उन्न सिन्, आनंदिन, प्रष्ट, उसित, प्र. less' ईषदन, किंचिन्न युन, कन्प प्राय-in comp.; 'a मदित, आम-उलास-वृत्नि.2 स-सत्व, सोत्साह, उत्साह1. less than dead' मनप्राय-काप; 1.-minded' | शील, तेजस्विन, तीब, तीक्षन; of al.countenance' : कपणबुद्धि, भुव-लघु-चतर. -8. अल्पं, किंचित, प्रफुलबदन, हास्यमुख (सी., सुहास्यपदक, प्रसनस्तोक, अल्प-स्तोक-भागः, अल्पांमः, किंव, मा. मुख. -adv. सोसाई, प्रफुसतया, सोमा.-NASI Page #258 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (243) TOP - 8. उलासः, प.हर्षः, आनंदः, प्रफुल्लता, उत्साहः, तेजम् M., सरवं. LIVER, S. यकृत् ., कालखंड कालक, कालेयं. LIVERY, . वेषः, कुल-आर्य-वंषः; 1.-man' कुल- वेशधारी पोरवेशः, 1.-stable' अश्वपोषणशाला, अश्वशाला. LIVID, a. नील, नीलवर्ण, सीसकवर्ण, नीलकृष्ण. -ITY, -NESS, S. नीलवर्णः, नालिमन् m., सीमकवर्ण:. LIXIVIUM, S. क्षारजलं-अंबु. -LIXIVIOUs, a. क्षाराक्त, क्षारविशिष्ट. LIZARD, S. सरट:-दुः, कृक(कु)लासः-शः, प्रतिसूर्यःयकः, house-l.' गृहगोधा-धिका, मुस(श )ली, ज्येष्ठा-ठी, गृहालिका. Lo, interj. पश्य, प्रक्षस्व. LOAD, s. भारः, भरः; धुर 1, पर्याहार:.2 बाधा, पीडा, दुःख कष्टं; 'the body is al. ( to me) भारः कायः, भारभूतं शरीरं, कष्टप्रायं शरीरं; —l. s of gold ' सुवर्णभाराः; ' bearing a 1.' भारवाहन, भारसह, पूर्वह, धुरंधरु.-... भारं न्यस् 4 P or नि-धा 3 U or निविश् c. or आरुह् . (रोपयति ), भारेण पर 10, भारेण पांड् 10 or आक्रम् 10, 4 P, भाराक्रांत-a. कृ8 U; ' trees l. ed with fruits' फलभाराकांता वृक्षाः; See BEND (v.i.). 2 (Agun) आग्नेयचूर्णेन पुर, आग्नेयचूर्ण निविश c. -ED, a. सभार, भाराक्रांत, भारग्रस्त, भारवत, आरोपित-निवेशितभार, धुीण.2 गर्भ in comp., पूर्ण, पूरित; 1 with perfume'परिमलाक्रांत, वासगर्भ, वासपूर्ण. -ING, s. भारारोपणं. 2 भारः. LOADSTONE, S. अयस्कांतः, अयोमणिः, लोह कांतः, - चुंबकः, लोहचुंबकः, चुंबकप्रस्तर:-मणिः. LOAF. S. अपूपः, पूपः, पिष्टकः, करंभः. LOAM, S. चिकण-स्निग्ध-मृतिका.-४, a. चिक्कग, मरण. LOAN, S.अणं, अणदानं. धनप्रयोगः, आविहितकालात, द्रव्यप्रयोगः. LOATE, 4. अनुत्सुक, अनिच्छु, वि-पराज-मुख (खी/.), विरक, अनिच्छत्, अकाम, निष्काम. LOATEE, V. 1. गई 1, 10 A, गुप् desid. (जुगुप्सते), अत्यंतं द्विष् 20%; See ABHOR. - FUL,-8OME, १.बीभत्स, अतिगर्हित, घृणाकारिन्, आतिगद्य, कुन्सित, घृणाई, जुगुप्सावह. -ING, 8. वीभत्सः, जुगुप्सा, घृणा, गर्दा, अतिनिर्वेदः-द्वेषः. -INGLY, adv. सबीभत्स, घृणापूर्व. LoB, 8. स्थूलकायः, स्थूल शरीर.. LOBBY, .. सभोपशाला, उपगृह-शाला. LOBE, 8. (कर्णस्य ) पालि f., पालिका लतिका. भागः, भंश:.-RD, a. पालिविशिष्ट. सिशित LOOL, . स्थानिक (की/), स्थानीय, दैशिक (की/), सारेशीम, देश-स्थाम-incomp. usage' देशाचार: 1. news' वृत्तं.2 एक-देशीय-देशिनस्थानिक. -ITY, 8. स्थानं, प्रदेशः, स्थलं. -1x, adv. स्थान वर्षय, स्थानमदिश्य. LOCATE, v.t. नि वैश् .. नि-धा 3 U,स्था . (स्थापति), विल्यम् 4 U; See PLACE. HION, . स्था. पनं, निवेशनं, विन्यासः. स्थानं, प्रतिष्ठान, अधिकरणं. -IVE, S. सप्तमी विभक्तिः, आधिकरणं. Lock, s. ताल:-लकं, तालयंत्र.2 (Of hair ) पाशः, कलापः, केशकलापः-पाशः, अलकः; शिखंडकः, काकपक्षः (of young persons); चूडा, शिखा. 3जलस्तंभनी बंधनी.4 आलिंगन, आश्लेषः, उपगृहनं.-0... तालेन बंध 9 Por पि-धा 3 U or निरुध 0.2 रुधू, बंधू , संयम 14.3 गाई आलिंग 1 P, दृढ परि615 1 A; Sce CLAUP, EMBRACE; 1. dd in sleep' निद्रालीढ, निद्रा निमालितलोचना · 1.-jaw', •i.ed jaw' हनुस्तंभः-ग्रहः. -ER, . तालकसनाथः कोष्ठः, संपुटक: LOCKET, S. कुडुपः. LoCOMOTION, s. स्थानांतर-स्थलांतर-गमन, चलन, गमनागमनं.2 चलन-गमनागमन-शक्ति -LocomoTIVE, a. घल, चलन, जंगम, चलनशील, गतिविशिष्ट, चलनधर्मक, संचारिन्. Locus, s. निधिः, निधानं. LocUST, S. शल(र )भः, शिरिः. LoCUTION, s. वाक्यं, उक्ति f., वचनं. LODE, S. धातुरेखा. LODE, S. लोधः, गालवः, शा(सा)बरः, तिरीट:, तिल्वः, मार्जन:. LODGE, v.i. निवस् 1P,वि-श्रम् 4 P, आ-धि 10,अव-स्था 1 A, स्था1 P, वृत् 1 A, लग् 1P, अनुबंध-संज् pass. -0... नि-धा 3 U, न्यम् 4 U, निविश् ., स्था c. (स्थापयति); See PLACE. 2 वस् ., आश्रयं दा 3 U, वासस्थानं दा; ' to I. a suit or complaint' राजे निविद् . -8. उपगृहं. उद्यानगृहं. 2 Lodging, q.v. -ING, s. वासगृहं-स्थान, वासः, नि-आ-वासः, वसति J., नि-भा-लयः, आ-सं-श्रयः, निकेतन; Sss HOUSE. - MENT, s. निवेशनं, स्थापनं.2 अव-संस्थिति 1.3 निवेश:-शन, समावास:. LoFT, 8. अहः, चंद्र शाला, शिरोगृहं, उपरिकोष्ठः. LOFTY, a. उत्रत, तुंग, उच, उनम, उच्छ्रित, पांशु, सो छ.य.2 उद्धत, मदादन, दूत, अवलित, साटोप, मदोभूत, गोंद्धत; See HroH. 3 प्रौड, प्रगल्भ, धीर, गंभीर, गुरु, महत्. -LY, adv. उचैः, उर्व. 2 सगर्व, साटोपं, सदप, उद्धतं. -NESS, 8. (lit.) उन्नति /., उत्सेधः, उच्छ्रयः, तुंगता, उच्चत्वं, प्रांशुता. 2 औरन्य, आटोपः, अालेपः, दर्पः, गर्वः, अभिमान:.3 प्रौढता, प्रागल्भ्यं, धीरता, गुरुत्वं, महवं, माहात्म्यं, स्कर्षः, उन्नतत्व, उमतिः. Page #259 -------------------------------------------------------------------------- ________________ LOG (248) LON LOG, काठ, दारु-काष्ठ-खंड:-डं, स्थल-बृहम्-काष्ठं. fingers 1.' व्यंगुलमाव-परिमाण, व्यंगुलमित, भ्यंपल 2 गातरापः. 'being al. way off' दूरस्थ, दूरस्थायिन् 'l. LOGARITEM, S. संवर्गमानं, घातप्रमापकः. period' दीर्घ-चिर-काल: for al. time 'चिर, LOGGER-HEAD,S. स्थूल-जड बुद्धिः, मूहः, गर्खः, जडः | दीर्घ, चिरायSee (adv.); 'the l. run' आयति। to be at l. s'विद 1 A, कलि-कल-प्रारम् 1 A. 'al. vowel' दीर्घस्वर:.-adv. चिरं, चिरेण, चि. -RD, . स्थूल-जड-धी बुद्धि. राय, दीर्घ-चिर-काल, दीर्घ, बहकालं, बिरदिवसं. 2 दूरं, Loorc, s. तकः, न्यायः, आन्वीक्षिकी, न्याय-तर्क-शास्वं- दूर, दुरपर्यंत 1. absent' चिरमवीप्तन्, चिरगत; विद्या युक्तिवाद:. -AL, a तार्किक-नैरायिक-यौकिक- 'l. sick' दीर्घ-चिर-रोगिन् ; living 1.' धिरजी. (की.), तर्कशास्त्रविषयक. 2 तर्क न्याय-युक्ति-सिद्ध, विन्, आयुष्मत् ; '1. since left' चिरस्यक्त, &c.3B तर्कन्याय-संमत, न्यायानुसारिन, तर्कानुरूप; al. con- • howl.' कियचिरं, कियंत कालं, कियत्कालं यावत् ; clusion' निगमनं.-ALLY, adv. न्यायतः, यथान्यायं, • how l. after' कियचिरेण ; ' not very l.' नातर्कानुसारेण, न्याय शास्त्रानुरूपं. -IAN. . मैयायिकः, | तिचिरं; - very ].' मुधिर ; 'l. ago' प्रागेव, पूर्वमेव, तार्किकः, ताकन m., न्यायविद m., तर्क-न्याय-शास्त्रज्ञः. अतीतदीर्घकाले 'noti. ago' नातिचिरात् प्राक्, अLocOMACHY, s. वाग्युद्ध, वाकलह:, वितंडा. 2 शब्द- नतिपूर्व ; 'ere l.' अचिरेण, अचिरात् ; 'asl. as'. विवादः. 'so l.' यावत्-वावत् ; 'as l. as one lives ' याव. LoN, 8. श्रोणि-णीf., कटि-टी., नितंबः, जघनं, स्कि- ज्जीवं ; आमरणात् ; the whole year l.' आवच्. ( hip &l.s); श्रोणिफलक, कटी-श्रोणि-तट; घाँतात्, वर्षपर्यंत; '1. after' बहोः कालात, दीर्घ काला'gird the l.s' परिकर बंध 9 P, कटिं बंध; born नंतर. In comp. words ex. by दीर्घ, चिर, लंब, from one's own l.s' अंगज, अंगजात. दूर, आयत; — 1.-armed' दीर्घभुज, लेबहस्त; '1.LorTER, V.i. विलंब् 1 A, मंदायते ( D.), कालं bellied' लंबोदर; 'l.-continuing ' घिरस्थायिन् ; क्षिप् 6P or 1 P; - 1. about' मंद मंद चल 'l.-eyed' आयताक्ष, आयतनेत्र ; '1.-headed, मूक्ष्म1P, इतस्ततः मंदं भ्रम् 1, 4 P,चिरं अव-स्था 1 A. | निपुण-मात, विदग्ध, पद; 1.-lasting' चिरस्थापिन्, -RR, S. कालक्षेपकः, अलसः, विलंबिन m., मंदगतिः, चिरकालिक; See (a.); - 1.-legged ' दीर्घपाद, उचिरक्रियः. -ING, S. विलंबन, मंदगमनं, कालक्षेपः, जानु, उर्वजु ; 1.-lived ' चिर(२)जीविन, दार्धाSee LINGER,-ER. युस्, चिरायुस्, चिरायुष्य, जैवातृक, आयुष्मत् ; 1. LOLL, ... आलस्येन अवलंब 1A or आधि 1 U or pepper' कृष्णा, उपकुल्या, वैदेही, मागधी, चपला, कसंविश् 8 P or शी2 A. -0... लल् 10 (ललयात); णा, उ(3)षणा, पिप्पलि:-ली, शौंडी, कोला; करिपि1. the tongue ' जिह्वां लल् or बहिष्कृ8 U. प्पली, कपिवली, कोलवली, श्रेयसी, बशिरः 'l. pep-ING, S. ललनं. per root' गथिक, पिप्पलीमूलं, पटकाशिरस् 1. 1.LONE, LONELY, a. विविक, निर्जन, विजन, निर्मनुष्य, | sighted' दूर-दीर्घ-दृष्टि ; 'l.-suffering' सहिष्ण, निभृत, न्यून-हीन-संचार, एकांत; निर्मानुष (पी.). सहनशील, क्षमिन्, बहुक्षम ; (.) क्षमा, सहिष्णुता, स2 अनाथ, असहाय, एकाकिन्, एक, केवल. 3 विविक्त हनशीलता. - ER, a. दीर्घतर; 'any l.' अतः परप्रिय, विविक विन्: 'al. place' विविकं, निर्जनदेशः; कब, इतः परं; 'why delay any l.' किमित्यधुना 'in al. place' विविके, विजने, छत्रं, निःशलाकं, विलंब्यते. -ING, a. अत्यभिलाषिन्, अत्याकांक्षिन् । कुरहः, टपांशु. - LINESS, s. विविन, निर्जनता, विज तहलिन्, स्पृहयालु, उत्कंठित; उत्कर, लालस, अत्यत्सुक नता. 2 एकाकिता, असहायता.3 विविक्तसेवा-हचिf. 'al.desire ' उत्कटेच्छा ; 'al. woman' श्रद्धाप्रीति f. -SOME, a निर्जन, दारुण, निरानंद, घोर. . लुः, दोहदवती. -8. अत्यभिलाषः, अतिसहा-वांछा, अLONG, v.i. (for) ( अत्यंत ) स्पृह 10 (with dat.), त्याकांक्षा, उत्कंठा, लालसा, औत्सुक्यं, अतिलिप्सा; इच्छा, इष् 8 P, अभिलए 1, 4 P, वांछ 1 P, ई. 1 A, कामः, मनोरथः, सहा, तृष्णा, आकांक्षा; ' the 1. of कां 1 P, आशंस 1A; See WISH; लम् 4 P, a pregnant woman' दोहदः, गर्भदोहद:. -INGTV4 P ; sometimes ex. by denom. in 9 or LY, adv. सह, सतृष्ण, सोत्सुकं, सोत्कंठं.-LONGAकाम्य', '1.s for a 8on'पुत्रीय ते, पुत्रकाम्यति पत्र NIMITY, S. क्षमा, क्षांति.f. - LONGEVAL, LONGEमीप्सति, &c. 2 दोहदवती भू 1 P, दोहदिनी भू. -a. Vous, a. Peristilaa;See LONG-LIVED. -LONGEदीर्घ, आयत, आयामवत्, लंब; दीर्घपरिमाण, दीर्घाका- Vrry, 8. दीघीयः, चिरायुः. - LONGIMETRY, र विस्तृत, विस्तीर्ण. 2 चिर in comp., दीर्घ-चिर- ७. दैर्घ्यमानं.-LENGTH, 8. दैर्य, दीर्घता-स्वं, आकालीन, दीर्घ-चिर-कालिक ( की.), चिरंतन (नी/.), यामः, द्वाघिमन् m., आरोहः, आयति f., विस्तारः, चिरस्थायिन् स्थित, चिरकाल-दीर्घ काल-स्थायिन्. 3दूर, आनाहः, विस्तृति /., वितति f.2 मात्रा, अवधिः, मवि-मु-दूर.4 दीर्घसूत्र, चिरक्रिय, विलंबकारिन. 5परि- र्यादा, पर्यंतः; 'my rudeness (impudence ) was प्र-माण, मात्रा, मित, परिमित in comp.; three carried to the l.ot bathing up arms' आयुध Page #260 -------------------------------------------------------------------------- ________________ LON परिग्रहं यावदत्यारूढी दुर्योगः (V. 6) 3 मान, प्र-परिमा. 4 चिर- दीर्घ काल:, कालदैघ्यं; ' to such a 1 earत्पर्यतं यावत् (with acc.); ' for a 1. of time' चिरं चिरकालं ; ' to a great 1. ' अतिमात्रं, अतिमयदि ; ' at 1. ' सविस्तरं विस्तरेण, सुविस्तरं-रेण, विस्तरशः, असंक्षेपतः; अंते, अंततः, शेषे, चिरकालात्, चिरस्य, अतीतदीर्घकाले; 'spread at 1. ' विस्तीर्ण; 'to lio at full 1. दंडवत् पत् 1 P. -EN, ०. ८. दीर्घीकृ 8 U, प्र -वि-तन् 8 U, विस्तु C., प्र-वि-सृ, आयम् 1 A, आयती वितती कृ... विस्तृ-त्रितन् pass, दीर्घीभू. - WIBE, adv. अम्वायामं, अनुदैष्यं, अनु in comp. - Y, a. विस्तीर्ण, दीर्घ, आयत, सविस्तर, असंक्षिप्त. LONGITUDE S. ध्रुवकः, द्राधिमन् m. 2 रेखांश:; ( of heavenly objects ) भोग: ; ' circle of 1.' रेखां शवृत्तं'. – LONGITUDINAL, . अनुदैर्ध्य, अन्वायाम. Loony, s. स्थूलजनः, ग्राम्यः, वृषलः, प्राकृतः Look ( at ), v. दृग् 1P, अव-वि-आ-लोक 1 A, 10, ईक्षु 1 A, निरूप् 10, निर्वर्ण 10, दृष्टि दा 3 U or क्षिप् 6 P, लम् 10; 1. intently at ' नयनैः दृष्टिभिः पा 1 P, निध्यै 1 P, ( ता राघवं दृष्टिमिरापिर्जन्यः &c. R. vIr. 12 ) 2 भा 2 P, आप्रति, लक्ष्-दृग् - pass; oft by वदन, मुख, आनन osho los in comp.; sad विषण्णा लक्ष्यते or आभाति, &c.; that 1.s liko wantonness तत्साहसाभासं ( Mal. 2 ); ' 1. ing dejected ' निषण्णवदन, म्लानमुख, &c.; '1. well ' शुभ् 1 A; '1. now' ननु पश्य. about, परितो वीक्ष. अन् इष् 4 P. -after, अवेक्ष, रक्ष 1 P, पा. ( पालयति); See Take care under CARE; योगक्षमं वह 1 U, (मुग्धाया में जनन्या योगक्षेमं वहस्व M. 4). 2 अन्विष्; निरूप् 10, मृग् 10 A. -down, अवेम्, अधी दृशू : ' 1. down upon अवमन् 4 A, उपेक्ष; See CONTEMN. -for, आशंस 1A, अपेक्ष, प्रति-इस् 6 P; See ExPEcr. 2 अन्विष, मग्; See SEARCH. - in, आविर्भू 1 P, आत्मानं दृश् C., प्रकटीभू; 1. in the face' संमुखी अभिमुखी - भू ( with gen. ); See FACE. -into, भव-सं-निर्यारे-ईक्ष, अनुसंधा 3 U, निरूप; See EXAMINE; '1 into the matter very closely अतिनिपुणमवेक्ष्यतां सोऽर्थः . -on, प्रेक्ष, मिष् 6 P; मिषतामाच्छिनत्ति नः (K. II. 46 ) — snatches ( the oblation ), we belplessly 1.ing on '. 2 ( Upon ) मन् 4 A, गण 10; See CONSIDEE. "out, अव-धा 3 U, सावधान व भू 1 P. -over, संवृग् - ईक्ष; निरूप, निरीक्ष. - to, सं-विईक्ष, अवधानं दा 3 ; ex. by Care ' q. v. 2 आ-अप-लंड 1 A, आभि 1 U. -up, ऊर्ध्व वृश् or ई. उदीक्ष, उन्मुखीभू; 1. ing up to heaven ' नोवृष्टि, गगनदृष्टि; 1 up to ' प्रतीभू, उद-नशः मन, गण, परि the people 1. tty to you ܕ tod as their saviour' आत्मनो रक्षकत्वेन त्वामेवाम जनाः प्रतीक्षंते, गण पंति or परिकल्पयंति ॐ दृष्टि, दर्शनं, ईक्षणं, वीक्षणं, प्रेक्षणं, वीक्षितं विलोकितं, आ-वि- अवलोकनं दृष्टिपातः, वृक्पातः 2 रूपं, आकारः, आकृति, दर्शनं, आलोक, चर्या, आभा, छाया, वदनाकारः, मुखच्छाया, मुखं वदनं ' & l. of displeasure ' अकृपादृष्टि : ; ' side-1.' कटाक्षः, अपांगदर्शनं ' 1. out अवेक्षा, समीक्षा, अवधानं; to be on the 1.-out ' अवेक्षू, अव-धा 3 U, अवहित- भू. -ER, S. द्रष्टृ m., दर्शिन्, वीक्षक:. 2 (On ) प्रेक्षकः, प्रे क्षमाण: -ING, ० पश्यत् दर्शिन् दृष्टि, नयन in comp. ; ' 1. in all directions' विष्व दृष्टि सर्वतो दत्तदृष्टि; ' 1. up' उन्मुख, ऊर्ध्वदृष्टि: ' 1 well ' शुभसुदर्शन, सुदृश्य, शोभनाकार, प्रेक्षणीय, शुभानन. - S. दर्शनं, विलोकनं वीक्षणं, निर्वर्णनं, आलोकः, &o.; See (s. ) above; ‘1.-glass' आदर्श, मुकुरः, दर्पण:. JOOM, 8. वेमन् m., वेम:, वाय ( प ) दंड, तंत्रवाप:. -.:. अस्पष्टरूपेण दृश् pass, दूरे वृत् 14 or स्था 1 P. LOON, 8. दुर्जन:, जाल्मः कितवः, धूर्त:. Loops. शिक्i, काचः 2 पाशः; पुट:-टं 3 छिद्र, रंध्रे; ' suspended in a 1.' काचित, शिक्षित; '1.holo ' छिद्रं, रं. गवाक्षः, जालं; निर्गमः, निर्गमद्वारं, अपक्रमः; मुक्ति, मोक्षः. ( 247 ) Loose, a. शिथिल, प्र, श्लथ, लस्त, विगलित, चलित, मुक्त. 2 अबद्ध, उद्ग्रथित, उत्सूत्र, बंधनरहित शून्य, उद्दाम, प्रमुक्त. 3 विरल, असंहत, अदृढसंधि. 4 भ व्यवस्थित, भनियत, अनिर्णीत, संदिग्ध, असंक्षिन; अस्थिर 5 असंबद्ध, निःसंग, निरन्वय. 6 उच्छृंखल, निर्मर्याद अनवस्थ, दुर्वृत्त. व्यभिचारिन्, व्यसनिन्, दुराचार. 7 गर्छ, निय, अश्लील; '1. conduct ' दुराचारः; व्यसनं, नीतिभ्रंशः; al. man' लंपट, व्यसनी; ' & 1. woman' बंधकी, पुंश्चली, भ्रष्टा; ' let 1. ' मुच् 6 P; See ( v. ); * break 1. ' बंधन भिदू or छिद् 7 P, बंधनात् भ्रंश् 1 A, 4 P. -0. ., - EN, .. शिथिलयति (D), शिथिलीक 8 U, श्र( ) 1P 10 ( अथयति ), लंस् , लथीकृ. 2 मुच् 6 I or c., वि-निर्-उत्-; मोक्ष 10. विसृज् 6 Por बंधनात् मु. 3 उद-ग्रंथ 9P, उद- अव-मुष्, वियुज् 7 A, 10, fafer c., - 3 U. v. i.,-EN, v. i. शिथिलीभू 1 P, ल ( अ ) 1A, संस् 14, गल 1P, शिथिलायते ( D.) -ado., Lx, adv. शिथिलं, लयं. अदृढं विरलं, असहनं अनियतं दुर्वृत्तवत् निर्मर्यादं; '1 hanging matted hair ' लयलं विग्यः जटाः; 'hanging 1.' लम्त. -ING, ENING, 8. शिथिलीकरणं, मोचनं, मोक्षणं, मुक्ति f., ग्रंथनं. - NESS, 3. शैथिल्य, प्रलयः सः, लयता, लस्तता, अनुढता, अनियतता, विरलता, व्यसनिता दुराचार: arrent) nives, sयभिचार:: See Laxtry. Page #261 -------------------------------------------------------------------------- ________________ LOP,... छिद् 7 P, कृत् 6P,लू 9 P; See OUT. name ' चारित्र्य-कीति कलकयति or मालिनयति (D.) भा-अब-लंब . -v.i. आ-अव-लं 1 A. -PER, or दृष् . ( दूषयति ); '1. one's consciousness' 8. Outter, 9. v. मुह 4 P, मुर्छ 1 P, चेतना-संज्ञां हा, नष्टचेतन-लुप्तसंज्ञLOPSIDBD, a. एकपाधै पतयाल. a. भू; ' we don't 1. any thing ( in this way) LOQUACIOUs, a. वावदक, वाचाल-ट, मुखर; See | ननः किंचित् छियते (8. B. 345), नास्माकं किमपि GARRULOUS. -LY, adv. वाचालतया. -NESS, हीयते; 'tol. oneselt in' आसक-निरत-व. भ; -LOQUACITY, . वावदकता, वाचालता, बहुभाषित्व, See ABSORB. -ER, . प्राप्तापायः, अपाय-हानि-सहः, अल्पकता, मौखर्य. पराजितः, लम्धहानिः, प्राप्तनाश:-क्षयः. -Losr, a. LORD, S. ईशः, प्रभुः, ईश्वरः, स्वामिन् m., अधिपः, नष्ट, भ्रष्ट, च्युन, गत, वीत. हीन, त्यक्त, हत, हारित, पतिः, ईशितृ m., अधिभूः, नायकः, नेता, भर्ता; नाथः; क्षीण, लुप्त; ' who has l. his office ' च्यत धिकारः, इंद्र: in comp.; राजा, परिवृढः, इभ्यः, धनी, आढचः; अधिकारभ्रष्ट: 'who has 1. wealth' अर्थहीनः, 'to be l. of'प्रभू 1P, ईश्2 A,( with gon.); गतविभवः, नष्टार्थः; ' who has 1. his way' पथSee MASTER; ' supreme l.' सर्वेश्वरः, अधिराजः भ्रष्टः, उन्मार्गप्रवृत्तः, दिमा : 'who has l. every. नरेंदः, क्षितिपतिः, स्वर्गाविषः, जगत्राथ:-नायकः, &c. thing' हतसर्वस्वः ; 'who has l. one eye' यक्ष्णा 2( Title of address ) देवः, महाराज, स्वानी, अंधः, एकाक्षिविकल: 1. to shame' त्यत-निरस्तआर्यपुत्रः ( by wives ): भर्ता ( by servants &c ). लज्ज, बीडाहीन; 1. to sense of freedom ' स्वा3 परमेश्वरः, भगवान्, प्रभुः, ईश्वर:. -७.i. (सदर्प तध्यरसानभिज्ञ; '1. in meditation' ध्यानपर-परायसघर्ष ) ईश or शास् 2 P.-LIKE,-LY, a. रामोचि ण-निष्ठ-मन, चिंतासकthe bone fell and was!! त, प्रभुयोग्य; राजसदृश ( शीf.), राजाह, ईश्वरीय, अस्थि निपतितं नयनविषयातीतं च; to be 1.'नश, ऐश्वर (0).2 ओजस्विन्, दीप्तिमत्, तेजस्विन : See अंतर इ, तिरोधा pass., तिरोभू. 2 मोहित, मह, भ्रांतMAJESTI0. 3 धृष्ट, अवलिप्त, ऐश्वर्यमान, दृक्ष, गर्वित, चिन-बुद्धि. -Loss, s हानि f., क्षयः, सं-उप-परिउत्मिक See HAUGHTY. -adv. सधर्ष, सदर्प, उद्धतं, क्षयः, वि-नाशः, अपायः, अपचयः, लोपः, भ्रंशः, च्युति ऐश्वर्यमदेन. -SHIP, . देवः, &c.; See above; f., व्ययः, ध्वंसः, प्र-वि-सः, वियोगः, अपहारः, अ• his 1.' तत्रभवान् महाराजः; 'yourl.' अत्रभवान्, त्ययः, त्यागः, अलाभः, क्षति /.2 पराजयः, पराभवः, देवः, &c. 3 प्रभुत्वं, स्वामित्वं, ऐश्वर्य, अधिकारः.3 भंगा; ' compensating 1. 'क्षतिपुरणं; 'profit and राज्यं, विषयः. 1.' लामालानी; 1. of time' कालहरणं-क्षेपः, LORE, . fact, 71; See LEARNING. विलंबः; 1. of caste' जातिभ्रंशः 1. of army' LORICATE, V... कवन-पटलेन आस्तु 5 U or आ सैन्यनाशः, बलव्यसन; 'to be at al.' मुह 4 P; च्छद् 10. -a. सकवच, पटलयुक्त. • being at al. what to do or say' किंकर्तLORN, a. अनाथ, अशरण; See FORLORN. व्यना-किंवकव्यता-मूह LOSE, V.. अप-ह., न्यज् 1 P, हा 3 P or c. Lor, s. अंशः, वि-भागः, टद्धारः. 2 भाग्य, दैवं, (हापयति).2 वियुज-विहा-परिहा-pass., विनाकृ8U भागधेयं, दैवगति f., दशा, भवितव्यता; See FATE. (with instr.); मंग 1A, 4 P, परि-प्र-, च्यु 3.टिका; fall to the l. of' आपत् 1P, उपनम् 1A, प्र-वि-, (with abl.); See DEPRIVED also; 1P, उप-स्थ: 10%आपतंति हि संसारपथमवतीर्णाना'he lost his life' प्राणौयुक्तः, विगतापुर्वा , प्राण- | भेते वृत्तांताः ( Ka. 175); ' happiness will be हीनः प्राणैरहीयत; ' lost his realm' राज्याभ्रष्ट:- yourl'वं सुखभाग भाषिष्यसि, तब मुखमुपनमेत. च्युतः.s his friends'मित्रर्वियुज्यते; he lost LOTH, a. Soe LOATH. his wife' तत्पत्नी मृता, पल्या विरहितः3( Des- LOTION, B. धावन, धावनौषधं. troy ) न C., क्षि 1, 5 P or c., अप-चि 5 U, उ. LOTTERY, . गुटिक पातः, गुटिकापातेन निर्णयः. पिछ 7 P, प्र-वि-ध्वंस 0.4 (Not to find )ex. | Lorus, S. पगं, कमल नलिनं. अरविंदं, उत्पलं, कुवby ना 4 P, प्रभ्रंश · have you lost a camel " लयं, सरसिज, अन्ज, अंभोज, महात्पर, शतपत्र, अपि युष्माकमष्ट्रा नष्ट:; ' the lost ring' नष्टमंगुलीयक सहस्रपत्रं, कशेशय, पंकेरुह, पंकज, सरोरुह, तामरसं, '1. the way ' मार्गात-पथ:-भ्रंश् or च्यु or विचल् | सारसं, सरसीकर, पुष्कर, अंभोरुह, विसप्रसून, राजीवं, 1P;' he lost his way'प्रभ्रष्ट-नष्ट-पथ: or उन्मा- अंबुज; ' white l.' पुंडरीकं. सितांभोज; 'red 1.' गंगामी अभूत: lost his.caste' जातंभ्रष्टः:5पराजि- कोकनदं, रकात्यलं; blue l.'इंदीवर. नीलोत्पलं. 2 पराभ-pass. ( in battle &c.); - 1. one's wits' ( The plant ) नलिनी, कमलिनी, पधिनी. मृणालिनी; बुद्धिहीन-. भ; 'tol. time' काले व्यर्थ नी 1 Por कुमुदिनी; '.stalk' नाल-ल:-ली-ला; '1. ibre or विक्षिप् 6P, कालं. 1P or या c. (यापयति), का- film' मृणाल: ली-लं, 'विसं-शः '1. filament'किलहरणं-करलक्षेपंक 80, पिलंग 1A 1.good | जल्क केसरकर root or bulb 'कहा , Page #262 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Lot LOW ... - शिफाकेदः, शाल(ल); '1. seed' कमलाक्षः, a.; Sss FOND, TIRE; I 1. music' संगीतपप्रधाज; ' seed vessel of l.' बीजकोशः, वराटकः; प्रियोस्मि:' 1. knowledge' विपासनचिनो भव. new leaf of l.' संवर्तिका, नवदलं, 'an as -ABLE, a. स्नेहाई, प्रिय. -ED, a. प्रिय, दयित, कांत, somblage of 1. 8' पंडः, खंडः, पद्मखंड:. इष्ट, अभीप्सित, स्निग्ध, हय, मनीषित. - R, .. LOUD, a. उच्च, तार, महत्, गुरु, उत्ताल; 'महास्वन, (Amorous) कामुकः, कामिन् m., कांतः, प्रियः, गरुस्वर, महाध्वनिकर (री.), महा-बहु-घोष, महा दयितः, वनभः, रमणः, नायकः, इष्टः, प्राणेशः, जीविशब्द, घोषण; 'al. noise' नारस्वरः, उ षः , म- तेश:.2 प्रणयिन् m., अनुरागी, निरतः, सेवी-प्रियः-in हाशब्दः-स्वमः, प्रणादः, तुमलरव:.-adv., -LY, adv. comp.; 1. of knowledge' प्रियज्ञान:, शामनिरतः, उच्चैः, तार-उच-स्वरेण, प्रोः, महाशब्दन, महास्वनन ज्ञानेप्सः, al. of learned men '' आगमवृद्धसेवी ' still l. er' उच्चस्तरां. -NESS, S. उच्चता, महवं, ( R. VI. 41 ). -ING, a. प्रणयिन्, अनुरागवत्, स. उत्तालता, &c. स्नेह, प्रणयवत्, प्रीतिमत्, वत्सल, अनुरक, अनुरागिन्, LOUNGE, ७.i. उदास् 2 A, आलस्पेन कालं क्षिप् 6 P | आसक, निय, नि-रत, सविन in comp; 1. gamblor 1 P, अलसीभू. -ER, s. अलसजन:, काल- ing' तासक, यूतसेविन्; 'al. husband' अनु. क्षेपकः, उदासीनः, कार्यपुटः. -ING, a. अलस, मंद; रागवान् पतिः, '1. kindness' कृपा, दया, कारुण्यं, See LAZY; '1. gait' मनेभगति f.-गमनं. वात्सल्यं, प्रसादः, अनुग्रहः, लेहः, अनुकंपा. -INGLY, LOUSE, s. चूक:-का, केशकीट:; 1.-egg' लिक्षा. adv. सप्रणयं, सस्नेह, सानुरागं, नेहेन, वात्सल्यात, प्रीति-Y, a. बहुयक, यूका पूर्ण, यूकोपद्रुत, सयक. पर्व.-LOVELY, a. कांत, मुंदर ( f.), रुधिर, LoUr, s. ग्राम्ज नः, वृषलः, ग्रामीणः, स्थूलजन:.-ISH, शोभन, सुभग, मनोज्ञ, मंजु, मंजुल, चारु, मनोरम, a. ग्राम्य, स्थूल, अशिष्ट, असभ्यः स्थूल-बुद्धि-मति. मनोहर, ललित, वाम, मुग्ध, कमनीय, अभिराम; Som LOUVER, S. धूमरंधं, धूमपथ:-निर्गमः. BEAUTIFUL. - LINESS, 8. कांति, सौंदर्य, शोभा, LOVAGE, .भजमोदा, उग्रगंधा, ब्रह्मदर्भा, यवा (मा)निका. श्री:, लावण्यं, सुभगता, चारुता See BEAUTY. LOVE, प्रेमन् m.n., अभिलाष:, स्नेह:, रागः, वात्स- Low, a.(Of place) नीच, निम्न, नत, नीचस्थ, ल्य, अनुरागः, प्रणयः, भावः, प्रीति f., प्रेम-प्रीति-स्त्रह- अधःस्थ, अधस्तन (नीf.), अवाच्. 2 हस्व, भावः (all with loc.); '1. for God' ईश्वरभक्ति नीच, अल्पाकार, खर्व अनुच, अतुंग. 3 नीच, 2 ( Amorous) कामः, अनंगरागः, शृंगारः, गंगार- अप-नि-कृष्ट, अधम, हीन, जघन्य, अवर, खल, भावः, रति/.. रतिसुखं, मदनः.3 (God of love) क्षुद्र, अनार्य, याप्य, गर्व, अश्लील, निप, कामः, मदनः, स्मरः; See CUPI. 4 दया, अनु- ( language); See MEAN; ' al. man' अपसदः, कंपा. 5रुचि, अभिरुचिः, आसक्ति f, व्यसनं, अ- नीचः, पृथग्जनः, जाल्मः, दुर्वृत्तः.40 Voice ) नीच, भिनिवेशः, प्रीतिः.6 (Darling) प्रियः-या, प्रियतमः- मंद्र, मंद, धीर, ग( गंभीर. 5 ( Price) स्वल्प, मा, दयितः-ता; 'to fall or be in l. with 'स्त्रिह अल्प, मिन, परिमित, अल्पमूल्य.8(L.-spirited) 4 P, अनुरंज pass., भावं-अभिलाषं-बंध 9 P or नि- अवसन, खिन्न, उद्विग्न, म्लान, विषण्ण, विमनस, दीन-उविश् ., अनुरागवत्-बद्धभाव-मोहित-a. भू; '1.-affect- द्विग्न-मनस्-चेतस्; See DEJECTED. 7 नप, विनीत, ed', '1.-stricken', 'under the influence of 1.' अनुद्धत, निरभिमान; See HUMBLE. 8 निःसत्व, अनंगतत-पांडित, कामात, कामवश, कामातुर, अनंग- रूक्ष, असार, अपौष्टिक (की/.) (as food); 'ot 1. विधुर, मदनावस्थ, स्मराकल, कामासक; 'to make rank', '1.-born' नीच, हीनजाति, अंत्यजातीय, 1.' विवाहार्थं प्रार्थ 10 A or आराध् .; 'gestures नीचकुलज, हीनकुल, टुकुलीन, अधमजन्मन्, नीचवंशof 1.' शृंगार चेष्टा, हावः, विलासः, विभ्रमः,लीला, भावः; प्रमत, हीनवर्ण. -adv. नीचः, अनुचं, नीच in comp:35 '1.-knot'प्रेमग्रंथि:-बंधः1.-letter' अनंग-मदन- 'going l.' नीचग; 1. bending grass' नीचे : लेख:, मन्मथलेखः 1.-match' प्रेम-विवाह-संबंधः; प्रणतानि तणानि. 2 मंद, मृद, सौम्यं.3 अधम, अधो- 1.-quarrel' प्रणय-प्रेम-प्रीति-कलहः, प्रणयकोपः, भागे, अधस्तात्. -०. i. रेभ 1 A, नद् 1 P, न '1.-sick' कामात, कामातुर, कामपीडित, अनंगतप्त, | 1 P, गर्ज 1 P, हंभारवं कृ8 U. -ING, S. रेभणं, विधुर, मदनविह्वल; 1.-song' शृंगारगीतं; 1.-tale' रेभितं. हमा, हंभारव:. -. हंभारवकारिन्, रेभमाण. प्रेम-शंगार-कथा; - 1.-token 'प्रीतिलक्षणं, प्रेमाभिज्ञानं. -NESS, 8. नीचता. निम्नता, अधमता. अपकर्षः, -७. t.कम 10A ( amorously); प्री-अनुरंज्- होनता, जघन्यता, गर्थता, मंद्रता, गांभीर्य, विषादः, अवआसंज्-pass.; gen, ex. by सिंह ( with loc.); सादः, उद्वेगः, दैन्यं, दौर्मनस्य, ग्ला-म्ला-निf., &c. बंध, निविश्c . with (8.); 'the king !.s -Lower; a. अधर, अधरस्थ, अधस्तन, नीचस्थ, Sagarika' नृपः सागरिकायां बद्धानुरागः, आ- अधःस्थ, अवान्, अध: in comp.; '1. World' अधी लोकः,' 1. garment' अधौशुक; 1. region' सकषितः, कृतप्रणयः, &c. 2 रुच् 1 A, आनंद 1P, मुद् 1A, 4P (with instr.); ex. by प्रिय- | अधःप्रदेशः, 'the l. classes' हीन-अधम-जातीयाः, ३२ Page #263 -------------------------------------------------------------------------- ________________ LOY (280) LUN भवरवर्णाः, अंत्यजातीयाः. -1. न्यूनीकृ8U, उन् दैवग्रस्त, हीनभाग्य. -LESSLY, adv. दुर्दैवान्, दुर्भाग्या10, हस् 0., अल्पीकृ, लघुफ, लघयति ( D.), अप- न.-LUCKY, a. भाग्यवत, धन्य, सौभाग्यवत, पुण्यवपि0.2 अपकृष् 1 P, अव-नम् . (नमयति ), त्, भाग्य-देव-शालिन्. 2 शुभ, कल्याण (णी.), भद्र, भ्रंश ०., गौरवं-मानं-भज् 7 P or ह 1 P; See मंगल, शिव. -ILY, adv. दैवात. देवयोगान, दिष्ट्या , HUMBLE. 3 अवत c., अधःफ, अधः-नि-पत् c. देव-भाग्य-वशात्, सौभाग्येन. -INESS, S. सौभाग्य, ध-..न्यूनीभू 1P, अल्पीभू, अपश्चि-क्षि- pass., हम् न्यता, पुण्यवत्ता, &c. 1P.2 नमीभू.3 मलिनीभू, कलषीभ, तमोवृत-मेघा- LUCRE, S. लाभः, आयः, आगमः, फलं, वृद्धि, अर्थः, च्छन्न-व. भ.4 भ्रभंगं कृ, भ्रूवौ संकुच् 1 P.-s. दुर्दिनं, फलोदयः, अर्थप्राति. -LUCRATIVE, a. लाभद, मेघतिमिरं, तिमिरावृतत्वं, साभ्रता. 2 कालुष्यं, मुखमा- लाभकर (f.), अर्थद, फलावह. -LY, adv. लाभलिन्य. -ING, a तमोवृत, मेघाच्छन्न, साभ्र, दुर्दिनन- पूर्व, सफलं. स्त.2 मलिन, कलुष. -LOWLY, a. नम्र, विनत, LUCURRATE, V.i. रात्री अधि-इ2 A or अभ्यस सविनय, निरभिमान, अनहकार, अनुभूत, अगवे, नम्रवृ.! 4 U. -ION, S. राज्यध्ययन, निशाभ्यासः. नि, दर्पहीन; See HUMBLE. -adv.,-LY, adv. स- | LUCULENT, a. See LucID. विनयं, विनयेन,नम्रतया, अनुद्धतं. -NESS, 8. विनयः, LUDICROUS, a. हास्य, हासकर (री.), उप-अवनम्रता, अनहंकारः, अगर्वः, अनभिमानः, नम्रवृत्ति f. हास्य, असंगत. -LY, adv. असंगतं, हात्यरूपेण. -LOWLAND, 8. निम्नदेशः-भूमि, नीचप्रदेशः, उ-| LUG, t... बलेन आकृष् 1 Port 1 P. पत्यका. - ER, S. निमदेशीयः. LUGGAGE, S. परिच्छदः, उपस्करः, यात्रासामग्री, वस्त्रLOYAL, a. भक्त, अनुरक्त, दृढभक्ति, भक्तियुक्त-मत्, सा- पात्रसंभारः. नराग, आसन; '1. to the king' नृपानुरक्त, प्रभुभ- LUGUBRIOUs, a. शोकात्मक, दुःखात्मक, कारुगिक किनिष्ठ, राजाज्ञानुवर्तिन, नृपासक; 'al. wife' सती, (क ), दु:खायेदिन. साध्वी, पतिवता, एकपत्नी, सुचरित्रा; '1. husband' | LUKEWARM, G. कोऽग, कवोष्ण, मंदोष्ण, कदष्ण, ईषस्वदारनिरतः, भार्यानरतः. -LY, adv, भक्तिपर्व, सान- दष्ण, पित्तप्त. 2 उत्साहहीन, उदासीन, मंदोत्साह, निरागं, बढभक्तिपूर्व, राजनिष्ठापूर्व. - TY, s. भक्ति f., रुत्सुक, अतीक्ष्ण, मंदोद्योग, निरुत्साह. -LY, adv. ईषअनुरागः, आसक्ति f., प्रभु-स्वामि-भक्तिः, राजभक्तिः नापन, कोष्णं. 2 निरुत्साह. -NESS, s. कवोषणता, अनुरागः, दृढ भक्तिः, राजनिष्ठा; (in a wife ) पा इषनाप:.2 निरुत्सुकता, मंदोत्साहः, औदासीन्यं, मंदोतिव्रत्यं, सतीत्वं, &c. योगः, अनौत्सुक्यं. LUBBER, S. ग्राम्यः, स्थूलजनः, स्थलधी :-बुद्धि:- LULL.v.i. शम 4 P, प्र-उप, निवृत् 1 A, विरम् -LY, a. स्थूल, अदक्ष. 2 स्थलीय. 1P, निर्वा2 P, विगम् 1 P.-0... शन् ० ( शमLUBRIC, LUBRICIOUS, a. स्निग्ध, चिक्कण, लक्षण, यति), सांत्व 10; निवृत .2 प्र-सट् , लल 10; 1. मेदुर.-LUBRICATE, V. 1. अभ्यंज 7 P, स्निग्धी to sleep' (गीतादिना ) स्वप् . -8. शांत f., अक्षोकृ80, स्नेहन अज्. -ED, a. अभ्यक्त, स्नेहाक्न. भः. प्र-उप-शमः, निर्वातः, वायुनिवृत्ति --विरामः-वि-ION, B. अभ्यंजनं, स्निग्धीकरणं. -LUBRICITY, S. च्छेदः. - ER, S. शमकः, शांतिदः. -LULLABY, s. स्निग्धता, चिक्कणता. स्वापगीतं. LUCID, a. दीप्तिमत्, शोभन, सुप्रभ, तेजस्विन, उज्ज्वल, LUMBAG0, 8. कटिवेदना. देदीप्यमान: See BRIGIT. 2 विशद, स्वच्छ, निर्मल, LUMBER, s. भारः, निरर्थकद्रव्य, निष्प्रयोजनद्रव्यं. अ-वि-मल, प्रसन्न, शुद्ध. 3 व्यक, सुस्पष्ट, भिन्नार्थ, -v.i. मंदं चल 1 P.-0... संक 6P, संकुलीकृ8 U. स्पष्टार्थ.4 प्रसन्नचिंत; 1. interval' चित्तप्रसाद:. LUMINARY, S. ज्योतिस् ।, प्रभावत् m., ज्योतिष्मत् -LY, adv. स्पष्ट, सुव्यक, भिन्नार्थ, स्फुट, विशदं. m., तेजस् n. See STAR. -NESS, S. दीनि., कांति, शोभा, प्रभा, युति 1.2 LUMINOUS, a तेजोमय (योf.), सप्रकाश, तेजस्विन्, स्पष्टता, वैशय, प्रसादः, वैमल्यं. प्रभावत, दीप्तिमन, भास्वत्, भासुर; ' self-l.' स्वयंप्रLUCIFER, S. शुक्रः, भार्गव:: '1. match' अग्निशलाका. काश. -LY, adv. जसा. LUCIPEROUS, . प्रकाशद, दीतिकर (री/.). IUMP, s. राशिः, संघः, गणः, समूहः, ओघः, वृंद, संLUCIFORM, a. तेजोमय (यी/.), प्रकाशविशिष्ट. चयः, समाहार:; See MOLTITUDE. 2 पिंड:-डं, गंड:, LUCK, S.देवं, भाग्यं, भागधेयं, विधिः, नियति, भ- धनः, स्थूलभाग:-अंशः.3 साकल्यं, समास:; ' in the वितव्यता, दैवयोग:, See FATE; 'good 1.' सौ 1.' एकीकृत ., पिडित 4., साकल्येन ' this is the भाग्यं, पुण्योदयः, भाग्योपचयः; - bad or ill l.' meaning in the 1.' एष पिंडितार्थः (M. 1). -v.t. देवदविपाक:-विपर्यास:-विपर्ययः, मंदभाग्यं, दौर्भाग्यं, पिंडी 8 U, राशीकृ, पुंजीकृ, एकीकृ, पिंड 10 -ISH, दुर्दैवं, दुर्गति , अशभं, अमंगलं. -LESS, . देवोपहत, . स्थल; म्यूल बुद्धि.-Y, . सपिंड, पिंडित, पिंडीभूत. मंदभाम्य, अधन्य, दुर्भाग्य, अभाग्य, भाग्य-देव-हीम, दु- LUNAR, a. चांद्र (दी.), चांद्रमस (सी.), सौम्य, Page #264 -------------------------------------------------------------------------- ________________ LUN (281) टव (वीf); gen. ex. by चंद्र-सोम- in comp.; LUSTRAL, a. पावन, पावक, शुद्धिकर (री.);'. 61. month' चांद्रमासः; l. race' चंद्र-सोमवंशः; water' पावनोदकं, शांत्युदक.-LUSTRATE, .. -1.day'तिथि m.f.35 1. mansion' नक्षत्र; 1. 49 U, शध. -ION, S. शुद्धि, शोधन, पावन, eclipse ' चंद्रोपरागः. पवित्रीकरण. LUNATED, a. अर्धचंदाकार. LUSTRE, 8. दातिः, कांतिः, दीतिः, रुषिः, भास, रुक, LUNATIC, C. उन्मत्त, सोन्माद, वातुल, प्रांतचित्त-मति- शोभा, प्रभा, ओजस्विता (allf.); तेजस् , प्रकाश, बाद्ध, विक्षिप्तचित्त, हत-नष्ट-बुद्धि; 'al. asylum' प्रतापः, उद्योतः. -LUSTROUS, a. सुप्रभ, उज्वल, वातुलालयः. - LUNACY, इ. उन्मादः, बुद्धि-मति-भ्रंशः, तेजस्विन, शोभन, दीप्ति-कांति-मत्; See BRIGHT. चिनक्षिपः-विप्लवः, वातुलता, मति-बुद्धि-भ्रमः. LUSTRUM, s. वर्षपंच. LUNCH, LUNCHEON, ७. उपहारः, लघ्वाहारः. LUTARIOUS, 4. पंकस्थ, कर्दमवासिन्.2 पंकिल, LUNGS, s. तिलकं, लोमन् 1., क्रोम, फुप्फुसः-सं. कार्दम (मी./.).3 पंकवर्ण. LUNIFORM, 4. चंद्राकृति, चंद्राकार. , LUTE, 8. वीणा, वालकी, विपंची-चिका, तंत्री:, परिLUPINE, S. द्विदलं, शमीधान्यं. वादिनी ( seven-stringed); ' bow of al.' LURH, r.. अप-म 1 P, निभूतं स्था 1 P, नि-ली। कोणः, शारिकः, रणः; 'play on al.' वीणां व 4A. 2 Disappoint, Steal, q.v. -ER, S. को- c.-LUTANIST, LUTER, LUTIST, S. वीणावादःटिकः. 2 कौटिक कुकुरः. दकः, वैणिकः. LURE, V. 1. प्रवि-लभू c., आकृष् 1 P, 1 P, प्र-वृत्LUTEOUS, LUTESCENT, a. पीतवर्ण. C., प्रोत्सह c., प्रणुद् 6P or c., मह ., प्रचट 10.2 LUXATE, V... विसं-धा 3 U, अस्थिग्रंथि भ P आमिषदर्शनेन आकृष्. -. प्र-वि-लोभनं, आकर्षणं, प्रो- or ट . or विसं-धा. -ED, a. संधिच्युत-भ्रष्ट, संधिसाहनं. 2 आमिषं, आनिषदर्शनं. विश्लिष्ट, घटितसंधि. -ION, 8. अस्थित्रोटन-भंग:-विश्लेषः. LURID, . वि-पांड, मलिन, उग्रदर्शन, घोररूप, मलिन- LUXURY, s. विषयमुखं, सुखोपभोगः, सुख-भोग-आप्रभ, तमोवृत. सक्ति , विषयभोगः-सेवा, विलासः, . विलासित्व, LURK, v. i. निभृते-प्रच्छन्नं-रथा 1 P or वृत् 1 A, मुखसंवा-आस्वादः. 2 सुख, भोगः, सुखसाधन, भोगनि-ली 4 A, गुप् pass.; See CONCEAL. - ER, S. साधनं, सुखसाहित्यं. 3 स्वादत्रं, भोजनविशेषः, उत्तमात्र, निभृतस्थायिन् m. -ING, . प्रच्छन्नवासः, गनि.; 1.- विशिष्ट भोजनं. -IANCE,-CY, s. अति-वृद्धि-स्फीति f., place ' निलयः, गतिः, निभृत-गूढ -स्थानं. समृद्धि f., वृद्धि बाहुल्यं, उद्रेक:. -IANT, a. अतिवर्धिष्णु, LUSCIOUS, 4. ललित, सुभग, अतिमधुर, कमनीय, सु अतिस्फीत, अतिसमृद्ध, सुप्रचुर, अत्यंत, अतिबहुल, उ. स्वादु, मुमधुर, अतिमिष्ट-स्वादु. -LY, adv. अतिमधुरं, दिन, अतिरिक्त, अत्यधिक. -IANTLY, adv. अतिमुस्वादु. - NESS, s. अतिमाधुर्य, सुस्वादुता. समृद्ध्या , अतिप्राचुर्येण, बाहुल्येन, अतिबहुलं, अतिरिक्तं, LUSH, a. सरस, रसगर्भ. अतिबहुशः. -IATE, V. 1. अत्यंतं वृध् or स्काय 1A or अध् 4, 5 P or आ-प्ये 1 A, अतिवृद्धि LUST, s. कामः, कामानलः, मैथनेच्छा, सरतार्थिता, | 1 P, अतिप्रचुरीभू 1 P. 2 अतिविलासेन वृत् 1 A or मदनः, व्यवायंच्छा, रताभिलाषः, विषय सुखच्छा, इंदि व्यव-ह 1 P, यथेच्छं से 1 A or उपभुज् 7 A. यामकि.2 अतिस्थहा-वांछा, लालमा, अतिलिप्सा, -10Us, a. विलासासक, विषयसेविन, विषयासक्त, सुखलाभः, वांछा, आकांक्षा, अभिलाषः. 3 दुर्वासना, कुवास भोग-परायण, इंद्रियसुखनिरत, सुखास्वादतत्पर. 2 विना. -U.. मधनं-सरत-इष् 6 Por अभिलष 1, 4 P, लासयुक्त-मय (यो/.), सविलास, अतिसुखावह, सुखरतार्थिन-त. भू; better ox. ly. I.-ful.' 2 अत्यंत भोगकर ( f.), भोगानुकूल. -IOUSLY, ads. इम् or वांछ 1 P or स्पृह 10 or का 1 P, गृथ् सविलासं, अतिमुखेन; सुखोपभोगपूर्व, सुखासकवत्. 4 P, लुम् 4 P. - FUL, U. कामासन, कामांध, कामुक, - IOUSNESS, s. faesfera &c.; See ( 8.). कामिन, इंद्रियवश, विषयनिरत, इंद्रियसुखासक्त, कामात, LYE, S. क्षारोदक, क्षारजलं. कामातुर, कामग्रस्त, कामजित, कामाविष्ट, स्मरातुर, कामवृत्ति रताधिन्, मैधनार्थिन्, मैथुनेछु, व्यवायिन्, LYMPE, 8. वसा, मेदम् n. 2 निर्भरः, उत्सः, वारि प्रवाह:.-LYMPHATIC, . मेदोवाहिनी. लंपट, लीलपट-पर-व्यसनिन्, कामन, अभीक, अनुक. Lrsx, 8. वनमाऔर:-बिडाल:. - FULLY, adv. सकामं, कामुक-लंपट-वत्. LYRE, s. वीणा, विपंची; See LUTE. -IC, Lusry, a. महाबल, सवीर्य, ससत्य, सबल, बल-वीर्य-यत्, -ICAL, 4. वैणिक (की/.).-18T, वैणिकः. मांसल, दांग (गांf.), दृढ शरीर, वजदेह, पृथुश LYTHRUM, S. अग्निज्वाला, मुभिक्षा, धातकी, धातु(तु)रीर, न्यूढोरस्क, अंसल, महाकाय. -LY, adv. सवार्य, पुधिका. ससत्त्व, बलवत्, तेजसा, पौरुषण. -NESS, S. वीर्य, सत्त्व, मांसलता, दृढांगता, &c. - wwwm Page #265 -------------------------------------------------------------------------- ________________ NAO YAG M. मति-बुद्धि-भ्रमः, चित्तविश्वः विक्षेपः, मति-द्धि-भ्रंशः. 2( Fig.) व्यामोहः, मूढता, साहसं. MAGAW, . वक्रतुंडः, शुकः, कीरः. MADAM, 8. आर्या, भाविमी, कुलजा ( in addressMACE, S. जातिपत्री, जाति-ती f., जाति(ती)कोशं, ing) भार्ये, भवति. जातिफलं, फल, कोचो. 2 गदा; दंडः, यष्टि m.f., वेत्र, MADDER, S. मंजिष्ठा, विकसा-पा, जिंगी, समंगा, काललगुडः, मुस(प)ल:-लं, मुबरः; 'm.-bearer' दंड मेशि( षि)का, मंडुकपर्णी, मंडि(डी)री, मंडी, योजनवला. यष्टि-धरः, वेत्रधरः, गदाहस्तः-पाणिः, याष्टिग्रहः, वेत्रपा MADEFY, V. 1. क्लिट् ., आक 8 U. नि:, दंडभृत्. MAGAZINE, 8. नानाविषयसंबद्धं पुस्तकं; 'am. of MACERATE, V... जलेन आनc., आक, सं-धा 3U. arms' आयुधागारं, शबानागारं. भांडागारं. -ION, 8. संधानं, पाचन, आर्दीकरणं. MAGGOT, . कृमिः , कीट:.-Y, a. कीटमय (यी.), MACHINATE, V. 1. मंत्र 10 A, (उपायं) चित् 10, कीटपूर्ण. संप्र-५ 10, परिकृप ., युज् 10.2 द्रह 4 P, कपटप्र MAGIC, 8. इंद्रजाल, माया, भभिचारः, मंत्रयोगः, वशबंध रथ 10, गूढमंत्रणां कृ8 U. -TON, s. कुकल्पना, क्रिया, कुहका-क, मंत्रः, कार्मण, कुसूति /., मोहः, योगः. कुमंत्रणा, कूटप्रबंधः, गूढ प्रयोगः, कपटप्रबंधः, द्रोहर्षित -a.,-AL,a. ऐंद्रजालिक-आभिचारिक-मायिक-कौमतिकनं, कल्पना, चिंतनं, योजना, विधानं. -OR, s. कुमंत्र (की /.), मायामय (यी.), मोहिन्, माया in coup. णाकृत् m., कपटप्रबंधरचकः. -ALLY, adv. इंद्रजालेन, मायया, अभिचारेण. -IAN, MACHINE, 8. यंत्र, साधनं, उपकरणं. - MACHINERY, | . ऐ(इंद्रजालिकः, मायाविन् m., मायाकारः, मायी, . यंत्राणि, यंत्रसामग्री, यंत्रसमुदायः. -MACHINIST, अभिचारी, कुहकः, कुहकाजीवी, कौमतिकः, योगी, 8. यंत्रकारः-विद, यंत्रकलाज्ञः. -MECHANIC, S. योगेश्वरः, सिद्धः; m.'s brush' पिच्छिका. शिल्पिन् m., शिल्पकारः, कर्मकारः, कारु:, शिल्पोपजी- MAGISTRATE, s. धर्माध्यक्षः, न्यायाध्यक्षः, See बी.-.,-AL, a. यंत्र in comp., यंत्रसंबंधिन, यंत्रवि- JUDGE. -MAGISTRACY, S. धर्माधिपत्यं, न्यायाषय, यत्र-शिल्प विद्यासंबंधिन्, यांत्रिक (का./.).2 शि- | धिकरणं, धर्माधिकारः. 2 धर्माध्यक्षगणः-समूहः. ल्पवियाकृत, यंत्र शास्त्रानुरूप; ' m. art' शिल्पं, कला. . -MAGISTERIAL, G. (s) in comp., भाधिका3 यंत्रतल्य, यंत्रवत्, अप्रबोधयुक्त.4 यंत्रविद्या-शिल्प- रिक (की/.).2 प्रभुत्वविशिष्ट, आज्ञापक, सावलेप, विया-निपण; शिल्पकारिन. -ALLY, adv. यंत्रविद्या- दृप्त, प्रगल्भ. -LY, adv. शासनरूपेण सद, सावलेपं. नुरूपं, शिल्पशास्त्रानुसारेण.2 यंत्रवत्, अबुद्धिपूर्व, अमात- MAGNANTMOUS, a. महात्मन्, महामनस, महामनस्क, भप्रबोध-पूर्व.-IAN, S. शिल्पशास्त्रज्ञः, यंत्रविद्याकुशलः. महानुभाव, उदारधी-तम-मति, उदार, महेच्छ, महाशय, -MECHANICS, S. यंत्र-शिल्प-विद्या-शाख, यंत्रगाति उदारात्मन्. 2 (Of acts) अवदात, उदार, औदार्यपूर्व. शाम.-MECHANISM, 8. यंत्ररचना, कला, युक्ति -LY, adv. औदार्येण, माहात्म्येन, महानुभावात्, उदारयंत्रगति ,यंत्रव्यापार:.-MECHANIST, . यंत्रकार:. चतसा. -MAGNANIMITY, माहात्म्य, उदारात्मता, MACROCOSM, 8. विश्वं, त्रिभुवनं, अखिलं जगत्. महात्मता, औदार्य, माहानुभावः, चित्तौदार्य, उदारमतिता, MACROLOGY, s. अतिविस्तारः, दीर्घसूत्रता. महेच्छा, महाशयः. MACULA, B. कलंकः, अंकः, लांछन, लक्ष्मन् 1. MAGNATE, S. उत्कृष्टपदस्था, पचपदस्थः , धुरंधरः, -MACULATE, V... कलंक यति-मलिनयाति (D.). | धुरीण:. -a.,-ED, a. कलंकित, कलुषित, लांछित. MAGNET, S. अयस्कांतः, अयोमणिः, लोहकांतः, चुंबMAD, U. उन्मत्त, वातुल, सोन्माद, हत-नष्ट-भ्रष्ट-बुद्धि, कः. -IC,-ICAL, a. आकर्षक, आकर्षण कील, लोहचुंहतज्ञान, भ्रांत-विक्षिप्त-चित्त: ' make m.'. उन्मादं नी बनशील; 'm. needle ' अयस्कांत शलाका; 'm. 1P, उन्मद् ; ' to go m.' उन्मद् 4 P. 2 (Of attraction ' आकर्षः-र्षणं. -ICALLY, adv. आकacts ) बालिश, उन्मादप्रयुक्त, असमीक्ष्य कृत, साहसिक र्षणद्वारेण. -ISM, 8. अयस्कांतगुणः, आकर्षण शकिf., (की.); 'm.-brain,-brained ' विक्षिप्तबुद्धि &c.; लोहकांतधर्मः. -IZE, V. 1. आकर्षण शनि दा 3 U or 'm.-oap ' साहसिकः; ' m. with anger ' संरन्ध, संक्रम् .. or संघर. कोपाकुल, मदोदन; 'm.-house' वातुलालय: 'am. MAGNIFICENT, MAGNIFIC, a. शोभमान, तेजस्विन्, dog' अलर्कः; 'am. man' वातुलः, उन्मत्तः. अतिशोभन, महाप्रभ, श्रीमत, महातेजस्, महाप्रताप, -DEN, D.t. उन्म ०., वातुलीकृ8 U, व्यामुइ ., विभूतिमत्, दैदीप्यमान. 2 ( Palace &c.) विशाल, उम्मसीका - m. ed with rage' क्रोधांध; 'm. ed तंग, उज्ज्वल. -LY, adv. अतितेजसा, समता, विभwith liquor ' सुरापानमन. -ING, a. उन्मादक, उ. त्या, ऐश्वर्यण. -MAGNIFICENCE, ४. महिमन् m., ग्मादजनन (नी/.). -LY, adv. उन्मत्नवत्, उन्मादात, प्रतापः, श्रीः, शोभा, तेजस् ॥., अतिप्रतापः-शोभा-प्रभा, सोन्माद, बानुलवत्, चित्तविभ्रमेण, भ्रांतचेतसा. साह- ओजास्वता, महाप्रतापः, विभूति, भौयल्यं, विभवः, सिकतया. -NESS, .. उन्मादः, उन्मत्तता, वाबुलता, ऐचर्य। Page #266 -------------------------------------------------------------------------- ________________ NAG (288) MAGNILOQUENT, a. प्रौढ-प्रगल्भ-वाच, नप्त-धृष्ट-वाच. पद् 1P, निर्वह 1 P or c., समर्थ 10, संस्तंभ, टीक, -MAGNILOQUENCE, S. प्रौढभाषणं, प्रगल्भोक्ति, अनु-पा. (पालयति); See FULFIL also. 5(As गर्वोक्तिः. a theory ) वद 1 P; ' he who m.s that there MAGNIFY, V... बृध ८., उप-चि 5 U, स्काय .. is God' ईश्वरवादी ; ' one who m. s the (स्कावयति), अधिकीकृ8 U; See INCREASE. 2 doctrine of atheism ' नास्तिकमतवादी. 6 अत्यंतं वर्ण 10, उत्-सं-कृत् 10.3 अतिशयोन्या वृध् । सनिश्चयं वद् 1 P, दृढोक्त्या प्रति-पद् 'to m. c. or विस्तृ c. - Ek, s. वर्धकः.2 बहणयंत्र. oneself 'जीवितं ध, शरीरवृत्ति कृer नित . See -ING, a. वधिन्, बृंहणकारिन्. LIVE ( on ). - ER, 8. पालकः, पोषकः, रक्षित m., MAGNITUDE, S. मान, प्र-परि-माणं, आकारमानं, मात्रा आलविन्, भरः-धरः-in comp.-MAINTENANCE, . in comp., इयत्ना; 'of the m. of an egg' अंड- धारणं. 2 रक्षा, रक्षण, भरणं, भृति J., आ-समा-लंबनं, मात्र, अंडपरिमाण. 2 गुरुत्वं, महत्व, बृहत्त्वं, वैपुल्यं, पालनं, पोषण, संवर्धनं. 3. जीविका, वृत्ति j., आ-उपप्रथिमन् m., गरिमा, महिमा, पृथता, विशालता. जीविका, आजीवः, प्रागयात्रा; See LIVING. 4 पासाMAG-PIE, S. See JAY. च्छादन, अन्नवस्त्र, अनाच्छादनं. 2 प्रतिपादन, निर्वाहः. MAID, MAIDEN, 8. कन्या, कुमारी, तरुणी, बालिका, | MAIZE, S. शस्य. यवतिः-ती, बाला, कन्यका, कुमारिका. 2 अनूढा, अप- MAJESTY, 8. राजश्री:, राजप्रताप:-तेजस् n., राजमहिरिणीता, अविवाहिता, अदत्ता, अक्षत-अविद्ध-योनि:. 3 मन् m.-प्रभावः-गौरवं, प्रतापः, राजत्वं, तेजः, प्रभावः, ( M.-servant ) दासी, चेटी, प्रेष्या, परिचारिका, कर्म- ऐश्वर्य, महिमा, वैभव, विभूति 1., गौरवं, महत्व करी. -. कौमार (f.), कन्याविषय.2 अभिनव, 'your m. ' देवः, महाराज:, देवपादाः, स्वामी, श्रीमहेअकृतापभाग, अक्षत, अखंड. - HOOD, s. कौमारं, वपादाः, प्रभुः, प्रभविष्णुः; (in addressing) देव, तारुण्यं, कमारीभावः-दशा. 2 अभिनवत्वं, अखंडता. महाराज, &c. -IC, -ICAL, a. राजयोग्य, राजतुल्य, -LY, -LIKE, 4. कन्यकोचित, कन्याकुमारी-योग्य. नेपोषित, राजतजोमय (यी/.), राजश्रीमत, राजप्रताMAIL, ७. वर्मन् ॥., तनु, तनवाणं, कवच:-चं, पवत्, सानुभाव, सावष्टंभ, प्रतापवत्, ऐश्वर (री.), उरछदः, दंशनं, कंकटकः, ज(जा)गरः; See विभूतिमत्, प्रभाववत्, आजास्वन, उन्नत, अतिप्रौढ, उARMOUR; - m.-coat' कंचुकः, वारवाणः; • hav 55%, r; See LOFTY also: m. splendour' ing put on a m.-coat' आ-प्रति-मुक्त, आप- दीति: 'im. dignity' अनुभावः, अवष्टंभः, ओजनद्ध, पिनद्ध. 2 पत्र-लेख्य-वाहनं. -D, a. सकव- स्विता. - IOALLY, adv. राजसदृशं, सावष्टंभ, सानुभावं च, कवचिन्, कवचधारिन्; कृतसत्राह, वर्मित, सन्नद्ध, नपोचितं, राजप्रतापेन-तंजसा-महिना, सप्रताप, सप्रभावं, सज्ज, दंशित, व्यूढक कट. ऐश्वर्यण, सगौरवं. MAIM, V. 1. विकली-व्यंगी-कृ 8 U, हीनांगीकृ, विक MAJOR, a. अधिक, भूयस् , अधिकसंख्य.2 मुख्य, प्र. लयति ( D. ). - 8. अंगवैकल्यं, हीनांगता, न्यूनाव यव धान, प्रमुख, गुरु, वरीयस, वर्षपिस्. -४. प्राप्तव्यवहारः, त्वं.-ED, a. विकलांग (गी.), व्यंग, हीनांग, विकल, व्यवहारक्षमः-योग्यः, अतीत-त्यक-शैशवः. 2 गुल्माध्यअंगविकल. क्षः, सैन्यदलाध्यक्षः. -MAJORITY, 8. बहु (pl.), MAIN, a. मुख्य, प्रधान, प्रमुख, परम, अग्रय, श्रेष्ठ, बहुतरभागः, भूयिष्ठभागः, अधिकसंख्या; 'a m. of उत्कृष्ट, उत्तम, विशिष्ट, मूल in comp., गुरुतम; 'm. members have come' सभासदां मध्यावहवः समाmatter ' गुरुकार्य, गुरुक; 'm. door' सिंहद्वार; गताः; ' m. of votes ' बहुमतं, मताधिक्यं. 2 म्यवहा* m. stock' मूलधनं.-. प्रधानभागः, प्रधानांशः, रः, व्यवहारक्षमता, व्यवहार्यदशा, वयस.; ' reached मुख्यांशः, बाहुल्यं, भूयिष्ठभागः. 2 महोदधिः, महाणेवः; | his m.' प्राप्त व्यवहारः, त्यक्त शिवः; See GRow up. See SEA 3 बलं, शक्ति, प्रभावः, सामर्थ्य.4 प्राणि- MAKE, V.1.कृ8 U, वि-धा 3 U,अनु-ठा 1 P, आचर धूतं, समाह्वयः; in the m.' बहुशः, बाहुल्येन, 12.2(Create ) निर्मा 3 A,2P, मुज् 6P, भूयिष्ठं, सामान्यतः; ' with might and m.' सर्व- घट् ०. (घट यति), कृ, वि-धा, रथ 10, प् ., बलेन, प्रस, प्रसा; 'm.-land' मध्य-मूल-भूमि, उत्पद् ., जन् . (जनयात), साधू ., नि:-सं-पद मुख्य-प्रधान-दीप:-पं. -LY, adv. मुख्यशः, बहुदाः । ९.3 (Produce) उत्पद् ८., जन् ., क; See CAUSE. प्रधानतः, मुख्यांशेन, भूपिष्ठ, बहुतर, सामान्यत:, विश- । 4 ( Force) ex. by causal of roots; 'm.s षेण, प्राधान्येन. me question you' प्रश्नकर्मणि मां नियोजयति MAINTAIN, U. t. ग्रह, 9P,51 P, 10. 2 पा .(पा. (Ka. 134); See COMPEL. 5 निर्मा, घद. लयति), रक्ष1 P, भू 1P,3U, आ-अव-लंब 1A, gen. ex. by निर्मित, घटित, रूप, मय, आत्मक in उत्तम् 9 P or c., संस्तंभ, मवृध ०., पुर 1, 9 P or comp.; also by : 1P, सं-पद् 4 A; 10 re८., यागक्षम वह 1 P, पालन-पोषणं 8 U. 3 प्रात peated 2 times m.820 ' द्विरावृसा दश विंशतिC., रक्ष,न विच्छिद् 7 Por विरम् 12.4 प्रति-पद्., भवति or संपर्यते.भभाए 5 P,विद् 6,1A Page #267 -------------------------------------------------------------------------- ________________ MAK (264) MALL See GET; m. amends tor'क्षति पर 10, प्रति- MALADMINISTRATION, 8. कुशासनं, दुर्णयः, अ. फलंदा 30, प्रामृज् 2 P, निष्कृ'm. account of' सम्बक निर्वाहा. मन् 4 Aor cगण 10, अपेक्ष् 1 A; ' to m. the MALADY, रोगः, व्याधिः, आमयः, विकारः, रुजा, best of a bad matter' दोषपपि गुगत्वमापादायतुं गदः: See DISEASE. iself-made man'सोचमलब्धप्रति ठ:; 'm. mer- MALAPERT', a. अग्निीत, धृष्ट, प्रगम्भ, प्रति मानवत्, ry' हृष्ट-a.भू, रत्सवं कृ; ' m. much of ' बहु मन् निर्लज्ज. -LY, adv. अविनयेन, पृष्टान, निर्लज्ज. 'm. light of' तगाय मन or गण, लघुकृ, अव-ज्ञा - NESS, s. अविनयः, धृष्टता, प्रागल्भ्यं, प्रतिमा-भानं. 9U; See CONTEMN; 'm. way' अंतरं दा; अ MATLAPROPOS, adv. अस्थाने, अकाले, अनवसरं. प-मृ 1 P, अप-इ-या 2 P; अपक्रम् 1U, 4 P; . m. MALARIA, . पूतिवायुः, दुर्वातः. free with' संकाचं त्यक्त्वा आचर or व्यवह 1 P; MALCONTENT, a. or s. असंतुष्ट, अप-वि-रक्त, 'm. away with 'न , व्या-पद् ८., हन् 2 Por राजापरक, राजनात्यसंतुष्ट. C. (घातयति); See KILL; 'm. water ' मूत्री- MALE, s. पुंस् m., पुरुषः, नरः, नृ m.; 'm. and त्सर्ग कृ; 'm.good' पा . (पालयति), पूर, त1P, female ' स्त्रीपुंसौ, स्त्री पुरुषो, युग्म, मिथुनं, द्वंटू. -a. रक्ष 1 P ( promise &c.); See FULFIL also; Ex. by masc. gender; पुंजातीय; 'm. sparrow' सं-पद् ., साध्P or c.; ( loss ) पुर, प्रतिव चटकः; sometimes by पुरुष-पु-नर- in comp:; धा 3 U, प्रतिक, अपाकृ, शुध् c.; 'm. bold to say' 'm. tiger' व्याघ्रः; 'in. cuckoo' पुस्कोकिल:; प्रगल्भतया व 1 P or वचनसाहसं कृ. -for, ' m. attire ' पुरुषवेश: ' m. child' अपत्य पुमान्, आम-या 2P, प्रति-या, उपमुप-उपगम 1P.अभि-उप- पुत्रः, सुतः, &c. 'm.species' जाति, परुषजाति:. स 1 P.2 आवह 1P, ऋम् 1 A. -into, निर्मा, MALEDICTION, S. शापः, आक्रोशः-शनं. -MALEवि-धा; 'gold is made into ornaments' मुवर्ण- | DICTORY, 4. अनिशापक, आक्राशगर्न, अमंगलाशंसिन् . MALEFACTOR, S. पातकिन् m., पापी, अपकारी, अपस्थालंकाराः क्रियते. -of, See MAKE (5) above; 'made of' मय (यी.), घटित, निमित, आत्मक, रूप राधी, पाप कर्मन् m., दुष्कृता, दोषनाक, कृतागस् m. MALEVOLEN'T, . अनिदग्ध, द्रोहमति-द्धि, दुष्ट-भावin comp.; or only by comp.; ' a pot made of मति-बुद्धि, दुरात्मन् , दुराशय, कुद्धि, दुबैद्धि, मत्सरिन, gold' हेमनिर्मित पात्र, हेमपात्रं. अवगम् 1 P; बुध साभ्यसय, पापाशय, अहितषिन्, दुहद्, दुःशील, अनिष्टा1P: ' not knowing what to m. of it' किं नु । थिन. -LY, adv. द्रोहबुद्धचा, दृष्टभावेन, साभ्यमूयं, अ. एतत्स्यादिति ज्ञातुमसमो:.-off, पलाय् 1 A, अप- हितेच्छया. - MALEVOLENCE, . द्रोह-अहित-बुद्धि कम्, अप-इ, अप-म-गम्-धात् 1 P.-out, निरूपू 10, f, दुष्टभावः, कुभावः, कुबुद्धिः, द्रोहमति , द्रोहः, अज्ञा 9 U, अवगम, ग्रह 9 P, उपलम् 1 A, विटू 2 P; सूया, अभ्यसया, दौरात्म्य, मात्सर्य, अहितच्छा, अपकाSee Krow.2 प्रति-पद् ., समर्थ 10; प्रमाणीकृ, । रेच्छा, पैशुन्यं. साध्., निष्पट् . -over, सम्-C. (अपेयति ), सं- MALICE, S.वि-द्वषः, वैर, द्वेष-शत्र-भावः, द्रोहः, दृष्टक्रम् ., निक्षिप् 6P, न्यस् 4 U, आयनीकृ. -up, भावः, द्रोहमति-बुद्धि f., मान्मय, असूया, अहितेच्छा, समाह 1 P, संकल् 10, संभृ 1 P, 3 U, समानी 1P, पापाशयः, दौरात्म्य, दौजन्यं, पै गन्यं.-MALICIOUS, एकीकृ. 2 (A loss ) पुर, प्रति वे-धा; you a. वैर-द्वेष-पूर्वक, द्रोह-दूध-मूल-इतक. 2 अनिद्रेषिन्, should m. up for your want of beauty by द्राहिन्, द्रोहमति-बुद्धि, दष्ट नाव-माति, द्रोह शील, अपकाbeing good' त्वया अलावण्पदोषः सदाचरणेन प्रति रेच्छु, पापात्मन्, दरान्मन्, साभ्यनूय, मत्सरिन्, दुर्जन, विधेयः.3 (A quarrel ) सं-धा, प्रशम् ., (प्रशम- खल, पिशुन; See MALEVOLENT. -LY, adv. यसि विवाद 8.5).4 निर्णी, साधू, निष्पट् .: 'm. द्रोहबुद्धया, दौराम्येन, सद्वेष, मात्सर्येण ; ' m. intenup one's mind' foff, fu 5 U; See DETER- tioned' द्रोहबुद्धि &c. - NESS, द्रोहमतित्वं, दुष्ट शीMINE; ' m. up to' उपस, उपगम्; See AP- लता; See (s. ). 3. आकार:, आकृत /., रूपं, विग्रहः, | MALION, V. 1. अपभाष 1 A, परि-अप-बद् 1 U, अंग, वपुस् .; ' handsomeness of m.' अंग अभिशंम् 1 P, कलंकयति (D.), विद्विष् 2 U. सौष्ठवं. -RR, 8. कारः, करः, कारिन्, कृत् in -a., - ANT, a. द्वेषद्धि, द्रोहपरायण, दुष्ट बद्धि, दुर्बुद्धि, comp.; कर्तृ m., निर्माता, विधाना, कम्पकः, रघकः, दराशय, नृशंन, द मेति; See MALICIOUS, MALEघटकः; ' m. of pots' कुभकार:-कृत् &c. 2 Crea- VOLENT. 2 (Star) अशुभ, दुष्ट, अनिष्ट, अमंगल. 3 उtor, q.v.; ' man is the m. of his own for- प, घार, अतिदृष्ट, अरुंतद, अतितिग्म. 4 असाध्य, दुःसाtune' लोके गुरुत्वं विपरीतता वा स्वचेष्टिता येव नरं न- ध्य. दुभिकित्स्य, मारात्मक, सानिपातिक (की.), काल यंति ( H.2). -ING, S. करण, विधानं, रचनं, in comp. -LY,-ANTLY, adv. सद्रा है, अत्युग्रं. कल्पन, निर्माण, &e. •ER, भाभिशंसकः, अपवादकः, पिशुन: -ITY, Page #268 -------------------------------------------------------------------------- ________________ MAL (26) MAN -MALIGNANCY, . द्रोहबुद्धि, द्वेषपरायणता, परम- the stage of m.' प्राप्त यौवनः, आरूढयौवन:. 4 द्वेष:, भावदृष्टता, अनि शुन्य; See MALICE. 2 उग्रता.. वाय, वि-पराक्रमः, शौर्य, पौरुषं. तिग्मता, दुष्टता. 3 असाध्यता, मारात्मकता. MANACLE, . हस्तनिगड:-बंधनं-पाश:.-t. t. (हMALKIN, S. अशुद्धा, भ्रष्टा. स्तौ) निगडेन बंध 9 P or संयम् 1 A. MALL, s. महामुन्दरः, घनः. 2 जनाकीर्ण मार्गः, जनसा- MANAGE, V. 1. निर्वह c., व्यव-स्था c. (स्थापयति ), माश्यपथ:. घद . (घटयति ); सं-पद् ., वि-धा 3 U, प्र-वृत् c., MALLEABLE. a. उद्वर्तनीय. घनेन वर्धनीय, उदर्तनक्षम.. कृ 8 U.2 अधि-ठा 1 P, अवर्ष 1A; प्र-णी 1 P, -MALLEATE, V. 1. मुद्राघातेन उद्-वृत् c. शास् - P, नियम् 1 P, नियंत्र 103; निग्रह 9 P, वशीMALLET, 8. मुनूरः, द्रघणः, धनः कृ, दम् c. (दमयति); See CONTROL. 3 विनी, अनु शास्, शिभ .4परिमितं व्यय 10 (व्यययति).-... MALPRACTICE, S. दुराचार :, रित, कचरितं, कुचेष्टितं. MALT, S. यवपानीयबीज; 'm.-drink' यवमुरा, यव आचर 1 P, वृत् 1 A, घट 1 A, उपायं युज् 10 or चिंत 10 or कृप ., संवि-धा; See ARRANGE; यथा , यवपानीय; 'm.-house' यवसंधानग्रहं. नौ प्रियमखी बंधजनशोच्या न भवति तथा निर्वाहय MALTREAT, V. t. अप्रियं आचर 1'P or वृत 1A, (8.3) 'so m. that &c.' -ABLE, . प्रणेय, नि-अप-विप्र-कृ8 U, पीड् 10.-MENT, S. अपकार:, विधेय, विनेय, वश्य, आयत्त, शासनीय, मुकर. - ED, a. निकारः, पीडा. प्रगीत, विहित; नियत, नियंत्रित प्रयुक्त, घटित MALVERSATION, s. दुराचरितं, शाठयं, धूर्तता; ' well-m.' सघटित, सुविहित, मुपयुक्त. - ER, S. See FRAUD. निर्वाहकः, प्रणेत m., व्यवस्थापकः, अवेक्षकः, प्रवर्तMAMMA, S. माता, अंबा, जननी; See MOTHER. कः, प्रयोगकः, संपादकः, घटकः, अधिकारी, अधिकृतः, MAMMALIA, S. सस्तनाः प्राणिनः. नायकः, अधिष्ठाता, अध्यक्षः, चालक:; 'm. of pubMAMMIFEROUS, सस्तन, स्तन विशिष्ट. lic affairs' जनकार्याध्यक्षः, पौरकार्यावेक्षकः; जनMAMMIFORM, G. स्तनाति, कषाकार. कार्याधिकारी; 4 m. of the treasury' कोशाध्यक्षः, MAMMON, s. धनं, लक्ष्मी :, संपद/3 ( the god ) द्रव्याधिकारी. 2 (Stage-m. ) सूत्रधारः, स्थापकः. 3 कुबेर:.-18T, C. or 8. धनपरायग, द्रव्याजेनतत्पर. परिमितव्ययिन m. -ING, O. व्यवस्थापक, कार्याधि-ISM, s. द्रव्यपरायणता. कारिन्, कार्यावक्षक, चालक. -MENT, 8. प्रणयनं, MAN, S. मनुष्यः, मानषः, मनुजः, नरः, नृm., मानवः, नयः, नीति J., निर्वाह :-हणं, घटनं, प्रवर्तन, करणं, पु(पूरुषः, मयः, पुस् m. 2 (As opposed to विधान; अधिष्ठान, अवेक्षा-क्षणं, व्यवस्थापनं, चालनं. child) मानुषः, पौवयस्कः, त्यक्तशैशवः, मानष्यप्राप्तः, 2 अधिकारः, अधिष्ठातृत्वं, शामन, नियमन, अध्यक्षता, प्रो.. 3 (As opposed to woman) पुरुषः, पुमान्, विनियमः, नियंत्रणं, वशीकरणं. 3 उपायः, प्रयोगः, नर:.4 ( M.-kind ) मनुष्याः , मानवाः; मनुष्यजा यक्ति/., उपायकल्पना-प्रयोगः, संविधा; ' under his नि., माः , मानुष्यं, मानुषता, जनः, लोकः, मनष्य m. of affairs' तस्मिन् कार्याणि अवेक्षमाणे, कार्याजीव-लोकः.5 ( In chess ) शा(सा)र:-रि: 'an ध्यक्ष तस्मिन्. eminent m.' पुरुषनिह:-व्याघ्रः, नरवर:-शार्दूल: MANCIPLE, S. भोजनाधिकारिन् n. पुंगवः ऋषभः; See EXCELLENT; - m.-eater' पुरु MANDATE, . आज्ञा, शासनं, आ-नि-देशः, नियोगः, विधिः; ' written m.' आज्ञापत्र, शासनपत्रं. षादः, नभुक, नरभोजिन्; 'm.-hater ' मनुष्यशत्रु:दोही, मनुष्यद्वेषी; 'm. of war' बृहती युद्धनौः; 'm. -ORY, . आदशक, आज्ञापक, शासक. slaughter' मनुष्यवधः-घात:-हत्या, प्रमाथः; 'm. MANDIBLE, S. हनु m.f., चिबुकं, पीचं, कुंजः. stealing ' मनुष्यापहारः. -0... पुरुषसनाथीकृ MANDRAKE, S. लक्ष्मणा, पुत्रदात्री, पुत्रदा. 8 U, सैन्यं निविश् c. -FUL, -LY, . पौरुष MANDUCATE, U... सर्व 1P. (बी.), पौरुषय (यो f.); शूर-वार-योग्य, महावी MANE, S. केश(स )रः; सटा (of a lion ). -ED, ये, विक्रांत, शूर, वीर्यवत; पुरुष-नर- in comp.; 'm. | a. केसरिन. deed 'पुरुषकार:, पौरुषं; ' m. office' पुरुषाधिकारः. MANEGE, S. अश्वदमनविद्या-कला. -FULLY, adv. पुरुषवत्, सवीर्य, सबलं, सपौरुषं, MANES, ४. पितरः, स्वधा-श्राद्ध-भुजः; डिभाजः, सविक्रम, शर-वीर-वत्, निर्भयं. - FULNESS,-LI- पिंडागाः (all pl. ); पितृगणः-वर्ग:-लोकः-जनः NESS, . पौरुषं, वीर्य, पुरुषकारः, वि-परा-क्रमः, शौर्य, 'offering oblations to the m.' पितकमसाहसं. - HOOD, S. मनुष्यत्वं, मानुषता, मानुष्यं, पुरु- कार्य-क्रिया-यज्ञः-मेधः, श्राद्धकर्म-क्रिया; ' oblation षदशा-धर्म:-भाव:.2 पुंस्त्वं, पौरुष, ओजस्-तेजम् ॥., to the m.' पिंडः, स्वधा, कल्यं, श्राद्धं; gifts in बार्य, उर्जस् n. 3 यौवन, तारुण्यं, यौवनावस्था, तारु- honour of the m.' पितृदान-तर्पणं; a day ग्यदशा, प्रौठता, व्यवहारदशा; • having reached | sacred to the m. ' पितृप्तिथि m.f. Page #269 -------------------------------------------------------------------------- ________________ MAN (256) MAN. MANGE, S (पशूनां) सिध्मन् m., पामा; See ITCH. good m.s' मर्यादा-विनय-आतेक्रमः. -BD, a. सुशीMANGER, 8. द्रोणी, गवादना, तृणभाजनं-पात्रं. ल, शिष्टाचार, विनीत; ' ill-m.' अशिष्ट, असभ्य, दु:MANGLE, V.. व्यव-च्छिद् 7P,वि-दृ9 P,वभ6P, शील, दुर्मर्याद, अविनीत. -ISM, 8. एकरीतिसेवन, एकनिकर 6P, लवशः कृत् or खंड 10 or छिद्.-. रसन्वं. -LE88, a. अविनीत, दराचार, अशिष्ट, अमर्याबममार्जनयंत्र. - ED, a. छिनभित्र, विक्षतांग (गीf.), | द. -LY, a. शिष्ट, विनीत, सभ्य, सुशील, सुजन, सदाव्यवच्छिन्न, क्षतविक्षत, लनशः कृत. . चार, साधुवृत्त, शिष्टाचार. -adv. सविनयं, शिष्टवत्. MANGO, s. आम आमफलं; (tree) आमः, घन:- | MANCHUVRE, S. यानप्रकारः, युद्धव्यपदेशः.2 प्र-, तकः, रसालः; सहकारः (very fragrant); 'm.- | यक्ति ., कौशलं, वैदग्ध्य, उपायः, व्यपदेशः, माया, विblossom' चतप्रसवः; 'm.-sprout' सहकारमंजरी. दग्धप्रयोगः, कपटोपायः. -... विदग्धोपायं रच् MANIA, S. उन्मादः, बुद्धिभ्रमः; See MADNESS. 2 _10 or युज 10, छलं-व्यपदेशं-कृ8 U. महाव्यसनं, एकविषयासक्ति/.-MANIAC, C. मत्त, MANOR, s. ग्रामाध्यक्षभमि /-स्थान; - lord of the वातुल.-. उन्मनः, वातुल :; See MAD. m.' ग्रामेश्वरः, ग्रामणी:. MANIFEST, a. स्वष्ट, स्फुट, व्यक्त, प्रत्यक्ष, प्रकाश, MANSION, S. हम्य, सौध, गृहं, मंदिरं, भवन, गेहं, सदप्रकट, सम्यक-स्पष्ट-प्रकाश, परिस्फुट, भिव्यक्त, प्रक- नं, निकेतनं, शाला, आयतनं; See HOUSE; ' lunar टित, आविर्भूत; प्रादभूत; to become m.' प्रादर्भू _m.' नक्षत्र, दक्षजा, विधुप्रिया.. 1 P, आविर्भू, प्रकटी-स्पष्टी-म, प्रकाश 1 A.-.., MANTLE, 8. प्रावार:-रकः, अवगुंठन, आवरणं, विधानं. • make m.' प्रकाश् ., व्यंज 7 P or c., स्पष्टीकृ -v.t. आ-प्रा-वृ 5U, समाकृ 6 P, आ-च्छट् 10. 8 U, आविष्कृ, प्रकटा-प्रत्यक्षा-स्फटी-कृ, विशदीक, प्र- -v.i. प्रवृध्र 1 A, विस्त-वितन्- pass.; प्र-वि-सप् कटयति ( D.), मूच् 10, दृश् c.; आविर्भनज्योतिषा 1P. 2 उद्गम् 1 P, उत्सृप, आविर्भू 1 P. 3 उत्सिच् ब्राह्मणानां ( U. 4.) 'to whom the Supreme pass., फेनायते ( D.). 4 मुद् 1 A, आनंद 1 P, Light has m. ed itself.' - ATTON, S. आविष्क- उत्सव कृ8 U; See DELIGHT. रणं, प्रकाशनं, व्यंजनं, स्फटाकरणं, &c. 2 व्यक्ति f., MANTUA, S. स्त्रीवस्त्रं-परिधानं. प्रकाशता, स्पष्टता, आवर्भावः, प्रादुर्भावः, प्रत्यक्षता, MANUAL, I. हस्त्य, हस्त in comp.; 'm. art" अवभासः, प्राकटयं. - ER, . प्रकाशकः, व्यंजकः. शिल्पं, कला; 'm. dexterity' हस्तकौशलं-लाघवं -Ly, adv. व्यक, स्पष्ट, स्फुट, सुव्यन, परिस्फुटं. 'm. labour 'वातं, आयासः; 'sign m.' स्वाक्षरं, - NESS, 8. व्यकता, स्पष्टता, &c. - MANIFESTO, S. स्वहस्ताक्षरं.-8. लघपुस्तकं, संक्षिप्तग्रंथः, सारसंग्रहः. प्रकाशन-घोषणा-पत्रं, ज्ञापन-प्रसिद्धि-पत्रं. MANUFACTURE, . निर्माण, विरचन-ना, घटनं-ना, उMANIFOLD, a. See under MANT. त्पादनं, शिल्पकर्मन ., शिल्पनिर्माण.2 शिल्पनिर्मित MANIKIN, S. क्षनर:, माणवकः, मनुष्यकः. व्यं-वस्तु. -0.1. शिल्पेन निर्मा3 A,2P, or कृप MANIPLE, S. मुष्टि m.f. 2 लघुगुल्मः . C. or रच 10 or वि-धा 3 U or कृ8 U. -AL, a. MANIPULATE, V... हस्ताभ्यां कृ8 Uor वि-धा 30; शिल्पिक (का). - ER. S. शिल्पकारः, शिल्पिन् m., हस्ती व्याघc. or चल c. or विक्षिप् 0P. - ION, S. शिल्पिकः. -MANUFACTORY, s. शिल्पशाला-गृहं, हस्तव्यापारः, हस्तादिचालनं-विक्षेपः. निर्माण शाला-गृहं. MANNA, S. ( Of bamboos ) वंशरो(ली)चना, त्व- | MANUMIT, V.t. दास्याद् मच 6 P or c. or मोक्षं 10. क्षीरी, वंशजा, शुभ्रा, वंशक्षीरी, वैणी. -MANUMISSION, S. दास्यमोधनं, बंधनमोक्ष:. MANNER, . प्रकार:, रीति /., विधा, विधिः, रूप, मा- MAN URE, S. सारः, भूमिलेपः, पुरीषादि . -0.. पुरीगें:, पायः, क्रम:, पद्धति f., सरणि-If. in this षादिना लिप 6P, सारं नि-धा 3 U or निक्षिप 6 P. m.' इत्थं, एवं, अनेन प्रकारण, kc.; ' in that m.' •in | MAN USCRITT, . हस्तलेख:-लिखितं, लेख्यं, लिखितं. such a m.' तथा, तेन प्रकारण, एवंविधं, तथाविधं, | -०. लिखित, हस्तलिखित. एवंरूपण, &c.; 'in like m. ' तथा, तथैव, एवमेव, | MANY, a. बहु, बहुल, अनेक, भूयिष्ठ, प्रभूत, प्रचुर, बहु :2(Aina ) भदः, विशषः, प्रकार:.3 आकार: | संख्यक, भयम्, विपुल, नेक-नाना-in comp.; 'of m. आकृति f., रूपं, मुखचर्या, वदनाकृतिः. 4 (M.s) kinds' अनेक-नाना-विध; ' as m. as'-so m.' आचारः, आचरण, वृत्ति /, वृनं, वर्तन, व्यवहार :, चर्या, यावत्-तानत्, यावत्संख्यक-तावत्संख्यक, यति-सतिः रीतिः नियमः, परितं, शीलं. मार्गः, संप्रदायः, धारा, — how m.' कियत्, कति (pl.); 'of how m. अभ्यासः ( habitual m.s); good m.s' सदा- kinds' कतिविध-a.; ' in m. places ' बत्र, अनेचारः, सद्वर्तन, विनयः, सुनीति f., शिष्टाचारः, मर्यादा, कत्र; in m. ways' बहुधा, अनेकधा - how m. सशीलता, शिष्टता, सभ्यता, शिष्टसंप्रदायः; bad m.s' times' कतिकृत्वः, कतिवारान्; ' m. times' बहुशः, अमर्यादा, दुराचारः, अनीतिः, कराति:; 'm. s of a / भूयो भूयः, मुहुर्मुहु:, अनेकशः, अनेक-बहु-वार, पुन:country' देशाचारः, देशव्यवहार, 'violation of | पुनः, बहुकृत्व: ' so m. ' इयत्, एतावत्.-.समूहः। Page #270 -------------------------------------------------------------------------- ________________ MAP (261) MAR' समवायः, संथातः, समाज: ' the good of the m.' | MARJORAM, S. समीरणः, मरुवकः, प्रस्थपुष्पः, फणि. समाजहितं. In comp. ex. by बहु or नाना; बहुपर्ण, ज्जकः, जंबीरः, पर्णासः, कठिंजरः, कुठेरकः. नानावर्ण, बहुजिह्व, &c. -MANIFOLD, 'many- MARK, S. लक्षणं, चिह, अंकः, लिंग, लांछन, व्यंजन sided' a. नानाविध-प्रकार, बहुगुण-रूप, अनेक, अ- अभिज्ञानं. 2 कलंकः, लक्ष्मन् 1., अंकः, विदुः; 'm. नेक-नाना-रूप, विविध, बहुविध-प्रकार; नाना in comp. on the body' सामुद्र, लक्षण; 'whose distinctive -LY, adv. बहुधा, अनेकधा, नानाविधं. -NESS, S. | m. is boldness' साहसलांछनः; 'freckly m.'जबाहुल्यं, अनेकता. डुलः, कालकः, पितः, तिलकः; 'an interpreter of MAP, 8. वर्णन, देशालेख्यं, आलेख्यपत्र. -0...(देशा- | bodily m.s' सामुद्रिकः.3 ले(रेखा, अंक:.4 दीन् ) अभिलिख 6P, वर्ण 10, चित्र 10. लक्ष्यं, शरव्यं, वेध्यं, बाणलक्ष्यं लक्ष; hitting the MAR, V... हन् 2 P, वि-नश् 0., विलुप् 6P or e., m.' लक्ष्यभेदः, hit the m.' लक्ष्यं भिद् 7 Por अपकृ 8 U, क्षण 8P, दुष् . (दूषयति); See व्य 4 P; ' wide of the m. ' अप्रस्तुत, अप्रास्ताSPOIL;" withont m. ring its beauty' लावण्य- विक (की f). -0... अंक 10, चिह्नयति-मुद्रयति हानि विना, रूपक्षति विना. -MARIPOT, s. कार्यवि- (D.), लांछ 1 P.2 कलंक यति-मलिनयति (D.), मघातकः, वित्रकरः. लिनी-कलुषी-कृ8 U. 3 लिख 6P, रेखाः लिख.4 MARASMUS, S.क्षयः, यक्ष्मन् m., शोष:. लम 10, आ-उप-'; निर्-प्र-सं-अव-ई 1A; अव-धा MARAUD, V.i. लोत्रार्थ परिभ्रम् 1, 4 P or उपन् 3U; आलोच् 10, विमृश् 6 P; निरूप् 10%; 'm.out' 1 P or उपप्पू 1 A. -ER, S. उपद्रविन् m., उप- परिच्छिद् 7 P, सीमां निर्धं 10 or निर्दिा 6P,लभ, प्रवकारी, लुंठकः. -ING, 8. उपप्रवः, उपद्रवः, लो- बाह्यरेखां लिख. -ED, a. चिह्नित, मुद्रित, अंकित, कृतप्रार्थं परिभ्रमणं. लक्षण-लांछन, मद्रांकित; 'an arm m. with the scar MARBLE, . मर्मरोपलः, श्लक्ष्णः प्रस्तरः, मणिशिला, . of the bow-string' मौर्वीकिणांकः भुजः (8.1). शिला, पाषाण:. -MARKSMAN, इ. लक्ष्यभेदिन्-वेधिन् m., सुसंधानी, MARCESCENT, a. विशीर्यमाण. शराभ्यासकुशलः, धनुर्विद्. MARCH, V.i. प्र-या 2 P, प्र-गम् 1 P, प्र-सं-चल-र MARKET, S. विपणि-णीf., आपण :, निषद्या, पण्यवी1P, बज् 1P,प्र-स्था 1A; See ADVANCE%B थी, पण्यवीथिका, हट्टः, पण्य-विक्रय-शाला-स्थान, नि'm. against' अभि-या, अभिनिर-या, प्रति-गम्- गमः.2 क्रयविक्रयः, विपण:.-..पण् 1 A, व्यवह बज् ; संमुख या; 'who m.es slowly' मंद- 1 P; 'm.-day' हट्टदिवसः; 'm.-place' Ses गामी 3 who m. es fast' अंघालः, तरस्वी, जवनः, (8.); 'm.-rate or-price' पण्यमूल्यं, अर्घबलाअतिजव:.-... प्र-स्था . (स्थापयात), प्र-या c. बलं; - m.-town' मुख्यनगर, कर्वट:. -ABLE, a. -s.फालानचैत्र, पूर्वक्षेत्र:.2 गमनं, यानं, यात्रा, प्र- पण्य, पण्याई, क्रयविक्रययोग्य. स्थानं, प्रगमनं, प्रयाणं, अभिनिर्याणं ; 'ata distance MARKING-INK, S. अक्षय्यमसी. which is some days' m.' दिवसक्रमगम्येऽध्वनि MARL, 8. चिकणमृतिका. (Ka.258); going by hasty (forced) m.- MARMALADE, S. मिष्टान्न, स्वादुफलं. es'अविच्छिन्त्रकैः प्रयाणकैर्वहन (Ka. 340); ' dif- MARMOREAN, a. पाषाणनिर्मित. ficult m.' दुर्गसंघर:, संक्रमः; 'm. ing with an | MARMOSET, S. क्षुद्रप्रवंगः-वानरः. army against the enemy' अभिषणनं; 'am. MAROON, C. घनारुण, धनरक. ing army' प्रचक्र, पलितं ; 'a hostile m.' अ MARQUEE, S. पटवास:-मंडपः, उपकार्या, वसगहं. विक्रमः, आसार.. -MARCHES, 8. देशसीमा-पर्यनः | MARROW, 8. मेदस् n., मज्जा, वपा, वसा, अस्थि-देहMARE, . वडवा, अश्वा, वामी, तुरगी, वाजिनी. सारः, अस्थिज, स्निग्धा. 2 सार:-र, गर्भः, मुख्यांशः; MAREIN, S. प्रांतः, धार:-रा, पर्यतः, तटं, उपांतः, सी- ' he has knocked the m. out in no time' मा, परिसरः, उपकंठः, कच्छ.. -AL, a. प्रांतस्थ, प्रां अधिरोदव सेन सर्वस्य सारः निष्कृष्ट:-गृहीत:.-LEss, a. तवर्तिन. -ALLY, adv. प्रांततः, अनुप्रांतं. मजा-मेदो-हीन, अ-नि:-सार.-1, . मेदस्विन, सारवMARINE, a. सामुद्र (दी.), समुद्रीय, समुद्रविषयक, त्, ससार. समुज, समुद्र (Sea, q. v. ) in comp.; 'm. MARRY, V.1. वि-उद-वह 1P, परि-णी 1P, उप-यम fight' नौयुद्ध, जलसंग्रामः. -8. नौयोधः, समुद्रीयसै- ___ 1 A, प्रति-परि-ग्रह 9 P.2 ( Take for husband) निकः.2 युद्धनौसमूहः. 3 नाविकप्रकरणं-विषयः. (पति) विट् 6 U or लम् 1 A or अधिगम् 1 P, MARINER,. नाविकः, पोतवाहः,समुद्रयायिन्-गामिन् m. वृU, 10 (वरयति ), वृ9 U, पत्या संयुज् pass. MARITAL, . पति-स्वामि-विषय. 3(Give in marriage ) विवाहं कृ., पाणिं ग्रह MARTTINEEa. समद्रीय, समुद्र in comp.2 नाविक ., प्र-दा 3 U, पाणिग्रहणं सं-पद् .; विवाहेन संयुज् 7U, 10 or संबंध 9 P.-adv. नूनं, खल; See (की.), माध्य. 3 समुद्रतीरस्थ. Page #271 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (282) JABX, 8. विवाहः, उद्धार, उपयमः, परिणयः, पाणिग्रहः हर्ण, पाणिपीडनं, दारपरिग्रहः- अधिग -क्रिया: ' give in m.' विवाहविधिना दा o प्र नि-पद्c.; 'm.-contract' वाङ्निश्रय: ; 'm. price' शुल्क: कं; m. gifts' यौतक, औद्वाहिक, पारि सुदाय: ' m. string' (विवाह) कौलुके, मंगलतू. AGRABLE, C. विवाहयोग्य, परिजेय, विवाक्यस्क, उद्घाहोक्ति -ED, 4. उढ, परिणीत, उपयत, कृलविवाह, जातोपयम, निविष्ट 'am. man' श्रीमान, कुटुंबी, सभार्यः, कृतदारः सपत्नीकः; & m. woman भर्तृका, पतिवत्नी, सधवा, सुवासिनी twice m'gant:, fafg:-:; one m. before his elder brother' परिवेनृ; ' the sin of such marriage' पारिषचं. " MAR8, 8. मंगलः, भौमः, अंगारकः, भू-मही-सुतः, लोहितः, रुधिरः, कुजः, लोहितांग: 2 कुमारः, कार्तिकेयः, गुहः, स्कंदः, शक्तिधरः, षडाननः, महासेनः, सरजम्मा, सेनानीः, अग्निभूः, विशाखः, षाण्मातुरः. MARSH, 8. अनूपदेशः, कच्छ, कच्छभू-भूमि f, स जल - जलाढय भूमि: x, . अनूप, भानूप (पी f. ), जलाढय, जलपूर्ण, सजल, जलमय (यी f. ). MARBHAL, 3. बलाध्यक्षः; संविधातृ m., व्यवस्थापकः ७. ८. विन्यस् 4 U, बि-रच् 10, व्यूह 1, क्रमेणं रच or स्था. C. ( स्थापयति ), संविधा ३ ए. MART, 8. क्रयविक्रयस्थानं, आपण:; See MARKET. MARTIAL, 4. युद्ध-रण-विषयक, सांग्रामिक सामरिक ( की f. ). 3 रणयोग्य, समरोधित 3 रणप्रिय, समदासत, समस्-रण- काम; 'm. music ' रणवाद्यं. MARTINET, 8. तीक्ष्ण- उग्र- दंड: - शासनः MARTINGAL, 3. तलिका, अधोबंधनं. MARTYR 8. स्वधर्मार्थ- स्वमतार्थं त्यक्तप्राणः or देहत्याff or "यस्तजीवितः; ' & blessed m.' सुगृहीतनामा &o. - DOM, s. स्वधर्मार्थ-स्वमतरक्षणार्थं प्राण-जीवित-त्यागः or प्राणोत्सर्गः or देहन्यासः. MARVEL, S. कौतुकं, आश्चर्य, विस्मयहेतुः, चमत्कारः, अद्भुतं चित्र, चित्र अद्भुत वस्तु n. . . वि-स्मि 14, सार्य सविस्मय- भू 1.1, विस्मयेन आकुलीभू or अभिभू pass. -LOUB, C अद्भुत, सार्य, चित्र, आश्च येकर, ( दी.), विस्मयावह, आर्य; 'am. tale ' शिश्रा कथा; 'am. deed ' अद्भुतं कर्म - LOUSLY, ado. अद्भुतं चित्र -LoUANEES, 3. चित्रता, &c. MASCULINE, 4. पौरुष (श्री f. ), पुंजातीय, अक्लीन, पुं- पुरुष - in comp. 2 पुरुषशील स्वभाव, पुरुषप्रकृति; 'm. gender' पुंस्, पुलिंग; the word दार is plural and m. ( of m. gender) बारा : पुंभूनि ' & m. woman ' ऋषभी. -LY, adv. पुंवत्, पुरुषवत्. - NESS, 8. पुंस्त्वं, पौरुष. Mas, . . संपिष 7 P, संमृद् 9P, क्षुद् 7 U, 10. 3. संपेष:, संचूर्णनं, उदपेषः. Mask . वर्णवः, वर्षका, कपट छद्म-मुख. 2 ४., कपट:-ट, छलं, व्याज, भप-व्यपदेशः. 8. कृत्रिमछद्म-वेश: ; to throw of the m ' ( पूर्व निगूढान् ) निजमनोरथान् भाविष्कृ 8 D or प्रकाठी. छमुखेन गुरु 1- U on प्रच्छद् 10; सुइ, अपबृ., गुप् 1 P.ED, 4. उम-गुप्त-मुख (खी f. ), सवर्णिक. 2 छद्मवेशिन, कपटवेश; See DssGUARD जे गुप्त, छन, गूढ. ER, 8. छद्मवेशी, कफ्टरूपी &०. MASON, 8. लेफ्क:, लेपकारः, सुधाजीविन् m., पलमंड :. -RY, 3. सुधा लेप-कर्मः इष्टकारचनं निर्माण: MasQUERADE, . . छद्मवेशं धृ 10, विडं 10, कपटवेश परिधा 3. 8. छद्म-कपट-वेशधारणं, छवेशक्रीडा, विडंबनक्रीडा -ER, 3. छद्मवेशधारिन् MA88, 8. पिंड, घन:, गंड : 2 राशि:, नि-प्र-षयः, 2., कपटवेशी. निकरः, समूहः, ओघः, पुंज:, संघ, गण, समाहारः, निवह: ; See MULTITUDE ; ' in m.es' संघशः, गणश: ; ' in the mi.' साकल्येन. - IVE, Y, . स्थूल, गुरु, स्थूलाकार, बृहत् बृहत् स्थूल- परिमाण, गुरुभार, सभार; पिंडित, पिंडाकार - IVENESS, S. स्थूलता, गुरुत्व, महत्त्वं, गुरुभारः MASSACRE . . ( क्रौर्येण ) हन् 2 P, व्या-पद्C., सूद 10, त्रि-शस् 1 P, प्रमं 9 P, निर्दल c. (दलयति); See KILL. 8. संहारः, विशसनं, घातः, प्रमाथः, Masr, 3. कूपकः, कूपदंड, गुणवृक्षकः. निषूदनं, प्रमापण; See KILLING. MASTER, 8. प्रभुः, ईश्वरः, ईशः, नाथः, स्वामिन् - ., अधिपः, अधिपतिः भर्ता, सेव्यः; See LoRD; ' serving two m. s' उभयवेतन, उभयस्वामिक; ' one's own m. स्वतंत्र, स्वाधीन, अपरायत्तः 'to bom. of ' ex. by. ( s. ) or प्र भू 1 P, ईश् 2 A ( with gen. ); — I am not_m. of myself' अप्रभुरस्मि आत्मन: ( Ka. 36 ), न प्रभवाम्यात्मनः गात्राणामनीशोस्मि संवृत्तः (S. 2 ) 2 अधिकारी, अध्यक्षः, अधिष्ठाता, अधिकृतः, अवेक्षकः, अधीशः, नायकः, पतिः, मुखरः, अग्रणीः; 'm. of a family ' कुलपतिः, कौटुंबिक, कुटुंबी; 'm. of the horse' अश्वाध्यक्षः ; ' m of sports ' नर्म-केलि सचिव: 3 शिक्षकः, गुरुः, अध्यापकः, आचार्यः, उपाध्यायः 4 पंडित:, कुशलः, पारंगतः, निपुण, व्युत्पन्नः m.hand' उत्तम-परम-कर्मकारः; 'm. workman ' मुव्यशिल्पी, कर्मकाराग्रणीः; 'm. piece ' अप्रतिम-निरुपमं कृत्यं, अत्युत्तमं परम- अत्युत्कृष्टं कर्म; .. stroke' वैदग्ध्य चातुर्य-कर्म, अत्युत्तमक्रिया. ०. . अभ्यंतरीक 8 छ, पारं गम् 1 P; ' who has med all sciences ' सकलशास्त्रपारंगतः क्शांक) दम् ०. ( दमयति), परा - अभि-भू 1P, जि 1. B. 1. अनुपम, अप्रतिम, अत्युत्तम, अद्वितीय, अत्युत्कृष्ट, परम-भतुत अतिकुशल निपुण. . अत्युत्कृष्टं परमनिपुणराया. ܕ Page #272 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 《证券 - BETP, 8. प्रभुत्वं, स्वामित्व, आधिपत्वं, ऐश्वर्य, प्राधान्यं, &o. x 8. प्रभुत्व, ऐश्वर्य, आधिवत्वं अधिकारः, अ. धिष्ठातृत्व, स्वाम्यं. 2 उत्कर्ष:, श्रेष्ठत्ता, आधिक्य, प्राधाम्यं, मुख्यता, परम उत्तम श्रेष्ठ पदं 3 प्रावीण्यं, भतिनैपुण्यं परमकौशल पाटवं पारंगतता, प्रतिष्ठा; ' you have attained great m. over all sciences of arms ' गतोसि सर्वास्वायुधविधासु परां प्रतिष्ठां (Ka. 77 ) ; ‘ to have m. over ' अभि-भू, प्रभू, ईश्, वशीकृ; See above. ( 289 ) MASTICATE, . . पर्व 1 P, 10, संदंशू 1P. -ION, S. चर्वणं, दंशनं, दंते / ष्पेषणं. -ORY, a. चर्वगोचित. 8. चव्यं. MAT, 9. कट, किलिज, आस्तरणं, पादपाशी. - ०.८. क : आस् 5 U. 2 संग्रंथ् 9P, संश्लिष् , जटिलीकृ 8 U; ' m. ed hair' जटा, सटा, जूटकं, जटा-सटा जूट:; 'having m. ed hair ' जटिल, जटिन्. MATCH, 8. समः, समानः, तुल्यः, समान तुल्यबलः, तुल्यशक्तिः -पराक्रमः, प्रतिद्वंद्विन् m; let us (two ) make a m.' आवां प्रतिद्वंद्विनौ भवाव. 2 ( One of a pair ) यमः, यमक:-लः, युग्मकः, समान- समकक्षः 3 विवाह, विवाह-प्रेम-संबंध: घटना-योगः; bringing together a m. of equal merits' समानयंस्तुल्यगुणं वधूवरं ( S5 ) 4 युद्धं 'arn. of cocks &c. ' प्राणि द्यूतं समाह्वय: ; ' boxing m. क्रीडा - युद्धं मुष्टीमुष्टि युद्धं 5 अभिशलाका; 'to be am. for ' ex. by भलं with dat.; दैत्येभ्यो हरिरलं (8. K.); one wrestler is a m. for another' अलमल काय, प्रभवति महो महाय; 'to be more than a m. for ' अतीत्य अतिक्रम्यनृत् 1 A or स्था 1 P; अतीत्य हरितो हरीं वर्तते वाजिनः (8.1 ); or by अधिक a. or अतिरिच् - विशिष्-pass, with abl.; सेनाभ्यधिका बुद्धि: ( Mu. 1 ) . ८. तुल 10 (तुलयति), तुस्थी - समी कृ 8 U, उप प्रति मा 3 A; तुल्यतया घट् c. (घटयति ) or समा-नी 1P or संयुज् 7 U, 10. 2 समं वृश् C., प्रतिरूपं उपमां निर्दिश् 6 P; oft. ex by तुल्य, सम ( Equal, q. v. ); “ it was a well-m. ed fight' तुल्यप्रतिद्वंद्वि बभूव बुद्ध ( B. vrr. 37 ); palaces can m. you' प्रासादास्त्वां तुलयितुमल ( Ms. 65 ) ; he will m. you in strength ' बलविषये स त्वया तुला समारोक्ष्यति 8 तुल्यबल - समं युज् or पुरस्कृ, प्रप्तिर्युध् . 4 विवाहार्थ प्रतिवद् ०. or प्रदा 3 U, 1 P, परिनी, द्र 5 सं-, युज, समाधा 8 U, अनुरूप वं. कृ. ०. 6. युज् pass. उप मा pass, तुल्यअनुरूप व भूः सदृशी अनुगुणी-भू, संवत् 1 P. 8 संगम् 1A, संमिल 6P, सं- 2 P, संगमनुब्रज् 1P, संr pass. 8 विवाहार्थं दा pass. ED, मुख्यबल- शकि, समविक्रम; उपथित, &c. & दिवाहित) कृतविवाह कृतोपयम - . अतुल, मि ( रुपम, अनुपम, अद्वितीय, अप्रतिरूप, भत्रतिम, भनुपनेयः अतुल्य, असदृश (शी f. ). -LESSLY, adv. अणुपर्म, अप्रतिरूपं. - LESSNESS, 8. अनुपमता, &ce. MATE, 8. सहायः, सहचरः, मित्र, संगिन् m., सखि m. 2 भर्ता, स्वामी, पति:; (female) सहचरी, सखी, पत्नी, वधूः, भार्या, प्रिया, दयिता; See WIFE; an elephant's m.' बक्षा, करिणी, हस्तिमी. 3 सहायः, सहकारी. " MATERIAL &., See under MATTER. MATERNAT, . मातृक (की f. ) मातृसंबंधिन मातृin comp.; — m. uncle' मातुलः (-लानी f. ); m. affection' अपत्यस्नेहः, पुत्रप्रीति f., वात्सल्यं; m. duty' मातृधर्म:. MATHEMATICS, S. गणितं, गणित शात्र-विद्या, सवापरिमाषविद्या, गणना विद्या. MATHEMATIC, AL गणितविषयक, गणित संबंधिन. 8 गणित शाखानुरूप. -ALLY, adr. गणितानुसारेण -IAN, 8. गणितवियाज्ञः, गणितशास्त्रज्ञः-विद्, गणितज्ञ. MATIN, a. प्रातःकालीन, मातःकालिक (की/ ), प्रये तन (नी f. ), प्रातर् in comp. -8. (M. 8) प्रातरूपसना; प्रातः कृत्यं - कर्म. MATRICE, 8. गर्भाशयः, जरायु: 2 मुद्राक्षरसंस्कारः. MATRICIDE, 8. मातृहत्या वधः - घातः 2 मातृषातिममातृहन् m., मातृधः, मातृघातकः. MATRICULATE, . ८. संस्कारपूर्व विश्वालयं प्रविश् ७. - 8. विद्यालयप्रविष्ट:. MATRIMONY, 3. विवाहः परिणयः, उपथमः, उद्वाहः; See MARRIAGE. IAL, C. वैवाहिक औशहिक (की f. ) ; m. alliance' विवाहसंबंध: FALLS, adv. विवाह विध्यनुरूपं. MATRON, s. पुरंध्री, आर्या, प्रौढा, गृहिणी, गेहिनी; पुत्रिणी, सुतिनी, कुटुंबिनी, पुत्रवती -LY, . पुरंध्रीयोग्य, गृहिणीसदृश (शी f. ); धीर, गंभीर, प्रौढ, आर्य, विनीत. MATTER, S. द्रव्यं, वस्तु n., स्थल धन वध्यं वस्तु, भौतिकवस्तु, साकारद्रव्यं, मूर्ति / 2 साधनं प्रकृति f., - करणं, कारण, उपादानं. 3 द्रव्यं, वस्तु, पदार्थः अर्थः, विषयः, प्रकरणं, पर्द, आस्पदं, प्रस्तावः, प्रसंग:. 4 प्रयो जनं हेतुः, कारणं, कार्य, व्यापारः, अर्थ: 5 सारः, त स्व, अर्थ:, गुरुत्वं, गौरवं महत्त्वं प्रभाव: 6 पूयं, दूष्यं, क्षत, पूयरक्त-शांणितं; 'm. in hand' प्रकृतं, प्रस्तुतं ; 'm. of dispute' विवादवस्तु विषयः आस्पदं &e.; — it is of no m.' यत्किचित्कर मेतत्, निरर्थक, सूक्ष्मविचारस्याविषयः; 'an important m.' गुर्वर्थः, ' of no m.' निरर्थक, निःसार, अगुरु; ' what is the m. with her' किं तस्या वृत्तं कस्तस्या वृत्तांतः. -0.. Ex. by अर्थ:, or by किं, कार्यं with instr.; — what m. s it to me' किं मम तेन कार्यं, कोर्थः &c.; ' it m. s very little', 'it m. s not' लध्वमेल, नाव गरीयानर्थ: 8 पूयपूर्ण भू 1P, पूर्य Page #273 -------------------------------------------------------------------------- ________________ MAT उत्प. -, . पूयपूर्ण युक्त-गर्भ, सपूय. - MATE RIAL, O. भूतात्मक, भौतिक (की f. ), भूतमय (यी. f), आधि-पांच भौतिक, मूर्त, द्रश्यमय, प्राकृतिक ( की .), घन, स्थूल, जड. 2 अपारमार्थिक (की f. ), अनात्मीय. 3 सारवत्, ससार, वास्तविक ( की ). 4 गुरु, महत्, परमार्थ, गुर्वर्थ, आवश्यक ( की j.), मुख्य, प्रधान, विशिष्ट; See PRINCIPAL; 'm. world' भूतसृष्टि f. स्थूलं जगत्; 'm. body' स्थूल जड देहः, भौतिकार्पड:; ' m. cause ' प्रकृतिः, उपादानं, उपादानकारणं; ' proximity being not m.' सन्निधानस्य अकिंचि त्करत्वात् ( S. B. 141 ) - साधनं, उपकरणं, द्रव्यं, कारण, उपादानं, प्रकृतिः, पदार्थ:, साधनवस्तु; 'all m.s' सामग्री, सज्जा, संभार:, द्रव्य उपकरण सामग्री-संभारः; ' writing ms' लिपिसज्जा, लेखन साधनानि; — the m. of cloth ' वस्त्रयोनिः प्रकृतिः - ISM, 8. लोकायतं, अनात्मवादः, चार्वाकमतं. IST 8. लोकायतिकः, अनात्मवादिन् m.; विषयी -ITY, S. भौतिकत्वं, मूर्तिमत्वं, &c. - Lx, adv. अर्थतः, वस्तुतः, तत्त्वतः, परमार्थतः, सारतः, प्रकृतितः, प्रकृत्यैष. MATTOCK, 3. खनित्रं, टंक:, पाषाणदारणः. MATTRESS, 5. (मृदु-) आ-सं-स्तरः, शयनीयं आस्तरणं, तूलिका. ( 260 ) mind - MATURE, . पक्व, सु-परिपक्व, परिणत पक्कतामापत्र, पाकोमुख (खी f. ), फलोन्मुख - 2 संपन्न, सं-परि-पूर्ण, प्रौढ, सिद्ध; 'm. deliberation ' सुविश्वार:, प्रसमीक्ष्यसुविमृश्य विचारः, सुसमीक्षा, सुविमर्शः ८. परिपा कंनी 1P, परिणम् c. ( नमयति), पक्कतां - पार्क - उत्पद् C., पच्; संपद्, साधू ., सिद्धी 8 U, कठोरीकृ; कलाकलापालोचन कठोर मतिभिः ( Ka. 7 ) ' whose was m.ed by studying &c. ' पच् pass. परिणम् 1 P. पार्क-परिणामं इ or या 2 P or गम् 1 P; कठोरां प्रौढी-भू 1 P; परिणतप्रज्ञस्य कवेर्वाणी (UT) of med intellect'.-ATE, v. ८. पच ९, परिणम् ... पच् pass, पक्कीभू, पूयपूर्ण व भू. -ATION पाकः, वि परि-, परिणति, परिणामः 2 सपूयत्वं पूयस्त्राव :. - ATIVE, . पाकल, पाचन, पचिष्ण, पयजनन (नी f. ). -ITY, NESS, 8. पाकः, वि-परि-, परिणामः, विपक्क ता, परिणति, प्रौढ-पक्त-दशा, पक्क परिणत अवस्था, पक्कभाव:, कठोरता, प्रौड़ता, सिद्धि, संपूर्णता -LY, adv. सपरिणामं, सपार्क 2 समीक्ष्य, सुविमृश्य, सुविचाये, सम्यगवधार्य. - MATURESCENT, आपक्क, परिणामोन्मुख MATUTINAL, MATUTINE, . प्रातःकालिक-प्राभातिक (की f. ), प्रगेतन (नी), उषस्य मातर् in comp. MAUDLIN, आरत, मत्तप्राय कल्प. MAUGRE, adv. See 'In spite of' under SPITE. MAUL, 3. स्थूलमुहर, घनः -०.८. मुद्ररेण-लगुडेन मह 1 P or तड् 10.2 वि-रूपू 10, विकू 8 U. MEA MAUSOLEUM, S. चैत्यं, समाधिः. MAW, 8. उदरं, जठरः-पं. MAWKISE, . अरस, नीरस, निःसख; बीभत्स, जुगु सावह. MAXILLARY, हनुसंबंधिन्, हनु in comp. MAXIM, 3. सूत्रं, उक्ति f., वचनं, वाक्यं विधिः, तत्त्वं, नियमः, आ-नि-देशः, चोदना, कल्पः सिद्धांत; ' moral m.' नीतिवाक्यं, सदुपदेशवचनं. MAXIMUM, 8. उत्तम परम- संख्या. MAY, s. Gen. ex. by Potential of verbs. 2 (Showing wish or blessing) ex. by Benedictive or Imperative; 'm. god Siva protect you' पातु देव: शिवो व:; 'm. I be satisfied ' कृतार्थो भूयासं. 3 (Liberty ) gen. ex. by Pot.; See LIBERTY. 4 (Contingency) by Pot., with or without कदाचित्. 8. वैशाखज्ये. MAYOR, 3. नगराध्यक्षः, पुरामणी:. - MAYORALTY, 5. पुराध्यक्षता, नगराधिकारः. MAZE, 3. गहनं, कुटिलमार्गः, सुगहनस्थानं, दुर्निर्गमं स्थानं. 2 वक्रता, गहनता, कौटिल्यं, वैषम्यं. -, . गहन, दुर्निर्गम, कुटिल, जिझ, अतिवक्र. MEAD, मधु, मधुपानीयं. 2 Meadow, q. v. MEADOW, S. क्षेत्र, गोपचारः, केदार: 2 स्थली, वनस्थली, शाद्वलं यवसस्थानं; 'm. grass' यवसं. - Y, . शाद्वल, यवसीय MEAGRE, C. क्षाम, कृश, क्षीण; See LEAN. 2 असार, विरस, नीरस, फल्गु, (style ); बध्यं, रूक्ष ( soil ). 3 अपूर्ण, स्वल्प, तनु, स्तोक. -Lx, adv. काश्येन, स्वल्पं; ‘m. attended' तनुपरिवार - NESS, 3. कृ शता, क्षीणता, क्षामता, रूक्षता, तनुता, स्वल्पता, &c. MEAL, 3. सक्त ( m. pl. ), क्षोदः, चूर्णं, विष्टं. 2 भोजनं, अशनं; आहारः, आहारविधिः ; 'took hism.s' आहारविधिमकरोत् भोजनं निर्वर्तयामास, शरीरस्थिति समपादयत्; ' good m. ' सुभोजनं; 'morning m. ' प्रातराश: - x, . सचूर्ण, क्षोदमय ( मी f. ) 2 कोमल, मसृण, मृदु, चूर्णसदृश (शी f. ); ' m. mouthed मृद्भाषिन्, कोमलवाच्. MEAN, C. मध्य, मध्यपरिमाण प्रमाण, मध्यम 2 मध्य, मध्यम, मध्यस्थित, व्यवहित, मध्यवर्तिन्, अंतर्गत; ' in the m.-while ’ ‘in the m. time' अत्रांतरे. 3 नीच, अप-नि-कृष्ट, अधम, जघन्य, कदर्य, कुत्सित, नि-, हीन, अनार्य, खल, दुष्ट, विवर्णे, पामर, प्राकृत, अपसद, भुलक; याय, अवम, अवय, गधे, लघु, कुपूय, खेट in comp., अणक, रेफ; तुच्छ, क्षुद्र, कृपण, दीन, ( mind &c. ); (in birth) हीन-नीच जाति, अन्यजातीष, अकुलीन, कु or_का_in_comp., “ m. spirited' लघुचेतम्, भुमानस, कृपणबुद्धि, कापुरुष, अधमवृत्ति. . . उ हिन् 6 P, इब् 6 P, अभिमन 2 P; ott. ex. by desid. forms, or by काम or मनस् in Page #274 -------------------------------------------------------------------------- ________________ KBA (281) comp. with int.; 'now what do you m. अतिक्रम् 1 U, 4 P, अति 12 P. -v.i. Ex. by to do' अथ भवान किं कर्तुमनाः or किं चि. प्र-परि-माण, मात्र, मित, परिमित in comp. -s. कीर्षति; See INTEND. 2 गम् . (गमयात), मानं, प्र-परि-माणं, (fig. also); 'm. ihg rod" बुध् ., द्युत् ., अभि-धा 3 U, सूच् 10, निर्दिश् । मानदंडः; 'm. of capacity' प्रतीमानं, प्रस्थः .2 gen. ex. by वृत् 1 A with loc., or by loc. वि-भागः, अंशः. 3 प्रमाण, पर्यतः, मात्रा, मर्यादा simply; by अर्थ, पर. वाचिन् in comp.; ज्योतिः- सीमा; ' in some m.' ईषत, किंचित, अल्पमात्र; 'beशब्दस्तेजसि वर्तते (S. B. 146); अत्र अपचितिशब्दः yond m. ' अतिमात्र, नितांतं, अतीव, भृशं.4 उपायः, पूजार्थ:-पूजापर:-पूजावाची &c.; 'a speech m. ing प्रयोगः, साधनं, युक्ति, प्रवृत्ति , क्रिया, उपचार censure' निंदापरं वच: what is meant by tell- take m. s' उपायं प्रयुज् 7A, 10 or भात्रि ing a lie' असत्यमिति यदुच्यते तेन कि गम्यते, or 1U or अवलंब 1 A, कार्ये प्रवृत् 1A; ' mild m.' असत्यभाषणस्य कोर्थः; 'what can all this m.' सामन् १., सामोपायः. 5 छंदम् n., वृनं. 6 तालः, कः प्रकार: किमेतत् ( Mal. 5), किं न एतत्स्यात् लयः, - the steps are in m.' पादग्यासो लयमनु(Mal. 1).-8. मध्यमपरिमाणं, मध्यता, मध्यं, समप्र- गतः ( M.2); ' the m. of a vowel' मात्रा माणे, समक्ष:.2 अंतरं, अभ्यंतरं, मध्यावाधः, अंतरालं. ' in musical m. ' स्वरबद्ध-a.7 अपवर्वः; hav3 परिमितता, अनतिक्रमः. 4 ( Means ) साधनं, उप- ing a common m.' सापवर्त. -ED, a. मित, करणं, उपायः, करण, द्वार, योगः, गति f., साहाय्य, परिमिता नियत, निबद्ध; See LIMITED. 2 सम, सामग्री: कारणं, हेतुः; oft. ex. by instr.4 आयः, समान, धीर. - ER, 8. मापकः, माननिरूपकः. विभवः; द्रव्यं, धनं, सामर्थ्य, शक्ति, धना- -LESS, a. अमित, अपरिमाण. -MENT, .. मापन, गमः; don't live beyond your m.' आ मानं, प्र-परि-माणं, प्र-परि-मितिf 'rough m." यमर्यादां मातिकाम, यथाविभवं-यथाशक्ति &c. व्ययं स्थूलमान; ' accurate m.' सूक्ष्ममानं. कुरु; - having moderate m.' नातिधन, अ MEAT, 8. आमिषं मासं, मांसाहारः; ' butcher's m.' ल्पविभव; ' by all m.' सर्वथा, सर्वप्रकारेण, अ सौ(शौ )नं.2 अनं, भोजन, आहार: खाय; ' seller ot वश्यं, नून, खलु, अवश्यमेव; ' by no m.' न सर्वथा, | m.' मासिकः, सौ( शौ)निकः, वैतंसिकः, कौटिकः. न कथंचन, न कथंचित; 'by any m. ' येनकेन प्रका- MECHANIC, &c. See under MACHINE. रेण, यथा कथंचित, कथमपि, कथंचन, कथंचित, | MEDAL, S. मुद्रा, कीर्तिमुद्रा, प्रतिष्ठामुद्रा. -LIST, . मु. कथं कथमपि3; ' m. of subsistence' जीवनसाधनं- द्राशास्त्रज्ञः.2 लन्धकीर्तिमुद्रः. उपाय:-हेतुः; उपजीविका. -ING, s. अभिप्रायः, उद्दे MEDDLE, V.i. अश्यापारेषु व्यापारं 8 U, (अन्यशः, आशयः, अर्थः, तात्पर्य, भावः, आकूतं, इंगितं, व्यापारेष) व्याप 6 A, परकार्याणि निरूप् 10 or वर्ष 6P, आकांक्षा. 2 विवक्षा, विवक्षितं, अर्थः; 'the m. of 10, पराधिकारचा क, पराधिकारं प्रविश् 6 P. 2 व्याa word' पदार्थः; literal m.' अवयवार्थः, पदार्थः, प, व्यापत-. भ. -ER, S.पराधिकारचर्चकः, परकार्यनिशब्दार्थः; ' hidden m.' मर्मन् ॥., गूढार्थ: what रूपकः-व्यापारी, अन्यव्यापारचर्चकः. -ING,-8OME, is the m. of this laughter' किंनिमित्तोय हास:. a. पराधिकारनिरूपक, परकार्यचर्याशील; better by -a. अर्थवत्, सार्थ, पूर्णार्थ, चरितार्थ. साकृतः (७.). -8., - SOMENESS, . परकार्यवर्धा, पराधिकार'casting at me a m. look 'सात मा निर्वर्ण्य. निरूपण-प्रवेशः, अव्यापारेष व्यापारः, अन्याधिकारी-INGLESS, a. निरर्थक, अनर्थक, निष्कारण. अनि नियोगः-निरूपणं. मिन.-INGLY, adv. सार्थ, साकूतं, सेंगितं.-1, adv. MEDIAL, a. मध्य; See INTERMEDIATE. कृपणवत्, अधमवत, दीनं, &c.; सावझं, सावमानं, लाघ MEDIATE, v. i. माध्यस्थ्यं कृ 8U, मध्यस्थः 1P, वेन; ' m. born' हीनजाति, अधमवर्ण; 'm. attired 'कृपण-अनार्य-वेष. - NESS, .. नीचता, अध मध्ये वृत् 1 A or गम् 1 P, माध्यस्थ्येन सं-धा 3 U. मता, कदर्यता, कुत्सितता, &c.; 'm. of birth' -a. व्यवहित, मध्यतिन, मध्यस्थ, मध्यस्थित, अंतर्गअकुलीनता, अपकृष्टं जन्म. त. -ION, 8. माध्यस्थ्य, मध्यस्थता. -LY, ads. माध्यस्थ्येन, अन्यद्वारेण-द्वारा. -OR, . मध्यस्थः, मMEANDER, V.i. वक्र-कुटिलं-जिलं-गम् or स 1 Por ध्यमपुरुषः, मध्यस्थितः. -ORSHIP, . मध्यस्थाधिया 2 P; See WIND. -... कुटिलीक 8 U. -8. वक्रता, जिमता, कौटिस्य, वक्र-जिम-कुटिल-गति f., कारः, माध्यस्थ्य. सर्पगतिः. -ING, a. वक्र, कुटिल-जिझ-सर्प-गति, वि MEDICABLE, a. चिकित्स्य, उपक्रम्य, साध्य, उपचासर्पिन्, विषमगति. रसाध्य. MEASURE, V.t. मा 3 A, 2 P, प्र-परि- तल 10, | MEDICAL, a. वैद्य (पी.), औषधीय, पक-आवमानं निरूप 10 or शा 9U.2 गण 10. 3विभज् वेद-संबंधिन, वैपकाविषय; 'm. science' भायुर्वेदः, 10, परि- 40. So DIVIDE. 8 1A, 10, | पशा 'm. treatment' प-भेषज-उपचारः, Page #275 -------------------------------------------------------------------------- ________________ भौध-भवन-प्रयोगः 'm. man'पः भिषक, चिकि- संविद 6P,समा-पा-गस् ! Patt. ex. by पर सकः-5x, adv. पेपशाबायुरूप. 1P, नवनपर्थ-वित्र &c. या P or गम्, प्रति-नं. MEDICAMENT, 8. Medicine, q. v. अभि-मुखं या or गम् or पाए 6P, अमि-स-मुजीभ MEDICASTEM उपयः, कूटचिकित्सकः. 1P; I met a little cottage girl' उटजनियाMMONCATE, V.. औषधैः मिथ 10 or संस 6P, लिनी काचिद्वालिका मम नयनविषयं याता or मया दृष्टा; मोषपणा दा 3 U or संक्रम् ७.३ पौष, दा; See — they two met each other' परस्पराभिमुखं ORL.ION, . औषधीयाव्यसंसर्गः-मिश्रवं. मातो.(With ) भा-सद् ०., अधि-मम्, प्राप्, लभ MEDICINE, S. औष, भेषज, अमदः, मैषम्य, जामः 1A, अभि-वा-द-गम् See FIND, GET - m. with "administering of m.' औषधोपचारः, भौषधोप- calamities' संपामुबंति आपदः; 'm.s with कम, भेषजमयोगः, चिकित्सा, प्रतिक्रिया, उपक्रमः, | death ' मृत्यमभ्येति, विधन याति, मरणमामोति, विउपचारः, उपपर्या, वैयकिया-पचार:-उपक्रमः.2 नाशं गच्छति &o.; not easy to m. with' दुर्लभ, (Serience ) थायुर्वेदः, वैयक, वैयचा. -AL, a. दुष्पाप, दुरासद, &0.; 'go out to m. ' प्रत्युद्-वा. भीषधीय, भैषम (जी/.), रोमय (मी.), रोमहर, अज-गम्- 'torise to m. प्रत्युत्था 1 P, अभ्युत्था. रोबारि. औषधविषयक. -0.i. संमिल्, सम्-, सत्रि-पत् 1 P, एकीभू, एकत्र MEDIEVAM 4. मध्यमकालीन. मिल See ASSEMBLR. 3 ( In battle) संयुध MEDIOCRA, सामान्य, मध्यम, साधारण (पी.), 4 A, युद्धा मिल्, युर आरंभ 1A, रपे अभि-युज अध्यम-कायान्य-गुण-भाव. - सामान्यगुण: नरः.. pass.; the waters m.' आपः संभवते, संगच्छते, -MEDIOCRITY, . सामान्याः , मध्यमाः (pl.).2 संभियंते. -०. उक, उचित, योग्य, उपपत्र; See PROमध्यमता, सामान्यता, मध्यम-सामाग्व-भावः-दशा. PER. -LY, ade. योग्य, उपपत्रं.-N288, 8. औचित्यं, MEDITATE, V. 1 P, चित् 10, भू., वि-मश युक्तता. -ING, 8. समागमः, संगति , संगः, संगमः, 6P, मनसा विचरं c. or a c. or वि-भू., समा-धा मिलनं, संयोगः.2 सभा, समाजः, मेला, मेलकः, सदस् 30, वितर्क 10.2 परि-सं-प., चित्, मुज70, f.n., संसद् /., परिषट् ., लोक-जन-समूहः-संधः-स10, मंत्र 10 A See INTEND. -TON, 8. ध्यान, मुदायः गोष्टी, आस्थान-नी (m.-house); ' memचिंता, विमशेः, भावन-ना, कल्पन; ( deep ) अंता- ber of a m. ' सभ्यः, सदस्यः, सभासद. 3 संभेदः, नं, समाधिः, आत्मकाग्रता, प्रणिधान, प्रसंख्यानं, (हरः । व्यतिकरः, संगः-गमः प्रसख्यानपरोभूव K. 7.40); ' religious m.' MEGRIM,S.शिरोदमा, अविभेदक.2 Humour, q.v. योगः, समाधिः, समाधियोग, &c.; deeply absorb- MELANCHOLY, a. विषण्ण, सविषाद, अवसर, खिन, ed in m.' ध्यानपर-मन-निष्ठ, समाधिस्थ. -IVE, 4. उहिम, दुर्भनस्, विमनम् , दीनमनस्क, चिंताझील, चिंतापिता-याम-पर, पिता-ध्यान-शील, समाधिस्थ, समाहित, कुल; See DEJECTED. 2 सदा-नित्य-विषाण, खेदवृसवित; ' by means of m. power 'समाधियोगेन, चि, विषादवल. विषादात्मक, खेद-शोक-गर्भ; 'to प्रणिधानबलेन-योमात, प्रणिधानतः. be m.' भव-वि-सह 1 P, म्लै 1 P, खिद् pass. -s. MEDITERRANEAN, a. भूमध्यस्थ, भवेष्टित, मध्यदेशी- विषादः, अवसादः, खेदः, ठोगः, म्लानि., निर्वेदः, हैप, मध्यदेशस्थ. न्य, चित्तोडेगः, वैमनस्य, विषादवृत्ति f. -10, 4. सदाMuDrox, . साधन, बा, बार, कारण, निमितं, हे विषादिम. -ILY, adv. सविषाद, सोद्वेग, ke. करण, अंगे, योगः, मार्गः: ' through the m... MELEB, उपसंकुल, संकुलसंग्रामः. of my friend' APATIÈT-KITT; through the MELIORATB, D. See IMPROVE. m. ofair'काशमार्गेण. मध्यमता, सामान्य- MELLIFEROUS, मधुप्रद, मधुदायिम् । मध्य-पक्ष । MELLIPLUOUS, MELHIPLUENT, 4. मधुर, मधुमय MEDIET . संकरः, सन्निपातः, प्र-सं-की के, द्रम्पस- (बी/.), मधुस्यंदिम्-साविन्. मधुराक्षर, मधुरवाच. कुर्ण बाजारम्बसंमिश्रण-समूहः. -व.सं-प-कीर्ण, संकुल, -tx, adv. मधुरं.-NESS, . माधुर्य, मधुपवार:-लावा. शामिपित, संकरीता MELLOW, a. पक, परिणत, पाकमदु. 3 मृदु, कोमल, KEDTERMI-I, मज्जासंबंधिम्, मेदोमय (यो.). स्निग्ध, सुखस्पर्श। ' m. to the ear' मंजुल, मंजMsam पारितोषिक भतिकलं. सन, मधुर-कोमल-शन्द.-v.i. pass., पवदशा MEEx, a. विनीत, सविनय, नम-शील-वृत्ति, अमुक्त, या? Por पाए 5P मृत्ध 1 P. -.. अपर्व, विकार, सौम्य See HUMBLE. दीन 1Por G., मृहरु 8USee MATURR. -NESS, .. , कपण. -LY, adv. सविनयं, नम्रतया, अनुतं, नयचे- पक्वता, परिपाकः, पक्कद शा; कोमलता, मादक नमा.श्रीनवन, रुपनं.-NESS, S. विनयः, सौम्यता, MELODY, B. मुस्वरः, स्वरमाधुर्य, काता, माधुया सुभाम्येअंगर्षः, भमौरत्यं, मशीलता, दैन्यं, कार्पवं. ता, पोषाभिरामता सुखअवता, स्वानपूर्व, तालेय 'm. भान म1A,भा-समा- I otsong' गीतरागः:MERObrowsnA९ख. Page #276 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 288 ) re, सुभाभ्य, मोहर, सहबर, सुवन, मंजुल, श्रोत्राभिराम, श्रुति श्रोग-सुख, मंजू-फल-स्वम, मधुरंस्वर, मधुराक्षर. -LY, adv. मधुरं, कलं, सुस्वरेण. - NESS, 8. माधुर्य, कलता, &c. 1 MEION, 8. स्फुटिफलं, तरंबुर्ज, कालिंगे, सेटुः. MEET, . . विली 9P, 4A, वि-, 1P ( fig. also ), गल् 1 P; क्षर् 1 F, इवी आई भू 1 P. 2 दयात्रभू, करुणया हु; his whole soul m. s with benevolence" अस्य सर्वात्मनि परहित बुद्धिर्निषतेव परोपकार परवशः. -०.८. वि-ली ., वि-, C., गल C. 2 दयाकृ 8 छ, करुणाकृ, वत्सकयति ( D. ); ' to be med' आभू, आई. भू, हु, अभि-स्वंद 1 A; “ his heart was m.ed with affection ' तस्य हृदयं स्नेहाभूते, स्नेहेमाभ्यष्यदत. -ER, 8. द्रावकः, विलयनकृत् m. -ING, 8. द्रष:, द्रवणं, विलयनं, गलनं, क्षरणं. 2 द्रावणं, विलायनं. MEMBER, 8. अंगं, अवयवः, गात्रं, प्रतीकः, अपधमः; • Veda with all its m. s' सांग: वेद: 2 ( Of a discourse &c.) अंणं, प्रकरण, खंड :-डं, देशः, परिच्छेदः, विभागः, अंश: ; 'm. by m ' अवयवश, भागशः; ' becoming a m.' अंगभूत. 3 ( Of an assembly &c.) सभ्यः, सभासद्, सदस्यः, पारिषद्यः; सभाभ्यंतरः, सामाजिक: ; m. of an association ' गणाभ्यंतर:. 4 ( Of a family) कुलावयवः, कुटुं fam.; m. of a compound' q. -ED, . अंगिन्, अवयविन्, अंग in comp. -SHIP, 8. सभ्यपदं. MEMBRANE 8. स्वच् f., तनुस्वक्, आवरणत्वक्, चर्मन् 1. OU . सनुत्व गावृत. MEMENTO, 8. स्मरणं, स्मारकं. MEMOIR, S. वृत्तं, चरित्र, वृत्तांतः, इतिहासः; चरित्ररचना-लिखनं. MEMORY, स्मृति f., स्मरणशक्ति f., धारणा, स्मरणं, संस्मृतिः, संस्मरणं. 2 स्मातकाल:, स्मृतिकालः ; retentive m.' मेधा, धारणा, धारणावती धी; 'having retentive_m.' मेधाविन्, धारयावत्; 'commit to m..' कंठस्थ व कृ 8 U, हृदये मनसि त्रि - कृ, अभ्यस् 4 U; ' committed to m. ' कंटस्थ, हृदयस्थ; 'store in m.' हृदये नि उप-धा 3 U or कृ, अवधू 10; to remain only in m. स्मृतिविषतां - स्मृतिपथ - स्मर्तव्यशेषं कथावशेषं गम् 1 Por प्राप् 5 P; ' loss of m. स्मृतिलोप:; 'tinue beyond m.' अस्मातकाल:; ' within m. स्मार्त काले. -ABLE, . स्मर्सग्य, स्मरणार्ह; प्र-धि- ख्यात, प्रसिद्ध, सुविज्ञात. MEMORANDUM, 8. स्मरणलेख:पथं स्मारकं पत्रं. MEMORIAL, 9. स्मरणचिह्न, स्मारक, स्मारकं कृत्य स्मारकविषयः 2 भवेदनपत्रं, वालेख, विशति, विज्ञापनापत्र. ०. स्मारका, argette, स्मृतिकर ( / ). IBT, 8. प्रार्थकः, अधिन् m., प्रार्थयितृ m., विज्ञप्तिकृत् m. IEE .. विं शा ० ( ज्ञापयति ; भिवेदनपत्रेण भार्ष 10: MENACE . . स 1 P; 10A, भी, भत्से 10, भयं दृश्C. See FRzerpaw. - तन-नां विrtfeet, भर्त्सन - ना, ममदर्शनं, अयकारगिर . -2, 8. भन्नकृत् mm, तर्जक : -ING, C. भीषण भवनंद. MANAGERIE 8. वि ( वी ) संस : पशुपक्षिसंह:. MEND, v. ८. नवीकृ 8 U, संधा 9 छ, संभा-प्रतिभाधा, व 1 P, () सं-धा ० साधू . 2 शुभ ०., प्रतिकृ; प्रमृज् 2 Por c. 3 प्रवृध् ., उत्कृष्] 1 P, भतरीकृ; See IMPROVE; ' m. your pace ^ लघु लघु गच्छ... वृद्धि - उत्कर्ष उन्नति इ-या 2 P or गेम् 1P, भद्रतरीभू, सुस्थ भू, वृध् 1 A. -DR, 3. संभा तृ m., उद्धर्तृ m. -ING, 3. संधानं, समाधान, उद्धारः, प्रतिकरणं. MENDACIOUS, CITY, See LIAR, LYING, under LIE. MENDICANT 8. भिक्षु, भिक्षुकः, अर्थिन् m., याचक, मिक्षार्थी, भिक्षाशी, भैक्ष्यभुज् 2., कमीयकः, याचंनकः, मार्ग :. 8 ( Religious ) परिवाज् m., परिवाजक:, योगी, यतिः, संन्यासी. -MENDICANOT, MENDIcrry, 9. भैक्ष्यं, भिक्षा, मिक्षाशित्वं, मिक्षावृत्ति f., मैंक्ष्याजीव:, याचना, यांचा, याचकवृत्तिः, प्रत्रज्या. MENIAL, 8. भृत्यः प्रेष्यः, दासजनः, पेट:-टी, गुहदासः-सी, किंकरः, अपकृष्टः परिजनः, दासवर्ग:, मृत्ययर्ग: (m.s). ma. ( 3 ) in comp. ; प्रातीन, अपकृष्टः See MEAN; 'm. duties' दासकर्मन्; म्रातं, नीचकर्म. MENISCUS, 3. अर्धचंद्राकारः काचः. MENOLOGY, 3. मासपंजिका. MENSES, 8. ऋतु:, आर्तवं पुष्पं, रजस् , कला; • first appearance of m.' रजोदर्शनं. MENSTRUAL . मासिक (की / ), मास्थ, मासीय, प्रातिमासिक; m. time' ऋतु:, ऋतुकाल:; 'm. discharge' T., 95, :. MENSTRU APE, . . रजस्वला - ऋतुमती भू 1P. -ION, 8. ऋतुलाव:. - MENSTRUOUS . आसेंव ( वी f. ), ऋतु in comp. 2 रजस्वला, ऋतुमती, पुष्पवती, सीधर्मिणी, अवि:, आत्रेयी, मलिनी, उदक्या, अस्पर्श. MENSTRUUM 8. द्रावणं, विज्ञावकरसः. MONOURABLE, . प्रमेय, माध्य. MENSURATE, o. t. 3 A, 2 P; See MEASURE. -ION, 9. प्र-परि माणं, मानं, मिति /MENTAL, C. मानसिक (कीf.) मानस ( ती f. ), मनःस्थ, विसगत, चित्तज, मनोभव; gen by मणसं or fe in comp. ; m. distress ' मनस्तापः. -LY, ade. मनसा, बुवा. MENTION, . . कथ् 10, आ-ख्या 2 P, नि-आ-विद c., संस् 1 P, अभिधा 3 छ, उदीर ., उचर, कृत् 10, वच् 2 P, निर्दिश् 6P; स्मृ 1 P ( as procepts ); ' will be m. ed further on ' अग्रती. Page #277 -------------------------------------------------------------------------- ________________ MEN (264) वक्ष्यते; 'm. by name ' नाम ग्रह 9P; ' not to m. ex. by का कथा, का गणना ( with loc. ), आस्तां तिष्ठतु तावन्, followed by भपि; 'not to m. embodied beings ( heated by affliction ) even red-hot iron softens down (after a time )' अभितप्तमयोपि मार्दवं भजते कैव कथा शरीरिषु ( R. VIII. 43 ); का वा गणना सचेतनेषु अपगतचेतनान्यपि संघवितुमलं मदन: ( Ka. 157 ); तिष्ठन्तु तावत्सेवापरा राजानः प्रजा अपि पृष्ठतो लगन्ति ( Ka.. 260 ). -. अभिधानं, कथनं, आख्यानं, आ-निवेदनं, उच्चारणं, कीर्तनं, निर्देशः, नामग्रहणं निर्देश:. -ED, कथित, उक्त, निर्दिष्ट, कीर्तित, स्मृत, &c.; above-m.' प्रागुक्त; — about to be m.' वक्ष्यमाण. MENTOR, 8. उपदेशकः, उपदेष्ट m. MEPEITIC, AL, . पूतिगंधि, दुर्गंधमय (यी /- ); प्राजहर, मारात्मक, जीवितापह. MERCENARY, . अर्थपरवश, लाभपरायण, लाभार्थिन्, धनलुब्ध, लाभदृष्टि -बुद्धि, स्वार्थपर, स्वार्थापेक्षक; 'from mm. motives ' लाभदृष्ट्या, लामेच्छया, स्वार्थापेक्षया 2 भृतक, वैतनिक (की. ), भूति- भरण्य-भुज, वेतनाथिन्. - . भृतकः, भृति-भरण्य भुक्, वैतनिकः, वेतनाथी. - Lx, adv. लाभदृष्ट्या लाभांपेक्षया, भृतकवत्, स्वार्थ बुद्धया - NEBS, 8 लाभदृष्टि f. - अपेक्षा बुद्धि f. धनलाभलोभः, स्वार्थ वेतन अपेक्षा. MERCER, 3. कौशेयवावणिज् m2. Y, 3. कौशेय - वाव्यवहारः. MERCHANT, 5. वणिज् ., वाणिजः, आपणिकः, नैगमः, सार्थवाहः, पण्याजीव:, क्रयविक्रयिकः, वैदेहकः, सार्थिकः व्यवहारिन् m., वाणिज्योपजीवी, श्रेष्ठी; 'm's business ' वाणिज्यं, वणिक्क्रिया; 'm.'s exchange ' श्रेष्ठत्वरं; ' voyaging or seafaring m. सांयात्रिकः, पोतवणिक; company of m. s ' सार्थः, निगमः. - ABLE, . पण्य, पण्यार्ह | — MERCHANDISE, ४. वाणिज्यं, व्यवहारः, क्रयविक्रयौ (du.). 2 पश्यं, भांडानि पण्यद्रव्याणि, वाणिजद्रव्यंभांडं पण्यं. - MERCANTILE, . वाणिज (जी.), वाणिजिक (की f. ), वाणिज्यसंबंधिन्. MERCURY, 3. पारदः, चाल, रसः, सूतः, पारतः — white sublimate of m.' रसकर्पूर: ; ' sul. phuret of m. ' कज्जली 2 बुधः, रोहिणेयः, सौम्यः. AI, पारदात्मक, पारदमय (यी (.), सपारद. 2 चपल, लघुशरीर, सोत्साह, तेजस्विन. 3 द्रव्यपरायण, धूर्त. MERCY, 's. दया, कृपा, करुणा, अनुकंपा, अनुक्रोशः, कारुण्यं, घृणा, दया, कृपाशीलता, दयालुता, क्षमाशीलता, दया- कृपा - बुद्धि f. 2 प्रसादः, अनुग्रह: 3 क्षमा, तितिक्षा; * fountain of m.' करुणाकरः, दयासागरः, दयानिधिः; • an object of m.' कृपापात्रं भाजनं, अनुकंप्य, अनुमाह्य, तपस्विन; 'to show m.' दय् 1A (with gen.), अनुकंप 1A ( with acc. ), दयां कॄ 8 U ( with MER loc. ); — m., Oh king' क्षमस्व राजम् - FUL, 4. दयालु, कृपाल, कृपा-दया- करुणा-शील, करुणाई, दयाई, अनुकंपिन, सदय, सकरुण, सानुक्रोश, क्षमाशील; वत्सल, दयाबुद्धिदृष्टि; Se KIND. - FULLY, adv. सदयं, सकरुणं, सानुकंप, दया, करुणया, सानुक्रोशं. -FULNESS, 8. दया, कृपा, घृणा, दयाशीलता, अनुकंपा, वात्सल्यं; See (s.). -LESS, a. निर्दय, निष्करुण, निघृण, अकरुण, कठोर, निष्कृप, निष्ठुर, नृशंस - LESS LY, adv. निर्देयं, निष्कृपं निर्घृणं, निष्ठुरं MERE, 4. केवल, शुद्ध; gen. ex. by एव or मात्र in comp.; ' by m. touch स्पर्शमात्रेण; 'a m. fool ' मूर्ख एष, केवलमूर्खः . सरस् n., हृदः; See LAKE. 2 पर्यंत, सीमा; See BOUNDARY. LY adv. केवलं, एव, मात्र in comp; ' by m. advising ' उपदेश मात्रात्, उपदेशादेव, &c. MERETRICIOUS, “. कृत्रिम शोभामय (यी f. ), बाह्यरुचिर, कृत्रिमरागवत्, मिथ्याशोभन 2 पण्यांगनीय, वेश्यासंबंधिन् - Ix, adv. मिथ्याशोभया. MERGE, . . नि, मस्ज़ 6P, अव-गाहू 1 A (lit. ); निपा प्रम्-pass. प्र-वि-ली 4A, वि-लुप् pass, नश् 4 P, ( fig. ); ' one fault m. sin a collection of good qualities' एको हि दोषो गुणसन्निपाते निमज्जति ( K. 1. 3 ) . . मस्ज् C., (मज्जयति), अव-गाह C. 2 नश्C., वि-लुप् 6P or c., ग्रस् 1 A, नि-पा 1 P, प्र-वि-ली - MERSION, S मज्जनं, अवगाह :-हनं. MERIDIAN, 8. मध्याह्नः, दिनमध्यं, मध्याह्नकालः-समयः. 2 खमध्यं; 'distance from the first m.' रेखांतरं; • the sun is on the m' नभसो मध्यमलंकरोति भानु:. 3 परा कोटि :- काष्ठा, उत्कर्षः - माध्याह्निक ( की f . ) . 2 खमध्य संबंधिन्. 3 उत्तम, परम; oft. ex. by परा कोटिः, पराकाष्ठा. MERIDIONAL, . दक्षिणदेशीय; दक्षिणाभिमुख (खी .). MERIT, S. गुणः, योग्यता, पात्रता, उत्कर्षः, श्रेष्ठता, विशिष्टता, विशेषः, गुणोत्कर्ष:, गुणवत्ता. 2 (M. s ) गुणागुणी, गुणदोषौ, धर्माधर्मौ. 3 पुण्यं धर्म:, सुकृतं - यस् "., वृषः; — acquired by m. पुण्यार्जित; 'efficacy of m.' पुण्यप्रतापः प्रभाव: 'ono possessing many ms पुण्यनिधिः- राशिः सागरः, पुण्यामा. - . . अई 1 P, अर्ह-योग्य-in comp. ; See DESERVE; ' m. ing censure' निंय, गर्हणीय, निंदापात्रं. -ED, . युक्त, उचित, योग्य; See ProPER. —MERITORIOUS, a प्रशस्य, श्लाध्य, मशस्त, श्लाघा, प्रशंसार्ह. 2, गुणिन्, गुणवत्, गुणसंपन्न, गुणोपेत गुणान्वित. 3 पुण्यवत्, पुण्यशील, पुण्यात्मन्, पुण्यात्मक, पुण्यशालिनः पुण्य, पुण्यरूप, अवदात (deed ); — a m. deod' पुण्यं, धर्म:, सुकृतं, अवदातं कर्म -LY, adv. लाघ्यतया, प्रशस्यं -NESS, S. गुणवत्ता, पात्रता, योग्यता, &c. , ܕ Page #278 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 265 ) , MERMAID, 8. नरस्यांगना, मत्स्वनी. MERRY, . प्र४, सानंद, सोबास, प्रोत्कुल, प्रमुदित, प्रहृष्ठचित; आनंद उल्लास- हास्य-वृत्ति, प्रसन्नवदन, विलासिन, विनोदिन, परिहासशील. 2 हास्यकर (री f. ), विनोदक; 'to make m ' उत्सवं कृ 8 U; to bo m. उम् 1 P, मुद् 1 A; See DELIGHT; 'm. - andrew ' भंडः, वैहासिक:, विदूषकः; 'm. making आनंदोत्सवः, उत्सवकरणं. -Lx, adv. सहर्ष, सोमासं, सानंद, हृष्टमनसा -MENT, S. प्र-, हर्ष, उल्लासः, प्र, मोद:, आनंदः, आह्लादः; हास्यं परिहासः, उत्सवः, कौतुर्क, विलासः, विनोद : लीला, खेला; ' what is said in m.' हास्यविनोदः, नर्मालाप:, विनोदोक्ति f. NEB . टा, सानंदता, आनंदवृत्ति f. MERU, 8. मेरुः सुमेरुः हेमाद्री, रत्नसानुः, सुरालयः MESENTEDY, S. अंत्रपेशी. MESH, 3. जालरंधं छिद्र - अंतरं. ०८. जाले पत् c. or बंधू 9 P. -x, a. जालरूप, जालाकार. MESLIN, 8. मिश्रधान्यं, धान्यमिश्रणं.. मिश्रधान्यकृत. MEss, s. अनं, अनपात्रं. 2 गणानं, सहभोजनं; सहभीजिनः, पंक्तिभोजिनः (pl.); सहभोषिपंक्ति f. -गणः, गणपति:. 3 मंकरः, प्र-सं-कीर्णकं, सन्निपातः संमिश्रर्ण, संकुलं; 'm. mate' सह-पंक्ति भोजी. -0.. सह एकत्र भुज् 7 A or अभ् 9P, पंक्तिभोजनं 8 U. - v. . संमिश्रू 10, संकु 6P. MESSAGE, 8. संदेशः, वाचिकं संदेशवा, वार्ता, शासनं'; ' bearing a m.' दौत्यं, दूत्यं प्रेष्यभावः; ' sending on a m.' प्रतिशासनं. - MESSENGER, 8. दूतः, संदेश वार्ता हरः, वार्तायनः, आख्यायकः, निसृष्टार्थः, प्रेष्यः; वैवधिक: ; ' female m' दूति-तीतिका; ' who will go as a m.' कः प्रयास्यति दौत्येन. MESSAGE, S. वासगृहं, गृहवाटिकाMETACARPUS, 3. करभः, पीलु:. METACEBONISM, 5. न्यूनकालनिरूपणं. METAL, 8. धातु:, लोह:-हं, तैजसं; 'baso m. कुप्य; fused m. ' संसधातु:, धातुरस:; inferior m. उपधातु:. - LIC, LIOAL, C. धातुसंबंधिन्. 8 धातुमय (यी f. ), धातुरूप, लौह ( ही f. ), धातु लोह in comp. - LIST 8. धातुज्ञः, धातुकर्मकार : -METALLIFEROUS, a. धातुप्रद. - METALLIFORM, a. धातुसदृश ( शी f. ) - METALLOGRAPHY, 8. धातुशानं विद्या. → METALLURGY, 8. धातुशोधनं. MEYAMORPHOSE, . ८. रूपं परिणम् c. or परिवृत् C., रूपांतरं दा 3 U or ग्रह c.; Sse CHANGE ED, परिणत रूप - तरी भाकार. -METAMORPHOSIS, S. रूपपरिणामः परिवृत्ति f. भेदः, रूपांतरं रूप- शरीर - विकारः METAPHOR, . रूपर्क, लक्षणा, आरोपः, उपचार: 2 दृष्टांतः, निकीन. - IC, ICAI, . औपचारिक- लाक्षणिक ( की f. )-रूपक, भारोपिस; 'm. use' उपचारः. - ICALLY, adv. लक्षणया, उपचारेण, सारोप to use m.' q1 P; See FIGURATIVELY. METAPHYSIC,-AL, c. आन्वीक्षिक-आध्यात्मिक ( की f. ), आत्मविषय, आत्मज्ञानंपर -ALLY, adv. आत्मविद्यानुसारेण - TAN, 8. आन्वीक्षिकीज्ञः. - MiraPHYSICS, 3. आन्वीक्षिकी, आत्म-अध्यात्म-विद्या, आत्मविषयकं ज्ञानं, आत्मतत्वविद्या-शानं. METASTA818, 5. रोगस्थलांतरं. METATARSUS, 3. प्रपदं. METATHESIS, 8. अक्षर-वर्ण- विपर्यासः - व्यत्यासः - व्यं त्ययः. METE, ०. ८. परि-, मा 3A 2 P; See MEASURE. METEMPSYCHOSI8, 3. पुनर्जन्मन् n., अन्यजन्म, जमांतरं देहांतरप्राप्ति f. METEOR, 3. उल्का, उत्पातः - IC, . उल्कोद्भव, उल्कोत्पन्न. - 008, 4. उल्काधर्मक. - METEOROLOGY, s. अंतरीक्षविद्या, वायु नभो विद्या. METER, 8. मापकः METHINKS, o. imp. मन्त्रे, तर्कयामि, शंके; ध्रुवं. METHODS. रीति f., प्रकार:, मार्गः, विधा, विधिः; पद्धति f.; See MANNER. 2 व्यवस्था, क्रमः, अनुक्रमः, पर्यायः, आनुपूर्वी, परिपाटि-टी, आवृत्f, परंपरा व्यवस्थया रचनं ना, व्यूहनं, विन्यासः, संविधानं क्रमेण स्थापनं, नियम: -ICAL, a. व्यवस्थित, यथाक्रम, स क्रम, अनुपूर्व सूत्रित, यथापयोय. 2 (Of persons ) क्रमानुसारिन्, क्रमानुगत, क्रम-नियम-शील. -ICALLY, adv. यथाक्रमं अनुपूर्वशः, आनुपूर्येण, क्रमेण, क्रमशः, पर्यायेण, अनुक्रमेण यथानियमं -ICALNESS, 8. व्यवस्था, क्रमशीलता, &c. - ISM, 8. नियमनिष्ठा. IBT, * नियम-कर्म - निष्ठ: -IZE, . ८. व्यवस्था ०. ( स्थापयति ), क्रमेण स्था C. or विधा 3 U or विरम् 10 or विन्यस् 4 U. METRE, 8. छंदस् "., वृनं. -METRICAL, . छंदोबस, वृत्तात्मक, छांदस (सी.), छंदोरूप, पद्यरूप, पद्यात्मक. METRONOME, 8. तालमापनी. METROPOLIS, S. राजधानी. METROPOLITAN C राजधानीय. METTLE, 8. तेजस् n., सत्त्वं, उत्साह, वीर्य, ओजस् ., प्रभाव:, पौरुषं, ऊर्जस् N. ED, SOME, ' of great m.', ' high-m. ed' . तेजस्विन्, महा-उरु- सत्य, परमोत्साह, ओजस्विन्, वीर्यवत्, सपौरुष. MEw, 8. पंजरं, बीतंसः 2 बंधनं, निरोधः, बंधनागार, गुप्ति f. -०.८. पंजरे निरुध् 7 U or बंधू 9 P. -.. पक्षान् पत् c. or मुच् . MEWL, v. . (शिडावत्) क्रंद् 1P, इद् 2P, आक्रुश् 1P. MEws, 5. अश्वगो, अश्वशाला. MIABM, 3. पूतिवाष्प:, मारात्मकः वायुः. Mica, . अभ्रकं. MICROCOSM, 8. सूक्ष्मं जगत्. Page #279 -------------------------------------------------------------------------- ________________ MIC MTOROSCOPE, 8. सूक्ष्मदर्शनयंत्रं. MicrUBrrION, 3. मूत्रोत्सर्गच्छा. Mrv, a. मध्य, मध्यम; अर्ध, in comp. ; 'm.-course ' अर्धमार्गः, अर्धपथः; 'm. day' मध्याह्नः ; (a.) माध्यंदिन (नी f. ), माध्याह्निक (कीf.); 'm. heaven' खमध्यः; ' m. land' मध्यदेशीय, देश मध्यवर्तिन् 'm.night' मध्यरात्रः, अर्धरात्रः, रात्रिमध्यं, निशीथः; 'm.summer ' निदाघमध्ये; 'm. way' अर्धपथः मार्गः; (adv. ) अर्धमार्गे, मार्गमध्ये; 'm. wife ' सूतिका; साविका, प्रसवकारिणी; 'm. wifery' प्रसवकार्य करणं, सूतिकर्म, गर्भमोचन विद्या; 'm. winter ' शिशिरमध्यं. MIDDLE, 3. मध्य, मध्यभागः - देशः स्थानं स्थलं ; अभ्यंतरं, गर्भः, अंतरं, in comp; ' in the m. of the ocean' मध्ये समुद्र'; ' in the m. of the house' गृहाभ्यंतरे, गृहगर्भे; 'going in the m. ' मध्यग. 6 a. मध्य, मध्यम, मध्यस्थ, मध्यवर्तिन्, मध्यस्थित ; ' the m. classes' मध्यमजातीयाः, मध्यमवर्णाः ; ' m. aged' मध्यमवयस्क, गतयौवन ; m. finger मध्यमा, कर्णिका; 'm. man' मध्यस्थः, मध्यपुरुषः. -ING, a. मध्य, मध्यम, मध्यपरिमाण 2 मध्यमपदस्थ, मध्यमगुण, सामान्य, साधारण (णी f. ). - Mrpsr, 3. मध्यं; See MIDDLE; ' in the m. ' मध्ये; ' from their m. ' तेषां मध्यात्; ' in the m. of this talk ' एवं वदन्नेव; ' in the m of calamities' विपद्ग्रस्त, दुःखमग्न- . MIEN, S. आकार, रूपं, आकृति, वदनाकारः, वदनाकृतिः, मुखचर्या ; 'with a dejected m. ' खिन्नम्लान- वदन. MIGHT, s. बलं, शक्ति, सामर्थ्य, तेजस् , शौर्य, वि पराक्रमः, प्रभाव:; See STRENGTH; ' with all one's m.' यथाशक्ति, यावच्छक्यं. - Mreary, प्रबल, शक्तिमत्, बलवत्, ओजस्विन्, ऊर्जस्वल, विक्रांत, बलिन् उरुविक्रम; See STRONG 2 महत्, विशाल, प्रतापवत्, महौजस्, विभूतिमत्; 'm. lord ' महेश्वरः, अधीश्वर:. - ILY, adv. बलेन, विक्रमेण, शौर्येण 2 अतीव, अत्यंत बलवत्, भृशं, अतिमात्रं - INESS, S. सामध्यं, प्रभावः, वाय; See (s. ) MIGRATE, .. निर्गम् 1 P, भ्रम् 1, 4P, देशांतरं - स्थानांतरं गम् or अधि-वस् 1P or अध्यास् 2 A. -ION, 3. भ्रमणं, पर्यटनं, देशांतरगमनं -ORY, देशभ्रमण पर्यटन-शील. (266) Mruca-cow, s. क्षीरिणी, पयस्वती, दुग्धवती, पानांनी. MTI.D, . मृदु, कोमल, सौम्य, अप्रखर, अखंड, अनुग्र, अपरुष, सुकुमार, शांत, अतीक्ष्ण, अतीत्र. 2 सदय, कृपालु, दयालु, दया, क्षमाशील, अतीक्ष्ण, अतीव, अतीक्ष्णदंड, मृदुस्वभाव, सौम्यवृत्ति, मृदुभाव, सामोपायिन्; See INNOCENT also; 'm. means ' सामन् ४., खामोपचारः, सामोपायः ; 'm. speech सांत्ववादः, मृदुभाषणं. -Lx, adv. मृदु, कोमलं, अनुग्रं, अपरुर्ष, MIL अर्ती, मार्दवेन, साना, सामोपायेन, सामोपचारः. - NESS, 3. मार्दवं, मृदुता, कोमलता, सौम्यता, अतीक्ष्णता, शांति f. 2 प्रकृतिमृदुता, मृदुता, मृदु-कोमलस्वभाव : ; 'कृपालुता, सदयता, सौम्यवृत्ति, दयालुता, कृपाशीलता; क्षमा, साम. MILE, 8. अर्धक्रोश : ; '3m. s' सार्धक्रोश : ; ' 4 m. s ' कोशद्वयं. MITANT, . युद्धप्रवृत्त, रणोद्यत, युद्धोद्युक्त. MILITARY, . सांग्रामिक सामरिक आयुधिक (की f. ), क्षात्र (श्री f. ), युद्ध in comp. 2 युद्धप्रवृत्त, योधिन, शस्त्रोपजीविन्, शस्त्रभृत् आयुधजीविन् m. prepara tion' युद्धसामुग्री; 'm. profession or life ' आयुध-शत्रवृत्ति, सैनिकवृत्तिः, शस्त्राजीव:; m. caste ' क्षत्रियजाति:; ' a man of the m. class क्षत्र:-त्रं, क्षत्रियः, राजन्यः, विराद, बाहुजः, मूर्धाभिषिक्तः; • a woman of the m. class' क्षत्रिया याणी; 'm. man' योधः, वीर, सैनिक:; 'm. duty ' क्षात्रधर्मः, क्षत्रिय-क्षत्र-धर्म:; 'm. science ' युद्धशास्त्रं, सांग्रामिकं, शस्त्रास्त्रविद्या, आयुध-रण-विद्या - सैन्यं, सैनिकवर्गः, क्षत्रगणः MILITATE, . . वि-प्रतिरुधू 7 U, विरुद्ध प्रतिकुल -०. भू 1 P. MurrIA, s. देशरक्षिणः, रक्षकयोधाः (pl.). MILK, S. पयस् , दुग्धं, क्षीरं, स्तन्यं; गोदुग्धं, गोरसः, गव्यं ( cow'sm ); ' fresh m ' पीयूषः-पं; ' made of m. ' पयस्य; ' coagulated m. 'दधि, क्षीरजं; 'giving much m' बहुदुग्धा; 'm. - livered कातर, क्लीबहदय, भीरु; 'm. maid ' गोपकन्या, आभीरी, गोदोहिनी; गोपी, गोपिका ; 'm. man ' दोग्ध्र m., दोहकः, गोप:, आभीरः, गोधुक् ; ' m. pail,-pan' दुग्ध-क्षीर पात्रं भांडं भाजनं; दोहनी; ‘m.-porridge' क्षैरे यी; ' m. sop' कापुरुषः, भीरुः; 'm. woman' गोनी, आभीरी, दोहिनी. - v. t. दुडू 2 U (with two acc.), दुग्धं निष्कृष् 1 P or स्रु c. - ER, S. दोग्धः, दोहक :, क्. -, . क्षीरिन्, पयस्य, पायस (सी f. ); (s.) in comp. ; 'm. ocean' क्षीर- दुग्ध-सागरः. 2 क्षीरोपम, दुग्धतुल्य. 3 क्षीरद, दु धमद, बहुदुग्ध; 1. way 'वियगंगा; See GALAXY. 4 भीरु, कासर, सौम्य; See Mr.D. MILL, 3. चक्रं, पेषणी, पेषणयंत्रं चक्रं. ०.८. पिष् 7 P, चूर्ण 10. 2 मुष्टिना तड् 10 or मह 1 P. -ER, 8. पेषः, पेषणोपजीविन् m. MILLENNIUM, MILLENARY, 8. सहस्रवर्षं, सहस्रसंबत्सरं. - MILLENNIAL, MILLENARIAN, . सहवर्षीय ण, सहस्रवार्षिक (की f. ). MILLENIMAL . सहस्रतम ( मी f. ), सहस्रांशात्मक. MILLET, 3. अणु:, प्रियंगु:. MILLINEB, 3. स्त्रीवस्त्रकृत्, स्त्रीवसनकारिणी. -Y, 8. त्रीपरिच्छदः सज्जा, श्रीवस्त्रसामग्री. Page #280 -------------------------------------------------------------------------- ________________ MILL (267) MIN MILLION, 8. नियुत, दशलक्ष; ten m.' कोटि प्रश्नः, द्वितीयस्य उत्तरं देहि; never m.' अगुवर्धमेत hundred m.' अर्बद:. -ARY, a. नियुतीय. -TH, See MATTER. -ED, a. प्रवृत्त, प्रवण, शील, मनस, 4. नियुततम (मी/.).-MILLIONAIRE, 8. कोटीश्व- मनस्क in comp.; ' worldly-m.' संसारासचिन रः, लक्षाधीशः. धीरमनक, &c. - FUL, a. सावधान, अवहित, जागरूMILT, s. See SPLEEN. क, अवहितचित्न. कृतादर, मन्यमान, अवेक्षक. 3 अMIME, S. नटः, नर्तकः, कशीलवः, चारणः, रंगाजीव:. | वधारयत, स्मरत्, चित्ते कुर्वत्; ' to be m. of' स्मृ. 2 भंड:, विदूषकः, वैहासिकः. -MIMIC,(-AL), a. - FULLY, adv. सावधान, सादरे, अवेक्षया. -FULअनुकरणशील-स्वभाव, अनुकारिन्, विडंबनकारिन्.2 वि- NESS, s. अवधानं, अवेक्षा. -LESS, a. अनवधान, प्रडंबन-अनुकरण-रूप. -8. भंडः, वैहासिकः, विदूषकः. | मन, अनवेक्षक, निरपेक्ष.2 नष्टस्मृति-बुद्धि, बुद्धिहीन. 2 अनुकारिन् m. -B... ( उपहासपूर्व ) अनुकृ 8U, MINE, a. मदीय, मामकीन, मामक (मिका/.), मत in विडंब 10. - KER, S. अनुकारी, विडंवनकृत्. -RY, s. comp. -s. आकरः, ख(खा )नि-नी., उत्पत्तिस्थासोपहासं अनुकरणं or विडंबनं; अनुकारः, विडंबनं. नं; 'm. for jewels' माणभूमि f., रत्नाकरः, (fig.) MIMOSA, S. नमस्कारी, गंडकारी-ली, समंगा, खदिरा, आकरः, निधिः, राशि:.2 संधिः, सुरुंगा, खानिकं, कुल्या. लज्जालु: -v.1.खन 1P, आ-नि-, अधस्तात् खन्, उर्वी भिद् MINARET, 8. शिखरं, शृंगं, प्रासाद-भवन-शिखरं. 7 P or वि-दृ 9 P, मुरुंगां कृ. - ER, 8. खनकः, खातMINCE, V. 1. खंडश:-सुक्ष्मलवशः-कृत् 6P or छिन् कः, आखनिकः, खनित m. 2 मुरुंगाकारः, सौहंगिका. 7 P or खंड 10, शकलीकृ 8 U; do not m. -MINERAL, S. धातुः, खनिजं, आकरजं वस्तु.-a. matters' यथावृत्तं सर्वं साकल्यन निवेदय, सर्व संपूर्ण धातुसंबंधिन्, धातु in comp. 2 खनिज, आकरज, आप्रकाशय; - m. ed meat' छिन्नमांसं. -v.i. ललित करोड़व. 3 धातुमय (योf.), धातुरूप. 4 धातुसंगत्या चल्- 1 P or गम् 1P, भित्रगत्या गम. 2 भि सृष्ट, धातुधीयत. -0Gr, s. धातुविद्या, धातुपरीक्षणत्रस्वरेण वद् 1 P. - INGLY, adv. खंडशः, लवशः विद्या-शास्त्र. -OGIST, S. धातुविद्याज्ञः. मित्रगत्या, भित्रस्वरेण. MINGLE, V. 1. मिथ्र 10, वि-सं-व्या-, संयुज् 70, MIND, S. मनम् ।., मानसं, चित्तं, चेतम् .; बुद्धि /., | 10, संमृज् 6 P, संच 2 A, 7 P, संकृ6P, संमिर मति , धीः, प्रज्ञा, बोध:; See INTELLECT. 2 हृदयं, c., मिश्रीकृ8 U, एकीकृ; उत्कंठासाधारण परितोषमनुहृट् ॥., अंतःकरणं, चित्तं, मनः, चेतः, अंतरं. 3 मतिः, 49114 ( 8. 4). I experience pleasure m. ed बुद्धिः, मतं; कामः, इच्छा, वांछा, रुचि f., मनोरथः, with regret.' -v.i. संमिल् 6 P, मिश्री-एकी-भू पासना, भावः, ईप्सितं, अभिलाषः. 4 अभिप्रायः, उदंशः, 1 P, संक-संसृज्-pass. -ED, a. मिश्रित, संपृक्त, संसंकल्पः, अभिप्रेतं, मतिः, बुद्धिः, मतं. 5 स्मरणं, स्मृति सृष्ट, सं-,मिश्र, संकीर्ण.-MENT', 8. संमिश्रणं, संसर्गः. f., स्मरणशक्ति f., अनुबोधः; 'to give the m. to' MINIATURE, 4. मूक्ष्क्षाकार, सूक्ष्म -s. Ex. by रस भाव-मनो-निविश् c. or बंध 9 P or आ-नि-धा or सूक्ष्म : ' world in m.' -हस्वमानेन विश्वं. 3U, आतक-निविष्ट-चित्त-4. भू; See under SET; MINIKIN, S. 17*1. 2 Minion, q. v. ' out of one's m. ' भ्रांत-अव्यवस्थित-बुद्धि (a.); MINIMUM, s. अपिष्टा-अत्यल्पा-संख्या. tixed in the m.' 1977T8; ' of low m.'94 MINION, s. वमः, प्रियः, नप-राज-वल्लभः; See ण-नीच-बुद्धि — working of the m.' चिन-मनो ___FAVOURITE. व्यापार:-श्रांत, मनभेष्टा, चताविकारः; 'according MINISTER, s. सचिव :, मंत्रिन् m., अमात्यः , प्रकृतिपुto one's m.' यथाकाम, यथेष्टं, यथेप्सितं, यथाहाच | रुषः, धर्यः, धूर्वहः, धुरीण:, धुरंधरः, महामात्रः, राजस' have a m. to ask' प्रष्टुमना:-कामः; 'to cross चिवः, राजामात्यः. 2 नियोगिन् M., नियुक्तः, नियोज्यः, the m.' मनसि उद्-इ2 Por उद्भ 1 P, बुद्धौ संजन् कर्मकरः, अधिकृतः. 3 उपाध्यायः, आचार्यः, पुरोहितः. 4 A; See OCCUR; 'call to m.' स्मृ 1P, सं-अनु-, 4 राजदुतः, राजप्रतिनिधिः; 'prime m.' प्रधान-मअनुचित् 10%; put in m. ' स्मृ ., अनु-उद्-बुध् ८.) ख्य-मंत्री, प्रधानसचिवः; ' m. of counsel' धीसचिवः, ' of one m.' एकचिन-4.; ' being of one m. ' अमात्यः; ' m. for ordinary affairs' कर्मसचिव:. एकचित्तीभय; ' change of m.' बुद्धि-मति-भेदः; -०. रोव 1 A, परि-उप-चर् 1 P, उपास् 2 A, उप• flashing across the m. स्फुरणं, सहसा आविर्भाव:. स्था 1 U, श्रु desid. (शभूषते ).2 ( उपकरणद्रव्या-v.t. मन् 4 A, गण् 10, आदृ 6 A, अव-अप-ईक्ष णि ) परिकप्_c., संभृ 1 P, उप-पद् c., उप-स्था c. 1 A, आलाच 10, अव-धा 3 U, चित्त-मनसि-कृ 8 U, (स्थापयति ).3 (to) सं-पद् 4 A 1 A; See अवध 10, मनोदा 3 P.2 से 1 A, भज् 1 U, अनु-ठा TEND. -IAL, a. मंत्रिसंबंधिन्, नियोगसंबंधिन, उपचा1P, अनुरुध् 4A, अनुवि-धा 3 0.3 रम् 1 P, पा. रपर, सेवक, अनुवर्तिन, gen. ex. by (8.) in comp.; (पालयति); never m. the first question, 'm. duties' सचिवकार्याणि. -MINISTRATION, answer the second ' आस्तां-तिष्ठतु-तावत् प्रथमः . मंत्राधिकारः, साचिव्यं. 2 उपचारः, उपासना, सेवा, Page #281 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (288) शुभूषा, उपकारः. 8 उपाध्यायवृत्ति f. -MINISTRY, MIRAGE, B. मृगतृष्णा-कृषिणका, ममिचिका, मृमजलं. (Ministership), . साहाय्य, हार, कर्तृत्व, कारणत्वं. MIRE, पंकः, कदमः, जंबाल:-लं, मम:-3'get in2 साचिभ्यं, मंत्रित्व, मंत्राधिकारः, अमात्य-साधिष्य- _to the m.' संकटे निक्षिए pass. Or पत् 1P.-... पदवी.3 नियोगः, अधिकारः, नियोगिपदं.4 सचिव- पंकेन दृष (दूषयति ) or लिए 8 P. -1,.पंकिमउलं, मंत्रिगण:-मंडल-वर्गः; मैत्रिणः, अमात्याः , सपि- ल, सकर्दम, सपंक, समल, कलुष, पंकहन, पंकषित. पाः, राज्यपूर्वहा:.5 पौरोहित्य, उपाध्यायपद. "पापायपद. MraROR, . दर्पणः, आदर्शः, मुकुरः, आत्मदर्भ:.2 MINIUM, 8. Seo red lead' under LEAD. (Fig.) आदर्भः, प्रतिमा.-.t. Reflect, q.v. MINOR, a. स्वल्पतर, अल्पीयस्, कनीयस्, न्यून, अवर. | MIRTH, B. हास्य, प्रमोदः, उहासः, आवंदः, कोतुकं, 2 अप्रधान, गौण (जी.), अमुख्य. 3भद्र, लघु, ल- परिहास: See MERRIMENT. - RUL, . हट, मासिध्वर्थ, अगुरु: gen. ex. by उप pr.; 'm. portion' | त, आनंदित, प्रमुदित; See MERRY. उपविभागः, उपांग; उपदेवता, उपग्रहः, टपधर्मः, &c.; MISACCEPTATION, S. अन्यथा-विपरीत-महणं. 'm. consideration' लवर्थ:-अगुरु:-क्षुद्रः-विचारः.. MISADVENTURE, S. See CALAMITY. -8. अप्राप्त व्यवहारः, अप्राप्तवयस्कः, व्यवहारायोग्यः, MISANTHROPY, . नर-जन-देषः, विश्वशत्रुता, सर्वलोअप्राप्तव्यबहारदशः, वाल:.-Tr, s. बालदशा, बाल्यं, । कद्वेषः. -IC, -TGAL, O. नर-जन-द्वेषिन्, विश्वरिन्-दूंबालावस्था, अप्राप्तव्यवहारता; बाल-विशु-भाव:.2 न्यून- षिन्. -IST, s. अन-नर-द्वेषी-शत्रुः, सर्वलोकमत्रः, विअल्प-पक्षः-संख्या, स्तोकसंख्या - being in the m.' श्वशत्रु:. भ्यूनपक्षाश्रितः. MISAPPLY, V. 1. अन्यथा-मिथ्या विमि-प्र-युज7A, MINOTAUR, S. मृवृषः, नरवृषभः. 10 or 57 10 or farw 6 P. -ICATION, s. MINSTREL, s. मा(मगधः, वैतालिकः, बंदिन m. दुर्विनियोगः, कुव्ययः, अपव्ययः. स्तुतिपाठकः, मधुकः, संगीतकुशल:-निपुणः; 'celes- MIBAPPREHEND, V.t. अन्यथा-मिथ्या-ग्रह 9 Por tial m.' गंधर्वः, चारणः. -LY, s. संगीतं, गीतवादनं, बुध 1 P, विपरीतं उपलभ् ! A.-MISAPPREHENगांधर्व, गंधर्व-मागध-वृत्ति f. | SION, S. अन्यथा-विपरीत-ग्रहणं-बोधः, भ्रमः, मिथ्याMINT, S. टंकशाला, मुद्रांकनशाला; (fig.) खनि:35 मति See MINE; —m..master' टंकाध्यक्षः, टंकपतिः, MISBECOME, V... न यज pass. or उप-पद् 4 A. रूप्याध्यक्षः, नैष्किक:.-... मुद्रादि अंक 10.2 MISBEGOT, a. विजात, कुजन्मन्. Forge, Invent, q. v. - AGE, S. मुद्रांकनं. 2 मुद्रा, MISVEHAVE, ... असम्यक्-अयुक्त आचर् 1 Por मुद्रितरूप्यं. वृत् 1 A. -ED, a. दुर्वृत्त, दुःशील, टुश्चेष्टित, दुराचार. MINUS, a. न्यून, उन in comp.; ' m. a cubit' -MISBEHAVIOUR, S. अविनमः, दुर्वृत्तता, दुराचारः, हस्तन्यून.2 अणं, क्षयः, oft. ex. by वियत, वर्जित, कुचेष्टितं, अनार्यवृत्ति उन in comp.;. 10 m. 1' एकवियता दश; 100 MISBELIEVE,-BELIEF, See DISTRUST. m. 1' एकोनातं, एकहान्या शतं. MISCALCULATE, p. t. अन्यथा-मिथ्या-गण 10. MINUTE, S. क्षणः, पलं, निमि(मे)ष:.2 कला.3ले. -ION, S. मिथ्यागणनं, कुगणना. खः, लिखितं.-V... लिख 6P,स्मरणार्थ लि. -a. MISCALL, V. 1. मिथ्या अभि-धा 3 Uor भा-ख्या 2 P. सूक्ष्म, अणु, अत्यल्प, अतिसूक्ष्म, अल्पिष्ठ, क्षुद्र, प्रतनु. 2 MISCARRY, s.i. गर्भ:01P or पर 1 P or च्यु निपुण, सावधान, सूक्ष्म. 3 सूक्ष्मदृष्टि, सूक्ष्मदर्शिन् । 1 A (with gen. at woman); च्युतमर्भा भू 1 P. after m. inquiries' forgot ar1254 ; 'm.des 2 न मिथ् 4 P, विफलीभ, मोघी-वृथा-भ, प्रतिहन्cription of a woman' तरुणीपथगवयववर्णनं or भंज-pass. -IAGE, . गर्भस्लाव:-पास-पम-च्युनि. -प्रत्यवयववर्णनं.-LY, adv. सूक्ष्म, लवशः, अनुशःनि असिद्धि ., वैफल्म, भंगः; अशुभफलं, दुर्गनि 1.3 ग्ध, निपुणं, सूक्ष्मदृष्टया; 'while m. looking at दुराचारः, कुनीति /., अविनयः; 'to cause m.' पर्भ the ring' अंगुलीयकं स्निग्धं निध्यायंती (M. 1). c. or पत् . -NESS, ४. सूक्ष्मता, अत्यल्पता, अतितमुता, &c. MISCELLANEOUS, . सं-प्र-कीर्ण, नानाविध, नानाजा-MINUTTA, S. मूक्ष्मावयषाः, परमाणवः. तीय, विविधप्रकार, नाला-भिव-जातीय, विविध.-L7, MINx, 8. धृष्टा, अविनीता, बंधकी, भ्रष्टा, असती.. adv. संकीर्ण. -MISCELLANY, . संकरः, प्रकीर्णक, MIRACLE, S. अद्भुत, अलौकिकक्रिया-कर्म, अडत-लोको नानाद्रव्य-नानाविषय-संग्रहः-संनिपातः, संकीर्णवस्तुसमुतर-कर्म, आभय चमत्कारः, अतिमानुषं कर्म, दैवं कर्म । को दायः-संग्रहः. -MIRACULOUS, a. अडत, लोकोत्तर, आर्यभूत, | MISCHANCE, s. Soe CALAMITY. आमर्य, अमानुष (पी.), अतिमर्त्य, दिव्य, अपौरुषेय MrsCENEF, . अपकार:, हामि/., हिंसा, भति, ना(यी.). 2 भकुत शक्तिसंपन्न ; 'm. weapon ' दि- सा, अपायः, सः, दोषः, बाधा, अहित, अपार्थः, भम्यामं.-Ly, ade. भातसया, दिव्यशक्त्या . | मिष्ट, मरिट; 'm.to aropa'स्वहिसा. कनेधित, Page #282 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (280) पच, स्वल्प ,ध्यस अनिट कम, भार पाप, दुराचारः, कुचेष्टा; 'm.-maker' दुर्जनः, दुर्वतः, मितंपच, स्वल्पव्ययिन्, व्ययविमुख, अनुदार. -.. पिनमः, करेंजपः, उपजापकः, कुव्यापारिन्, कुचेष्टः दुःखं, विपद्-आपट, व्यसनं, दैन्य, निःस्वता, विपनि 'm.-making ' दोर्जन्यं, पैशुन्य, कुचेष्टा, दुर्वृत्तिः, कु- f, दुर्गति, दुर्दशा; कृच्छू, अनिष्ट, कष्ट, अनर्थः.. नीति -MISCHIEVOUS, क. घातुक, हिंसक, हिंसा- | अतिदु:खं, गाढ शोकः, दैन्यं, आमिति/.,मः, अतित्मक, अपकार-हिंसा-शील, हिंसारुषि, अपकारिन्, व्यथा-बाधा-वेदना, परि-सं-तापः. अहितकारिन्, दुष्ट, पाप, दुर्बुद्धि, दुष्टमति. 2 कुचे- MxsFORTUNE, S. मंदभाग्यं, दर्दैवंबर्भाग्य, दुजान. टित, कुचेष्टापिय, दुर्गणिन, दुभेष्टित; 'm. trick' कु- 2 अनर्थः, अनिष्ट, व्यसनं, आ-वि-पद /., कच्छ, दुःखं, चेष्टित 'am. person' लोककंटकः, कुछष्टाप्रियः अत्याहितं, कष्ट, दुगेति-विपत्ति, अपायः, अनिष्टपात: -Ly, adv. दुष्टबुद्धचा, सापकार, क्षतिपूर्व, हिंसया 'm.s never come single ' रंध्रापनिपातितोस: -NESS, .. हिंखला, अपकारशीलता, हिंसारूचि (S.6), छिद्रेष्वना बहुलीभवति.३ अलक्ष्मीः , निकाति. दुष्टबद्धि, पापात्मता. MISGIVE, V.t. Ex. by वि-आ-शंक 1A,न प्रति-इ MISCOMPUTATTON, B. मिथ्यागणना, or विश्वस 2P, विक्र 1A,वेप 1A; See DOUBT3B MISCONCEIVE, V. 1. मिथ्या ग्रह 9P, अन्यथा बुध | my mind m.s me' उदेति मे मनसि का, शं. 1P or उपलभ् 1 A or अवगम् 1 P. -MISCON- कते-वेपते मे हृदयं. -ING, s. शंका, आ-वि-', संदेहः, CEPTION, S. मिथ्या-मति-बुद्धि, मिथ्या-अन्यथा-ग्रह- | संशयः, विकल्पः, अप्रत्ययः, अविश्वासः. गं-बोधः, विपरीतार्थबोधः, श्रमः. MIsGOTTEN, a. अन्यायाजित. MISCONDUCT, O... असम्यक् निवेह c.or प्र-गी 1PI MrsGOVERN, U...असम्यक शाम2P or पा.(पालor प्रवृत् c. 2 (Oneselt ) असम्यक् आचर 1 P or यति ) or ईश2 A. -MENT, ४. कुशासनं, असम्यक वृत् 1 A. -8. टुर्णयः, असम्यक निर्वाहः. 2 दुराचारः, पालनं. दुधेष्टितं, कुचरिस, कुचयो, अविनयः, मर्यादातिक्रमः, MISGUIDE, V. 1. अपथे पत्., विमार्गेण-कुपथेन-नी कुकृत्यं. 1 P or प्रवृत् c., विमार्ग दृश्य. - ED, a. उन्मार्गप्रवृMxsCONJECTURE, V... मिथ्या तर्क 10 or उह 1 A. न, मार्गभ्रष्ट, सत्पथभ्रष्ट, कमंत्रित, दुर्विनीत, अपथगामिन्. -s. मिथ्यातर्कः, मिथ्यानुमानं. MISHAP, S. See MISFORTUNE. MISCONSTRUE, V. 1. मिथ्या-अन्यथा-अर्थ बुध् 1P | MISINFORM, P. 1. अन्यथा नि-विद् ., मिथ्या कथ् 10 or ग्रह9P, मिथ्या यज 10 or अर्थ व्या-ख्या 2 P. | or वि-ज्ञा c. (ज्ञापयति ), मृषा बुध. -MusCONSTRUCTION, S. अन्यथार्थबोध:, विपरीत MISINTERPRET, v. t. See MISCONSTRUE. मिथ्या-ग्रहणं-बोधः. MISJUDGE, V. i. मिथ्या-अन्यथा-विचर c. MISCREANT, S. पापः, खंडितवृत्तः, खलः, नरापसदः, MISLAY, V. 1. अस्थाने नि-धा 3 U or र 1 P, नश् पापिष्ठः, दुरात्मन् m., टुर्वृत्तः, जाल्म: See VILLAIN. c.; See LOSE. 2 नास्तिका, मिथ्यादृष्टिः. MISLEAD, V. 1. प्र-तृ ८., वच् 10; See CHEAT; विमा र्गेण-उपत्थं-नी 1 Por गम् c. (गमयति ), भ्रम् . MISDEED, S. दुष्कृतं, अपक्रिया, कुकर्म, कुकृत्यं-क्रिया, दुष्कृति.. अपचारः, कुचरितं, पापं. (भ्रमयति), मह., भ्रमं-भ्रांति-उत्पद् ., विमागे दृश् C. or उपदिश् 6P, अन्यथा उपदिश्. -ING, a. भ्रMISDEMEAN, v. i. See MISBEHAVE. MISDIRECT, V. 1. विमार्ग दृश् c. or दिश 6 P, विप मकारिन, मोह-माति-जनन (नी/.).-MISLED, a. दि.2 Address' (wrongly), ५. v. -ION, विमार्ग-उन्मागे-गामिन-प्रवृत्त, भ्रांत, सत्पथभ्रष्ट, कुमार्गविमार्गदर्शमं, मिथ्योपदेशः. गामिन्-प्रवृत्त, भ्रांतबुद्धि. MISDOER, B. पापः, पापकर्मन् m., पापकृत् m., कुक्रर्मा. MISLIKE, v. t. See DISLIKE. - MISDOING, s. Misdeed, 4. v. MISMANAGE, V... असम्यक् निर्वह c. or प्र-णी 1P MISEMPLON, B.t. अन्यथा विनि-युज् 7A, 10 or or प्रवृत् c. -MENT, s. दुनियोहः, कुप्रणयन, कुनाति व्याप.. - MENT,S.असव्ययः, कुविनियोगः, अपव्ययः. f., अव्यवस्था, दुर्णयः. Mxsza, . कृपणः, कदर्यः, क्षुदः, मितंपचः, किंपचानः, MINAME, V. 1. मामांतरण-अन्यथा अभि-धा 3U,मि. थ्यानाम कृ8 U. ढ-बडू-मुष्टिः, अदानशील, दानशत्रु:-विमुख :.-ABI.. a. दु:खित, दुःखाधित, अतिदुःखार्स, अनिदेन, नि- MISNOMER, S. मिथ्यानामन् ., मिथ्या-अन्यथा-संज्ञारानंद, कष्टप्राय, अतिशार्व, वि-आ-पत्र, आपद-वि-पट्- | नाम, अचरितार्थी संज्ञा, असंगतं-अननुरूप नाम. प्रस्त, दुर्यत, मंदभाग्य, देवोपहत, दुर्भाग्य, दुःखापत्र, MISOGAMY, S. विवाहाष:-निस. -IST, . विवाह टुर्दशापन; a m. man' तपस्वी, नरहबक:.2- द्वेषिन् m. पप्प, दीन, दुच्छ, गईणीय, गर्भ, कसित, निय, नि-अप- MIsOGYNY, 8. मीदेषः-निंदा. -IST, 8. श्रीदेवी. कर, अधम, भुर; See MEAN. -LX, पण, कदर्य, | MISPLACE, V. 1.अस्थाने नि-धा 3Uor विवि c.or भर बना -बुद्धि, दामषिमुख (सी. सदानशीस, I निक्षिप् 6P orps,मसम्यक्प्र-विषि-74,10. Page #283 -------------------------------------------------------------------------- ________________ MIS (270) Mr8PRINT, . अशुद्धं, मुद्रणदोष:. M1sPRONOUNCE, v. . अशुद्धं उच्चर् C. MISPROPORTION, v. t. See DISPROPORTION. MisQUOTE, v. ८. अन्यथा-अयथार्थ उद्धृ 1 Por अब तृ c. -ATION, S. अयथार्थ अवतरण. MIsREPORT, ०.८. मिथ्या अन्यथा निविद् c. or कथ् 10 or आ-ख्या 2 P. -s अन्यथानिवेदनं मृषाकथनं, rreार्थाख्यानं. MrsREPRESENT, ४. ८. मिथ्या कथ् 10 or वर्ण 10, असत्य निविद् c or ख्या 2 P, अर्थं साचीकृ 8 U or परिवृत् . -ATION, 3. मिथ्याकथनं निवेदन, मिथ्याअन्यथा मृषावादः वर्णनं, असत्यकथनं वर्णनं. M18BULE,8. कुशासनं,दुर्णीति f., असम्यक् पालनं शासनं Miss, s. ( As a prefixing title ) ex. by भर्तृदारिका, कुमारी. 2 भ्रमः, दोषः, अपराधः भ्रंश: 3 हानि f., अभाव:, विरहः, नाश:, लोप:; See Loss... मांधी - विफली-भू 1 P, न सिधू 4 P; 'never-m. iug arrow ' अमोघः बाण: 2 भ्रम् 1, 4 P, प्र-मद् 4P, स्खल 1P. 3 च्यु 1A; See below. . . भ्रंश् 1 A, 4P, च्यु, विचल् 1 P ( with abl.), हा pass. (with instr.); See LosE; ' he m. ed tho mark in shooting ' 'स लक्ष्यच्युतसायकः; निमित्तादपराद्धेषुः; “ m. ed his way ' मार्गाद् भ्रष्टः &c. 2 न प्राप् 5 P or बिद् 6 U or लभ् 1 A, ( Get g. v. ). 3 क्षिप् 6P, हा 3 P, त्यज् 1 P, अपाम् 4U, विसृज् 6 P; ‘ you have m. ed a splendid opportunity' शोभनाव सरस्त्वया क्षिप्तः, न गृहीतः त्यक्तः 4 ( Feel the absence of ) अभावं ज्ञा 9 U or वि-भू C., न्यून-a. मन् 4 A; उत्कंठ् 1 A, उत्तम् 4 P, उत्सु - कायते ( D. ); 'Im. him very much ' तस्य बलबदुत्कंठे, तस्यासन्निधानाद् नितरां दुःखितोस्मि तददर्श - नाय उत्तम्यामि तद्विरहविधुर : &c. - ING, . नष्ट, भ्रष्ट, स्थानभ्रष्ट च्युत, तिरोहित, अदृष्ट; 'one man is mm.' एक नर अनादृश्यते. 2 उत्सुक, उत्कंठित, उत्कलिकाकुल. M18-8HAPED, SHAPEN, . वि-अप कु रूप, कदाकार, विकृताकार. MISSILE .अनं, सबं, प्रहरणं, आयुधं, क्षिपणि: 2 चक्रं. -०. क्षेपणीय. MISSION, S. दौत्यं, प्रेरणं, प्रेषण; ' sending on a m.' प्रतिशासनं. 2 नियुक्त प्रेरित गणः - जनसमूहः, नियोगिवर्ग:. -ARY, 3. धर्मार्थं प्रेरितः, धर्मप्रसारार्थं नियुक्त: or प्रेषित:. MrssIVE, 8. संदेश, वात्रिक; See MESSAGE 2 वार्ता संदेश हरः . मुक्त, क्षिप्त, अस्त. 2 प्रेरित प्रेषित, नियुक्त. M19-8PELL, v. ८. अक्षराणि पर्यस् 4 U, अन्यथा लिखू 6P. -MG, . भक्षरविपर्यासः - व्यत्ययः. MIS Mrs-8PEND, v. ८. वि - क्षिप् 6P, अपात्रे - अस्थाने व्यय 10 (व्यययति ) or प्र-विनि-युज् 7 A, 10, असद्व्ययं कृ 8 U. Mis-srare, v. ८. मिथ्या-अयथातथं अन्यथा-कथ् 10 or नि आ-विद् c. or ख्या 2 P. -MENT, 3. अन्यथानिवेदनं विज्ञाति f., मिथ्याकथनं वादः. Mrsr 3, कूहा, कुज्झटि-टी-टिका f, कुहेडिका, धूमि(पि) का, खबाष्प:, तुषार : -४, 4. कूहाच्छन, भूमिकावृत, तुषारवृत. 2 गहन, असुगम, अस्पष्ट; See FAINT. MISTAKE, 3. भ्रमः, भ्रांति, व्या, मोह, मतिभ्रमः, मिथ्या मति / - बुद्धि f. 2 प्रमादः, दोषः, स्खलितं; 'm in calling names ' गोत्रस्खलितं. -०. ८. अन्यथामिथ्या ग्रह् 9 P or मन् 4 A or बुध् 1 P, मिथ्या ज्ञा 9 U, भ्रांत्या - संदहन - मन्, संदिहू 2 U gen. ex. by बुद्धि:, धी: in comp. or by s. ( 1 ); ' why do you strike me, m. ing me for Siva' पुरारातिभ्रांत्या मां किं प्रहरात व्याधिया बुद्ध्या तस्मात् पलायंते; फेनपटलैः संदेहिततूलर शिभिः (Ka. 23 ); — which were m. en for heaps of cotten '; केतकशिखा संदिग्धमुग्र्वेदव: ( Mal. 1 ) 'the lovely moon being m. en for a Ketaka point.' -v. i. भ्रम् 1, 4 I, मुइ 4 P, प्र-मद् 4 P, स्खल 1P, अपराध् 4, 5 P; ‘you m. in this opinion' अयं तवाभिप्रायः भ्रम एव भ्रांत: -ABLE, . संदिग्ध; ' in no m. torms ' असंदिग्धवचांभि: - EN, C. भ्रांत, प्रमादिन्, मूढ, संदिग्ध 2 अयथार्थ, अशुद्ध, मृषा- मिथ्याअन्यथा - in comp. ; 'am opinion मतिभ्रमः, मिथ्यामतिः. MrsrER, 3. आर्य, श्री pr. MIS-TIMED, a. See LATE. MrSTLE TOE, . वृक्षाश्रया, तरुरोहिणी. MISTRESS, 8. गृहिणी, गेहिनी, गृहस्वामिनी, कुटुंबिनी; स्वामिनी, अधिष्ठात्री, शासित्री, अध्यक्षा, संत्र्या, ईश्वरी, भट्टिनी ( of servants ) 2 अध्यापिका, आचार्या, उपदेशिका, अध्यापयित्री, उपाध्याया-यी. 3 उपस्त्री, उपपत्नी, भुजिया, अवरुद्धा. 4 प्रिया, प्रियतमा, वल्लभा, कांता, दयिता, रमणी, कामिनी, प्रमदा. 5 कुशला, निपुणा, Misrusr, . ८. न विश्वस् or प्रति इ 2 P, शंकू 14. - अविश्वासः, अप्रत्ययः, आ-परि-शंका, अप्रतीति f. - FUL, a. अविश्वासिन्, अप्रत्ययिन्, शंका-अश्रद्धा-शील, साशंक, आशंकित, शंकिन्, संदे हिन्. -FULLY, adv. साशंक, अविश्वासेन. - FULNESS, 5. अप्रतीतिः, आशंका. MISUNDERSTAND, . . मिध्या - अन्यथा समर्थ 10 or लृप् c. or मन् 4 A or ग्रह 9 Por स-भू . or उपलम् 1 A or अवगम् 1P or बुधू 1 P; ' don't m. me ' अलमन्यथा गृहीत्वा (M. 1 ), अलमस्मानन्यथा संभाव्य ( S. 1) -ING, S. मिथ्या-अन्यथा प्रहणं संभावनं, मिथ्यामति f. - बोधः, अयथार्थबोध:. भ्रमः. 2 वैमत्यं, मतिभेदः, विसंवादः, द्वैध, वि-असं-मति / Page #284 -------------------------------------------------------------------------- ________________ MIS (271) MOD MISUSE, V. 1. मिथ्या-असम्यक् प्र-विनि-उप-युज A, अव-हासकः, अवक्षेपकः, विडंबनकृत् m. -ERY, -ING, 10, अनुचितं-अस्थाने व्याष्ट c. or व्यव-ह , अप-व्यय 5. उप-अव-हासः, अवज्ञा, विडंबनं, अवक्षेपः, महणं, तिर10 (व्यययति).-.,-AGE, S. कुप्रयोगः, असत्प्रयोगः, स्कारः, अवमान:. 2 उपहासपात्रं-आस्पदं-भूमि-पदं, कु-असम्यग्-व्यापार:-व्यवहारः, अन्यथोपयोगः, असद्धि अवहासस्थान-विषयः, तिरस्कारपद-विषयः.3वंचन-ना, नियोगः, अपव्ययः. व्याज:, कपट, छलं, विडंबना, विडवन हेतुः: अनर्थकारंभः, MITE, S. अणुः, लवः, कप:, लेशः, कणिका, अल्पमात्रा. बृथोद्यमः, वृथाप्रयत्नः, निष्फलचेष्टा. -INGLY, adv. 2 धनलवः-लेशः, अत्यल्पं धनं, काकिणी, कपर्दिका.. सोपहासं, सावहासं, सतिरस्कार. MITHRIDATE, S. विषनाशनं, विषघ्नं. MODE, S. रीति , प्रकार:, मार्ग:, पद्धति, विधिः, - MITIGATE, V. 1. शम c. (शमयति), प्र-उप-', लघ त्ति/., कल्पः , क्रमः, विधा, in comp.; See MANकृ8U, लघयति ( D.), न्यूनीकृ, अल्पीकृ; नि-यम् NER. 2 रूपं, आकारः, आकृति 1.3 आचारः, व्यव1 P or c.; See MODERATE; ' to be m. ed' हारः, प्रचारः, रीतिः, संप्रायः. 4 सभ्य-शिष्ट-मार्ग:, शम् 4P, लघभू 1 P.-ION, s. शमः, शमनं, शांति व्यवहारः, शिष्टाचारः. 5 वाच्यं. अर्थः.6 रागः, रागिf., प्र-उप-, लघुकरणं, न्यूनता.-IVE, -MITIGAN'T, णी. -AL, . रूपविषयक. -ISH, a. शिष्टाचारानुरूप, a. शमक, शांतिद, शांतिकर (रीf.). सभ्यरीन्यनसारिन्, See FASHIONABLE. Mix, v. 1. मिथ 10, सं-व्या-वि, संयुज़ 7 U, 10, सं MODEL, S. आदर्श:, प्रतिरूपं, प्रतिमा-मानं, टपमा-मान: यु 2 P; संसज 6 P, संच 2 A, TP, प्रक्षिप 6P, a m. princo' आदर्शः सर्वनृपाणां. 2 संस्कारः, संएकीकृ8 U, एकत्र कृ, मंमिल c. 2 संक 6 P, सकुलीकृ. स्थानं, आकारः, आकृति .-.t. संस्कृ8 U, रूप -d.i. मिश्रीभू 1 P, संमिल् 6 P, संक-संयुज्-संमज 10, सरूप-स. कृ; तक्ष् 1, 5 P; कप् c. pass.; संयोग-संसर्ग-इ-या 2 P or गम 1 P, मंगम् MODERATE, a. परि-,मित, समयांद, नि-सं-यत, अल्प, 1A, संगमनुव्रज् 1 P, सं-इ. - ED, (L. मिश्रित, संयक्त, सावधिक.2 नियतवृत्ति, मर्यादानतिकामिन्; 'm. in संसृष्ट, संपृक्त, संयुत, व्या-सं-मिश्र, समवेत, संबद्ध.-ING, expenses 'मितव्ययिन, अल्पव्यय; ' m. in desires' - TURE, S. मिश्रणं, संयोगः, संसर्गः, संपर्क :.2मिश्रता, अलुब्ध, अल्पसतष्ट, अल्पाकांक्षिन; ' m. in eating' संयुक्तता, संमृष्टता, संकीर्णता.3 संकरः, मंनिपातः, नाना मिताहार, मिताशन, स्वल्पाहार: ‘m. in speech' द्रव्य-संमिश्रद्रव्य-समुदायः, मिश्रद्रव्यं, मियं. भितवाच-भाषिन. 2 ( Middling) मध्यम, सामान्य, MIXEN, 8. विट-पराष-राशिः. MIZZEN-MAST, S. पश्चिमकूपकः. अनति नाति- in comp.; ' trees of a m. height' नातितंगा वृक्षा:. -... शम् c.(शमयात), प्र-उप-, MIZELLE, S. तुषारवर्षः, शीकरासारः. लघयति ( D.), लघक 8U, न्यूनी-अल्पी-कृ, नियम MNEMONIC, a. स्मृतिसहायभूत, रमरणोपकारिन्. -s. 1P or c.; छायाद्रमै नियमितार्कमयुखतापः (8.4) (M. s ) स्मरणविद्या. the heat of the sun's rays being m. ed by MOAN, V.i.दीर्घ2 Por निश्वम् 2 P, सशब्दं आ shady trees.' 2 नि-सं-यम, निग्रह 9 P, संह 1 P, क्रंद् 1 P or आक्रुश 1 P or विल 1 P, आतरवं आ-वृ 5 U.-v.i. शम 4 P, निवृत 1A, विगम् 1P,अमुच् 6 P; See GROAN, LAMEN'T. -s. आर्तनादः ल्पा-लघु-भू 1 P.-ION, S. लघुकरणं, प्रशमनं. 2 संयरवः, दीर्घनिश्वासः-रवः, कंदितं, विलपनं, परिंदवनं. मः, निग्रहः, दमः. अनतिक्रमः, मर्यादानतिक्रमः, परि- FUL, 8. विलापकारिन्, परिदेविन. - FULLY, ds. मितता-त्वं. 3 समता, समवृत्ति, समभावः, क्षमा, शांति सनिश्वास, सविलापं. f.:' m. in desires ' अलोमः, अल्पसंतोषः, अल्पाकाMOAT, 8. परिखा, प्रतिकूपः, खातकं, उपकुल्या.-ED, a. | क्षा. -LY, adv. परिमितं. समर्यादं, नियतं, स्वल्पं ईषत्, परिखान्वित. आ, मंद, नाति, अनति in comp.; ' m. heated ' MOB, s. प्राकृतजनाः, जनसमूहः, अप्रबुद्ध जनगण:, लोक- ईषतप्त, मंदाष्ण, कोष्ण, &c.; ' m. sharp'अनतिती. जन-संघः-संकुलं, जनता, बहुजनमेलकः, पृथगजनाः, | -OR, S. नियंत m.; मध्यस्थः . नीच-अधम-जनाः. MODERN, I. आधुनिक (की/.), अधुना तन-इदानींतन MOBILE, a. अस्थिर, चंचल, चपल, चरिष्णु, गतियोग्य, | (नी/.), अर्वाचीन, अप्राचीन, अपुराण, नूतन, नव, जंगम. -MOBILITY, s. Mob, q. v. 2 अस्थिरता, नवीन, नूतनकालीन. - NESs, s. नूतनता, अप्राचीचांचल्यं, गतिक्षमता. नत्वं. - MODERNS, 8. अधुनातनाः, आधुनिकाः (pl.). MoCK, V... विडंबू 10, अव-उप-हम् 1 P; सोपहास अ- MODEST, a. विनीत, लज्जावत्, लज्जाशील, सलज्ज, नुक 8 U.2 गई 1, 10 A, अव-ज्ञा 9 U, अवक्षिप 6 P, साड, शालीन, विनयवत, सत्रप, व्हीमत्, लज्जा-पाअवमन् 4 A, अवहासास्पदं मन् ; See CONTEMN. बीडा-आन्वित-युन, सविनय, अप्रगल्भ, अष्ट. 2 (Not 3 वंच् 10, प्रतृ c., विप्र-लम् 1 A, मुह c.; Ses proud ) अगर्व, नम्र, निरभिमान, निरहंकार, सविनय, CHEAT. - कृषिम, सक, कपट-व्याज in comp.; अनुरत, विवत, नमशील. 3 अव्यभिचारिन, साधुनील, 'm. fight' कृत्रिमयुद्धं, ज्याजयुद्धं. - ER, S. उप. सदृन.4परि-,मित, अल्पपरिमाण. -LY, adv. सविन Page #285 -------------------------------------------------------------------------- ________________ MOD (272) यं सवी, सलज्जं, सर्प, अगर्व, अनुद्धतं, निरभिमानं. X, 8. विनयः, शालीनता, लज्जा, ह्रीः, बीडा, त्रपा. लज्जाशीलता, अपागल्भ्यं, अधाष्टयं, मर्यादा, विनीतता. 2 नम्रता, अगर्व:, अनहंकार:, निरभिमानता, अनौद्धत्यं, reatenा, विनयः 3 अव्यभिचारः, सद्वृत्ति f. 4 परिमितता. MoDICUM, S. अल्पांशः, अल्पभागः, लवः, लेशः, किंचित्, किंचन. MODIFY, .८. रूपं परिवृत् c. or परिणम् c. ( - णमयति), विकृ 8 U or c; रूपांतरं रूपभेदं क्व or विधा 3 U. 2 नियम् 1 P, संह 1 P, शम् c.; See Lrxrr, MODERATE. - IED, . विकृत, विकृतरूप, परिणतरूप, नियामेत. "ICATION, 3. रूपांतर विधानं, रूपपरिवर्तनं. 2 विकारः, विकृति, परिणामः परिवृत्ति f, रूपांतरं, रूपभेदः, विशेष:. 8 मेदः, विभेदः, विशेषः. MODULATE, . ८. स्वरलयं उत्पद्, स्वरानुपूर्व्य कृ 8 U. 2 स्वरभेदं कृ. -ION, 8. संक्रमः, परिवर्तनं; 'm. of voice ' स्वरसंक्रम: ( Mr. 3). 2 स्वरभेद:लय: - अनुक्रमः, स्वरानुपूत्र्यं. 3 Melody, q. v. MoIETY, 3. अर्ध-धं, अर्धभाग:- अंशः. Moru, v. t. Dirty, 1. v. . . त्रातं कृ 8 U, देहायासेन श्रम् 4 P. Morsr, a. आई, क्लिन, सरस, उन्न, उत्त, सद्रव, सिक्त, जलाई, तिमित; ' to bem. ' कि 4 P, स्तिम् 4 P• - EN, . . हिंदू C., आर्द्रकृ 8 U, सिच् 6P, उंद 7P, 1P. -ENING, 8. लेदनं, उक्षणं, नंदनं. NESS, 8. आर्द्रता, क्लिनता, सरसता. -URE, 8. क्लेद:, तेमः, स्तेमः, रसः, सजलता, आर्द्रता, विनता; oft. ex. by जलं. MOLAR, S. दंष्ट्रा, चर्वणदंतः. MOLASSES, 8. गुडः, इक्षुसारः, मत्स्यंडी-डिका, फाणितं. MOLD, 8. See MOULD. MOLE, 8. सिलकः, जडुलः, कालकः, विशुः 2 वप्रः -पं, सेतु:, चयः, पिंडल:, आणि 5. 3 छुकुंदरी, गंधमुखी, दीर्घकुंडी, दिवांधिका; 'm-eyed ' सूक्ष्मनयन; 'm. -hill वल्मीक: कं, वामलूरः, कृमिशैलः, कूलकः, स्यमीकः ; the makes mountains of m hills ' तिले तालं पश्यति. MOLECULE, S. अः, परमाणुः कणः MOLES, 8. व्यंगं. MON " m.' क्षणमात्रं; this very m.' अस्मत्रेव क्षणे ' tho m. he is here' अत्र तस्मिनागतमात्रे or आगत एवं 4 for the present m.' आपाततः ; in a m.' क्षणात् क्षणेन निमेषमात्रात् एकपदे; ' auspicious m.' शुभमुहूर्तः, लग्नं; See INSTANT also. 2 गुरुत्वं महत्त्वं प्रभावः, गौरव, महिमन् m.; See IxPORTANCE; ' of little m. अगुरुक, अकिंचित्कर (री f. ), लघ्वर्थ, क्षुद्र. -ARY, a. क्षणिक, क्षणस्थायिन्, अविर, अस्थायिन् ; क्षण, मिमेष in comp. ; 'm. flash' अधिरप्रभा, क्षणचुति.; 'm. obstacle ' क्षणवित्रः -OUB, 4. गुरु, गुरुप्रभाव, अलघु; See IMPORTANT. MOMENTUM, 3. जव:, वेगः, आ-सं-वेगः. MONACHISM, 3. मठवासः, संसारत्यागः, आरण्यकवृत्ति. MONAD, 8. अमेय अच्छेय-वस्तु N. MONARCH 3 राजन् m., ईश:, ईश्वरः पतिः, अश्विपः, अधीशः, स्वामिन् m.; See LoRD; 'm. of the herd ' यूथपति: पाल: 2 अधीश्वरः नृपः नृपाल:, भूपतिः; See KING AL, IC, ICAL, . राजकीय, राजयोग्य, राज in comp. 2 एकप्रभुक, एकराजायत्त, संघाडधीन. - x, s. एकराजशासनं, एकराजतंत्र, एकराजाधिपत्यं. 2 राज्यं विषयः, राष्ट्र. MONASTERY, 5. बिहार, मठ, आश्रमः, मुनिवास:, वानप्रस्थाश्रमः. - MONASTIC - ICAL, . विहारिक, आश्रमिक (की f·), बरैखानस (सी f. ); ' m. vow ' वैखानसं व्रतं. MONDAY, 3. सोमवारः -वासरः, इंदुवासर:. MONETARY, . द्रव्यसंबंधिन्, मौद्रिक (की f. ). MONEY, . धनं, अर्थः, वित्तं द्रव्यं, विभवः, वसु ., See WEALTH. 2 मुद्रा, निष्क्रः-कं, नाणकं, टंकक 'm. bag, कोशः षः, मुद्राकोष : ; m. changer' मुद्रापरिवर्तकः; 'm. lender ' कुसीदिकः, वार्जुषिकः, वृद्धयाजीवः, वार्द्धषिः उत्तमर्णः . - BD . धनिन्, धनिक, धनसंपन्न, धनाढच. -LESS, . धनहीन, निर्धन, निःस्व, गतविभव, परिक्षीण; See Poon. MONGER, 8. व्यापारिन् m., व्यवहारी, क्रयविक्रयिकः, वणिज m. MONGREL, C. संकीर्ण, संकरजातीय, संकरजः. MONITOR, s. शासकः, बोधकः, उपदेशकः, शिक्षकः 2 उपगुरुः. - Y, MONITIVE, . प्रबोधक, उपदेशक १ .. शिक्षक, उपदेशरूप. MoNK, 3. यमि:, संन्यासिन् m., मुनिः, योगी, मठवासी, तपस्वी, वानप्रस्थ: -ISE, . मुनिसंबंधिन्, यतिसदृश ( शी./.). MOLEST . . बाधु 1 A अ 1 P or c., पीड् 10, उपद्रु 1 P, आ-यस् , उपरु 7U; See HARASS. -ATION, 8. बाधा, पीडा, उपद्रवः, आयासः, केश:. -ER, 8 उत्पीडकः, बाधकः, आयासकः. MoLLIENT, . मृदुकारिन्, शमक, शांतिद MoLLxrx, . . हा ० ( शमयति ), प्र उप, सांन्व MONKEY, . वानरः कपिः, मर्केट:, (ब) गः, शाखा10, मृदूक 8 U, लघूक ' मृगः, बलीमुखः, कीशः, वनौकस् m.; m. like ' कापेय (यी f. ). MOLTEN, a. fa; See LIQUID. MOMENT, क्षण:, मुहूर्त:, मिमि (मेष:, पलं 'plessant for the m.' आपातरमणीय; but for & MONOCHORD, 8. एकतंत्रीवायं. MONOCEROMATIC, ०. एकवर्ण-रंग. Page #286 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (28) Mo MONOCERONIC, a. समकालीन, वर्तमान. चैत्य, समाधिः; स्तूप.. -AL, a. स्मरणार्थक, स्मरण. -MONOCRAT, 8. अधीश्वरः, अनायत्त शासनः. कारिन्. 2 चैत्यसंबंधिन्.. MONOCULAR, a. एकाक्ष (क्षी f.), एकनयन, काण.2| Moon, 8. भावः, वृत्तिःf., प्रकृति /., अवस्था, रक्षा, एकनेत्रोपयुक्त. चित्तवृत्तिः, मनोभावः: 'an angry m.' कोपवृति: MONOGAMY, 8. सकृविवाहः, एकपत्नीव्रत, एक विवा 2 वाच्यं, अर्थः. -Y, . रुष्ट, क्रुद्ध, वक्रभाव, उदाहः. -IST, 8. एकपत्नीकः, एकनीकः. सीन, उदासीनवृत्ति, चित्तोद्विग्न, विषण्ण, विन, दीनमनMONOLOGUE, 8. आत्म-स्व-गतभाषणं. स्क.2 स्वच्छंद, स्वैरिन्; See HUMORBOMB. MONOMACHY, 8. द्वंद्वं, नियुद्धं, द्वंद्वयुद्ध. MOON, s. चंद्रः, शशिन् m., इंदुः, सोमः, विपुः, चंद्रमMONOMANIA, 8. एकविषयासक्ति/., एकविषयोमाद:. स् m., निशाकरः, रजनि(नी )करः, ग्लोः, शासपरा, -MONOMANIAC, a. एकविषयोन्मत्त. शशांकः, मृगांकः, हिमांशुः, सुधांशुः, शुभ्राणुः, भोषMONOPETALOUS, 4. एकदलविशिष्ट. धीशः, ओषधीपतिः, कुमुद बांधवः, द्विजराजः, कलानिMONOPOLY, 8. एकाधिकार:, अनन्यसाधारणः आधिका- धि:-नाथः, अब्जः, जैवातृकः, नक्षत्रेशः, क्षपाकर:, and रः, एकव्यापारः-व्यवसायः. -IST,-IZER, s. पूर्वक्र- comp. of पतिः, ईशः, नाथः; पः, with words tor यिन् m., सर्वग्राहक:.-IZE, V.t. (सर्व) पूर्व की 90%; Night,'Star,' or of 'Ray' with Cold' (सर्व) स्वायत्तीकृ8U, आत्मसात्कृ, अनन्यसाधारण or 'Nectar,'q.v.क्षपानाथः, शीतकरः, तारामाआत्माधीनीकृ, असामान्येन भुज7A or जुष् 6 A. थः, उडुप, 'orb of the m.' बिंब:-ब, मरल MONOSYLLABLE, 8. एकाक्षर. -MONOSYLLABIC, 'digit of the m.' कला, रे( ले खा ; • full m.' a. एकाक्षर, एकाच ; 'm. roots' एकाचो धातवः. पूर्णिमा, पौर्णमासी; — new m. ' अमा, अमाव(वा) MONOTHEIST, S. अद्वैतवादिन् m. -MONOTHEISM, सी, अमाव(वा)स्या, दर्शः, सर्येदसंगमः, 'm.-beam' १. अद्वैतं, अद्वैतवाद:. चंद्रपादः, शशिकरः-रश्मिः , सुर्धाशुः, ( Ray, .v.), MONOTONY, 8. एकस्वरः-स्वनः, स्वराभेदः, एकस्वरसं 'm.-light' कौमुदी, चंद्रिका, ज्योत्स्रा, चंद-शशि-प्र भा, चंद्रातपः (a.) ज्योत्स्नावत, ज्योत्स्नायुक्त, चंद्रप्रकातानः, स्वरसमता, स्वरभेदाभाव:.2 एक-सम-समान-रूपता, विशेषाभावः, एकव्यापारसंतति f. -OUs, a. एक शित; enjoys m.-light evenings' ज्योत्सावतो स्वर-तान-रवन, सम-अभिन्न-स्वर. 2 एक-सम-समान निर्विशति प्रदोषान् ( R. VI. 34); 'm.-plant' रूप, एकप्रकार, निर्विकार, निर्विशेष. -OUSLY, ado सोमलता, सोमवाली-वालरी, ब्राझी, मत्स्याक्षी; 'm.-shine' एकस्वरेण, समरूपेण, निर्विकार. -OUSNESS, s. चंद्रप्रभा-पति-कांति 3 'm.-stone' चंदकांतः, सोम. See ( $. ) above. कांतः, चंद्रमणिः; 'm.-struck' विक्षिप्त-भ्रात-बुरि, वि. MONSOON, 8. वर्षाः (f.pl.), वर्षीकाल:-समयः, प्रावृष् त-हत-मति. -LESS, a. हत-नष्ट-चंद्र, चंद्रहीन.-1, चंद्रतुल्य. f., मेघकाल:, पर्जन्यकाल:. MooR, V. 1. रज्ज्वा बंध 9 Por गति रु 7U. -. MONSTER, S. राक्षसः, क्रूर-घोरकर्मन् m. 2 राक्षसविकट-भीम-शरीर:-विग्रहः, बृहत्परिमाणः, विकटा 'm.-land' कच्छ:, कच्छ-अनूप-भू:.-18E,-, कार: See GIANT. 3 अडतं, अपूर्ववस्तु ., अपरूपं, आनूप (पीf.), कच्छ, in comp., अनूप. विरूपविषयः, 'm.s in the form of men' मानव Moor, t... विचर ., परीक्ष 1 A, वितर्क 103 Sor DISCUSS. 2 उपक्षिप् 6P, उपन्यम् 4 U; 'm. राक्षसाः; 'm.s of the deep' मकरादयः, यादसि. case', 'm.-point' विचारविषयः-पद-आस्पद-स्थान -MONSTROUS, a. अद्भुत, विलक्षण, अपूर्व, सृष्टिक्रम संदिग्ध-विवाद-विषयः. बाप.2 अप-वि-रूप, विकृताकृति. 3 राक्षसरूप, घोरद MOP, s. संमार्जनी, शोधनी. 2 बालिका, तरुणी. -0.1 र्शन, विकट-भीम-कराल-रूप-शरीर, अतिमहत्, घोररूप, मज 2 P or c., शुध ल. घोराकृति, विकटाकार, भीम-उग्र-रौद्र-दर्शन.4 (Of acts ) दारुण, घोर, अतिवीभत्स, विकट. -LY, MOPE, V.i. वि-अव-सद् 1 P,म्लै 1P, दुर्मनायते (D. adv. अद्भुत, विकट, दारुणं, उत्कटं, भृशं, अतीव, विषण्णीभू 1P.-ING, ISI, a.विषण्ण, अवसत्र, उाहिए अत्यंतं, अतिशयेन; See EXCEEDINGLY. -NESS, दुर्मनायमान, विषण्णवदन; See DEJECT,-ED. -MONSTROSITY, s. अद्भुतता, घोरता, दारुणता,&c. MOPPET, 8. वझपांचालिका, पटपुत्रिका. MONTH, S.मासः; - half a m.' पक्ष: ' bright MORAL, a. साधु, साधुवृत्त, सदाचार, धार्मिक-सात्वि half of the m.' शक्ल-शुद्ध-सित-पक्षः, पूर्वपक्षः; ( की.); नीतिमत्, नयानुसारिन् । धर्म्य, पुण्य, ग्य 'dark half ' कृष्ण-उत्तर-तमिले-पक्षः, बहुलः, तमि- यानुसारिन्, धर्मानुरूप, न्याय्य gen. ex. by सह, नी त्रः;'a.m.old' मासजात. -LY, 4. मासिक (कीf.), नय in comp. ; 'm. instruction' भयोपदेश मास्य, प्रातिमासिक; ' halt-m.' पाक्षिक (कीf.); नीति f; 'm. lessons ' नीतिपाठाः; sometim 'm. allowance' मासिकं.-adv. मासे मास, प्रतिमासं. | by चित्त, मानस in comp. ; 'm. freedon MONUMENT, B. कीनि-यहा:-स्तंभः. स्मारकषिद.21 चिनस्वातंय; ' m. advancement' मानसोग Page #287 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 27 ) f.; 'm. soience ' नीतिशानं 'm. duties' शाश्वतधर्मः, सदाचारः 2 नियमाधीन 3 अनुमान-युक्ति. सिद्ध. 8. तात्पर्य, अभिप्रायः, भावार्थः, तात्पर्यार्थः. - 181, 8. नीतिशास्त्रज्ञः, नीतिज्ञः, नयज्ञः, नीत्युपदेशकः, नीतिविद्, सदसद्विवेक: -ITY, 3. नीति, नयः, नीति-नय- विद्या शाखं सद्व्यवहारशानं, सदसद्विवेकः-विचार: 2 धर्मानुष्ठानं, साधुवृत्तं पुण्यशीलता, सदाचारः, सु-सत्-चरितं, धर्मवृत्ति f. 3 न्याय्यता, धर्म्यता, धर्म-न्याय अनुसार: -IZE, . . धर्मोपदेशास्पदीक 8 U. - . . नीत्युपदेशं दा 3 U or लिख् P. L, adv. नीतिशाखानुरूपं, नयतः, नीत्या, धर्मेण, धर्मतः, *यायेन, म्यायतः. 2 युक्त्या, मनसा, अनुमानेन - MoBALS, 8. नीति, नीतिशानं विद्या. 2 आचारः, भाषरणं, वृत्तिः, चरितं वृत्तं, व्यवहारः, रीति f. good mm.' सुशील, सदाचार, साधुवृत्तं विनयः, साधु-सु-सत्चरितं. 'MORASS, 3. कच्छः, अनूपः, अनूपभूः. MORBID, a. दूषित, उद्भ्रांत, विकृत, भस्वस्थ, असुस्थ, रोगाक्रांत, व्याधित. MORBIFIC, . रोग-व्याधि-कर (री.), रोगदMORBOSE, . रोगजनित, व्याध्युद्भव. MoRDACIOUS, कता, दंशनं. देशक. -MORDACITY, 8. देश सुप्रभाता रजनी; in the m. प्रातः, प्रातःकाले, प्रभाते, प्रत्यूषे, व्युष्टं, मगे; 'I bid you good m.', ' good m. to you' शुभस्ते प्रातः काल : ( भूयात् ); ' early in the m.' सुप्रातः, महति मत्यूषे, अतिप्रगे, प्रातरेव . - . प्रातः - उषः - कालीन, प्राभातिक, भौषिक ( की f. ), उषस्य, प्रभातीय; gen. ex by प्रातर् or (s. ) in comp. ; ' m. breeze ' विभातवायु; m. devotion' प्रातरुपासना; 'm. star' प्रभावतारा; 'm. twilight ' प्रातः संध्या. MOROSE, . कर्कश कटु वक्र स्वभाव प्रकृति, वाम वक्रभाव शील, रूक्षस्वभाव, सदावक्र, प्रतीप, उदासीन, दुःशील, उदासवृत्ति - Lx, adv. वक्रभावेन, कर्कशभावात्, स्वभावरीक्ष्येण. - NESS, 3. कर्कशता, रूक्षता, वामता, वक्रता, स्वभावकदुता, वक्रशीलता, प्रतीपता, औदासीन्यं. Monnow, s पर उत्तर दिवस:-दिन ' on them. श्वः, परेद्युः, परेद्यवि, कल्ये, उत्तरेयुः. MORSEL, S. कवल:, मासः, पिंड : 2 खंडः, लवः, शकल:-लं, क्षुद्रभागः. MORION, . शिरस्कं, शिरखाणं, शीर्षकं. MORN, MORNING, 8. विप्रभातं प्रत्यु ( न्यू ) ष: षस् . n., उषा, उषस् f., व्युष्टं, कल्यं, अरुणोदयः, मातर् ind. अहर्मुखं, प्रभात उषः काल :- समय: 2 ( Opposed to afternoon ) पूर्वाह्नः प्राह्णः; it is broad m. , , MORSURE, 3. दंशनं. MORTAL, S. मर्त्यः, मर्त्यधर्मन् m., मनुष्यः, जन्मी, प्राणी, शरीरी, देही, देह-तनु-भृत, मृत्युवशः; See MAN. a. मर्त्य, मर्त्यधर्मन्, मरणशील, मृत्युवश, नश्वर, नाश मरण- अधीन, मरण-काल- आयत्त, अनित्य, विनाशिन्; 'men are m' मनुष्या मर्त्यधर्माण: 2 प्राणहर (f), जीवितापह, प्राणांतक मारात्मक, मर्मभेदिन, अंतकर (री.), प्राणापह, प्राणन (श्री./.), मरणावह 3 मर्त्य मानुष (षी f. ), मनुष्यधर्मक; See HUMAN. 4 अत्यंतदारुण, अतिक्लेशक; 'm. enemy' आमरणांतवैरिन् m., दृढ-बद्ध - वैरः -ITY, 8. मर्त्यता, मरणशीलता, मृत्युवशता, मृत्यु-मरण-धर्मः, कालधर्मः, नश्वरता, अनित्यता. 2 मृत्यु, मरणं, नाशः, जीवितनाश:. 3 मानुष्यं मानुषता. -LY, adv. समाणनाशं, ex. by ' he was m. wounded ' तस्य प्राणहरा व्रणाः संजाताः, भिन्नमर्माऽभूत्. a.; MonE, . अधिक, भूयस्, अधिकतर; उत्तर, अतिरिक्त, पर, अन्य; oft. ex. by तर or ईयस् affixed; 'm. in strength' बलीयम्, प्रबलतर; ' something m. किंचित् अन्यदपि; ' what m.' किमपरं किमन्यत्; after m. than three years' समधिकावर्षत्रयात्; 'm. or less ' न्यूनाधिक; ' for m. than 1,000 years ' परः सहलाः शरदः - 8. अधिकं, आधिक्यं, अतिरेकः, अतिशय: ; oft. ex. by अपरं, अन्यत् ; See above; 'm. or less ' न्यूनातिरेकः, न्यूनाधिक्यं; 'nom. of solicitation ' अलंकृतं अतिप्रार्थनया; ' what m.' किमन्यत्; किं बहुना. - adv. ( With adj. ) ex. by अधिक in comp.; अधिकमनोज्ञ; or gen. by compar. degree in तर or ईयस्. 2 ( With verbs) by अधिकं, अधिकतर, अतः परं पुनः भूयः; ' m. and m. ' उत्तरोत्तरं, अधिकाधिक; 'nom. न] अतः इतः परं or ऊर्ध्व; अलं, कृतं; See ENOUGH; • how much m.' किं पुनः किमुत. MOREOVER, adv. अन्यच, अपरं अपि च, किंच, पर, अपितु, भपि. MORIBUND, . मृतकल्प-प्राय, मुमूर्षु. MORINGA, s. सो( सौ-शो-शौ ) मांजन, शिलः, MonrIFY, v. ८. अभिभू 1 P, अवमन् c., अपकृष् 1 P, MORTIFEROUS, 4. मरणावह; See MORTAL. तक्ष्णगंधकः, भ ( आ )क्षीवः, मोचक:. मानं गर्व-भंज् 7 P, खंड 10; See HUMBLE. 2 निग्रड् 8P, सं-नि-य/1P, दम् ० ( दमयति), वशीकृ 8 U, भाव 5 U, जि 1 P. 3 क्लिश 9P, सं-परितप्C., आयस् c.; See AFFLICT 4 चैतन्यं नश् c. or ह o... नग् 4 P; चैतन्यं नग् . 2 तप् i. 4A, तपस्तप् or चर् 1 P, तपस्यति (D.). -ED, MoRTAR, 8. उलू ( दू )खलं; 'm. and pestlo ' उलूखलमुसले. 2 लेप:, सुधा, चूर्णलेपः. MORTGAGE, . आधि:, क्षेत्र स्थावर आधि:, भूमिनिक्षेपः, बंधकः, न्यासः -०. ८. आधा 3 ए, आधीकृ 8 U, बंधे दा 3 , (स्थावरधनं ) न्यासीकृ. EE, S. आधिग्राहकः, आधि-बंधक-न्यास प्राहिन् m. OR S आधातू ४., निक्षेता. Page #288 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 成6號 a. अभिभूत, खंडित, आस-कृत- भग्न-गर्व, खंडितमान, भग्न दर्प मानं. 2 दांत, वशीकृत, जित; 'whose passions are m.' जितेंद्रिय, वशी, दांत, वीतकाम:, वीतरागः, निःस्पृहः 3 क्लिष्ट, सव्यथ, पीड़ित. 4 नष्टचैतन्य - मांस, कोधीभूत. -ICATION, 3 अभिभव:, अ वमानः, अपकर्ष:, मान-दर्प-भंग: खंडनं, मानहानि f. 2 दमः, निग्रहः, संयमः - मनं जयः, इंद्रियदमः - जयः, काविरक्ति f.; विषयविमुखता, वैराग्य. 3 तपश्चर्या, तपस्या, कृच्छ्र. 4 दु:ख, क्लेशः, आयासः, व्यथा. 5 आशाभंगः - नाशः, मनोभंग:. 6 मांसपाकः, मांसकोथः, चैतन्य - नाशः. -ING, C. मानध्वंसिन्, दर्पहारिन्, व्यथावह, लेशकर (f), संतापक. ( 276 ) MoRTISE, 3. काष्ठसंधिः, दारुसीवनं दारु काठ-च्छिद्रं. MOULDER, V. 1. विशू pass., जॄ 4 P, चूर्णभू 1 P, - ०.८. काष्ठद्वयं सं-धा 3 ए. अब सद् 1 P शनैः नग् 4 Por pass. Movir, v. 2. पक्षान् पत् . or मुच् 6 Por c. ED, MoRTMAIN, S. अन्यादेय भागः • MosQUE, 8. यावनधर्ममंदिरं यवनीयं देवतायतनं. MosQurro, 8. मशः, मशकः. Moss, s. शैव (वा) ल:, शेष (वा) ल:-लं, जलनीली-लिका, 'm. grown ' रूड शैवल, शैवलावृत. - x ०. शैवलवत्, शैवलिन्. . मुक्त - पतित-पक्ष-पर्ण -ING, 8. पक्ष-पर्ण-पतन-गलनं. MOUND, s. वप्रः -, चयः, सेतुः, आलि, पिंडल:. 2 मृद्राशिः, मृत्तिकाचयः, क्षुद्रपर्वतः, वामलूरः, नाकुः, वल्मीक:-कं. Mosr, a. भूयिष्ठ, अधिकतम, बहु (pl.); प्रायेण सर्व; • m. people think so ' प्रायेण सर्वे ( बहवः ) एवं मन्यंते. 2 निरतिशय, अत्यधिक, परम, उत्तम for tho m. part' भूयिष्ठं, प्रायः, प्रायेण, बहुश:.-. भूयिष्ठ - परम भागः, बहुतम अधिकभागः, प्रायः सर्वभागः, बहुतर भागः; 'm. of the spot is green ' प्रायशः सा स्थली हरिद्वर्णा; 'to the m. of one's power ' याव च्छक्तितः, यावच्छक्यं -adv. भूयिष्ठं, परमं, अत्यंतं, भतीव्र, सु अति अत्यंत in comp. ; gen. ex. by superlative of adj. 2 अधिकं, सर्वाधिकं ( with verbs ). - Lx, adv. प्रायः, प्रायेण, प्रायश:, भूयसा, बहुश:, बहुधा, सामान्यतः, साधारणतः; gen. ex. by भूयिष्ठ affixed to adj.; ' an assembly m. composed of learned men ' अभिरूप भूयिष्ठा परिषद् ( S. 1 ). More, s. बिंदु:, अणुः, लवः, अणुरेणुः, परमाणु, क शिका; " them thou seest in the eyes of others, but not the beam in thine own' खल: सर्षपमात्राणि परच्छिद्राणि पश्यति । आत्मनो बिल्वमात्राणि पश्यन्नपि न पश्यति. Mot. मातृसंनिभ अनुरूप योग्य, मातृ in comp. a. मातृवत्, मातृभावेन, मातृस्थाने भूत्वा. MorION, MOTIVE, See under Movr. MorLEx, a. चित्रविचित्र, नानाविध-वर्ण, बहुप्रकार, विविध. MOTTLE, .८. चित्र 10, कर्बुरीक 8 U. -ED, . चित्रित, कर्तुरित, कल्माषित. Morro, 8. वाक्यं वचनं, आदर्शवाक्यं. MOULD, 8. संस्कारः, आकार, आकृति, संस्थान, रूपं, मूर्ति f. 2 मृद् f., मृत्तिका; मृदुचूर्ण 3 प्रकृति f·, कारणं. ०.८. संस्कृ 8 U, ऋप् , आकार रूप दा 3 U; प्रवृत्, र 10, रूप् 10. x . मलिन, मलावृत, समल, कलंकमय (यी f. ). MorH, 8. शलभः, पतंग, कीट:. MOTHER 8. माता, जननी, अंबा, जनयित्री, प्रसूः, प्रसवित्री, जनी, प्रसविनी; 'm. of offspring' पुत्रवती, सुतिनी, अपत्यवती; 'm-in-lay ' श्वश्रू; m. of a hero वीरसू:-माता, वीरप्रसवा ; born of a different m.' मित्रोदर, अन्योदर, असोदर. -HOOD, C. मातृत्वं, जननीत्व, मातृभावः धर्मः -LESS, 4. भमातृक, हीन मृत मातृक. -LY, . मातृवृक्ष (शी · ), MOUNT, v. ८. आ-अधि हद्द 1P, अधिक्रम् 1 U, 4 P. 2 आरुहू c. (रोपयति ), ऊर्ध्वं गम् . ( गमयति ), उ. चीकू 8 U; निविश् c. 3 खच् 10 ( खचयति ); See INLAY. . . ( अभं रथं, &c.) आ-अधि-रुद्द, अधिकम, अध्यास 2A 2 ऊर्ध्वगम् 1P or चल 1 P. -ED, . आरूढ, भारोपित; 'am soldier ' हयारूढ : सैनिकः, सादी - ING, 8 आरोह:- हणं, भारोपणं. MOUNT, MOUNTAIN, 8. पर्वतः, अदि:, गिरिः, शैलः नगः, अचलः, महीधः, अहार्यः, धरः, गोत्रः, प्रावन् शिलोच्चयः, सानुमत्, शिखरिन्; and comp. of भृत् 01 घर with Earth, v. क्ष्माभृत्, महीधरः क्षितिधरः, &c.; ' western m. ́ अस्तः, अस्ताचल: चरमक्ष्माभृत्; 'eastern m. उदयः, उदयगिरिः पर्वतः ' hill near & m. ' पादः, प्रत्यंतपर्वतः to mak m. s out of trifles ' अणुमपि पर्वतीकृ 8 U, ति तालं दृश् 1 P. -. पर्वतीय, शैल (ली f. ), ( 8. ) i comp. -EER 5. पर्वत &c. - निवासिन् m. शैलाट - OUB, C. शैलमय (यी./.), नगप्राय, सपर्वत, पर्वतीय 2 (Iluge ) पर्वतप्रमाण. MOUNTEBANK, 8. मिथ्या छद्म-वैद्यः, कूटचिकित्सक MOURN, 0. अनु, शुच् 1 P, विलप् 1 P, परि-देव 14 परिदिव 10 4, रुद्2 P, आक्रंद्र 1 P, आकुशू 1P; S LAMENT. ER, 3. परिदेषकः, विलापिन् m. शोषक विलपनकृत्. FUL, . शोकार्थक, शोक-दुःख-गर्भ, इ खावे दिन 2 शोकावह, शोकप्रद, दुःखद, दुःखावह, पं ध्य, शोका. 3 (Of persons ) शोकार्त, शोकाकु सशोक, खिन्न, दुःखित, खेदयुक्त अश्वित, हिमन विमनस्, विषण्ण, समन्यु. -FULLx, adv. संशोक, खेद, सदु:खं, सोद्वेग. - PULNESS, शोक, दुःख, Page #289 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ग:.-ING, S. झोकः, खेदः, विलापः, परिदेवन,दुःख, यावह, करुणात्मक, हृदयदाविन्. -INGLY, adoreउद्वेगः, आ-,केंदन, रोदन; See GRIEF. 2 अशौच one | माहितया, हृदयंगम. - MANT, S. चलम, मरण, यान, should be in m. for 10 days' दशदिनम शौचं धा- | गति, स्थानांतरगमनं. 2 व्यापारः, चेष्टा, क्रिया, कृति रयेत 'm.-dress' अमंगलवेषः, शोकयोतको वेषः. f., पोष्टितं, प्रवृत्ति 'graceful m.' विलासः, विध. MOUSE, . मूष(वि)कः, आख:, उंदरुः, बिलेशयः, खन- | म: See under GRACEFUL. 3 चालन, भ्रमण का 'small kind of mice' गिरिका, बालमूषिका. 'circular m.' मंडलभ्रमण.4 क्षोभः, कप:.5 ग्रामः, MOUTH, 8. मुखं ( in all senses); दरीमुखं, घट- मूर्छना. -MOTION, S. गतिः, गमन, चलन, सर्पण, मुख, मदीमुखं, &c.; वक्त्रं, वदनं, आननं, आस्य: घरणं. 2 चेष्टा, व्यापारः, अंगविक्षेपः; 'to set in m.' तंड, लपनं (ot animate beings only); 'corn- ईर् ., आ-धू 5,90,6P, कंए 0.3 Rोभः वेगः, संer of the m.' सन् 1., सर्क, ओष्ठप्रांतः ; ' rins- भा-वेगः, मनोविकारः, मनोवृत्तिः-वेगः, भावः, वासना, ing the m.' आचमनं ; 'stop the m.' वाचं कल्पना.4 प्रेरणं-णा, प्रोत्साहनं, प्रचोदना. 5 उपन्यासः, . स्तम् P or 0.2 छिद्रं, रंधे, द्वार, मुख ; 'm.- उपक्षेपः, कार्यपक्षपः, सूचना-8 रेकः, रेचन-ना, उच्चा piece' मुखनाली : मुखं (fig.).-७. सगर्व-उद्धृत-वद् र:.-v.i. संज्ञां दा 3 U or कृ 8 U, संकेत दा. - 1P.2 चई 1 P, 10%; ग्रस् 1 A, भक्ष 10. - FUL, -LESS, a. निश्चल, निभेष्ट, अचल, अचष्ट, गतिहीन .. प्रासः, कवलः, पिंडः, गंडूषः (of water ). शन्य, निष्कंप, अस्पंद, स्तब्ध, स्थिर. -MOTIVE, 4. • -LRSS, a. मुखहीन, निरानन. चालक, प्रेरक, प्रवर्तक, हेतुक in comp., कारणीभत. MOVE, D.i.चल- 1P, सप् 1 P, प्र-वि-, स 1 P, -8. हेतुः, कारण, निमित्नं, प्रयोजन, कार्य, अर्थः, निदान, गम् 1 P, या 2 P, इ 1P.2 भ्रम् 1, 4 P, परिवृत निबंधनं, प्रवर्तकं, प्रवृत्ति-निमिन-हेतुः; without 14.3 स्थानांतरं-गृहांतरं गम् or या. 4 चेष्ट् 1A, m. 9' निष्कारणं, अनिमिनं, अहेतुकं, निष्प्रयोजनं, यत् 1A; m. on प्र-म, प्र-गम, प्र-या, प्र-स्था 1A; अकस्मात् w. about' परिभ्रम्, इतस्ततः गम् ; 'm. off' | Mow, v.t. (दात्रेण) छिट् 7 P, लू 9 P, दो 4 P, कृत भप-या, अपक्रम् 1 U, 4 P, अप-मृ-गम्, 'don't m. | 6 P. -8. तृण-धान्य-राशिः, तृणोत्करः, धान्यचयः. even a step further' अस्मात्स्थानात्पदास्पदमपि न | -ER, S. लावकः, तृणच्छिद् m. -ING, 8. तृणच्छेदः, गतन्यं (Ka. 147). -... चल c., प्र-वि-सं,प्र-स् । तृणकर्तनं. .र. 2 परिभ्रम् . ( भ्रमपति); स्थानांतर | Muos, a. बहु, बहुल, प्रचुर, भूरि, विपुल, प्र-गाढ, गम् . (गमयति ).2 कृष् 1 P, प्रेर् c., प्रवृत् c.; प्रोत्सह । अत्यंत, निर्भर, महत्, अत्यर्थ, अतिरिक्त, उत्कट, अति८., नुट् 6 P or c., प्रचुर 10, चेष्ट c., उद्-प्र-युज् 10. मात्र, नितांत, प्राज्य, पुरु, अदभ्र; gen. ex. by सु, अ दर्या-करुणां-उत्पद् ., हृदयं स्पृश् 6 P or आदीक ति pr., अतिशय in comp. -8. बहु m. or in comp., 80,0., उपहन 2 P; आभुम् c. 4 उपन्यस् 4 U, बाहुल्यं, बहुभागः, भूयिष्ठ, भूयिष्ठभाग: ' talking m.' उप-क्षिप् 6P, उप-स्था c. (स्थापयति); to be m.- बहुभाषिन् ' as m. as' तावत्-यावत् ' as m. as may ed ' आभू 1 P, (करुणया) दु 1 P or द्रभू ; See | lie in one's power' यथाशक्ति, यावरछक्य - how MELT, AFFECT ; he appears to be m. ed' m.' कियत् ; 'so m.', 'this m.' इयत्, एतावत् द्रवीभूत इव लक्ष्यते; let my presence m. (you)' तावत् (as correlative of यावत् ); ' that m.' तामामवलोक्यापि तावत्करुणार्दा भवत; ' she was u.- | वत् 'm. more', ' m. less' किमुत, किमु, किंपुनः, ed to tears' तथा द्रवीभूता यथा अश्रुणि व्य{चत्; -adv. बहु, भृशं, अत्यंत, भूरि, गाउँ, निर्भर, नितांत, • he was deeply m. ed by what I said' मम | अतिमात्र, सु-नि-तरां, बलवत्, आति-सु- pr.; See Exबसा तस्य चेतमि दृढ़ पदं चक्रे ; 'm. ed with CEEDINGLY. griet' शोकोपहत, दुःखाभिभूत, शोकस्पृष्ट ; ' m. a | MUCILAGE, S. मेदस् n., वसा, वपा. 2 श्लेष्मन् m., chess-man' शारि परि-णी 1 P.-s. गमन, चलनं, चिक्कण वस्तु. -MUCILAGINOUS, a. चिकण, निग्ध. सरणं &c.; 'in. at chess' परि(री)णायः. 2 श्लेष्मल-ण. -ABLE, a. चल, घर, जंगम, परिष्णु, चलन-गमन- | MUCK, S. पुराष; See DUNG. 2 मलं, कर्दमः, कल्कं. श्रील-क्षम, अस्थावा; ' m. and im-m. world' | अमेध्यं, कलुषं; ' m. -heap, or -hill' मलराशिःचराचर विध, अखिलं जगत्. - ABLES, S. परद्रव्याणि, संचयः, अवकरनिकरः 'm.•sweat' अतिवेदः, अस्थावरद्रव्यजातं.-ED, a. चलित, प्रेरित, &c.; 'gent- अत्यंतधर्मः, 'm.-worm' पंकजः, कीट:.-.t. मly m. वेलित, मेखित, आधुत, घलित, आकपित, धुत. लेन लिप् 6 P.-r, a. मलिन, समल, पंकिल, अमेध्य. -PR, . चालकः, चलनः.2 उपक्षेपकः, उपन्यासकृत Mucus; 8. श्लेष्मन् , मलं, इंद्रियमले; 'm. of the m.3 प्रवर्तकः, प्रयोजकः, प्रेरकः-ING, 4. घर, चल, nose' सिंघाणं, सिंहाण-नं, नासामलं; - m. of the . अंगम. चलतू गामिन, यायिन्, विसर्पिन्, in comp. | throat' 7*:, CHT; m. of the bowels 'at यशप, हृदयग्राहिन, मर्मस-भिद, हदयंगम, ह. म: 'm.ot the urethra' पुष्पं, अतः -MVOOUS, Page #290 -------------------------------------------------------------------------- ________________ alth -MUCULENT, aविण श्लेष्मण:ल, कफसग deaimalm.'गोमत्रिका.2 अर्धन, वृषि, उपचार श्लेष्म-कफ-कर (री/.). -ICATIVE, 4. गणक. -MULTIPLICAND, IT: MUD, . पंक:-क, कर्दमः, अंबाल:-लं, शादः, निषद्वर:. ण्यः, गुण्यांक: -DY, a.पंकिल, सर्पक, पंकक्षित, सकर्दम, मलिन, स- MULTIPOTENT, G. बहुकार्यक्षम. मल, मलीमस), 'm.-headed ' स्थूल-जड़-बुद्धि, मूपि MULTIRADIATE, a. बहुकिरण. उद्धि.-MUDDLE, V..पंकिलयति-कलषयति-आ- | MULTISONOUS, a. बहुस्वन-ध्वनि-नाद. विलयति (D.), दुष c. (दूषयति), मलिनीकृ8 U, MULTITUDE, 8. समूहः, समुच्चयः, गणः, निवाः, संघा.. आविलीक.2(Fig.) आकुलयति ( D.), आकुली तः, समुदा(द)यः, समाहारः, ओघः, प्र-नि-सं-षयः कृ, ईषत् मुह or मद् . स्तोमः, निकरः, समवायः, चयः, संहति f., कदेवक, MUFF, S. लोममयं हस्तत्राणं. वृंद, संग्रहः, समाजः, व्यूहः, संदोहः, विसरः, बजः,मा. MUFFLE, D... (वण) अवगुंट 10, परि-आ-वेष्ट त:, वारः, निकुरबं; वर्गः (of similar things); 1 A or c., आच्छद् 10, अवरुध् 7U, बंध 9 P, संघः, सार्थः ( of animals); कुलं, यूथ:-थं (ot प्रावृ 5USee COVER. -ER, S. आच्छादनं, अवगुं- lower animals ); 43: (of beasts ); forante ठनं, मुखाच्छादनं. यः; पुजः, राशिः , उत्करः, कूट:-टं ( of corn &o.); MUG, . पानपात्रं-भाजनं, कंस:, जलपात्र-भाजनं. जालं, मंडलं, पूगः, ग्रामः in comp. 2 जन-लोक-संMvaGY, MUGGISE, a. क्लिन, लित्रनिर्वात. मदः-निवहः-संघः, जनमेलकः, जनता, लोकप्रामः.3बाMULBERRY, s. तू(न)दः, यूपः, क्रमुका, ब्रह्मण्यः, - हुल्य, बहुत्वं. प्रदारु. MULTITUDINOUS,a.बह, बहुल, प्रचर See MANT. MULCT, S. दंडः, अर्थ-धन-दंड:. -0... दंड 10, दंड | MULIIVERSANT, a. बहुरूपधारिन्. दा C. (दापयति). MULTOCULAR, G. बहुनेत्र-लोचन. MULE, s. अश्वतरः, वेश( स )र:, वेगसरः; See MUM, a.निःशब्द, अनालाप. -interj. तूष्णीं भव, नि:DONKEY also; • m.-driver ( muleteer )' वे- शब्दो भव, वाचं यच्छ. सरपालः, अश्वतरपाल:. MUMBLE, V. अस्पष्ट वद् 1 P or उच्चर ., अध्यकं 8MULIEBRITY, 8. श्रीभावः, स्त्रीत्व, नारीत्वं. दीर c., नीचैः वद्, जप 1 P. -INGLY, adv. अस्पMULL, V. 1. वास् 10, भू c. श्वाचा, अव्यकगिरा. MULLER, S.शिला, शिलापट्टः, वेषणशिला, पेषणि-णी. | MUMMER, 8. दांभिकः, छद्मवेशिन् m.-Y, 8. विडयमMULLIGRUBS, 5. अंत्रशूलं-वंदना. ना, माया, छलं, व्याजः, छद्मवेशः, भंडता; See Texcx. MULTANGULAR, G. बहुकोण, अनेकाल. MUMMY, S. रक्षितं मृत शरीरं. MULTIFARIOUS, a. विविध, बहुप्रकार-विध, नानाविध- MUMP, v. अस्पष्ट व 1 P or उच्चर ०.३ चई प्रकार, नाना-बहु-रूप, अनेक, बहु. 1P, 10.30heat, qv. MULTIFORM, a. बहु-नाना-रूप, नाना-बहु-प्रकार-विधः | MUMCI, V.t. चई 1 P, 10. -ITY, s. बहुविधता, अनेकरूपता, नानारूपत्वं. MUNDANE, a. सांसारिक-लौकिक-ऐहिक-ऐहलाकिकMULTILATERAL, a. अनेकभुज-पार्श्व. (की.); 'm. existence' संसारः, भवः, संघति MULTILINEAL, a. बहुरेख. f, लोक-जीव-यात्रा. MULTIPAROUS, a. बहुप्रसव, बह्वपत्य, बहुप्रम. MUNGOOSE, 8. नकुलः, बभ्रुः, अंगूषः. MULTIPLE, S. आधार:. MUNICIPAL, a. नगरीय, नगर-पूर- in comp.-ITY, MULTIPLIcrry, s. बाहुल्यं, अनेकत्वं, प्राचुर्य, प्रभूतत्वं 8. नगरपालिका, ग्रामवेिक्षिका. 'm. of business' अनेककार्यव्यापतत्वं, कार्यवैविध्यं. MUNIFICENT, a. उदार, वदान्य, दानशौंड, दाम-त्यागMULTIPLY, V... गणयति ( D.), हन् 2 P or c. शील. -LY, adv. उदारवत्, सौदाय. -MUNITIO(घातयति ), अ.-नि-,पूर 10%3 - m. ing 4 by 3 ENCE, . औदार्य, वदान्यता, अनित्यागः, दानशौंडताः we get 12' त्रिणिता:-विभिराहता:-चत्वारः द्वादश See GENEROUS,-NESS. संयते; वित्रेषु चतर्ष द्वादश फलं. 2 वृध् ., उप-चि MUNIMENT, S. दुर्ग, कोट:. 5U, बहुली-प्रचुरी-कृ8 U. -v.i. वृध 1 A, स्फा. MUNITION, 8. युद्धसामग्री-सज्जा. य 1 A, H-उप-चि pass., बहुली-भू 1 P; See IN-| MURAL, a. भिति-प्राकार-संबंधिन्. CREASE. 2 अपत्यानि उत्पद् ., संतति जन् . (जन- MURDER, S. (सद्वेषं) वधः, हत्या, घातः, हमनं, सूद यति). -ED, 4. गणित, हत, गुण-भ- in comp. 2 नं, हिंसा. -... हन् 2 P or c. (घातयति), भ्या वर्धित, बधितसंख्य. - IER,-IdATOR, 8. गुणकः, गु- पद् . -ER, .. घातकः, तृ m., इन् in comp णकांक:. -TOATION, B. गुणन, हमम, भाषातः,भ- वधकारी, वधीयतः, मारक:.-00s, a. तुकामजि भ्यास: 'Oross m.' बजाभ्यासः, बजाधाताduo- पांस, रिसाइरिलीपतवषिन्. 2निहर, दारुण Page #291 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (8j - 4शी,/M -MUSA भतिधार. पातक, प्राणांतक, जीवितनाशिन. 4 मारा- | MUSTAORES, MUSPACEO, . मधु, गुफः, स्मक, भात्ययिक (की/.). ओष्ठलोमन् ।. NURK,-1, Soe DARK. MUSTARD, . सर्वपः, (तुं)तुमः कदवक: black MURMUR, .. मंदध्वनिः-रवः, ममरध्वनिः, कलरव : | m.' कृष्णिका, राजिका, भवः, क्षुता(धा)मिजनन:, स्वनः-तं, कलकल:, गुंजितं, गंभीरनादः- m. of ap- आसुरी, राजसर्षपः; 'white m. ' सिद्धार्थ:-थक:. plause' प्रणादः.४ अंतर-गृढ-विलापः, असंतोषाव- । MUSTER, V. 1. संग्रह 9 P, समा-1P, समा-नी 1P, नि:.-.i. असंतोषेण-सविषाद-सनिर्वेद-विल 1 P or सं-उह 1U; समाढे 1 P, एकीकृ8 U, संगम् c. परि-देव 1 A or परिदिव् 10 A.2गुंज 1 P, कल-मंद- (गमयति ). 2 ( सैनिकान् ) परिस-ख्या 2 P or परिगंभीर-52P.3ज 1P, नीचैः वद 1 P.-ER, S. गण 10, एकत्र समा-नी. -... सं-12P, समिर 'असंतुष्टजनः, सदाविलापिन् m. 6P, संगम् 1 A; See ASSEMBLE; 'm.-roll' MURRAIN, S. मारी, महामारी. नामावलि-ली., परिसंख्या, परिगणना. MUSCLE, स्नायु मांसपेशी, स्नसा, वस्नसा, पेशी, MUTABLE, M. विकारवत्, अस्थिर, परिवर्तनीय, विकाशिरा.2 शंबूकः. -MUSCULAR,-MUSCULOUS, रशील, अनियत, अनवस्थित, अस्थायिन्, व्ययिन्. 2 a. सायुसंबंधिन्.2 मांसल, दृढांग (गी./.), उपचितगात्र. लोल, चंचल, तरल; See FrCKLE. - NESS,-MUTMUSE, O.i.ध्यै 1P,चित् 10, विमृश् 6 P, विचर् ., ABILITY, s. अस्थैर्य, व्ययिता, विकार शीलता, परिवृSo MEDITATE. -. ध्यानं, चिता.2 वाग्देवी, सर निक्षमता, अनवस्थिति f. 2 लोल्यं, चांचल्यं, तरलता. स्वती, वियाधिष्ठात्री, विद्यादेवता. - FUL, a. चिंता -MUTATION, 8. परिणामः, विकृति f., विकारः, विध्यान-पर-शील-निष्ठ. क्रिया, स्थिति-अवस्था-भेदः. MUSEUM, S. कौतुकागारं, दुर्लभवस्तुसंग्रहः. MUTE, a. मूक, जड, जडवाच, वाक्शून्य, अवाच्, वाणीMUSHROOM, s. छत्र, छत्रकः; See FUNGUS. -0. हीन, निःशब्द, मुद्रितमुख; 'm. with wonder' आअचिरस्थायिन्, क्षणध्वंसिन्, उत्पयैव विलीयमान. चर्यजडीकृत.-8. मूकजनः, मूकः. 2 पक्षिपुरीषं. -LY, adv. निःशब्द, मूकवत्, जडवत्. - NESS, 8. मकता, MUSIC, . गीत, संगीत, संगीत-बाय-विद्या-शास्वं जाड्यं, वागभावः, वावस्तंभः, मौन-मूक-भावः. (science of m.).2 ( Melody ) तालैक्यं, स्वरा MUTILATE, v.t. व्यंगीकृ 8 U, विकलीकृ) (अंगानि) नुपूम्यं, मुस्वनः-स्वरः, माधुर्य; तौर्य, वायघोषः; voc खंडे 10, व्यव-च्छिद् 7 P, कृत् 6 P. - ED, A. विकal m.' संगीतं; instrumental m.' वादन; लांग (गी.), क्षतविक्षत, छिन्त्रभित्र, खंडितांग, खंडित•set to m. ' स्वर-ताल-बद्ध; 'm.-room' संगीत विग्रह, नष्टेंद्रिय. -ION, 8. व्यंगीकरणं, व्यवच्छेदः-दनं, शाला; fond of m.' नादलुन्ध. - AL, 6. संगीत खंडनं, अंगकर्तनं. 2 न्यूनांगता, व्यंगता, वैकल्यं. विषयक, गानीय, (8.) in comp. 2 सुस्वर, सुश्राव्य MUTINY, 8. सैन्यद्रोह:-अपराग:-विरतिक्षिोभ:-प्रकोSOMELODIOUS. 3 संगीत-गान-प्रिय, नादप्रिय-लुब्ध पः, संक्षोभः, व्युत्थानं; - let him raise a m. in भासक्त, वादनशील-आसक्का - m. entertainment' Jambudwipa' जंबुद्वीपे कोपं जनयतु ( H. 3). गानोत्सवः; 'm. instrument' वादित्रं, वाय; ' m. -v.i. अभि-द्रुह 4 P, प्रकोपं दृश् ., विरागं दृश् ., glasses ' जलतरंगः. -ALLY, adv. सुस्वर, संगीत. क्षम् 4 P, व्युत्था 1 P, शासनं लंघ 1 A, 10.-FER, सामानुरूप. -IAN, 8. गायकः, गातृ m., गाथकः.2 8. प्रकोपकारिन् m., आज्ञालंघी, अभि-वि-द्रोही, द्रोहपादकः, वादित्रकुशलः, संगीतज्ञः, सुस्वराभिज्ञः. क्षोभ-कारी. -OUs, a. अंतःप्रकोपकर (री/.), आज्ञाMUSK, .. कस्तूरी, कस्तूरिका, मृगनाभिः, मृगमदः, ना- लंघिन , क्षोभ-प्रकोप-कारिन् । प्रतीप, अवश, अनायत्त, मिm.f., गंधधूलि [., वातामोदा, अंडजा; - m.-deer' दुःशास्य. गंधमृगः, कस्तूरीमृगः; ' m.-rat ' गंधमूषकः, गंधाखः | MUTTER, V. अस्फुट-अस्पष्टं-बद 1 P or जल्प् 1P, -r,a. कस्तूरीयुक्त, मृगनाभिगंधि, कस्तूरीवासित. अव्यकं उच्चर ., नीचैः वा 'm. prayers' जप् MUSKET, S. आग्नेयनालि-ली, गुलिकाप्रक्षेपिणी. 1P.2 ग 1P, स्तन् 1P, गंभीरं स्वन् 1 P.-., MUSLIN, 8. सूक्ष्मवलं, सूक्ष्मांशुक, अंशुकं. -ING, S. अस्पष्टोचारण, अव्यक्तभाषणं, उपांशुवाद :Must, o. Ex. by pot. pass. part. with or भाषितं.2 अपः, जाप्यं, स्वाध्यायः. 3 गणितं, स्तनितं, without अवश्य, नियतं, नूनं I m. worship निर्घोषः. - ER, 8. अस्फुटवादिन् m., उपांशुवादी. god ' (अवश्य ) मयेश्वरः पूजनीयः, he m. have -INGLY, adv. उपांश, नीचैः, अस्पष्टं, अध्यक्त. now come home' अधुना तेन गहमागतेन भवितव्य MUTTON, 8. मेषमा, अविमांसं. ott. by अई 1P; he m. be honoured' मान- MUTUAL, a. परस्पर अन्योभ्य, मिथः, इतरेतर, in महत्येव; it m. be so' एवं खल तत्स्थात्, एवं नाम. comp.; 'm. help' अयोग्यसाहाय्य ; oft. by साक्षारस:.-..विरसीभू 1P.-, . विरस, प्रति pr.; 'm. obligation' प्रत्युपकारः प्रतिघातः, मिसार) दुगंध प्रत्यभियोगः,ko. -ITY. परस्परयोग:-भावः-सेवा, Page #292 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - व्यतिकरः, अग्योन्याश्रयः, व्यतिहारः, -Lx, adv. पर- सरलमात, सुजन So FRANK. -2x, adv. नियां स्परं, अन्योन्यं, मिथः, इतरेतरं, (a.) in comp. जं, अमायया, सारस्येन. -NATVETE, . सारस्याMUZZLE, S. घोणा. 2 मुख, प्रवेशः; छिद्रं, द्वार. 3 मु- क्षिण्यं, सौजन्यं, अमाया, अव्याजः, आर्जवं, नियोजदा. खबंधनी-रोधनी.-0... मुखं बंध 9P or sधू 7U. NAKED, . नम्र, विवस, मिर-अ-वन-वसन, विवसन, वि. MYOGRAPHY, . स्नायुवर्णनं. वासस्, अपरिच्छत्र, दिग्बासस्, दिगंबर, पम-वसन-हीनMroPE, . अल्पवृश् m., अदीर्घदृष्टिः. रहित-शून्यः विवृत, अनावृत, अनाच्छादित-2 भसज्ज,भ. MYRIAD, S. अयुतं, दशसहस्रं. सेबद्ध, अभूषित.3 केवल, अनावृत, शुद्ध, मात्र in comp. MYRMIDON, . परिचरः, करपरिचरः. 4 स्पष्ट, सुप्रकाश, स्फुट; by the n. eye' नेत्रमाण। MYROBOLAN, B. आमलक:-की-कं, तिष्यफला, अमृता, 'an. woman' नग्ना, कोटवी; he would not वयस्था; ( beleric m.) विभीतकः-की-क, अक्षः, have left me n. to my enemies' शत्रुमहारबहान तुषः, कर्षफलः, भूतावासः, कलिद्रुमः; 'yellow m.' शत्रुव शाय-मा नाकरिष्यत् -LY, adv. नमवत, भप: अव्यथा, अभया, पथ्या, कायस्था, पूतना, अमृता, हरी- रिच्छन्नं केवलं, स्पष्ट. -NESS, S. नम्रता, नमभाव, तकी, हेमवती, चेतकी, श्रेयसी, शिवा.. अनावृतत्वं. MYRRI, 8. बोलः, गंधरसः, रसगंधः, प्राण:, पिंडः, गो- NAME, S. नामन् n. नामधेय अभिधा, अभिधानं, भापरसः, गोपः, रसः, गोसः. ख्या, संज्ञा, अभिधेयं, आह्वयः, आह्वा, उपाधि, लक्षण, MYSTERY, 8. रहस्य, नि-गूढं, गुह्य, गूढार्थः, गूढ तत्त्वं 574ÈT:; do you know them by n.' aru गहनवस्तु-विषयः. -IOUS, a. नि-गूढ, गहन, रहस्य, ज्ञायते ते नामधेयतः; • I shall ask his mother's गुह्य, गुप्त, गूढार्थ, गुप्तार्थ, दुर्जय, दुर्बोध, अव्यक्त, अस्पष्ट ; n.' अस्य मातरं नामतः पृच्छेयं (8.7); 'oall by • m. are the ways of Fato' कर्मणो गहना गतिः n.' नाम ग्रह 9 P, संबुध ., नाना आह्वे 1 P; ' call'am. person' अव्यक्तकर्मा पुरुषः, गूढ चरित्रो नरः ing by n.' नामग्रहः-हणं, संबोधनं ; he calls me -IOUSLY, adv. गहनं, गूढं. - IOUSNESS, 8. गूढ ता, by my n. ' नामग्राहं मामाह्वयतिः ' family n.'. गहनता, दुर्बोधता. पनाम, कुलनाम : ' in one's n.' वचनेन, वचमात् । MYSTIC,-AL, a. गूढ, गुप्त, गहन; See MYSTERIOUS. — say to the king in my n.' वाच्यस्त्वया माच -ALLY, adv. गूढं, गहनं. -ISM,-NESS, S. गूढता TIF TIST ( R. xiv. 61 ); what is the n. of गहनता. -MYSTIFY, ७.t. गहनीक 8 U, गूढीकृ. tho sago' किनामधेयोसौ मानः; ' in the n.ot" MYTH, MYTHE, . पुराण, पुरावृत्तं, पुराण-पुरावृत्त-क ( in oaths) साक्षीकृत्य. 2 प्रतिष्ठा, कीर्ति-ख्यातिथा, पुरावृत्ताख्यानं, पौराणिकी कथा. 2 कल्पितकथा प्रसिद्धि-विश्रुति f., प्र-वि-ख्यातिः, यशस् 1.5 who कूटार्थकथा. -IC,-ICAL, a. पौराणिक (कीf.), has made a n.' लब्धप्रतिष्ठः; 'good n.' सुकीर्तिः, पुराणकाथित-उक्त. 2 काल्पनिक (की f. ), कू- सुख्यातिः; bad n.' अप-अ-कीर्तिः, टुष्कीतिः, अपटार्थ. -MYTHOLOGY, 8. पुराणं, इतिहासः, पुराण- तिष्ठा. - V. 1. अभि-धा 3 U, आहे 1P, आ-ख्या 2 P, शास्त्रं, देवताख्यानं. -ICAL, . पौराणिक-ऐतिहासिक आ-प्र-चक्ष 2 A, उदाह 17, व्यप-दिश् 6P, संज्ञांना. (की.); See above. -IST, s. पुराविद् m., पु- म-कृ8U (with gen.); See CALL; · henoe राणविद्, इतिहासज्ञः. his father n. ed his son Aja after the creator अतः पिता ब्रम्हण एव नाना तमात्मजन्मानमजं चकार ( R. v. 36).2 नामा निर्दिश् 6 P or उदा-म्यान नामतः कथं 10 or वच् 2 Por2Uor कृत 11 नाम ग्रह; See TELL also. -RD, ' by name NAB, V. 1. अकस्मात् धृ 1 P or ग्रह 9 P. a. अभिहित, ख्यात, संज्ञित, कीर्तित, उदाहत, व्यपदिष्ट NACRE, NAKER, S. मुक्तास्फोट:, शुक्कि पुटं. gen. ex. by नाम ind., or by (8.) in comp;' NADIR, S. अधोबिंदु: son n. Rima' रामनामा or रामो नाम or रामसर NAG, 8. अश्वकः, घोटकः; See HORSE. पुत्रः.2 नामधारिन् कृत-लब्ध-प्राप्त-नामन्. -ING, NALAD, S. चलदेवता, अप्सरस् f. नामकरणं,नामनिर्देशः-ग्रहणं.-LESS, . अनामक, नार NAIL, B. नख:-खं, नखर:-रं, कररुहः, पुनर्भवः, पुनर्नवः | हीन, अप्रसिद्ध. -LY, adv. यथा, नाम; ex. by पर ' to fight tooth and n.' अत्यावशेन (नखानखि) ( विरकानां द्विविधं प्रतिविधानं तद्यथा अनुग्रहो निमा विवद् 1A or युध् 4 A. 2 कीलकः, कीलः, शंकुः, Mu. 3). -NAMESAKE, . एक-सम-नामकः, ए लोहकील:-शंकु:.-... कील 10, (मा नभेतसि कीलि नामधारी, सनामन्. तेव Mal.5), कोलेः बंध १P; 'n.ed to the | NAP, S. अल्प-स्वल्प-निद्रा, अदीर्घ निदा. 20(लो spot' तस्थानकीलित.. मन् 1.3 गंड:.-v.i., ' take a n. 'अल्पकाला NAIVE, . सरल, दक्षिण, निाज, नियंलीक, गजु, स्वप 2 P.-LESs, a. लोमहीन. -Py, a. लोग N. Page #293 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . . . लोममय (यी/.).2 निवालु. 3 स्वाप-निद्रा-कारिन्- | NATIVE, a. देशम, देशीय, देशोदव, सरेशोत्पन: 2 मापहः । सहज, अकृत्रिम, नैसर्गिक (की.), स्वभावज See NAPE, .मन्या, घाटा, अवदः, कृकाटिका. NATURAL. 3 जन्मपात, जन्मसिद्ध, जन्म-स्व in NAPKIN, S. मुख-वदन-मार्जनं वर्म, ननका. comp.;.n. country'जन्मभूमि.देशः, स्वविषNARCOTIC, a. निद्रा-स्वाप-कारिन्-जनन (नी/). यः-राष्ट्रं ; 'n. place ' जन्मस्थानं, उत्पतिस्थान.-. -निद्रावर औषधं, निद्रौषधं. देशवासिन् m., देशजः, देशोद्भवः, देशीयजन:-लोकः. NARD, .. जटिला, जटामांसी, तपस्विनी, लोमशा, मिशी -ITY, 8. उत्पत्ति, संभवः, उद्भवः, जनि.जन्मप(बी). त्रिका, जातक; 'cast one's n.' जातकं निरूप 10 NARRATE, V.. वर्ण 10, परि-कत् 10, कय् 10, ' star at one's n.' जन्मनक्षत्रं 'name given भाख्या 2P, नि-आ-विद् ., अभि-धा 3U, व्याह at one's n. 'जन्मनाम. 1P, ब 1 P, चक्षु 2 A%D See TELL. -TON, 8. | NATRON, 8. सनि., सर्जिका, सणिकाक्षारः, कापोतः, कीर्तन, कथम, वर्णनं, आख्यान, निवेदनं. 2 कथा; See सखवर्चकः. below. -IVE, 8. कथा, आ-उपा-ख्यान, आख्यायिका, 'वृत्तांतः, चरित्रं, कथाप्रबंधः इतिहास:.-४. कथासंबं NATURE, S. Rष्टिf., जगत् n., भूमंडलं, विश्व, मांडं, सर्ग:.2 मार्गः, रीति, क्रमः, विधिः, नियमः, धर्मः, "पिन्, कथा in comp., विवरणविषयक. -OR, S. निवेदकः, कथकः. सृष्टिक्रमः.3 प्रकृति, माया, शक्ति f., निर्मात्री देवता, NARROW, a. अविस्तृत, अविस्तीर्ण, सं-नि-रुद्ध, संकट, आदिशक्ति:-माया, प्रधान (according to Sankhyas). "संबाध, संकुर को )चित, संवृत, अपघु, अविपुल, अना 4 प्रकारः, रूपं, जाति, रीतिः, विधा, in comp. 5 भावः, प्रकृतिः, स्वभावः, निसर्गः, धर्मः, तत्व, सत्त्वं, गुयत, निरायत, अल्पपरिमाण, अवितत. 2 अन्प, परि-, णः, प्रकृति-निसर्ग-जाति-स्वभावः, संसिद्धि f., स्वरूपं, 'मित, संयत, नियन, निबद्ध See LIMITED; 'an. स्वधर्मः, शीलं. 8 स्वभाव-प्रकृति-गुणः-धर्मः; 'propass' संकटं, संबाधः, संकटमार्ग:.3 ( Fig.) क्षद्र, perties of n.' गुणत्रयं (सत्त्व, रजः, तमः); 'good अल्प, लघु, कृपण, अनुदार; ' of n. views', 'n. n.' सद्भावः, सुशील, सौजन्यं; of this n.' एवंविध: minded 'भुदमनम, लघुचेतम्, कृपण बुद्धि-धी-मति-चे ' by n. ' प्रकृत्या, जात्या, जन्मतः, स्वभावत:; 'blind तस्, अनुदारशील.4 सूक्ष्म, अतिसूक्ष्म, निपुण, मुवि शुद्ध. by n.' जन्मांध, जात्यंध, अनुषांध; 'functions of -v.1. संक्षिप् 6P, संकुच् 1 P, संबाधू 1 A, संह n.' देह-शरीर-धर्मः. -ED, a. स्वभाव, शील, प्रकृति 1P, संवृ 5U, आकुंच ., परि-मा 3 A, 2 P, सं-नि in comp. -NATURAL, U. स्वाभाविक नैसर्गिक-सायम् 1P; See LIMIT. -.i. Pass. of roots सिद्धिक-प्राकृतिक-साहजिक-औत्पत्तिक (की/.), सह." above. -LY, adv. अविस्तृतं, संकटं, संबाधं, अनाय ज, स्वभाव-निसर्ग-ज, स्वभाव-प्रकृति-सिद्ध, स्त, निज, तं.2 कृच्छ्रेण, कथमपि, कष्टेन, ईषटून; by कल्प-प्राय अंतर्भव, अंतर्जात, प्रकृतिस्थ ; 'n. enemy' जातशin comp; ' he n. escaped being foiled ' जित त्रु:, सहजारिः; 'n. enmity' शाश्वतिकः विरोधः पाय:-कल्प:.3 सूक्ष्म, निपुणं. -NESs, s. अविस्तृति oft. ex. by (8.); स्वभाव एवैष परोपकारिणाम् 1, संकोच:, अल्पविस्तारः, अल्पावकाशः, मितता, का (8.5) it is n. with the benevolent.' 2 पैर्य, दैन्य, अनुदारता, &c. योग्य, यथामार्ग-न्याय, युक्त, उचित. 3 स्वभावानुगत, NABAL, . अनुनासिक (की/.), नस्य, नासिक्य, सा अनुलोम, प्रकृत्यनुसारिन्, स्वभावयोग्य. 4 अकृत्रिम, नुस्वार.-8. अनुनासिकं. अकृतक, अयत्नकृत, अयत्न निर्मित ; 'n. cavity' NASCENT, a. प्रादुर्भवत्, वर्धिष्णु. देवखात; '. loveliness' अव्याजसौंदर्य.5 अक्लिष्ट, NASTY, a. मलिन, अशद्ध, समल, अपवित्र, अमेध्य; अयत्नकृत, सुलभ.8(Child) गूढज, अनौरस (सी.), कुत्सित, गर्हित, अश्लील. -ILY, adv. मलिनं, कुत्सितं. जारज, उपनीजात, विजात See ILLEGITIMATE. 7 .. -INESS, S. मालिन्य, मलं, गीता, अपवित्रता. सत्य, यथार्थ, सरल, अकृत्रिम, प्रकृत.8 यथाकाल; NATAL, a.जन्म in comp.; ' n. country' जन्मभूः. 'n. death' यथाकालं मरण ; 'n.day'सावमदिन NATION, . राष्ट्र, जनपदः, देशः, विषयः; (people) 'n. form ' स्वरूपं, 'n. disposition' स्वभावः, लोकः, मनाः, प्रजाः, जनता, जनः, लोकः, देशजनः- जन्मस्वभावः; 'n. history' जडाजडशाम, स्थावरजलोकः, देशवासिन:.-AL, a. देशीय, दैशिक (की/.), गमशाक'n. philosophy' पदार्थविज्ञान, 'n. देश्य, राष्ट्रीय, देश in comp:; 'n. custom' देशा- to' सुलभ : 'levity n. to mortals' मानुषतासुलचार: ‘n. law' देशधर्मः 'n. calamity' उ- भो लघिमा (K: 134). -.मढः, मर्स: जरा. त्पातः, जनपदोवसः. 2 देशाभिमानिन्. 3 सामान्य, -IIT, 8. पदार्थशामशः, पदार्थविज्ञानिन् m.-ZE, साधारण (णी.), सर्वजनीन ; See GENERAL. ७... अभ्यस् 4UBSee FAMTIHARTER.2 देखीय-a. -ALITY, . स्वदेशाभिमान: 2 देशीयता, देशोद्भवता. कृ8U.-IY, ady. प्रकृत्या, मिसर्गेण, स्वभावतः, स्व. -ALLY, adv. सामान्यतः, जातितः. भावेन, निसर्गतः, जात्या, (.) in compen.. Page #294 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - charming' निसर्गमधुर, प्रकृतिसुभग, मण्याजसुंदर- | तम.2 दृढसंबर-ससक, परिचित. स्वार्थसमि-41 मनोहर,ko.2 यथाक्रम, अनुलोम, पष्टिक्रमानुसारेण.3 कृपण, अल्पम्ययिम् (relation ) निकट, मास भकत्रिमं, भलिष्ट, भयत्नतः, सहजशक्तया-गत्या.4 स्व- | 'who is n. her delivery' भासत्रयसवा 2. तः, स्वये, भंतःप्रवृत्त्या, अबलात्, सहजावबोधेन. 5 अ- his death ' आसनमृत्यु:.-adv. समीप-ये, अतिक.. वश्यं, निर्विवाद, नियत, अनायासेनैव; 'नून, खलु. | के, निकट-टे, अभितः, उपांते, आरात्, निकषा, अपूररे -NESS, ..सहजत्वं, अकृतकता, याथार्थ्य, &e. संनिधी, सकाशे, उप in comp.; 'n. at one's side NAUGHT, न किमपि, न किंचिन्-किंचन.१ शन्यं, पार्वे, पार्वतः.2 Nearly, See below.-.. उपखं 'set at n.' अव-ज्ञा 9 U, तृणीकृ8 U; See गम् 1P, उपस 1 P, समीपं गम् ; See APPROACE. CONTENN, DENY. -adv. न किमपि, न किंचिदपि, -LY, adv. प्रायः, प्रायेण, प्रायशः, ईषदून, कल्प-प्रायन ईषदपि-स्तोकमपि. -a. असार, निर्गण. भयिष्ठ-उप-in comp.; 'n. like Kumāra 'कुमार। NAUGHTY, a. दुष्ट, उपद्रविन्, दुर्वृत्त, प्रतीप, अविनेय, कल्पः ; 'n. dead' मृतप्राय-कल्प; 'n. five years अवश्य, हिंसाशील, अपकारप्रिया See MISCHIEVOUS. old' पंचवर्षदेशीय 'n. four' उपचतुर. ३४, -ILY, ado. प्रतीप, दुष्टभावेन. -INESS, 8. दुर्वृनता, | गाढं; 'n. connected ' दृढ संबद्ध. - NESS, S. भाप्रतीपता. सत्रता, नैकटच, संनिधिः, अभ्यासः, संनिकर्षः, सामीप्य. NAVSACHY, . मौयुद्धं. 2ढसंसर्गः-संबंधः संसक्ति, परिचयः.कार्पण्य, देय NAUSEA, . वमन, उलेदः, वमनेच्छा. 2 वैकृत, बीभ- NEAT, a. शुद्ध, शोभन, परिष्कृत, विनीत, परिमृह, सु सः, कुत्सा, घृणा, निर्वेदः. -NAUSEATE, V.i.वम रेख.2 कुशल, प्रवीण. 3 गोजातीय; 'n.-hord' desid. (विवमिषति ). -0. t. Abhor, q. v..] गोपाल:.-1Y, adv. विनीतं, शुद्धतया, शोभनप्रकारेण. -NAUSEOUS, a. बीभत्सावह, बीभत्स, निर्वेदप्रद, ग- -NESS, . शुद्धता, परिष्कारः, परिपाटि-टी/. हित, कुत्सित. वमनोत्पादिन्. NEBULA, S. शुक्र, शुक्लपटलं. NAUTIC-AL, a. नाषिक (की.), नौ in comp. NEBULOUS, a. मेघावृत, मेघाच्छन्न; See CLOUDY. NAVAL, a. समुद्र in comp., माव्य, नाविक. 2 नौ- NECESSARY, a. अवश्य, अवश्यभाविन, अपरिहार्य कात्मक, नौरूप. अवश्यकरणीय, अवश्यक, आवश्यक (की.), भविः NAVE, B. नाभि-भी., पिंडि-डी, पिंडिका. 2 (देवा- तव्य, भाव्य, अनिवार्य. 2 अपेक्षित, आकांक्षित. 3 दि लयस्य) मध्यभाग: धि-दैव-वश, दैवाधीन; ' the n. result of aots NAVEL, 8. नाभि-भी /., तुंद:-दि-दी, तुंदिका, उदराव- कार्य-कर्म-वशः; oft. ex. by pot. pass. part.o #; hollow of the n' gjat:;' having a अर्ह 1 P.-8. शौचकूपः. -IAN, s. देववादिनm protuberant n.' तुदिन् , तुंदिल-भ, तुंदवत् ; 'n.- दैवपरः; See FATALIST. -IES, अवश्यवस्तूनि । string' नालः, नाभिनाल:. व्यसंभारः, उपकरणसामग्री; 'n. of life' अनोदर NAVIGABLA, . नाव्य, नौतार्य, नौगम्य. अनाच्छादन. -ILY, adv. अवश्यं, नूनं, खल, अवसर KAVIGATE, P. नावात 1 Por 1 A or गम् 1P नियत-एव. or भ्रम् 1, 4 P.A (A ship) चल् c., वड., | NECESSITY, 8. अवश्यंभाविता, अनन्यगतित्व, आवार नी 1P, प्रेर् . -ION, B. नावा तरणं-गमनं-पर्यटनं, | कत्वं, अवश्यकता, नियतत्वं, अवश्यकर्तव्यता, कार्यवश नौयात्रा, नोभ्रमणं-गमनं, समद्रयान-यात्रा. 2 नौवाहनं- 2 दैन्यं, दीनता, दुर्गति /., दारिद्यं, आपत्रदशा.3 प्रय चालन-नयनं. 3 नाविक विद्या, नौकागमन विद्या-शामं. जन, हेतुः, कारणं, अर्थः, निमित्त, कार्य; अपेक्षा, . -OR, S. नाविकः,समुद्रयायिन् m.2 नौवाहः, नौनायकः. कांक्षा. 4 भवितव्यता, नियति f., देवं, विधिः, देवाध NAVY, (युद्ध-नौसमूहः-साधनं, पोतावलि f., नौ- नता. -ATE, V... अवश्यीकृ8 U; also ex. 1 कासबूहः. अवश्यं; 'your insolence n.s your dismissa NAY, adv.म, नहि 'n. more' नेदमेव, अन्यच, अ- दृप्तत्वावमवश्यं (स्वाधिकारात ) दरीकर्तव्यः. 24 न्यदपि, पुनः, न केवलं इद, ' say n.' Deny, q.v. त् c., अवश्यं कृ. See COMPEL. -OUS, 4. दूर्ग NEAR, a. नीच, नित्र. दीन, दरिद्र. NEAR, prep. समीप-पे (with gen.), आरात् । NECK, S. ग्रीवा, गलः, कंठः, कंधरा-रः, शिरोध (with abl.), समया, निकषा (with aco.), उप शिरोधि:; - back of the n.' भवदुः, घाटा, कका in comp.; (with verbs) ex. by उप, आ, अभि, का; 'n.ot a pitcher' पात्रकंठः; 'seize प्रति.-.आसत्र, प्रत्यासत्र, सनिहित, समीप, निकट, the n. and turn out' अर्धचंद्र दत्त्वा निःस समीप-मिकट-स्थ, उपांत, भंतिक, समीप-निकट-वर्तिन, | 'n.-cloth, ''n-kerohiet' ग्रीवावी, गलाये। डपठ, संनिकष्ट, सविध, अभ्यास-वा, संदेश, सवेश, ष. अवेयक'n.-lace' हारः, माला, सूत्र, प्रैवं, अवेय भ्यर्ण,अभ्यग्र, सनीड, समर्याद, अदूर 'quite n. संस- कंठमाला-भूषा-भाभरणं; 'n.-lace of jewels' मा .क, भग्यवान, भपांतर 'very n.' नेदिष्ठ; अतिक.। माला, रत्नावलि-लीf 'n.-lace of pearls' मुक्कावा Page #295 -------------------------------------------------------------------------- ________________ NO 'सुलता, मौक्तिकसर:, ' n. lace of gold ' कनकसू. NAROLOGY, . मृतजनवृत्तांतः. NEOROM NOY, 8. प्रेतसिद्धि f., पिशाचविद्या, भूतविपा. -EB, 8. भूतविद्याश:; See MAGIC, IAN. NxorAR, 8. अमृतं सुधा, पी( पे )यूषं, सुधा-अमृतरस:; ' n. of flowers ' मधु ४, पुष्वासवः, पुष्परसः, मकरंदः, मरंद: -BAN, - EOUB, INE, . अमृतोपम, सुधातुल्य, अमृत-सुधा मय (यी / ). NEED, 8. प्रयोजन, कार्य, अर्थ:, उपयोगः, or ex. by किं ( with instr. ); कारणं, निमित्तं, हेतु:, अपेक्षा, आकांक्षा; ' rich persons have n of ( even ) a straw ' तृणेन कार्यं भवतीश्वराणां (P. 1.1 ); 'according to n. ' यथाकार्य, प्रयोजनवशात्. 2 व्यसनं, आपद, कृच्छ्र, कष्टं, दुर्गति, दुःखं, दारिद्यं, ज्ञेश:, संकटसमय: ; ' times of n. ' आपत्समयः; & friend in n. is a friend indeed ' स सुहृद् व्यसने यः स्यात्... अपेक्ष 1 A, आकांक्ष 1 P; प्रार्च् 10 A, " 6 P; oft. ex. by (8.); he n. s help' तस्य साहाय्येन प्रयोजनं. 2 ( Must ) ex. by अवश्यं or by अर्स् 1 P, or pot. pass. part.; 'you n. not come to me' मां प्रत्यागमनं न तेऽवश्यकं. -FUL, C. अपेक्षित, अपेक्षणीय, अवश्यक, आकांक्षित. -LESS, 4. निरर्थक, व्यर्थ, निष्प्रयोजन, निरपेक्ष, नि:भ- कारण, अहेतुक. - LESSLY, adv. निरर्थकं निष्प्र- | योजनं, व्यर्थ, हेतुं विना. -LESSNESS, 3. अकारणं, कारणाभावः ४ . दरिद्र, दीन, निःस्व, अकिंचन, दुर्गत; See Poon. - NEEDS, adv. अवश्यं (एव), नूनं खलु. ( 289 NEEDLE, 8. सूचि ची f., सेवनी ; the eye of a n.' सूचिरं छिद्रं ; ' magnetic n.' लोहमणिशलाका ; ' n. maker' सूचिकार ; ' n. woman' सूचिका ; ' n. -work ' सूचिकर्म, सूत्रकर्म. NEFARIOUS, . अतिघोर, अतिदुष्ट, निंद्य, दारुण, दुष्टतम, पापिष्ठ, महा अति पातकिन् -LY, adv. अतिघोरें, भतिदुष्टतया - NESB, 8. अतिघोरता, पापिष्ठता. (EGATIVE, . अस्वीकारार्थक, निषेधार्थक, नास्तिगर्भ, निषेधद्योतिन्. 2 अभावरूप, अकरणरूप, अभावात्मक; n. quantity' क्षयराशिः. - नञ्, निषेधार्थक-अस्वीकारार्थक शब्द. 2 नास्ति अभाव - पक्षः, निषेधवाक्यं; t two n. s make one affirmative ' हो नञी प्रकृतार्थं गमयतः; ' to reply in the n.' नेति वद 1 P. -0. नि-प्रति-विध् 1P प्रत्यादि 6 P, प्रत्या-क्या 2 P, निरस् 4 U, भपलप् 1 P; See CONFUTE, REJECT. -LY, adv. नेति, नास्तीति, उनिषेध; अस्वीकारण. - NEGATION, 8. प्रत्याख्यानं, इत्यादेशः, निषेध:, अस्वीकारः, अपलाप:. 2 अभाव:. MOLECT, . . उपेक्ष 1 A, न अनुष्ठा 1P or आवर P, विस्मृ 1 P, प्र-मंद 4P ( with abl. ), न पेव था 3 Tor 5 P ( words ); प्रमादतः त्यज् 1 P; n. ed his duty' स्वाधिकारः (Me. 21 2 अतिचर, अतिवृत्] 1 A अति-व्यतिक्रम् 1, 41 उस्, लंघ् 14, 10 ; त्यजः; हां 3 P, अपास 4 3 अवज्ञा 9 U, अव-मन् 4 A अवगण 10, अब धी 10, तिरस्कृ 8 U, न ग‍ or आयु 6 A; See Oot TEMN. 8., NEGLIGENCE, 8. उपेक्षा, अनपे (वे ) क्षा, प्रमादः, अनवधानं, विस्मरणं, असावधानत्वं. : त्यागः, अननुष्ठान, लोपः, भक्ति-व्यतिक्रमः, अतिपातः लंघनं, उपात्ययः, उत्सर्जनं. 3 अवज्ञा, अवमानः, अना दरः, अवधीरण- ना. -FUL, NEGLIGENT, . ये क्षक, मंदादर, निरपेक्ष, अनवधान, प्रमत्त, अनवहित, भ सावधान, प्रमादिन् -FULLY, adv. सोपेक्षं, निरपेक्ष उपेक्षया, मंदादर, अनवहितं, असावधान, प्रमादतः, प्रमा देन, सप्रमाद, प्रमत्तवत्, असमीक्ष्य. NEGOTIATE, v. 1. व्यवह 1 P, पण् 1 A 2 संघ संवद् 1 P. -०. ८. संविधा 8 U, व्यवहारेण सं धा. : विक्री 9 A. -ION, 8. पणनं, व्यवहार: 2 संधिक्रमः सामन् N., शमनं, मध्यस्थाश्रयः -OR, S. व्यवहारि 2., पणिकः, व्यवहर्तृ m. 2 मध्यस्थः, संधि - साम -विद् सामकुशल:. NEGRO, 3. श्यामदेहः, कृष्णांग :. NEIGE, . . हे हेष्- रेषु 1 A 8, ING, 8. हे (व्हे)षा, हेषारवः, हेषितं, अश्वनादः - स्वनः. NEIGHBOUR, S प्रतिवेशिन् , प्रतिवेश:- श्यः, मतिः वासी, प्राविवेशिकः, निकट समीपस्थः वर्ती वासी, सा मंतः; ' next-door n.' प्रातिवेश्यः, अनंतरवासी. - प्रतिवासिन, समीपस्थ, &c. -०. ८. निकटे स्भा 1 F or मृत्] 1 A or वस् 1 P; See BORDER - HOOD s. संनिधिः, उपकंठः, सांनिध्यं, सामीप्यं संनिकर्षः उपांतः-तं, नैकट्यं, अभ्यासः 2 समीप - संनिहित-देशः सामंतं, प्रतिवेशः, अधिवासः 3 समीप निकट-वासिनः प्रातिवेश्याः, प्रतिवासिन:, (pl.). -ING, a. समीपनिकटवर्तिन् समीप निकटस्थ, सामंत, संनिहित, उपांत, आसन; See NEAR -LY, . प्रतिवासयोग्य; उपकारशील, हित. NEITHER, ( - NOR ) ., conj. न-नवा, नच-मच, (न च न परिचितो न चाप्यगम्यः M. 1), or simply नन, (मा-मा, with Imperative ) 2 एक, एकतर, अन्यतर with न, or by सभी. NEOG. AMIST, 8. नवोढः -ढा, नवभार्या, नवपतिः. NEOLOGY, 3. नूतनन्यायः-मतं. 2 नूतनशब्दाश्रयः. - IST. 8. नूतन मताश्रमिन्, नूतनन्यायसेवी. NEOPHYTE, 8. नवशिष्यः छात्रः, अनभ्यस्तः, माथमकल्पिकः, अपरिचितः. NEPENTEE, 3. दुशमनं. NEPHEW, ०. भ्रात्रीयः, भ्रातृष्यः जः, भ्रातृपुत्रः सुतः. 2 (Sister's son ) भागिनेयः, स्वलीयः भगिनी स्वपुत्र:- सुतः. NPERITICAL, वृक्कसर्वाधिम्. 2 वृकरोगहर ( ( ).). Page #296 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (98) Napomer.] वात्यतिस्नेहः, रूपक्षपातःNEBED, 8. जल-समुद्र देवताः NERVE, शिरा, वलसा, असा धमनि-नी, मज्जाज्ञान-तंतुः 2 बलं वीर्य, तेजस्-ओजस् , शरीरवृढता. 13 धैर्य, धृति, मनः स्थैर्य. -0.4. बल-धैर्यं दा 3 U or लृट् c. - LESB, 4. निर्बल, दुर्बल, चाक्तिहीन. -OUS, a. शिखल; मज्जातंतुगत. 2 भोजस्विन्, सबल, वीर्यवतु, अर्जस्वल, सुदृढ, भीर- 3 क्षिप्रक्षोभ, कंप-वेपन-शील, धैर्यहीन - ousLx, adv. सवीर्य, सबलं. 2 सपं, धैर्यं विना. -OUSNESS, 8. वीर्य, भोज, अर्ज:, बलं. 2 स्नायुविकारः, कंप शीलता, अधृतिः. NESCIENCE, 8. See IGNORANCE. NEET, 8. नीड:-डं, कुलायः, निलय पक्षिस्थानं गृह. 2 गृह, स्थान, आधारः, भाशयः; ' find a mare's n. शशविषाणं आसद् o or लभ् 1 A - NESTLE, ०.. (पक्षिवत् ) नीडं आश्रि 1 U or अधि-शी 2A, सुखम शी or संवि 6 Por नि-ली 4 A. . . पुष् 1, 4, 9 P or o. पा . ( पालयति ) - ING, S नीडस्थः पक्षिशावः. NET, 9. जालं, पाशः, बंधनं नी, पाशबंध, वि( वी )तंस; 'n. for deer' वागुरा, मृगबंधनी, मृगजालं; ' . for fish ' आनायः, जालं; ' n. work ' जाल-सूत्र-कर्मन् N. 2 कूटयंत्रं, उन्माथ: - शुद्ध, अशेष, निरुद्धार, अमन, अखंड, अन्यून -०. ८. जाले बंधू or ग्रह् 9P. 2 जालीक 8 U. NETEER, . अधस् in comp; अधर, अतर, अधःस्थ, ...अधोभव, अधस्तन (नी f); 'n world' अधोलोकः; 'n. garment' अधोवासः - MOST, 4. अवरतम. NETTLE, पीतपर्णी. . ८. सं-परि-तप् , प्रकुप् C., 50.; See ENRAGE, EXCITE. NEURALGIA, 8. वात शूलं. NEUROLOGY, S. शिरावर्णनं. NEUROTOMY, 8. शिराच्छेदविद्या. NEUTER, a. नपुंसक, क्लीब, तृतीय (या) प्रकृति, षंढ ' n. gender' क्लीवं, नपुंसकं; See below. NE TRAL, a. मध्यस्थ, तटस्थ, उदासीन, अपक्षपातिन्, समदृष्टि, समभाव, उभयसामान्य, अपक्षपात; See IN__DIFFERENT. 8. तटस्थः, उभयसामान्य: -ITY, S माध्यस्थ्यं, ताटस्थ्य, अपक्षपातः, औदासीन्यं, उभयसाम्यं, समभाव:, समदृष्टि f. -Lx, adv. औदासीन्येन, उभयसामान्यं, समभावेन. NEUTRALIZE, ०.८. विशिष्टगुणान् मश, दुर्बली 8 ए, बलं शक्ति नय् ०. 2 उदासीनीकृ. -ATION, 3. विशिष्टगुणनाश:-शनं, विशेषधर्मलोप:, दुर्बलीकरणं. 2 उदासीनीकरण. ED, . न टगुण-शक्ति- बल. Nwvwn; adv. न कदाचित्, न कदापि, न कदाचन, न जायु, न कर्हिचित् n. tading' अनंर; ' n. tailing' अमोघ, अक्षय्य; 'n. more' न भूयः, नेतः परं न पुनः NavRRTEELEBS, conj. तथापि, किंतु, पुनः, परंतु, Nxw . नव, नवीन, अभिनव, नूतन, प्रस्थम ₹ flowers &c.). 2 भाधुनिक ( की j.), इदानीतम-भनातन (श्री f. ), अर्वाचीन. 8 अपूर्व, अभूत अदृष्ट-पूर्व, अभुतपूर्व 4 अनभ्यस्त, अपरिचित, भविज्ञानिन; 'no' comer' आंगतुकः, नवागत: ; ' n. born' नवोपक सद्योजात; 'n. fangled ', 'n. -fashioned ' नवधटित, नवकल्पित-सृष्ट; n. year's day ' वर्षभूतिवद् f. -Lx, adv. नवं, प्रत्यर्य, सद्यः, नूतनं, नव in comp. ' n. married wife ' नवोढा, नवपाणिग्रहणा वधूः ; ' n. ripo ( blown )' प्रत्यग्रविकसित. NE88, नवीनता, अपूर्वता. 2 नूतना रीतिः, नवाचारः. News, 8. बार्ता, वृत्तांतः, प्रवृत्ति, उदंतः, समाचार, वृत्तं. 2 संवादः, जनवादः - श्रुति f., लोकप्रवादः, किंवदं ती ; 'good n. ' भद्रं, शुंभ, शुभवार्ता ill. ' अ शुभ, अशुभवार्ता; 'ill n. travels fast ' अनुभवाती सत्वरं बहुलीभवति ; n. monger ' वातवृत्तिः, वार्तायनः, वार्ताविहनवृत्तिः; n. paper ' वार्ता- समाचार-यवृत्तपत्रं. NEWT, 8. क्षुद्रगोधा. NExr, “. ( Of time ) आगामिन; 'on Monday n.' आगामिनि सोमवासरे. 2 अनंतर, अव्यवहित, भव्यवधान, संसक्त, निरंतराल ; n. to the skin शरीरसंसक्त. 3 सन्निहित, पार्श्वस्थ, अंतिक, समीप-निकटस्थ वर्तिन; See NEAR ; oft. ex. by पर, अभ्य, अंतरं in comp. ; ' n. born' अनंतरज; ' in the absence of the first, the n. and so on ' पूर्वा भांव परः परः; ' on the n day' पराहे, परेषुः : ' the n. world' परलोकः, लोकांतरं ; n. door to अदूर, ईषदून ( with abl. ), कल्प in comp. ; i the n. world' अमुत्र, परत्र; 'n. moment M णांतरं ; ' n. but one' एकांत. -adv. अनंतरं, परं परत: ( with abl. ); ततः, तदनंतरं, अथ, परस्तार ततः परं ; 'what n. ' ततः किं ततस्ततः. NIB, 8. चंचु f., तुंड. 2 अयं, अणि f, अप्रभाग - BED, a. साग्र, अणिमत्. NIBBLE, . . (अल्पाल्पं ) दंग् 1 P, अवकृत 6 1 P, 10; क्रमशः - अल्पाल्पशः खाद 1P or f or भक्षू 10. 2 छिद्रं अन्विष् 4 P, दोषं ग्रह 9 P, भ यति (D.) ( with dat. ). NICE, . ललित, शोभन, सु in comp., सभ रम्य, रमणीय, रुचिर, मनोहर, साधु 2 स्व सुरस, मिष्ट, आस्वादवत् रुचिर, रुचिकर, 3 सूक्ष् दृष्टि-दर्शिन् कुशाग्रबुद्धि 4 सूक्ष्म, अतिसूक्ष्म, परिशुद्ध, सम्यच्. 5 अस्थूल, सूक्ष्म, विरल (oloth). कोमल, मृदु, पेलव, सुकुमार. 7 अतिसूक्ष्म, अतिमि -Lx, adv. सुठु, सु pr., ललितं, शोभन, सम्यक् सूक्ष्मं, सूक्ष्मत्वेन. - NESS, TY, . लालित्यं रम्य Page #297 -------------------------------------------------------------------------- ________________ NIC (284) स्वादुता, सौरस्य सूक्ष्मवृष्टि, सूक्ष्मदर्शिता, कुशाश्रमतित्वे, सूक्ष्मता युक्ति, नीति f. Ntown, 8. (प्रतिमा) भाधारः, निकेतनं स्थानं. Nrom 8. ग्रंथि; अवच्छेद: 2 शुभ अनुकूल समय:, युक्त - उचित कालः, शुभयोगः कालः लग्नं. ०. . अवह 7 P. 2 शुभलने आसद् ०. MIOKNAME, 3. संज्ञा, उपाधिः, उपाधिनामन् १% ०.८. उपाधि द्वा NICTATE, .. निमिष् 6 P; नि-मील 1P. -ION, S निमेष: ; निमीलनं. HIDIFICATION, 8. नीडकरणं, कुलायरचनं. NIECE 3 भ्रातृकन्या- सुता, भ्रात्रीया 2 ( Sister's daughter ) भागिनेयी, स्वस्त्रीया. NIGGARD. कृपणः, क्षुद्रः, कदर्य:. ., -LY, कृपण, क्षुत्र, कदर्य, त्यागविमुख (खी f), बद्धमुष्टि. -LY, adv. कृपणवत्, अस्पष्ययेन. -NESS, 3. कार्पण्यं, कदर्यता; See MrsER, &c.. NIGH, a., adv. See NEAR. NIGHT, 8. रात्रि श्री, रजनि:-नी, क्षपा, निशा, विभावरी, श(शा) वेरी, यामिनी, त्रियामा, निशीथिनी, क्षणदा, त मस्विनी, तमिः - मी मा. ( all f. ); ' a dark n.' त मिला, तामसी; ' moonlight n. ज्योत्स्त्री, ज्योतिष्मती; ' by n. ', ' at u. ' रात्री, निशि, नक्तं, दोषा; ' number of n. s' गणरात्रं; ' beginning of n. ' प्रदोष:, रजनीमुखं, निशामुखं; ' n. and day' रात्रिंदिवं नकंदिवं; ' & n. and 2 days' पक्षिणी; ' sitting up at n. ' रात्रिजागरः; ‘ n. attack' सौप्तिकं, सौप्तिकाक्रमः ; n. blindness' रात्र्यंधता; 'n. -dress त्रिवेशः; 'n-fall' प्रदोषः, निशा रजनीमुखं, संध्याकाल:, रात्रियोगः ; ' n. hag' रात्रिचरा, राज्यटा; ' n. man' खल-मल-पू: ; n. mare' दु:स्वम:, कुस्वम: ; ' n. shade ' निदिग्धिका, स्पृशी, व्याघ्री, बृहती, कंटकारिका, प्रचोदनी, कुली, क्षुद्रा, दुःस्पर्शा, राष्ट्रिका; ''n. wandering' निशाचर, रात्रि ( )वर; watch ' नगररक्षिणः (pl.); यामः, प्रहरः -LY, नैश (शी f. ), दोषातन (नी f. ), ( 3 ) in comp. ; ' n. watch ' रात्रिजागरणं. -adv. रात्रौ निशि, नक. 2 प्रतिरात्रं, निशि-निशि, रात्रौ रात्री. NIGHTINGALE, 8. प्रियगीतः, बुल्बुलः. NTEIL, 8. शून्यं, अभाव: - IBM, 3. शून्यवाद: -ITY, 8. अभाव:, शून्यता. 'n. NOO शति f.; ' n. th' नवदश (शी ). NEY, d., 8. नवति f. NINNY, 8. अल्पधीः, मूर्खः, जडः. NIP, 0. ८. नि-, कृत् 6 P, अवच्छिद् 7 P. 2 संबंध 1P, 1P 10. 3 पीड् 10, भर्द 1 Por c. 4 नश् ०., उच्छिद्र, विश 9 P or o; म्लानीकु 8 ; “ n. in the bud ' कलिकावस्थायां एवं नश् ०., जातमात्रं हन् 2 P or प्रशमं नी 1 P, (जातमात्रं न यः शत्रु व्याधि च प्रशमं नयेत् P. 1) -8, PING, 3. निकृंतनं, अवच्छेदः. 2 हिमार्तीकरणं. -PED, . हिन, पीडित, &c. 3 हिमार्त, हिमपीडित - NIPPER8, 8. संदेश: शकः, कंकमुख. NIPPLE, 8. चुचुक :- कं, स्तन कुच अर्थ, स्तनमुखं. Nrr, 8. लिक्षा, यूकोडं. -TY, 4. लिक्षापूर्ण. NITEE, 8. यवक्षारः, यवाग्रजः, पाक्य: -OUB, Y, यवक्षारमय (यी f. ). ' No, adv. न, नो, नहि; ‘n., n. ' मा मैवं. -. ( Before nouns ) ex. by न; अ, अन्, निर् pr. ; हीन, शून्य रहित in comp. ; 'n one ' न कोपि, न कअन; ' n. body' न कश्वित्, न काचन; 'having n issue अनपत्य, वंशहीन, &c. NOBLE, . कुलीन, अभिजात, आर्य, अभिजनवत्, महाकुल, सत्कुलजात, सद्वंशज, कुलज-जात, कुलप्रसूत, वंशविशुद्ध. 2 ( N. - minded) उदार, महात्मन्, महामनम्, उदास, उदार धी-मति, महानुभाव, महाशय, महेच्छ. 3 महत्, धीर, श्रेष्ठ, उत्कृष्ट, विशिष्ट, उत्तम, महाभाग, उश्रत, प्रमुख, प्रशस्त, वि प्रख्यात प्रतिपत्तिमत्, सुप्रतिष्ठ कीर्तिमत्, यशस्विन् श्रीमत् महाप्रताप, महातेजस्; तेजस्विन्, ओजस्विन्; See MAJESTIC also; oft. ex. by ऋषभ:, सिंहः, व्याघ्रः, पुंगवः, शार्दूल: in comp.; See EXCELLENT; — n. looking' धीरदर्शन, महानुभावाकृति; 'n in reason' उदात्तधी; ' n. animal' उदात्तसत्त्वं'; ' n. nature' सरखे 3, N. man' शिष्टजन:, कुलीनः कुलीन उत्कृष्ट पदस्थ, आर्यजनः, अभिजनवत् १. NESS, 3. महत्त्वं, महिमन् ३., उत्कर्षः, उन्नति, श्रेष्ठता &o; प्रतापः, बैभव : ; See below. - NOBLY, adv. कुलीनवत्, भाभिजात्येन; ' n. born ' कुलोत्पन्न; See (a.). 8 श्रीदायैण, उदारता, माहात्म्येन, उदारचेतसा, उदात्तं धीरं. 3 सप्रताप, अतितेजसा, महाविभूत्या, ऐश्वर्येण - NoBILITY, 8. कुलीनता, आर्यता, भाभिजात्वं, कुलोत्कर्षः, सता. 2 औदार्य, माहात्म्यं महानुभावः, उदारधीः, महाशयः, महिमन् m. 3 महत्वं, महिमा, उत्कर्षः, विशिष्टता, त्वं प्रकर्षः, उन्नतिः, प्रतिपति, प्रतिष्ठा, प्रवि ख्याति f. 4 ताप, ऐश्वर्यं विभूति, भोजस्तेजस्- "., धीरता, श्री:. 5 शिष्ट- कुलीन- जनः, कुलीनलोकाः जनाः. - NOBLESSE . कुलीनजनाः, कुली NIMBLE, . चपल, लघु, लघुगति, लघुशरीर, चपलदेइ, क्षिप्र-चपल-गति; 'n-footed लघुपाद; 'n.handed ' लघुहस्त; ' n. -witted ' चपल शीघ्र - बुद्धि. - NE88, 9. लघुता, देहचापल्यं, चापल्यं, क्षिप्रता. :- NIMBLY, adv. लघु, लघु- द्रुत गत्या, चपलतया, हुतं. NxNE, d., 8. नवम्; ' n. -fold ' नवगुण. - NrNTE, a. नवम ( मी f. ); ' n. ly', ' in the n. plaoe ' जगमस्थान. - KINEXAAN, ., . नवदशन, जनवि नजनसमाजः. NoOUNT, a. See MISCHIEVOUR. Page #298 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (BBBE) NOO NOOTAVAGANT . रात्रिचर NOCTURNAL, a. See NIGHTLY. NOD, 8. शिरःकंपः-चालन, शिरः संज्ञा-संकेत: 2 शिर:- मस्तक प्रणाम:. 40. (मस्तर्क, शिरः ) चल 0; • Malati n. s. her head' मालती मूर्धानं चालयति (Mal. 8 ) ; शिरसा संकेतं संज्ञां कृ 8 U or दा 3 U; 'n. consent' शिरः कंपेन अनुमन् 4 A or अनुमति सूच् 10. 2 (शिरः) प्र-आ-वि-अव-नम् ०. ( नमयति ). NoDATED, . प्रथिल, ग्रंथिमत्. NODDLE, 8. See HEAD. NODDY, 8. See IDIOT. NODE, 8. पातः. 8 अस्थिगुल्मः, गंड:, पिंड :. NODOBE, 4. ग्रंथिल, ग्रंथिमत्NODULE, 8. घन, पिंड; शर्करा, लोष्ट:. Norse, s. नि-, नादः, ध्वनिः शब्दः, नि-, स्वन, घोषः, महा-उच्च-स्वरः, उत्क्रोशः, बि-, राव:, रवः, निहाद: ; 'rattling n.' रणितं, रणत्कार:; 'jingling . ' कण:, कणनं, कणितं; ‘loud n. ' कलकल:, कोलाहल, तुमलं, महाशब्दः स्वन:- घोष: 2 जनरवः - प्रवादः श्रुति'make n.' नद् 1 P, ध्वन् 1 P, वि- रु 2 P, रण् 1 P, शब्दायते ( D.), कोलाहलं- कलकलं-कृ 8 U; ' shallow water makes great n. ' अर्धो घटो घोषम् पैति नूनं. . . घुष 10, उत्-धि- प्रकाश, प्र, ख्या C. ( ख्यापयति ), प्रकटीकृ. FUL, . सशब्द; See Norse. -LESS, 4. निःशब्द, नीरव, निर्घोष. -LESSLY, adv. निःशब्द, नीरवं Norsy, a. म हा शब्द स्वननाद, तुमुल-महाशब्द-कोलाहल - कारिन, मुखर, घोषण, घोषकारिन्, घोषकर (री.), बहु-महा-घोष; बद्ध-कृत- कलकल. 2 निनादपूरित, कलकलव्यात, मुखर, सशब्द, ना दिन्, सं-नि--हादिन्. - ILY, adv. उचै:-स्वरेण, महाशब्दन. - INE88, 8. महाशब्दः ध्वनिः. NoIBOME, . दुर्गंध, पूतिगंधि, कुत्सित, दुष्ट, समल. 2 मारक, मारात्मक, क्षमकर (री.), नाशावह, धातुक, बाधक - NEBS, 5. दुर्गंध, पूति f., उग्रगंधता. NOMAD-IC . पशुचारणोपजीविन् ; अस्थिरवास. NOMB, 8. प्र-, देश, देशभागः. NOMENCLATURE, 8. परिभाषा, पारिभाषिक शब्दसंग्रहः. NOMINAL, . नामसंबंधिन्, नामविषयक 2 शाब्द (न्दी / ), शाब्दिक वाचनिक- ( की / ) 3 नाममात्र, नामधारिन् भृत् नाममात्रधारिन्, शब्द-नाम-in comp. ; ‘I am but a n. lord of the earth' ननु शब्दपतिः क्षितेरहं (R. VIII. 52 ) ; ' n. verb ' नामधातु:. - Lx, adv. शब्द-नाम-मात्रे, नामत एव, शब्दतः. NOMINATE, .८. नाम संज्ञां क 8 U, नाम निर्दिश S. 6 P; See CALL, NAME. 2 (To an office) - युज् 7 A, 10 or प्रतिष्ठा ० (-ठापयति ). ION, नियोगः, नियोजन, प्रतिष्ठापनं -३, कर्ता, कर्तृबा चकः, प्रथमा विभक्ति: -B. नियोजक MINEE, . नियुक्तः, अधिकृतः. 1 Nox, ( a prefix ) Ex. by अ, अन् m. p ance' aftur, art:; 'n.-appearance, -attendance ' अनुपस्थिति f., असंनिधानं, दर्शन, अविद्यमानता ; n. attainment ' भमाति, अला भः ; ' n. attention ' अनवधाने, प्रमादः M. chalant ' निरुत्सुक, अनपे (वे )क्ष, उदासीन, निःसरः ' n.-compliance ' अननुरोधः, अमनुवर्तन, विरोधः ' n. -conductor ' अवाहकः, अनायकः ; .-00. formist ' अननुरोधिन् m., अमनुवर्तिन् ; सामान्यधर्मविरोधी, मतांतरग्राही ; 'noonformity' अननुरोधः मतांतरग्रहणं; n. desoript' भवर्णित, भक्तलक्षण ' n. resistance ' अप्रतीकारः; &o. &NONAGE, 8. बाल्यं, बाल्यदशा; See MINORITY. NONAGENARIAN, 8. नवतिवर्षयः. NoNCE, 3. अवसरः, काल: ; 'for the n.' अस्मि समये. NONE, . न त्,ि न कोपि, न कथन, न काचित्, &o.; oft. ex. by with other words; 'n. other' नान्य, नेतर; ' n. but' एव; (with compar. adj.) न किमपि न ईषदपि न मनागापे, न स्तोकमपैि. NONENTITY, 8. अभाव:, असंभवः, अवत्ता, असद्भाव:, शून्यता. 2 शून्य, अवस्तु n; he is a n. in the kingdom ' राज्ये अर्किचित्करः सः. NONPAREIL, . अप्रतिम, अनुपम, अद्वितीय. NONPLUS, .. कुंतू 10, वि, मुद्द, आकुलीकृ 8 छ निरुत्तरीकृ. 8. कुंठता, वि, मोहः, निरुत्तरता, अगरि f, निरूपायता. -ED, . कुंठित, निरुपाय, गतिहीन अगतिक, मूढ, निरुत्तर. NONSENSE, 8. असंबद्ध अनर्थक- वाक्यं वचनं भाषणं मृषाकथा-आलापः प्रलापः, जल्पितं, असत्यं, 'भयाथा , अनर्थकं; ' to talk n. ' मलप् 1 P, प्रजल्पू 11 असंबद्धं भाष 1 A; talking n.' असं मला पि वाचाल, जल्पक. NONSENSICAL, . भसंबर, संगत, अनर्थक, निरर्थक, मुषार्थक, अयथार्थ - adv. अनर्थकं, असंबद्धं, असंगतं मुषा, वृथा. -NE 3. असंबद्धता, &c. NONBUITED, . नष्ट-हीन-वाद, भवसन, अर्थाद ही ' to be n.' अवसद् 1 P, अर्थात्-वादाद हा pass. NOODLE, . मूढ, मूर्ख, अस्पधीः, जडमतिः. Nook, 8. कोण:, अलः ; विविकस्थानं. Noon, 8. (N.-time ) मध्याह्नः, मध्यदिनं मध्याह्न लः. a. माध्याह्निक ( की ई.), माध्यंदिन (नी /. NoOBE, 3. पाशः, वागुरा, बंधनं; See SNARE; for the neck ' कंठपाश:. ०. ८. पाशेन बंधू 8 पाशेम 8 P or पत् Noz, conj. न च न वा S00 Kareas. Page #299 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Homura यथाक्रम, वैधिक (की.10.2 विद्यारंभ- | कीति-प्रतिष्ठ. 8 बिरुत, वाचा नादः, सामान्दः, ध्यमिः.7 अपेक्षा, अवधान, मनोयोगः, भाभिनिषा NORE, R. Tरा, उदीची, उत्तरदिश-दिशा, उत्तराशा, ' take not' अवे1A,भव-धाप, मनसि-विने. कोरी;" to the n.' उत्तरं ( with abl.), उत्तरतः | 18U, अवधु 10.8 पर्व, पत्रक, लेख लेख्या - (with gen.); facing then.' उदस्मुख-.(खी/.)... book ' स्मरण-अंकन-पुस्तक '-worthy.' स्मर..-AT-ERLY, KRN, a. उत्तर, उदीचीन, उत्तरस्थ, उदी- णीय, स्मरणाई, अवेक्षणीय. -... निर्वर्ण 10, आलम ध्य, उदा; insn. direotion' उत्तरेण ( with 10, निरूप् 10, अवेम, आलोच 10, आलोक 1A, Roo, or gen.); 'n.-east' उत्तरपूर्वी, पूर्वोत्तरा, ऐशानी, 10. 2 लिख 6P, (लेख्य) आरुह . ( रोषयति ), प्राभरा मामुदीकी (a.gerly,-ern), प्रागुत्तर, पूर्वो- (पत्रे) निविश् c. 3 अंक 10, चिलायति (D.). चर, प्रागुदीची पूर्वोतरस्थ; 'n-pole', 'n.-star' -ABLE, a. स्मरणीय, स्मरणाई, स्मनग्य. विभुक्षा -west ' उत्तरपभिमा, वायवी; (a.y-orly, शिष्ट, उत्कृष्ट, परम, ख्यात, प्रसिद्ध, विशेष in comp:; •exn) वायक, वायुदिकस्थ. -WARD, a. उत्तर, उत्तर- 'an.guest' अतिथिविशेष:.-४. कुलीन-विशिष्टरिस्थ. - WARDS, adv. उत्तराभिमुखं, उत्तरतः, उत्त- जनः, आर्यः; Ses NOBLE. -ABLY, adv. प्रसिर, रेण, उत्तरदिनि. विशेषेण, विशेषतः. -ARY, . लेखकः, लिपिकारः, लि. Nosm, . नासा, नासिका, पाणं, घोणा, नसा, नस्या, पिजीविन् m. -ATTON, अंकन, अंकविद्या. -RD, a. गंधवहा, गंधज्ञा; ' led by the n.' नस्योत, नस्तितः । लक्षित, निरूपित, लिखित, पत्रारूढ.2 प्र-वि-ख्यात, सु(ig.) यथेच्छ कृष्ट, स्वेच्छया नीत; ' aquiline n.' विभूत, प्रसिद्ध, लन्धप्रतिष्ठ, प्रथित. 'बाकनासा; ' having a sharp n.' खरणस्, खरणस; NOTHING, 8. अभावः, शून्यं, असत् 1., अवस्तु ., अ. ' having a hoof-like n. खुरणस्, खुरणस; hav- सत्त्वं. 2 न किंचित्, न किमापि, न स्तोकमपि.3 अल्पing a flat n. 'नतनासिक; See under FLAT3B लघु-विषयः, अल्पार्थः, अगुर्वर्थः; ' for n.' अकारण, having a prominent n.' प्रलंबोण, घोणोत्रत; अनिमित्त, वृथा, मधा, निरर्थक; 'good for n.' ' breathing through the n.' नासिकंधम; 'n- व्यर्थ, निरर्थक, अकिंचित्कर (री.); 'n. but' string' नास्य; 'n.-cut' छित्रनास; 'n..gay, नाभ्यन किमपि ( with abl.). -ads. न मनागपि, न कुसुमस्तवकः, पुष्पगुच्छ:, गुच्छ:, गुत्सः; 'n-ring' किंचिदपि, न स्तोकमपि, न मनाक्, न किमपि. -NESS, नासाभरणं. -LESS, a. अ-वि-नासिक, विम, विख, वि- अभावः, शून्यता. स्य, गतनासिक. -NOSTRILL, S. नासार-विवर-छि- KOTICE, ... लक्ष 10, सं-आ-, निरूप् 10, भालोक ई-पुट-विलं. 1 A, 10, प्र-अव-निर-परि-ईभ 1 A, दम् 1P, निर्वणे NOBOLOGY, B. रोगनिदानशाबं. 10.2 मनो दा 3U, अव-धा 3U, सावधान-क. भू 1 P. NoPrAUM, . गुप्तौषधं. 3 अभि-धा, निदिइ 8 P, उहिश्, कथ् 10, वर्ण.4 संNor, adv. न, नो, न हि. 2 ( Prohibitive ) मा भू ., आद 8 A, संमन् ., सत्कृ8 U.-8. आलीoft. by ones with instr. or gerund; ' do n. | कन, निरूपणं, अपेक्षा-क्षण, परीक्षा-क्षणं. 2 निर्देशः, feer' अलं भयेन, मा भैषीःBdon. boast much' लेखः, अभिधानं, उदेशः, कथन, वर्णन. 3 अवेक्षा, भलमल बहु विकथ्य (M.1); ' do n. do so'. मनोयोगः, अवधान, चित्ताभिनिवेशः, विचारः, गणना; do n. say so' AT AT ; (rather angrily) — take n. of' आयू, अवेक्ष, विचर् ., आलोच् 10%3 वातावह.(Privative ) अ, निर, अन्, वि pr. See CONSIDER. 4 सूचना, निवेदन, बोधनं, बोधः. NOTOR, . छेदः, दंतः, भंगा; 'n. of a bow' अटनि- 5 विज्ञापना, विज्ञप्ति , घोषणा, ख्यापना; 'writनी/.-. . अब छिट् 7P, दंतुरी-भंगुरी-कृ 8 U. ten n. ' घोषण-विज्ञप्ति-प्रसिद्धि-पत्र.6 आदरः, सस्का-RD, a. दैतुर, भंगुर, दंतुरित. र:, संभावना, संमानः. NOTE, ..लिंगं, लक्षणं, चिह्न, अंक: अभिज्ञाम. 2 स्म- KOTIFY, B... वि-शा ०. (ज्ञापयति) बुध ., प्रका लपिक, स्मरण.3 टीका, व्याख्या, भाष्य, टिप्पनी, - ०., सूच 10, घुष् 10, प्र-ख्या . ( ख्यापयति), नि-आलि. 'edited with n.s' टिप्पनीसमवेत प्रका- विद् ०., कृत् 10. -ICATION, .. विज्ञापन-मा, विज्ञप्ति शित (पुस्तक).4 स्वरः, कणः; a wrong n. घोषणा, सूचन-ना, ख्यापन. ! भप-वि-स्वरः, 'high n.' तारः, तारस्वरः; 'crack- KorION, 8. मतिः, बुद्धि, बोधः, मनोगत, मतं, oda.' काकस्वरः; • key-n. ' वादिन् m.; कल्पना, भाषः, अभिप्रायः, भावमा, भाशयः, वासना ( the seven n. s being निषादः, षषभः, गांधारः, | under the n. that'ति पुराचा.AE, मन:परजः मध्यमः, धैवतः, पंचमः); 'sweet n.| मष्ट, मनोगत, मनःकल्पित, संकल्पाजSo IDEAL. प्राकसी: 'sweet indistinct n.' कल: deep | NOTORIOUS, a. मसिम-वि-ख्यात, अषित, विभुत n'मंडः ' oontinued n.' एकताल:.5 ख्याति, विज्ञात, लोकमसिब-विधत, लौकिक (की. . कीय , प्रतिहाotn.' विभुत लन्ध report 'सावलौकिक: प्रवाद-दुनाममा कुख्यातिमा Page #300 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ख्यातमहमा कसित . thiet' संविज्ञातः चौर: KODB, a. नम, विवस - NASED.-moga to bosame "बहुली1P, प्रकटीभ, सर्वप्रकाश- विवमीकरण.-ITY,..ममता. तो गम् 1P.-ix, adv. सुप्रसिद्ध, प्रकटं, ख्यातगहणं. NUDGE, V.1. कूर्परीण चल. " .. -NESS,-NOTORIETY, प्र-वि-ख्याति, प्रकाशता, | NUGATORY, a. व्यर्थ, मोष, निरर्थक, निकल, किस प्रसिद्धि), विभूति, प्रथा-2 दुर्नामन् 1., कुकीर्ति, निष्प्रभाव, अप्रमाण, अनिप्पण. . वाच्यता, अपकीर्तिः NUTSANCE, 8. उत्पातः, कटक:, (ot parsons) NorWITHUTANDING, part. तथापि, तदपि, एवं स बाधा, पीडा, पीडा-लेश-रोशः 'public n.लोकरकः त्यपि, gen. ex. by gen. or loc.abs.; or by अ. family n.' कुलाधिः, गृहोत्पात:. . नादत्य (with aco.); 'n. his teacher's pre- NULL, a. माघ, व्यर्थ, निष्फल, विफल, निर्वल, मिणमा sence ' विद्यमानेपि गरी; See • In spite of' व, अनिष्पत्र, लुप्त, वृथा-मुधा in comp.- I I under SPITE. मोघी-विफली-%8U, लप् 8 Por c., खर 40 NOUGHT, 8. See NAUGHT. -ITY, . मोघता, व्यर्थता, वैफल्यं.2 अभावः, अन्त NOUN, . नामन् ., विशेष्यं, सप, वाचकः. NUMB, a. जड, सुप्त, स्तन्ध, अस्पंद, अचेतन, सम्य NOURISH, O.. परि-पुष् 1, 4, 9 Por c., संवृध ., रहित, स्तब्धगति; 'n. with cold' शीताकुल.-1 परि-पा. (पालयति ), सं-भृ 1,30; ( अनादिना) जडीकृ8U, जडयति ( D.), चैतन्य । 1P0 आप्य ०., बंद ., वृध ., संतृप c. -ER, s. पालयितृ स्तंभ 9 P or c. -NESS, S. जाड, स्तंभः, जडिम m., संवर्धकः. -ING, a. पुष्टिकर (01.), पुष्टिद, . m., स्वापः, त्वकमुप्ति f., चैतन्यनाश:-स्तंभः. .' पौष्टिक (की/). - MENT, 8. पोषणं, पुष्टि f., पालनं, NUMBER, 8. संख्या, राशि:.2 संख्या, गणना, परिमा संवर्धन, भरणं, अनदानं. आहारः, भोजनं, भक्ष्यं, 3 गणः, समूहः, निवहः, संघः; See MUIRITUDI अनं, पौष्टिक, जीवनसाधनं. oft. ex. by बहु, बहुल, प्रचुर, अनेक, or जनः । comp. san. of young women' युवतिजन., NOVEL, a. नव, नूतन, नवीन, अपूर्व, अदृष्ट-अश्रुत-पूर्व। तरुणीगणः; 'in n.s' संघशः, गणमः, बहुशः, मनेअडुत; See Naw. -s. कल्पितकथा, आख्यायिका' कशः; a whole n.' अभिनं.4 अंक:.5 उंदर, प्रबंधकल्पना, कूदार्थकथा. -IST, 8. आख्यायिकाकारः पर्य, कविता.8 वचनं ' science of n.' गणितं, ज्य-TY, . पूर्वता, नवता, नूतनता. 2 अदृष्टपूर्व वस्त, कगणित, अंकविद्या; ' 100 in n.' शतं, मतसंख्यक कौतुक, अबुत. -v..सं-परिसं-ख्या 2 P, गण 10, संकल् 1000 NOVEMBER, कार्तिकमार्गशीर्ष. लयति ). 2 अंक 10, अकं लिख 6 P or स्था० NOVENNIAL, G. नववर्षीय. (स्थापयति); oft. ex. by संख्या in comp: 'th NOVARGAL, . मात्रीय, वैमातृक (कीf.), विमातृयोग्य. enemy's force n.ed 500 'पंचशतसंख्यं शत्रुसैन्य NOVICE, शिक्षः, प्राथमकल्पिकः, नवशिष्य:-छात्र:, -ER, s. गणकः, संख्याकृत् m. -ING, B. गणनं-न अनभ्यस्तः, अलन्धकौशलः. -NOVITIATE, S. नव- संख्यान. -LESS, a. असंख्य, संख्यातीत, गणमातीर शिष्यता, अनभ्यासः, नवच्छात्रदशा. 2 नवाभ्यासकालः, अगण्य, असंख्यात. विद्यारंभावधिः. NUMBLES, S. मगांत्राणि. Now, adv. अधुना, इदानी, संपति, सांप्रतं, प्रस्तुत-वर्त- NUMERAL, S. संख्या, अंक:.-.संख्यात्मक, संख्य मान-काले, बासमये.2 अथ, अथातः, भतःपरं, अतः वाचक-विषय, संख्या in comp.-LY, adv. यथासंह 'n.-n.'कचित्-कचित्, कदाचित्-कदाचित, अंतराअंतरा, (अंतरा पितृसकमतरा मातृसंबंधमालापं कुर्वन् | NUMERATION, S. संख्यान, गणना. Ka.118); 'n. and then' काले काले, कदाचित्, | NUMERATOR, S. अंशः, लवः. कदापि; till n.' अघ याव' from n.' अचार- NUMERICAL, a. #Buy in comp. ; ' n. superi भ्य, अय प्रभृति, अतः पर; 'just n.'. अधुनैव, अ- | ity'संख्याधिक्यं-उत्कर्ष:. -Ly, adv. संख्यामये। चिराह, इदानीमेव; 'n-a-days' एषु दिवसेषु, संप्रति, | उदिश्य, यथासंख्यं. अधुनातनकाले; 'n-a-days people' इदानींतना | NUMEROUS, a. वह, बहुसंख्य, बहुल, भरि, भनेक भाधुनिका-जनाः. घर, नैक; See MANY. -Lx, adv. बहुशः, पार Noxovs,a. हिल, उपद्रविन, हिंसक, दुष्ट, हिंसाल, न, अनेकशः. पातुक, अपकारिम, हिंसात्मक, अहित-अनिष्ट-कारिन्। NUAISMATTOS, 5. मुद्राविधा. Seo HARMFUL. . . NUMSKULL, B. See IDIOT, Foon. . NOTEL, भासा, पोषः, मस्ता, भय, अग्रभागः. NON . परिवानिका, तपस्विनी, मठवासिनी, जय NUBLIOUS, मेघावृत, मधाच्छन SNOROUDY. णी,सपोनिन.NERY, 8. विशारमठ:. NOLVEपी, गर्भः पयास्पद.. .' | NUNCIO, धर्माध्यमदूतः. Page #301 -------------------------------------------------------------------------- ________________ "पाणिभरण. .NUERALy.वैवाहिक-भौताहिक (की ), देवाह OAsrs, I (महमध्ये) माइलस्थल, रम्यस्थानं.-- (ही.), विवाह-परिणय- in comp.3 'n. cere- ONTH, .. शपथः, अभिशापः, पचनं, प्रतिज्ञा, समयः mony 'परिणयविधिः, विवाह किया; 'n.gitt' यो- 'bind by ano.' शप् 'to take an o.'सप् सक, भौताहिक, परिणाप्य 'n.s' विवाहः, उहाहः. 1, 4U, शपथं शप; ' with ano.' सपथ, आपपरिणयः, पाणिग्रहणं. थपूर्व.. NURSE, धात्री, उपमातृ., मातृका, अंकपाली.24- OBDURATE, .अनम्य, कठिन, कठिनादय-चित्त, अनु रिचारिका, उपचारिका, हग्णपालिका. पालकः, पोषक: । तापविमुख (खी.), दुराग्रह See HARD. -08- -...(रोगिण) उपचर् 1P,से 1A,परि-पा. (पा- DURACY, S.चित्तकाठिन्यं, कठोरादयता, भनुतापविमु लयात) यत्नाटुपचयतामसी (8. 3) "let her be care- खता; काठिन्यं, कठोरता. fullya.ed.2पा.(पालयति), पुष् 1,4,9P,वृध., OBEISANCE, B. नमस्कारः प्रणामः, प्रणति, वंदन, लल् 107 See NOURISH.3 दुग्धं पा. (पाययति), स्त- प्रणिपातः, नमस्या अभिवादनं 'prostrate o.' यंदा 3Uor c. (धापयति). -ERY, पालन-पो- साष्टांगप्रणामः-नमस्कारः, अष्टांगपात: 'to make an पषस्थानबालगृहं-स्थान; 'n. song' शिशुगीत; 'n. o.' प्रणम् 1P. प्रणिपत् 1P, नमस्क 80, अभिवद ०. man'पुष्पाजीविन m. -ING, . उपचारः, सेवा. 2 OBELISK, 8. सच्याकारः स्तंभः. पालन, पोषण, लालनं.-LING, . स्तनंधयः, स्तनपः, OBESE, a. पीन, पीवर, स्थूल; See FAT. बालः, शिः . OBEY, B.t. (Orders) 8 U, अनु-ठा 1 P, अनुवृत् NURTURE, V... विनी 1 P,शि ., उपदिश् 6 P.2 1A, अनुविधा 30, पा . (पालयति ), अनुरुध् पा. (पाख्यति), पुष् 1, 4, 9 Por c., वृध c.; See 4 A, मन् ., प्रतिग्रह 9P, अभ्युपन 2 P or गम् NOURISH. -8. आहार:, भक्ष्यं.2 शिक्षणं, विनयः, उ- 1P; ( persons) वचन ( 6P, शासने स्था, आपदेशः.8 पोवणं, पालन. वर्धनं. ज्ञां-वचन-अनुवृत्, यथादिष्टं वि-धा; desid. (जुश्रूषते), NOT,.. फलंबीजं, गर्भः ( internal contents); उपचर 1 P, सेत् 1 A, उपास् 2 A, आज्ञा कृ or अ.00000-n.'नारिकेलफलं; 'n-crackers' संदेश:- नुरुध् &c. -OBEDIENT, a. आज्ञानुवर्तिन, आज्ञाकभक 'n.-meg 'जाति(ती)कोशं-, जातिफलं; See र(f.), आज्ञाविधायिन्, अनुविधायिन्, अनुरोधिन्, MACE; 'n.-shell'बीजकवच:-पुटं. आज्ञा-निदेश-कारिन्, आज्ञापर, विधेय, विनयग्राहिन्, वNOTANT, a. प्रणतशिरस्. चने स्थित, आश्रव, वश्य, प्रणेय, वशानुग, शुश्रूषु, आज्ञाNUTRITION, B.पोषण, पालनं, पुष्टि. आप्या यनं. वचन-ग्राहिन्-सेविन्, आज्ञाधीन; 'o. to one's paNUTRIMENT, . आहारः, पुष्टिदं अनं. rent' पितृवश्य, पितृवचनपर.-LY, adv. आज्ञानुसाNUTRITIOUS,-NUTRITIVE, a. पुष्टिकर (री/.), रेण, यथाशं, यथादिष्टं, निदेशानुरोधेन.-OBEDIENCE, 8. आज्ञानुवर्तनं-अनुरोधः-अनुसार:-अनुसरणं करणं-पापुष्टिद, पौष्टिक (की/.),पोषक, धातु-बल-वर्धन (नी/.). NURALE, ... नासां अवनम् . (नमयति ). . लनं-सेवन-धारण, वश्यता, अनुविधायित्वं, शुश्रूषा, आज्ञा करत्व, आज्ञापरता, अनुवर्तनं, अनुरोधः. NIMPE, . अप्सरम् f., अप्सरा, स्वर्गमी; देवता in comp.; 'wood-n.' वनदेवता; ' sea-n.' जलदेवता. OBJECT, व्यं, वस्तु ., भर्थः, विषयः, इद्रियार्थः NIPROMANIA, 8. उत्कटा सुरतेच्छा. 'visible o.' चक्षार्विषयः, (fig.) पात्र, पदं, स्थानं, आस्पदं, भाजनं, भूमि, विषयः 'o.ot confidence' विश्वासास्पदं, विश्वासभूमिःthe sole o. of my affection' स्नेहस्यैकायनीभूता (M.2): 'o.ot dispute ' विवादविषयः, व्यवहारास्पद.2 अर्थः, फलं, 0,0x, interj.हे, भोः, अयि, अये, अरे; हा, अह हेतु:; ( desired o. ) अभीष्टं, इष्टं, समीहिलं, कांक्षित, T(sorrow).2 अहो (joy and surprise ),हंत, ईप्सितं.कामः, मनोरथः, See DESIRE. 3 निमित्तं, बहो, बस.3 मा( anger &c.).4 आ, आं; oh कारण, प्रयोजनं, कार्य.4 अभिप्रायः, आशयः, तात्पर्य, tor' ex. by अपि नाम; ' oh for a lodge in a ठदेवाः, लक्ष्य ' with what o. in view' किमपेक्ष्य wilderness' भपि नाम विपिने निवासं लभेय; 'oh फलं, केन हेतुना, किमुहिश्य, किनिमित्तं, किमर्थ; 86that 'Se WOULD. complishment of one's O.' कृतार्थता, चरितार्थता, DAT, S. See FooL. इष्टसिरि, फलप्राप्ति f: highest o.' परमार्थः OAR,सिंदूरः. 'o. of hearing' श्रुतिविषयः.5कर्मन् aroot OAMUN, खंडितर governing20.8' द्विकर्मकः धातु:.-०. दि-प्रतिOB, ( पणि-नी/., नौ-नौका-दंड:. -... | 7U, बा 1A, खंड 10, निरस् 40, अधरीक evangt . or 0.; Sw Row. -OARAMAN, 80,भपवद् 1A,न अनुमन् 4A or भनुमद् 1A, नौधरः 9 P; tho sage will not o. to thin' 0. Page #302 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (980) OB नात्र दोष ग्रहीष्यति कुलपतिः (S. 3); नि-प्रति-षिध् 1 P, (तदेष सर्गः न भवद्भिः प्रतिषेधनीयः R. xxv. 42 ); ( in discussions ) gen. ex. by ननु इति चेत् or कथं तर्हि, followed by उच्यते or अत्रोच्यते ( we reply ); प्रत्यवस्था 1 A, वितंड 1 A. -ION, 3. बाधः-धा, अपवाद, विरोधः, आक्षेपः, दोष:, आपत्ति f., कक्षा, बद्माह, विरुद्धहेतुः, विप्रतिषेधः, प्रत्यवायः, प्रतिबंध, पर्युदासः; 'making an o. ' दोषग्रहणं, विरोधोपन्यासः; ' settling an o' समा प्रतिसमा धानं, आक्षेपपरिहार:. - IONABLE, . बाध्य, सबाध, सदोष, निषेधाई, वर्ण्य, परिहार्य, आशंकनीय. -IVE, a. विषयाश्रित, पदार्थनिष्ठ, कर्मविषयक. - OR, 3. बाधकः, अपवादकः. OBJURGATE, . . निंद 1 P, भर्स् 10 A, उपालम् 1 A, आ-अधि-क्षिप् 6P, तिरस्कृ 8 U -ION, 8. निंदा, भर्त्सनं ना, उपालंभ:, आक्षेपः, धिक्कारः; See CEN - SURE. -ORY, . निंदक, निंदार्थक. OBLATION, 8. बलिः, उपहार, उपायनं; हत्र्यं, हवनं, हुतं, आहुति f., इष्टि f., यागः, निषेपणं; '०. of eatables ' नैवेद्यं; 'o. to all deities' वैश्वदेवः; ' to make o.s to fire ' हु3P. OBLIGATE, v. t. See below. OBLIGE, v. t. Ex. by causal of verbs, gen. _with_बलेन or बलात्; प्रयुज् 10, प्रवृत् c.; See COMPEL. 2 नियमपूर्व-समतितं बंधू 9 P. 3 अनुग्रह् 19P, उपकृ 8 U, उपकारेण बंधू, हितं प्रसादं उपकारं कृ; 'I am much o. ed to you for this reward' - तेन पारितोषिकदानेन भवता सुतरामुपकृतोस्मि - अनुगृहीतोस्मि; ' I am much o. ed' अनुगृहीतोस्मि, महानयं प्रसादः - ATION, 8. अवश्यकता, कर्तव्यता, भारः, ऋणं बंधः, धर्मः ' free from the os of debt ' ऋणमुक्त, मुक्तर्ण, अनृण; ' religious o' व्रतं, नियमः, चोदना, विधि: 2 संविद् f., समयः, प्रतिज्ञा, नियमः, अभ्युपगमः, संधा, सं आश्रवः 3 अनुग्रहः, उपकारः, उपकृतितं हितं प्रियं; ' under o' उपकृत अनुगृहीतa.; ' my o. s to you are immense तव मयि उपकाराः संख्पातीताः; ' to lay under o. s' उपकृ; See (v.). - ATORY, . अवश्यक, आवश्यक (की (.), अपरिहार्य, अवश्यकर्तव्यः. oft. ex. by अवश्यं; See under COMPEL. -ING, 6. अनुग्रह - उपकार-शील, उपकारिन्, अनुग्राहिन्, हित उपकार-बुद्धि, सुशील, दक्षि ण, अनुकूल, सुजन. - INGLY, adv. दाक्षिण्येन, सुजनतया, सानुग्रहं, सुशीलवत्. -INGNESS, 8. उपकार-भनुग्रह - शील, सौजन्य. क्रदृष्टि, दृष्टिवक्रता; 'o. of conduct ' विमार्ग स थ - गमनं, असदाचारः, सत्पथभ्रंशः- त्यागः • OBLITERATE, . ८. विलुप् 6 Por. c., -परि-भवमृज् 2 P or c., व्यामृथ् 6P or c., बि-,नश् ., ४छिद्र 7P, उम्मू 10. -ION, 8 लोप:, मार्जनं, म्यामर्शः, उच्छेदः. OBLIVION, 8. भ-वि-स्मृति f., अ-वि-स्मरणं; to bury into o. ' विस्मृ 1 P. 2 दोषविस्मरणं. -OBLIVIOUS, 4. स्मृतिहर (री/ ), विस्मारक, विस्मृतिकर (री f). 2 विस्मरणशील. OBLONG. दीर्घाकार, आयत, दीर्घचतुरल. 8. आयतः. OBLOQUY, 8. निंदा, परि( री )वादः, अपवाद, बा च्यता, भर्त्सना, गर्हा; See CENSURE, CALUMNY. OBNOXIOUS, ८. वश, अधीन, आयस, योग्य, भर्ह पार्थ, आस्पदं विषयः in comp; ex. by pot. pass. part.; See LIABLE, Arr. 2 गर्हित, द्वेष्य, द्वेषणीय, गर्ध; अनिष्ट, अप्रिय, निंद्य, अप्रीतिकर (f). -Lx, ado. अप्रियं गर्ह्यतया - NESS, 3. अधीनता, वशता, पात्रता. 2 द्वेष्यता, गद्येता. : OBSCENE, 5. अश्लील, ग्राम्य, अनक्षर, अवाच्य, गधे, कुत्सित, दुरुक्त, बीभत्स, अश्राव्य, वियात, ब्रीडावर. 2 अशुभ, अभद्र, अमंगल, अलक्षण. -LY, adv. अश्लील, अवाच्यं -ITY, -NESS, 8. अश्लीलता, भवाच्यता; ' o. of language ' दुरुक्ति f., दुर्वाक्यं. OBSCURE, . तमोवृत, सांधकार, निष्प्रभ, मलिन, स तिमिर, निस्तेजस्, तमस्विन्. 2 अप्रसिद्ध, नातिविश्रुत, अविज्ञात, अख्यात, अल्पकीर्ति, लघुप्रतिष्ठ. 3 नि-, गूढ, दुर्बोध, क्लिष्ट, दुर्ज्ञेय, गहन, दुर्गम, विषम, अप्रकाश, अस्पष्ट, अस्फुट, गूढार्थ, अव्यक्त. . . ( तमसा ) प्र० आच्छद् 10, आ-वृ 5 U, उप-रुध् 7U, अंतरयति (D.), मलिनी- तिमिरी-कृ 8 U, मलिनयति- तिमिरयति ( D.), प्रभां तेज:-ह 1P or क्षि 1, 5 P; '0. with clouds ' मेधैः आच्छद् or आवृ. 2 गहनीकृ, गूठीक; ex. by ( a. ). 3 (Fig.) प्रत्या- दिग् 6P, प्रत्याख्या 2 P, प्रच्छद्; See ECLIPSE ; 'o er of Sri प्रत्यादेशः श्रियः (V. 1). -ATION, 8. मलिनीकरणं, कांति प्रभा - हरणं. 2 तेजः प्रभा क्षय:-हानि, निष्प्रभता, सांधकारता. -ED, . तमोवृत, नष्ट क्षीण मलिन. क्षत प्रभ-कांति प्रकाश, मलिन, निस्तेजस्, हतज्योतिस् -ITY, NESS, 8. निष्प्रभता, तेजः कांति-क्षयः- हानिः तमस् n., तमिलं, अंधःकार: 2 गूढता, गहनता, अस्फु टता, दुर्बोधता. 3 अप्रसिद्धि - अविख्याति f., अल्पप्रतिष्ठा कीर्ति f. - Lx, adv. निष्प्रभं, सतिमिरं, सांधकार : गूढं दुर्बोधं, असुगमं, अस्पष्टं, अव्यक्त. OBSECRATE, v. t. See ENTREAT. OBSEQUIES, 8. उत्तरकार्य क्रिया, अत्यकृत्थं, प्रेत-कार्य क्रिया; अंत्येष्टिक्रिया, और्ध्वदेहिकक्रिया, अंत्येष्टि f., प्रेर संस्कारः, पारलौकिक'. - OBSEQUIAL, C. देि और्वदेहिक (की /-), अंत्येष्टियोग्य; by (8.) in com OBLIQUE, डक, कुटिल, जिझ, भसरल, तिर्यच्, अनृजु, विभ्रम; ' . speech ' वक्रोक्ति f., भगि-गी f., उपरोधवचन; Q. case अप्रधानकारक. -tx, adv. वक्रं कुटिलं, तिर्यक् तिरः, साचि, जिझं. 20358, 8. वक्रता, कोटि, भनृजुता, वैषम्यंः ' o of sight' ब 39 Page #303 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Ods: - OBSEQUIOUS, a. छंदोनुवर्तिन,अत्यनुवर्तिन, अत्यनुरोधि- 1P.-BR, B. विधकरः, प्रतिबंधक:-रोधक:. -ION, न्, वशवर्तिम्, वशानुग, विनत, नमः See OBEDIENT. 8. रोधन, वारण, प्रतिबंधनं. विनः, भतरायः, प्रत्यूहः, -LY, adv. अत्यनुरोधात, छंदोनुवर्तनेन. -NESS, S. प्रतिबंधः, व्याघात: See OBSTACLE. 3ा -नाहः, • अत्यनुरोधः, अन्यनुवृत्ति, छदोनुवर्तन. अवरोधः,,प्रतिबंधः. -IONIST, 8. विनकारिन् m., OBSERVE, V... दृश् 1 P, ईभ 1A, वि-आ-अव- प्रतिबंधशील:. -IVE, OBSTRUENT, . संप्रतिरोधिलोक 1A, 10, निरूप् 10, आ-,लम् 10, निर्वर्ण 10, न्, बाधक, प्रतिबंधक, विनकारिन्, विधकर (0/), मालोच् 10 (0. carefully); See Look.2 उपलभ् विघातिन्, निवारक. 1A, वि-भू., वि-शा 9U, अवधू 10.3 अनु-पा. (पा- OBTAIN, V. 1. आप 5 P, लम् 1 A, विद् 6U, अश् लयति), रभ 1P, आ-अव-लं 1 A, आ-धि 10, आ- 5A, अधिगम् 1 P, अ 1 P or c., आ-समा-सद् - चर्1P, अनु-ठा 1 P, सेव् 1 A, निषेत्, वि-धा 3 U, कृ ., आ-प्रति-पद् 4 A, सं-पद् 0.; oft. by इ-या-2 P; 8U; 'o. silence' मौनमाचर; 'o.a fast ' उपवम् | See GET. -v.i. प्रचल्- 1P, प्रवृत् 1A,सं-स्था 1P; (rules ) अनुवृत् 1 A, अनुस 1 P, अनुरुध् 1A; See HOLD. -- ABLE, a. प्राप्य, लभ्य, अधिग4 A.4 अभि-धा 3 U, वच् 2 P, 52 U, वाक्यं वद् म्य; 'easily .' सुलभ, सुसाध्य; ' hardlyo.' 1 P or उच्चर c. -ABLE, a. दृश्य, प्रेक्षणीय, दृष्टि- दुष्पाप, दुर्लभ, दुराप. -ER, 8. अर्जका, प्रापकः. गोचर.2 अनुष्ठेय, निषव्य. - ANCE, 8. पालनं, रक्षणं, -ING, . प्रचलित, प्रवृत्त, स्थापित, प्रसिद्ध. -MENT, आचरणं, सेवनं, आलंबन, अनुसरणं, अनुवतेनं, विधानं, . लाभः, प्राप्ति, अधिगमः, अर्जनं. अनुष्ठानं.2 आचारः, व्यवहारः, रीतिf., चरितं, आचार- OBTEST, v. t. See ENTREAT. कर्मन् n.; religious o.' व्रतं, नियमः, विधिः. OBIRUDE, V.i.हठात्-आगंतुकतया-बलेन-प्रविश 6P - ANT, a. निरीक्षक, दर्शिन्, अवलोकिन, सापेक्ष, अव- or गम् 1 Por आक्रम् 10,4 P.-0.1.बलेन प्रविश हित, सावधान. 2 पालक, निषेवक, अनुसारिन्, आश्रित c.'or प्र-स.2 अतिनिर्वधेन ग्रह. or प्र-दा 3 U or आस्थित; 'o. of benefits' कृतज्ञ, कृतवेदिन्. -A- उपन्यम् 4 U. -OBTRUSION, 8. बलेन प्रवेशः, अमाTION, 8. अवलोकनं, निरीक्षणं, अवेक्षण, अवेक्षा, नि- हतगमन, सघर्ष आक्रमः, आगंतकभावः. -OBTRUSरूपणं, आलोचनं. 2 वचनं, उकि./., उदाहारः, वाक्यं IVE, a. धृष्ट, आगंतुक ( की.), सप्रगल्भ, बलात् प्रवेलेखः, लिखितं ( in writing). - ATORY, 8. वेध- शक. -LY, adv. बलेन, हठात्, प्रसभं, प्रसध. गृह-शाला. - ER, 8. प्रेक्षकः, अवक्षकः, निरूपकः. OBTUND, Vt. घनीक 8 U, जडीकृ, तेजः ह 1P. OBSOLETE, a. लुप्तप्रयोग, लुप्त, अप्रचलित, अपचल, -OBTUSE, A. जड, मंद, स्थूल, मूढ, मंद-जड-मति-बुगतव्यवहार, व्यवहारातीत, अव्यवहार्य. - NESS, S. द्धि-धी.2 अतीक्ष्ण, अत्रि, अप्रखर, धाराहीन, निर्धार, लोपः, अप्रचारः, अव्यवहारः. घन, स्थूल, निस्तेजस्, अनिशित; 'o. angle ' वहिलOBSTACLE, 8. अंतरायः, प्रत्यूहः, व्याघातः, प्रतिबंधः, बः-विषमः-कोण:. -LY, adv. जाड्येन, जडवत्, अवि-प्रति-ष्टंभः, वारणं, विनः, रोधः, उप-प्रति-अव-नि-, तीब, धन, स्थूलं. -NESS, s. जाड्यं, मूढता, मंदता विघातः, बाध:-धा, व्यवधान, प्रत्यर्थिन् m.; ' though स्थूलता, धनता, अतीक्ष्णता, an o. to his meditation' प्रत्यथिभूतामपि समाधेः OBVERT, V. 1. अधोमुखीक 8 U; अभिमुखीकृ. -08(K. I. 50). VERSE, 8. मुखं, अग्रभागः. OBSTETRIC, a. प्रसवसंबंधिन्. -5. (0.s) गर्भमाच- | OBVIATE, V.t. परिह 1 P, नि,-., निरस् 4 U, प्रनशानं, प्रसवकर्मन् ॥ तिकृ8 U, प्रतिवि-धा 3 U, विहन् 2 P, निवृत् ., विOBSTINATE, . प्रतिनिविष्ट, अविनेय, अवश्य, अननने- पति-रुध 7U; See OBSTRUCT. तव्य, निर्वधवत्, निबंधशील, स्वैरिन्, दुर्दम, आग्रहिन्, | OBVIOUS, 4. स्पष्ट, व्यक्त, स्फुट, परिस्फुट, सुस्पष्ट-व्यदराग्रह, प्रतीप, कठिन, दृढ.2 दुःसाध्य, दुरुपधार. क, मगम, सुप्रकाश, भिन्नार्थ, स्पष्टार्थ; 'o. to the -LY, adv, निर्बधेन, अतिदृढे, स्वैरं, साग्रह, सनिबंध, sight' दृष्टिगोचर, प्रत्यक्ष, सुलक्ष्य. -LY, adv. स्पष्ट, दराग्रहेण. -NESS,-OBSTINACY, ४. निबंधः, आग्र- व्यक्तं, स्फुटं, मप्रकाश, भिन्नार्थ. -NESS, 8. स्पष्टता, ह:, स्वैरिता, दुराग्रहः, निबंधशील, दृढता, अवश्यता, स्फुटता. प्रतिनिविष्टता, प्रतीपता. OCCASION, ७.t. उत्पद् ., जन् . (जनयति), भावह OBSTIPATION. S. रसंगनं, अनरोधः. 1P, उर्दू 0., भू 1 P ( with dat.). -8. अवसरः, OBSTREPEROUS. a. बहुघोषकारिन्, महास्वन, तारस्व- समयः, काल:, अवकाश प्रस्तावः, प्रसंगः, प्रसर, तुमुल, अत्युच्च, अनिपरुष (of noise).-17, र:, बेला, स्थान; 'according to the o.' यथावसरं, adv. उचःस्वरेण, सकोलाहलं, तुमुलरवेण. यथाकाल, प्रसंगानुरूप, प्रस्तावसमर्श.2 प्रयोजन, अपेOBSTRUCT, V... रु 70, नि-वि-सं-प्रति-उप-, वि- क्षा, आकांक्षा, उपयोगः, कार्य, कारण. वृत, संगति f, प्रति-व्या-हन् 2 P, वृc. or पार 10 वि,-स्तंभ 9 P, घटन-मा.4 निमिनं, हेतुः, प्रयोजनं, कारण, उपाधिःor c., प्र-सं-बाध 1 A, विमयति ( D.), नि-प्रति-षिः । -AL, a. नैमित्तिक-प्रासंगिक- (की.), प्रसंगागत, Page #304 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1000 - कार्योपाच, निमिनोपनत-2 भागंतुक-आपतिक-(की/.), (U.6). - RENCE, . घटना-न, वृत्त, वृक्षांतः, भूतं, म्ब.. मनियत, भनित्य, भनियतकारण, अनुकाल, विरल, कादा- तिकर संभवः, संगति, उत्पत्ति, उपस्थिति, उपापिक (की); better by 'o.-ly'.-ALLY, adv. गमः, - of usual o.' नित्यसंभूत; 'of rafeo.' दुर्लभ, कदाचित्, कदापि, क्वचित, काले काले, अंजरा अंतरा, चिरीपनत. -RENT, . शत्रुः; See ENEMY. 2 वृत्तं, प्रसंगवशात, यथासंभव, कार्यवशात् , निमिसेन, प्रसंगा- वृत्तांत:नुरूप. -RD, a. उत्पादित, उत्पत्र, जनित, जात, उ- OCEAN, 8. समुद्रः, सागरः, सिंधः, उदन्वान्,अर्णवः, रत्नादित, उबूतgen. ex. by ज, उद्भव, प्रभव, मूल, कार- करः, अकूपारः, पारावार:; and comp. of धिः, निधिः, ण, निमित, कर्तृ, हेतु in comp.; 'fever o. by पतिः, राशिः with ' Water' ५. v. वारिराशिः , fatigues' श्रमनिमित्तः अरः &c. जलनिधिः, भब्धिः, अंबुधिः, वार्षिः, अपांपतिः, सरिस्पOcorDENT, . पभिमा, प्रतीची, पमिमा दिक्. -AL, a. तिः, तोयराशिः , अंबुराशिः , &c.; 'o.-bound ' सागपभिम, प्रतीच्य, पाश्चात्य, प्रतीचीन. रांत, समुद्र वलय-रसन-मेखल; 'o. of misery'दुःखOccrPUT, . मस्तक-शिर:-गष्ट. सागरः, व्यसनार्णव:.-., -Ic, a. सामुद्र (दी/.), OCCULT, a. नि- गूढ, दुर्जेय, दुर्योध, गहन, गुप्त, अज्ञा- समुद्रीय, (8.) in comp. त, गूढार्थ. -ISM,-NESS, S. गूढता, गहनता. OCERE, 8. सुवर्णगैरिकं. OcCULTATION, B. आच्छादनं, ग्रास:. OCHLOCRACY, s. प्राकृतजनप्रभुत्वं. OCOUPY, I.. अधि-ठा 1 P, अधि-वस् 1 P, अध्यास् OCTAGON, S. अष्टास्त्र, अष्टकोणाकृति/. -AL, -OCT2 A, आश्रि 1U, आविश् 6P, आ-अध्या-क्रम् 1U, ANGULAR, U. अष्टकोण, अष्टाल. 4 P (all with acc.); व्याप् 5P, पूर 10, व्यश् OCTAVE, S. अष्टकं.-0CTAVO, . अष्टपत्रक. । 5A; वृत् 1 A (with loc.),पदं कृ8U or वि-धा | OCTENNIAL C. अष्टवार्षिक (की /.), अष्टवर्षीय.2 अ3 U, स्था; 'o.a throne ' राज्यमारुह-राजपदमधि वर्षस्थायिन. FC 1P;' o. ing the honorablo position of OCTOBER, S. आश्विन कार्तिक. a housewife' श्लाध्ये गृहिणीपदे स्थिता (8.4). OCTOGENARIAN, A. अशीतिवयरक. 2(Possess ) अज् 74,1P, 10, धा.3 प्र-नि OCrOPETATIOUS, . अष्टदल. युज् 7A, 10, व्या-., प्रवृत्., व्याहत-कृ'o. OCTOSYLLABLE, S. अष्टाक्षर. oneself' व्या 6A, व्याश्त-निरत-आसन-a. भू 1 P, OCTUPLE, a. अष्टगुण, अष्टविध. प्रवृत् (with lon.); आत्मानं व्याघc. -ANCY, S. OCULAR, M. चाक्षुष (षी f.), प्रत्यक्ष; 'o. evidence भोगः, भुक्ति /., आवेशः, आक्रमः, अधिकारः. -ANT, प्रत्यक्ष-चाक्षुष-प्रमाणं, चाक्षुषज्ञानं.-LY, adv. प्रत्यक्षप 8. भोक्त m., भोगिन्, अधिकारिन्. -ATION, S. वृत्ति माणेन. -OCULIST, 8. चक्षः नेत्र-वैद्यः. f., आ-उप-जीविका, आजीवः, जीवनसाधन-उपायः.2 ODD, M. विषम, असम, अयुग्म. 2 विलक्षण, असाधारण क्रिया, कृत्य, प्रवृत्तिः, परितं, चेष्टा.3 नियोगः, अधिका (णी/), अपरूप, असंगत, अपूर्व, वि-चित्र, अद्भुत रः, स्वकर्म-धर्मः. 4 अधिवासः, आवेशन, अधिष्ठान, असामान्य, लोकोत्तर'game of o. and even'मु ध्याप्ति /., आक्रमणं, भोगः, भुक्तिः; - daily o.' नि- ष्टियूतं. -ITY,-NESS, S. वैषम्यं. 2 वैलक्षण्यं, वैधिर त्यकृत्यं ; to do the usual morning o.s' उ असंगति f., अपूर्वता, आचारवैलक्षण्यं. 3 कौतुकं.-. चितेषु प्रभातकरणीयेषु (8.4). - ED, a. आविष्ट, आ adv. विषम, चित्र, विलक्षणं. -ODDS, 8. वैषम्यं, न्यून क्रांत, अध्युषित, अध्यासित, अधिष्ठित, व्याप्त, भुक्त, आ धिकभावः, तारतम्यं. 2 आधिक्य, उत्कर्षः, विशेष त्रित. 2 व्यापत, व्यापारिन्, व्यवसायिन्, प्रवृत्त, कर्मनिष्ठ श्रेष्ठता, विशिष्टता; fight at o.' अधिक बलेन रत-उद्युक्त, क्रियावत् ; gen. ex. by रत, निष्ठ, मन, | त्रुणा युध् । व्यायत, पर in comp., or by व्याप, प्रवृत्. - ER, 8. ODE, S. गीतं, गानं, गेयं. अधिष्ठाता, भोक्ता. ODIous, a. गर्हित, कुत्सित, निय, गद्य, द्वेष्य, अनि OCCUR, V.i. वृत् 1 A, विद् 4A; जन् 4A, उत्पद् 4A, द्वेषपात्र-भाजन-आस्पदं ; कश्मल ( report ). 2 द्वे सं-भू1 P.2 उप-स्था 10, आगम् 1 P, उप-नम् 1 P; वह, द्वेषोत्पादिन्. -IY, udv. कन्सितं, गईणीयत See BIFALL.3स-वत, समा-पद,घद 1A,आ-नि- | -NESS, 8. गद्येता, दूष्यता. -ODIUM, ४. विपत् 1P, सं-भू 'o. to the mind ' मनसि उद्-2 P | गहीं, कुत्सनं, घृणा. ory or जन् or स्कर 6 P or आवि:-प्रादुः-भू' this | ODONTAI.GY, 8. दंतशूलं-पीडा-व्यथा. did not o. to his mind ' इति तस्य बद्धो न संजातं, | ODOUR, 8. गंधः, वासः; ' strong or fragrant इति तस्य हदये नापतितं (Ka. 288); the fol- मुगंधः, सुवासः, सौरभ-भ्यं, आ.,मोदः, परिमर lowing (thoughts) 0. ed to my mind 'arreta- | 'bad o.' दुर्गंधः, पतिगंध:. -OUS, ODORIF समभूत्-मै मनसि । 'these two verses o. to our | Ous, a. सगंध, मुगंधि, परिमलबत्, सामोद, गंध memory (mind) स्मृत्युपस्थिती इमौ होलोको । सुरभि, सवास. Page #305 -------------------------------------------------------------------------- ________________ For Or, prep. Gen. ex. by genitive or by comp.; • ०. great strength ' महाबल. 2 ( Showing reference ) अधिकृत्य, उद्दिश्य ( with acc. ), or by गत in comp. ; ' by thinking o. her husband' भर्तृगतया चितया 3 ( Made of ) by Tat. comp. ; or मय (यी f. ), निर्मित in comp. ; or by derivatives; ' pot o gold' हेमपात्रं, हेममयं or हैमं पात्र. 4 ( Partitive sense ) by gen.or loo, or मध्ये, मध्यात् with gen. 5 ( Apposition ) ex. by comp. or by नाम ind. ; • tho island o. Ceylon ' सिंहलद्वीपं सिंहलं नाम द्वीपं 6 (Showing cause) by instr. or abl. ; 'died o. fever ' ज्वरेण मृत: ( 202 ) Orr, adv. दूरे, दूरं, दूरतः ; ( with verbs ) ex. by अप, वि, नि:, अव, उत्; 'o with his head ' उच्छेद्यतामस्य शिरः ; 'o with him to the prison ' अपनीयतामसौ कारागृहं . ., ' far o' दूरवर्तिन् दूरस्थित स्थ. -interj., 'get o', 'be o. ' दूरं अपेहि, अपसर ; ' 0.-hand ' प्रत्युत्पन्न, अर्चितितपूर्व, आकस्मिक (की f. ), असावधान, निरपेक्ष; badly ०. ' दुःस्थित, दुर्गत, आपन, कृच्छ्रगत ; well o सुस्थ, सुस्थित, संपन्न. OFFAL, 3. उच्छिष्टं भुक्तावशेष: षं, शेषानं, मलं, उच्छिष्टानं ; मांसोच्छिष्टं, अवशिष्टमांसं. OFF taste' विरस. 2 बीभत्स, जुगुप्सावह, गर्छ, कुत्सित, गहित, दुर pr. ; 'o smell' दुर्गंध:, पूर्तिगंध: 3 पीडाकर (f.), अनिष्टावह, अहित, अपकारक, उपघातिन् ; ' set on the o' अपराधे अप्रेसर: भू 1 P ; 'o. weapon ' घातीपयुक्तं रामं 4 आक्रामक, आअभि घातिन्. -LY, adv. सापकारं, अप्रियं सापराधं, सदोषं. - NESS, 8. अभियता, कटुता, गर्धता, सापकारता, घातुकता. OFFER, v. ८. उप-नी 1P, उप- 1 P, प्र-उप ., उप-स्था . ( स्थापयति); प्र-दा 3 U, 1 P, प्रति-पद् ०., निविद् C., ऋ C. ( अर्धयति ), निक्षिप् 6P, स्पृशू C., उपहार दा, उप . 2 उपन्यस् 4U, उप- क्षिप्, पुरो निधा 3, अभि-धा, निर्-उद्-दिग् P. 3 प्रेश्C., प्रकटीक; प्रसृ., प्रक्षिप्. 4 दा desid. ( दिसति ते). 5 (As an oblation ) उपह, निवप् 1 U, निर्वपू, उत्सृज् 6 P, ऋ, उपहारी, उपायनीकृ; 'o. mango sprouts in memory of Smara ' स्मरमुद्दिश्य निवपे: सहकारमंजरी: ( K. rv. 38 ) ; ' water o. ed to the Manes ' निवासलिलं ; 'o a burnt oblation ' हु 3 P; 'o.a price' मूल्यं निर्दिश् or अभि-धा; o violence ' बलात्कारं कृ. -v. 2. उप-स्था 1 U, आदि:प्रादुः भू 1 P, उपनम् 1 P, दृश्- लक्ष् pass. आ-नि-पत् 1 P. 2 ( Show willingness ) ex. by desid. form, or वद् 1 P with future; f he o.ed to aid mo' तत्र साहाय्यं करिष्यामीति उवाद. 3 प्रयत् 1 A, उद्यम् 1 A, पेत्र 1A, उत्- जृंभू 1 A; See ATTEMPT. -s उपन्यासः, उपक्षेपः, प्रस्तावः, अभिधानं, निर्देश, वचनं निवेदनं; sometimes प्रार्थना; 'o. for marriage' विवाहप्रार्थना; ' makes ano of ' दित्सति. 2 प्रयत्नः, उयमः प्रवृत्ति f. - ER, 8. उपहते ., उपनेता, अर्धकः, निवेदकः, होता. -ING, 8. उपहरण, उपनयनं, अर्पगं. 2 बलिदानं, बलिकर्म, निर्वपणं, हवनं. 3 उपायनं, उपहारः, उत्सर्गः, बलि, दानं; See OBLATION, MANE. 4 (Sacrificial ) हविस् n., हव्यं हुतं, आहुति f. 5 अर्धः, उपायनं, प्राभृतं. OFFEND, 0. अपराधू 4, 5 P ( with gen. or 100. ), विप्रियं अनार्थं कृ 8 U or आचर 1 P, अप्रसा उत्पद्; कस्मिन्नपि पूजार्ह अपराद्धा शकुंतला (S. 4) Sakuntala has o. ed (committed an offence against) some respectable person. 2 पी 10, व्यय . ( व्यथयति ), क्लिश् 9P, दु5P, -परि-तप् c. 3 ( Against ) अतिवर्, अति व्यतिक्रम् 1 U, 4 P, लंघ् 1 A, 10, अतिवृत्] 1 A भिद् 7 P, मंजू 7P, लुप् . 4 रु., क्रुध् C., प्र, कुप् , क्षुभ् C., कुपित क्षुब्ध -०. कृ, कोपं जन् c. ( जनयति); अव-अप-मन् c 5 रु 7 U, बाध् 1 A स्खल. (स्खलयति ). ED, “. कुपित, भुब्ध, प्रकोपित, क्रुद्ध, रुट जातामर्ष, संतप्त, असंतुष्ट 2 बाधित, व्याहत, प्रतिरुद्ध ' to be o' कुप् क्रुध् रुष्4P. - ER, 3. अपराधिन् m., अपराद्ध:, दोषी, पापी, पातकी, कृतागम् ., कृतापराधः सदेोषः, अपराधकृत, कुकर्मन्. — OFFENCE, 3. अपराध:, दोषः पापं, पातर्क, अघं, एनस् भागस्, दुरितं, कुकर्म, दुष्कृति f. 2 कोपः, क्रोधः, रोषः, अमर्षः, मन्युः, असंतोषः; ' easily taking o. ' शीघ्रकापिन्, सुलभकोप. 3 विप्रियं, अवमानः, अवज्ञा. 4 रोधः, बाधा-धः, स्खलनं; See OBSTACLE. -LESS, ८. निर्दोष, निरापराध. - OFFENSIVE, a. कोपजनन (नी/-), रोषावह, अमिय, अतुष्टि-अप्रतिकर (f), असुखद, अरम्य, विरुद्ध, कटु, असभ्य; ' o. to the ear' श्रवणकटु, कुश्राव्य ; 'o to the + , OFFICE, 3. कर्मन् n., कार्य, नियोगः, क्रिया, कृत्यं, व्यापारः, धर्मः, प्रवृत्ति f. 2 अधिकारः, पदं, पदवी, स्थानं आस्पदं, नियोगः, अधिकारपदं 3 विधिसंग्रह :. 4 उद्योगस्थानं, कार्यानगृहं, कार्यस्थानं 'good o . ' उपकारः, उपकृतंति, सुकृतं, अनुग्रहः, हितं; ill 0. अपकार, अपक्रिया, अनिष्टं; ' holding o', ' in o. ' प्राप्ताधिकार, अधिकारापत्र, पदारूक, अधिकृत; ‘ dismissed from o च्युत भ्रष्ट अधिकार, पदभ्रष्टच्युत; ' permanent o. ' स्थिराधिकार:; ' temporary 0.' चलपदं. - OFFICER : अधिकृतः, नियुक्तः, नियोगिन्, अधिकारी, आधिकारिकः कार्यवेक्षकः; 'o. of the king' राजपुरुषः भृत्यः, प्रकृतिपुरुषः; Page #306 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (298) 'o. of justice ' धर्माधिकारी, न्यायाध्यक्षः,' mi- किं ते वयःप्रमाण, किवर्षीयोसि.3 (Not new) litary o.' सेनापदभाक्, सैनिकाध्यक्षः; बलाधिपः चिर-कालिक ( की.), चिर-दीर्घ-कालीम, चिरकाल-OFTIOLAL, A. राजपुरुषः-भृत्यः, अधिकारी, नियोगी, चिर-स्थायिन्, चिरंतन (नी/.); oft. by पिर पुरुषः, भृत्यः.. आधिकारिक ( की 1., अधिकार- in comp.: 'o. servant' चिरसेवकः, मूलभृत्यः पद-विषयक-संबंधित अधिकारयुक्त. -DOM, 8. अधि- मौल:; 'o. friend ' घिरमित्र, चिरंतनमुहद्.4जीन, कृतवर्ग:. -LY, adv.. अधिकारपूर्व, अधिकारवशात्. जर्जर, जर्जरित; 'o. cloth' चीर, जार्णव, पटपर. -OFFICIOUS, 4. अनधिकारचर्चाशील, परकार्यचर्चक 5( Ancient ) पुराण, प्राचीन, पूर्व, पूर्वतन (नी See MEDDLESOME. 2 उपकारशील, अनुकूल, हित. प्राक्तन, पुरातन, प्रतन, प्रत्न, पौराण (णी/.), महा3 अत्युपचार, अत्युपकारिन्, -LY, adv. अधिकारचर्च- | पूर्व-कालीन, पुरावृत्त 'ot o.', 'in olden times.' या, सप्रतिभं, प्रगल्भतया. -NESS, 8. अन्याधिकारचर्चा, I पुरा, पुराकल्पे, पूर्व. - EN, a. पुरातन, पुराण, प्राचीन परकार्यचर्चा-प्रवेश:. -ISH, a. ईषवृद्ध. OFF-SCOURING, 8. See DIRT. OLEAGINOUS, a. स्निग्ध, चिक्कण, मेदुर, ममण.. ..... OFF-SET, 8. प्ररोहः, अंकुरः. -... समीकृ 8 U. OLEANDER, 8. प्रति(ती)हासः, करवीरः, शतप्रासः, OFF-SHOOT, 8.गरोहः, अंकुरः, शाखा (lit. and fig.). चंडातः, हयमारक:. OFFSPRING, 8. संतानः, संतति, प्रसूति , प्रजा, OLERACEOUS, Q. शाकविषयक. अपत्यं, प्रसवः, नोक; ' male o.' पुत्रः, सूनु :, पुमप OLFACTORY, s. नस्य, नासा in comp. त्यं, पुंसंतानः; female o.' कन्या, सुता, अयपत्य | OLIBANUM, S. तुरुकः, पिंडकः, सिलः, यावनः; See • having no o.' निवंश, निरपत्य, निःसंतान. INCENSE also. OFFUSCATE, v. t. See OBSCURE. OLIGARCHY, S. अल्पजनाधिपत्यं-प्रभुत्वं. -10, at: OFT, OFTEN, (O.-times ), adv. असकृत्, बहुशः ल्प-कतिपय-स्वामिक. धा, बहु-अनेक-वारं, मुहुर्मुहुः, भयो भूयः, अनेकशः, अने OLIO, s. See MEDLEY. कदा, वारंवारं, अभीक्ष्ण; 'how o.' कतिशः, कतिना OLIVE, S. जितवृक्ष:. रान्, 'as o. as -80 0.' यतिवारं-ततिवारं. OMEN, S. निमित्तं, शकुन:-नं, लक्षणं, चिह्न, अजन्य OGLE, S. कटाक्षः, कटाक्ष-अपांग-दर्शनं, नयनोपांतवि- पूर्वलक्षणं-चिह्न, शुभा शुभलक्षण ; 'of good o.' लोकितं, अर्धवीक्षण, भ्रविलासः. -v.t. कटाक्षेण ईक्ष भ, मंगल, मुलक्षण; 'good o.' मुलक्षणं; illo 1 A or अवलोक् 1 A, 10, तिर्यक्-साचि-दृश 1 P. दुभिह, दुर्लक्षणं, अपशकुन, अजन्यं, अवलक्षणं, आ OGRE, 8. कल्याद् m., दैत्यः, दानवः, राक्षसः. भलक्षणं.-0MINOUS, G. अनिष्ट-अशुभ-पांसिन्-3 OIL, .. तैलं, स्नेहः, अभ्यंजनं ; 'pour o. on वेदिन्, दुर्लक्षण, अलक्षण. 2 शुभ-मंगल-सिन्. 36 burning fire ' क्षते क्षार प्रक्षिप् 6 P; 'o.-bottle' कनिक (की.), शकनानिमिन in comp. -L कुतf 'o.-cake' तैलकि, पिण्याकः, तिलकल्कं; adv. अक्षाभलक्षणेन, दुर्लक्षणपूर्व. 'o.-man' तैलिकः, तैलिन, तैल-स्नेह-कार:, चाक्रिकः; Our', v... वृज 10, वि-परि-१, परि-त्य 1P, उत्'o-mill' तैलपेषणी. -0... तैलेन लिप् 6 P or अंज 6P,मुच् 6P, उत्सृज् 6P,अपास् 4U,हा 3P. 7 P or दिह 2U. -ED, . तैलाक, नहाम, अ- अतिक्रम् 10, 4 P, उपे 1A, लंघ् 1A, 10, अ भ्यक. -Y, a. तैलमय (यी.), सनेह, सतैल, तेल- धर् 1 P, अतिवृत् 1 A, ल०., न 18 U or घि युक्त-वत् . तलाकविकण, ममण, स्निग्ध, (fig.also ). 3 U or अन-ठा 1 P.-OMISSION, B. वर्जन, OINTMENT, 8. अंजनं, विलेपः-पनं, प्र-अनु-लेपः, गः, उत्सर्गः, लंघन, भतिक्रमः, अतिचारः, लोपः, र अभ्यंजन, उपदेहः ' perfumed o.' गात्रानुलपनी, त्ययः; 'o. to do something' अननुष्ठान, 3 पति , वर्णक. धान, उपेक्षा. OLD, a. ( Person ) वृद्ध, स्थविर, प्रत्यस्, परिणत, OUNIFARIOUS, a. सर्वविध-प्रकार. परिणतवयस्, जीर्ण, वयोवृद्ध, जरठ, जरत, जरातुर, OMNIGENOUs, a. सर्वप्रकार-जातीय. गतवयस्क, जीन, जरण, जरंड; 'to grow o 'मृ OMNIPOTENT, a. सर्वशक्तिमत्, सर्वसमर्थ-शक्ति, 4,9P, ज्या 9 P, परिणम् 1 P; 'o. age' जरा, त-अपार-शकि. -OxNIPOTENCE,-CY, 8. स परिणामः, परिणतिf., वार्धक-क्या वृद्धावस्था. वृद्धभा :: कित्वं, अपार-अमित-शक्ति, सर्वसामर्थ्य, अनंत श ज्यानि., जीणि 'o. lady' जरती, स्थविरा, OMNIPRESENT, a. सर्वगत, सत्मिक, सर्व-विश्व वृद्धा, पलिता, पलिकी 'o. man' स्थविरः, जरठः, न्, विश्वात्मन्, विश्वरूप.-OMNXPRESENCE, . वृद्धः, जरम्, पलित: 2 (Showing age) ex. by विश्व-व्याप्ति , विश्वात्मता, विरूपता, सर्व-विश्वव्य वर्ष, बस्सर, वर्षीण-4 in comp: +8 years o.' अष्ट- | OMNISCIENT, 4. सर्वज्ञ, सर्वविद-वेदिन-बान सा वर्षीय, अवर्ष-वर्षात्मक; a year o.' वर्षजाता | न-साक्षिन्, विश्वनेत्र, विकाल ज्ञ. -OMNTSCIEN 2 days o.'पाजात ; how o. are you'| सर्वज्ञत्व, सर्वज्ञान. Page #307 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (204) OarTYAGANT, S. सर्वगत, सर्वगामिन. ONEIROCRATIC,-AL, a. स्वमपिचारिन्. OCKIYOROUS, a. सर्वभक्ष, सर्वभोजिन्. ONEIROMANCY, B. स्वमार्थविचारः, स्वमार्थज्ञापन. OSPHALIC, a. 972, fi in comp. ONEROUS, a. दुर्भर, गुरु, गुरुभार, दुर्वह, दुःसह.. SAPHATIOCELE, . मामिस्फोट:. ONION, . पलांडः, सुकंदक:. Gir, prop. Gen. ex. by loo., अधि pr., उपरि ONLY, 4. एक, एव, एकाकिन्, केवल, मात्र-माषक in Twith gen.).2 ( Time, place ) by loc.; 'o. comp., अद्वितीय, अनन्य; having thatas the the shore' तीरे, तीरोपांते, उपतीरं. 3 (With 0. recourse' तदैक शरण, अनन्यगतिक. -ade.के. Yerbs of motion) by loc. or instr., (स्कंधेन वलं, एव, मात्र in comp.; 'not o. but'म केवल "सा-छागं गृहीत्वा); go o. foot' पद्भ्यां गम् followed by art or fang. 1P.4(Direction ) by loc. or by तस्, त्र af ONOMATOPELA, 8. अनुकारः अनुकरण. fixed; 'o. the lett' वामतः; 'o.all sides, ONSET, S. आ-अभि-क्रमः-मणं, अवस्कंदः, अभिरुपात:, सर्वतः, सर्वत्र, समंतत:.5(After ) ex. by abl., or आपात:, अनिग्रहः, अभ्याघात:. loo. abs.; 'o. his arrival' तस्मिन् आगते, तदा ONSLAUGHT, S. अभ्याघातः, See ONSET. गममात्; or by gerund; o. hearing his ONTOLOGY, 8. सत्त्वविद्या, भतविषार:.-18r, . सत्वspeech ' तस्य वचः श्रुत्वा.8(Concerning) वि. विद्याज्ञः. 'अय-संबंधिन् in comp. or by comp.; a work OOZE, V.i. (शनैः)-क्षर-गल् 1 P, स्यद् 1 A, प्रo. morals' नीतिग्रंथः; so 0.' इत्यादि (4.); स्नु 2 P,री 4 A. -v.t.., स्यं 0., &c. -8. 'bence, O.thy life' स्वजीवितं यदि वांछसि ताई क्षरत्पंकः, मृदु मृत्तिका. त्रिवः, द्रवः, धारा. -ING, S. बागपसर, अपसरास्मात्स्थानानो चेत् त्वं जीवितेन वियो- स्पंदनं, क्षरणं, स्त्रवः. -Y, a. सा. स्यसे; 0.0., to the combat' ननु युद्धाय प्रयात. OPAQUE, . प्रकाशाभेय, किरणाभेय; अस्वच्छ, कलुष, -adv. अपतः, भये, प्र pr.; - having clothos o.' निषभ, सांधकार. -NESS,-OPACITY, . असच्छता, परिहितवन.-WARD, 4. अग्रेसर (f.), अग्रगामिन निष्पभता, कालष्यं.2 शुलं. अधिष्णु.-WARDS, adv. अग्रे, अग्रतः, पुरतः. OPAL, S. पुलकः, विमलकः. ON-DIT, s. Phas ind.; See RUMOUR. OPEN, V. 1. (Door &c. ) अपा-वि-वृ 5 U, उद्-घद ONE, a. एक; 'o. of two ' एकतर; 'o. of | C., निरर्गलीक 8 U; ( lotus ) विकस ०., प्रबध ., many' एकतम; 'only o.' अनन्य; fixed on भिद् 7 P or e., (सूर्यांशुभिभिन्नामिवारविदं K.I. 32), 0.objeot' अनन्यविषय, अनन्यवृत्ति.2(Any ) क- स्फुट . ( eyes ) उन्माल ., उत्कल् ., उन्मिए . अब, कोपि.3(Same ) एक, तद् with एव; 'at ( mouth ) व्या-दा3 P, जुंभ ., उत्-वि. ( hand) o. time' युगपत्, समं, एककाले; ' having o. प्रस ., वितन् 8 U, विस्तृ c. 2 वि-अं 7 P or e., meaning' एकार्थ.-8. जनः, नरः, मनुष्यः, gen. विवृ, प्रकटीक, आविष्कृ, व्यकीकृ, प्रकाश् .; 'o. the not ex.; 'o. should always protect oneself ' heart', 'o. oneself ' हतं निविद् . 3 ( As . भात्मानं सततं रक्षेत् ; 'o. by o.' एकैकशः, एकै meaning ) व्या-ख्या 2 P, व्याचक्षु 2 A, व्याकू, प्रत्येक, प्रथाथक, 'o. day' कदाचित्, कदापि व्यकीकृ, विवृ.4 छिद् 7 P, निर्भिद. 5 शुध् c., वि-परि. काले; 'young or little o.s' शिशुजनः, बा- 6प्रारभ् 1 A, प्रस्तु 2U, प्र-उप-क्रम् 1 A.-..ला; in o. way' एकधा; 'o.-selt ' आत्मम् m., मील 1 P, विकस् 1 P, स्फुट 6 P, दल् 1 P, भिद् स्वयं ind.; '0's own' स्व, निज, आत्मीय, स्वी- pass., फुल् 1 P.2 विस्तृ-विवृ pass., वि-ज़ुभ 1A, य, यात्म in comp.; 'to be ato.' संमन् 4 A; प्रस ०.-वितन्-pass.; (in other senses ) pass. of •o.-eyed ' एकाक्ष, काण, एकाक्षिहीन; 'o.-sided' roots in (B.t.).4 (Ground ) स्फुद, विदल, दि. भसम, एकपक्षीय, एकदेशीय; 'o. another' अन्योन्यं, धाभ, विदु-मिद्-pass.5 प्रवृत् 1 A, प्रारम् pass. -a. परस्परं, इतरेतर, 'to be o.-self again ' प्रकृति- वि-अपा-वृत, असंवृत, उद्घाटित; (eyes) उन्मीलित, उमापद:4A,संज्ञां लम् 1A; Ses 'come to senses' म्मिषित ; (hand) प्रसारित, वितत, विस्तृत, विस्तीर्ण ; under SRNSE; ' to bring to o.-selt ' प्रकृती (mouth ) विजृमित, समुंभ, उज्जूंभ, म्याम( letter ) स्था ०. (स्थापयति ). -NESS, 8. एकत्वं, एक- उन्मद, निरावेष्टन, अकोशस्थ.2नियंत्रण, असंबाध, निभावः, भरत, अभेदः, भविशेषः -ONCE, adv. सक- रर्गल, अनर्गल, अरुद्ध, उत्-वि-खल, निरवग्रह, वि., ह, एकवारं. 3 (0. upon a time) एकदा, भर्थकदा, शुद्ध, निर्वित्र; See FREE.3 निर्व्याज, उत्तान, निष्कपअथ कदाचित्.3 पुरा, पूर्व, प्राक्काले 'ato.' समं, यु- ट, सरल, ऋजु, निर्माय, उदार, शुद्धमति, विमलात्मन् गपत, एककाले, समकाल-लं; सयः, सपदि, तत्क्षणात, See FRANK 3; 'o.-minded person ' उसानहदयः तत्क्षणेन, तलाले; all at o.' अकस्मात्, एकपदे। जनः. 4 समकाश, विस्पष्ट, म्यक, प्रकट, भगूढ, 10. more 'पुनरापि, भूयः पुनः अगुप्त.5 निक्ष, अपादप अनाय.8 गम्य, उपसर्प Page #308 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A (200) णीय; See ACCESSTBHEE ; lays him o. to his | OPPORTUNE, a समयोषित, प्रामकाल, कासयोग्य enemy'सगोचरे (विषये) तं पातयति; 'o. to | स्तावसदृश (शी), प्राप्तावसर, सामयिक-प्रास्ताविक dispute' विवादास्पदं, विवादग्रस्त-a. layo.'प्र- (की/.). -Lx, ads. प्रातकालं. काले स्थाने काश.See (v.t.); 'o.air' भनावृतप्रदेश:-*- थासमयं, यथावसरे, प्रस्तावसदर्श, कालोषित.-May भागः: '. at one end' एकमुख, having १. कालौचित्य, प्रस्तावयोग्यता. -OPPORTUNITY,.. gone out into the o. air' प्रकाश निर्गतः (S. प्रस्तावः, अवकाशः, अवसरः, कालः, समयः, प्रसंग 4); 'o.-eyed' विवृताक्ष, उत्फुलनयन, सचेतन (fig.); वेला, कार्यकालः, योग:.2 साधनं, उपाय:, प्र-पकिन', 'o.-handed ' उदार, मुकहस्त; 'o.-hearted' उ. lose an o.' file for 6 P or 1 P; seis दार, उत्तानहदय, निर्व्याज; 'o.-mouthed' व्यानमुख. ing an o.' अवसरं गृहीत्वा, गृहीतावसर, लम्भावकाम -RPA उद्घाटकः, प्रकाशकः. -ING, 8. विवरणं, ' to await an o.' अवसरं प्रति-पा. (पालयति, विउ द्घाटन; उम्मीलन, विकासः, भेदः, स्फुटनं. OPPOSE, V... वि-नि-प्रति-रू 7 U, प्रतिबं .. 2 छिर, द्वार, विदरः, स्फुरस्को)टनं, भिदा. 3 प्रारं- प्रतिक 8 U, प्रतिकूलयति ( D.), प्रत्यव-स्था 1A.. भः, उपक्रमः, प्रस्तावः, उपोद्घात:.-8. विकसत, स्फुटत्. वि-प्रति-हन् 2 P, बाध् 1 A, निवृ c.; (in fighting) 2 प्रथम, आय, भारंभक. -LY, adv. प्रकाश, सुस्पष्ट, प्रतियुध् . संमुखी-अभिमुखी-क 8 Uor भू. - व्यक, परिस्फुट. -NEss, s. विवृतत्वं, विवृति f., a. विरुद्ध, विपरीत, प्रतिकूल, विप्रतिपत्र, वाषित, वारिता नियाजता, सारल्य, निष्कापटचं, दाक्षिण्यं, शुद्धमतिता, असंमत, विद्विष्ट; 'o. to the practice of the व्यक्तता, स्पष्टता, प्रकाशता, प्राकट्य. world' लोकाचारविरुद्ध, लोकासंमत, लोकविहि.. OPERA, B. संगीत नाटकं. इतर in comp.; 'o. to talse' मिध्येतर. -E.. OPERATE, V.i.गुणं आवह 1 P, कार्य उत्पद् c. or | विरोधकः, प्रतिहत m. -OPPOSITE, a. सं-प्रति-भदृश् ., फलं सं-पद् c. or साधू ., प्र-भू 1 P, प्रबलीभू भिमुख (खी/.), संमुखस्थ. 2 विरुद्ध, विरोधिन्, किSee EFFECT. 218 U, वि-धा 3 U, चेष्ट 1 A,प्र- परीत, प्रतिकूल, वि-प्रति-पक्ष, प्रतिईहिन्, विपर्यस्त, म्य वृत् 1 A, प्र-यत् 1 A, व्याए 6 A. 3 शत्रण उप- त्यस्त, इतर in comp.; 'o. of natural' साजेचर् 1 P or साधू c. -ION, 8. क्रिया, कर्मन् ॥., कृति तर सव्येतर, &c. 3 पर, अपर, अंतर in comp. f, कार्य, कृत्यं. 2 चेष्टितं, प्रवृत्ति f., उद्यमः, उद्योगः, 'the o. bank'पारं, तीरांतर, अपरतीरं.-.वियप्रयत्नः, व्यापारः.3 प्रवर्तकत्वं, हेतुता, कारण, साधनं ; यः, व्यत्यासः, विपरीत; by (a.). -ION, . परीस्पं ' mentalo.' मनोव्यापारः; 'quick in o.' आशु- प्रातिकूल्यं, विरोधः, विपक्षता, विपर्य( यो यः, व्यत्यः कारिन्, सपःफल, आशुगुणावह. 4 (Surgical ) | यः, व्यत्यासः, विपर्यासः. 2 विरोध:, प्रतिक्रिया, प्रतिशमक्रिया-कर्म, शस्रोपायः, शोपचार:. -IVE, a. बंधः, प्रतियोगः-यत्नः, व्याघातः, बाध:-चा. 3 विरोध कर्मकारिन्, प्रवर्तक, प्रयोजक, कारणीभूत. 2 गुणावह, कजनाः, प्रतियोगिपक्षः, विरोधिजनवर्ग:.4विरुरनीष गुणकारिन्, सिद्धिकर (f.), प्रबल, सप्रभाव, प्रभवि- भावः, वैरं. -LY, adv. सं-अभि-मुखं, विपरीत, प्रतिक ष्णु, कार्यक्षम. -8. कर्म-शिल्प-कारः, कारु:.-OR, S. लं, विपर्ययेण. कारकः, कर्ता, प्रवर्तकः. OPPRESS, V... पीड् 10, अई 1 P or c., उप OPEROSE, a. श्रम-कष्ट-साध्य. 1 P, बापू 1 A, नि-अप-कृ 8 U, विप्र-क, उपधु 11 OPHIOLOGY, 8. सर्पविद्या. उपमृद् 9 P or c., कृष् c.. अभियुह 4 P, भाभि OPHTHALMIA, B. नेत्राभिष्यंद:. 1P..-ION, 8. पांडा, पीउन, बाधः-धा, अर्दनं, डा OPIATE, A. निद्रावह, निद्रा-स्वाप-कारिन्, स्वापन. -s. ! मर्दः, उपश्वः रपद्रवः, नि-विप्र-अप-कारः, नैर्य, निद्रावर औषधं, स्वापनं. ये. -IVE, a. वाधक, पीडाकर (1) उपाधि OPINE, V.i.मन् 4 A, तर्क 103 See THINK. उपद्रविन्, पीडाप्रद, अपकरक; निथुर, अतिकूरलेश -OPINION, B. मतं, मति,तर्कः, बुद्धि f., बोधः, 2 अतिभारवत. -OR, . प्रजापीडकः, उपप्रावकः, अभिप्रायः, आशयः; 'such is my o.' इति मे द्रविन् m., अत्याचारः, निथुरः, कूरचरितः. मतिः - difference of o.' मति(त)भेदः, विप्रति- OPPROBRTUN, B. निंदा, गहाँ, कुत्सा, तिरस्कारः, पनि., वैमत्यं; ' regard for public o.' लोक पवादः, अवज्ञा, परिभवः, वाच्यता, विकार:.जन-लज्जा -भयं; secure the good o. of your PROBRIOUS, a. गर्य, निंदात्मक, गहरूप, निदा-ग husband' भर्तडमता भव (S. 4). -ATED, | अर्थका परुष, मुखर, द्वेष्य. -LY, adv. सापवाद, -ATIVE, 4. स्वमताभिमानिन्, मलामहिन्, दुरामहिन्. तिरस्कारं.-NESS, 8. गर्यता, निंदकत्वं. OPNUN, B.अहिफेन, भफेनं. OPPUGN,-ER, See OPPOSE &c. OPPONENT, a. विरुड, प्रतिकूल, वि-प्रति-पक्ष, वैरिन्. -8. शाः, भरिः, बेरी, वि-प्रति-पक्षः। प्रतियोडा, प्र OPTATIVE, इच्छार्थक. तियोगी, प्रतिरोधकः. OPTIC,-AL, a. चाक्षुष (पी.),पभुः-नेष inoc Page #309 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (296) OPT 2 वक्शासंबंधिन्. 8. चक्षुरिंद्रियं वृगिंद्रियं OPT 20. विद्या-शानं. OPTIMACY 8. कुलीनवर्गः जनाः. 8. उत्तमता, उत्कृष्टता. OPTION, 8. अभिरुचि, इच्छा, काम:, अभिलाषः, ईटिस; विकल्पः विभाषा ( in grammar ); — it is left to your o.' अत्र स्वरुच्या वर्ततां भवान्, यथामिला क्रियतां - AL, . वैकल्पिक ऐच्छिक (की.. ), काम्य, सविकल्प, यथाकाप, रुच्यधीन, स्वेच्छातं - . - ALLY, adv. विकल्पेन, अन्यतरस्यां (हकोरन्यतरस्यां ), वा, विभाषया. OPULENT, . श्रीमत् धनिन्, धनाग्य, वित्तवत्, धनवित्त-संपन्न, धनिक, समृद्ध, संपन्न, धनेश्वर, बहुधन. - OPULENCE, 8. विभवः, ऐश्वर्य, समृद्धि f. OR, conj. अथवा, यद्वा, वा ( never at beginning) repeated after each word, or after the last; ( in questions ) नु, (स्वमो नु माया नु मतिभ्रमो नु); उत, आहो, आहोस्वित् ( correl. of f 'whother ' ). 2 अन्यथा, इतरथा, अथवा, नोंचत् ORACLE, 3. दैवी वाक्, देव-आकाश वाणी, आकाशभवाअशरीरिणी - सरस्वती 2 प्रश्नदेवता देव: 3 प्रश्न- शकुनस्थानं. 4 प्रमाणं, आप्तः, प्रमाणपुरुषः; आतवचनं. - ORACULAR, C. देववाणीतुल्य, प्रमाणभूत, आप्त, प्रामाणिक (का f. ). ORAL, C. वाचिक (की (.), उक्त, अलिखित 'o message' वाचिकं -Lx, adv. वाचा, मुखद्वारा, अलिखितं. ORANGE, . नारंग, नागरंग:, ऐरावतः, नादेयी, भूमिजंबुका; (fruit) नारंगफलं; ' o. coloured ' पिछिल, कौसुंभ ( भी f. ). - ORANGERY, 3. नागरंगवाटिका. ORATION, 8. वाक्प्रबंध, सालंकारं वचनं, प्रवचनं, सरस्वतीनिष्यंदः (fluent o ). ORATOR, 3. प्र-, वकृ h., वाक्शौंड : चतुरः, प्रवचनपटुः, सद्रक्ता, वाक्पटुः, वाग्मिन् m., वागीशः, वाक्पंडितः विशारदः, सभापंडि तः. ICAL, a. वाक्चातुर्यमय (यी f. ), सालंकार, वागलंकारमय . - Y, S. वाग्मिता, वाक्पाटवं चातुयें, सुवक्तृत्वं, वाक्शक्ति f., वक्तृत्व, सभापांडित्यं 2 प्रार्थनागारं, उपासनास्थानं, भजनालय: -ORATORIO, 8. तालबर्द्ध धर्मकीर्तन. 2 Oratory, q.v. OBB, 8. मंडल:-लं, बिंब:-बं, वर्तुल, चक्रं वृत्तं, गोल:लं; ' the moon with entire (undiminished ) : ०' पूर्ण-अविकल मंडल: चंद्र:, अखंडकलः शशी (Mal. 2 ). -ED, ORBICULAB, . मंडलाकार, वर्तुल, * गोलाकृति. - OBBIOULATE, 3. वर्तुलं . वर्तुल; See (8. ). OBBY, 8. कक्षा-क्ष, ग्रहपथः मार्गः . • ORCHARD, 8. वाटिका, वाट:-टी, उपवनं, वृक्षोयानं, वृक्षवाटिका; ' fruit o. पुष्पवाटिका. ORD ORCHESTRA, 8. वादित्रस्थानं स्थलं. 2 वादक समूह, वादिगणः. ORDAIN, 2. ८. वि-धा 3 U, आदिश् 6 P, निर्दिशू, संव्यवस्था C. ( स्थापयति ), प्र-परि-कृप् ; प्रखुद 10, वधू 2 P, स्मृ 1 P; ' o. ed by Sastras ' शास्त्री , शास्त्रविहित स्मृत, शास्त्रनिर्दिष्ट, &c. 2 (अधिकारे ) नियुज् 7 A, 10, अधिक 8 U, or c., अभिषिष् 6 P, व्या-दिश्; ( religiously ) दीक्ष 1 A, धर्मकर्मणि नियुज्. - ER, 3. प्रकल्पकः, संस्थापकः प्रचोदकः. ORDEAL, 3. दिव्यं सत्यं, परीक्षा, प्रमाण; 'o by fire ' कोश: षः, तप्तदिव्यं; 'subjecting oneself too. ' दिव्य ग्रहण; ' trying o' (fig.) तस्वनिकबा आपद्. ORDER, . . आदिशू 6P, निर्-नि-समाव्या-दिश्. शास् 2P, आ-ज्ञा . ( ज्ञापयति ), प्रचु 10.2 विधा 3 U, मणी 1 P, निर्व .; See MANAGE. 3 परिलृप् ., क्रमेण विन्यस् 4 U or c. or स्था C. ( स्थापयति ) or नि-धा, संविधा, व्यवस्था, विरच् 10; व्यूह 1 U. 4 Ordain, q. v. s. आज्ञा, आ-निदेशः, निर्देशः, शासनं, नियोगः; ' written o. ' आज्ञापत्रं; — what are your os' को नियोगोऽनुष्ठीयतां; ' your Majesty's s will be obeyed ' यथाज्ञापयति देवः 2 प्र-, चोदनं ना, विधिः, नियमः, विधानं, प्रेरणा, वचनं 3 क्रमः, अनुक्रमः, परिपाटि-टी f, आनुपूर्वी, पर्यायः, परंपरा, पारंपर्यं, आवृत् व्यवस्था, विन्यासः, विरचनं ना, संविधानं ' natural o. ' आनुलोम्य; ' inverted 0.', ' reverse o. प्रातिलोम्यं व्युत्क्रमः, व्यतिक्रमः, विपर्ययः, विपर्य सः, व्यत्यासः, व्यत्ययः ; 'o. of battle' व्यूहः, सैन्यरचना, बलविन्यासः; ' natural o. of words' अन्वयः; ' in natural or direct o' अनुलोम-मतः ; ' in invert - ed o' प्रतिलोमं मतः; in good o' सुस्थित, सुरक्षित, सुविहित; 'in o' सुविन्यस्त, सुविरचित, व्यवस्थित, क्रमेण स्थापित; (adv.) क्रमेण, क्रमश:, यथाक्रमं क्रमानुरूपं, अनुपूर्वशः, आनुपूर्येण, परिपाट्या; 'in o. to' ex. by arf-af in comp.; by dat. or by inf.; ' out of o' अव्यवस्थित, भग्नक्रम, असुस्थ 4 मार्गः, स्थिति, रीति, पद्धति, भाषारः, नियमः; 'not breaking the ( ostablished ) ०. ' स्थितेरभेत्ता ( R. III. 27 ) ; स्थित्यै दंडयतो दंडयान् ( R. 1. 25 ) 'for maintaining o. &c.'; 'breaking the o.' स्थितिभेदः, अतिपातः पर्ययः, उपात्ययः 5 गणः, वर्ग:, वर्ण, जाति f.;' the lower o. 8' अवर - अधमवर्णाः, अंत्यवर्गः, अभ्रमजातीया: 6 आश्रमः, वर्णाश्रमः; ' head of a religious 0. 'आश्रमगुरु: -ER, 8. आज्ञापकः, आदेष्टु m.; शास्ता. - LEBS, क्रमहीनशून्य, अक्रम, अनवस्थितं. -LY, 4. व्यवस्थित, यथाक्रम, क्रमानुगत, सक्रम, अनुपूर्व adv. यथाक्रमं पर्यायेण, क्रमशः. Page #310 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ORD (297) ORDINAL, क्रमवाचक. 8. क्रमिकसंख्या. 2 विधिसंहिता. ORDINANCE, 8. विधिः, मर्यादा, कल्पः, प्र, चोदनं ना, स्थिति f., धर्मशास्त्रविधि:-मर्यादा, नियमः सूत्रं. 2 निआदेशः, शासनं, नियोगः. ORDINARY, . प्रचलित, प्रसिद्ध, प्रायिक ( की f. ), लोकप्रसिद्ध. 2 साधारण (णी f. ), सामान्य, व्य ( व्या )वहारिक- आचारिक नैयमिक ( की ), नित्य, यथाव्यवहार, यथापद्धति; ' something more than o. ' विशेष : 3 सामान्य, मध्यम, प्राकृत, अवर, नीति विशिष्ट; 'an o. woman' नातिरूपवती स्त्री, सामान्यलावण्योपेता. -:. धर्माध्यक्षः 3 साधारणभोजनस्थानं. - ILY, adv. सामान्यतः, साधारणतः, प्रायः, प्रायेण, प्रायशः. ORDINATE, . यथानुक्रम, अनुपूर्व ION, 8. विधानं, कल्पनं, नियोगः. 3 दीक्षा; See ORDAIN. ORDNANCE, 3. युद्धासामग्री, युद्धयंत्रसमूह:. ORDURE, पुरीषं विष्ठा, उच्चारः; See DUNG; ' to void o. ' पुरीषं उत्सृज् 6 P or उच्चर 1 P. ORE, 8. धातु, खनिज असंस्कृत धातुः. ORGAN 3. इंद्रियं करणं, हृषीकं, विषयिन् ; ( of uction ) साधनं, करणं, उपकरणं, कर्मसाधनं, कर्मेंद्रियं; • intellectual or internal o. ' धीद्रियं अंतरिंद्रियं. 2 द्वारं, मुखं, साधनं. 3 वंशी - IC - ICAL, इंद्रियसंबंधिन, इंद्रियमय (श्री . ) विशिष्ट, इंद्रियोत्पन्न, सकरण; इंद्रिय in comp. -ISM, 8. रचना, घटना. - IST, 5. वंशीवादकः. ORGANIZE, . ८. निर्मा 3 A, 2P, सृज् 6, ऋप् C., विं रच् 10, घट् c. (घटयति). 2 विधा 3 U, संविधा, विन्यस् 4U, क्रमेण स्था ०. ( स्थापयति ), व्यवस्था C., व्यूह 1 U. 3 इंद्रियैः संयुज् 7 U, 10. -ATION, 8 निर्माण, सृष्टि, घटनं ना, विन्यास:, व्यूह: - हनं, संविधानं. 2 भागविरश्वनं- कल्पनाविन्यास: 3 सेंद्रियता. ORGASM, 3. भा-सं-वेगः, क्षोभः, उत्तापः, अत्यंतावेगः. ORGY, S. रायुत्सव:, नैशोत्सव:, प्रहर्षः, प्रमोद :. ORIENT, 4. उज्ज्वल, भास्वत् ; See BRIGHT. 23यत्, उदयमान 8. प्राची, पूर्वदश: AL पौरस्त्य, प्राच्य, पूर्वदेशीय, पूर्व प्राचीन. 8. पूर्वदेशवासिन् १४. - ALIST, 8. पूर्वदेशीयभाषाज्ञः. ORIFICE, 8. मुर्ख, छिद्रं - द्वारं सुषिरं विवरं; ०. of the ear' ऋषभः. १. ORIGIN 3. मूलं, प्रभवः, आ-प्रारंभः, उत्पत्ति, उद्भव, उनमः, संभव, जन्मन् , जाति, आदिः, योनि /·, बीजं, हेतु:, आदिकारण, उत्पत्तिस्थानं. 2 प्रयोजकः, प्रवर्तकः; ' of low o. हीनजाति-जन्मन्, दुर्योनि ; of good o' मौल (ली f. ), उत्कृष्टजाति. -AL, मौल, प्रथम, आदिम, आय, पूर्व, आदि-मूल-in comp. ; 'o. passage' मूलं, मूलवचनं. 2 अपूर्व, अपूर्वकल्पित, अतिपूर्व, स्वतः स्वयं-कल्पित. 3 अपूर्वरचक, स्वतःकल्पक. 8. मूलं, आदर्श, मूलपत्र- मंथ: - लेख: See ३८ OBC ( 8 ). ALITY, 8. अपूर्वरचनाशक्ति f, कल्य ता, अपूर्वकल्पनासामर्थ्य, कल्पनाशन्तिः 2 अपूर्वता -ALLY, adv. आदौ, प्रथमं, प्रथमतः प्रारंभे, मूलत:. - ATE, v. t. (प्रथमं ) उत्पद् c., जन् . ( जनयति उद्ध, सृज् 6 P, ॠ C., मवृत् , निर्मा 8 A ; मारम् 1A, उपक्रम 1 A - (प्रथमं ) उत्पद 4 A, जन् 4 A, प्र-उद्-सं-भू 1. P, प्रसृ 1 P; उद्-ह 8 P, उद् गम् 1 P, प्रवृत् 1 A, उत्था 1 P; ex. by (8.) or by ' Arise ', q. v. - ATION, 8. प्रारंभः, प्रथमोद्भव:. - ATOR, 3. प्रवर्तकः, उत्पादकः, कम्पकः, योजकः, आरंभकः, निर्माता ; also ex. by ( 8 ). ORION, 8. मृगशीर्ष. ORISON 8. प्रार्थना, स्तवः, स्तुति, उपासना, स्तोत्रं. ORNAMENT, 8. अलंकारः वि भूषणं, आभरण, मंड ( decoration ) अलंकरणं, भूषा, अलंक्रिया, संस्कारः, परिष्कारः, परिकर्मन् ", प्रतिकर्म, प्रसाधनं, कल्पना, लज्जा, नेपथ्यं, शोभा (fig. ) ललामं, भवतेसः, अतंकारः, तिलकः; 'o to the Kshatriya family क्षत्रियकुलावतंसः; आश्रमललामभूता; पंडितकुलतिलकः &c. - v. ८. अलंकृ 8 U, परिष्कृ, मंड 10; भूष 10, प्रसाधु C., शुभ् C., रंज् C. - AI . शोभावह, वि-, भूषक, शोभामद, शोभा भूषा कर (f), भलंकरिष्णुः or by (s.). - ALLX, adv. विभूषणार्थ. ATION, s. अलंकरणं, मंडनं; रंजनं. ORNATE, . कांतिमत्, विश्वित्र, शोभित, विभूषित; सालंकार, अलंकारमय (यी f. ), अलंकृत, कृतालंकार• - Lx, adv. सालंकारं, शोभापूर्वं. ORNITHOLOGY, 3 पक्षिविद्या - IST, 8. पक्षिविद्याज्ञः ORPHAN, S., . अनाथः, मातापितृरहितः हीनः, गतमा तृकः, गतपितृकः. - AGE, S. अनाथता. 2 अनाथाश्रयः, अनाथालयः. ORPIMENT, 8. ( Yellow) पिंजरं, पीतनं, तालं, भा( अ )लं, हरितालकं. ORRIS, S. वचा, उग्रगंधा, षड्गंधा, गोलोमी, शतपर्णिका (white) हैमवती, श्वेतवचा. ORTHODOX, . शास्त्रीय, शास्त्रसंमत, शास्त्रमतानुसारिन् धर्मपरायण, सत्यधर्मानुरोधिन् -४, ०. शालानुसार: शास्त्रमार्गावलंबन, धर्मपरायणता. ORTIOEPY, . शुद्ध जार:- रणं. IST, 8. शुद्धोच्चारण विद् m. ORTIOGON 5. समचतुरलं. - AT, . समकोणाकृति. ORTHOGRAPHY, 3. अक्षर वर्ण विन्यासः, वर्णविन्यास शानं विचारः ORTS, S. See OFFAL. OBCILLATE, . . दोलायते (D.), ख् 1P, इतस्त चल् 1 P or कंप् 1 A or स्फुर 6P or स्पंद 1 A; S WAVER. -ION, 8. आंदोलनं, खणं, इतस्ततः चल गतागतं.-ING, ORY, ८. दोलायमान, स्पंदमान, स्फुरि Page #311 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 080 (208) OOT OSOTTANT, a. वि.,भमाण, भित. 2 निद्रालु, तंद्रालु. अप्राप्य; 'o. of one's power' अलिशक्ति; 'o. of . -OSCITATE, V.i. विभ 1 A. use' गत-लुप्त-व्यवहार, अव्यवहारित; 'o. of .OSPEEY, 8. कुरर:-री, उत्क्रोशः. fashion' लोकाचारविरुद्ध 'o. of time' गतकाल, ..OSSROUS, a. अस्थिमय (यी.).-OSSICLE, S. कालातीत; 'o. of hope ' गताश, निराश; 'o. of भस्थिकं.-OSSIFY, O... अस्थिसात्कृ8 U.-v.i. man's strength' अतिमानुष; ' to pass o. of 'अस्थिसात् भू 1 P.-OSSUARY, 8. अस्थिस्थानं. sight' नयनविषयं अति-इ2 P or अतिक्रम् 10, 4 P; OBTENSIBLE, a. व्यक, सुप्रकाश, प्रकट, प्रसिद्ध, अगूढ. | "stand o. of hearing' श्रवणागोचरस्तिष्ठ; 'o.of -OBTENSIBLY, adv. प्रकाश-शतः, प्रकटं, अगूढ. employment' क्षीणवृत्ति, निर्व्यापार, नियोगहीन; 'o. OSTENTATION, . आडंबर:, दंभः, दर्पः, विकत्थ of office' भ्रष्ट-च्यत-अधिकार, अधिकारभ्रष्ट-च्युत; 'o. 4, भात्मश्लाघा. -OSTENTATIOUS, G. आडंबर of hand' सद्यः, सपदि; 'o.-door' द्वारबहि:स्थ, बहि:प्रिय-शील, दंभशील, दांभिक (की.); आत्मश्लाघिन. प्रदेशकृत; 'o.-house' उपगृहं, बहिह. -interj. अ-LY, adv. साडंबरं, दंभपूर्व, सदभ. पहि, अपसर, धिक् (with acc.).-ER, - ERMOST, 4. OSTEOCOPE, 8. अस्थिवेदना. बाह्य, बहिःस्थ, बहिर्भव, बहिर्वतिन्, बहि: in comp. :OSTEOLOGY, s. अस्थिवर्णन-विद्या. - MOST, a. अतिवाह्य. - WARD, . बाह्य, बहि: in OSTLER, 8. See GROOM. comp. 2 दृश्य, आविर्भूत, प्रकट, प्रकाश. 3 अवास्तव ORTRACISM, 8. विवासनं, निर्वासने. (वी.), मिथ्या-मृषा in comp. -adv. (0. 8) बहिः, OTHER, O. अन्य, अपर, इतर, पर, अन्यतर (pron. a.) बहिर्भागे-देशे. - WARDLY, udv. बाह्यतः, बहिः, ब. अंतर in comp.2 भिन्न, व्यतिरिक. 3 अव-शिष्ट हिर्भागे. 2 अवस्तुतः, मृषा, मिथ्या, कृतकं, कृत्रिमं. the o.s'अपरे, अन्ये, इतरे, शिष्टजनाः; 'ato. OUT-ACT, V.t. अत्याचर 1 P, अतिकृ8 U. times' अन्यदा; ' theo.day' अन्याः , नातिचिर. OUT-BALANCE, v. t. See OUTWEICH. OUT-BID, V.t. अधिक मुल्यदानेन अभि-भू 1 P. -WISE, adv. अन्यथा, इतरथा. 2 वा, न-नो-चेत्, अ OUTBREAK, OUTBURST, S. उद्भेदः, निर्गमः, प्रादुभ्यथा, अथवा. भोवः, उदयः, आस्फोट:. OTHER, 8. उदः, अलमाऔर:. OUTCAST, S. निष्कासितः, बहिष्कृतः, जातिबाह्यः-भ्रष्टः, OUGHT, ७. Ex. by अई 1 P; gen. by pot. pass. part. or by pot.; See MUST. जाति-वर्ण-पतितः, अपांकः, अपांतयः, पतितः. 2 चंOUNCE, 3. टंकद्वयं, पणाधं.2ीपिन् m. (चां)डालः, अपसदः, हीनजाति:-वर्णः, विहीनः, वि. OUST, V... निःस ., निष्कस् ., अपास् 4 U, निराकृ वर्णः, नीच-अधम-वर्ण: See MEAN.. .8U, बहिष्क, See DISPEL, DRIVE OUT. OURCRY, 8. उत्क्रोशः, आक्रोशः, कोलाहल:, कलकल:, Our, adv. बहिः ( with abl.); gone o.' बहिर्गत तुमलं, संहूति f., उद्घोषः; 'popular o.' जनरव:(with verbs) ex. by निर , वि, अप, प्र, बहि:; to संहूति:.2 आर्तनादः-रवः. be o.' प्रकाशतां गम् 1P, प्रकाशीभ 1P3; ' the secret OUTDO, V... अति-शा 2 A, अतिक्रम् 1 U, 4 P; is o.'रहस्य भिनं. 2 निर्वापित-4.; 'to be o.' प्रशम् See ExCEL. 4P, निर्वा 2 P; 'the lamp was o.' दीपः प्रशशाम OUTFIT, . सज्जा, सामग्री, उपकरणसंभारः, परिच्छेदः. निर्वयो. 3क्षीण-विगत-अवसित-a. 4 अंतं-शेष-यावत्, OUTGO, V.t. अप्ति-2 P, अतिचर 1 P, अतिगम् 1P. भा-अवसाना; 'hear me o.' शृणु में सावशषं वचः -ING, S. व्ययः, अपचयः, क्षयः, विनियोगः. (M.4); let me speak o.' वचः समापयानि तावत्. OURGROW, v.1. अतीत्य बुध 1 A, अति-वृध. 5 उचैः, उच्च-तार-स्वरेण, मुक्तकंठ. 6 व्यक, प्रकटं, OUTLAN DISII, . विजातीय, विदेशीय, विदेशज, परस्पष्ट, स्कुट; 'o. upon ( with) the thief' दूरी अन्य-देशीय. 2 असंगत, ग्राम्य, अशिष्ट, असभ्य. क्रियता-निःसार्यतां-असौ चौरः; 'o.of' बहि: with OUTLAW, 8. निषिद्धारन्यदकः, न्यायरक्षणबाह्यः. abl., or by all. ; ( among ) 717 with gen., -v.t. न्यायाद बहिष्कृ8 U, अग्न्युदकदानं निषिध 1 P. or by gen. or loc.; (exclusion ) ex. by 31, OUPLAY, 8. (द्रव्यादेः ) व्ययः, अपचयः, विनियोगः निर, वि, अप, गत, नष्ट, त्यक्त in comp.; 'o. of the धनोत्सर्गः, द्रव्यव्ययः. road'त्यक-भ्रष्ट-मार्ग; 'o. of one's mind' हत-नष्ट- OUTLET, 8. द्वारं, मुखं निर्गमः, परि(री)वाहः, जलोबुद्धि, बुद्धिभ्रष्ट; 'o. of place' अस्थान, अनुचित 'o... च्छासः, निर्गमार; स्वजमस्य हि दुःखमग्रतो विवृतद्वारof order ' उत्सूत्र, क्रमहीन, विधिविरुद्ध, अव्यवस्थितः | मियोपजायते (K. IV. 28) — finds an o.'&c. 'o. of tune' अप-वि-स्वर; (showing motive) ex. OUTLINE, B. बाह्यले(रेखा, आकारमात्र, वस्तुमात्र.2 by instr. or abl.; ( beyond ) अतीत, अगोचर in पांडलेख्य, चित्रारंभः. 3 स्थूलवर्णनं, असूक्ष्म विचार:. comp., भात pr. o. of sight' नयनविषयातीत, OUTLIVE, N... आप्ति-जीव 1 P. दगगोचर, अंतर्हित; 'o. of one's reach ' अविषय, | OUTLOOR, B. अवेक्षणं, अवेक्षा. Page #312 -------------------------------------------------------------------------- ________________ OUT (299) OUTMARCH, .i. अग्रे या 2 P, अति-या. OUTVIE, v. t. See EXCEL. OUTNUMBER,'v... संख्यया अति-शी 2A, आधिकसं- OUTWEIGH, v.t. भारेण-भारत:-अतिरिच् pass.. ख्य-8. भू 1 P, अधिकीभू. ( with abl.), अधिकभारीभू 1 P, (Excel, q.v.). .. OUTPOUR, V. 1. वृष् 1 P, निषिच 6P, अमृज् 6 P. OUTWIT, V. 1. प्र-तृ e., बंच 10, वि-प्र-लम् 1 A5 Ses -., -ING, 8., वर्षः,-र्षण, उत्सर्गः. CHEAT. OUTRAGE, S. साहसं, आधर्षः-र्षणं, बलात्कारः, अन्यायः, OVAL, OVATE, G. अंडाकार, अंडाकृति. -8. अंडाका- , अत्याचारः, उपमर्दः, उपद्रवः, अभि-द्रोहः, उपघात:, रः, अंडाकृति /., कक्षा-क्षः. प्रमाथः, मर्यादातिक्रम:.2 न्यकारः, धिकारः; अवलेपः, OVARIOUS, C. अंडयुक्त, अंडरूप. -0VARY, 8.4. उत्सेकः.-... कलंकयाति ( D.); (a woman ) डाशयः. सतीत्वाद् भ्रंश् c. or च्यु ., दृष c. (दूषयति ), आधृष् OVEN, S. चुलि-सी., कंदु m.f, आपाका, उल्ला. c.; उपमृद् ., प्रमंथ 9 P or c., उप-दू 1 P, अभिद्रह OVER, prep. sqft (with gen.) or in comp., 374 P, न्यक्क 8 U, धि; See INSULr also. -0US, धि-उध्वं in comp.; अधिक in comp: 0.20' 6. दारुण, घोर, उग्र, अतिदृष्ट, उजंड, प्रमाथिन्, अनि- विशत्यधिक; gen. ex. by अति, अधि, अभि, उत्, से, साहसिक (की /.), राक्षस (f.), निर्लज्ज, वीनत्रप, with verbs 'eross o. a river' नदीपार गम अतिदुराचार. -OUSLY, adv. घोरं, दारुणं, अत्याचार- 1P.2(Superiority), प्र, अधि, वि in comp पूर्व, अतिसाहसेन. -OUSNESS, S. दारुणता, &c. 'wander o.' परिभ्रम् 1, 4 P, पर्यद 1 P;'. OUT REACII, U... अतिगम् 1 P, अति-इ2 P. against ' अभि-सं-मुखं, अभि-प्रति pr. -adv. परOUTRIDER, S. अभारूढः परिचर:. पार, अन्यतीरं, पारं-रे. 2 प्रति, सं, नि, with verbs%3B OUTRIGHT, adv. सद्यः, सपदि, तत्क्षणं णे, अविलंबितं. ' hand o. to another' अन्यस्मिन् निक्षिप् 6P 2 सर्वथा, सायत, सम्यक्, सु-अति pr. 3 स्पष्ट, व्यक, or संक्रम.3 आधिकं, भूयः, अतिरिक. 4 ( Beअवक्रं. yond ) अति pr.5 अव-,शिष्ट, उत्त, अंतरित (a.); OUTROOT, v. t. See ERADICATE. अधिक in comp.6 साद्यंत, शेषं यावत्, ex. by पार, OUTRUN, P.t. अतिधाव 1 P, धावने अति-शी 2 A. 'to read o.' आधि-इ2A, पारं गम्. 7 अत्यंत, OUTSET, OUTSIARI, . प्रारंभः, उप-प-क्रमः, आदिः, अनि-स-pr., अधिक, अतिशय-एकांत in comp.; as उपोद्घातः; ' at the very 0.' प्रथममंव, आदावेव a prefix of verbs, ex. by अति, अत्यंतं.8 अतीत, उपोदयातरूपेण. गत, अतिक्रांत, वृत्त, भून; 'o. again' पुनरपि; 'o. OUT'SIIINE, V. 1. आधिकं प्रकाश् 1 A or पुत् 1A, und o. again' पुनः पुनः, मुहुर्मुहुः, वारंवारं; '. BATH 1 A or 571 A. and above' अपरं च, अवशिष्ट-a.; 'to be o.' OUTSIDE, 8. बहिर्भागः, बहि:प्रदेशः, बाह्य भागः; oft. ex. by अवमित-अतीत-समाप्त-6. See FINISH; 'my by बहि:; ' charming on the o. only ' बहिरेन work is o.' समानकायॊस्मि; ' in a momentall मनोरम. 2 परमावधिः. -adv. बहिः ( with abl. ), will be o. with him' क्षणेन स समाप्तजीवितःबहिर्भाग. -०. बाह्य, बहिस्थ, बहि: in comp. - ER, परामः-भवेत्. ४. बहिर्देशवासिन् m., अन्यदेशीयः, पारदेशिक: See OVERACY, V. 1. अतिशयन क 8U, अत्याचर 1 P. FOREIGNER. OVERAWE, V. . आकुलीकृ 8 U, भयेन उपहा OUTSKIRT, 8. उपांतः, पर्यंतः, सीमा, परिसरः, प्रांतः, 2P or अभिभू 1 P.-ED, a. संभ्रमाकुल, भयोपहत. उत्संग:; 'o. of avillage' ग्रामांतः, उपकंठं; 0 OVERBALANCE, V. t. See OUTWEIGE. -8. अतिof a forest' वनांतः. अधिक-भारः. OUTSPOKEN, . सष्ट-स्फुट-वादिन, स्फुटवक्तृ; See OVERBEAR, V... वशीक 8 U, दम् c. (दमयति ); CANDID, FRANK. नि-पत् c., धृष् . -ING, a. धृष्ट, उद्धृत, गृप्त, अवलिप्त, OUTSPREAD, V. 1. विस्तु ., प्र-वि-सृ., वितन् 8 U. गर्वित, रसिक; See HAUGHTY. - INGLY, adv. OUTSTANDING, a. अशोधित, अनिधन, अनिस्तीर्ण. सावलेपं, सदर्प, उद्धतं. OUTSTRETCH, v. t. 9-C., ty 1 U or c.; oft. OVERBOARD, adv. नौपष्ठात्, नौकाया वहिः, मध्येस by उत् in comp.; ' with the neck o. ed' उत्क मुद्र, अर्गवमध्ये. धर : ' with hands o. ed as far as the wrist' OVERBURDEN, V. 1. अतिभार यम् 4 U, अतिभारण आपूर्वभागोत्थितः करतलैः (S. 4). पीड 10 or अर्द 1 P or c. -ED, a. अतिभाराक्रांत OUTSTRIP, v.t. अति-इ2 P, अतिक्रम 1 U, 4 P | OVERCAST, U... ( भेषैः) आ- 5 U, प्र-आ-च्छर अतिवृत् 1 A, अतिघर 1 P, लंघ 1A, 103; oft. by 10; कलषी 8 U, तिमिरीकृ, साभ्र- क. - मेघा अति in comp.; 'o.s the senses'इंद्रियगोचरोन वृत, मेघाच्छन, तमोवृत, साश्र, सतिमिर, घनावरुन. वर्तते, अद्रियः. | OVER-GAUTIOUS, अत्यवाहित. Page #313 -------------------------------------------------------------------------- ________________ OVE (800) OVE OVERCHARGE, . . अतिमूल्यं अर्थ 10 A. 2 OVEREEAR, अलक्षितं निभृतं श्रु 6 P, प्रच्छनं आकर्ण 10. Overload, q. v. s. अतिमूल्यप्रार्थनं. OVERCLOUD, v. t. See OVERCAST. OVERCOME, . ८. अतिक्रम् 1 U, 4 P, तू 1 P, पारं गम् 1 P, आ-अधि-रुह् 1 P, अति-इ 2 P; अतिशी 2 A, अतिरिच् pass. 2 जि 1 P, पराजि ( A ), परा-अभिभू 1 P, वशीकृ 8 U, दम् ० ( दमयति ). 3 प्रभृष् ., पर्यामृग् 6P; ( with fatigue &c.) आकुलीक, आक्रम्, खिद् , अव सद् c, better by (a ); 'o. by the force of truth सत्यबलेनाभिभूत, भूतार्थवचनेन कुंठितमति or किंवक्तव्यतामूढ; • I am o. by sleep caused by fatigue' अपहिये परिश्रमजनितया निद्रया ( U. 1) - परा, जित, दांत, वशीकृत&c. 2 अभिभूत, व्याकुल, पर्याकुल, आकुल, आर्त, आतुर, मस्त, आकांत, आविष्ट, परिगत, gen. in comp. , OvERDO, v. ८. अतिशयेन कृ 8 U. 2 अति-पत्र 1 P. - OVERDONE, . अतिपक्क. 2 अतिश्रांत, परिक्लांन. OVEREAT, ०.८. अति खाद् 1 P or अद् 2 P. OVER ESTIMATE, .८. अति- गण 10 or मन् 4 P. - 8. अतिगणना. OVERFATIGUE, . . अति-खिद् e or श्रम् c. - S. अतिखेदः, अतिश्रमः. OVERFLOOD, OVERFLOW . ८. जलेन आ-सं-पु. परिवहC., उपरि C., उत्सिन् 6 Por c... - रिवह 1 P; उत्सिच pass, प्रवृध्] 1 A स्फाय् 1 A; gen. ex. by अति, पूर्ण, टन्सिक्त, आ-सं-लुत, स्फीनवृद्ध जल, मधुर, उपचित, आय, घन, अतिरिक्त, उदिक, वृद्ध, स्फीत; ' with an oye o. ing with joy' आनंदपरिवाहिणा चक्षुषा ( S. 4 ); ' a heart o. ing with kindness' दयाघनं हृदयं; ' my curiosity first o. ed' प्रथमं कुतूहलं सपरिवाहमा सीत् ( S. 2 ); ' her eyos o ed with tears' अपरिक्षणासा, अश्रुजलेनानुते नत्रे. - परोत्पीडः, भावः, उत्सेक, जलवृद्धि f., तोयामावः, जलोत्सेक:. 2 उद्रेकः, अतिरेकः, वृद्धि, स्फीति f., उपचयः, आ धिक्यं, माधुर्यं.-ING, 4. उत्सिक्त, अति-परि-पूर्ण, अति-, बहुल, प्रचुर, आ-संत, उपचित, उद्रिक्त, अतिरिक्त; 'o. with water' जलव्यान, आलुतोदकः 'o the boundary' अतिवेल. 8, See ( 8 ); ' to fill to ०. ' मान्यरि-पु. OVERJOY, . . प्रहृषु C., अत्यंत आनंद c. -8. प्रहर्षः, अत्यंत प्रमोदः -ED, C. प्रहृष्ट, परममुदित, हर्षकुल, आनंदपुलकित, उल्लसित, हष्टचित्त. OVERLAP . ८. अतिव्याप् P. OVERLARGE, . अतिविपुल, अतिमहत्. OVERLAND, . स्थल in comp. ; 'o route ' स्थmai (प्रतस्थे स्थलवर्त्मना R. IV. 60 ) . OVERLAY, .८. आ-, छद् 10, आ- 5 U, पि-धा- 3 छ, पि नह 4 P. 2 अतिभारेण पीड़ 10. OVERLEAP . . उत् लंघ् 1 A, 10, उत्बु 1 A OVER-LENIENT, a. एकांत अति-मृदु OVERLOAD . ८. अतिपूर 10, अतिभारं न्यस् 4 U or आरुह्c. (रोपयति ) ; अतिभारेण आक्रम् 1 U, 4 P or पीड् 10. ED, “. अतिपूरित पूर्ण, अतिभाराकांत. -ING, 8. अतिभारारोपण, अतिभारन्यासः. OVERLOOK, ०.८. उपेक्ष 1 A, न गण 10 or दृश् 1 I, न आदृ 6 A, क्षम् 14, 4P, अवसृज 6 P, मुच् 6 P. 2 अवेक्ष, अधि-ठा 1 P, अध्यक्षः भू 1 P. 3 आ - अव-लोक 1 A, 10; See COMMAND. OvERMUCH, अतिमात्र, अत्यंत, अत्यधिक, एकांत, अतिरिक्त, अति pr. -8. अधिक, अतिवाहुल्यं, अतिरेकः. -adv. अत्यंतं, अतिमात्रं, अति- pr. OVERNIGHT, adv. अतीतरात्रौ गतनिशायां OVERPASS, . . अतिचर 1 P, अतिगम् 1 P. OVERPAY, . ८. अधिकमूल्य दा 3 U. OVERPEOPLED, “. अतिजनाकीर्णे. OVERPLUS, S. See SURPLUS. OVERPOWER, V. ४. परा-अनि-भू 1 P, पराजि 1 A, आक्रम् 1 U, 4 P; See OVERCOME. OVERPRIZE OVERRATE, .८. अधिकं मन 4 A or c., अतिमूल्यं स्था C. ( स्थापयति ). OVERREACE, . ८. प्र-तु, वं 10, विप्र-लभ् 1 A -ING, 8. प्रतारण-जा, वंचनं; See CREAT. OVERRIDE, . . अति-धाव् 1 P. 2 Overrule, g. v. OVERRULE, .८. अधः क्षि 6P, निराकृ 8 U, अधरीकृ, प्रत्यादिश् 6 P; S60 REJECT. 2 प्र भू 1 P, ईश् 2 A ( with gen. ), अधि-ठा 1 P, शास 2 P, नियम् 1 P. OVERGROW, D. अतिरुद्द 1 P, अतिवृथ् 1A, अत्यंतं दृष्ट् OVERRANG, v. ८. उपरि लंबू 1 A, अव-प्र-लंबू, बहिः लंबू or स्था 1 P. OvEREASTY, . अतिसाहसिन्, साहसपरायण. OVERRAUL, .. पुनः पुनः परीक्ष 1 A or निरूप 10. OVERHEAD, ado. ऊ, उपरि, उपरिस्थाने; मस्तकोपरि, अधिशीर्ष; the sun being o' नभोमध्यारूढे 5 सवितरि मध्याह्नकाले. - OVERRUN, . . उप-5 1 A, आक्रम् 1 U, 4 P, उपअभि-डु 1 P, व्याप् 5 P, आकू 6 P; See HARASS, OPPRESS. OVERSEE, . . भवेभ् 1 A, अधि-ठा 1 P. -ER, 8. अवेक्षक, अधिष्ठातृ m., अध्यक्षः, अधिकृतः, अधिकारिन् 72. OVERSET, ०.८. विपर्यस् 4U, परिवृत् 0; अधरीक 8 U, निपत् , अभः क्षिप् P. 6. परिवृत् 1 A, नि-पत् 1 P. Page #314 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Om 1800) Uः भ्रांति , Pore., अवननद 10, आकृ', OVERSHADOW, .. आ-छद् 10, छायया आवृ 5U. OVERWEENING, a. अत्यभिमानिन्, अतिदूत, भत्यकOVERSHOOT, v. 1. लक्ष्यं अतिक्रम् 1 U, 4 P, लक्ष्या- | लिप्त, अतिश्लापिन्. द् भ्रश 1A,4P or च्यु 1 A. . OVERVIELM, v. 6. अभि-भू 1 P, आकुलीकृ80, OVERSIGHT, s. अनवेक्षा, प्रमाद:, भ्रमः भ्रांति, प्रस् 1 A, आक्रम् 1U, 4 P; अव-सद् ., अव-सं-:: स्खलितं, दृष्टिदोष:. मृद 9 Port., अव-नि-पत् ८., निषि 7 P.2 आOVERSLEEP, V.. अति-दीर्घ-स्वप् 2 P. 5U, आस्तृ-स्त 5, 9 U, आन्छ 10, आकृ 6 P. 3 OVERSPREAD, V. 1. आच्छद् 10; आ-वृ 5 U, आस्तु नि-,मस्ज e. (मज्जयात ), गाह् ., अव-वि5U, आस्तु , पूर 10, आक्रम् 1 U, 4 P, आ- c., आ-सं-परि-'. -ED, . अभिभूत, प्रस्त, भाक्रांत, सं-16P, वि-अव-तन् 8 U, व्याप् 5 P. -4. आ- | मग्न, आकीणे, उपमुत, उपद्रुत, आकुल; See OVER छत्र, आच्छादित, आवृत, आस्तीर्ण, आक्रांत, आकीर्ण' COME; 'o. with grief ' शाकसमाकुल; 'o. with व्याप्त, पूरित, पूर्ण. a flood of tears' बापपूरपरिभुत. OVERSTATE, V... अतिशयन वच् 2 P; See Ex- OVERVORR, ... अधिक कर्म कृ ८., अत्यंत मा यस AGGERATE. e. or खिद् c.; (onesell ) अत्यंत परिश्रम् 4 P. OVERSTEP, V. 1. अतिक्रम् 1U, 4P, लंघ् 1 A, 10. -अत्यायासः, अतिक्लेश:-श्रमः. OVERSTOCK, v.t. अति-पूर 10 or संग्रह 9 Por उ- OVERWROUGIT, a. अतिपरिष्कृत. पक्रप_c., प्र-सं-धि 5 U. -8. अतिसंचयः-संग्रह:- OVERZEAL, 8. अत्यौत्सुक्यं, अत्युत्कंठा. -OUs, a. संभार:. अत्युत्सक, अत्यासक, अतिव्यग्र. OVERSTRAIN, v.i. अत्यंतं यत् 1A or उद्यम् 1 A. | OVIFORM, G. अंडाकृति, कोशाकार. OVERT, . प्रकाश, स्फुट, व्यक्त, स्पष्ट, अगूढ, प्रकट, OVIPAROUS, a. अंडज, द्विज, द्विजन्मन् , अंडोत्पत्र. प्रत्यक्ष. -LY, ade. प्रकाश, स्पष्ट, प्रत्यक्षं, प्रकट Owe, v. t. y 10 ( with dat. of creditor ). 2 -NESS, B. स्फुटता, व्यक्तता. अणबद्ध-. भू 1 P, अनुगृहीत- भू; oft. ex. by OVERTAKE, V.t.आ-सद् ., (पूर्वपस्थितं वैनतेयमप्या pot. pass. part.; 'you o. respect to your सादयेयं V.1), लंघ 1 A, 10; आत्माद्ध तैरपि र- olders' गुरुजनस्त्वया पूज:. -ING, a. देय, दातव्य जाभिरलंघनीयाः (S.1); not to be o.-n'&c.3B शोधनीप, निस्तार्य.2 जनित, जान, उत, प्रयुक्त, का. संपा[ 5 P, आक्रम् 1U,4P, ग्रह 9 P. 2 अगि रण-प्रभव-हेतु- in comp.; 'o. to' ex. by abl. on भू 1P, 1 P, 10, ग्रस 1 A; सहसा-अकस्मात instr.; 'to whom is your deliverance o. आपत् 1 P or आक्रम; See ATTACK, OVER कस्त्वमुक्ति हत:-कारणं, केन त्वं मोचितः. COME ; 'o. business' कार्य समाप् . OwL, 8. कौशिकः, उलुकः, पंचकः, दिवाभीतः, दिवां OVERTASK, OVERTAX, U... अतिगार-अतिकरं-न्य- धः, घकः, निशाटनः, वायसाराति: 'o.-light' मंद म 4 U or निक्षिप् 6 P. प्रभा, ईषत्प्रकाश:. OVERTHROW, U... नश् ८., वि-प्र-, क्षि 1, 5 P, OwN, (८. स्वाय, स्वकीय, आत्मीय, स्वक, निज, म वंश , प्र-वि-उत्, उपिउद् 7 P, अव-उत्स द् ८.2 त्मभूत; स्व, भात्मन in gen. or in comp:; 'm परिवृ., परि-पिपरि-अस् 4 U, परा क्षिप् 6 P or c, 0.' मदीय; 90 त्वदीय, तदीय, युष्मदीय, अस्मदी' अधोमुखीकृ 8 U, निपत् c. 3 जि 1 P, पराजि (A.), 'of one's o. accord 'नयं, स्वेच्छया; ' to mal अभि-परा-भू 1 P, दम् . ( दमयति), वशीकृ8 U, one's o.' आत्मसात् कृ8 U.-...स्वीकृ, अंगी परास् 4 U, भं7 P, पराहन् 2 P. -8. नाशः, प्रति-पद 4 A, अभ्यप-गम् 1 P or 2 P, ग्रह वस:, प्र-वि- उच्छेदः, उत्सादः, क्षयः. 2 घातः, See ACKNOWLEDGE. 2 (To be master o भंगः, भेदः, परा-अभि-भवः, पराजयः, व्यसनं. 3 परि ex. by स्वामी, ईश्वरः, पतिः, अधिकारी, with gen. वर्तनं, पर्यासः, निपातन. by (a.); or by gen. alone; I o. mu OVERTOP, v.t. मुनि-शिखरे-स्था 1 P, अति-शी land' विपुलभूमेः स्वाम्यह; — who o.st 2A, अभि-भू1P; See ExCEL. treasure' कोऽस्य वित्तस्य स्वामी-पतिः, कस्येद दि OVERTURE, 8. प्रस्तावः, उपन्यासः, उपक्षेपः, निवेदन, | 3 स्वत्वं प्रति-पद 0.or बध् ., स्वीय-सति वद् 1 पार्थना, वचनं ; ' secret o.' उपजापः.2 प्रस्तावना, . See CLAIM. -RD, u. स्वीकृत; स्वत्वविशिष्ट; उपायातः. by me' मत्स्वत्वविशिष्ट, मत्स्वामिक, मदधीन. OVERTURN, B... परि-विपरि-अस् 4 U, परिवत् ., s. स्वामी, ईश्वरः, पतिः, अधिकारी, ईशः, प्रभुः निपत्., अधोमुखीक 8U, अधरोत्तरीकृ. 20ver. LORD. - ERSHIP, 8. स्वत्वं, स्वामित्वं, स्वाम्यं, throw, q.v. त्वं, अधिकार:. -ING, . स्वाकारः, अभ्युपगमः. OVREVALUE, ... अधिक मन् 4 Aor o., बहुमन, 0x, 8. वृषभः, वृषः, उक्षन् m., बली(री) अधिक मूल्य 8.U or स्था. (स्थापयति) | भषभः, भमडm., गौः, भवः, सौरभयः, al Page #315 -------------------------------------------------------------------------- ________________ OZI (302) पर.. of oxen' औक्षक; a large o.' महोक्षः; 'an or संयुज् 7 U, 10. 3 (Off) अप-नि:-म ., old o.' वृद्धोक्षः, जरद्वः , - head of a herd of सहसा अपगम् 6. ( गमयति ) or प्र-स्था 0. oxen' 389:; "an o. allowed to go at (स्थापयति ). -v.i. पुटीभू 1 P, पिंडीभू, एकीभू. 2 liberty' षंडः, गोपतिः, इट्चरः; · his shoulder'' सहसा अपगम् 1 P or प्र-स्था 1 A. -AGE, S. वह ' the dewlap of an o.' सास्ना, गलकंबल:; भांडं, कूचेः, वस्त्रादिगुच्छ:. - PACKET, 8. पोटाल' who bears the yoke ' युग्यः; धूढिा ; who का, लघकः , लघुवेष्टन पत्रवेष्टनं. 2 पत्रवाहिनी नौः. draws a cart' शाकटः; 'who draws & Pact, s. See CONTRACT. plough'लिकः, सैरिकः; ' who bears a bur- PAD, S. कर्चः. 2 उपधानं, उपबह: 3 सुखायनः, मुखden'धर्वहः, भूर्यः, धुरीणः, धौरेयः, धुरंधरः. चारः.4पादविकाः. 5 मृदुवस्तु ॥., तुलादिद्रव्यं. -v.t. OxIDIZE, V. 1. ज .-0xIDATION, S. जारणं, आ- | मृदुवस्तुना आ-स्तु 5 U or युज् 7 U, 10. -v.i. संचनं. मंद-शनैः-गम् or बज् 1 P. OYSTER, . शक्ति f., शुक्निका, मुक्तास्फोट:; '0. PADDLE, 8. क्षेपाण-णी /., नौदंडः ; 'p.-box' क्षेपshell' शुक्रिपुटं. ण्याधारः; 'p.-wheel' नीचालनी. -... नौदंडेन प्रेर् c. or चल C. or प्रण 6 P or c. -v.i.क्षेप ण्या जलं चल c. or आहन् 2 U or तह 10.2 जले P. क्रांड 1 P. PADDOCK, 8. वाटः, वाटिका. PABULUM, 8. भोजनं, आहारः, पौष्टिकं. - PABULAR, | PADDY, 8. धान्यं. a. पौष्टिक (की/.). PADLOCK, s. तालकं. PACE, 8. पदं, चरणन्यासः, पदविक्षेपः-पातः-क्रमः, | PARAN, 8. जयशब्दः-धनिः-घोषः. पाद विक्षेप:-न्यासः, विक्रमः. 2 गति J., गमनं, अयनं, PAGAN, S. देवता प्रतिमा-पूजकः. - ISM, 8. देवताचेनं, चलन, चारः. 3 गतिवग:-क्रमः; a quick p.' प्रतिमापूजा-उपासना See IDOLATER,-'TRY. हुतपदं; ' at a rapid p.' द्रुतगत्या. 4 (Of horses) | PAGE, 8. पृष्ठं, पत्र. 2 चेट:, किंकरः, भृत्यः, पार्थाधारा, गति:: See under lloRSE; 'a horse नचरः, परिचर:, बालान चर:. with a good p.' मुखायनः, सखचारः; ' keep PAGE.AN'T', s. आडंबर:, शोभा; चमत्कार: कौतुकं. p. with ' सह गम or चल 1 P.-... परि-अति- -I. Ex. by (w. ). -RY, s. आडंबरः; See (s. ). क्रम् 1 U, 4 P; क्रमण क्रमण गम् बज-चल 1P; | PRGODA, s. See TEMPLE. 'p. up and down' इतस्तत: चल or भ्रम 1, 4 P; PAIL, S. मांड, पात्र, भाजनं. Mg to anu Tro इतस्ततः पारक्रम्य. - M. PAIN, 8. द:खं, वंदना, पीडा, व्यथा, आतंकः, रुज f., गति in comp.; ' slow-p.' मंदगति, मंदगामिन् . रुजा, अ-आते 1., सं-परि-तार:, बाधा, यातना, केशः, PACIFY, V. 1. सां( शां)त्व 10, शम . (शमयति ), कटं, कृच्छ, उद्वगः, खंदः; — bodily p.' व्याधिः प्र-उप-, प्र-सद् ९., सं-परि-ताप , आराध . -IED, ' mental p.' आधिः, मनस्तारः, मनोव्यथा, चित्तोa. शांत, प्रसादित, शांत क्रोध; ' to be p.' शम् 4 P, देगः ; 'causing p.' पांडा-दःख-कर (री.); प्रसद् 1 P, तुष 4 P, शमं इ-या 2 P. - IER, S. शम- • suffering p.' द:खभाक, दःखित ; 'sharp p.' कः, सांत्वकः. -IC, U. शांत, प्रशमित, निलंग.2 शूल:-लं, तीव्र वेदना. 2 (Pains) परिश्रमः, प्र-,यत्नः, सांत्व-प्रशम-शील; सांत्वनकारिन, साम in comp.3 उद्योगः, व्यवसायः, उद्यमः, उत्साहः, आ-प्र-यामः, कष्ट; 'p. words' सामवादः. - ICATION, s. शमः, 'to take p. s' प्रयत् 1 A, उद्यम् 1 A, चेष्ट 1 A, शमन, शांति f., प्र-उप-, सांत्वनं, सामन् ॥., प्रसादनं. घट 1A, व्यव-सो 4 P.3 दंडः, साहसं.-0... पाड् 10, 2 संधानं, संधिकरणं. -ICATORY, a. शांतिद, शांति- दु5 P, व्यथ c. ( व्यथयति ), तम् ., सं-परि-उप-, कर (री/), शमक, सामोपायक, साम in comp. बाध 1 A, क्लिश 9 P, अर्द 1 P or c., दुःखयति PACK, S. भारः, कूर्च:, भांडं, गुच्छ:, पाटलिका, पटलं. ( D.). -ED, 6. पीडित, दून, दु:खित, व्यथित, ता2 गणः, संघः, वर्गः, समूहः, बृदं, संचयः; See पित, सं-परि-तत, आतं, दुःखाते, दुःखातुर, सवेदन, कृ. MULTITUDE; 'p.of hounds' श्वगणः, कुक्करसंघः; च्छ्रगत, सव्यथ; ' to be p.' व्यथ् 1 A, पीड्-किश'a p. of persons ' मंडलं, जनसमूहः; p.-horse' तप्-pass. - FUL, 4. सरुज, रुजावत्, दुःखिन्, सव्यथ, पथ्यः , स्थौरिन्, 'p.-saddle ' पर्याण, पल्यानं; 'p.. द:खात ; See PAINED. 2 दु:खद, कष्ट, पीडा-दुःखthread' शणसूत्र; 'p.-cloth ' वेष्टनं, पट:. -0... कष्ट-व्यथा-कर । रीf.), दुःखावह, कष्ट-क्लेश-द-प्रद, पटलीक 8 U, पुटीक, पुटयति (D.), सर्पिड़ 10, कधीक बाधक, संतापक. 3 श्रम-कष्ट-साध्य, दुष्कर, कठिन. 'p. in a box' समुद्रकं नि-धा 3 U or निविश्c. 2 -FULLY, adv. सव्यर्थ, कष्ट, सदुःख, साग. 2 स. कुकर्मार्थ-उपदंशपूर्व-संमिल 0.or समाह 1 Por एकांक | श्रम, सायासं, कच्छेग, कष्टन. -LESS, 4. दुःख-व्यथा Page #316 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 303) PAT PAN हीन-रहित.-PAINSTAKING, a. व्यवसायिन, उद्यमिन्, PALL, 8. वासस् n., प्रावारः, प्रच्छदपट:. 2 प्रेतपटः, उद्योगिन, उद्यम- उत्साह-शील; See INDUSTRIOUs.. प्रेतवासम् ॥., शवाच्छादनं. -0... विरसीकृ8 U, भ.. PAINT, V... आ-लिख 6P, चित्र 10. 2 रंजc., वर्ण रुचि उत्य द्.-.i.विरसीभ 1P. ' 10, रंगेण लिए 6P, वर्णैः श . 3 वर्ण; See DE- PALLADIUM, 8.पुर-नगर-देवता, रक्षादेवता.2 रक्षाक्षण. SCRIBE. -. वर्णकः-कं, वर्णिका, रंगः, लेपः; 'p.- PALLET, S. खदवा, लघतस्प:.2वर्ण-रंग-पत्र. brush' वर्तिका, तूलिका, तूलि f., वर्णतूली, ईषिका. PALLIATE, V. . (दार्ष) लघुकृ8U, प्र-उप-शम् 0. -ED, a. चित्रित, वणित; (in a picture) चित्र- (शमयति), लंघयति ( D.), प्रमृज 2 P, क्षल् 10, आलेख्य-गत, चित्रार्पित, आलिखित. - ER, 8. चित्रक- आच्छद् 10. -ION, 8. प्र-उप-शमः-शांति , लघूक( कारः, रंगाजीव:, चित्रकृत्- लिख् m., रंजकः, रणं, दोष-पाप-मार्जनं-क्षालन-शमः. -IVE, a. उपशमचित्रका, आलेखकः, तौलिकः. -ING, s. ( Art ) न (नी/.), शांतिपद, शमक.-. पाप-दोष-शमनं.2 चित्रकर्मन् n., चित्रक्रिया-विद्या. 2 आलेखन, वर्णन, उपशमनं, शूल , क्लेशापहे. रंजनं, चित्रलेखनं.3 आलेख्यं, चित्र; ' drawn in ap.' PALLI, PALLOR, See PALE,-NEss. आलेख्यगन; ' p. on the body' पत्ररखा, पत्ररचना, PALM, 8. तल:-लं, प्रहस्तः, प्रपाणिः, प्रतल:, चपेटः, च. पत्रावलि-ली f. पेटः, करतल:; ' the p.sjoined' संहततलः, संतल: PAIR, s. युगं, युगलं, युग्म, द्वितयं, द्वयं, यमलं-कं, 'the hollowed p.' प्रस्त:-तिः, चुलकः; ' joining युतकः द्वंद्वै, मिथनं, दंपती in comp. ( of ani the p. s together' बद्धांजलि, कृतांजलि, अंजलिपुट mate beings only); 'ap. of swans' कृत्वा. 2 ( Tree ) ताल:, तृण द्रुमः, द्रुमेश्वरः (the हसदंपती; 'a married p.' भापती, जायापती, fruit ) तालं; p. of victory' जयध्वजः-लक्षणं देवती, जंपती, स्त्री पुरुषो. -1.1. संयुज 7U, 10; 'p. of superiority ' गणाधिक्यपताका.-0..कर oft. ex. by Match' . v.; ' well-p.ed नल गए 1 P or गृह 1 U. 2 (Off) प्रतृ ., वंच् 10 See CHEAT; "the trick was p. ed off upo: rivals' तुल्यप्रतिद्वंद्विनौ.-..मैथुनं आचर 1Por him' तन उद्मना असौ सम्यग् विपलब्धः. -ATI कृ8 U, श्रीपुरुषवत् संगम 1 A. -ATED, .. करतलाकृति. -Y, . तालावृत , तालस PALACE, 8. प्रामादः, हय, सौधः-धं, राजकलं, राजनृप-गृह-भवनं-मंदिरं ( House, i. v ). -PALA कीर्ण. 2 समृद्ध, श्रीमत्, विभव-भूति in comp.; ' days' विभवकाल:, विभवः. TIAL, A. महत्, विशाल, राजयोग्य; 'p. building' महाभवनं. PALMA-CHRISTI, ४. एरंडः, उरुवकः, रू(बु)क PAL.ESTRA, S. मल्ल भूमि . रुचकः, चित्रकः, चंचुः, पंचांगुलः, मंड:, वर्धमानः, PALANQUIN, . नरयानं, शिबिका, चतुरस्रयानं, डंबकः. याप्ययानं. PALMISTER, . सामुद्रज्ञः, सामुद्रिक:. -PALM PALATE, S. तालु ॥., काकर्द; — soft p.' [डिका, TRY, s. सामुद्रिक, सामुद्र विद्या. अलिजिह्वा. 2 रुचि f., अभिरुचिः. -AILE, .. PALMITED, . जालपाद (पदी.). PALMYRA, s. Sce PALM ( 2 ). आस्वाय, सुरस, स्वादु, रुच्य, रुचिकर (स.), PALPATTE, 4. स्पर्शजय-गोचर, स्पृश्य. 2 स्थूल, । सरस, रसिक. -AL,-IAL, U. तालव्य. PALAVER, See FLATTER,-Y. गाढ, निविड. 3 म्पष्ट, सविजय, प्रत्यक्ष, व्यक्त. -P PABLY. uide. रफट, व्या . प्रत्यक्षं. PALE, a. पांड, पांडर, विवर्ण, गतवर्ण, नारक, मंदच्छाय, गतश्रीक; 'he grew or turned p.' PALPITATE, ... वप 1 A, कंप् 1 A, स्पंद 1 स्फर 6P, उन्म 2 P. -ION, 8. स्पंदनं, कंपः, विवर्णभावं प्रपदे, पांडुच्छायो बभूव. 2 मंदप्रभ, मंदाति रणं, स्फुरितं, वेपन, वेपथु:. कांति, हततेजस, निस्तेजस, मलिन-म्लान-प्रभ-कांति. 3 ( Of colours) श्वत, ईषत, आ, in conmp.; 'p. PALSY, . स्तंभः, सं-वि-', स्वापः, सप्ति 1.24 blne' आनील, श्वेत नील. -8. शलाका, शल्यं, शल: तः, पक्षवायः. -7.t. स्तंभ 9 P or c., जडीक स्वा :., नैतन्यं नश • -TED,-ICAL, C. पक्षवायु लं, शंकुः, स्थाणुः. 2 वृति f., आवरणं, वेष्टनं, वरणः. L'ALTER, . See PREVARICATE. -... ( शंकुपंक्या ) आ-परि- 5 U or c., परिवष्ट PALTRY, a. क्षद्र, लघु, तुन्छ, असार, अपकृष्ट, । 1A or c., अवरुधु 7U. -ING, S. शंकुपंक्ति f., आवरणं. -ISH, a. आपांड, आपांडुर. - NESS, 8. पांड कु pr., कुत्सित. ता, वैवयं, पांडुवर्ण:-रागः. 2 तेजः-प्रभा-हानि f., कां- PAMPER, V. 1. (अत्यंत) स्फाय c. (स्फावयति) तिक्षयः; न्यूनप्रभा. c., आप्यै ., परि-पुष c., संतृप्.., पूर 10.-1 PALFREY, S. लघवाजिन् m., क्षुद्रघोटकः. स्फीत, परिपुष्ट, हष्टपुष्ट, आपीन, आयायित.. PALINDROME, S.मरजबंध:. अतिपोषकः, आप्यायकः. -ING, . स्फीति PALISADE. 8. स्तंभ-शंकु-पकि-वलयः-य, अवरोधक. । पोषणं, आग्यायनं. Page #317 -------------------------------------------------------------------------- ________________ PAM PAMPHLET, 8. पत्रिका, लघुपुस्तकं. EER 5. पत्रिकाकारः, लघुपुस्तककृत् m. PAN, 8. भाजनं, पात्रं, भांडं, आधारः; frying p. अंबरीषं, भ्राष्ट्रः; See under FRY; 'p. cake ' भृ ष्टापूपः. PANACEA 8. सर्व औषधं, त्रैलोक्यचितामणिः. PANCRATIUM, 3. मलयुद्धं क्रीडा - PANCRATIC मक्रीडानिपुण. ( 304 ) ܕ PANDECT, S. विद्यासंग्रह: 2 स्मृतिसंहिता. PANDEMIC . सर्वजनीन, सार्वलौकिक ( की f. ), सर्वसामान्य; 'p. disease ' जनपदोद्ध्वंसः. PANDEMONIUM, S. रक्षःसभा, पिशाचसभा. PANDER, ER, 8. नर्मसचिवः, विट:, सुरतदूतः, कुंडाशिन् m., संचारक : ० ८. सुरतकामान् संपद् C., लांपटचं प्रयुज् 7 A, 10. - ING, ISM, 8. कौहिन्यं, विटकार्य. PANDICULATION, s. See STRETCHING. PANE, 8. कावफलक :- शिला. PANEGYRIC, 8. रत्ति ·, श्लाघा, प्रशंसा, स्तुतिवाद:पाठः, गुणवर्णनं कीर्तनं. - AI, . स्तुतिमय ( यी f. ) प्रशंसात्मक. = PANEGYRIZE, . . स्तु 2 ला 1 A, 1 P; See PRAISE. -PANEGYRIST, S. संस्तावकः, वैतालिकः, बंदिन् , मागधः, स्तुतिपाठकः. PANEL, S. कपाट टं, अररः-री-रं; शाखा, भाग: 2 स्थेयगणः, -पत्रं. PANG, 8. वेदना, यातना, व्यथा, पीडा; ( extreme ) कारणा, अतित्र्यथा; See PAIN. PANIC, 8. संत्रासः, समुद्वेगः, महारााध्वसं विश्वः, आकस्मिकभयं, त्रासः ; 'p - struck or seizod ' संत्रस्त, भयवित विद्रावित; 'p. in an army ' पिंजल :, समुत्पज : 2 अणुः, प्रियंगु:. PANNEL, 8. पर्याणं. PANNIER, 8. कंडोल:, पिटः, पे (पि ) टकः, करंड :. PANOPLY, S. सर्वगत्रं, सर्वागकवच - IED, ८. संव र्भत, कृतसनाह. ? PANORAMA, 8. विश्वदृश्यं. PANT, v. 1. वेप् 1 A, स्पंद् 1 A, कंप 1 A, उद्-धमा 1P, स्फुर 6P, उच्छस् 2 P. 2 कृच्छ्रेण निश्वस्, दीर्घंस्थूलस्थूलं निश्वस्. 3 सोत्कंठं स्पृह 10 or अभिलक्ष् 1, 4 P; See LoNG. =8.,=ING, 8. कंप:, स्फुरणं; कृच्छ्रोछ्वास, उच्छ्रासः, स्थूल स्थूल निश्वासः. PANTALOON, 8. जंघावलं - परिधानं. 2 भंडः, विदूषकः, वैहासिक:. PANTHEIST, 8. विश्वदेवनावादिन् m. - PANTHEISM, 9. विश्वदेवतावादः, वैश्वदेवमतं. - PANTEEON, 8. वि श्वदेवतागण:, विश्वदेवकुलं. PANTHER, 8. द्वीपिन् m. PANTOMIME, 3. मुग्धनर्तकः, केवलं अभिनेतृ m., मू PAR काभिनेता. 2 मुग्धाभिनयः, लास्यं, निःशब्दलास्य-हात्र:. PANTRY, S. अन कोष्ठः, भक्ष्यागार. PAP, 8. चूचुकं, स्तनाग्रं. 2 स्तनः, कुचः 3 मृदु खार्थ. PAPA, S. बातः, पिता; See FATHER. PAPER, 8. पत्रं, पत्रकं; ' written p. ' लेख:, लिखितं, पत्रिका, लेख्यं. ०. ८. पत्रेण आच्छद् 10 or आस्तु 5 U.. PAPPY, . मज्जायुक्त, मृदु, कोमल. PAPULE, S. विस्फोट:, पिटि (ट) का. PAR, s. समता तुल्यता, साम्यं, समतुल्य भावः; ' at D. ' सम, तुल्य. -ITY, s. साम्यं; तुल्यत्वं. PARABLE, S. उपमा, दृष्टांतः, निदर्शनं. -PARABOLIC . दृष्टांतरूप. PARADOLAS अनुवृत्तं. PARADE, 8. आडंबरः, देभः, बाह्यशोभा. 2 यात्रा, सैन्ययात्रा. 3 शस्त्राभ्यासः, अस्त्र-रण-शिक्षा, युद्धाभ्यासः, व्यायामः, योग्या; 'p. - ground' व्यायामभूमि f. - ७. ८. सदंर्भ-साडंबरं-दृश् c. 2 सैनिकान् व्यायम् c. or शस्त्रव्यापारं शिक्षC. . . सदंर्भ पर्यट् 1 Por भ्रम् 1, 4 P. PARADIGM, S. निदर्शनं, रूपनिदर्शनं; 'p. of verbs ' धातुरूपादर्शः. PARADISE, S. वैकुंटं, स्वर्गः, स्वलीकः, सुखभवनं; See HEAVEN 2 नंदनवनं -PARADISIACAI, . स्वगय, स्वयं. PARADOX, S. असत्याभासः, विरुद्धमतं. - ICAL, अयुक्ताभास, लोकविरुद्ध. PARAGON 8. प्रतिमा, उपमा, आदर्श, प्रतिरूपं Sce MODEL 2 अनुपमं वस्तु. PARAGRAPE, 8. परिच्छेदः, खंडः भागः, वाक्यखंड :- विच्छेद :. PARALLAX, 8. लंबनं. PARALLEL, . समांतर 2 सदृश ( शी f. ), समान, सम, तुल्य, संवादिन्, समरूप, अनुरूप - समांतर रेखा; ' p. of latitude ' अक्षवृत्तं. 2 सादृश्यं, साम्यं, समता, आनुरूप्यं, उपमा, प्रतिमा, प्रतिरूपं; having no p. ', 'un-ped' अनुपम, अद्वितीय ; See MATCHLESS. - v. ८. समांतरीकृ 8 U. 2 उप-प्रतिम। 3 A, 2 P, तुल् 10. 3 समीभू 1 P, संवद् 1 P. -ISM, 3. समांतरं सादृश्यं. PARALLELOGRAM, S. समांतर चतुर्भुजः. PARALLELOPIPED, 8. समांतरखातः PARALYSIS, 8 स्तंभ:, स्वापः, जाउथे, सादः, पक्षा घात; 'p of limbs ' अंगभंगः, गात्रोपघातः, गात्रसादः. - PARALYTIC . सुप्तत्वच्, स्तब्धगात्र, पक्षवायुग्रस्त. - PARALYZE, .८. संस्तंभ 9P, जडीकृ 8 U, अव, सद् , स्वप् c.; ' my limbs are p.ed ' सीदति मम गात्राणि. PARAMOUNT, प्रधानतम, सर्वाधीश, परम, वि Page #318 -------------------------------------------------------------------------- ________________ PAR (306) BAR शिष्ट, प्रमुख, प्रधान; 'p. lord ' अधीश्वरः, समाद, | PARENT, .. मात, पितृ m. See MOTHERFAL सवेशः, सार्वभौमः; 'p. sway'सामाज्यं. THER; 'p.s' मातापितरौ, पितरौ, मातरपितरी, प्रसूजाPARAMOUR, S. भुजंगः, जारः, विट:, टपपतिः.2 यितारौ 'p. institution' उत्पादिका-पितृभूता-शाला ( Female) उपपत्नी, उपनी. 'p. treo' उत्पादकः-जन्मदः-वृक्षः.2 प्रभवः, कारण, PARAPET, S. वादनः प्राकारः. बीजं, हेतुः, उत्पादकः, जन्महेतु:.-AGE, S. अन्वयः, PARAPHERNALIA, 8. सामग्री, परिच्छदः, उपकरणं; जाति f., कूलं, वंशः, जन्मन् 1., उत्पत्ति; 'ot royal ' royal p.' छत्रचामरादि राजचिह्न, राजलक्षणानि; p.' राजवंश्य, नपबीज; 'of noble p.' महाकुल, कुwoman's p. ' स्त्रीधनं, योतक. लजन्मन्, अभिजनवत्. -AL, a. पितृ, मातृ in comp., PARAPHRASE, U... विस्तरेण ज्या-ख्या 2 P, अनुवद् पैतृक (की.), मातापितृयोग्य, पित्रुधित, पित्रनुरूप 1P, शन्दांतरेण विपरि-णम् . (णमयति ).-8. अनु- _ p. aftection' वात्सल्यं, अपत्यस्नेहः, पुत्रप्रीति /. वाद:, मूल शब्दविस्तार:-विवरणं. -PARAPHRASTIC, PARENTHESIS, . निक्षेपचिह्नः निक्षिप्तवाक्य-वचनं, . मुलाधिक शब्द, विस्ताररूप. उप-अनन्वित-वाक्यं, प्रासंगिक-अप्रधान-वचनं.-P4PARASTTE, . परानभोजिन् m., पानपुष्टः, परपिं- RENTHETICAL, a. प्रासंगिक(की/), निक्षिप्त, निदे. डादः, पात्रसमित:.2 विट:, चाटुकारः; See FLAT- शित, मूलानन्वित, अप्रधान. -Ly, adv. निक्षिप्य, मूTERER. 3 वंदा, वृक्षादनी, वृक्षरुहा, जीवंतिका. -Ic, लानन्वयेन. -ICAL, . परान्नपुष्ट, पराश्रय, परोपजीविन्: वृक्ष-तरु- PARHELION, 8. मर्याभासः, मिथ्यासूर्यः. रोहिन्-रुह. PARISH, 8. पौरोहित्यभूमि f.-प्रदेशः, 'p. priest' PARASOL, S. छत्रं, आतपत्रं. ग्रामयाजकः-पुरोहित:.-PARISHIONER, 8. ग्रामिकः, PARBOIL, V. 1. ईषत् क्वथ् 1 P. ग्रामस्थः, ग्रामवासिन् m. PARCEL, . पोटली, पोटलिका, कूर्चः, भांडं. 2 भागः, PARK, S. उपवन, कृत्रिमवन; क्रीडा-प्रमद-वनं, आकीअंशः, खंडः, रद्धार:.3 राशिः, चयः, संघः, गण:, ड:, मृगयास्थानं-भूमि f. -ER, (P.-keeper ).. समूह:, बृदं; 'part and p.' अंगभूत a., शरीरावय वनपालः, उद्यानरक्षकः. wa a.; "she forms, as it were, part and p. PARLEY, V.i. संभाष 1 A, संवद् 1P, संलए 1P. of my body' अव्यतिरिनेयमस्मच्छरीरात् ( Ka. -3.,-PARLANCE, S. संभाषणं, संवादः, संकथा, संसा151); मेनकासंबंधन शरीरभूता मे शकुंतला (S.6). प:.2 संधिप्रसंग:. -v.t. ( Out ) विभज् 1 U, विभागशः विन्यस् PARLIAMENT, 8. विचार-मंत्रण-सभा, प्रतिनिधिसभा. 4 U or कृप . PARLOUR, s. आलाप-संकथा-स्थान, संलापकोष्ठः. PARCENER, S. ममांशिन M., समाधिकारी. -PAR PAROCHIAL, a. ग्राम्य, ग्रामीय, प्रामिक (की.). CEKARY, s. समाधिकारः. PARODY. s. अनुकरणकाव्यं.-1... शब्दान् परिवृत् . PANCH, V. 1. तप c., दह 1 P, Yष 1 P. भ्रस्ज 6 P; PAROLE, S. उति/.. वचनं, प्रतिज्ञा. PARONOMASIA, . श्लेष:. उत-शष c. (throat &c.). -ED, a.तप्त, दग्ध, PARONYCILLA. S. चिप्यं. शुष्ट, रुक, उच्छोषित, निर्जल, शोषितजल, क्षाम; having bis throat p. up with thirst' PAROTIS, 8. लालाधारः. PAROXYSr, . वेगः, सं-आ-वेगः, आवेशः, आक्रमः पिपासाक्षामकंठ.. p. of rage' क्रोधावेशः; ' in a p. of rage' को PANCINMENT, S. चर्मपट:-पत्रं. PARDON, V... क्षम् 1 A, 4 P, सह 1 A, मृष् धावंशवशात्, 4P, 10, मुथ् 6P, अव-सृज् 6P, तिज desid. PARRICIDE, S. पितृहत्या-वधः-घात:.2 पितान् m.,पि (तितिक्षते). -४. क्षमा, क्षति f., तितिक्षा, मर्षणं, मी तृघातिन् m., पिता:.-AL, 6. पितृहन्.2 पितृवधात्मक चनं, दोषमुक्ति /., अपराधामा; I beg your p.' PARROT, 8. शुकः, कीरः, किंकिरातः, वक्रतुंड:-बंध: क्षेतव्योहं मवता; 'to beg p. of 'क्षमा प्रार्थ 10 A. PARRY, P... नि-पृ.,परिह 1P, प्रति-नन् 2 P. -ABLE, a. क्षेतव्य, मर्षणीय, क्षमाह, सोढव्य, क्षमा- PARSE, Pt. (पदानि) भंज 7P, छिद् 71 चित.-ED, a. क्षांत, मषित, दोष-दंड-मुक्त, मुक्तदंड-दोष. | -ING, 8. पदभंजनं-छेदः. PARE, O.t. तनक 8 U, अवकृत् 6P, तभ 1,5P, PARSIMONY, 8. अल्प-मित-व्ययः. -TOU8, a. अल त्व 1 P, अवच्छिद् 7P, खंड 10, उल्लिए 6P, मित-व्ययिन् , कृपण, स्ययपराङ्मुख (खी/), वि-लू 90.2(Skin) निस्त्वचीक, निस्तषीक, लषय- बद्ध-मुष्टि. -IOUSLY, adv. कार्पण्येन, मिदम्य ति ( D.), त्वचं निकृष् 1 P; 'having p. ed | -IOUSNESS, 8. See (8.). nails' तनखः. -ER, 8. तm., खंडकः. -ING, PARSLEY, 8. अजमोदा. ४. तक्षणं, कार्बन, तनूकरण 2 तष्टं, खंडः, भिन्नं, घिदलं, PARSON, s. ग्रामपुरोहितः, ग्रामोपाध्यायः, ग्रामर शकल:-लं. -AGE, . ग्रामगुरुगई. ५ Page #319 -------------------------------------------------------------------------- ________________ PAR (306) PAR PART, S. विभागः, अंशः, खंड:-डं, शकल:-लं, लव:, खंड-एकदेश-in comp.; 'p. broken' खंडभन; See वि-दलं, भित्रं, कला. 2 प्रदेशः, एकदेशः, अवयवः, PARILY. -PARTICIPATE, ... भागं-अंश-ग्रह अंग.3( Allotted) वि-भागः, अंशः, उद्धारः, वंट:. 9P, संविभज् 1U. -ION, s. अंश-भाग-ग्रहणं, सं4 कर्मन् ॥., कार्य, नियोगः, धर्मः, स्वकर्तव्यं-धर्मः; विभागः, सहभोगः-भक्ति. -PARTICIPAN'T, a., s. 'perform ono's p. ' कर्म निर्व ८., नियोगमनुष्ठा भागिन्, शिन् ; See PARTAKER. - PARTICLE, 1P.5 भूमिका पात्र; 'assignment of p.s' ६. कणः, अणुः, लवः, क्षुद्रांशः, कणिका, लेशः, कला, भूमिकाकल्पनं. 6 अगं, अवयवः, घटकः, घटकावयवः; परमाणु:.2 निपालः, अव्ययः-यं. -PARTITION, S. 'consisting of 4 p. s' चतुरंगं (बल). 7 वारः, | परिच्छेदः, वियोजनं. 2 विभागः, विभागकल्पन-ना, पर्यायः; See TURN. 8 पक्ष:. 9 संबंधः, अनुषंगः ; विभजनं, वंटनं, व्यंशन. 3 व्यवच्छेदन, भिति, व्यव'to have a p. in' संबंध-अनुषंज-pass. 10 (P.-) धा-धानं, कोष्ठः, संधिः. -... विच्छिद् 7P, विभज़ मति f., मतिगुणः, बुद्धि , धीशकि.; See IN- 1 U, अंशांशिदा 3 U; See (V.t.). -PARTNER, TELLECT; (region) प्र-देशः; ' for ( on ) one's 8. अंशिन् m., भागी, समांशी, सहभीगी-भागी; संगी, p.' तावत्, अपि3; for the most p.' प्रायः, बहुशः, सहायः, सहकारी, संभूयकारी, संसर्गा, अनुषंगी; 'p. प्रायशः, प्रायेण, भूयिष्ठ; See MOSTLY, "by p.s', of joys and sorrows' समदुःखसुखः (8. 3).2 ' in p.s' भागशः, अंशश:; in p.' अंशतः, ईषत्, Husband, Wife, q. v. - SHIP, s. सहकारिता, किंचित् - in good p.' संप्रतिमनसा, प्रियं, अनुकूलं, प्र- संभयकारित्वं, समांशिता, संभूयसमुत्थानं. सन्त्री प्रसन्नमनसा; ' in ill p.' रुष्ट खिन्न-मनसा ; ' in | PARTERRE, S. पुष्पवाटी-टिका, कुसमाकरः. four p.s' चतुर्धा; - in many p.s' बहुधा. -... PARTICIPLE, S. कृदंतः; ' present p.' शत, शानविभज 1U, परि-प्., विभागशः विन्यम् 4 U, वंद | च; 'past p.' निष्ठा; 'potential passive p.' 10; See DIVIDE. 2 वि-यज 7 A, 10, विश्लिष् ., पृ- कृत्यः ( all being names of terminations ). थक् कृ8 U, वि-भिद 7P or e., विच्छिद् 7 P; ( the PARTICULAR, a. विशिष्ट, मविशेष, विशेषक, अव-परिhair ) सीमंतयति (D.).-... वियज्-विभिद-वि च्छेदक, विशेष in comp. 2 व्यक्त, विभिन्न, विविक्त, च्छिट्-pass., विगम 1 P, विश्लिष 4 P, अप-या 2P, उद्दिष्ट, पृथगात्मक, अमुक in comp.3 अव्यापक, अपगम्. 3 वि-दल 1 P, स्फुट 6 P, वि-दृ pass., अनौत्सगिक (की./.); विशिष्ट, not • General' शकलीभ.4 (With) आ-मंत्र 10 A, आप्रच्छ 6 A%B q. v. 4 असाधारण ( णीf.), असामान्य, लोकोचर, त्यज् 1 P, क्षिप् 6P (place); let me now अप्राकृत (ती/.).5 विलक्षण, अपूर्व.6 मूक्ष्म, सूक्ष्मदृष्टि, p. with you' अनुजानीहि मामधना गमनाय. सूक्ष्मदर्शिन् : 'atap. time' विशिष्टसमये, समयविशे-INO, U. प्रास्थानिक (की/), प्रस्थान-प्रयाण in षेa. p. rule' विशेषविधिः ; ho is very p. about comp.; 'p. ceremony' प्रस्थानकौतुकं. -8. वि his dross' वेषक्रियायां सोऽतीव मूक्ष्मदृष्टि:.-. विशेषः, अव-परि-च्छेदः, योगः, विश्लेषः, विरहः, विभेद:.2 वि-अप-गम:, प्रस्था give p.s of the man' तस्य नरस्य विशेषं ब्रहि; he told all the p.s of the नं, प्रयाणं, अपयानं; p. of the hair' सीमंतः, battle ' युद्धं स विस्तरेण अवर्णयत्, अखिलं युद्धसीमंतरचनं. -LY, adv. अंशतः, भागतः, किंचित्, नातं अकथयत् ; in p.' विशेषतः, विशेषण. -ITY, ईषत्, स्तोक, कियत, अल्पं, स्तोकांशेन, खंडत: -PARTAKE, V. अंशभाज-स. 1 P. अंश-भाग 8. विशेषनिर्देश:-कथनं, एकैकशः निर्देश:. 2 असामाग्रह 9 Por ह 1P, भज् 1A, अंशं भज, भागिन् न्यता, अव्यापकत्वं. 3 पार्थक्यं, भित्रता, व्यक्ति f., वि. १.भ; See SHARE. 2 भुज 7A, सेव् 1 A. - ER, शिष्टता. 4 विवरणं, विस्तरः. -LY, adv. विशेषतः, ६. अंशिन् m., भागी, अंश-भाग-ग्राही-हारी-हरः, सह सविशेषं, प्रधानतः. 2 विस्तरेण, सविस्वरं; सूक्ष्मतया, भाक्-भोगिन, भुज-भाज- in comp. -PARTIAL, a. अतिसूक्ष्म 3 पृथक्, अवयवशः, एकैकश:.-PARTIअव्यापक, असार्वत्रिक-आंशिक (कीf.), असमग्र, CULARIZE, v.t. विशिष् 7 P, एकैकशः निर्दिश असंपणे, असकल, एकदेश-खंड- in comp.; 'p. 6 P or अभि-धा 3 U, सविशेष वर्ण 10 or कथ 10, eclipse' खंडगास:; p. rent' एकदेशच्छिद्र.2 व्यवच्छिद 7 P.-ATTON, S. निशषवर्णनं-ना, विशेषपक्षपातिन् पक्षस्नेहिन, पक्षानुकल. पक्षानुरागिन, एकदे- निर्देशः-कथन, व्यवच्छेदः. -ED, H. विशेषित, एकैकशीय, सपक्षपात, संगिन, असमदृष्टि, असमदशिन. शः निर्दिष्ट, व्यवच्छिन्न. -ITY, s. पक्षपातः, पक्षपातिता, पक्षस्नेहः-आनकल्यं-| PARTRIDGE, 8. तित्तिर:-रिः, चकोर:-रकः. अनुरागः, असमता, असमदृष्टि f-बुद्धि f., संगः.2 PARTURIENT, . आसन्त्रप्रसवा, प्राप्तप्रसव वेदना. स्नेहः, अनुरागः, प्रणयः, प्रेमन् m.n.; ' speak with- -PARTURITION, 8. प्रसवः, जननं, जन्मन् ॥., उout any p.' मध्यस्थतां गृहीत्वा भण (M. 3 ).. गति. -LY, adv. अंशत:, असमग्रं, असकलं, असंपूर्ण, PARTY, . पक्षः; 'ono's own p.' स्व-आत्म-पक्षः; कचित् क्वचित्, असर्वत्र, खंडतः, एकदेशे, इषन्, स्तोक, । 'of one's p.' स्वपक्षावलबिन् , स्वपक्षषातिन् । 'of Page #320 -------------------------------------------------------------------------- ________________ PAR (307) PAS the opposite p.' वि-प्रति-पक्ष:. 2 संसर्गः, सपक्षा- आकल 10; 'tried to p. the matter off with गां गणः-संघः, कृतसंसर्गा जनाः, शाखा, पक्ष:.3 गणः, a joke' तं वृत्तांत परिहासमिव गणयितुं-आकलयितंसमूहः, दलं, संघः, वृंद, मंडलं. गुत्मः-स्म, पंकि.4 येते; हृदयवसभोऽभिलिख्य कामदेवव्यपदेशेन सखीपुरअर्थिन् m., प्रत्यर्थ, वादी, प्रतिवादी. 5 सभा, समाज:, तोऽयह्नतः ( Rat.2 ) 'p. ed off the picture of पंकिः , गण: ; ' dinner (convivial) p.' सग्धि ), her beloved upon her friend as that of Ouसह-सं-भोजन ; सपीति f., तुल्यपानं (drinking p. ). pid.'-on, प्र-वृत, प्र-या-गम-स.-over, उपेभ , उत्सृ6 विशिष्टजनः, व्यक्ति, विवक्षितपुरुषः. 7 सं- ज् 6P, त्यज, न गण , लंघ, अति-इ, अतिक्रम् , अबंधिन् m., अनुषंगी, भागी, अंशी, सहकारा, सहायः; तिक्रम्य गम्, तृ; See (...); अंतरयति ( D.), म. 'ap. to a plot' कूटसहायः.-१. पाक्षिक (की/.), ध्यमांबावृत्तांतोऽतरित आर्येण (U. 1) 'is ped पक्ष in comp., hy (s.); 'p.-coloured' चित्रविचित्र, नानावर्ण-रंग, विचित्र ; 'p.-man' पक्षपाती, पाक्षिकः; over' ke ; oft. by स्था, आस् 2 A with तावत् -p.-spirit' पक्षपातः; See PARTIALITY; 'p •let us p. over this sad tale' तिष्ठतु-आस्तां -तावwall' भिनि, संधिः; कडचं.-PARTISAN, s. T दयं दाखवृत्तांतः. - through, निमिद 7 P, प्रविश्य निक्षपाती, पक्षावलंबी, पक्ष्यः, एकपक्षः, सपक्षः, सहोत्थायी, गेम; (thoughts &c.) See OCCUR. - 8. संकट, सं क्रमः, संचरः, संकट-संबाध-पथः-मार्गः, दुर्गसंचरः. 2 अनु-,संगी, पाश्वे(वि)क:, पक्षधर:. -SHIP, . प दरी, विदरः, रंधे. 3 ( Passport) अनुज्ञा, अनुमति f., क्षपातः-ग्रहणं-अवलंबनं. PARVENT, S. See UPSTART. अनुज्ञापत्र, मद्रा; ' why do you leave the camp without (taking) ap.'किमर्थमगृहीतमद्रः कटकाPASQUINADE, S. निंदात्मको लेखः, उपहासलेखः. निष्कामसि; 'without a p.' अमुद्रालांछितः (Mu.2). PASS, V... अति-व्यति-इ2 P, अतिक्रम् 1 U, 4 P; 4 प्रहारः, आघातः, ताडनं.5 दशा, अवस्था, स्थिति, - they two p. ed each other' परस्परमतीत्य-उ- दुर्दशा, दुर्गति /., कष्ट, कृच्छ, कष्टावस्था.-ABLE, लंध्य-तौ निर्गती; तृ 1 P, सं-उत-नि:-", उत्-,लंघ 1A, 1. गम्य, ताये, मगम, उलंध्य ; ' not p.' दुर्गम, अग10, पार गम् 1 P, अतिगम् ; 'p.ed his examina- म्य. 2 सह्य, साहव्य, उपेक्षणीय, विगुण. -AGE, S. tion' परीक्षापारं गतः, परीक्षामनतार.2 ('Time ) | गमनं, तरणं, यानं ; 'p. through the world' लोगम् . ( गमयति), नी 1P, अति-वह ८., : . कयात्रा, संसारपथः; 'p. to and fro' गमनागमनं, (क्षपयति ), या . ( यापयति); - he with dif- यातायात. 2 मार्गः; See WAY. 3 संक्रमः, संचारः, ficulty p.ed eight years' तेनाष्टौ परिगमिता: अतिक्रमः, पारगमनं, उल्लंघन; See (s.). 4 गमनसमाः कथंचित् ( R. VII. 92); 'p.ing (stay- संक्रमणकाल:. 5 संचरः, संक्रमः, दुर्गसंघरः. 8 गमing for ) three nights' तिला वसतीरुषित्वा नाधिकारः, अनुज्ञा, पत्रं, मुद्रा; See PASS. 7 वचनं. (R. VII. 33 ). 3 सं-,चर्-ल ., संक्रम् 8.4 निष्प- स्थानं, स्थलं, देशः. 8 वृत्तं, भूत, वृत्तांतः; 'p.-money' द् ७, व्यव-स्था . (स्थापयति), सिध् c. (साधयति); आता(त), तरमूल्यं-पण्यं, तारिक, तार्य. -ED, a. स-अनु-मन् 4A, परिग्रह 9 P( bill &e.); "p. अतीत, गत, संक्रांत, वीत, तीणे, सिद्ध. 2 ( As exsentence' निर्णयं दा 3 U, दंडं आदि 6P3; this crement ) उच्चारित, हन्न, गून. -ER, s. ( p.-by), p. es conception' विचार विषयाति क्रांतमेतत् , धियः पथिकः, अश्वगः, पांथ:; See TRAVELLER. -ING पथिन वर्तते. -.. गम् , इ-या-2 P, चल-चर 1P, ४. तरणं, गमनं, चलनं.-८. गामिन, यायिन् in comp प्र-मृ 1 P, अति-व्यति-इ, अतिक्रम्; let it p. now' 2 अतिक्रामक. 3 उनम, परम, श्रेष्ठ, विशिष्ट. -adv तिष्ठतु तदधुना, यातु, किमनन. 2 प्र-चल-, प्रचलित-स. अतीव, अतिमात्र, नितांतं, अनि pr., अतिशय in भू 1 P, प्र-स, प्रचलीभ.3 सिध 4 P, निपनी-सिद्धी- comp. -PASSENGER, . तरः, तरित m., उत्तरण भ,अनु-सं-मन् pass., परिग pass.4 उप-संक्रम, सं. कृत्. 2 नौ-पीन-गामी-यायी.3 पथिकः, यात्रिका, पाथः घर्.5 संवत् 1A, समा-पद् 4A, सं-भू, आ-पत् 1P, See TRAVELLER. -PAST, &. गत, अतीत, भूत घट 1A; See HAPPEN, OCCUR. -away, अ- व्यतीत, अतिक्रांत, वृत्त, परोक्ष ; 'p. time' भूतक ति-व्यति-इ, गम् , या, अनि क्रम्, अतिवृत्. 2 प्र., ल:.2 पूर्व, पूर्वतन (नी/.); ' in p. times' पुर नश 4 P, प्र-वि-ली 4 A, तिरोभू , क्षि pass., क्षर पूर्व, पुराकल्प. 3 सिद्ध, निष्पन्न, समाप्त, कृत. -४. भूर 1P. -by, अतिक्रम्, भति-इ, अतिचर, उल्लंघ.2 ट- अतीतं, समतीतं, अतिक्रांत, गत-अतीत-भूत-काल पेक्ष् 1 A, न गण 10, त्यज् 1 1, अपास् 4 U; See -prep., अति pr., अतीत, अतिक्रांत, नष्ट, हीन । NEGLECT. -for, Ex. by denominatives; T-| comp., अ-निर-pr.;"p. cure' असाध्य, निरुपर डोपि गुमायते (p. es for a tree'; मन-गण-pass.; 15 p. the range of sight' चक्षुविषयातिको —hop.s for a learned man' पंडित इति मन्यंत नयनपथानांत ; 'p. all shame ' निर्लज्ज, नष्ट-त्य (जनैः ).-into, निविश-प्रविश-6 P.-ofi, अप-इ, लज्ज; 'p. human strength' अतिमानुष शनि अप-या-गम् , विगमू. -(...) वि-भू ., संदृश्., I See BEYOND also. Page #321 -------------------------------------------------------------------------- ________________ PAS ( 308) PAT PassroN, . भावः, विकारः, विकृति, वृत्ति/., रागः, -AGE, . प्रचारभूमिः, गोपचरः. 2 शस्य, घासः, यरसः,मनोविकारः-धर्म:-भाव:-वृत्तिः-रागः, इंद्रियवृत्तिः.2 | वसं ; See (8.). इंदिय; the p.s' इंद्रियाणि, इंद्रियवर्गः; 'subduing | PASTY, S. मांसपूपः. the p.s' इंद्रियनिग्रहः; 'p. of love' कामविकारः, PAT, a. 'युक्त, उचित.-adv. युक्र, उचित, सम्यक्. एंगारभावः 'void of p.s' वीतराग, विरक; 'absence -0.1. इस्तेन स्पृश् 6P or परामृश् 6P लघ प्र-ह of p.s' विरागः, विरक्ति 1.3 प्रकोपः, संरंभः, क्रोधः, ___1Por तड 10. -8. लयाघात, लघुप्रहारः. रोषः, अमर्षः, उत्-सं-ताप: चंडता, उग्रता, क्षोभः, व्या PATCH, V. सं-ग्रंथ् 9 P, वस्त्रखंडान निषि 4 P or सं-क्षोभः, चित्तक्षोभः-तापः वेगः. 4 लालसा, लोभः, ली सं-धा 3 U; 'p. ed up garment' नानाखंडे ग्रथितं लुपता, औत्सुक्य, उत्कंठा, उत्कटेच्छा, गाढाभिलाषः, । वन, कटः, कंथा ; — wearing p. ed garment' व्यसनं, आसकिf quality of (tendency to) p.' कथाधारिन, कर्पटिक. -. खंड:-डं, शकल:-लं, वस्त्ररजोगुणः, रजस् 1.5 कामः, मदनः, स्मरः, कामविकारः, पट-खंडः, ग्रथितखंडः; 'p.-work' संग्रंथनं, खंडस्मरमोहः, रजः, रजोवृत्तिः, मदः, कामुकत्वं, अभिलाषः, कर्म, कंथाकरणं. 2 भूभागः, प्रदेशः, भूमि , क्षेत्रं. अनुराग:, See LOVE, LUST. 6 दुःखानुभवः, दुःख - ED, . संग्रथित, खंडमय (यी.), खंडरूप. भोग:.7सहन, कर्माश्रयता, ग्रहणं. -ATE, G. क्रोधन, PATE, S. मुंडं, मस्तका; See IIEAD. कोपन, क्रोधिल, शीप्रकोपिन्, सुलभकोप, संरंभिन्, सरंभ, रोष-कोप-क्रोध-शील, अमर्षण, रोषण, क्रोधिष्ठ, चंड PATENT, 4. स्पष्ट, व्यक्त, स्फुट, सुप्रकाश, सव्यक्त, मपिन-स्वभाव, आवेशवत, चंड-उत्ताप-संताप-शील, ति स्पष्ट, प्रत्यक्ष. -8. असामान्याधिकारः, विशिष्टाधिकार पत्र. - EE, S. असामान्याधिकारिन् m. ग्म, रण.2 तीव्र, तीक्ष्ण, उग्र, अत्युत्कट, उथंड, प्रखर, अतिरिक, परम, नितांत, गाढ, टकट; 'p. love for | PATER-FAMILIAS, s. कुलपतिः, कौटुंबिकः. gambling' यूते गाटाभिनिवेशः, p. lover of PATERNAL, .. पतक ( का /- ), पत्र ( प्रा. ), पित्र्य, music' नितांतं संगीतप्रियः. 3 रागयुक, विकाराधीन, पितृ in comp., पित्रागत, पितमान; 'p. estate 'पै" गावितरित मोनिकातृकी भामिः; 'p. aunt' पितृष्वसा. 2 पिवनुरूप, पिनमात; 'a.p. woman' भामिनी, कोपना. -ATELY, तुल्य-सनिम. -LY, adv. पितृवत्, पिसेव, पितसंनिमं. adv. सकापे, सक्रोध, ससरंभ, सामर्ष. 2 चंडं, अत्युत्कटं, PATERNITY, s. पितृत्व, पितृधर्म:. 2 प्रभवः, प्रमूति / तीक्ष्णं, बलवत्. 3 सरागं, सानुरागं, रागपूर्व. -ATE- PATH,8. (P.-way) पथिन् m., मार्गः, पद्धति/., सरणिNESS, . पंडस्वभावः, मुलभकोपित्व, रोषणता, &c. णीf., वमन् ॥., पदवि-वीf. See WAY; — the -LESS, a. विरक्त, रागहीन, शांत-वीत-राग, नि:संग. p. of a planet' कक्षा-क्षः ; 'the wrong p.' PASSIVE, a. **9122 (p. voice ); impersonal उत्पथः, कारथः, विमार्गः; 'good p.' मुपथः p. भाववाच्यं.2 सहन, सहिष्णु, सहनशील-वृति-धर्मक. 'to seduce from the right p.' उत्पथं नी 1 P. तितिक्ष, अनिवारक; oft. ex. by मह 1 A. 3 निश्चेष्ट, -LESS, (. निष्पथ, अगम्य, दुर्गम. निष्क्रिय, अप्रवर्तक, कर्माश्रय, कर्मपात्र. -LY, adv. स- PATHETIC,-AL, 4. करुण, हृदयद्राविन-ग्राहिन, हदिहिष्णुतया, निभेष्ट, अप्रतिकारण. - NESS, S. सहनशील- सश, हृदयंगम, करुणात्मक. - ALLY, adv. करुणं, ह. धर्मः-वृत्तिः, सहिष्णुता.2 निश्रेष्टता, कमोश्रयता, कर्म- दयग्राहितया ; 'uspeech p. worded' करुणार्थपात्रता. ग्रथितं वचः. -PATHOS, ४. करुणो रसः, कारुण्यरमः, PASTE, V... (उदपेषं ) वि.लिए 6 ", बंध 9 P, आ. करुणारस:; रागः, रसः, कारुण्यं. संज् c. -8. उदपेषः, जलपेषः; 'p.-board' संसृष्टपत्र. | PATHOLOGY, 8. रोगनिदान शालं. PASTERN, S. अश्वखुरसंधिः. PATIENT, . क्षामिन, सहिष्णु, तितिक्षु, सहन-क्षमा-शील, PASTIME, S. क्रीडा, विनोदः, लीला, केलि., विहारः, सहन, क्षमावत्, मर्षिन्, क्षमायुक्त, क्षम-सह in comp. 2 खेला, खेलनं, विलासः, कौतुकं. धीर, शांत, धृतिमत् ; 'very p.' बहुमह; prof PASTOR, .. अपि-अजा-पाल:, मषपाल:.2 आचार्यः, labour' क्लेशसह-क्षम; 'to be p.' सह 1 A, क्षम् गुरुः, उपाध्यायः. -AL, a. Ex. by (8.) in comp.; 1A; See ENDURE. -8. आतुर:, रुग्णः , रोगिन् m. 'p.lite' अविपालवृत्ति/3p. duties' धर्मकार्याणि -LY, adv. क्षात्या, क्षमापूर्व, धीरतया. -PATIENCE, 'p. office' आचार्यकर्म.-8. p. poem' गोपकाव्यं. 5. क्षमा, तितिक्षा, क्षाति J. सहिष्णुता.४ धारता, प्रशाात PASTRY, I. मिष्टान, आपूपिकं, पिष्टकाः (pl.); 'p.- ., धृति J., धये, उत्साहः. cook' आपूपिकः, भक्ष्यकार:. PATRIARCH, 8. कुलपतिः, आदि-मूल-पुरुषः. 2 वृद्धPASTURE, S. शालं, शाल-तृणावृत-भूमि f., यवस- गुरु-जनः. -AL, a. ( . ) in comp. क्षेत्र, गोपचरः. 2 तृण, यवसं, घासः, पशव्यं, PATRICIAN, s. कुलीनः, अभिजातः, कुलीनजन:, गवाहन.पाभोजन.-...चर 1P.तणं खाद 1P शिष्ट:.-.कलीन, शिष्ट, सदंशज, अभिजात. or भ 10. ..पर तृणं अजू 0.or मा I PATRIMONY, . पैतृकरिक्थ-धनं, गोवन, Page #322 -------------------------------------------------------------------------- ________________ PAT (809) PTA दाय, पित्रागतधनं. -IAL, . पितृप्राप्त-आगत, दाय- बंधकः, पणः; See PLEDGE. 2 ( At chess ) शा. लब्ध, पैतृक (की.). (सा)र:-रिः; 'p.-broker ' निक्षेपव्यवसायिन् m. PATRIOT, s. स्वदेशानुरागिन m., स्वदेशहितपरायणः, | PAY, V. 1. दा 3 U, 1 P.2 सं-पद् ., संगृ, साक्ष् स्वदेशाभिमानी, स्वदेशभक्तः. -IC, 4. स्वंदशानुरागिन, ___c.; (a person ) वेतन-मन्यंदा ( debt) परि-, स्वभम्यनुरक, स्वदेशाभिमानिन्, स्वदेशभक्त-आसक. शुध् ८, अपाकृ 8 U, अपवृज् 10, प्रतिकृ; 'p. for' - ICALLY, adv. स्वदेशहितेच्छया. -ISM, 8. स्वदे- निस्तु 1P,निष्कृ; he paid for the book ' सशपीति /.-अनुरागः, जन्मभूमिवात्सल्यं, स्वदेशाभिमानः. स्य पुस्तकस्य मूल्यं स ददौ ; they paid for their PATROL, v. . ( रक्षणार्थं ) रात्री परिक्रम् 1 U, 4 P offence with their lives ' जावितव्ययेन स्वापराधor परिभ्रम् 1, 4 P.-8. रक्षिणः, नागरिकाः (pl.), स्य निष्क्रयः कृतः ; See Cosr. -s. वेतनं, भृति/., रक्षकः, रक्षिन् m., रात्रिपरिचरः. मूल्यं, निर्वश: See HIRE ; 'p.-day' वेतनदानदिPATRON, S. संभावथित m., पालकः, उपकारकः, सं- वसः ; 'p.-master' वेतनाध्यक्षः. - EE, . परि-, वर्धकः, आश्रयः, पुरस्कर्ता, रक्षकः, शरणं; नाथः, ग्रहीत m. -ER, s. दाता, शधिकः. -MENT, S. दानं, पाषकः, पिंडद:. -AGE, S. संभावना आश्रयः, साहाय्यं, शाधनं, निराकरणं, निस्तारः, साधन; 'p. of a debt" अनुग्रहः, उपकारः, पालन, पोषणं, रक्षणं, संवर्धन, अव- | ऋणमुनि.-शोधनं, आनृण्यं. लंबः, पुरस्कारः. -AL, G. रक्षक, वर्धक. - TME, ... PEA, 8. कलायः, स(सा)तीनकः, सतीलकः, हरेणु:,रेणुका. सं- ., आश्रयं दा 3 U, प्रति-अनु-पा. (पालयति), अ- PEACE, 8. संधिः , संधान; ' to make p.' सं-धा 3 U. नुग्रह 9 P, अवलंब 1A, संवृध c.; oft. by (s.) 2 शमः, प्र-उप-शमः-शांति f., निर्वृति f., स्वास्थ्य with भू 1 P. - LESS, U. निराश्रय, अनाथ, अशरण, स्वस्थता, शांतता, मुखं ; निरुंद्रगः, उपश्वाभावः. 3 निरवलंब, निराधार. ऐक्यं, सरूपं, मैत्री, आंबरोधः, संवादः. 4 मौनं, तूष्णीPATRONYIIC, .पैतृकनामन् ॥, गात्रनाम, अपत्य- भावः ; 'p. of mind' स्वास्थ्य, चित्तप्रसादः, मनःवाचकः; ' chapter treating of Tuldhitap.! शातिः; hold p.' तरणी भू, वाचं यम् 1 P, मौनीभू; terminations 'तद्धितापत्याधिकारपकरणं. 'p.-maker ' संधाता ; p.-offering' शांतिहामः. PATTEN, 8. काटपाटुका. -interj. शांतं, तूष्णीं भव. -ABLE, 4. प्र-, शांत, शांPATTER, V.i. पटपटायत (D.). -8. पटपटा शब्दः. तप्रकृति-स्वभाव, अक्षुब्ध, प्रसन्न, निराकुल, अव्यय, अPATTERN, S. आद शे:, निदर्शनं, उपमा, प्रतिमा. प्रतिरू- नुदिन, स्वस्थ.2 शांतिप्रिय, युद्ध-कलह-विमुख (खी /.). पं-कृति/.2 आकारः, रूपं, संस्कारः; See MODEL.. -ABLENESS, 8. शांतता, स्वास्थ्यं. 2 युद्धद्वेषः, PAUCITY, s. अल्पता, स्तोकता, ex. by ' few'.v. कलह विमखता. - FUL, ८. प्र-, शांत, निरुपद्रव, निरुपPAUNCII, s. पिचिंडः, उदरं, जठरः, तंदं, लंबोदरं; श्व, निष्कंटक, विग्रह-संग्राम-हीन. 2 ( Life &c.) — having a p.' लंबोदर, तुंदिन, पिचिडिल; See निर्वत, स्वस्थ, निरुद्वेग, मुख in comp.; See PEACECORPULENT. -t.t. निरंत्री 8 U. ABLE. - FULLY, udv. शातं, निरुद्वगं, स्वस्थं, PAUPER, 8. अनाथः, अकिंचनः, दरिद्रः, भिक्षः, भिक्षा- शात-प्रसन्न-चेतसा. 2 युद्ध विना, साम्ना, सामापायन. जीविन; See BEGGAR, POOR. - ISM, 8. भिक्षावृति PEACOCK, 8. मयूरः, नीलकंठः, शिखंडिन् m., शिखी, f., श्याजीवः, भक्ष्यं. बहीं, बहिणः, शिखावल:, केकी. भुजंगभुक, कलापी, मेPAUSE, ... वि-उप-रम् 1P, निवृत् 1A; वि. घनादानुलास. प्रचलाकी; 'p's tail' शिखंड:, बह:, श्रम् 4 P, शम् 4 P, विच्छिद् pass.; 'p. upon, पिच्छं, कलापः ; 'p's crest' शिखा, घडा ; 'eye सं-,चित् 10; See CONSIDER. - $. विरामः, विर- in the tail' चंद्रकः ; मंचकः ; 'p's ery' केका. ति, निवृत्ति f., विच्छेदः, विधामः, प्र-उप-शमः. 2 -IPEAFOWL, 8. मयूरः-री, मयुरजाति / -PEAअंतरं, व्यवधानं, अवकाशः, अंतराल. 3 अवसानं, यतिः। HEs, s. मयूरी, शिखंडिनी, बहिणी. ( in poetry ). PEAK, S. शिखर:-रं, शगं, कूट:-टं, सानु ..., चूडा, PAVE, V. 1. प्रस्तरैः-इष्टकाभिः-खच 10 (खचयति) or ककुदः-दं, पर्वताग्रं. 2 ( Generally ) अत्रं, शिखरं, आस्तु 9 U,-स्तु 5 U, (भूमि ) निबंध) P. - ER, 8. शिखा, चूडा. - ED, a. शिखरिन्, शंगिन, सकूट, ककुशिलास्तरणकृत् m. -MENT, 8. कुहिमः-मं, निबार मत. 2 नाणाय, सच्यग्र. भू:, शिलास्तर:-फलकं. PEAL, 8. वानः, रवः, नि-,नादः, महाध्वनिः, निर्घोषः PAVILION, S. मंडपः-पं, पटमंडाः -वासः; See TENT. ! See NOISE 3; ' p. of thunder' घनगर्जितं, मेघPAW, . पादः, सनखः पादः. 2 हस्तः, करः, चपेट:.. निधीषः, स्तनितं ; 'p. of lbells' घंटानादः, कणितं. -v. पादेन-खुरेण (भूमि ) अभिहन् 2 Por विलिख्। -v.i. नद, सन्, क्वण, ध्वन् 1P; स्तन, गर्ज 1 P 6 P.2 करेण स्पृश् or परामृ 6 P. (of thunder ). PAWN, v.t. निक्षिप् 6P, न्यस् 4 U, आ-धा 3 U, PEARL, S. मुक्का, मुसाफलं, मौकिक, शक्ति; 'p.न्यासीक ,भाधीक. -8. भ्यासः, निक्षेपः, भाषिः, shell' शक्ति, मुक्तास्फोटः, शक्तिका, मुसागारं.-४, Page #323 -------------------------------------------------------------------------- ________________ PEA a. मुक्तामय (यी f. ), मुक्तापूर्ण. 2 मुक्तोपम, मुक्काम. PEASANT, 8. कृषक, कृषीवलः, क्षेत्रिकः, ग्राम्यः, ग्रा मीण:, जानपद: See FARMER EY, 3. कृषीवलाः, कृषकवर्ग:. ( 310 ) PEASE, s. pl. See PEA. PEBBLE, S. उालः, दुषत्कणः, चूर्णखंडः, शर्कराखंडः. -४, ८. प्रचुरोपल, उपलसंकीर्ण, शर्करिल, सशर्कर, शार्करीय. PECCABLE, . पापवश- अधीन. PECCADILLO, 8. स्खलितं, अल्प-क्षुद्र-दोषः - अपराधः PECCANT, . पापिन, अपराधिन्, दोषिन्, सदोष, पापशील. 2 दुष्ट, दूषित, विकृत. - PECCANCY, . विकारः, दोष:PECCAVI, . दोषस्वीकारः. PECK . ( चंचुपुटेन ) अभिहन 2P, तुद् 6, प्रह 1 P, वि-, लिख् 6P, दंश 1 P, तुंडेन खंड् 10, चंचुप्र हारं कृ 8 U, चंप्रहारेण जर्ज कृ. 2 ( Grain ) चंच्चा ग्रह 9 P or आ-दा 3A or लिहू 2 U; ' p. at ' सततं प्रह 1 P, निंद 1 P; See CENSURE. - S. द्रोणपादः -ER, 3. प्रतुदः. PECTORAL, . उरस्य. 2 कासन (श्री f. ). 8. कास, कफ- श्लेष्म-नं. PECULATE, . . छलेन आत्मसात्कृ 8 U or ग्रस् 1 A, or मुष् 9 P or अपह 1 P. -ION . छलेन अपहार:, प्रसनं, मोषणं. -OR, 3. मोषक:. PECULIAR . विशेष in comp.; विशिष्ट, असाधारण (fi f . ), असामान्य, अव्यापक; आत्माय, स्वीय; See PARTICULAR - 5. असाधारणधनं, स्वीयं धनं. -ITY, ७. विशेषधर्मः - लक्षणं-चिह्न गुणः, विशेषः, धर्मः, गुणः - Lx, adv. विशेषतः, विशेषेण, सविशेष. PECUNIARY, . अर्थ धन-द्रव्य-in comp. ; 'p. loss' अर्थहानि: ; 'p. difficulty' अर्थकृच्छ्रं. 2 धन-द्रव्यरूप, अर्थात्मक. PEDAGOGUE, S. बालशिक्षकः - पाठकः 2 Podant, q. v. PEDAL, पादविषयक, पाद संबंधिन्. PEDANT, S. पंडितंमन्यः, पंडितमानिन् , विद्यागर्वितः - IC - ICAL, a. पांडित्यदर्शिन्, समुद्धत -ICALLY, adv. विद्याभिमानेन - RY, 3. विधावलेपः, पांडित्यदपेः, भार्थं पाडित्यदर्शनं. PEDDLER, s. See PEDLER. PEDESTAL, 3. (स्तंभांदे ) पादः, आधार स्तंभत फलकः. PEDESTRIAN पदातिः, पादचारिन m., प (पा) दगः, पादात:; See Foor- SOLDIER.. पादग, पादचारिन्गामिन्, पाद in comp. - IEM, 8. पादचारः, पादगमनं. PEDICLE, PEDICEL, 8. मंजरि-री f. 2 वृतं, प्रसवबंधनं. PEDICULAR, a. यूका पूर्ण. PEDIGREE, 8. वंशावलि-ली., अन्वयः, वंश, कुले. 2 वंशावलिप, वंशचरितं. PEN PEDLER, $. ( भ्रमन् ) भांडवाह:, क्षुद्रद्रव्यविक्रयी. PEDUNCLE, 3. वृतं, प्रसव-पुष्प बंधनं. PEEL, 3. त्वच् f., वल्कं, चर्मन् २, शल्कं. ०. ८. त्वचं अपनी 1. P or निष्कृष्] 1 P or निर्दृ 1 P, त्वचयति (D), निस्वचकृ 8 U, त्वक्षू 1P - . निरुत्वश्रीभू 1 P. -ING, s. त्वक्षगं, त्वग्निष्कर्ष: PEEP, ०. . जालमार्गेण दृश् 1 Por वीक्ष् 1 A, प्रच्छन्नं ईश्र, सूक्ष्मं निरूप 10; जालांतर प्रेषितदृष्टिरन्या (R. VII. 9) — another p. ing through a window. ' 2 शनैः उद्गम् 1 Por उद्-इ 2 P or प्र- निर्भा 2 P प्रकाश् 1 A, दृश्-लक्ष्-pass, प्राः - आविः भू 1 P. 8. जालमार्गेण वीक्षणं, सूक्ष्मनिरूपणं वीक्षणं-दृष्टि: . 2 पूर्व - प्रथम दर्शनं - आलोकः - प्रकाशनं; ' p. hole ' जालमार्ग:- रं, सूक्ष्मरंधे, जालांतर. PEER, 8. वयस्यः, सहायः, तुल्यः, तुल्य-सम-पदस्थः 2 कुलीनः, अभिजातः, शिष्टजन - Appear, ५. v. 2 Peep, 1.v. ER, 3. सूक्ष्मनिरूपकः -ESS, 8. कुलीना. - LESS, अतुल, अनुपम, अप्रतिम; See MATCHLESS. PEEVISH, पिशुन, प्रतीप, वक्र, वक्र-वाम-शील, दु:शील, कर्कश, रूक्ष मात्र, दुष्टप्रकृति 2 कलहप्रिय, कोपन. -LY. adv. प्रतीपं, वक्रभावेन. - NESS, 8. वैशुन्यं, वक्रभाव:- शीलं रूक्षस्वभावः, दुःशीलता, काकैश्यं. PEG, नागदंतः भारयष्टि / विहंगिका; 'p. of a lute' कुणिका; ' iron p. ' काल: लक:. . . नागर्दत अवलंब C. or बधू 9 P. PELF, S. अन्यायाजितं धनं. PELLET, s. See PII.L.. PELLICLE, 8. तनुत्वच, सूक्ष्मचर्मेन् , पटलं, पुट:-टं. PELL MELI, adv. संकुलं, संकीर्ण, क्रमं विना. PELLUCID, स्वच्छ, निर्-वि-मल, विशद, प्रसन्न, शुद्ध. -ITY, NESS, 3. स्वच्छता, निर्मलता, वैशयं, प्रसादः. PELT, . . ( लोटै: ) प्रह 1 1 त‍ 10, अभि, -हन् 2 P, आहन् 2 U; 'ho was p. ed to death ' लोष्टघातं हतः 3 तीव्रं - बलवत् वृष् 1 P, धारासारेण वृष्; ' there was a p. ing shower of rain ' धारासारण महती वृष्टिर्बभूव ( H. 3 ) - घर्मन् 22., दृति, कृति - 2 प्रहारः, आघातः. PELVIS, 3. वस्तिदेशः. PEN, ०.८. लिख 6P, पत्रे निविश 02 ( बजे ) निअव-रुध् 7 U. - लेखनी, कलमः, अक्षरतलिका, तूलिका, वर्णिका ( painter's p. ). 2 ब्रजः, अवरोध; 6 cow-p. ' .' गोशाला, गो; 'p. -man' लिपिज्ञः, लेखक:, लेखन कुशलः; ' p. -manship' लिपि /·, लेखनविद्या, लेखन चात्यं - कौशलं. - PENT, ( up ) a. नि-अव-रुद्ध; ' p. house ' उपगृहं. PENAL . दंडाई, दंडनीय, दंडय. 2 दंडविषयक. - TY, 8. दंड, निग्रहः, शासनं. 2 साहस, अर्थ-धन-दंडः. PENANCE, 3. तपस् "., तपस्या, तपश्चर्या, कुच्छ्रे, Page #324 -------------------------------------------------------------------------- ________________ PEN यमः, कायक्लेश:; ‘imposed p. ' प्रायश्चितं; 'praetise p. ' तपः तप् 4 A or आवर 1 P, तपस्यति (D.). PENCHANT, S. See INCLINATION. PENCIL, S. तूलिका, तुलि, वर्तिका, ईषिका लेखनी. - ०. ८. लिख 6 I, वर्तिकया लिखू or अंक 10. PENDANT, S. कर्णावतंसः, कुंडलं, मालंब:, लोलकः. PENDENT, ८. वि-लोल, चल, प्रलंबमान, प्रलंब, आलंबिन्, आ-प्र-लंबित. P. PENDING . अनिर्णीत, अनिश्चित, अनिष्पन्न; the decision ' यावन्निर्णयो न कथ्यते. PENDULOUS, प्रलंब, लंबिन, लंबित, लोल. PENDULUM, ४. लोलकः, लोलदंड :. PENETRATE, v. ८. प्र-आ-विश् 61, निर्-, मिट् 7 T, व्यधु 4 P, छिदू 7 I', गाह् 1 A ( forest &c. ); निखन् 1 P. 2 व्याप् 5 P, मुछें 11, ( छाया न मुच्छेति मलेोपहतप्रसादे दर्पणतले S. 7). 3 अर्थ बुध् 1 P or ज्ञा 9 U, आशयं ग्रह 9P. -ION, S प्रवेशः - शनं, भेदः दनं, वेधः धनं. 2 व्याति / मूर्च्छनं. 3 अर्थबोध:, अर्थ- आशय-ज्ञानं. 4 (Power of p. ) ग्रहणसामध्ये, कुशाग्र- सूक्ष्म-मति / - बुद्धि, तीक्ष्ण-मूक्ष्म- बुद्धित्वं मतित्वं वैदग्ध्यं ; ' a man of p. ' सूक्ष्ममतिः, कुशाग्रबुद्धिः, विदग्धः, मर्मज्ञः, मानिक: ING, -IVE, C. प्रवेशक, भेदिन, वेधिन, भेदक. 2 व्यापक, व्यापिन्. 3 सूक्ष्म-तीक्ष्ण-मति बुद्धि, कुशाग्रमति बुद्धि, विदग्ध, मर्मज्ञ, मर्मवेदिन्. PENINSULA, 8. द्वीपकल्प:-ल्पं - R . द्वीपकल्परू प; द्वीपकल्पस्थ. PENIS, S. लिंग, उपस्थः, शिश्नः, मेदूः, मेहनं, शेफस् "., चर्मदंड :. ( 311 PENITENT, “. अनुशयिन्, अनुतापदग्ध, जात-कृत-अनुताप. - TAL, C. अनुतापजनित, अनुशयार्थक, पश्चात्तापरूप. - IARY, 3. प्रायभित्तागारं कारावास:. - Ly, adv. सानुशयं, सपश्चात्तापं PENITENCE, 8. अनुतापः, प भात्ताप, अनुशयः, अनुशोक: See REPENTANCE. PENNANT, PENNON, 5 ध्वज, पताका, केतुवसनं; See BANNER. - PENNATE, . सपक्ष, पक्षयुक्त. PENNY, S. मुद्रा. - PENNILESS, अकिंचन, निर्धन; See Poon. PENSILE, a. See PENDENT. PENSION, 8. (भूतपूर्व सेवार्थ ) वृत्ति, वेतनं, वार्षिकं. - . . ( भूत- पूर्व सेवार्थ) वृत्तिं दा 3 U -ER, S तिभुज् १०., वृत्तिभोगी. PENSIVE, . चिंता ध्यान-यर-परायण, सचित, चिंताक्रांत, उन्मनस्क, उदासीन ; in a p. mood' सचितवृत्त्या, गंभीरं. - Lx, adv. सचितं, ध्यानपूर्व - NESS, 8. ध्यानपरता, विषादः, खेदः. PER PENULTIMATE, . उपांत्य; 'p. letter ' उपधा, पांत्यं. PENUMBRA, S. खंडच्छाया. PENURY, 8. दारिद्यं, निर्धनता, दुर्गति / - ious, a. दीन, निर्धन, निःस्व; See Poon. 2 कृपण, क्षुद्र, कदर्य; See MISERLY. PENTACHORD, S. पंचतंत्रीवायं. PENTAGON, 3. पंचभुजः. AL, पंचकोण, पंचभुज. PENTANGULAR, a. पंचकोण, पंचाल. 1) PEON, 8. भृत्यः, पदातिः; See SERVANT. PEOPLE, जनः, लोकः, प्रजा, ( pl. also ) जनता, देशवासिनः प्रकृतयः (pl.); ' country p. ' ग्रामीणाः, ग्रामीयजनः, जानपदाः; common p. ' प्राकृताः, इतरे- पृथग्जनाः, सामान्य प्राकृत- अनाः - लोकाः. 2 वर्गः, गणः, वर्ण, जनः लीक: 3 सेवकजनः गणः, परिवार:. - . ८. जनैः पूर् 10 or आक 6 P, वम् . PEPPER, 8. मरी (रि), कॉलर्क, वेल, कृष्ण, उषणं, धर्मपत्तनं; ' long p. ' पिप्पली; See under LoNG. - ०.८. अवकृ 6P. PEPTIC पाचक, पाचन, दीपन, अभिद. PERACUTE, . अतितीक्ष्ण, अतितीव्र. PERADUENTURE, adv. कदापि, कदाचित् दैवात्, दैववशात्. PERAMBULATE, .८. परि-इ 2 P, परिक्रम् 1 U, 4 P, भ्रम 1 4 P, पर्यट् 1 P, परि-स-गम् 1 P; इत स्ततः चल चर 1 P. -ION परिक्रमः-मणं, परिभ्रमण, पर्यटन. PER ANNUM, adv. प्रतिवर्ष, प्रतिवत्सरं. PERCEIVE, 0. ८. उपलभ् 1 A, ज्ञा 9 U, वि-भू C., बुध् 1 P, ग्रह् 9 P, अवगम् 1P, अव-इ 2 P, अनुभू 1P, विद् 2 P; See KNow 2 (By the eye) दृश 11, ईक्ष 1 A, निरूप् 10, आ, लक्ष् 10, आलो 1 A, 10; See SEE ED, C. ज्ञात, विदित, उपलब्ध, गोवर; 'p. by the senses' इंद्रियगोचर - ER, S लक्षकः. = l'ERCEPTIBLE, ९. वेय, उपलभ्य, प्रत्यक्ष, दृष्टिगोचर, व्यक्त, परिस्फुट, सुस्पष्ट; oft. by विषय, गोवर, ग्राह्य in comp. ; 'p. by the eye ' प्रत्यक्ष, चक्षुर्गाद्य, दृष्टिगोचर; कर्णविषय, इंद्रियगोचर, &c = PERCEPTIBLY, adv. प्रत्यक्ष, प्रत्यक्षत: - PERCEPTION, S. उपलब्धि f·, ग्रहणं, बांधः, अवगमनं, अनुभवः, वेदनं विभावनं, ज्ञानं, व्यक्ति f. 2 ( Power of p. ) ग्राहकत्वं ग्रहण-वेदन-शक्ति /, विषयानुभवः, चैतन्य, विच्छांक /- PERCEPTIVE PERCIPIENT, " ग्रहणक्षम, ग्राहिन, ग्राहक, विषयग्रहणसमर्थ, चेतन. PER CENT, adr. Ex. by उत्तर in comp; 5p पंचोत्तरं शतं. PERCH, S. वासयष्टि, संजीनयष्टिः, यष्टि:, दंड. -0.. अध्याम् 2 A (with acc.), नि-ली 44, निषद् 1 P ( with loc. ) ; सं-डी 1 A ( of birds ). PERCHANCE, adv. See PERHAPS. PERCOLATE, .. कणशः- लवशः स्रु-क्षर-गल्- 1 P or स्यंद् 1 A. - . . शुध्, विंदुक्रमेण लवशः Page #325 -------------------------------------------------------------------------- ________________ PZA (312) PER c. or गल c. - TON, S. लवशः क्षरण-सवणं-गलनं. PERFORM, U.. 8 U, निर्वृत c., आचर 1 P, संPERCUSSION, S. समाघातः, संघटः, आ-पति-घात:. निः-पद् ८., साध 5 Por c., वि-धा 3 U, अनु-ठा 1P, PERDITION, S. उच्छेदः, क्षयः, वि-प्र-नाश:.2 अधो- निर्वह. (promise ) पर 10, त 1 P, शुध् ., अगति, अधःपातः, नरक-निरय-पातः; . ( ruin) पवृज 10%; (a sacrifice ) आतन् 8 U, आह 1 P. seize thee' (cf. — Murrain take thee') अकर- 2 (On the stage ) नद 10, अभि-नी 1 P, प्रयुज णि:-अजीवनिः-अवग्राह:-निग्राह:-ते भयात. 7A, 10; See Acr,; has not been ( seon) PERDUE, a. प्रच्छन्न, गूढ. p. ed on the stage' न प्रयोगतो दृष्टं ( Rat. 1), PEREGRINATE,-ION, See TRAVEL. -ANCE, 8. संपादनं, साधनं, करणं, विधान, निर्वर्तनं, PEREMPTORY, a. मुनिश्रित, निीत, नियत; अविशं- अनुष्ठान, आचरणं. 2 कार्य, कर्मन् 1., क्रिया, कृति, क्य, अवैकल्पिक( की f.), परिच्छिन्न, अवश्यक. 2 स्पष्ट, व्यापारः, चेष्टा, चेष्टितं, प्रवृत्ति , चरितं. 3 प्रयोगः, अपरिस्फुट, मुत्र्यक, भिन्नार्थ ; 'p. order ' अलंघनीयः- भिनयः, नाटनं. -ER, 8. कर्तृ m., संपादक :, निर्वर्तकः, अनतिक्रमणीयः-आदेश: ' the command of elder- अनुष्ठाता, निर्वाहकः.2 ( In dramas ) अभिनेतृ m., ly persons is ( to be considered as ) p.' नटः; प्रयोजकः..3 वादकः. आज्ञा गुरूणां ह्यविचारणीया ( R. XIV. 46). 3 दृढ- | PERFUME, V. 1. अधि-वास् 10, धूप 1 P, 10, धस्थिर-मति, सकृद्वादिन, दृढसंकल्प. -ILY, adv. मुनि- पेन वाम, सुरभीकृ8 U, परिमलयति-आमोदयति- (D.) भितं, सम्यक, भिन्नाथ, सुस्पष्टं दाढर्चेन, दृढनिश्चयपूर्व. भू . -. परिमलः, आमोदः, सुगंधः, सु-,वासः, सौ -INESS, s. स्पष्टता, दृढनिश्चयः, दृढता, अविशंक्यता. रभं-भ्यं. 2 (Thing scented ) गंधः, गंधद्रव्यं, गांPARENNIAL, (I. वर्षावधि, वर्षस्थायिन्.2 नित्य, अक्ष- धिकं. 3 ( For the person ) गात्रानुलेपनी; वति ।., म्य, निरंतर, अविरत. अनु-वि-लेपनं , वर्णकं p. artificially made' PERFECT, a. सिद्ध, संपत्र, निष्पन्न, समाप्त, परिणत. 21 कृत्रिम-वृक-धूपः. -ED, I. सुवासित, सवास, सुरभीकृत, अशेष, समग्र, सकल, सं-परि-पूर्ण, समस्त, अविकल, सामोद, धपित, भावित. - ER, s. गांधिकः, गंधोपजीअखंड, अक्षत, अन्यून, निर्दोष. 3 परम, उत्कृष्ट, विशिष्ट, विन् m., गंधविक्रयो, गंधवणिज् m., गंधाजीव:. उत्तम; निपुण, कुशल, अभिज्ञ, पारंगत, विशारद, प्र- -ERY, 8. गंधद्रव्यं, गंधव्यापार:-विक्रयः. -ING, 8. बीण, परिपक्क, संपन्न. 4 ( In grammar) लिट्. वासनं, भावनं. 2 ( With unguents ) चर्चा, घा -0.1. साध ., सिध् . (साधयति ), सं-नि:-पद ., चित्यं, अनु-वि-लपनं, स्थासकः, अंगरागः, परि-सं-पर 10, समाप् ., निवृत c.; ex. by कृ8U PERFUNCTORY, (. अनवहित, निरुत्साह, प्रमन, with (a.). - ER, S. संपादकः, साधकः. -ION, अनत्कंठ; See NEGLIGENT. -ILY, adv. अन-NESS, 8. सिद्धि f., संपन्त्रता, समयता, अखंडता, सं- वधानेन, निरुत्साह. -INESS, S. अनवधानं, अनास्था, परि-पूर्णता. निष्पनि-समाति /.2 परि-पाकः, परिणति निरुत्साहता. f., पक्वावस्था, उत्कृष्टता, उत्कर्षः, विशिष्टता, प्रकर्षः, प- PERIAPS, adv. कदाचित्, देवात, कदापि, नु वा, किंरा कोटि:-काष्ठा. 3 नैपुण्यं, संपन्नता, कौशल, विज्ञान, खित, स्यात्, or lby pot. प्रावीण्यं. 4 गुणः, परम-उत्तम-गुणः, विशेषः, प्र-उत्- | PERIAPT, S. रक्षाकरंडः. कर्षः. -IVE, (. साधक, मंपादक, समापक, सिद्धि कर | PERICARDIUM, S. हृदयकोशः, हृदाशयः. (f.). -LY, adv. सर्वथा, सर्वशः, साकल्येन, स- PERICARP, S. बीजकोश:-गुमि. मग्रं, संपूर्ण, अशेषतः, नि:शेषं. PERICR.INIUM, 8. कपालावरणं. PERFIDY, 8. विश्वासघात:-भंगः-भेदः, असत्यसंधता, PERIGEE, S. नीचतमं-नेदिष्ठं-स्थान. प्रतिज्ञा-समय-भंगः; शत्रुसेवा, कापटयं, वंचनं-ना. PERIL, 8. भयं, शंका, संदेहः, संशयः. -0... संशये -IOUS, a. असत्यसंध, विश्वास-वियंभ-घातिन-मेदिन, | पत् ७. -00s, a. संदिग्ध, सशंक, भयहेतुक; See भग्नप्रतिज्ञ; वंचक, शठ, मिथ्याचार, शत्रुमविन्. 2 (Of DANGER, IIAZARD. acts ) अनायें. -TOUSLY, adr. विश्वासघातेन, शठव- PERIOD, 8. समयः, कालः, वेला, कालावधिः, अंतर, त्, कैतवेन. अवधि:, नियतकाल:.2 कालचक्र-पर्यायः-आवर्तः, वर्षPERFORATE, ".t. आ-,व्य 4 P, छिद्रयति (D.), चक्र, युगं. 3 अंतः, अवसानं, विरामः.4 पूर्णवाक्य, निर्भिड 7 P, उत्-समुत्-कृGP, ( मणौ वजसमुत्कीर्णे वाक्योच्चयः, पूर्णविरामः; 'p. of life' वयः, वयोवस्था; B.I. 4); 'un-p. ed jewel ' अनाविद्धं रत्न (S. last p.' चरमवयः, अंत्यावस्था . - 10,-ICAL, a. 2). -ED, 4. विद्ध, सच्छिद्र, उत्कीर्ण, सरंध्र, सुषिर. नित्य, अनुकालिक-नियतकालिक-सामयिक-(की f). -ION, S. वेध:-धनं, निर्भद:. 2 छिद्रं, रंध, विवर, स- -४. सामयिकपुस्तकं; a monthly p.' मासिकपुस्तबिरं.-OR, S. वेधनिका, आविधः, आस्फोटनी. कं. -ICALLY, udv. काले काले, समयतः, कालानुPERFORCE, adv. बलात्, बलेन, असमं, प्रसा, बलवत्, । रूपं, नियतकाले. अलास्कारेण. | PERIOSTEUM, 8. अस्थित्वम् । Page #326 -------------------------------------------------------------------------- ________________ PUR (313) PH PERITAERY, . परिवेश:-पः, परिधिः, परिणाह:.2 ITY, 8. अविच्छेदः, नित्य-चिर-स्थापिता, आनत्यं, नमि-मी., प्रधिः. निस्यता, अविराम:, नैरतयं, अक्षयस्थिति f., सनातमत्व PERIPHRASE, PERIPHRASIS, वागुपचयः, वा- 'top.' शाश्वतीः समाः. -PERPETUATE, O... ग्विस्तर:, वाग्बाहुल्यं-प्रपंच:.-... प्रपंचयन्ति ( D.), स्थिरीक 8 U, कृ with (a.). वाग्विस्तरेण वर्ण 10 or व्याख्या 2 P. -PERI-| PERPLEX, V. 1. मुह ८., आकुलीकृ8 U, सं-वि-भ्रम् .. PHRASTIC, a. बहुबाक्य, बापद: 'p. future ' लट्. (भ्रमयति), मोह-संभ्रम-उत्पद 0.2 संकुलीक, संकीणीक, PERISH, v.i. नर 4 P, प्र-वि-', क्षि-pass.; प्रमी 4 A, PET 9 P; See EMBARRASS, CONFUSE. -ED, वस् 1A,क्षय-नाशं-लयंगम् 1 P or इ-या 2 P, प्र- ४. आ-व्या-कुल,संभ्रांत, वि- मूढ, कातर, व्यग्र, उद्विग्न,भवि-ली 4 A; मृ 6A, व्यापद् 4 A; See DIE. धीर; व्याकुलचित्त, संभ्रांतमनस्, व्यस्त-मढ-विक्षिप्त-चि- ABLE, a. वि,-नवर (री.), विनाशधर्मन्, भंगुर, न.-ING, a. मोहक, संदिग्ध, भ्रम-मोह-कारिन्, मोहकक्षयिन, वि, वंसिन्, क्षयिष्णु, क्षय-नाश-शील, लयाधीन; र (f.), मोहन, भ्रांतिजनन (नी/.); विषम. -ITY, s. 'p. in a moment' क्षणिक, क्षणभंगुर. व्या,-मोहः, आ-व्या-कुलत्वं-ता, संभ्रमः, व्यग्रता, पित्तPERISTYLE, 8. स्तंभपंक्ति-श्रेणीf.' विक्षेपः, व्यस्तचिनत्वं, चिनवैक्लव्य, संशयः, संदेहः. PERITONEUM, s. अंत्रवेष्टनं. PERQUISITE, 8. अधिकलाभः, पुरस्कारः; See Grer. PERJURE, I. 1. साक्ष्ये मिथ्या-अनृतं वट 1 P, मिथ्या | PERSECUTE, V. 1. प्र-सं-बाध् 1 A, उप-5 1 A, पीड शप 1, 4 U, कूटसाक्ष्यं क 8 U. -ED, - ER, ., s. ___10, उप-P 1 P, क्लिश् 9 P, पीडार्थ अनुम् IP, अभि-, कूटशपथकारिन्, मिथ्याशप्तक, कूटसाभिन्. -Y, . कू- द्रुद्द 4 P. -ION, 8. बाधा, उपद्रवः, उपप्रवः, पीडनं, ट-मिथ्या-साक्ष्य-शपनं. अभिद्रोहः. -OR, . बाधकः, उपद्रवकारिन् m. PERMANENT, A. नित्य, स्थिर, नित्य-चिर-स्थायिन्, । PERSEVERE, V.i. मन:-चित्-अभिनिविश् ., सदा ध्रुव, अक्षय, स्थायिन्; See LASTING. -LY, adv. नि- प्रवृत् 1 A, अभियुज् pass., अभिनिवेशेन सं-पद्., स. त्यं, स्थिर, ध्रुव, शाश्वतं, सर्वकालं. -PERMANENCE, ततं प्रयत् 1 A, अनवरतं चेष्ट 1 A, निबंध क, साग्रह -CY, 8. स्थिरता, स्थायित्वं, ध्रुवता, नित्यता, अक्षयता, प्रवृत्; 'p. in your opposition' स्थिरपतिबंधो भअनपायः, सनातनत्वं.2 प्रतिष्ठा, स्थिति /., (कुलस्य स्थि- व (S. 2); ' he who p. s in good actions' तये K. I. 18), (दशरथस्य कुलं प्रतिष्ठां गतं U.5). सदाचारप्रवृत्तः, सदा सन्मार्गयायी.-ANCE, 8. अभिPERMEATE, v. t. r 5 P, 41 5 A; See PER- निवेशः, अध्यवसायः, उद्यमसातत्य, दीर्घप्रयत्नः-उपमःVADE.2 प्र-विश् 6P, भिट 7P, गाह् 1 A. -ION, उद्योगः-उत्साहः, अतिनिबंधः, सदाभियोगः.2 अनवरत8. व्याप्ति , प्रवेशः, भेदनं. -PERMEABLE, a. चेष्टा-प्रवृत्ति /., प्रसकि.f., धैर्य, आग्रहः, उद्योगः, उद्यमः, ध्याप्य, भेद्य, प्रवेश्य. व्यवसायः.-ING, 8. अभियोगवत्, उद्यमिन्, अभिनिविष्ट, PERMIT, U... अनु-ज्ञा 9 U, अनुमन् 4 A, अनुमट अध्यवसायिन्, दीयोगिन्, सदाप्रवृत्त, उत्साहवत्, आ1 A, आज्ञां दा 3 U, See ALLow. -8. अनुज्ञा-अ- ग्रह-निबंध-शील, प्रसन, प्रसित.-INGLY, adv. अभिनुमति-पत्रं, अनुज्ञा. - PERMISSIBLE, 4. अनुज्ञेय, निवेशेन, दीर्घोद्योगेन, प्रसनं, सोत्साह, सनिर्वध. अनुमंतव्य, अनुज्ञा है. 2 धर्म्य, न्याय्य, प्राद्य, युक्त; See PERSIST, ७.i. साग्रहं प्रवृत् 1 A, अतिनिर्वधेन आचर् LAWFUL. - PERMISSION, ४. अनुज्ञा, अनुमति /. 1P, पर्यव-स्था 1A; See below; do not p. in -तं, अनमोदन ; आदेशः, आज्ञा. -PERMISSIVE, N. your wickedness' दराचरितष मा ते निर्वधो भूत अनुज्ञाप्रद, अनुमोदक; अनवश्यक. See PERSEVERE. - ENCE,-CY 8. निबंधः, आग्रPERMUTATION, 8. विनिमयः, परिवर्तः, परिवृत्ति ., ह:, अभिनिवेशः, पर्यवस्थानं, दृढाग्रहः. -ENT, a. व्यतिहारः.2 अंकपाशः. निबंधपर, साग्रह See OBSTINATE. -ENTLY, PERNICIOUS, G. घातक, अपकारक, वि-,नाशक, हिल, | adv. साग्रह, निबंधन. हिंसक, अपकारिन, दुष्ट, गय; See INJURIOUS.-LY, | PERSON, 8. पुरुषः, नरः, जनः, व्यक्ति; this p.' adv. सापकारं, सापायं, सनाशं. अयं जनः (referring to tho speaker ); 'a PERORATION, 8. उपसंहारः. female p.' सीजनः, अंगनाजन:. 2 शरीरं, अंगं, PERPENDICULAR, a. लंब, लंबरूप; सरल, जु, अ- वपुस् n.. देहः, कायः, तनु f., गात्रं; See BODY. 3 कुटिल.-8. लंबः. -LY, adv. लंबरूपेण, सरलं, जु. रूपं, आकारः, आकृति f., मर्ति; 'an enemy in PERPETRATE, P... कृ8 U, नि-धा ३७, आचर the p. of Krishna' कृष्णरूपः शत्र:.4 पात्र, भू1 P; See COMMIT. मिका.5 पुरुषः ( in grammar); ' in p.' स्वयं, PERPETUAL, O. नित्य, सतत, शाश्वत (ती ), अवि- स्वतः, आत्मना, साक्षात, प्रत्यक्षं. -ABLE, a. सुरूप, च्छित्र, अविरत, संतब, निरंतर, सनातन (नीf.), अ- मुगात्र (त्री.), शोभनाकार. -AGE, S. पुरुषः, जनः, नंत, नित्य-चिर-स्थायिन् . -LY, adv. नित्यं, सदा, नि- नरः, व्यक्ति:.2 श्रेष्ठ-विशिष्ट-जनः. -AL, a. व्याकिगत, त्यशः, शाधतं, शश्वत्, सततं, अविरते. -PERPETU- | पुरुषविशेषानुवद्ध, विशिष्टजनोदिष्ट. 2 शारीरिक-देहिक Page #327 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SatsA - (की.), शरीर-भंग in comp.; 'p. beauty' दृढानिमयः, प्रत्ययः, निर्णय:.8 मते, मार्गः, पथिन् m., अंगसौष्ठवं; p.graces' शरीरलावण्यं; 'p. union' संप्रदायः.-PERSUABIVE, PERSUABORY, . सा. शरीरसंबंधः, p. attendant' भासत्रपरिचारकः; नुनय, प्रवर्तक, प्रबोधक, अनुमयिन्, हृदयग्राहिन्, भाक'p. attendance' शरीरचर्या-द्याभूषा. 3 स्वयकृत, र्षिन्. 2 प्रत्ययकारिन्, संशयच्छिद. स्व-आत्म-कृत, साक्षात्कृत. 4 आत्मन्, स्व, मिज in | PERT, a. चपल, लघु; See LIVELY. 2 धृष्ट, प्रगल्भ, comp.; 'tor p. profit' आत्म-स्व-हिताय; 'p. अविनीत. -LY, adv. चापल्यात्, धृष्टतया, अविनयेन. experience'. स्वानुभव:. 5 पुरुष-व्यक्ति-वाचिन्, -NESS, s. चापल्यं, धाट्य, अविनयः. पुरुष in comp.8 अस्थावर, जंगम. -ALITY, 8. | PERTAIN, v. i. संबंध pass., संबंधिन्-a. भू 1 P; व्यकिगताक्षेपः, विशेष-व्यक्ति-निर्देशः, व्यक्त्युद्देशः, व्य- See BELONG. किसस्पर्श: 2 व्यकिः, पथक्त्वं, स्वत्वं.-ALLY, adv. PERTINENT, . प्रास्ताविक (की./.), खुक, यथायोग्य, स्वयं, स्वतः, प्रत्यक्षं-क्षतः, साक्षात. 2 व्यक्तितः, पृथक्. उपपत्र, योग्य, प्रस्तावसदृश (शी.); 'to be p.' -PRRSONATE, V... रूप-वेषं ग्रह 9 P or धु उप-पद् 4A, युज् pass. -LY, adv. युक, टपपत्र, 1P, 10 or आ-स्था 10 (with gen.), छम यथोचितं, प्रसंगानुरूपं, प्रस्तावसदृशं. -PERTINकूट-कृ8 UB ott. ex. by वेश or रूप in comp., or ENCE,-0Y, 8. युक्तता, उपपत्ति, योग्यता, प्रसंगसंगby denom.; 'p. ing Nala' नलरूपमास्थाय, नल ति, याथार्थ्य, प्रस्तुतानुसारः. . रूपः, नलवेशधारिन्, 'p.s a king'नुपायते, राजा PERTINACIOUS, a. निबंधशील, आबहिन, स्थिर-दृढनति.2 अभि-नी 1P, नट 10, रूप 10. -TON, 8. प्रतिज्ञधीर, दृढ. -LY, adv. सनिर्वध, साग्रहं. रूप-वेश-धारणं-ग्रहणं.2 अभिनवः, नाटनं.-OR, B. -NESS, -PERTINACITY, S. निर्वधः, आग्रहः, अवेशधारिन्-भृत् m.2 अभिनेतृ m. -PERSONIFY, भिनिवेशः, दाढच, धैर्य; See OBSTINATE, -CY. ७.१. चेतनत्व-वेतनभाव-आरुह . (रोपयति ), (अचे PERTURB, V.1. सं.-क्ष c., आकुलीकृ 8U, उपहन तने ) बेतनवदुपचर 1 P, (अचेतनेपि चेतनवदुपचार 2 P, वि-मुह ., व्यग्रीकृ, व्यस् 4 A, संकरीक See दर्शनात् 8. B. 99). -RD, a. Ex. by मूर्ति, मूर्त CONFUSE. -ATION, 8. संक्षोभः, व्यग्रता, उपलवः, शरीरिन्-a., इव or साक्षात्. -ICATION, 8. चेतनत्वारो व्या-मोहः, आकुलत्वं, वैक्लव्यं, उद्वेगः. -ED, a. भुन्ध, पः, चेतनधर्मारोपः, मनुष्यगुणारोपः, उपचार:, oft. आ-व्या-कुल, विक्लव, व्यग्र, परिप्रव, उद्विग्न, पर्याकुल. by इव, साक्षात् 'p. of virtue' साक्षात्-मूर्तिमान PERUSE, V.t. समग्रं पढ़ 1 P or अधि-इ2 A, निपुर्ण #:; See EMBODIED. वच्c. See READ.-AL, S. अध्ययन, पठनं, पारायणं. PERSPICACIOUs, a. तीक्ष्ण-सूक्ष्म-दृष्टि, सूक्ष्मदर्शिन्.2 PERVADE, ...अभि-,व्याप 5 P, वि-अ 5A, सतीक्ष्ण-सूक्ष्म-बुद्धि-मति, कुशाग्रबुद्धि. -NESS, -PER र्वतः आक्रम् 1U, 4 Por प्रविश 6P, वि-गाह 1A, BPROACITY, 8. सूक्ष्मदृष्टित्वं, दृष्टिसूक्ष्मता, दृक्पाटवं. 2 मुर्छ 1 P; मूच्र्छत्यमी विकाराः ऐश्वर्यमत्तेष (85) सूक्ष्ममतित्वं. p. ( the minds of) those' &c., '(the freshPERSPICOous, a. स्पष्ट, विशद, प्रसन्न, व्यक्त, सुप्रका ness of ) youth has p. ed her limbs' यौवनमंश,सुबोध.-Li, adv. स्पष्टं, विशदं, भिन्नार्थ. -NESS, गेष सत्रद्धं (8.1). -ING, -PERVASIVE, a. व्या-PERSPICUITY, ४. स्पष्टता, प्रसादः, वैशा. पक, व्यापिन्, 'p.all things'सर्वग, सर्वव्यापिन् । PERSPIRE, v. i. प्र.,स्विद् 4_P, स्वेदं-धर्म-छु . 'p. the whole body' सर्वांगीण. -PERVASION, -... रोमद्वारा निःस .or लु., स्विद् . -ATION, 8. अभिव्यापन-व्याति/, आक्रमण; मर्छनं. ३. स्वेदनं, धर्म-स्वेद-खावः. 2 स्वेदः, धर्मः, स्वेद-धर्म PERVERSE, 4. वाम, कुटिल, प्रतीप, विपरीत, वक, प्रअल-बिंदु:-उदक; 'excessive p.' प्रस्वेदः. -ING, I तिकूल, वि-प्रति-लोम, बक्र-वाम-शील, कुटिलमति, पिa. सस्वेद, सघर्म, स्वेद-धर्म-स्लाविन्, स्वेदित, स्विन्त्र शनSee OBSTINATE. -LY, adv. वामतया, कौटि'violently p.' प्रस्तिन्त्र, भूशस्विद. ल्येन, प्रतीपं, विपरीतं, बामशीलतया. -NESS, 8. प्रतीपPERSUADE, V. 1. अनु-नी 1P, प्रबुध ल., अनुशास् ता, वामता, वेपरयिं कौटिल्यं, दुष्टता, दौरात्म्यं, दुःशीलं. 2P, प्र-वृत् ., नियुज् 10, प्रोत्सह ८., आकृष् 1P; oft. PERVERT, V... वि-कृ8 U, परिवृत् ०., सा चीक, वि. by causal of roots. 2 प्रति-इ ., प्रतीति-विश्वासं रूप 10, विलोमीकृ, अन्यथा क; भ्रंश ., विपर्यस् 4U जन् . (जनयति), संशयं संदेहं-छिद् 7 P; See CoN- or c., कलुषयति (D.), कलुषीकृ; दुप . ( दूषयति), VINCE.-ED, a. अनुनीता जातनिभय-विश्वास, प्रतीत, विपरि-णम् . (णमयति ). -ER, -ING, 8., a. विकाछिनसंशय, जातप्रत्यय: I feel p.' इति मे प्रतीतिः, रिन, विपरिणामिन, विपर्यासकारिन्.-PERVERSION, इति दृढं मन्ये. - IR, s. प्रवर्तकः, प्रोत्साहकः, - 5. विकारः, विकृति, विक्रिया, विलोमत्वं, प्रतीपता, विनियोजकः. -PERSUASION, 8. अनुनयः, अमू- परिणामः, विपर्यासः, विपर्ययः, दूषणं, भ्रंशन, साकिरशासन, उपदेशः, प्रवर्तन, नियोजन, प्रबोध:-धनं, | णं, कालुष्यं. प्रोत्साहन. संदेह-संशय-च्छेदः, शंकानिवृति f., I PERVIous, a. व्याप्य, भेय, प्रवेश्य. Page #328 -------------------------------------------------------------------------- ________________ PES PESTER, . . बाधू 1 A, पीड 10, उपभु 1 A; See HARASS. (815) PEST, PETIIENCE, 8 मारि-री, म( मा ) रकः; (fig.) आधि:, कंटकः, उत्पातः, शल्यं; वामाः कुलस्याधय: ( S. 4 ) ' are a p. to the family '; ' p. of the people ' लोककंटकः. - PEETIFEROUS, PETILENTIAL, o. मरकावह, मारात्मक, घातुक, विनाशक, दूषक, बाधक, अपकारक, अपकारिन्, अनिटकर (री f. ). PESTLE, 8. मुस ( श ) ल:-लं, अयोग्रं. PET, 3. प्रेम-प्रीति पात्र, प्रेमास्पदं; क्रीडामृग: 2 ईषत्कोप:, कोपावेशः - प्रिय, प्रेमास्पदीभूत, वलभ; See FAVOURITE. - v. . लल् 10; See FONDLE. PETAL, 8. दलं, पत्रं. -ED, OUS, C. सदल, दलवत्. PETITION, . . अर्थ 10 A, प्र-अभि-, या 1 A निविड़ c., वि-ज्ञा c. (ज्ञापयति ). 8. प्रार्थना, याचा, निवदनं विज्ञप्ति f., विज्ञापना. 2 (Written ) विज्ञति:, प्रार्थना निवेदन-पत्र ER, 8. प्रार्थकः, प्रार्थयित m., अर्थिन् m., याचकः, निवेदक: ; ascertain who are the p. s' ज्ञायतां कः कः कार्यार्थीति ( Mr. 9 ). PETRIFY, . . पाषाणां प्रस्तरी- 8 U, कठिनीकृ, जडीकृ, संस्तभ् c.; p. ed with astonishment ' आर्यजडीकृत... पाषाणांभू 1 P. - ACTION, S. पाषाणीकरण पाषाणी भूतद्रम्यं. PETROLEUM, 8. शिलातलं-रस:. PEPTICOAT, S. शादी, शाटकः, चंडातके, अर्धोरुकं (girl's); ‘ under p. government' लीजित:, स्त्रीवश: ; ' p. government' श्री शासन. PETTIFOGGER, 8. क्षुद्र - अधम-वृत्तिः. PETTISE, . कर्कश, वक्रशील-भाव, परुषस्वभाव, प्रतीप; See PEEVISH. -LY, adv. कर्कशं, परुषं. - NE88, 8. कार्कश्यं, स्वभावपारुष्यं. PAT moon' चंद्रस्य क्षयवृद्धी. 2 ( Point of view) डि f.; See VIEW. PEEASANT, 8. वीजन, जीवंजीव :. PHENOMENON, 8. तृग्विषयः, गोचरवस्तु ., दर्शनं, आलोकः. 2 उत्पातः, अडतं. PHIAL, 3. लघुकूपी, काचकूपी -पात्रं. PHILANTHROPY, 5. लोकहितेच्छा, लोक-जन-प्रीति f. सर्वभूतदया, विश्वमीतिः, विश्वसोहद. - IC, ICAL, a. लोकहितैषिन्, जनहितकाम; जगन्मित्रं, विश्वमित्रं, विश्वसुहृद् - IST, 8. जनहितैषी, विश्वसुहृद्. PHILIPPIC 3. भर्त्सनवाक्यं, निंदात्मकः प्रबंधः PHILOLOGY, 8. भाषाविज्ञानं तत्त्वं शब्दव्युत्पत्तिशानंविद्या - ER - IST 8. शाब्दिकः, भाषातत्वज्ञः -ICAL, ८. शाब्दिक (की f. ), शब्दशास्त्रीय. PEILOMATH, 8 विद्याप्रियः भक्तः, ज्ञान से विन् m. Y, 8. विद्यासेवनं. • PETTY, लघु, क्षुद्र, अल्प; See SMALL; oft. by उप or कल्प in comp.; ‘ap king' उपराजा, नृपकल्प:. PETULANT, . कर्कश, प्रतीप, दुःशील, वाम; See PEEVISE. 2 भविनीत, प्रगल्भ, धृष्ट. -Lx, adv. प्रतीपं, धृष्टवत्.- PETULANCE, 3. प्रतीपता, दुःशीलं धृष्टता. PEWTER, 8. कांस्यं, पीतलोहं. EB, 3. कांस्यकार: PHALANK 8. व्यूह; पंक्ति f. PHANTASM, 8. आ, भासः, छाया, माया, मनोरथसृष्टि f. PHANTASMA GORIA, 8. मायाजालं. PHANTASY, S. See FANCY. PHILOSOPHY, 8. दर्शनं; ' six systems of p.' षड्दर्शनं. 2 तत्त्वज्ञान, विज्ञानं, तत्वविद्या शाखं; तत्त्वं ज्ञानं, विद्या, शामं in comp. ; ' moral p. ' नीतिशानं; ' logical p. ' तर्कशास्त्रं विद्या, &c. ER, 8. दर्शनज्ञः, तस्वविद् m., तत्वज्ञः- ज्ञानी, तात्त्विकः, ज्ञानी, पंडित:, प्राज्ञः, ज्ञाननिष्ठ: ; 'p's stone' चितामणिः. स्पर्शमणि: - IC - ICAL, . तत्त्व-दर्शन in comp., दार्शनिक ( की f. ) . 2 विज्ञ, तस्वज्ञानपर, ज्ञान-विद्यापर. -ICALLY, adv. दर्शनानुसारेण, तत्त्वत: ख, .. तस्वं निरूपू 10 or आलोच् 10 or अन्वीभू 1 A PHILrRE, 8. मंत्रौषधं, वशीकरण चूर्ण. PHIZ, 8. See FACE. PELEBOTOMY, 8. शिरावेधः - मोक्षः -छेदः, रक्तमोक्षण लाव:. PHLEGM, 8. कफः, श्लेष्मन् m., सिंघाणक. 2 मांद्यं, जाडचं ; a medicine romoving p. (phlegmagogue) लेष्मघ्नं कफनाशनं -AXIC, ८. कफिन्, श्लेष्मल ण, बहुकफ. 2 कफकर ( री . ), श्लेष्मजनन ( नी f. ) 3 लेष्मज 4 जड, मंद, शीत; See INDIFFERENT. PHONETIC . स्वरसंवादिन्, ध्वनि-स्वर- in comp. - PHONETICS, PHONICS, 3. स्वर ध्वनि-विद्या- शाम. PHOTOGRAPH 8. आलोकलेख्यं. - BB, 8. आलोकले - छयकारः. PHRASE 8. वाक्यं, उक्ति f., वचनं. ०.८. अभिधा 3 U, 6 P; See CALL. -PHRASEOLOGY, ४. वाक्यबंध :- रचना, भाषासरणि f, वाकप्रकारः, वाप्रीति f. - व्यापार:- व्यवहारः ; 'dramatic p. 'नाटयोक्तिः, free परिभाषा. PHANTOM, 8. भूतः, वेताल:, पिशाच, रात्रिचर: 2 आभासः, मनोरथवष्टि f., माया, कल्पना. PHARISEE, PHARISAIC, 8., a. See HYPOCRITE. PHARMACOPRIA, 8. औषधतत्त्व शास्त्र, भेषज संस्कारग्रंथ. PHARMACY, . औषधक्रिया-संस्कारः विद्या. PHAROS . दीपस्थानं गृहं. PHRENETIC . उन्मत्त; S00 FRANTIC. - PERE. NITIS, 8. सभपात वरः, उन्मादः; See FRENZY. PERENOLOGY, 8. मस्तिष्कविद्या. PHASE, PHASES, 8., .;p. s of the PATHSIO, PATHISIS, 8., TY; Page #329 -------------------------------------------------------------------------- ________________ PHY ( 318) क्षयः, क्षयरोगः, शोषः, यक्ष्मन् m., राजयक्ष्मा. | p.s' शकलीक 8 U, खंडशः क, खंड 10; 'to fall -PATHISICAL, a. क्षयिन्, क्षयरोगिन्. to p.s' वि-दल 1 P; 'p. of poetry ' काम्यत्रPHYLAOTERY, S. रक्षाकरंडः.. बंधः, कविता; 'p. of work' कार्य; 'p. of money' PHYSIC, 8. चिकित्सा, उपचारः, वैद्यक्रिया,औषधोपचारः. मुद्रा .p. of water' जलाधारः, मलाशयः; in 2 औषध, भेषजं, अगदः. -0.1. कित् desid. (धि- p.s' खंडशः, लववाः; 'p. at chess' शा(सा)कित्सति-ते), उपथर 1 P, भेषजंदा 3 U. -IAN, . रि:-रः'ap. to each' एकैकं, प्रत्येक, पृथक् पृथवैद्यः, भिषज् m., चिकित्सकः, अगदंकारः, रोगहारी- क; 'what a p. of work is man' अहो निर्माणहत्.-PHYSICAL, G. साकार, स्थूल, जड; See | विशेष: नरजीव:; 'of a p. ' एकरूप-प्रकार; 'of a MATERIAL. 2 अंग, विग्रह, शरीर in comp.; 'p. | p. with' सदृश (शी./.), अनुरूप; See LIKE. strength' शरीरबलं ; 'p. substance ' स्थूलद्रव्यं-- -v.1. संयुज 7 U, 10, संधा-समाधा-3 U. -LRSS, वस्तु.3Medicinal, g.v.3; 'p. science (phy- (6. अखंड. - PIECEMEAL, adv. खंडशः, लवशः, sics)' पदार्थविज्ञानं,-शानं. -LY, adv. प्रकृत्या, भागशः, खंडे खंड. पृथक पृथक. -. भागिन, खंड in स्वभावतः, जातितः, जन्मत: See NATURALLY. comp. : PHYSIOGNOMY, S. आकृति /., वदनाकृतिः, मुखं, वद- l'IED, a. See VARIEGATED. नं.2 वदनलक्षणनिरूपणं.-IST, 8. मुखसामुद्रिकः. PIER, S. सेतुबंधः. स्तंभः, वप्रः-अं. PIACULAR, a. अघ-पाप-नाशिन्. PIERCE, t. 1. व्यध् 4 P, निर-मिट 7 P. प्र-मंजू 7 P, PICAROON, 8. समुद्रीयदस्यु:. छिद् 7 P; See PERPORATE. 2 आ-उप-हन 20%3B PrCK, V. 1. चि 5U, ग्रह 9 P, समाह 1 P, आदा शीतवातोपहतः 'p. ed by cold winds'. -ED, M. 3 A, उद्-५ 1 P, 10, लू 9 U, छिद् 7 P, (flower विद्ध, निभिन्न, छिद्रित ; ' p. ed through the &c.).2 शुध ., मृज् 2 P or c., परिष्क 8 U. 3 heart' मित्रहदय ; ' having the ears p.' विद्ध(Up) वृ 5 U, उद्धृ 1 P, उद्ग्रह , पृथक् कृ; 'p. छिद्रित-कर्ण. - ER, 8. वेधकः, भेदकः.2 वेधनिका, a bone ' अस्थिमांसं चर्व 1 P, 103 p. out' उत्प- वेधनी. -ING, . वेधक; वेधिन्, भैदिन, भिद्-छिद्-in ट् 10, निष्कृष् 1 P; 'p. a quarrel' कलहं उत्-स्था comp. ; 'p. the vital parts of the heart' ह. C. (उत्थापयति); 'p. holes' (in another's coat) व्यमर्मभिद्-छिन् ; ( sound ) परुष, कर्कश.-8. वेधःपरस्य छिद्राणि दृश् 1 P, रंध्राणि-छिद्राणि-अन्धि- धर्म, निर्भेदः, छेदः-दनं. 4 P; 'p. the pocket' ग्रंथि छित्त्वा अपह. -8. PIETY, s. See under ProUs. Pick-axe, q.v.2 उद्धारः, वरणं. 3 विशिष्टभागः, PrG, 8. शकर शावः-वकः, शूकरः; See HoG. 2 कुशी, उत्कृष्टभागः; 'ear -p.' कंड्यन; tooth-p.' लोहपिंड:; p.-iron' असंस्कृतं अयः;"p.-headed' दंतोखनी ; 'p.-axe' टंकः, पाषाणभेदनी, पाषाणदार- स्थूल, स्थूलधी. -0ISH, 4. शूकरोपम. -PIGORRY, णः; 'p.-pocket' ग्रंथिच्छंदकः-चौरः. -ING, S. उ.. 8. शूकरालयः. शरणं, उद्ग्रहणं. PIGEON, 8. कपोत:, पारावतः, कलरवः; 'wood p.' PICKET, 8. सेनारक्षः, रक्षकदलं. 2 शंकः, स्थाणुः.. हारि(री)तः; 'p.-hearted' भीरुहदय, कातर; PICKLE, S. संधित, संधानं, संधितद्रव्यं.2 लवणं.-... | 'p.-whole ' कयोतषिल; p.-house,-cot' कपोतसं-धा 3 U, उपस्कृ 8 U. पालिका, विटंकः. PIONIC, 8. विहरणं, वनभोजनं. PIGMENT, 8. वर्णकः, वर्णः, रंगः. PICTORIAL, aसचित्र, चित्रोपेत, चित्रलिखित. PIGMY, 8. वामनः, -हस्वः, खर्वः. -०. वामन, नस्व. PICTURE, S. चित्रं, आलेख्यं, प्रतिमा, प्रतिकृति, प्रति खर्व, लघुतनु, अल्पमूर्ति रूप, प्रतिच्छंदः-दकं, प्रतिच्छाया; 'as if drawn in PIRE, 8. प्रासः, कुंतः, शूल:-लं; See LANCE; 'p.ap.' आलिखित इव; 'p.-board' चित्रफलक: | man' प्रासिकः, कौंतिकः, शाकीकः, शूली. 'p.-frame' चित्राधारः, चित्रावरण; 'p.-gallery' PILE, . राशिः, चयः, निकरः, पुंजः, पूगः, स्तोमः, चित्रावली, चित्रशाला; 'p.-maker' चित्रक( का )र:. समूह:. 2 चिता, चिति f., चित्या. 3 स्थणा, स्तंभः, -V. 1. मनसि क 8 U, आलोच् 10, मनसा ऋप c. | शंकः, कील:.4ह, भवनं, महामंदिरं -... समाor विषर् c. or वि-भू .2 चित्र 10, आलिख 6 P, चि 5 U, राशीक 8 U. . वर्ण 10. -ED, a. चित्रगत, आलेख्यगत, चित्रार्पित, | PILES, 8. अर्शस् ।., दुनर्नामक, अझरोगः, गुदकीलकः, आलिखित. 2 मनसा, कल्पित. - PICTURESQUE, Q. गुदांकरः; ' affected by p.' अर्शस. चित्रोपम, वि-चित्र, शबल.. PILFER, V. 1. मुघ 9 P, चर् 10, अपह 1 P. -ER, PIEBALD, a. See VARIEGATED. 8. चौरः, मोषकः; See ROB,-BER. PIECE, ..खंड:-उ, विभागः, अंशः, लवः, शकल:-, PILGRIM, B. यात्रिकः, तीर्थविन् m. -AGE, B. ती.वि-दलं, मित्रं. रचना, प्रबंधः, to break in I यात्रा, यात्रा, यात्राप्रसंगः, तीर्थाटनं-सेवा; 'onap. Page #330 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (817) to Garuda' गरुडस्य यात्राप्रसंगेन; 'place of p.' PINK, 5. पाटलवर्णः, पाटलः.2 अग्रं, शिखरं, परा तीर्थ:-र्थ, पुण्यस्थानं. काष्ठा.-०. पाटल, पाटलवर्ण; 'p.-eyed' गज-सूक्ष्मPILL, . वटिका, गुटिका, गुलिका. नेत्र.-0... व्यधु 4 P; See PERFORATE. PILLAGE, t.t. वि-लुंद- 1P, 10, अपह 1P.-8.. PINNACE, 8. भुद्र-लघु-नौका. विलंटनं, लोप्पं, लोत्रं, अपहार:. -ER, S. लैठकः, अ- PINNACLE. S. अहः, प्रासादाय-झंग, प्रोच्छ्रितं हये.2 पहारक: शिखरं, शंगं, अग्रं. PILLAR, S. स्तंभः, स्थाणुः, स्थूणा, अवष्टंभः; यूपः । PIONEER, S. आटविकः, काष्ठ-तरु-छिद् m. 2 मार्गद( sacrificial); 'p. of state' राज्यस्य आधार- | र्शकः, अग्रेसरः, अग्रयायी; See FORERUNNER. स्तंभः; 'p. s of justice' न्यायाधाराः, धमोवष्टंभा:.- -.. सेयमार्ग शुध .. PILLOW, ४. उपधानं, टपबहः, बालिश ; 'p.-case' Prous, a. धार्मिक (की.1.), पुण्य-धर्म-शील, धर्मात्मउपधानकोश:-आवेष्टनं ; I slept, making my left न्, पुण्य, पुण्यात्मन, भाकिमत्, शुधिवत, भकि-धर्म-निष्ठarm serve as a p.' वामभुजमुपधाय भशयिषि (D. परायण, धर्माचार; ' led a p. life' धर्माचरणेन भा K. II.5).-v.t. उप-धा 3 U, उपधानीक 8U. यरपक्षयत् ; 'p. action 'धर्म्यक्रिया; ' for p. purPLOUS, a. लोमश, प्रचुरलोमन्. -PILOSITY, 8. लो- pose ' धर्मार्थ. 2 धर्म-भक्ति-मूलक. -LY, adv. भ. मशत्वं, लोमप्राचुर्य. कया, धार्मिक वत्. -NESS,-PIETY, 8. धर्मनिष्ठा-परPLOr, s. कर्णधारः-ग्राहः, कर्णिकः, कणिन् m., ता-आसक्ति , धर्मात्मता, पुण्यशील, ईश्वर-धर्म-भाक नाविकः, नौवाह.. 2Guide, q. v. -0... मार्ग दृश् f., ईश्वरनिष्ठा-सेवा, पुण्यसा, भक्तिः , 'distinguished ८., प्रणी 1 P, वह c. -AGE, 8. कर्णिकवतनं. for p.' धर्मप्रधान. 2 पितृसेवा, पुत्रधर्मः. PIMI, 8. विष्टः, संचारकः, See PANDER. PIr, s. वीजं.2 बिंदु:, भकः. PIMPLE, 8. विटिका, स्फोटः, क्षुद्र-तनु-बणः, रक्तस्फोट:- PrPE, 8. वंशः, वेण:, सुधिर.2 नालः, नाडि-डी-लि-लीf., गंडः, रक्तवटी. -ED,-Y, &. सस्फोट, बणिन् , दवण, प्रणालः-ली; ' water-p.' सारणि., प्रणालिका. -... पिटिकावृत. वेणुं वद् c. or :मा 1 P. - ER, . वांशिका, वेणुमाः . PIN, 8. मूचिf., कील:-लकः-कं, शलाका, शंकः, शल्यं. PTQUANT, a. उग्र, तिग्म, कद, तीक्ष्ण, प्र.,खर.2 मिष्ट, 2 (Of a carriage) आणि:-णी, अक्षाग्रकील: p.- स्वाद, सरस. maker ' सूधिकार:.-v.t. सूच्या बंध 9 P, कील 10. PrQUE, 8. कलिः, कलहः; ईषत्कोप:.-७... ईषत् कुए ०. PINCERB, S. संदंशः-शकः, कंकमुखं. | or रुष c. 2 उत्तिज् ., उत्यद् ., प्रोत्सह c., प्र-वृत् . PINCH, B.t.पीड़ 10, बाध् 1 A, किश9P, संकुच् 3(Oneself ) अभि-मन 4 A; विकत्थ् 1A; ' he 1P (the body ), आतीक 80%; p. ed with p.s hinself upon his learning' पंडितमभ्योऽसौ. cold ' शीतात, हिमपीडिता 'p. ing poverty' दु:- PIRATE, 8. समुद्र दस्युः. 2 साहसिकनौका. 3 शन्दचौरः. सहं दारिद्य. 2 अंगुल्यग्रेण पीड्. 3 मुष्टिना संग्रह 9 P, -0.1. अपह 1 P, लुट- 1 P, 10. -PIRACY, .. संग्रह ' none but the wearer knows where समुद्रीयचौर्य-लुंठनं. -PIRATICAL, a. साहसिन, साहthe shoe p. es' न हि वंध्या विजानाति गुरू प्रसव- सिक (की.). वेदनां. -. अंगुलिपीडनं; संग्राहः, ग्रहणं; 'p. of PISCES, 8. मीन:, मीनराशि:. snuff ' नस्यकूर्चः. 2 संकटावस्था, दुर्गति , कष्टं, PISCIVOROUS, 4. मत्स्याशन, मत्स्याद. कृच्छ ; 'p.-fist' बडू-दृढ-मुष्टिः, अमुक्तहस्तः . PISMIRE, S. See AN'T. PINE, 8. देवदाह:-रू, पीतदुः, सरलः, पूतिकाष्ठं; See PIss, s. मूत्र, मेह:.-... मूत्रं उत्सम् 8., मिह 1P, Frn also. -v.i. (Away ), अवसद् 1 P, परि- मूत्र 10. म्ल-ग्लै 1 P, क्षि-pass., खिद-प्रली 4 A. 2 (For) | PISTIL, 8. गर्भकेसर:-र. उत्तम् 4 P, उत्कं 1 A, उत्सुकायते ( D.); oft. by PIT, 8. गर्तः-ता, विवरं, बिल, अवट: 'p.-coal' भाउत्क, उत्सुक, उत्कंठ in comp.; 'a heart p. ing करांगार:; 'p.-fall' गूढ-छन्न-कूप:-गर्तः, अंधकपः. away in absence ' विरहीत्कंठ हदयं ; 'p. ed for | -v.t. सूक्ष्मगतैः अंक 10 or चिह्नयति (D.).2 his home ' गृहं गंतुमुदताम्यत् ; अद्रिसुतासमागमोत्कः योद्धु प्रोत्सह ., प्रतियुध् . (K. VI. 95) 'p. ing to be united with _PTICH, v. . रच् 10, प्रतिवि-धा 30 रु. (रोपयParvati'; अंत:पुरविरहपर्युत्तुकस्य राजर्षेः (S. 3) ति), स्था c. (स्थापयति ), निविश्c. 2 क्षिप् 6P,, 'who is p. ing by separation '&c. -ING, S. अस 4P.नि-पतc.3 अरालेन अंज 7 P.-.i म्लानि , अवसादः, उत्कंठा.-. म्लान, क्षीग, विषण्ण, आ-अव-पत् 1 P, अवरूह 1 P, भव- 1 P, अध्यास उत्क, उत्सुक, सोत्कंठ. 2A.2 निविश A, शिविरं भध्यास. 3 अधोमुखेन PINION, B. पक्ष:, पर्ण.2 बाहुपाश:-बंध:. -..- पत्, अवाक् गम् 1 P. 4 (Upon ) BUSer भी बात CHOOSE. -8. तिंदुः, रासः, भरालः, वक्षभूपः, सर्ज Page #331 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 318) - रसः, सर्वरसः, बहुरूयः.2 कोटि ,काष्ठा, अग्र शिक्षा #1 P; "to take p.' See HAPPEN, OCCUR. ;' highest p.' पराकाष्ठा-कोटि:.परिमाणं, पर्य- -v.. स्था ८. (स्थापयति), धा 3 U, नि-आ-, वि., See.DEGREE.4 उत्संगः, कटकः-.5 स्वरः। म्यस् 4 U, निक्षिप् 6P, भा-नि-विश् 0., आरुह ०. 'mineral p.' शिलाजतु . -Y, 4. विदुलित. सू. (रोपयति), 10; oft. by T8U,दा 3 U, म्याध "पिमेय, अंध, अतिकृष्ण. c., ( व्यापारयामास कर किरीटे R. VI. 19 ); p. PrTCHER, 8. कुंभः, घटः, घटी, कलस:-शः, पुटग्रीवः over' अधिक, अधि-ठा 1P; 'p. in an office'पदे See JAR. नियुज् 7 A, 10 or आरुह . Prri, 8. मज्जा, गर्भः, सारः.2 सारः, सारांशः, सत्त्व, | PLACID, S. शांत, प्र-उप-, प्रसन, निराकुल, अनुद्विम, तत्व.3 निर्यासः, रस:.4 सत्वं, वीर्य, बलं, उत्साहः. जितक्रोध, असंभ्रम, शांतात्मन्, प्रसन्नचित्त. -LY, ads. -LESS, a. असार, निःसार, फल्गु, निःसत्व, विरस. | प्रसत्रं, शांत्या, शांतचेतसा, निराकुलं. -ITY, -NESS, -r, a. ससार, सस्वपूर्ण, सरस, ससत्त्व, सारवत्, सार- . शम:, शांति f., प्रसादः, अक्रोधः, असंभ्रमः, अक्षोभः. गर्भ-2 सप्रभाव, तेजस्विन, वीर्यवत्, ससत्त्व. PLAGIARISM, s.. शब्दचौर्य, बागपहारः -PLAPITTANCE, . स्तोकांशः, भत्यल्पभागः; अल्पमूल्यं-वे- _GIARIST, S. शम्द-प्रथ-चौरः. सन, प्रासाच्छादनमात्र. PLAGUE, S. मारी, महामारी, म(मा )रकः.2 उत्पाPry, दया, अनुकंपा, करुणा, घृणा, कृपा, अनक्रोशः;. तः, अरिष्ट, अनर्थः, शल्यं, उपद्रवः, कंटकः, उपलवः; 'inp. to my passion' (रागजनितं):खं मे निरंव See PESr. -V.t. मार्या प्रम् 1 A or आक्रम् 1U, क्ष्य (Mr.5); ' whatap. it is' अहो न कष्टमेतत्. 4 P.2 बाध् 1 A, पी 10, तप .,5P; See -vt. take p. on ' दय् 1A ( with gen.); अ HARASS. -ING, 4. बाधक, पीडक, केशद, पीडाप्रद. नुकंपू 1A,दयां कृ8U (with loc.); प्रसद 1P. PLAIN, S. समभूमि -देश-स्थलं-ली, समभभाग:; See -PITEOUS, PITLABLE, 4. अनुकंय, करुणा-अनुकं LEVEL. -4. सम, सपाट. 2 विनीत, निरलंकार, अभूपा-योग्य, दयाविषयः-भाजन-पात्रं, करुण, दीन; in p. षित, निर्भूषण.3 स्पष्ट, व्यक, विशद, परि-स्फुट, सुaccents 'करुणस्वनैः. 2 वराक (की.), तपस्विन् बोध, स्पष्टार्थ, भिन्नार्थ, प्रकाश, प्रत्यक्ष, प्रकट.4 केवल, (ot persons). -LY, adv. करुणं, दीनं. -NESS, मात्र in comp. 5 (Style) अनलंकृत, शुद्ध, अनलं8. अनुकंप्यता, कारुण्यं; दैन्यं.-PITIFUL, PITY कार, अध्यंजन.6 (Food) उपस्करहीन-शून्य, असं. ING, a. करुणाई, करुणामय (यी/.), करुणा-दया-शील, स्कृत.7 अमाय, दक्षिण, निष्कपट, निर्व्याज, सरल, क. सदय, सानुकंप, दयालु, कृपालु; See KIND; 'ap. पट-माया-हीन, नियंतीक, अकृत्रिम, रज़ा See FRANK. person' दयानिधिः-सागरः, दीनबंधु:-वत्सलः.2 क- 8 सामान्य, साधारण (णीf.); मध्यमरूप, मातिसुंदर रुण, दीन शोच्य. 3 Contemptible, q.v.-LY, (tf.); a p. woman', 'one p. in person' ado. सदर्य, सानुकंप, सकरुणं.-NESS, . दयालुता, सामान्य लावण्योपपत्रा, नातिसुभगा, अनतिसुंदरी; 'p. कारुण्य, दयाईता. -PITILESS, . निर्दय, निरनुक्रोश, dealing' न्यायाचार, शुद्ध-सरल-मति, निठलीक, दक्षिनिघृण, निष्कृप, क्रूर, निार, कठोर, अकरण. -LY, ण, भमाय, रज़; (8.) सारल्यं, निष्कापट्य. -०.. सadv. निर्दयं, क्रूर, निठुरं. मी 8 U. -LY, adv. स्पष्ट, व्यक्त, स्फुटं, स्पष्टार्थ, Prvor, s. विवर्तनकील:. सुबोध, प्रकाश, प्रकटं, प्रत्यक्षं. 3 निर्व्याज, निZलीक, PLACARD, घोषणापत्र.-..घोषणापत्रेण प्रकाश. अवक्रं, सारल्येन, अमायया, निष्कपटं. 8 विनीतं, अनPLACATE, v. t. Appeaso, q.v. -PLACABLE, a. लंकार; 'p.dressed ' विनीतवेष. -NESS, S. समता, क्षमाशील; सांत्वनीय, आराध्य, प्रसाय. विनीतत्वं, भषणाभावः, व्यक्तता, स्पष्टता, वैशयं, सुबोPLACE, S. स्थानं, स्थलं, प्रदेशः, स्थली, भू-भूमि f., धता, प्राकाश्यं, अव्याजः, नियाजता, अकापटच, सारविष्ण्यं. 2 पर, आस्पदं, विषयः.3 पद, पदवि-वी/., ल्यं, अमाया, आर्जवं, &c. अधिकारः, नियोगः, अधिकारपदं; See OPPICE. 4 PLAINT, 8. प्रतिज्ञा, अभियोगः, भाषापाद: भाषा, पूर्वअवकाशः, अबसरः, प्रसरः; p. of honour' समानप- पक्षः, पक्ष:. 2 विलापः, विलपन, परिदेवन-ना, शांकः. द, गौरवपद; 'in one p.' एकत्र; in many p.s' -PLAINTIFF, 8. अर्थिन् m., वादी, अभियोगी, काबष; 'p. of residence' निवासस्थान; वसति; र्यार्थी, अभियोक्तृ m., सूचकः, -PLAINTITE, a. 'p. for dancing' नृत्यशाला-स्थान; out of p.' परिदेविन्, विलापिन्. 2 शोकावह, शोकार्थक, शोकभस्थान, अनुषित; ' in the p. of a father' पित- दुःख-गर्भ; करुण, दीन, सकरुण; 'in p. words' स्थान-भूमी 'p. tor fear' भयस्थान-कारण-रतुः परिदविताक्षर:. -Lt, adv. करुणं, दीनं. - in one p.-in another p.' क्वचित-कचित्, इतः- PLAIT, 8. भांग-गी, भंगः, अमि., पुटः, चूण:. 2 इतः, एकत्र-अन्यत्र; 'in the first p.' प्रथम, प्रथमतः, - वेणि-णी, कबरी, धम्मिन:.-... ग्रंथ् 9 P, भ्या-वृत् प्रथम तावर; in the next p.' अपरंच, पुनः, पुनव ., पुटीक 8U, संबे 1 P, वेणीक, वेनीरूपेण प्रथ. to give p.' स्थान त्य 1P,ध्यप- 1P,भप. | PLAN, . उपायः, प्रयोगः, प्रयुक्ति कल्पना.। Page #332 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (310). सूत्रपात:, चित्रलेखन; भालेख्य, स्थूलवर्णनं.-.t. बद् . (instrument).4 1 A, 1A,बल् प्र-सं-प., प्रयुज् 10, चित् 10, मंत्र 10 A, अम- 1P.-... रूप 10, नद 10, भभिनी 1 P, ex. by संधा 3 U, आलोच् 10, मनसा विचर c. or वि-भूc.2 denom.; 'p.s the king' नृपायते; 'p.s the woआलिख 6 P, सूत्रपातं कृ 8 U. - NING, S. उपाय- man'मीवाचरति. प्र.,पल्-र., प्रवृत् ., प्रस कल्पना-योजना. 3 वि-धा 3,8U, अनु-ठा 1P. -8. क्रीडा, खेPLANCE, See PLANK. ला-लन, लीला, केलि., विनोदः, विलासः, विहारः, PLANE, G. सम, समस्थ. -8. समं, समक्षेत्र, धरातलं. कौतुक, परिहासः; ' in p.' लीलया, परिहासेन.मा2 तक्षणी, त्वक्षणी. -... समीकृ8U.2 तभ 1,5P. टक. 3 अक्षाडा, पूर्त, देवनं.4 भभिनयः, गति).5 PLANET, S. ग्रहः, ज्योतिस् n.; ' minor p.' उप- आचरणं, चेष्टितं, हात, व्यापारः, त्य, पटा; foul ग्रहः, 'passage of ap.' संक्रमः, संक्रांति f; p. 'दुभेष्टितं. 6 चलनं, सरणे. 7 प्रसरः, अवकाशः, 'aspect of a p.' ग्रहदशा; influence of a अवसरः; 'p.-day' अनध्यायादिषयः-तिथिः, विधायp.' ग्रहावेश:. -ARY, a. ग्रह in comp. दिवसः; 'p.-house' नाटक-रंग-वाला; 'p.-thing' PLANK, S. फलकः-क; दारु-काष्ठ-फलकः.-v.. फल- क्रीडनकं, क्रीडादश्य-वस्तु. -ER, B. क्रीडक (at है: आस्त 9 U or आच्छद् 10. dice ) अक्ष-देविन् m., अक्षक्रीडकः, भक्षचूतः.2 PLANT, I. ओषधि f., लता; तरुः, वृक्षः. -०... नटः, कुशीलवः, नर्तकः, भभिनेत, पा. -TUL, a. (Scods ) आरुह .2 प्रति-स्था c. (स्थापयति ), क्रीडासत, क्रीडापर-मग्न, केलि-क्रीडा-लीला-शील, लीलावि-,म्यस् 4 U, निवि ., नि-खन् 1P, नि-धा 3U, खला-पर, विलासिन्, विनोदिन (of things) सलील रुह.3 अधि-,वस् 0.-ATION, S. रोपणं. 2क्षेत्र, क्रीडा-केलि in comp.; 'p. anger' प्रणयin comp., बाटः-टी, वाटिका; शाकट-शाकिनं in क्रीडा-कीपः, केलिकोप:. -FULLY, adv. क्रीडापूर्व, comp., वृक्षवाटिका; ' sugar-p.' इक्षुशाकट-वाटिका. परिहासन (jokingly); लीलया, सकौतुकं, सपिलास, 3 Colony, q. v. -ER, S. रोपयितृ m., रोषक:.2 सखेलं. - TULNESS, S. क्रीडासकि, लीलापरता, सवाटिकेश्वर:. लीलत्वं, क्रीडाशीलता. PLAN'TAIN, 8. कदली-ल:, रंभा, वारणबुसा-पा, मोचा, | PLEA, 8. कारणोत्तर, उत्तर, उत्तरपाद:.ध्यपदेशः, अंशमत्कला, काष्ठीला; 'p. fruit' कदलीफलं, मोर्च; छन् ।., अपदेशः, निमित्तं, कारणं, मोचनहेतु:.8वा. 'wild p.'काष्ठकदली. दः, व्यवहारः, कार्य.4 प्रार्थना; ' raising ap.' PLASH, 8. आघाबः, आस्फालनं. 2 भद्रजलाशयः. ध्वजीकरणं.-PLEAD, V. उत्सरं दा 3 U or प्रति-७... जले क्रीड 1 P, जलं आस्फल 0. -. t. पद् 4 A or व 1 P, निमि दृश् ., पि-अप-दिर भवच्छिन 7P,09U, कृत् 6P. 2 संग्रंथ 9 P. 6 P; 'p. guilty' अपराधी अस्मीति बद or प्रति-, जलाय. 96;. tears shall p. in vain ' para perroft PLASTER, S. लेपः, सुधा, पूर्णलेपः. 2 उपनाहः, उप- भवत्.2विनयेम प्रार्थ or अभ्यर्थ 10A, सविनय यार देहः.-... लिप 6P, वि-अनु-प्र-, दिह 2U, उप- 1A; 'p. ed for his life' नीवितदानार्थ प्रार्थयानह 4 P. -RR, S. लेपकः, पलगंड:. -ING, s. मास. 3 उप-भिप् 6P, उपन्यस् 4U, व्यपदेशार्थ पुर: वि-प्र-लेप:-पनं. क्षिप. 4 (Cause) प्रति-पद ८., पराथ उत्तर वद्, परPLASTIC, 4. आकारद, कल्पक. 2 नम्य, सुखनम्य. पक्ष समर्थ; 'p. ing head-ache as an excuse" PLAT, S. Plot. g.v. -vt. Weave, g.v. शिरःशूलस्पर्श व्यपदिशन् ; 'p. ing illness' अस्वाPLATE, S. पानं, भाजनं.2 कांश:-पः, हमरूप्यं. 3 फ. स्थ्यव्याजन-व्यपदेशेन. -ER, B. अभिभाषक:, उत्तरलकः-कं, पर्व पट्टः-, पट्टिका; 'uopper-p.' तामप- वादी, समर्थकः, हेतुषादी. -ING, 8. हेतु-सर-बाद, ः, ताम्रपत्र; 'p.s of grunt' शासन-नियम-पत्राणि. व्यपदेशनं, हेतूपन्यासः. -n... रजतपत्रेण आवृ 5U or आच्छद 103; रजतन | PLEASE, P... पी9P, 10 (प्रीणयति), तप ०., अलंक 8 U. - RD, a. रजतपत्रावत, रूप्यनिवद्ध. सं-परि-', रम् . ( रमयति ), प्रमुद् c., सुखयति (D.) PLATEAU, S. समस्थली, अधित्यका; See LEVEL. आ-नंद ., सं-तुष्., प्रसद् ०., आला ., ., PLATFORM, S. वेदि, वेदिका, उन्नतस्थानं. आराध ., मनरंज. c. oft. by इश्छा, प्रसादः कपा PLATOON, S. गुल्म:-मं. विषमप्यमृतं कषिर्वेदमृत वा विषमीश्वरेच्छया (R. VAIT. PLATTER, B. पा, भाजन. . 46) · it it p.God to do so' &c.; 'he was PLAUDIT .प्रसा, धन्यवादः, जयघोषः. p. ed to accept my presents' ममोपायनानिस PLAVSIBLE,.सत्याभास, सत्यसंकाश, बाह्यतः रमणीय. सुप्रीतमनसा-सुप्रसनं-स्वीचकार; "may it p. your PLAY, ... कीड 1P, रम् 1A, वि-1P, विलस् | ladyship' प्रसीदतु भहिनी ( M.4).2(Like) 1P,खेल 1P.2 ( At dice) दि 4 P, क्रीडSee below.-v.i. to be p. ed' T4P, लिए 1ABp.sat dice' भ-अक्षान-दीश्याति.3 4Pारम्-मु 14, मंद 12.21P Or सद Page #333 -------------------------------------------------------------------------- ________________ PLE 'a 1 P, with inf., or simply by Imperative; 'p. sit here' अत्रेोपविशत्वार्य: ; ' worthy Sir, p. to wait for 2 or 3 days ' द्वित्र। यहान्यर्हसि . सोमन् ( Rv. 25 ) 3 रु 14, इष् 6P; See LIKE; just as my friend p. 8 ' यदभिरोचते वयस्याय ; ' do as you p. ' यथाभिलषितं क्रियतां. - ANT, C. सुखकर (f), मधुर, सुखद-प्रद, सुखावह, रम्य, रमणीय, प्रिय, मनोहर-रम, अभिराम, सुभग, अभिमत, सुख, काम्य, कांत, हर्षावह, रुचिर, ड़, हृदयंगम, प्रीति तुष्टि-कर, ममोश, मंजुल, चारु ; p. joke ' हृदयंगमः परिहासः ( Mal 3 ) - ANTLY, adv. सुखं रम्यं मधुरं, प्रियं रुचिरं - ANTRY, 8. प रि (री) हासः, नर्मभाषितं विनोदः, नर्मालापः, विनोदनर्म- उक्ति f. ING, . सुख in comp., रम्य, कांत See PLEASANT; p. to the ear' सुखश्रव, श्रुतिसुख, मंजुलस्वन, सुश्राव्य 'p. to the oye' प्रेक्षणीय, नयनाभिराम, सुदृश्य ; p. language' चाटु m. 22, चाटूक्ति: - INGLx, adv. सुभगं सुखं सुख-चारु in comp. - PLEAS UBE सुख, सं परितोषः, आनंदः, प्रीति f., सौख्यं, बुष्टि f., प्र, मोदः, आह्लादः, हर्षः, मुदा. 2 अभिरुचि, इच्छा, अभिलाषः, छंदः -दस् , कामः; 'at one's p. ' स्वेच्छया, कामतः यथाकामं, यदृच्छया, स्वैर; ' wandering at p. ' कामचारिन्, स्वछंद गामिन; ' sensual p. ' भोग:, विषयसुखं, विषयानुरागः ; ' sexual p. ' रति, रतिसुखं, सुरत P.boat' केलि-क्रीडा-नौका; 'p. ground' आरामः, क्रीडा - केलि-विलास वनं काननं, प्रमदवनं, क्रीडोयानं; 'p. mansion' केलिगृह भवनं, लीलागार, बिलासमंदिरं. 3 प्रसादः, अनुग्रहः. - ABLE, . रम्य, रमणीय, सुखद, सुख; See PLEASANT. IST, 8. विषयिन् ., विषयासक्तः, भोगासक्तः, भोगपरायणः. (320) PLEBIAN, . प्राकृत ( ती f. ), सामान्य, साधारण (ftf.), अवरवर्ण, अकुलीन. 8. प्राकृतः, प्राकृतजनः, पृथग्जनः; नीच अवर - जनः . PLECTRUM, S. कोणः, शारिका. PLEDGE, 8. न्यासः, निक्षेपः, आधिः, उपनिधिः, उपन्यासः - निक्षेपः, पण : 2 अभिज्ञानं; 'p of love प्रीत्यभिज्ञानं. 3 प्रतिज्ञा, क्षणः, परिपण:- णनं 'I have given a p. ' विहितप्रतिज्ञः गृहीतक्षण:- अहं. 4 प्रतिभूः, लग्नकः, बंधक: -०. न्यस् 4 ए, निक्षिप 6P, आ-नि-धा 3 U, परि-, पण् 1 A, आधी-न्यासी कृ 8 U. 2 (One's word ) प्रति श्रु 5 P, प्रति ज्ञा 9 A, ( with dat. of person ), उरीकृ, वचनेन बंधू 9 P; ex. by (s. ); अस्मत्सौदामिनीसमक्षमनयोर्वृत्तेयं प्रतिज्ञा ( Mal. 1 ) — they two p. ed their word ' &c.; ‘he has p. ed his virtue ( honor ) that he would not harm you' तव विरूपकरणे तेन : सुकृतमंतरे धृतं (P. Iv. 1 ); ' ho who has p. ed PLO his word ' कृत विहित प्रतिज्ञः प्रतिज्ञा-वचन- बद्धः, दत्तवचनः प्रतिज्ञः, गृहीतक्षण:. PLEDGET, S. पट्टः, आवेष्टनं. PLEIADES, 8. कृत्तिकाः. PLENARY, . सं-परि-पूर्ण, समग्र PLENIPOTENT, C. पूर्णशक्तियुक्त. - PLENIPOTENCE, 8. पूर्ण सामर्थ्य-शक्ति f. - PLENIPOTENTLARY, 8. पूर्णशक्तियुक्तः, महादूतः PLENIST . पूर्णतावादिन् m. PLENITUDE 8. पूर्णता, प्राचयं, वैपुल्यं, समृद्धि, अ तिरेकः, उत्सेकः परा कोटि : काठा. PLENTY, 5. बाहुल्यं, प्राचुर्य, वैपुल्यं, बहुत्व, समृद्धि, उद्रेकः, अतिरेकः, उत्सेकः, स्फीति वृद्धि f. PLENTEOUS, PLENTIFUL, . प्रभूत, प्रचुर, विपुल, बहु, बहुल, भूरि, भूमि, पुष्कल, समृद्ध, मं-परि-पूर्ण, उद्रि, स्फीत, उत्सिक्त, उपचित. - Lx, adv. बाहुल्येन, बहुशः, भूयिष्ठं भूरि प्रभूतं विपुलं, अतिरिक्तं. NE 8. बाहुल्यं, प्राचर्य; See (s.). PLEONASM, S. अधिकपददोषः ; शब्दाधिक्यं, शब्दातिशयः. - PLEONASTIC, . अधिकशब्द, बहुपद. PLETEORA, 8. रक्तपितं. 2 बाहुल्य, माधुर्यं, अतिवृद्धि - - PLETHORIC . रक्तपित्तरोगिन्. PLEURISX, S. पार्श्वशूलं. PLIANT, PLIABLE, . आ-, नम्य, सुखनम्य, मृदु, शिथिल, अदृढ, आयम्य. , PLIGHT, दशा, अवस्था, स्थिति f, भावः, वृत्ति, गति f. ; ' sorry p. दुर्दशा, दुर्गति: 2 Pledge, ५. v. ०.८. प्रतिज्ञा 9 A, न्यस् 4 U; See PLEDGE. -ED, 9. प्रतिज्ञात, व्यस्त ; 'p. word ' विहित प्रतिज्ञा, संगर:, अभिसंधि:. PLINTH, 8. स्तंभमूलं-तलं; प्राकारमूलं. 6 PLOD, . . अविरतं श्रम् 4 P or आयासं कृ 8 छ, मंद मंद आयस 1, 4 P. -DER, 3. मंद मंदं निरंतरायासिम m., नित्योद्योगी, पिपीलिकाधम. -DING, S अतिमांद्येन निरंतर श्रमः नित्यायासः. Pr.or, 8. भू-भाग:-प्रदेश:, क्षेत्रं, स्थलं -ली, भू-भूमि f. 2 कपटप्रबंधः, कूटप्रबंध, कपटोपायः, मंत्रणा, कु-संकल्प:मंत्रणा - कल्पना, कूटोषायः, उपजात:; (generally) - पायः, संकल्पः, प्रयोगः 3 कथा, वस्तु . ; ar rangement of p. ' वस्तुरचना-विन्यास: ; • the p. of which is composed by Kalidasa ' कालिदाप्रथितवस्तु नाटकं ( S. 1) -0. . कपट प्रबंधान् चित् 10 or युज् 10, उपायान् ऋप् c. or निरूप् 10 or अनुसं-धा ? U ; 'p. against ' हुड् 4 P ( with dat.), अभिद्रुह (with acc.); ' p. against one's life जीवितापहरणाय कपटप्रबंधार चवंत. -TER, 8. कुमंत्रणाकृत् m., अभिद्रोग्धा. PLOUGE, 8. हलं, लांगलं, सी (शी ), हाल:, गोदारणं; ' body of a p. निरीशं षं; कुटक) फालः, 7 Page #334 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (321) PLU " कृषकः ; ' pole of a p. ईषा-शा, ( लांगलीषा ), लांगलदंड : ; handle of p. ' ईषादंड: ; 'furrow made by a p. ' सीता, लांगलपद्धति f. p. -boy ' बालकर्षक:; p. gear' हलसज्जा उपकरणं; 'P.land' सीत्यं, हल्यं, फालकृष्ट, हत्यक्षेत्र: 'p. man हालिकः, लांगलिन् m., हली, लांगलिकः, सैरिकः, हलधरः भृत्, कृषकः कर्षकः; 'p. share ' कुशी, फाल:, कृषक:. . . कृष् 1 P, 6 U, भिट् 7 P, विदु 9P or c., उत्कष् 1 P, (सयः सीरोत्कषणसुरभि Mo. 16). - हलं वह् c. or चल् c. -ED, a. कृष्ट, हल्य, सत्य; ' twice, thrice, p. ' द्वि-त्रि- हल्य ; ? p. after sowing' बीजाकृत, उतकृष्ट - ER, s. कर्षकः, हालिक: ING, 8. कर्षणं, उत्कर्षणं, भूमिदारणं. PLUCK . . (Off) लू 9 U, निष्कृत् 1 P; ' crows É with feathers p. ed off' लूनपक्षा: काका: ; (out) उत्पाद 10, सं- उद्धृ 1 P, निर्हे; (hair) लंं 1 P, अव उत्-९, उत्पट् ७; (up ) उन्मूल् 10, उत् खन् 1 P, उच्छिद् 7 P, उत्पद, उद्ध, कृष्. 2 ( Gathor ) चि 5 U, अव - सं-, लू, छिद्र, आ-दा 3 A ग्रह P. - सत्वं, वीर्य, पौरुषं, उत्साहः; See COURAGE -ING, s. उत्पाटनं उद्धरणं, कुंचनं, अव चयः. ܕ PLUG 3. रोधनी, स्तंभनी -०. ८. पि-धा 3 U, स्तंभ 9 P. PLUM, C. कर्कधूः फलं; See JUJUBE. PLUMAGES. पक्षाः (pl.), पिच्छकलापः, बर्हभारः, पक्षः, पर्ण, पतत्रं, गरुत् 22. PLUMB, 8. लंब:-सूत्रं. . लंब, ऋजु, लंबरूप. - ०.८. मूत्रेण समायुज् 7U, 10. 2 वैधं परि-मा 3 A, 2P. - ER, s. सीसकारः. PLUME, पक्ष, पर्ण, पिच्छं; See FEATHER. 2 शिखा, चूडा, शेखर: -०. ८. पर्णानि रच् 10. 2 पक्षान् निर्ह 1 I' or उत्प 10 3 ( Oneself upon ) आत्मानं श्लाघ् 1 A, विकत्थ् 1 A ; 'ps himself upon his learning' ज्ञानेन आत्मानं अतीव श्लाघ प - विकत्थते, पंडितंमन्यः, पंडितमानी -LESS, क्षहन. - UUS - ONE, Y, PLUMIGEROUS, a. सपक्ष, पक्षवत्, पक्षविशिष्ट. fot व:, प्रवेशः. - ED, a. मम, भवगाढ, आश्रुत, लीन, प्रनिविष्ट. PLUNGEON प्रवः, प्राविन् m. PLURAL, . ( Number ) बहुवचनं. 2 अनेक, बहु PLUMMET, S. लंब:, लंबसूत्रं, लंबसीसकं, सांसक सूत्र. PLUMP, 4. वान, पीवर, पुष्ट, स्थल, उच्छून, आध्यान, स्फीत; See Far adv. अकस्नात्. . . आप्ये, श्वि ., स्फाय् . ( स्फावयति ) - Lx, adv. व्यक्तं, स्पष्ट - NEBS, 8 पीनता, पुष्टि, स्फीति f. PLUNDER, . . ( धनादि ) अप- 1 P, मुत्र 9 P, चुर 10, विलं- 1P, 108 विलंठनं, लो, लो, अपहारः, अपहृतं धनं. ER, 8. अपहारकः, वि. लंठकः, मोषक:. -ING, 8. अपहार:, अपहरणं, मोषणं. PLUNGE, . . मस्ज् 6 P, नि-अव, आलु 1 A, गाह् 14, वि-अब-, प्रविश् GP 0. Causal of roots above. -8. अवगाह :-हनं, नि, मज्जनं, आम -ITY, S. बहुत्वं अनेकता; ox. by 'Many q.. PLUS, S. धनं; सहित, संकलित in comp. PLUVIOUS, वृष्टिमत्, प्रचुर - बहु-वृष्टि. Prx, . ८. पत् c., धा 3 छ, यस् 4 U, प्रयुज् 7A, 10; पुन: पुन: प्रयुज् or व्याट C, सततं व्याट c.; ‘ p. thy work ' कार्यव्यावृतो भव, कार्य निर्वाहय; 'p. thy needle ' सूच्या कार्ये प्रवर्तस्व 2 ( प्रयत्नेन ) चल् c., संघर्-ल् c. 3 आग्रहेण उप स्था 1 ए, अनु - निर्बध 9 P; See IMPORTUNE ; 'p. with entreaties ' अतिप्रार्थनया उद्विज् . . . अविर व्या 6 A or प्रवृत् 1 A or उद्यम् 1 A or 1 A. -. पुट:, भंग: ; See FOLD. PNEUMATIC, a. वायुरूप, वायुमय (यी f. ), वायव (वी f. ), वायु in comp. -s (P. 8) वायुविद्या-शानं. PNEUMONIA, S. कोमपाक:. PoACH, ०.८. ईषत् पच् 1 P. 2 ( Game ) कूटोपायेन ग्रह 0 Por अपह 1 P or त्रुर् 10. 3 ग्रहणार्थ अनुसृ 1 P or अनुगम् 1 P; See PURSUE. ER, s. मृगयाचौरः, जांगल चौर: -ING, S. मृगया-जोगलचौर्य, पक्षिग्रहणं. Pock, s. See PIMPLE. POCKET, S. कोष:, आधारः -०. ८. कोषे निधा 3, ( छलेन ) आत्मसात्कृ 8 U. 2 ( Insult ) सह 1 A; See BEAR. =ED, . कोषगुप्त, कोषांतर्गत, अंतर्हित. PoD, s. बीजकोश :- गुति f., शिवा, शिवि-बी., शिविका. PODAGRICAL, C. वातकिन, वातरोगिन्. POET, s. कवि:, मूरि; ' ready p. ' शीमकधि:. —IC,-ICAL, a. Ex. by कविता-काव्य in comp. ; 6 p. genius ' कवित्व शक्ति:. 2 श्लोक - कविता - रूप-बद्ध, पद्यमय (श्री /-), छंदोबद्ध रूप, पद्यात्मक; 'p. work, पद्यात्मको ग्रंथ: -ICALLY, adv. पद्मरूपेण, छंदोरूपेण - POETICS, 5. काव्यशास्त्रं, पद्यशानं; साहि त्यं - POETRY, 8. काव्यं, कविता. 2 पर्व (opp. of prose ). 3 काव्यरचना, कवित्वं, कविताविया. - POETASTER, 3. कुकविः, कविदेश्य: POEM, 8. काव्यं, काव्यप्रबंधः, काव्यबंधः, कविता; 'ap. interspersed with prose' खंडकाव्य. -POEBY, कवित्वं ता. 2 काव्यरचना, कविताशक्ति f. PoIGNANT, a. उग्र, तीक्ष्ण, तीव्र तिग्म, अरंतुद, मर्मस्पृश्- भिद्. - PoIGNANCY, . तीक्ष्णता, तीव्रताPorNT, 8. अयं, अणि:-णी f., धारा, कोटि f·, भश्रि ·, पालि-ली f.; शिखा, शिखरं. 2 (Of land) उदग्रस्थल, भूनासिका. 3 मर्मन् , रहस्य, रस: 4 दिश्-ज्ञा, ककुभ्, आशा, हरित्, काठा, ( all f. ) 5 बिंदु:, चि अंक:. 6 आशयः, अभिप्रायः, उद्देशः, अर्थः, लक्ष्यं 7 Page #335 -------------------------------------------------------------------------- ________________ POI (822) Pot पर्यतः, अंतः; अवधिः, परिमाणं. 8 विषयः, पदं, वस्तु | POLE, . यष्टि f., दंडः, काष्ठं; ' raised on a p.' उ1., अर्थः, स्थान, स्थलं, आस्पदं, प्रकरण, प्रस्तावः; रंड.2( Of a carriage) धुर, धुरा; कूबरः, यु'p. at issue' विवाद वस्तु-विषयः. 8 लक्षणं, विशेष- गंधरः.3 दंड:.4 ध्रुवः-वका; 'p-axo' पर शुः, कुचिह्न, विशेषणं, विशिष्टगुणः. 10 प्रसंगः, कालः, समयः, ठारः, परश्वधः'p.-cat' गंधमार्जारः; 'p.-star' ' being to the p.' प्रास्ताविक (की.), प्रकृत, प्र- ध्रुवः, उत्तानपादजः, नक्षत्रनेमिः, ज्योतीरथः; ध्रुवतारा. स्तुत; 'to such a p.' एतावत्, एतावत्पर्यतं; ' come -POLAR, a. ध्रुव in comp.; 'p. longitude' to the p.' प्रस्तुतमनसंधीयतां ; 'on the p. of' ध्रुवः. - ITY, . ध्रुवाभिमुखता, ध्रुवाभिसारिता.-, . ex. by उन्मुख (खी f.), उद्युक्त, उयत, by desid. ध्रुवाभिसा रिन्, ध्रुवाभिगामिन् . or by fut. part., आसन्न in comp.; 'on the p. POLEMICS, s. वादानुवादः. - POLEMIC, -AL, a. of death' मरणोन्मुख, आसनमृत्यु, मुमूर्ष ; 'on विवादात्मक, वादानुवादार्थक, वादकुशल. -. विवादकु. the p. of departing' निर्गतमयत, निर्जिगमिषु ; शलः, वादानुवादशील:. 'on the p. of delivery' प्रसवोन्मुखी, आसनप्रस- POLICE, S. रक्षापुरुषाः, नगररक्षिणः, नगरपालाः (pl.), पा; 'gain ap.' अभीष्ट साध 5 P; 'p. of view' रक्षिगण:-दंड:- rural p.' ग्रामरक्षिणः, ग्रामपालाः; दृष्टिf See under VIEW. -0. नि-शो 4 P, तिज 'p.-man', 'p. officer' नगररक्षी, नागरिकः, c., तीक्ष्णीकृ8 U. 2 उद्दिश् 6 P, सं-धा 3 U, लक्षी- रक्षी, राजपुरुषः, 'p. magistrate' दंडाधिकारी. क, अभि-प्रेर् c.; 'p. ing to it' तदुदिश्य, तदधिकृ- POLICY, s. नीति., नयः, नीतिक्रमः-मार्गः, राजनीत्य. 3 ( Out प्र-उप-आ-दिश (as a way); (at) तिः-नयः, राज्यशासनरीतिः-मार्गः. 2 नीतिचातुर्य, वैअंगुल्या निर्दिश् or आ-ख्या 2 P, (मामं गुलीदलविलासे- दग्भ्यं, राज्यशासन कौशलं, नातिज्ञता. 3 युक्ति J., प्रयोनाख्यातवत्यः Mal. 1); 'p. ing towards the गः, उपायः, व्यवहारः, रीतिः; ' prudential p.' समीnorth' उदङ्मुख, उत्तराभिमुख; 'p. blank' स्पष्ट, क्षा, समीक्ष्यकारित्वं ' bad p.' कुप्रयोगः, कुयुतिः. असंदिग्ध. -ED, a. नि-,शित, तीक्ष्णाग्र, साय, सधार; -POLITIC, a. नीतिज्ञ, नीतिविद्-कुशल, नयविद्-ज्ञ, oft. by af f.; pricked by the p. Kusa नीतिचतुर-निपुण. 2 व्यवहारकुशल-दक्ष, विचक्षण, कुशgrass' कुशसूचिविद्धे (S. 4); See SHARP. 2 मा ल, चतुर, निपुण. 3 मुप्रयुक, सुघटित, सुनीत, समीमिक (की.), अरुंतुद, मर्मस्पृश-भिद् ; सरस, रसिक, क्ष्य कृत, हित, म pr. -AL, . नीति-राज in comp:; रसपूर्ण. 3 निर्दिष्ट, मूचित &c. - EDLY, adv. उद्दिश्य, p. affairs' राजकार्याणि; 'p. scienco' राजनीउद्देशपूर्व, मर्मभेदपूर्व, स्पष्ट, भित्रार्थ. - ER, s. निर-प्र- ति शास्त्रं, 'p. economy' अर्थशास्वं, अर्थविज्ञान देशकः, प्र-दर्शकः, सूचकः.2 (Of a dial) प्रदेश- ' he led a p. life' राजकार्यव्यापतो जीवितमत्यवाह(शि)नी. - ING, S. निर्देशः, सूचनं, अंगुलिनिर्देशः. यत् 'p..institutions' राज्यतंत्राणि; 'p. rights' -LESS, a. धाराहीन, अनिशित, अतीक्ष्ण, निरग्र. 2 राज्यनिर्वाहाधिकाराः. -IAN, S. नीतिज्ञः, नीतिविद्रसहीन, अरसिक, फल्गु. 3 अप्रकृत, अप्रस्तुत. कुशलः, नयज्ञः-विट्, राजनीतिनिपुणः, राजकार्यधुरंधर. PorSE, V. 1. तुल 10, तुन्यी-समीकृ8 U, समभारीकृ.. -POLITICS, S. नीतिः-नयः, राजनीतिः, राज्यशासन-. भारः, तोल:. 2 भारतुल्यता-साम्य, समभारता, स- शासं. 2 राजकार्याणि, राजव्यवहारा:. -POLITY, S. मतोलः, तुल्यता. राजनीति:-रीतिः-व्यवस्था, दंडनीतिः (generally) POISON, S. विष:-, गरलं, श्वेड:, जांगलं ; 'ad- नीतिः, व्यवस्था, विधिः. ministering p.' विषप्रयोगः-दान; 'curing PoLISH, V. 1.तिज् c., धाव् 10, निः-तप ., प्र-,मृज् p.' विषम (पी.), विषापह, विषहर (रीf.); | 2 P or c., परिष्कृ 8 U, श्लदणीकृ, कांति दा 3 U.2 'curer of p.' विषवैद्यः, जांगलिक:.-v.t. विषेण परकृ, वि-नी 1 P, उपस्कृ8 U, संस्कृ ( lit. also ); दिह 2 U or अज 7 P or मिश्र 10.2 विष दा 3U, आदर्श निघर्षण क्रियया संस्क्रियमाणे (S. B.72). -5. विषदामेन हन् 2 P or मृ c. or नश् .; ( oneself ) | कांति f., शोभा, तेजस् ।., स्निग्धता, लक्ष्णता.2 संस्काविषं भभ 10 or सेत् 1 A or भुज् 74.3 कलुषीक रः, परिष्कारः, सभ्यता, शिष्टता, सौजन्यं. -ED, a. नि8U, दुष् . ( टूषयति ). -ED, a. विषाक, विषदिग्ध, टेल, परिष्कृत, प्रमृष्ट, निर्धात, उत्तेजित.2 शिष्ट, संस्कृविषलित; 'p. arrow' विषाकः, दिग्धः, लिमकः.2 त, सभ्य, परिष्कृत, विनीत, अग्राम्य. -ER, . तेजकः. विषनाशित. -ER, S. विषघातिन m.. विषदायी.-0UB, | कातिदः, मार्जकः, परिष्कारक: See FURBISHER. a. विषमय (यी.), सविष, विषाल, सगर, विषपूर्ण, POLITE, G. दक्षिण, सौजन्यवत् , सुजन, विनीत, शिष्ट, गरविशिष्ट, विष in comp. सभ्य, संस्कृत, सभ्यशाल, शिष्टाचार, मुशील, आदरशील, PORE, V.t. ( Fire) चल् ., उत्तिज c. 2 तड 10, प्रियंवद. -Ly, ado. सौजन्येन, दाक्षिण्येन, सविनयं, आहन् 20%; प्रह 1P.3 (दंडादिना) पराम श् 6P, अ- शिष्टवत्. -NEss, s. शिष्टता, सभ्यता, सौजन्यं, विनयः, विष 4 P.-.i. Grope, q.v. -s. ताडनं, प्रहारः,. दाक्षिण्यं, मुशीलता. 2 शिष्टाचारः, सुशीलवृति. आषातः. - ER, S. उत्तेजनी (शलका); अंगारोत्थापकः. | POLL, S. शीर्ष, शिरस् n.; See HEAD. 2 नामावलि Page #336 -------------------------------------------------------------------------- ________________ POL (323) POR ली नामलिखन, नामारोपणे. -... (केशान् ) लु PONTARD, 8. कृपाणिका, छरिका, असिपुत्रिका, असि9 U, छिद् 7 P, आव 1P.2 नामानि लिख 6P or | धेनुका. निवि c. PONTAGE, S. संतुसंधान शुल्क. POLLARD, S. लूनामवृक्ष:. PONTIFF, S. प्रधानधर्माध्यक्षः, मुख्यपुरोहित:.-PONPOLLEN, S. रेणुः, परागः, रजस् 1., पांशु:, पुष्परजः- TIFICATE, S. धर्माध्यक्षाधिकारः. पराग: PONY, s. अश्वशावः, क्षद्घोटक:. POLLUTE, V... कलंकयति-मलिनयति-कलुषयनि-(D.), | PooL, 8. जलाशयः, जलाधारः, कुंड, पल्पल, निपान, टप . ( दषयति ), मलिनी-कलुषीकृ 8 U, मलेन लिम् | GP or दिह 2 U. 2 भ्रंश c., दुष् c., आधृष c., स- | Poor, s. नौ, नौपाड़ागः. तीत्वं भ्रश् c. or नश् c. - ER, 8. दूषकः, आधर्षकः. | POOR, G. दरिद्र, निर्धन, निःस्व, दीन, अधन, अकिंचन, -TON, 8. दूषणं, कलुषीकरणं. 2 मालिन्यं, अमेध्यता, धन-द्रव्य-अर्थ-हीन, अल्प-धन-विभव, टुर्गत, परिक्षीण, कालप्यं, मलं, कलंक:, अशौचं. 3 Emission..v. क्षीणधन; ' to bep.' दरिद्रा 22.2दीन, तपस्विन, POLTROON, s. See COWARD. वराक (की/.), कृपण, अनुकंप्य. 3 कुत्सित, अपPOLYANDRY, s. अनेक भर्तृकता. -IST, s. अनेकपति- कृष्ट, तृणप्राय, तुच्छ, गहित, अधम, विगुण; oft. ex का, बहुभर्तृका. by कु, कट, दर, अप, in comp.; 'p. food' कPOLYGAMY, 8. अनेकपत्नीकता, बहुभार्यत्वं. -IST, s. दनं; See BAD, MEAN; 'p. soil' निर्गुणा-असाराबह-अनेक-भार्यः. 2 बहुपत्नीवादिन् m. भमिः, ईरिणा-रुक्षा-भूमिः; 'p. house', 'p. POLYGENOUS, a. बहु-विध-प्रकार-जाति. asylum' दरिद्रालयः, अनाथालयः, दरिद्रगृहै; 'p.. POLYGLOT, a. बहुभाषामय (यी/.). spirited 'दीन-कृपण-बुद्धि, कृपण, अल्पसत्त्व, शुद्रमPOLYGON, n. बहुभुजः, बह्वलं. -AL, a. बहुकोण ति.-LY, adv. दरिद्रवत्, दीनं, निर्धनवत् 'p. dressभुज-अल. ed' दीनवर्ष दधान. 2 निष्फल, व्यर्थ, सिद्धि विना. POLYMATHY, 8. बहु शास्त्रज्ञानं. -NESS. POVERTY, s. दारिद्यं, दैन्य, निर्धनता, नि:POLYPETALOUS, a. बहु-अनेक-पर्ण. स्वता, गति, दरिददशा-अवस्था, अकिंचनत्वं; ' rePOLYPHONOUS, a. वहस्वर-स्वन. duced to p.' नष्ट-गत-विभव-धन, दुर्गत; See (a); POLYPUS, 8. अनेकपादः, बहुमूल:. • struck with p.' दारिद्योपहत, दारिद्यग्रस्त. POLXSYLLABIC, a. बह्वक्षर, अनेकाच. PoP, 8. आकस्मिक वनिः-शब्दः. -v.i. अकस्मात् प्रPOT.YTHEIST, 8. अनेकदेववादिन् m. -POLY विश् 0 P. 2 सहसा निर्गम् or निःस 1 P.3 सहसा क्वण-स्वन् 1P.-1.t. Causal of roots above. THEISM, S. बहुदेववाद:. POMADE, S. See PERFUME. POPINJAY, s. See PARROT. POMEGRANATE, S. ( Fruit ) दाडि(लि)म, दाडिम PorPY, S. खसतिल:. फलं; (tree) दाडि (लि )म:, डालिमः, दार्डिबः, करक: POPULACE, 8. लोकः, जनः, सामान्य-प्राकृत-जनाः POMMEL, S. गुल्मः , पिंडः, गंड:. -0... तड 10, See PEOPLE. -POPULAR, 8. लोक-जन-प्रिय, सर्वप्रह 1P. प्रिय. 2 लौकिक (की.), लोकप्रसिद्ध, लोकरूठ-संमत, POMP, s. आडंबरः, शोभा, श्री:, प्रतापः, ऐश्वर्य, वैभवं. जन-लोक in comp.; 'p. scandal' लोकापवादः, -OUs, a. विभ्राजमान, शोभन, सश्रीक, साडंबर, अति. ' seeking p. favor ' लोक-जन-रजनं; 'p. usage' शोभन, महाप्रताप.2 दांभिक (की f.), साटोप, गर्वित, रूढिf., जन व्यवहारः, लोकाचारः, लोकमर्यादा-रीति दध्मातः (style) सालंकार, अलंकृत.-OUSLY, adv. f; p. report' जनप्रवादः, लोक-जन-वार्तासाडंबर, अतिशोभया, अतिनतापेन. 2 सदंर्भ, साटोप, श्रुति /., किंवदंती; 'p. tumult' प्रकृतिक्षोभ; 'conसगर्व. -OUSNESS, S. ऐश्वर्य, &c. 2 दंभः, आटप:. formity to p. opinion' लोकानुसरणं. 3 सामान्य, POND, S. तडाग:-गं, जलाशयः, कासार:, जलाधारः, साधारण (णी/.). -ITY, 8. लोकप्रियता, लोक जनपद्माकरः, सरसी, सरम् . ' deep p.' -हदः; प्रीति /-अनुरागः-संमान:. -1Y, adv. लोके, लौकिक— small p.' पल्वल:-लं, वेशंत:, अल्पसरः; (for तया, साधारणतः, सामान्यतः, लोकरंजनार्थ.-POPU LATE, V. 1. वस् c., जनैः आकृ 6 P or पूर 10. drinking water ) आहाव:, निपानं. -p.i. प्रजा उत्पद् ., प्रजन् 4 A, प्रजाबाई 8 U. PONDER, P. चित् 10, ध्ये 1 P. विचर c., विमृश् -TON,S.प्रजा,प्रजा-लोक-संख्या, जनाः, लोकाः.-Po6P, मनसा कृप c. or भू c. or विगण् 10; See PULOUS, a. जनाकीर्ण, जनसंकुल-पूर्ण, बहु-प्रचुर-जनMEDITATE. POND EROUS, a. अतिगरू, भारवत्, अतिभारिन्, सभार. प्रज, जनसंबाध. - NEss, s. लोक-प्रजा-बाहुल्यं. -LY, adv. अतिभारण. -PONDEROSITY, 8. भार- PORCELAIN, S. (चीनदेशीय) मार्तिक, कौलालकं, बत्त्वं, अतिगुरुता. मद्रांडानि. Page #337 -------------------------------------------------------------------------- ________________ POR Ponox, s. प्रधान:, प्रघणः, अ ( आ )लिंद, द्वारप्रकोष्ठ :. PORCUPINE, 8. शल्यः -ल्यकः, श्वाविध् ..; quill of a p. " शलं, शललं -ली. " PORE, 4. (लो) मधं कूपः 2 (सूक्ष्म) रंध्र, कूपः. -.:. अनन्यदृष्टया - साभिनिवेशं - अधी 2A or वच् c. -OUB, 4. बहुरंध्र, रंध्रबहुल, रंत्रपूर्ण विशिष्ट, सरंध्र. 2 रोमकूपमय (यी f. ), स्वेदमार्गविशिष्ट, विरलावयवक. =OUSNESS, POROSITY, 3. रंत्रबाहुल्यं, रंत्रविशिष्टता. PORK, 3. शूकर- वराह- मांसं ER, 8. शूकरः, वराहः PORPOISE, 8. शिशुकः, शिशुमारः, उलूपिन् m. PORRIDGE, . यूषं, जूषं. PORRINGER, S. यूषपात्रं - भाजनं. PORT, 8. नौकाशयः, नौकाश्रयः, उत्तरणस्थानं, आश्रयः, रक्षणस्थानं, आशयः; ' arrived at the wishedfor p. ' इष्टदेशं जगाम 2 द्वारं; See DoOR. -ABLE, a. वहनीय, लघुभार, सुवाह्य, लघु, सुखवाद्य, हस्तवाह्य. - ER, S. द्वाःस्थः, द्वारपालः, प्रतीहारः, दौवारिक:. 22 भारवाहः, भारहरः, वोढृ m., भारिक: ERAGE, 3. भारवहनं. 2 वहनमूल्यं - PORTAL, . द्वारं, मुख, प्रवेशद्वार;] See Doon.. (324) PORTEND, v. . अग्रे ( अनिष्टं ) सू 10 or निविद् c. or शंस् 1 P. —PORTENT . उत्पातः, दुर्निमित्तं, अशुभलक्षणं, अजन्यं, उपसर्ग, दुर्लक्षणं, दुश्रिह्न, अपशकुनं, कुलक्षण; अत्याहित, उपप्रवः, अरिष्टं, अद्भुत. 2 पूर्व-चिह्नं लक्षण - oUs, a उत्पात - अनिष्ट अशुभ- शंसिन्, अद्भुत; अत्याहित, औपसर्गिक औत्पातिक (की (.). - OusLx, adv. सोत्पातं, दुर्लक्षणपूर्व. PORTFOLIO, S. पत्राधारः PORTHOLE, 3. नौपार्श्वमुखं. PORTICO, s. See PORCH. PORTION, S. अंशः, विभागः, खंड:-डं, छेदः, शकल:-लं. 2 अंशः, वंट, उद्धारः, विभागः 'p. of an estate' दायः, रिक्थभागः, उद्धारः; ' wife's p. ' श्रीधनं, यौतकं. औद्राहिकं . ८. विभज् 1 ए, वंद 10, विभागशः क्लृप् c. 2 शुल्कं वृत्ति दा 3 U. -ING, 8. विभागः, भागकल्पनं, वंटनं -LESS a. अनंश, अंशहीन. PORTLY, . गौरवगति वृत्ति, उदात्त, धीर, धीरदर्शन, भीराकृति. 2 स्थूल, बृहत् स्थूलकाय, श्थूदर, पीन, पीवर. - INESS, 8. स्थूलकायत्वं, शरीरगैौरवं. PORTMANTEAU 8. धर्म मंजूषा - पेटकः. PORTRAY, D. ८. आ-, लिख् 6 U, चित्र 10, वर्ण 10. 2 उप-, वर्ण, कृत् 10. PORTRAIT, 8. चित्रं, आलेरूयं, प्रतिकृति, प्रतिमा; Soe PICTURE; 'p. - painter' चित्रक ( का ) र POSE, ०.८. स्तंभ 9P, मुह C., निरुत्तरीकृ 8 U, कुंद्र 10. PosITION, 8. प्रतिज्ञा, उक्ति, हेतु:, पक्षः, उपन्यासः; ' wrong p. ' पक्षाभासः, हेत्वाभासः 2 स्थिति f. POS स्थानं, पदं, आस्पदं, पदवि वी f. 3 प्रतिष्ठा, गौरव. 4 अवस्था, दशा, आकारः, संस्थानं, भावः, वृत्ति ; attain the p. of ' पदं या 2 P, (यांध्येवं गृहिणीपदं युवतयः $. 4 ); ' holding the p. of mistress of the house' गृहिणीपदमा, गृहिणीपदे स्थिता; ' give the p. of ' पदं ग्रह ., भावं गम ., ( महिबीपदं ग्राहिता, देवीभावं गमिता ); 'p. in life ' स्थितिः, निसर्गजातिः, अवस्थानं. POSITIVE, स्पष्ट, असंदिग्ध, अगूढ, प्रत्यक्ष, व्यक्त, अवक्र, परिस्फुट, साक्षात् ind. ; ' reply in the p. ' भवतु वाढं तथा इति वद् 1 P. 2 अवश्यक, अवैकल्पिक (की f. ), अविशंक्य See PEREMPTORY. 3 सु-, नियत, निश्चित, निर्णीत, निर्दिष्ट. 4 सत्य, तथ्य, यथार्थ, वास्तविक तात्विक ( की ( ) 5 विविक्त, केवल, अनन्य संबद्ध 6 दृढ कृतनिश्चय, दृढमति-संकप, निर्विकल्प, निःसंदेह; मताभिमानिन् स्वमताग्रहिन्, दृढोक्ति; ' a p. quantity ' धनं ( opposed to ऋणं क्षयः, व्ययः, हानि: ) - Lx, ade. स्पष्टं व्यक्तं, असंदिग्धं, साक्षात्. 2 अवश्यं निर्विकल्पं, अविचायें. 3 सुनिश्चितं नियतं नूनं खलु. 4 वस्तुतः, तत्रतः, परमार्थतः सत्यं यथार्थतः 5 सुनियेन दृढनिश्रयपूर्व 6 मताग्रहेण, मताभिमानेन दृढीक्त्या - NESS, स्पष्टता, असंदिग्धता, दृढनिश्रयः-निर्णयः, तथ्यता, याथार्थ्यं. मताग्रहः, दृढोति /, &c. Possess, . . धृ 1 P, 10, धा 3 ए, भृ 3 U. 2 भु 7 U, अधिठा 1 P, अध्यास् 2 A, सेव् 1 A; better by वत् मत, इन् &c.; See below. 3 आप 5 P, लभ् 1A, अधिगम् 1 P; See GEr. 4 अधिकृ 8 U, प्रभू 1 P, अधिष्ठा, पदं कृ. 5 आविश् 61, आक्रम् 1 U, 4P, उपसृज् 6 P, बाधु 1 A, उपहन् 2 P, ग्रस् 1 A, व्याप् 5 P, oft. ex. by 'p. od'. - ED, 4. धृत, भुक्त, अधिष्ठित, अध्यासित, अधीन, हस्तगत. 2 प्राप्त, लब्ध, अधिगत. 3 आविष्ट, आक्रांत, उपसृष्ट, ग्रस्त, उपहत. 4 (By spirits) भूताविष्ट, भूतोपसृष्ट, वेतालोपहत, भूतग्रस्त 5 (Having ) युक्त, युत, उपेत, संपत्र, उपपन्न, अन्वित, सनाथ, शालिन in comp. ; by वत्, मत्, इन्, विन् affixed, or by Bah. comp. - ION, S. भोग:, मुक्ति f., अधिकार, आवेशः, आक्र म :- मणं, आत्मसात्करणं; ' to take p. of ' आक्रम्, आविश, स्वायता, आत्मसात्कृः पदं कृ or विधा; See ENTER; — to put in p. ' अधिक, अधिकारं दा, नियुज् 7 A, 10: ' being in one's p. ' स्वाधीन, हस्तगत, वशवर्तिन् 2 संपन्नता, युक्तत्वं सनाथता ; वन्वं, शालिता in comp. ; 'p. of wealth ' धनववं, सघनता. 3 आवेशः, उपसर्ग, बाधा, पीडा; भूतावेशः, भूतपीडा-बाधा-संचार: 4 द्रव्यं, स्वं वस्तु, स्वाधीनं द्रव्यं; (p. s ) द्रव्यजातं वस्तुजातं द्रव्याणि वस्तूनि, वित्तं विभवः, द्रविणं, अर्थ: क्षेत्रादि, भूमि f. (landed ). - IVE, . संबंध in comp. ; 'p. case Page #338 -------------------------------------------------------------------------- ________________ POS ( 325) POST षष्ठी. -0R, 8. भोनृ m., भोगिन् m., स्वामी, अधिका- कालं यावत् ) त्यज् 1P,विस 6 P. -MENT, री, शाली-धारी- in comp. व्याक्षेपः, विलंबः. POSSIBLE, a. शक्य, साध्य, संभाव्य; gen. ex. by | POST-SORITT, S. अनुलेखः. pot. pass. part.; ' not p. to be united' दुःसं- PosTULATE, . स्वीकृतपक्षः, गृहीतपद, परिग्रहः धय; p. to be done'करणीय, संपाद्य, साध्य; oft. -vt. परिग्रह !) P, स्वीकृ 8 U. by शक् pass.; 'to be p.' संभू 1 P, (सर्व सौदा- | POSTURE, S. सं-,स्थिति, संस्थानं, संस्था, अंगविन्यामिन्यां संभाव्यते Mal.1), उपपद 4 A, घद 1 A%; | स:-स्थितिः; आसनं, बंधः, वीरासन, कमलबंधः &c.; उभयथाप घटते (V. 3)' it is p. in both ways' 'in a sitting p.' आसीन, उपविष्ट. 2 Condi. ( both sides are p.); 'as far as p.' यावच्छ- tion, q. v. वयं, यथाशक्ति. -POSSIBILITY, s. संभवः, शक्यता, Posx, s. कुममस्त बकः, पुष्पगुच्छ:.2 अंगुलीयकलेखः. संभाव्यता, उपपत्ति, घटना, संगति f.-POSSIBLY, Por, s. घटः, कलसः-शः, कंमः, पात्र, भाजने, भोर्ड adv. Ex. by शक्यं or शक pass. 2 कदाचित्, क- 'cooking-p.' स्थाली, उखा, पिष्टपचन, मी, पिदापि, नाम, by pot. mood ; See PERIAPS. 3 ठरः; 'p.-bellied ' तुंदिल, लंबोदर, पिचिंडिल, दिन ( In questions) इव, नाम, वा; ' who p. that is 'p.-belly' पिचिंडः, लंबोदरं; 'p.-companion' dead, is npt born again' मृतः को वा न जायते पानमित्र-सह, सपायी; 'p.-house' शंडा, पान; (I. I. 1). 'p.-sherd' घट शकलं, मित्रपात्रं.-TER, S. कुंभकारः, POST, 8. स्तंभः, स्थाणुः, स्थूणा, उपरतंभः; 'p. for कुलालः, घटकारः, चक्रिन् m. - TERY, s. कुंभ-घट. securing an elephant' आलान, बंधस्तंभः 'p. स्थानं.2 कोलालकं, मार्तिकं, मृद्भांडानि. for tethering cattle' शिवकः, कीलक:, मेधि:- POTASI, S. सर्जिका, क्षार:; See NATRON. थिः, खलेदारु 1.2 पदं, अधिकारः, नियोगः, अधिकार- POTATION, S. पानं, सपीति, तुल्यपानं. पदं. 3 स्थानं, स्थलं, आस्पदं, अवस्थानं, स्थिति f., POTATO, s. गोलालु:. पदवी. 4 गुल्म-सैन्य-स्थानं.5 पत्रवाहः, पत्रवाहनसाधन; POTENT, . प्रबल, सप्रभाव, वीर्यवत, सप्रताप, शक्तिमत, 'p.-boy' जवाश्वपाल:; 'p.-chaise' जवरथः- प्रभविष्णु; See STRONG.-ATE, S. अधिपतिः, नरेश्वरः, वाहनं; 'p.-haste' सवेगं, अतिजवेन, जवा. प्रभुः; See KING. -LY, adv. प्रबलं, सप्रतापं, बलवत्. श्रवत; 'p.-horse' जवाश्वः, जवतरगः; 'p.-man, POTENTIAL, 4. शक्य, उपपत्र, संभवनीया ( mood ) पत्र-लेख-वाहः-हारः; 'p.-master' पत्रस्थानाधिकारी, विधिलिङ्. -Iry, s. दाक्यता, संभाव्यता. पत्रवाहाध्यक्षः; 'p. office' पत्रस्थानं-गहं. -1. PoTIER, See BUSTLE, PERPLEX. स्था c. (स्थापयति), सं-प्रति-, नियुज् 7 A, POTHERB, s. शाकः, हरितकं, शिः . 10.2 स्तंभे बंध 9 P. 3 पत्रस्थाने निविश e. or क्षिप् POTION, S. अगदः, पानं, पेयौषधं. 6 P.4 प्रकाश् ., आसंज् c. -v.i. जवन गम or POTTAGE, S. जूषं. बज् 1 P; 'p. up' अवबुध् c.; 'p. off' व्याक्षिपु । POTULENT, G. आमत्त. 2 पानयोग्य. 6P, विलंब ८. -AGE, . पत्रवाहनमूल्यं. - PR, s. POUCH, . स्यूतः, प्रसेवः, कोश:-प:. 2 लंबोदरं.3 जवनः, जवः, जवाश्वः, प्रजवी. -POSTILION, S. | पेशि-शोf., उपजठर. -... कोशे निविश् c.or जवाश्वारूढः. नि-धा 3 U. POST-DATE, V. 1. पात् तिथि लिख 6 P. POULTERER, S. वैतसिकः, शौनिकः, पक्षिविक्रयी. POST-DILUVIAN, a. प्रलयोत्तरकालीन. POULTICE, S. उपनाहः, प्र-लेपः. -v.t. उपनाई POSTERIOR, a. पश्चान-उत्तर-कालीन, उत्तर, अपर दा 3U. अवर, अर्वाच्. -ITY, 8. परना, उत्तरता. -LY, adv | POULTRY, s. गृहपक्षिणः; 'p. yard' कुक्कुटादिस्थानं. पात्, उत्तरं-रतः, परतः, परस्तात्. -POSTERIORS, POUNCE, V. 1. अवपत्य गह 9 P, सहसा अवपत् 1 P s. नितंबः; गुदप्रदेशः. or अवस्कंद 1P or आक्रम् 1U, 4 P.--. नखः, POSTERITY, S. संतति f., अपत्यं, संतानः, वंशः, प्रजा नखर: 2 मसीशोषणचूर्ण. पत्रपौत्रादयः. POUND, S. ( For cattle ) अवरोध:, अवरोधPOSTERN, . पक्षद्वारं, पक्षकः. स्थानं, ब्रजः, गोष्ठं.-..-, चर्ण 10, मृद 9 P, मि PosTHUMOUS, a. मरणादनतरं प्रकाशित, मृत्यूनरजात. 7P, क्षुद 7 P, खंड् 10; 'p. to dust ' चूर्ण शाक, POST-MERIDIAN, a. अपराहतन (नी/), पराहका चूर्णपेष विष्, चूर्णी 8 U.2(बजे) नि-अव-कध 7 U,or लिक (कीf.). बंध 9 P.3 तड् 10, तुद् 6P, प्रह 1 P.-AGE, .. POST-MORTEN, 4. मरणोत्तर, मृत्यूत्तर. शुल्क, राजस्व.-ER, .पा ., पेषण:. 2 मसल:-लं, PosT-KATAL, 4. जन्मोत्तर. अयोगं, मुद्ररः. -ING, S. चूणेने, पेषणं, मदन, खंडन POSTPONE, ... व्याक्षिप् 6P, विलंबू. (नियत-| POUR, U... पत् ०., नि-सिच् 6P, प्र- p. Page #339 -------------------------------------------------------------------------- ________________ POU ( 328) PRA water in' जलेन पृ 3, 9 U, सित्र. 2 (Out, I मर्थ, अक्षम. - LESSNESS, s. अशक्ति , असामर्थ्य. torth) प्र-निर्-मच 6P, उत्-वि-सज् 6 P, अवपत् | Pox, s. Small-pox, g.v. 2 उपदंशः. ., अवतृ., निःस ., उत्क्षिप् 6 P, उद्-ग 6 P, उ PRACTICE, S. प्र-आ-चारः, संप्रदायः, व्यवहारः, रीति दीर ., उम् 1 P, वृष् 1 P, प्र-वि-क 6 P; निर्वृ, f, मार्गः, पद्धति f., क्रमः, वृत्तिःf.2 अभ्यासः, क्रिया निर्गल c.; 'which has p.ed out its watery प्रबंधः-सातत्यं, नित्यवृत्तिः-चर्या-अनुष्ठान, अनशीलनcontents' निर्गलितांबुगर्भः, पानीयरिक दरः (घनः); निरंतरप्रवृत्तिः , आवृति: ' does not require p.' 'p. out the water from the pot' पात्र जलरि- नाभ्यासक्रममीक्षते. 3 क्रिया, आचारः, आचरणं, कर्म, तं कुरु; 'p. ed forth arrows' शरवृष्टि मुमांच, कृति f., व्यापारः, व्यवसायः; करणं, विधानं, अनुष्ठान; 'p. one's soul to another' अन्यस्मै स्वमनोगत ( execution ) प्रवृत्तिः, प्रचारः, व्यवहारः; ' bring सर्वात्मना निविद् c. -v.i. 1P, प्र-परि-', प्र.,स्य or put into p.' प्रवृत् ८., व्यवह c.; ' has long द् 1 A, भयुत् 1 A, जलं c. or प्रवड् 1P. 2 वृष्, been in p.' चिरप्रवृत्त. 4 (Opp. of theory ) निर्गल 1P.3 निःस 1 P, निर्गम् 1P, निः; ' rain प्रयोगः. 5 छलं, व्याज:, कैतवं ; See FRAUD; ' anp. ed down in torrents' धारासारैमहता वृष्टिवभव cient p.' वृद्धाचारः, वृद्धपरंपरा; ' family p.' (H. 3); 'p. in upon ' समापत् 1 P, अभिद्रु 1P कलसंप्रदायः, कुलधर्मः, कलाचारः; ' local p.' बहुशः आपत् or आक्रम् 10, 4 P. - ER, 8. सावकः, देश चारः; good p.' सदाचारः ; • following सेवकः, सेल m. -ING, S. सेकः, लावः, स्त्रवः, योतः good p.s' सदाचार, सद्वृत्ति, सङ्घ त, साधुवृत्त; 'bad POUT, v. i(क्रोधात् ) ओष्ठौ प्रम c. or दृशc. 2 उ p.' दूराचारः, कुमार्गः, दुर्वृति:; ' following bad श्रत-उच्छ्रित -4. भू 1 P.-8. क्रोधावेशः. p. ' दर्वृत्त, दुराचार; 'p. of medicine ' वैद्यक्रियाPOVERTY, See under POOR.. उाचारः, चिकित्सा, भेषजप्रयोगः, उपक्रमः; 'p. of POWDER, S. चूर्ण, पिष्टं, क्षोदः; 'gun-p.' आग्नेय चर्ण arms' शस्त्राभ्यास:, शनचर्या'p. of law' व्यव' perfumed p.' वासयोगः, पिष्टातः-तकः, पटवासकः | हारः, व्यवहाराभ्यास:: p. in archery ' शराभ्यास:, -vt. to reduce to p.' चूर्ण 10, क्षद् 7 P, चू उपासनं.-PRACTISE, V. 1. अभ्यम 4 U, नित्यं कृ ीकृ, पिष् 7 P; See POUND. 2 चर्णन लिए 6 Por 8U,&c. 2 आचर 1 P, अन- 1P, कृ, वि-धा 30, भूc. or मिथ 10. - Y, a. पांशुल, चूर्णवत, चुर्गमय आ-स्था 1U.3 प्र-उप-यज 7A, 10, प्रवृत् c., व्यवह (यी.), सचूर्ण, सक्षोद. c., सेव 1 A, आभि 1 U, आ-अव-लंब 1A; 'what POWER, 8. शनि f., सामर्थ्य, बलं, प्रभाव:, वीय profession do you p.' कां वृनिमपजीवत्यार्यः अर्ज:, सहम्-ओजस् ., विभवः ( वाग्विभवः); ( mar (Mr. 2 ). -.i शाठयेन आचर् or व्यवह 1 P, tial ) तेजस् 1., वि-परा-क्रम:, शौर्य. 2 (Ability) छल-कपट-कृ. - ED, . अभ्यस्त, आचरित, अनुष्ठित, भक्तिः , क्षमता, धीशक्तिः; 'p. of thinking' वि- कृत. सेवित, &c. 2 अभिज्ञ, परिचयवत, बहुदृष्ट, व्यवचारणाशक्तिः ; ' according to one's p.' यथाश- हारज्ञ, दृष्ट कर्मन, पक्कबुद्धि, ज्ञानवृद्ध, जाताभ्यास; also कि-बल, यावच्छक्यं. 3 ( Influence ) प्रभत्वं, प्रभाव: ex. by (8.). -ING, 4. अभ्यासिन, मेविन्, शालिन्, पश:-शं, बलं, गौरवं, अधिकारः; आधिपत्यं, ईशत्व, in comp.; आस्थित, आश्रित. - PRACTICABLE, . मना, ऐश्वर्य, अधीनता. 4 अधिपः-पतिः, अधीश : करणीय, कर्तुं शक्य, साध्य, संभाव्य, शक्य, सकर, प्रभुः.5(Legal ) अधिकारः, or by अई 1 P.6 सुखसाध्य, उपपाय.-PRACTICAL, a. अभ्यासिकअधिकारिजनः, अधिकृतः. 7 घातः. 8 सेना, बलं व्यवहारिक (की/), अभ्याससिद्ध-प्राप्त, आचार-व्यवपृतना; ' have or exercise p. over ' प्रभ 1 P, हार in comp.; 'p. knowledge' व्यवहारज्ञानं, ईश्2 A ( with gen.), वशीकृ, आयत्तीक, आ लौकिकज्ञानं. 2 अभ्यासक्षम, व्यवहार्य, प्रयोज्य, प्रवर्तमवशंनी 1 P; 'in ( under ) the p. of' वश' नीय, व्यवहारोचित; 'ap. scheme' व्यवहारोचित भधीन, आयन, तंत्र in comp.3 "fallen into | उपायः; ' he is a p. teacher ' स शिक्षगप्रयोगनिपुanother's p.' परहस्तगत ; ' to be in one's p.' ण:. 3 व्यवहारज्ञ, दृष्टकर्मन, अभिज्ञ; See PRACex. by शक् 5 P or by (s.). - FUL, a. बल TISED. -LY, adv. कार्यतः, अर्थतः, वस्तुतः, परसामर्थ्य-वत्, शक्त, बलिन्, सबल, प्रबल, उर्जस्वल, | मार्थतः, व्यवहारतः, फलापेक्षया. 2 अभ्यासेन, व्यवहाभोजस्विन्, शक्तिमत्, अर्जितसत्त्व, बलाढय, सप्रभाव, रेण. - PRACTITIONER, 8. सेविन्, व्यवसायी, व्यापाप्रभविष्णु. 2 शूर, वीर, विक्रांत, तेजस्विन, महाप्रताप, री, वृति, आजीव in comp. 2 वैयः, वैद्यवृति:, चिप्रतापवत्, धामवत्, उरुविक्रम. 3 ( Medicine ) वीर्य कित्सकः. 3 व्यवहारज्ञः, व्यवहारदशिन्-निपुगः. बत्, अमोघ, गुणावह, प्रबल, अलंतम. 4 दृढ, प्रतीति PRAGMATIC,-AL, a. परकार्यचर्चक, अनधिकारव्याकारिन्, प्रबल. - FULLY, adv. बलवत्, प्रबलं, सप्रभा पारिन् । See MEDDLE, &c. प, अत्यंत. - FUENESS, 8. प्राबल्यं, शकत्वं. -LESS, PRATSE, V. 1. प्रशंस् 1 P, श्लाघ 1 A, ईड 2 A, नु २. निर्मल, शक्किहीन, अशक, अबल, निष्प्रभाव, अस- 2P, स्त2U, वर्ण 10, गै1P, कुत् 10, वि-म. Page #340 -------------------------------------------------------------------------- ________________ PRA ( 327 ) PRE ख्या 2 P or c. (ख्यापयति), पन् 1P, न 6 P. इ-या 2 P or वृत् 1 A or स्था 1 P; oft. ex. by -5. प्र.,शंसा, श्लाघा, स्तुति, स्तवः, वर्णनं-ना, की- पूर्व, प्राक्, प्रथम, ततः, अनंतरं 'the flower p.s तनं, नुति/., ईडा, स्तोत्रं. - ER, s. प्रशसकः, स्ताव- the fruit' उदेति पूर्व कसम ततः फल, 30 घनोदय: कः, वर्णकः, वंदारु:.-PRAISEWORTHY, a. प्रशस्य, प्राक् तदनंतरं पयः (S. 7.); —visarga p. ed by प्रशंसाई, श्लाघ्य, स्तुत्य. अ'भपूर्व: विसर्ग:; ' many kings p. ed Rima' PRANCE, v.i.Y 1 A, वल्ग् 1 P, नत् 4 P. -ING, रामात् पूर्व बहवो नृपाः समजायंत. 2 (In rank) अ5. भुतं, वल्गितं, अवनं. अपदे वृत्, अग्रमानं अई 1 P. - ENCE, 8. अग्रगमनं, PRANK, s. क्रीडा, चेष्टा, चापलं, लीला, छंदः-दम् ।.3 पुरःसरणं. 2 अग्र-श्रेष्ठ-पदं, पुरस्कारः, उत्कर्षः, प्राधा idle p.' वानर-मर्कट-चेष्टा-क्रीडा; 'mischiovous न्यं, अग्रत्वं, अग्रणीत्वं, आपमान:-पूजा, मुखरता, श्रेष्ठp.' कु-दु:-चेष्टितं. -७... दंभार्थ भूष 10 or अलंकृ त्वं, प्राथम्यं. - ENT, S. (पूर्व) निदर्शन, उदाहरणं, 8 U. -ISH, a. कुचेष्ट, चपल, क्रीडाशील. आदर्श:, प्रतिमा, प्रमाण, दृष्टांत:; ' having no p.' PRATE, PRATTLE, v. i. प्र-,लए 1 P, प्र-,जल्प अप्रतिम. -., -ING, a. पूर्व-अग्र-गामिन्, अग्रग, पू1P, अनर्थक वद् 1P or भाष् 1 A:- ER, s. वाचाट:, वंग, पूर्व, अग्र, प्रथम, अग्रं-पुर:-सर. - ENTED, a. वाचालः, जल्प(ल्पा)कः, वावदूकः, बहुभाषिन्. -ING, भूत-दृष्ट-पूर्व, दृष्टप्रतिम; 'un-p.' अप्रतिरूप, निरुपम, ६. प्रलापः, प्रलापतं, प्र-जल्प:-ल्पितं-ल्पनं; बालालाप:, । अतुल. बालभाषणं-प्रलाप:. PRECENTOR, s. मुख्यगायकः, गायकाणी:. PRAVITY, S. भ्रष्टता, विक्रिया, विकारः. PRECEPT, S. नियोगः, आ-नि-देशः, अनु-,शासनं, अPRAY, V. (A deity) स्तु2U, प्र-आम-सं-', नमस्य- नुज्ञा, विधिः, नियमः, प्र.चोदनं-ना, कल्पः, आज्ञा, ति ( D.), अभिवद् ०., आराध् ८., प्रणम् 1 P; (मन- स्थिति /., मर्यादा. 2 वचनं, उपदेशः; ' moral p. s' सा) प्रज 10, उपाम् 2 A, ध्ये 1, चित् 10.2 नीतिवचनानिः ' relicious p.' धर्मानजा. प्रशासन: आशंम् 1 A. 3 याच 1A, प्र-अभि-अर्थ 10 A; वि- 'example is better than p.' शासनात् करणं - ज्ञा . (ज्ञापयति); gen. ex. by अई 1 P with यः, वाचः कर्मातिरिच्यते.-IAL,-IVE, a. वैधिक-नयमिinf.; See PLEASE; Ip. you tell me' मा कथ- क (की f.), विधिरूप, (७.) in comp. -OR, S. गुरुः, यितुमर्हति भवान्. 4(Lowly)जए 1 P.- ER, S. स्तवः, शिक्षकः, उपदेशकः, आचार्यः, अध्यापकः, उपाध्यायः. स्तोत्रं, प्रार्थना-नं, नमस्या, उपासना, पूजा; (mental) PRECESSION, 8. अग्रगति f.; 'p. of the equiध्यानं, आवाहनं; (low) जपः, स्वाध्यायः. 2 यांचा, noxes' अयनचलनं, कातिपातगति/. प्रार्थना, अभ्यर्थना, विज्ञप्ति , विज्ञापना. - FUL, a. PRECINCT, S. सामा, पर्यतः, मर्यादा, अवधिः, परिसरः, प्रार्थनाशील, भजनपरायण. उपांतं, उपकंठं, समंतदेशः. PREACH, V. 1. उदार c., उद्-घुम् 10, उच्चर ., प्र-ख्या PRECIOUS, a. महाहे-छ, महा-बहु-मूल्य, अनर्घ्य, अमc. (ख्यापयति), प्रकाश् ., प्रवद् 1 P, कृत् 10. -v.i. । त्य, उत्कृष्ट, बहुमत, गुरु, परम; 'p. stone' उपलरत्नं, धर्म प्रवच 2 P or शाम 2 P or उपदिश् 6 P. अमूल्यरत्न, रत्नं, मणिः. - NEss, s. महार्घता, बहुमूल्यं. -ER, S. उपदेशकः, प्रवक्तm., प्रचारकः, धर्म शासकः, PRECIPICE,S. प्रपातः, भगः, अतट:.-PRECIPITOUS, धीपदेशी. 2 घोषकः, प्रख्यापकः. -ING, 8. वि-घो- a. पातक, विषम, प्रवण, अवमान. 2 Rash, q. v. षणं-णा, प्रख्यापन, धर्मोपदेशः, धर्मशासन, प्रवचनं, उ- | PRECIPITATE, ( PRECIPTANT ) a. अवास्मुख पदेशः. (खी.), अधोमुख, अवाशिरम्.2 असमीक्ष्य-क्षिपPREAMBLE, 8. G ela; See INTRODUCTION. अविमृश्य-कारिन्, साहसिन्, साहसिक (की/.); (act) PREBEND, S. See CANON. सरभस, अविमुष्ट, अतिक्षिप, साहस in comp.-... PRECARICOUS, a. संदिग्ध, अनिश्चित, अनिर्णीत, अनिय- रभसा अधः क्षिपू 6 P or पत् c. 2 सरभसं प्रवृत् e. or त, अस्थिर, अभ्रव. 2 पराधीन, परायन, अस्वतंत्र; See प्रोत्सह c., स्वर ७. (त्वरयति ). -७.i. अव-अध:DOUBTFUL, DANGEROUS. -LY, adv. संदिग्ध, पत् 1 P, नि-सद् 1 P.2(Fig.) अविचार्य-सरभसंअनियतं.-NESS, S. अनियतत्वं, अभ्याधीनता. ध्या 6 A or c. -LY, adv. अवाक्, अवाक शिरसा, PRECATIVE, PRECATORY, a. याचक, प्रार्थनात्मक अधोमुखेन. 2 अविमृश्य, असमीक्ष्य, सहसा, साहसेन, 'p. mood' आशिर्लिङ्. अतिक्षिप्रं, सरमसं. -ION,-NESS, s. अधःपातनं-क्षेपPRECAUTION,S. पूर्वोपायः, निवाणोपायः, पूर्व-समीक्षा णं, अवपातनं. 2 साहसं, साहसिकता, क्षिप्रकारिता, अचिंता, पूर्वावधानं, पूर्वप्रबोधः; ' take p.s' पूर्वमेव उ समीक्ष्य-अविमृश्य-कारिता.-PRECIPITANCE, . सापायं समीभ 1 A or चिंत् 10; ' hence I give you हस; See above. this p.' अतस्त्वामेवं प्रबोधयामि. -ARY, a. पूर्वोपा | PRECIS, B. सारः, संक्षेपः, संग्रह:. यरूप; by (8.). PRECISE, a. नियत, निर्दिष्ट, निश्चित, परिच्छिन्त्र, यथाPRECEDE, V... पूर्व-अप्रे-पुरतः गम्-स-घर 1Por | थे, विशेष in comp. ; See EXACT. 2 व्यक, स्फुट, Page #341 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 我改进 सूक्ष्म. 3 (Of persons ) सामयिक ( की f. ), सम यानुवर्तन, संकेतानुरोधिन्, सूक्ष्मनियमनिष्ठ. - Lx, adv. नियतं यथार्थ, सूक्ष्मतया ; oft. by एव ; 'at noon p.' मध्याह्नसमये एव; p. 80' एवमेव. -ION, -NESS, 3. नियतत्वं, निर्देशः, सूक्ष्मता, सुनिश्चितता, याथाभ्यं, व्यक्तता, &c. PRECLUDE . . नि ., नि-प्रति-विध् 1 P, नि-प्रतिरु 7 छ, बाधू 1 A, प्रतिबंध 9 P; See OBSTRUCT. - PRECLUSION, 8. प्रतिबंध, निवारणं, नि-प्रतिषेधः, निरोध: -PRECLUSIVE, . निवारक, प्रतिबंधक, निरोधक. (328) PRECOCIOUS, a. अकालपक्क - परिणत - प्रौड 2 बालप्रौढ पक्क. - NESS, PRECOCITY, 8. अकालपरिणति f. - प्रौढता, बालप्रौढि f. PREcoGrTATE, v. 2. पूर्व अग्रे चित् 10 or विश्वर् c. or विमृश् 6P. PRECOGNITION, 3. पूर्वज्ञानं - बोध:. PRECONCEIVE, PRECONCERT ०.८ पूर्वं चित् 10 or लृप् c. or वि-भू c. ED, a. पूर्वकल्पित-निर्धारित, पूर्वघटित निर्णत -ION, 8. अग्र पूर्व- कल्पना बांधःज्ञानं; पूर्वघटनं संकेतः. PRECURSOR, 8. पूर्वगः, अग्रेसरः, अग्रयायी, पुरःसरः See HARBINGER. 2 पूर्वलक्षणं चिह्न लिंगं. - Y, . पूर्वंग, पुरःसर, अग्रवर्तिन् PRE would be the sole wife of Hara ' तां समादिदेवधूं भवित्र... हर स्य (K. I. 51 ); कथयत्यागामि (Ka. 46) 'p. s (unforeseen) events'. -ION, 8. अनागतकथनं, भाविकथनं, आसमा देश:, भविष्यद्वादः - OR, s. पूर्ववादिन् 22, अग्रनिरूपकः, सिद्ध: आदेष्टा. PREDILECTION, S. पक्षपातः, पूर्वस्नेहः, अनुरागः; See PARTIALITY. PREDISPOSE, . . पूर्वं प्रवृत् C. or प्र-उद्- युज् 7 A, 10, प्रवणी 8 U; ex. by प्रवण, उद्यत, उन्मुख, शील in comp. ; ' p. ed to anger क्रोधमवणशील. -ITION, 8. प्रावृण्य, प्रवृत्ति, शीलं . PREDOMINATE, . . प्र भू 1P, प्रबल अधिक-वरीयम् - . भू 1P, अतिरिच् विशिष्-pass.; See EXCEL. — PREDOMINANT, 4. प्रबल, अतिरिक्त, प्रधान, वि शिष्ट, अधिक, प्रभविष्णु. -LY, ado. प्राधान्येन, प्रबलं, विशिष्टतया . - PREDOMINANCE, . प्राबल्यं, प्राधान्यं, आधिक्यं, अतिरेकः. PREDATORY, . दस्युवृत्ति, अपहारक, उपद्रविन्, लं35, in comp. PREDECESSOR, S. पूर्वगः, पूर्वाधिकारिन् m. PREDESTINATE, PREDESTINE, . ८. पूर्वं अग्रे-निरूप 10 or प्रक्लप c. or निर्दिश् 6P ED . अग्रपूर्व-निर्दिष्ट-निरूपित, भाविन्, देवाधीन, दैवायन, दैष्टिक ( की f. ). - ION, 8. अग्रनित्वर्ण-निर्देशः 2 दैववादः, दैवपरता, अदृष्टप्रारब्ध-वादः, दैष्टिकता. - PREDESTINARIAN, 3. दैवपरः, दैव अदृष्टवादी, यविष्यः, दैवायत्तः, दैष्टिकः. PREDETERMINE, ७. ८. पूर्वं अग्रे- निभि 5 U or निर्णी 1 P. -ATE-ED, a. पूर्व निश्चित निर्णीत. -ATION 8. पूर्व - अप्रनिश्चयः संकल्पः-निर्णयः. PREDIAL . क्षेत्र, भूमि in comp. PREDICAMENT, 8. पदार्थ ; वर्गः, जाति /. 2 अवस्था, दशा, वृत्ति, भावः, स्थिति ; कष्टावस्था, दु: स्थितिः, कृच्छ्रं. PREDICATE, . . उद्दिश्य वद् 1 Por वच् 2 P or कथ् 10 or अभिधा 3 U; विशिष् 7 Por 0., विधा, निर्दिश 6 P. -s विधेयं, वाच्यं, विशेषणं. -ION, 8. विधानं, विशेषण, निर्देशः, अभिधानं. - PREDICABLE, 4. वाध्य, अभिधेय. PREDICT, . . पूर्व अग्रे कथ् 10 or व 2 Por निरूप 10, भा-समा-दिश् 6 P; कथ्, वद् 1 P, with wome for Futare. a. v. 'D.ed that sho | PRE-EMINENT . सर्वप्रधान, श्रेष्ठ, सर्वोत्कृष्ट, अग्रगण्य, परम, उत्तम, विशिष्ट, प्रमुख, अग्रणी, अग्रीय, बरेय; oft. by व्याघ्रः, शार्दूलः, पुंगवः, ऋषभः, प्रकाडः, &c. in comp. ; See EXCELLENT. -LY, adv. परमं प्रधानतः, विशिष्टं, सातिशयं, अत्यंतं, सविशेषं. -PRE-EMINENCE, . उत्कर्षः, प्राधान्यं प्रमुखता, श्रेष्ठता, उत्तमता, अग्रगण्यत्वं, वैशिष्टयं. PRE-EMPTION, S. पूर्वक्रयः, पूर्वक्रयाधिकारः. PRE-ENGAGE, . . पूर्व प्रतिज्ञा 94 पूर्व सं . -MENT, S. पूर्वसंकेत :- प्रतिज्ञा. PRE-EXIST . पूर्व भू 1P ( 'Be, ' . v. ). - ENCE, S. प्राग्भावः जन्मन् " जीवनं -ENT, पूर्वभव भूत. PREFACE, s. आमुखं, प्रस्तावना, मुखबंध, उपोद्घातः, वाङ्मुखं, उपन्यासः, प्रारंभ: -०.८. प्रस्तु 2 ए, प्रस्तावनां लिख 6 Por कृ 8 U. - PREFATORY, . प्र स्तावना उपोद्घात रूप. PREFER, .. उन्नम् . ( नमयति ), उत्कर्षं नी 1 P or प्राप् c., पुरस्कृ 8 U, उत्कृष्टपदे नियुज् 7 A, 10, प्रतिपत्ति प्राप् c. 2 अधिक रुच् 1 A or मन् 4 A or c. or प्रशंम् 1 P; 5 U or 10 ( वरयति ); gen. ex. by वरं-न with पुन:, च, तथापि; 'Ip. death to disgrace' वरं मृत्युः न पुनरपमानः वरं वंध्या भार्या न चाविद्वान् तनयः &c. 3 सम्-ऋ c. ( अर्पयति ), निविद् c., उप 1 P; See OFFER. - ABLE, . वरीयस्, श्रेयस, गरीयस्; better ex. by (v.). - ENCE, 3. अभिरुचि f., अधिकानुरागः 2 आदराधिक्य, अधिकमानः ; ' in p. to ' विहाय, अतीत्य अपेक्षया in comp. -MENT, 8. उन्नति f.. पदोत्कर्षः, प्रतिपत्ति f., उत्कर्षः स्थानोतिः, प्रतिष्ठापदं, गौरवास्पदं. PREFIGURE, ०.८ प्रतिबिंबं दृय् . -ATION, Page #342 -------------------------------------------------------------------------- ________________ PRE (329) PRE पूर्वलक्षणं-दर्शनं. -PREMISS, S. पक्ष:, प्रतिज्ञा; ' major p.' उदाहPREFIX, 8. उपसर्गः.-.. पूर्व आ-प्र-युज् 7 A, 10, रणं; ' minor p.' उपनयः -PREMISES, B. गृहपर्व-अंग्रे-विन्यस् 4 U or नि-आ-धा 3U or लिख 6P. | क्षेत्रादि, गृहपरिसरः. PREGNANT, . गर्भिणी, गर्भवती, सगर्भा, अंतर्वत्नी, | PREMIUM, S. लाभः, फलं, अधिकमूल्यं, पारितोषिकं. आपनसत्त्वा, ससत्त्वा, धृत-रूठ-गृहीत-गभा, गर्भधारणा | PREMONISH, .. पूर्व मच् 10 or उपदिय 6P,प्र. +to be p.' गर्भ-आधा 3 U or 51P, 10, भ 1 P | बुध् . -PREMONITION, . पूर्वबोधः, प्रबोधनं. with (a.); 'ap. woman longing for things' -PREMONITORY, a. पूर्वबोधक, प्रबोधक. श्रद्धाल:, दोहदवती. 2 अर्थयुक्त-गर्भ.3 सं-परि-पूर्ण, PREQCCUPY, ... पूर्व ग्रह 9 Por भुज7Aor भाआढच-गर्भ in comp. - PREGNANCY, s. गर्भः, क्रम् 1 U, 4 P. -ATI.., . पूर्वभोगः-आक्रमः. दौर्हद, गर्भधारण-ग्रहणं, गर्भिणीभावः ; 'showed PREORDAIN, V. 1. पूर्व प्रल c. or निर्दि6 P. signs of p.' दौर्हदलक्षणं दधौ (R. III. 1); 'ad PREPARE, ... प्र-उप-परि-कृप., सज्जीक 8U, vanced in p.' कठोरगर्भा. सं-,विधा 3 U, निर्मा 3 A,2 P, घट् . (घटयति), PREJUDGE, V. पूर्व निर्णी 1P or विचर C. or निमि उप-प्र-युज7A, 10 ( medicines); संभ 1,30, 5U. - MENT, 8. पूर्वनिर्णय:-निभयः. उपकरणद्रव्यैः संयुज् ; oft. by : (food) प्रसा PREJUDICE, s. दुराग्रहः, आ-,ग्रहः, घेतोविकार:-विक्रिपा, वक्रीभावः; अविचारमति f., अविचारपूर्वः निर्णय:. c., सिध् c. ( साधयति ), संस्कृ, पच् 1P, निष्पद् . 2 पक्षपात:, संगः.3 नाशः, क्षति , हानि., अपाय:, ( army ) सत्रह 4 P or c., आयुधेः उपकृप् . (a book &c.) प्रणी 1 P, निर्मा, प्र-नि-बंध 9P, अपकारः; See HARM. -0... विकृ 8U, साचीकृ, वि-रच् 10% ( lesson ) शिक्ष् 1 A, पट 1 P, अधिआवृज 10, पूर्व प्रवृत् . 2 अपकृ, नश् ., क्षण 8 P; इ2 A, पारं गम् 1 P;तु 1 P (p. well ). -v.i. See INJURE. -IAL, U. हानि-क्षय-कर (री.), उपकरणानि-द्रव्याणि-संभृ or अप . 2 सज्जीभू 1 P, अहित, अननुकल, अपकारक. -IALLY, adv. सापायं, उद्यत-उद्युक-सज्ज-सिद्ध-a. भ. -ATION, 6. उपकल्पसापकारं. नं, योजनं, साधनं, विधानं, सज्जीकरणं, वि-रचन-ना, PRE-KNOWLEDGE, इ. पूर्वज्ञानं-बोध:. करणं.2 संभार:, संविधा, संविधान, सिद्धि f., सिरता, PRELATE, S. See BISIOP. सामग्री; marriage-p.s'विवाहसंभाराः; 'warPRELECTION, S. See LECTURE. p. 9' युद्धसामग्री; तदुतिष्ठ गच्छावो गमनसंविधानाय PRELIBATION, 8. पूर्वस्वादः, पूर्वभुक्ति /. Titu (Ka. 294 ) come, let us go to PRELIMINARY, a. पूर्व-आदि-प्रथम in comp. ; प्रा makep.s' &c. 3 योग:. 4 संस्कारः, निष्पति, थमिक ( का.). 2 पारिभाषिक (की /.), प्रस्ताव सिद्धि f. -ATIVE,-ATORY, a. उपक्रमोपकारिन्, उनारूप. -. ( pl.) पूर्वकार्याणि, पूर्व विषयः. 2 Pre पक्रमानुकूल ठपकल्पक, प्रथम, आय. -. उपक्रमface, Introduction, q. v. साधन, सिद्धिसाधनं ; better ox. by (v.t.).-ED, PRELUDE, . प्रस्तावना, आमखं, पूर्वरंग:.2 आ-प्रा a. कृत, निमित, घटित, रचित, उपकप्त, कल्पित, निभः, उपक्रम:.-... प्रस्त2 U, प्रारभ 1A, उप. पन्न, &c. 2 सिद्ध, सत्रद्ध, सज्ज, उपत, उद्युक्त. क्रम 1 A. -EDNESS, s. सिद्धता, सन्जता. -ER, S. उपकल्पPREMATURE, a. अकालपरिणत-पक्क, अपूर्णकाल, अ कः, साधकः, रचकः, संस्कर्तृ m. पूर्णकालज, असामयिक-अ(आ)कालिक-(कीf.), अ PRE-PAYMENT, . पूर्वदान-शोधनं. काल-असमय in comp.: 'p. death' अकालमृत्युः . 2 साहसिन, अकालसह; See RASH. -LY, adv. अ PREPENSE, C.चिंतितपूर्व, मतिपूर्व; See PREMEDIपूर्णकालं, अकाले, असमये : 'p. born ' अपूर्ण काल; TATED; ' malice p.' द्रोहर्षिता. 'p. bald ' युवखलतिः. - NEss, s. अकालिकत्वं. PREPONDERATE, V.i. अतिरिच-विशिष्-pass., भा. PREMEDITATE, Vi.पूर्व संकप e. or विचर c. or रेण-गौरवेण-अतिरिच् or वृध् 1 A, प्र-भू 1 P, अधिक. चित् 10. -ED, a पूर्वसंकल्पित-चिंतित, मति-बुद्धि. गरुतर-a. भू. -PREPONDERANCE, 8. आधिक्यं, पूर्व, सांकल्पिक-सांकेतिक (की /.), बद्धि कृत. -ION, अतिरेकः, प्राबल्यं, प्राधान्यं, पभावः, गौरवं.2 अधिक६. पूर्वसंकल्पः-विचार:-घटना. भारः, भाराधिक्यं. PREMIER, . प्रधानामात्यः, मुख्यमंत्रिन् M., प्रधानस | PREPOSITION, 6. उपसर्गः. -AL, . औपसमिक चिव:.-. प्रधान, मख्य, प्रमुख.SHIP, प्रधानमं (की/.). त्रिपदं. PREPOSSESS, B... (चित्तं) आवृज् 10, प्राहीक 80, PREMISE, V... उपन्यम् 4U, उपक्षिप् 6P,पूर्व कथ् | आकृष् 1 P,साचीकृ.2 पूर्व अधि-ठा 1 P or भुज् 7A. 10 or 2 U or वद 1P, प्रस्तु 2 U or c., प्रस्ता- | -ED, a. (सद्यः ) आकृष्टचिन, ससंग, जातानुराग. वनारूपेण कथ् or ख्या 2 P, प्र-उप-क्रम् 1A.-., I -ING, a. (सपः)हदयग्राहिन्, चिनाकर्षिन. -ION, ४३ Page #343 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (330) PRE .. पक्षपातः, संगः, ग्रहः, प्रावण्यं, चित्ताकर्षणं. 2 | इदानीं; See Now. 5 उपस्थित, सन्निहित, प्रत्यक्ष, पूर्वभोगः. सं-अभि-मुख (खी.), समीपवर्तिन; See NEAR; PREPOSFEROUS, a. विपरीतक्रम, विपर्यस्त. 2 (अ- to be p.' उप-स्था 1 P, सन्निधा- pass., समीपं वृत तीव) भयुक्त, असंगत, अनुपपत्र, असंबद्ध, अनर्थक. 1A; 'you should be p.' त्वयोपस्थातव्यं, सन्त्रि-Lx, adv. अयुक्तं, असंगतं. -NESS, 8. वैपरीत्यं, हितेन भाव्यं; to be p. in one's thoughts' हृदये- . क्रमविपर्यासः, अयुक्तता, असंगति f., असंबंधः. चित्त-वम् 1 P.-8. भवत् ।.; समतीतं च भवच भावि च PREPUCE, .शिश्नाग्रत्वम् । (R. VIII. 78 ) the past, p. and future.' 2 PRE-REQUISITE, a. पूर्वाकांक्षित. -8. पूर्वाकांक्षा. वर्तमान-प्रस्तुत-कालः, तत्कालः, तत्क्षणः, आपातः. 3 PREROGATIVE, . असाधारणाधिकारः, विशेषाधिका- (In grammar) लट्.4 उपायनं, उपहारः, उपदा, प्र-, रः, विशेषशक्ति, सत्ता. दानं, वितरणं, पारितोषिक, उपग्राह्य, प्राभृतं, प्रदेशनं, प्रीPRESAGE, ... पूर्व सूच 10 or आदि 6 P; See तिदान; 'p. of money' दक्षिणा; See GIFT. - ABLE, FOREBODE, PREDICT. -5. पूर्वसूचन-ना, पूर्वलक्ष a. उपहार्य, देय, दर्शनीय, प्रवेश्य.2 पांकेय, पांचय, सभ्य, णं-चिह्न ; See OMEN. -ATION, 8. उपहरणं, अर्पणं, प्रतिपादनं, दानं ; 'p. PRESCIENCE, 8. पूर्वज्ञान, भविष्यविज्ञानं, भावि-अनाग of an oblation' बलिदानं, निवेपणं. -LY, adv. अत-ज्ञान, समवेक्षणं.-PRESCIENT, a. भाविज्ञानिन्, अ धुना, संप्रति, सांप्रतं. 2 सपदि, अनंतर, द्राक्, तत्क्षणं-णे, नागतवेदिन् ; gen. ex. by पूर्व ज्ञा 9 U or बध 1 P. तत्काले, सद्यः, अचिरात्, शीघ्र, आशु, झटिति. PRESCRIBE, V. 1. निर्दिा 6 P, वि-धा 3 U, प्रलप c., -PRESENCE, 8. संन्निधिः, समुपस्थिति f., उपस्थानं, प्र-धुद 10, शाम 2 P, आ-ज्ञा . ( ज्ञापयति ), नियम् सांनिध्यं, सनिधानं, प्रत्यक्षता, समक्षता, आभिमुख्य 1P.-ED, 4. निर्दिष्ट, विहित, प्र-,वोदित, विध्यनरूप: ' in the p. of' समक्ष, प्रत्यक्षं, संमुख, साक्षात्, in वैधिक (की.). - ER, s. निर्देशकः, शास्तु m comp. or with gen.; in the p. of fire ' अग्नि -PRESCRIPT, s. आदेशः, विधिः, आज्ञा, चोदनं-ना. साक्ष्ये आधाय ( R. VII. 20); - into the p. of' -a. निर्दिष्ट, प्रकल्पित. -ION, 8. कल्पः, योगः, अगद सकाश-शे, समीपं-पे, अंतिक, in comp. or with निर्देशः, उपचार-आषध-विधिः. 2 विधिः, निर्देशः, gen. 2 आकारः, आकृति f., रूपं, शरीरसंस्था. 3 आज्ञा, प्र-,चोदनं-ना, शासनं, वचनं. 3 चिर-बहकाल ( Of nind ) प्रत्युत्पन्नमति f., प्रतिभा, प्रतिभानं, भोगः-भक्ति/., अनादिपरंपरा, अस्मार्तभोगः -IVE, M. प्रतिभानवत्वं, समाहितत्वं, अव्यग्रता, असंभ्रमः, निराचिरकाल भुक्त, अनादिपरंपराप्राप्त, घिरव्यवहारसिद्ध. कुलत्व; 'p.-chamber' दर्शन शाला, आस्थान-नी. PRESENT, V. 1. उपह 1P, उपहारं दा 3 U, प्र-उप PRESEN'TTMENT, 8. पूर्वज्ञान-बोध:-कल्पना; ' my दा 3 U, c. (अर्पयति ), वित 1 P, वि-श्रण 10. mind has a p. of evil' मम मनः किमप्यशभमाउपढौक ., प्रति-पद् .; (oblation ) निवेप 1 P, शंकते. निविद् ०., उत्सृज् 1 P; See OFFER. 2 उपन्यस् PRESERVE, V. 1. रक्ष 1,1A, पा C. (पालयति), 4 P, उपक्षिप् 6P, पुरो निधा 3 U. 3 ( Oneself ) उद्-५ 1 P, 10, गुप् 1 P, पा2', तृ c., अव् 1', आविर्भू 1 P, उप-स्था 1 P, प्रादुर्भ, दृश-लक्ष्- pass., परि-आप desid. (ईप्सति), (इमां पराप्सु : दुर्जाते: M.i). प्रविश् 6P, आत्मानं दृश् . 4 दर्शनं कृ., प्रविश 2 सं- 3 U, पुष c., संवृध् ., पा . ( पालयति ). 3 0. ., पुरस्कृ8 U, समक्ष नी 1 P; सकाशं नी; सं-धा 3 U, उपस्कृ8 U. -8. संधित, उपस्करः, मिष्ट'p. me to the king' मां राजदर्शनं कारय. 5प्र- संधित-फलं-द्रव्यं. 2 वि(वी)तमः, विहगस्थानं. दृश c., आविष्कृ, व्यंज 7 P or c., प्रकटयति ( D.), -ATION, S. सं.,रक्षा-क्षणं, त्राणं, स्थितिपालनं, गोपनं, प्रकटीकृ, मूच् 107 oft. ex. by Appear'.v.; तारणं. -ATIVE, S. रक्षा, रक्षणं, रक्षण-त्राण-साधनं, 'the court p. ed agay scene ' अधिकरणमंडपः -त्राणं in comp. -८. रक्षक, पालक, तारक. सतरा रमणीयो बभौ, रम्यालोक आसीत: what a PRESIDE, V.. (Over ) आध-ठा 1 P, अध्यास् : charming sight do thoso girls p.' अहो मध- (with acc.); अधीश 2 A, प्र-भ 1 P (with gen.); रमासां ( कन्यकानां ) दर्शनं (8.1), अहो मनोज्ञद- अवेक्ष 1 A, अध्यक्ष:-अधिपतिः-भ, अभिमन् 4A; र्शनः कन्यकाजनः; 'p. an appearance of' विडं- अग्न्याद्यभिमानिनाभिर्देवताभिः (S. B. 725). p.-ing ब् 10, अनुकृ ( with gen. ). -a. प्रस्तुत, प्रकृत. over fire &c.' - ENCY, s. अध्यक्षता, अधिष्ठानं, 2(Mind ) सावधान, अभ्रांत, अव्यग्र, अशून्य, समा- अधिकारः.2 आधिपत्यं, अधिष्ठातृत्व, अध्यक्षपदं, अधीहित, अव्याकुल, निराकुल, असंभ्रम; प्रत्युत्पन्न. 3 विध- शत्वं, better by (.); during his p.' तस्मिमान, वर्तमान, आधुनिक-सांप्रतिक (की.), अधुनातन- अधितिष्ठति. 3 मंडलं, भौगः, देशविभागः, -ING, a. इदानीतन (नीf.).4 सयस्क, तात्कालिक (की/); अध्यक्ष, अधिष्ठातृ, अभिमानिन्, अधि pr.; 'the p. अविलंबित ; in the p. stato' अस्यामवस्था- deity' अधिदेवता, अधिष्ठात्री देवता; - the soul p. यां: fatp.', for the p. time' अधना, सांगतः । over the body' शरीराभिमाना आत्मा.-PRERA Page #344 -------------------------------------------------------------------------- ________________ PRU (331) PRE DENT, 8. अध्यक्षः, अधिष्ठाता, अधीशः, अधिपतिः, मानिक (कीf.), अनुमानसिद्ध, संभावित : 'p. proot" अध्यासीनः, अधिकारी, प्रभुः, नायकः. -SHIP, . अनुमाननिर्णयः. -PRESUMPTUOUS, . साहसिक आधिपत्यं, अध्यक्षता; See PRESIDENCY. (काf.), धृष्ट, धृष्ण, प्रगल्भ. 2 अवलिप्त, अत्यभिमानिन्, PRESS, V. 1. पीड़ 10, नि:-आ-, निष्कृष् 1P, 'ap. statement' साहसोक्ति f., साहसं. -Lx, निह 1 P, निर्दुह 2 U; ( together) संपीड्, सं- adv. साहसेन, धृष्टवत्, प्रगल्भं, सावलेप, सगर्व.-NESS, हन2 P, संह, संकुच 1 P, संपिड 10, संघc. 2 8. धृष्टता, प्रागल्भ्यं प्रतिभा, प्रतिभान. Clasp, q. v.; 'p. ing him to the bosom't PRESUPPOSE, V. 1. पूर्वं कृप c. or sc. -ITION, . वक्षसा परिरभ्य ; भुजाभ्यां आपीड्य 'p. ing in the पूर्वकल्पना-भावना. arms' &c. 3 प्रेर् ., प्रचुदं 10, प्रणुद् 6P or c., PRETEND, V. अप-व्यप-दिश 6 P, छल-कपट-व्याजक आकृष् 1 P, आकृ 0.4 निबंध 9 P, अन-अनुनिर- 8 U, वजीकृ; gen. ex. by मिथ्या, कृतक, कपट, बध, साग्रह-निर्बधेन-प्रच्छ 6P or याच् 1 A or अर्थ व्याज, छद्म in comp. or by k c., दृश् c. p.ing 10 A, पुनः पुनः प्रच्छ ; See IMPORTUNE. 5 ब- to be asleep' मुप्तमिव आत्मानं संदर्य, व्याजमुप्त, सलेन प्रवृत e. or नियज 7 A, 10 or व्याष c. 6 बाध तलक्षण, मिथ्यामुप्त; 'p.ing to be affected by 1A, पार, क्लिश् 9P, उद्विज ., सं-परि-तप ., व्यथ poison' भावितविषवेगः; p. s not to hear'अc. (व्यथयनि). 7 मुहुर्भह:-पुनःपुनः-उपदिश 6 P श्रुतिमभिनयति; 'p. ing to be just' आर्यध्वजिन्or कथ 10 or अन शास् 2 P.-v.i. समापत् 1P, लिंगिन्, 'p. ed weeping' कपट-व्याज-रोदनं. 2 अआ-अधि-क्रम् 1 U, 4 P, अभिट्ठ 1 P; (against) भिमन् 4 A, मिथ्या मन् ; he p.s to know संघट्ट 1 A, प्रतिहन 2 P, अभ्याहन् ; संघट्टयनंगदम- everything' अहं सर्वज्ञोस्मीति तस्याभिमानः (भवगदेन ( R. VI. 73); making his Angada लेपः ). 3 मिथ्याहेतं दृश् c. or व 1 P.-ED, a. Ornament p. against Indra's.'2 सवेगं प्रगम् or छाधिक-कौटिक (की.), व्याज-कपट-छद्म-कूट-मिथ्या प्रम 1 P, सरभसं उपसृप 1 P or संगम् 1A; p.- in comp.; 'p. ascetic' उपतापसः, तापसध्वजीing close to the rock' शिलायामात्मानं निबिडं- लिंगी; See HYPOCRITE; See (0.) also. -EDनिरंतरं-संसंजयन्. 3 प्र-,बाध् 1A; 'my time LY, adv. सकपट, सव्याज, छलेन, मिथ्या. -ING, a. p. es' कालातिपातो मया नैव कर्तुं शक्यते; 'p. - ER, 8. छाधिकः, कापटिकः, अभिमानी-ध्वजी-लिंगीthrough' अतीत्य-अतिक्रम्य-गम्, उलंघ् 1 A, 10, मन्यः-अभियोगी in comp.3; 'p. in learning'tनिस्तु 1P.-8. पीडन, निष्कर्ष:.2 मुद्रण-मुद्रा-यंत्रं. 3 डितमन्यः, विद्याभिमानी 3 p. in religion' धर्मध्वपीडन-पेषण-यंत्र. 4 जनसंकुलं-सं मर्द:, लोकनिवह:.5 जी, आयलिंगी, धार्मिकवंशधारी, कपटधर्मी ; 'p. to निर्वधः, पीडा, अतिभार:. -ER, S. पीडकः, बाधकः. the throne ' राज्याभियोगी. -PRETENCE, PRE-ING, G. अतिनिबंधक, बायक, अत्यवश्यक, अविलं- TEXT, S. व्याजः, अप-व्यप-देशः, अन् ।., उपधिः, व्य, अव्याशेप्य, विलंबाक्षम, अतिपात्य; p. busi- कपाटं, छलं, उपधा, कूटः-ट, कैतवं, मिषं, मिथ्याहेतः, ness of state' आशुसंपादनीयं-विलंबाक्षम-राजकार्य. निमित्तं. 3 अभिमानः, अभियोगः. -PRETENSION, -INGLY, ade. निबंधन, सनिर्वध, साग्रह. -URE, S. s. अभिमानः, अभियांगः, स्वत्वप्रतिपादनं lay p.s पीडनं. 2 बल, शकिf., प्रभाव:, वेगः, प्रवर्तनं, प्रेरणा, to' See CLAIM. 2 महात्वाकांक्षा, यशोलिप्सा, प्रणाद:, प्रात्साह: 3 भारः, पीडा, बाधा, केशः ; 'p. of लोभः; 'p. s to the throne' राज्यं मदीयमिति प्र. business' $HIT: ; having much p. of तिपादनं, राज्याभियोगःwork' कार्यसमाकुल. PRETERITE, ८. भूत, परोक्ष ; 'p. tense ' ला. PRESTIGE, S. दीर्घरूढा प्रतिष्ठा, चिरप्रतिष्ठितं गौरवं. 2 PRETERITION, 8. अतिक्रम:-मणं, अत्यय:. माया, इंद्रजालं. PRETERMIT, v. t. See OMIT. PRESTO, ado. See QUICKLY. PRETERNATURAL, a. अछूत, विलक्षण, निसर्ग-प्रकृतिPRESUME, Vt. (अविचार्य-अनिभित्य) तई 10, बाह्य. -LY, adv. अद्भत, वैलक्षण्यन. सं-भू ., अनु-मा 3A,2 P.2 धृष 5 P, धेषेण आक्र- | PRETTY, a. मु in comp., थारु, शोभन, कमनीय, म 1U, 4 P, उत्सह 1 A, प्र-भू 1 P; प्रगल्भ् 1A, TH, TT; See BFAUTIFUL, LOVELY. -ado. दृप् 4 P, साहसं कृ 80%; कः पतिदेवतामन्यः परि- ईषत्, स्तीकं, अल्पं, आ, कल्प, देश्य, देशीय in माईमत्सहेत (S.6) p to lay hands on &c.3 comp. ; 'p. warm' मंदोष्ण, कोष्ण, कदुष्ण; तदोषनिरूपणरूपं साहसं मा कुरु' do not p. to find 'p. clear' शुद्धकल्प-प्राय; 'p. ripe' भापक्क, प. fault with hin'. -PRESUMPTION, . तर्कः, क्वप्राय. 2 (P. nearly ) प्रायेण, प्रायशः, बहुशः, ककल्पना, भावना, अनमान, ग्रहणं. 2 साहसं, धाष्टय, प्रा- ल्प-भूयिष्ठ-पाय in comp.; 'p. nearly furnished' गलभ्यं. 3 अवलेपः, दर्पः, अभिमानः, अहंकारः, गर्व.. समातभूयिष्ठ &c. -LY, adv. चारु, सुंदर, चारु-सु in 4संभाध्यता, संभव:. -PRESUMPTIVe, a.आन- comp. -NESS,..पाहता, सौंदर्य, लावण्य. Page #345 -------------------------------------------------------------------------- ________________ PRU ( 332) PRI PREVAIL, ७. i. अभिभू 1 P, प्र-भ, पराभ, पराजि 1 A, ( Ears) उत्रम् . ( नमयति ), उच्छ्रि 1U, स्तम्धीक आक्रम् 1 U, 4 P; अति-शी 2 A, अतिरिच् pass., प्र- 8 U; ' with ears p. ed 'स्तब्धकर्ण. -8., -ING, बल-क्षम-a. भ; See EXCEL.2 (In) प्रचलित-प्रवृत्त- . प्रतोदः, तोत्रं, तोदन सूचि, शल्यं, केटकः.2 वे. 4. भ, प्र-चल- 1P, प्रवृत् 1 A; 'darkness p. ed ध:-धनं, तोदनं. 3 यातना, तीवव्यथा, आतंकः, शूल:everywhere' सर्व तमोवृतं आसीत्. 3 सिध् 4 P, लं. -ED, a. विद्ध, भित्र, शल्य-सूचि-विद्ध-मित्र; 'p. farsię 4 A ; 'p. with, on, or upon 37701 ___at heart' भित्र-विद्ध-मर्मन्. -ER, s. वेधकः.2 1P, प्रवृत् ०., प्रोत्सा . See PERSUADE%'p. | तोत्र; See (s.). against' मुई 1P, (मारुतस्य रहः शिलोचये न मर्छ- PRICKLE, 8. कंटकः, सूचि-ची f., शल्यं, शकं.-४, ति R. II. 34 ). -ING,-PREVALENT, a. प्रचलित, ३. सकंटक, सशूक, बहु कंटक-क. साधारणी-बहुली-भूत, प्रसिद्ध, प्रचल, प्रवृत्त, साधारण PRIDE, S. (Good ) अभिमानः.2 अहंकारः, गर्न:, (णी/.); 'universally p.' सर्वत्र प्रचालित, सर्वप्र- उत्सेकः, अवलेपः, दर्पः, औद्धत्यं, मदः, मादः, आटोपः, वृष: ' long since p.' चिरप्रवृत्त.2 प्रबल, प्रधान, अहं मानः, मानः, चित्तसमुन्नति f., अवष्टंभः, बिनोदेकः, भतिरिक, अधिकबल, प्रभविष्णु, सप्रभाव. - INGLY, | स्मयः; (impudent) प्रागल्भ्यं, धृष्टता, प्रतिभा-भानं. adv.प्रावस्येन, सप्रभावं.-PREVALENCE, 8. प्रचारः, 3 अलंकारः, अवतंसः, ललाम, अभिमानास्पद-भूमिः. प्रवृत्ति, प्रचलनं, प्रसिद्धि, साधारण्यं.2 प्राबल्यं, - v. t. (Oneself upon ) FHI PE 1 A or प्राधान्यं, आधिक्य, अतिरेकः. विकत्य् 1 A, अभिमन् 4 A, or ex. by (8.); 'p.. PREVARICATE, V. i. सापढ़वं मिथ्योत्तरं दा 3 U, ing himself on his learning' पंडितमानी, पंडिअप-व्यप-दिश 6P, छल कृ8 U, अपलप् 1P, अप- तंमन्यः, विद्याभिमानी, जातज्ञानावलेपः; 'p. ing herनि-इ2 A, वाक्छलंक; 'when he p. ed' यदा self upon her beauty'रूपगर्विता.-PROUD, वाक्यभेदान् बहूनकथयत् ( Mu.2). -ING, a. अप- 4. (Inagood sense ) अभिमानिन्. 2 दृप्त, गर्वित, लापिन्, निह्नवकारिन्, व्यपदेशिन. -ION, . वाकछलं, अवलिप्त, सगर्व, सदर्प, उसिक्त, उद्धत, उत्सेकिन, अभिअपलापः, अप-नि-ह्रवः, व्यप-अप-देशः, वक्रोक्ति f... मानिन्, साटोप, साहकार ; अहंमानिन्, उत्-,मन, छपवादः, उत्तराभास: समुत्रद्ध; प्रगल्भ, धृष्ट, प्रतिभावत्, गर्वितचित्त, मदोद्धत; PREVENT, V.1. वृe., नि-विनि-, रु 7 U, प्रति-अव- दर्पामात, स्मयाकुल. 3 ( Building &c.) उतुंग, नि, प्रति-नि-विध 1 P, प्रतिकृ 8 U, बाध् 1 A, प्रति प्रोच्छ्रित, विशाल, सप्रताप; 'p. of one's birth' कुला49 P, प्रतिष्टंभ 9 P, प्रति-व्या-हन् 2 P, प्रत्या-ख्या भिमानिन्; रूपगर्वित, यौवनोन्मन, &c.; 'to be p.' 2P,निवृत् ०., अंतरायःभू-परिपंथी 1 P;' do not दृप 4 P, गर्द 1 P, प्रगल्भ् 1 A. -LY, adv. सद, p. me from fighting' युध्यमानं मां मा रुद्धि, युध्य सगर्व, सावलेपं, साटोपं, साहंकार, उद्धतं. मानस्य मेंऽतरायो मा भू:. -ION, . प्रति-रोधः, नि-, PRIEST, 8. ( Family ) पुरोहितः, पुरोधस् m., कुलावारणं, प्रतिबंधः, प्रतिकारः, व्याघातः, प्रतिषेधः, 'p.is | चार्यः. 2 (Sacrificial) ऋत्विज् m., याजकः, अbetter than cure' प्रक्षालनाद्धि पंकस्य दूरादस्पर्शनं ध्वर्यः, होता, याज्ञिक:.3 ( Vedic ) घोत्रियः, मंत्रविद् वर. -IVE, a. हर (री.), (मी.) in comp., m., ब्राह्मणः, द्विजः, विप्रः.4 आचार्यः, गुरुः, उपाध्यानिवारक, प्रतिबंधक, निरोधक. -8. वारण, प्रतिबंधकं. यः, पुरोहितः, धर्माचार्यः, धर्माध्यक्ष. 5 (of a PREVIOUS, a. पूर्व, प्रारभूत, भूत, गत, अतीत, पूर्ववृत्त- deity) पूजकः, उपासकः, अर्चक:; 'p.-craft' गत, प्राक in comp. -LY, adv. पूर्व, प्राक्, पुरस्तात, उपाध्यायछल-कैतवः 'p.-ridden ' पुरोहिताधीन. पूर्व in comp. -Ess, s. होत्रा, याजिका. -HOOD, S. पौरोहित्यं, उ. PREVISION, 8. अग्रनिरूपणं-दृष्टि . पाध्यायपदं वृत्ति/.2पुरोहिताः, पुरोहित-यासिक-गणःPREY, s. आमिषं (fig. also ); मांसं, भक्ष्यं, अनं, खा- वर्गः, पौरोहित्यं. -LY, (. याजकीय, पौरोहित्यसंबंधिन्, यं, भोज्यंfell a p. to enemies' द्विषामामिषतां (.) in comp. ययौ ( R.XII. 11).-.i. भक्ष्यं आ-अप- 1P. PRIG, . दांभिक, दभिन् m., रूपवित:. -GISH, I. 2(Upon) भभ 10; संतप् ., बाध् 1 A, क्रमशःनश्. दांभिक ( की.), आत्माभिमानिन्. PANCE, B. मून्यं, अर्घः, पण्यं, अवक्रयः, वलं'high | PRIM, a. अतिविनीत, अतिसूक्ष्म. p.' महाघः, बहुमूल्यं. -... मूल्य स्था . (स्थापय- PRIME, 8. आदिः, आरंभः, पूर्व-प्रथम-भागः. 2 उत्तमति) or संकृप . -ED, G. कृतमूल्य; high-p.' दशा, प्रौढता, उसमभाग:-अंशः; in the p. of महार्घ-है, बहुमूल्य, दुर्मूल्य ; low-p.' अल्पमूल्य. youth' प्रथमे वयसिः 'the p. of youth' प्रथम -LESS, a. अनघे-ध्ये, अमूल्य. वयः, नव-अक्षत-यावनं, यौवनश्रीः; — being in the PRICK, V... व्यध 4 P, निर-भिन 7 P, तुटू 6P, p. of youth' अक्षत-नव-यौवन. -a. प्रथम, आय. पीर 103; म्यथ . (व्यथयति), क्लिा 9P or c.2 2 मुख्य, प्रधान, प्रमुख, अग्न्य; 'p. minister ' मुप्रेर् 0., उनि ., प्रोत्सा., प्रणु 6Poro.31 ख्यमंत्री, प्रधानामात्यः, महामंत्री.3 उत्कृष्ट श्रेष्ठ, परम, Page #346 -------------------------------------------------------------------------- ________________ PRI ? उत्तम, विशिष्ट ; See PRINCIPAL. -LY, adv. प्रथमं, श्रेष्ठं. - NESS, S. उत्तमता, विशिष्टता. PRIMARY, (. प्रथम, आय, आदिम, पूर्व, मौल (ली/- ), मूलआदि in comp. : 'p. cause' आदिकारणं-बीजं, निदानं मूलंहतुः ; p. sense मूलार्थ: 2 प्रधान, मुख्य, प्रमुख, अग्य्य; See PRIME. - ILx, adv. प्रथमं - मतः, आदौ, पूर्व, मुख्यशः, प्राधान्येन. - INESS, 5. प्रथमता, प्राधान्यं - PRIMATE, 3. प्राधानोपाध्यायः - PRIMER, S. प्रथम आरंभ पुस्तकं. PRIMEVAL, . आय, आदिम, प्राक्कालीन, पूर्वकालीन, प्राक्तन (नी f. ), मौलिक प्राथमिक (की f. ). - PRIMITIVE, . प्राथमिक, प्रथम, आय; See PRIMEVAL 2 मूल in comp., अभ्युत्पन्न ; See PRIMARY 3 प्राक्तन मार्गसेविन. - Lx, adv. आदी, आरंभे, प्रथमं मत: 2 प्राक्तनव्यवहारानुसारेण. ( 388 ) PRIMOGENIAL, . प्रथम आदि जात, मूल in comp. PRIMOGENITOR, S प्रथम-कुल- पुरुषः - PRIMOGE NITURE S. पूर्वजन्वं ज्येष्ठत्व, अग्रजत्वं, वयोज्येष्ठता. PRIMORDIAL, ". आय बीजभूत, मौल ( ली./- ); See PRIMEVAL. : PRINCE, . कुमारः, राजपुत्रः सुतः, युवराज 2 नृपः राजन् , पार्थिव: See KING 3 भर्तृदारकः कुमारः, ( in dramas ) -Dox, s राज्य, राष्ट्रं विषयः 2 यौवराज्यं - LIKE, LY, . राजयोग्य सदृश (शी), राजार्ह, नृपोषित; नृपोपम, राजकीय, प्रतापवत् ऐश्वर्यवत् प्रताप-वैभव- शालिन्. 2 राजवंश्य, राजकुलज; 'p birth' राजवंशप्रसूति:; 'p. merits' राजोचिता गुणाः - PRINCESS, S. कुमारी, राजपुत्री, नृपात्मजा, नृपसुता; मर्तृदारिका. PRINCIPAL, 8. अध्यक्षः, अधिपतिः नायकः मुख्यः ; See LEADER. 2 मूलं, मूलधनं, नीवि वी, परिपण:. - . मुख्य, परम, प्रधान वर in comp., प्रमुख, भग्र, अग्रय, प्रवर, श्रेष्ठ, विशिष्ट, उत्कृष्ट, उत्तम, अनुत्तम, वर्ग, वरेण्य, परार्ध्य, अमि ( ग्री )य, प्राग्रहर; नायक, अग्रणी, मुखर, धुर्य, धुरीण, धूर्तह, धुरंधर ; oft. ex. by व्याघ्र, पुंगव, ऋषभ, कुंजर, सिंह, शार्दूल, नाग, प्रकांड, in comp. ; See EXCELLENT ; 'p. door' सिंहद्वारं ; 'p. queen' अग्र-पट्ट माही; 'p. minister' प्रधानामात्यः. - ITY, 8. राष्ट्रं, प्रदेशः, मंडल, राज्यं -LY, adv. प्रधानतः, प्राधान्येन, मुख्यशः, विशेषतः, विशेषेण. PRINCIPLE, . तत्त्वं, मूलतत्त्वं, बीजं, सार:. 2 कारणं, हेतु:, आदिबीज- हेतु:, मूलं, अंगं, अवयवः, साधनं, मूलांगं द्रव्यं. 3 नियमः, विधिः, सूत्रं, उत्सर्गः, स्थिति /., व्यवस्था. 4 गुणः, भावः, धर्मः, स्वभाव: 5 क्रमः, रीति, मार्ग, मर्यादा, धारा, पद्धति f. 6 आवारः, आश्रयः, उपष्टंभ, मूलं; (opp. of practice ) आगमः, शास्त्रं ; ' grounded in p. s' आगमिन्, शामनिपुण ; ' having good p. s' सुनियमनिष्ठ, सुवृत्त; ' of bad P. s' खंडितवृत्त, भ्रष्टचरित. PRI · PRINT, v. . मुइया ( D.), अंक 10, मुद्राक्षरः - क्. - 8. चिह्न, अंक:, मुद्रा ; 'foot-p. ' पदं, पदमु द्रा-चिह्न. 2 मुद्रणयंत्र. 3 मुद्रणं ; in p. मुद्यमाण. -ED, मुक्ति, मुद्रांकित, मुद्राक्षरांकित. ER, 8. मुद्रकः, मुद्रणकृत -ING, मुद्रणं, मुद्रांकनं ; P. - house' मुद्रणयंत्रालय: मुद्रणशाला; 'ppress > मुद्रणयंत्र. Pnron, a. प्रधान, गरीयस्, गुरुतर, पूर्व, अग्रथ, आदिम, आय, पूर्व आदि प्राक् in comp. ; ' p. existence प्राग्भाव:, पूर्व जन्म ; ' p. and subsequent ' पूर्वापर, परापर, परावर. 8. मठाध्यक्षः, मठाधिपतिः, विहारपाल : - rry, s. पूर्वता, प्रथमता. 2 (Of rank) अग्रपर्दमानः, श्रेष्ठपदं, प्राधान्यं - Y, S. मठः, विहारः, आश्रमः. PRIBM, S. क्रकचायतं - PRISMATIC . क्रकचायत. PRISONS. कारा, बंदिशाला-गृह, बंधनालयः, कारागृह, चार:- रकः, गुतिस्थानं; ' escaped from the p. ' बंधनं भित्वा पलायांचक्रे ; ' keep in p.' बंधने निरुधू 7 . ER, 8. बंदि-दी, कारागुप्तः, रुद्धः, कारागारस्थः. 2 (Of war ) युद्ध गृहीतः. PRISTINE, . प्राक्तन (नी), पुराण, पूर्व, पूर्वकालिक ( की f. ), प्राचीन, पाकालीन. PRIVATE, . विजन, विविक्त, निर्जन, एकांत, निभृत, निःशलाक. 2 स्व, आत्मीय, असाधारण (णी f. ), अ सामान्य, विविक्त, स्व-आत्म in comp. 3 गुप्त, गूढ, रहस्य, प्र, छत्र, अप्रकट, अव्यक्त, रहस्- मिथः - अंत:in comp. 4 अनधिकारिन्, अनधिकारिक (की f. ); 'p. profit ' आत्महितं स्वलाभ:; 'p road ' गूढप्रच्छन्नमार्गः: 'p. door' अंतर्द्वारं, गूढद्वारं, प्रच्छनं ; 'p. apartments' अंतःपुरं, अवरोधगृहं, अंतर्गृह; · now is the time to bep. रहस्यमधुना (Bh. (1.97); ' . talk रहः संकथा, मिथोजल्प; ' p. parts ' गुह्यं, उपस्थः ' p. room ' अंतः शालाकोष्ठः, उपरोधक. - 5. सैनिक: Lx, ' in p. adv. रहः, रहसि मिथः, रहस्ये, निभृत, विविक्ते, एकांते, विजने, उपांशु, गूढं प्रच्छन्नं, गुप्तं, अप्रकाश, अप्रकट. -NESS, PRIVACY, S. TEH ., fafani, far, रहोभाव:, विविक्त एकांत वासः रहस्यं गुप्तता, छत्रता, अप्राकाश्यं. 2 रहः स्थानं स्थलं, विविक्त-निर्जन स्थानं, निर्जनदेशः. ܕ PRIVATION, 8. अभाव:, विरहः, राहित्यं, हानि f. क्षयः, लोपः, नाशः 2 कष्टं कृच्छ्रं, आपद- विपद् f.3 आहारविरहः, आहाराभाव:, सुखसाधनलोपः, अभवम हानिः. - PRIVATIVE, . हानि-क्षय लोप- कर (f.). 2 अभावात्मक, अभावरूप, अभाववाचिन्. 8. अभावशब्द:, नञ्पदं. -LY, ado. अभावरूपेण. PRIVILEGE, 3 विशेषाविकारः, असामान्याधिकारः, स्वाधिकारः, अधिकार, स्वस्वं. ०. ८. विशेषाधिकार दा 3 U. -ED, C. अधिकार विशिष्ट, साधिकार विशेषाधिकारयुक्त. Page #347 -------------------------------------------------------------------------- ________________ PAI 1384) PRO PRIVY, a. गूढ, प्रच्छन्न, विविक्त, रह: in comp.; See | मूल, निमित्तं, हेतुः; ' from what cause does thy PRIVATE. 2 (To) संसर्गिन्, सहाय, सहकारिन्; सह- disorder p.' किनिमित्त ते संतापः (8. 3).8 शानिन्, सहवेदिन्; 'p. council' गूढसभा; 'p. coun- ( Against ) अभियुज् 7 A, 10, राजकुले निविद् . cillor' गूढ सभासद्. -४. शौचस्थान-कूपः, उच्चार- -ING, a. ठत्पन्न, जात, प्रभव, उद्भव, उस्थित, मूल, कारअलावस्थान. -LY, adv. रहसि, गूढं; Sex PRIVATE- ण, निमित्न, हेतु in comp.; See (५.).-.,- PROCELY.-PRIVITY, 8. सहकारिता, सहायता, संसर्गः, सह- DURE, S. कार्य, व्यवहारः, व्यापारः, चरित, चेष्टितं, आज्ञान. 2 गुह्य-गुप्त-स्थानं इंद्रियं, अधोंगं. चारः, वृत्तं, कृति, विधानं, अनुष्ठानं.2 रीति /., क्रमः, PRIZE, 8. पारितोषिक, उपायनं, प्रतिफलं. 2 रत्नं, संप्रदायः, मार्गः, पर्यायः; legal p.' व्यवहारविधिः, व्यबामूल्यं वस्तु, महापद्रव्यं. 3 यद्धजितं धन-द्रव्यं. वहारक्रमः. - PROCEEDS, 8. उत्पन्न, उदयः, लाभः, फ4 जय-सिद्धि-फलं-लाभः. 5 स्पर्धा-पण-जेय, पणः; लं. -PROCESS, . प्रसरः, प्रगमः, प्रवृत्तिः, प्रयाणं.2 'p.-fighter' मल्लः, 'p.-fighting' मल्लयुद्धं, स्पर्धा- क्रमः, रीतिः, मार्गः, पर्यायः, विधिः, गतिः, परिपाटि-टी युद्धं.-...बहु मन् 4A, अवेक्षया पा . (पालयति), f, सरणि-गी, पद्धति 1.3 व्यवहारः, कार्य; 'in p. समन् .2 मूल्य-अर्घ-निरूप 10 or निर्णी 1 P.- ED, of time ' कालक्रमेण, दिनेषु गच्छत्सु, गच्छता कालेa.बहुमत, अभीप्सित, इष्ट. न.-1'ROCESSION , S. यात्रा, जन-लोक-यात्रा-श्रेणी. 2 PRO, PREFIX, प्र, अंग्रे; 'p.s and cons' विधिनिषे- प्रगमनं, प्रस्थान, प्रचलनं, प्रवृत्तिः. - AL, u. यात्रारूपं. धपक्षी. PROCLAIM, V. 1. घुष् 10, उत्-वि-, प्र-ख्या c. (ख्याPROBABLE, a. संभाव्य, सत्यसंकाश; gen. ex. by पयति ), प्रकाश् ., प्रकटयति (D.), प्रकटीकृ, कृत् 10, सं-भू 1P, उप-पद् 4 A, युज् pass. or by (adv.); उच्चर 0.2 Outlaw, q. v. -ER, S. घोषकः, प्रख्याit is p.' एतत् उपपद्यते, संभवति, युज्यते, स्यानाम एवं. पकः. - PROCLAMATION, S. घोषः-षणं-णा, ख्यापन, -PRORABLY, adv. प्रायेण, प्रायः, प्रायशः, किल, नाम, प्रकाशनं, उत्कीर्तन; ' written p.' घोषणपत्र, राजास्यात्; by pot. pass. part.of भू; एतेन मम प्रियमित्रेण ज्ञापत्रं. भाध्य ' he is p. my dear friend.' - PROBABILI- PROCLIVITY, S. प्रावण्यं, प्रवृत्ति f., शीलता in comp. TY, . संभवः, संभाव्यता, अनुमानं, better by (adv.). | -PROCLIVIOUS, 4. प्रवण, शील in cornp. PROBATE, 8. मृतलेखप्रमाण. PROCRASTINATE, V. विलंब 1 A, व्याक्षिप् 6P, कालं PROBATION, 8. परीक्षा-क्षणं. -ARY, . परीक्ष्यमाण. क्षिप् or 1 P, चिर(रा)यति (D.), मंदायत (D.). -ER, . परीक्ष्यमाणः; अंतेवासिन् m., नवशिष्यः, प्रा- -ION, S. विलंबः, दीर्घसूत्रता, व्याक्षेपः, कालयापनंथमकल्पिकः. हरण-क्षेपः. -OR, s. दोघे-मूत्र:-त्री, चिरक्रियः. PROBE, S. शलाका, एषणी. -v.t. शलाकया परीक्ष PROCREATE, V... प्र-सू 2, 4 A, उत्पद् ., जन् c. 1A. 2 निपुण-सूक्ष्म-परीभ or आलोच् 10.-ATOR, | (जनयति ). -ION, 8. प्रसवः, प्रमूति, अननं, उत्प8.परीक्षक:.-ING, S. क्षतपरीक्षणं. ति, प्रजोत्पादनं. -IVE, a. उत्पादक, सावक, जनPROBITY, s. See HONESTY. यितृ. -OR, 8. जनकः, उत्पादयिता. PROBLEM, S. प्रश्नः, विकल्प-विवाद-प्रश्न-विषयः.2 PROCrOR, . प्रतिहस्तः, प्रतिनिधिः. कृत्यं, उपपायं. 3(Question) उद्देशकः (in Math); PROCUMBENT, a. शयान, पतित. 'its solution' न्यासः ( Lit.)-ATICAL, G. स- PROCURE, V... आ-ना 1P, संपद् c., घट् . (घट्यदिग्ध, अनिभित, वैकल्पिक (की/.). ति). 2 लभ 1 A, आप 5 P, अधिगम् 1 P, विद PROROSCIS, S. प्रोथः; करः, शंडा, हस्तः. GU, आ-समा-सद् c.; See GET. - ER, 8. प्रापकः, PROCEED, v.i. प्रचल् 1 P, प्र-या 2 P, प्रगम्-म 1 P, संपादकः. 3 विटः, नर्मसचिवः, संचारकः, कुंडाशिन अप्रै गम्, प्र-स्था 1 A.2 प्रवृत् 1 A,न विरम् 1 P; m. -Ess, 8. कह(हिनी, शंभली, दूती-तिका, संचाthe play still p.s' क्रीडा अद्यापि प्रवर्तते एव.3 रिका, सु-,रतताली. पुनः पकं प्रवृत्.4 प्रवृत्, आरम् ! A, प्र-उप-क्रम् । PRODIGAL, a. मुक्तहस्त, अति-अमित-बहु-व्यायन्, उ1A; (with ) प्रस्तु 2 U or c., प्रवृत् ८.; (पारब्धं) सगिन्, अनिव्ययशील-पर, अतित्यागिन्.-8. मुक्तहस्तः, सं-पद् ., निष्पद ८., निवेह_c.; 'p. with your व्ययपर:.-ITY, S. अतिव्ययः, अपचयः, बहु-अमितtale' तत-स्ततः, ततः, परं कथय ; 'p. with the व्ययः, अतित्यागः, अत्युत्सर्गः, अत्सिर्गः, मुक्तास्तत्वं. matter at issue' प्रस्तूयतां विवाद वस्तु ( M. 2 ); -LY, adv. महान्ययेन, मकहस्तेन, अत्युत्सर्गण. 'you may p. with your dinner prepar- PRODIGY, 8. अद्भुत, अइन-अपूर्व-विषय:-वस्तु, उत्पाations in honor of the worthy Brahmanas तः, महाश्चर्य, अनन्यसाधारणं वस्तु. 2 (Of persons) प्रवर्त्यतां भगवतो ब्रामणानादिश्य पाकः (Mu. 1). अहुत शक्ति, अदुतर्वाद्ध संपन. -JOUs, a. महाप्रमाण, 5 प्र-उत्-स-भू 1P, प्रवृत्, उत्पद् 4 A, प्र-जन् अतिमहत्-वृहत, विकट-राक्षस-शरीर, अमृताकार; See 4A, उद्-2P, निःस, निर्गम्; oft. ex. by कारणं, GIANT.2 अद्भत, अपूर्व, विलक्षण, विचित्र, आभये. Page #348 -------------------------------------------------------------------------- ________________ BRO (335) PRO -TOUSLY, adv. अद्भुतं, साश्चर्य. -IOUSNESS, S. अ- ( वृत्तिमत्, व्यवसायिन् , (.) in comp.-OR, S. द्भुतता, अतिमहत्त्वं. अध्यापकः, गुरुः.2 ख्यापकः, प्रकाशकः, प्रतिज्ञात m., PRODUCE, ७... निर्मा 3 A, 2 P, मृज् 6P, उत्पट् | स्वीकर्ता. -ORSHIP, 8. अध्यापकपदं-पदवी. c., जन् c. ( जनयति ), उत्-सं-भू ., साथ.5 P or c., | PROFFER, V. See OFFER. कृ8 U, वि-धा 3U, कृप., घद . (घटयति), वि., PROFICIENT, . प्रवीण, कुशल, निपुण, अभिज्ञ, विचरच् 10.2 प्र-सू 2, 4 A, उत्पद् ., सं-प्र-जन् 6.3 क्षण, पारंगत, अभ्यंतर, निष्णात, व्युत्पत्र, लब्धप्रतिष्ठ, प्रा,दृश् c., आ-उपा-नी1P, प्रस., पुरस्कृ, पुरोनि-धा, | पद. -PROFICIENCE,-CY, s. प्रावीण्य, वैचक्षण्य, प्रअग्रे स्था c. (स्थापयति ) or निर्विश् , आविष्कृ, तिष्ठा, कौशल, पाटवं; • has attained p. in all प्रकटीकृ, निष्कृष् 1 P.4 प्र-दा 3 U. 5 वृध. - 8. sciences 'सर्वशास्रषु परां प्रतिष्ठां गतः, पकौशलमफल, उत्पत्र, लाभः, उत्पत्ति, प्रसवः. - ED, (. उ पाप, सकल शामपारंगतः. त्पत्र, उत्पादित, निर्मित, घटित, मृष्ट, जनित, जात, उ- PROFILE, 8. पार्श्वदृश्य, अर्धमुखदर्शनं. डत : ' to be p.' जन् 4 A, उत्पद् 4 A, उत्था 1 P, | PROFIT, 8. लाभ:. हि PROFIT, 8. लाभः, हितं, उपकारः, अर्थः, कल्याण.2 सं-उद्-भू 1 P; See ARISE ; gen. ex. by ज, जात, फलं, लाभः, आयः, उदयः, वृद्धि f., कलांतरं, लभ्यं; जन्य, प्रभव, उद्भव, हेत, प्रवृत्त, प्रयक्त in comp.; 'p. p. and loss' लाभालाभौ ; 'capital with p. from water' अंभाज, जलोद्भव, &c. 3, p. from thereon' मलकलांतर. -0... हितमाह 1 P, उपflowers' कमुमभव &c. - ER,-ING, s.. a. उत्पाद- कृ8 U, हिताय भू 1 P. -v.i. ( Oneself ) फलंक. प्रसविन्, प्रद, द, दायिन्, आवह, कारिन्, कर (Lf.), लाभ-पाप 5 Por विद 6 U. 2 वृध 1 A, उन्नतिin comp. -PRODUCr, s. फलं, उत्पन, ला- उत्कर्ष-या 2 P, प्र-उप-चि pass.; See IMPROVE. भ:.2 परिणामः, फल, उत्तरफलं. 3 गुणनफलं, वधः, । -ABLE, . लाभ-अर्थ-कर( f.), लाभप्रद, लाभघातः, फलं, गुणाकारः. -ION, S. उत्पादनं, निर्माणं, फल-द, फल-लाभ-आवह.2 हित, हितकर, हितावह, उसृष्टि, घटनं, विधानं, निष्पादनं. 2 जननं, उत्पत्तिः, पयक, उपकारिन् , सोपकार. - ABLENESS, 8. साप्रसवः, उद्भवः, संभव:, जन्मन् 1.3 निमितद्रव्यं-वस्तु, फल्यं, फलदता, उपयुकता. -ABLY, adv. सलाभ, स. शिल्पनिर्माणं. -IVE, U. वास्यपद-दापिन्, सफल, अवं- फलं, महितं, अमुधा. - LEss, a. निष्फल, अफल, अध्य. 2 उत्पादक दायिन्, द, प्रद, कारिन, आवह in हित, व्यर्थ, निरर्थक. comp.; 'p. of gain' लाभप्रद, लाभावह. 3 लाभ- | PROFLIGATE, a. खंडितवृत्त, दुभरित्र, दुराचार, पापफल-प्रद-कर. निरत-अभिनिविष्ट, व्यसनिन, दुर्वृत्त, भ्रष्ट-नष्ट-चरित्र, भोगPROEM, S. See PREFACE. विषय-आसक्त. -8. व्यसनी, लंपटः, विषयी, भोगासक्तः. PROPANE, V. 1. अपवित्रीकृ 8 U, टुप . (दूषयति ), -LY, adv. सव्यसनं, दुर्वृत्ततया. -PROFLIGACY, B. 2 लंघ् 1 A, 10, अतिक्रम् 1 U, 4 P, अतिचर 1 P. व्यसनिता, भ्रष्टचारतं, दुराचारः, भ्रष्टता, भोगासक्ति /., 3 Contemn, q. v. -0. अपवित्र ; अपण्य, अमेध्य, । दुर्वृत्तता. अशुद्ध ; not lioly' q. v. 2 अधार्मिक (का.), PROFOUND, C. प्र-गाढ, अतिग(गं )भीर, घन, अगाधर्म-ईश्वर-ट्रेषिन, धने-ईश्वर-निदारूप.3 असंस्कृत, अ- ध. 2 परम, गाढ, घन, अत्यंत, सु-अति-pr.; 'p. प्रतिष्ठित, संस्कारहीन. 4 लौकिक-सांसारिक-प्रापंचिक respect' परमादरः, आदरातिशयः. 3 गहन, नि-, (की /.)-ATION, S. दूषणं, अपवित्रीकरणं, अतिक्रमः- गूढ, गढार्य, दुध, दुर्जेय, परमगहन. 4(Of perमण. -LY, adv. धर्मनिंदापूर्व, अधार्मिकवत. - NESS, sons ) निष्णात, पारंगत, परम, व्युत्पत्र, अभिनिविष्ट, ७. धर्म-ईश्वर-निंदा-द्वेषः, धर्म-ईश्वर-अवज्ञा अतिक्रमः. गूढ तत्वज्ञ. -LY, adv. गंभीरं, गाढे, अत्यंतं, भृशं, सुPROFESS, v. . प्रति-ज्ञा 9 A, प्रकाश् c., प्रतिज्ञापूर्व अति pr. - NESS,-PROFUNDITY, s. गांभीर्य, अगाकथ् 10 or वद् 1 P, स्वी-अंगी-कृ8 U, उ(उरीकृ, धता. 2 घनता, गाढता. 3 गहनता, गूढता. 4 अ. अभ्युपगम् 1 P. 2 उम-उलं-कृ, दृश् ., भू c.; See भिनिवेशः. PRETEND; oft. by नाम ; तव कन्या नाम भवेयं | PROFUSE, . प्रचर, प्रभूत, अपरिमित, विपुल, बहु, अ(D. K. II.5) Ishall p. myself to be your त्याधिक, अतिरिक्त, समृद्ध, उदित, अतिशय-सु-अति in daughter'. 3 उद्यम् 1 A, चेष्ट 1 A. - ED, C. comp. 2 मुक्तहस्त, अतिव्ययिन्, व्ययपर; See PROस्वीकृत, अंगीकृत, प्रकाशित, प्रकटित, व्यकोदित, प्रका- DIGAL; ' he is ap. writer' वागुपचयप्रियः, प्रचुरशा. - EDLY, adv. प्रतिज्ञापूर्व, प्रकाशमेव, सप्रतिज्ञं. वाक्यानि लेखे प्रयोजयति. -LY, ads. प्रचुरं, भृशं, -ION, इ. प्रतिज्ञा, उनि f., वचनं, अंगी-स्वी-कारः, प्र- | भूरि, बाहुल्येन, अत्यंतं, सु-अति pr.; अतिव्ययेन, अपकाशवादः-वचनं, ख्यापनं. 2 Pretension, q.v.3 रिमितं. -NESS,-PROFUSION, 8. अतिव्ययः, अमि'p. s of love' कृत्रिमप्रीतिः, अलीकः रागाविर्भाव: तव्ययः, अत्युत्सर्ग:. 2 समृद्धि, प्राचुर्य, उद्रेकः, अ3 वृत्ति f., आ-उप-जीविका, आजीवः, व्यवसायः, व्या- तिरेकः, उपचयः, बाहुल्यं. पारः; ' military p. शबाजीवः, क्षत्रवृत्तिः.-IONAL, I PROG, S. भोजन, अनं, भैक्ष्यं. Page #349 -------------------------------------------------------------------------- ________________ PRO ( 336 ) PRÓ PROGENITOR, 8. पिता, प्रजापतिः, पूर्वजः, पूर्व-कुल-पु- PROLEGOMENON, S. प्रस्तावना, उपोद्घातः. रुषः, जन्मदः, जनयिता; See ANCESTOR. PROLEPSIS, S. पूर्वग्रहणं, पूर्वादानं. PROGENT, S. संतानः, अपत्यं, संतति /., प्रजा. PROLINIC, a. अवध्य, बहुप्रज-प्रसव-अपत्य, प्रसवशील, PROGNOSTIC, S. निमित्तं, अजन्य, शकुन:-नं, लक्षणं | सुनिन्, बहुसंतान. 2 बहुफलप्रद, बहुफल; See PROSee OMEN. -. प्र-उद्-बोधक, अग्रसूचक. -ATE, | DUCTIVE. - ALLY, adv. प्राचुयण, विपुल. ...पूर्व-अग्रे-सूच 10 or दृशc. See FOREBODE. PROLIx, . सु-अति-विस्तर, प्रपंचित, सुदीर्घ, दीर्घसूत्र-ATION, S. पूर्वसूचनं-ना. -ATOR, . पूर्वलक्षणज्ञः, त्रिन्, अत्यायत. -ITY, s. अतिविस्तरः, प्रपंचः, वाअग्रसूचकः. ग्विस्तर:-प्रपंचः, वागुपचयः, दीर्घसूत्रता, अतिविस्तार:. PROGRAMME, S. सुचिपत्र ; कार्यक्रमः-परिपाटी. -LY, adv. विस्तरशः; अतिविस्तरेण, सप्रपंच. PROGRESS, S. प्र-,वृद्धि f., उत्कर्षः, क्रमशः वृद्धिः, उ- PROLOGUE, . प्रस्तावना, आमुखं, प्रास्ताविकी विज्ञप्तिः, त्कर्षक्रमः.2 प्राप्ति, आगमः; 'p. in learning' benedictory p.' नांदी. विद्यागमः, विद्याभिनिवेशः. 3 प्र-गमन, प्रयाणं, यानं, | PROLONG, V. 1. दीर्घाक 8 U, प्र-वि-तन् 8 U, वि-प्र. यात्रा, प्रस्थानं, प्रसरः, क्रमः-मणं, अयन; See MARCE; | स., विस्तृ ., आयम् 1 A or c. 2 व्याक्षिप् 6 P 'difficult p.' संक्रमः, दुर्गसंघर:.-v.i. उत्कृष् pass., | or विलंब 'a p. ed note ' तान:. -ATION, S. वृद्धि-उन्नति-या 2 P, प्र-,वृध् 1A,प्र-उप-चि-pass.; | विस्तारः, वितति /., आयतिः, दीपीकरणं.. See IMPROVE. 2 प्रगम-चल- 1 P, प्रया 2 P, PROLUSION, s. See PRELUDE. प्र-स्था 1 A; See ADVANCE. - ION, 8. श्रेटी, थे. | PROMENADE, V. 1. विह 1 P, विचर 1 P, विहारार्थ ढीव्यवहारः; ' first term' मुखं, वदनं, आदिः; परिभ्रम् 1, 4 P.-8. विहारः, परिभ्रमणं. 2 विहारस्थानं. ' common difference' चयः; ' geometric PROMINENT, . प्रधान, प्रमुख, अष्ठ, मुख्य, विशिष्ट, mean' चयो गुणः; 'sum' श्रेढीफलं; — number परम; See PRINCIPAL. 2 सुस्पष्ट, सुप्रकाश, सुव्यक्त, of terms 'गुच्छ. -IVE, a. आनुक्रमिक (की /.), सदृश्य. 2 उन्नत, उदग्र, उतुंग, प्रलंब, साभोग, उत् क्रमिक, अधिकाधिक, उत्तरोनर, क्रमशः वर्धमानः | pr.; See PROJECTING. -LY, adv. प्राधा-येन, -IVELY, adv. क्रमशः, अनुक्रमेण, उत्तरोत्तरं, अ- विशेषतः, मप्रकाश, मुसष्टं, उन्नतं. -PROMINENCE, धिकाधिक 8. प्राधान्यं, विशिष्टता, श्रेष्ठता, उत्कर्षः, परमपदं. 2 PROHIBIT, V. 1. नि-प्रति-षिध 1 P, प्रत्यादिश् 6P, उन्नति /., उत्सेधः, उतुंगता, आभोगः. निवृ ., प्रत्या-ख्या 2 P, नि-अवरुध 7 U. - ION, S. PROMISCUOUS, . प्र-सं-कीर्ण, संकुल, अविविक, निविनि-प्रति-षेधः, प्रत्यादेशः, निरोधः, निवारणं, बाधा. शेष. अपरिच्छेद, अभेद. संमिश्रित; 'p. union' सं-OR, s. निवारकः, निषेधकः. -IVE, WORY, .. करः, सांकर्य. -LY, adv. निविशेष-षेण, संकीर्ण, अभेनिषेधक, निवारक, नि-प्रति-पेधिन्, निषेधार्थक, निषे- देन, अक्रमण, अपरिच्छेदेन. - NESS, 8. संकीणेता, मंधवाचिन्. कलता, अभेदः, संकरः. PROJECT, S. उपायः, प्र-युक्ति /, कल्पना, प्रयोगः, सं- | PROMISE, V. 1. सं-पति-आ-श्रु 5 P, प्रति-ज्ञा 9 A, कल्पः, प्रबंध:. 2 आभप्रायः, आशयः, उद्देश :. -v.i. (with dat. of persons ); स्वी-अंगीकृ8 U, अप्रलंब 1 A, बहिर्लब, उपरि लंब. बहि: स्था 1 Por भ्युपगम् 1 P, अभ्युप-2P, संविद 2 A, संग 6 A, भ 1 P or वृत् 1 A. -0... प्र-क्षिप् 6P, प्रास् उ( उरीकृ, उररीक, परि-,पण 1A; the plan 4 U, निपत् c., प्रमच 6 P; See THROw.2 ( मन- p. s to succeed' उपायः सफलो भवदित्यनमीयते or सा) ऋपट., निरूप् 10, चित् 10, युज 10, आलोच अहं आशंस ; 'ap. ing boy' वर्धिष्णुर्बटः, आशानि10, अनुसं-धा 3 U. -ILE, (४. प्रक्षेपणीय, दूरवधिन्. बंधनं.-६. प्रतिज्ञा, समयः, सं-प्रति-श्रवः, वचनं, संविट -8. अब See MISSILE. - ING, . प्र-लंब, उन्नत, f., नियमः, संगरः, संकेतः, अभिसंधा, अभ्यपगमः, उदन, उतुंग, बहिवर्तिन्, oft. by उत्सेध, उत्सेधिन्, स्वीकारः, उरीकारः, अंगीकारः, परिपणनं. 2 आशा, 'with a p. nose ' प्रलंबनास, घोणोत्रत, उन्नस; आशंसा; 'hollow p.' मधावचन, शब्दपांडित्यं; • having p. teeth' उदग्रदत्, करालदंत; - hav- — breaking a p.' प्रतिज्ञा-वचन-भंगः, संविद्-व्यतिing p. breasts' स्तनाभोगवती, उन्नतस्तनी; ' shat- क्रमः, विसंवादः; ' keep or fulfilap.' प्रतिज्ञां पा. tered by falling over ( her ) p. breasts' (पालयति) or शुध् . See KEEP, FULFIL; 'pपयोधरोत्सेधनिपातचूर्णिताः (K.v.24). -ION, 8. breaker' प्रतिज्ञालंधिन्-व्यतिक्रामिन्, विसंवादिन् । प्रलंबता, उदग्रता. 2 आभोगः, उत्सेधः; निर्यहः, दंतकः. 'give a p. orally' वाचा प्रतिज्ञा, वाग्दानं कृ. -ORY, 3 छेयकं. -OR, S.चिंतकः, योजकः. १. प्रतिज्ञाविशिष्ट. PROLAPSE, PROLAPSUS, s. भ्रंशः.-v.i. भ्रंशू PROMONTORY, a. उदग्रभमिति, भूशिरस्-नासिका. 1A, 4 P. PROMOTE, . 1. वि-वृध ८., उपक 8 U, पुरस्क, प्रPROLATED, A. मुत ( vowel ), दी|चारित. वृत् ., साध्., उपचि 6U, प्रयुज् 10; (a person) Page #350 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (38) Pad सं,उन्नम् .. (नमयति), उन्नति नी 1P or प्राप्., | जन् c. or उत्पद् . -ION, 8. प्रवर्धन, प्रसारः, पद वृध., पदोत्कर्ष-प्रतिपति-प्राप् ., अधिकपदे नि- विस्तारः, वितति /., प्र-,वृद्धि f., प्रचार:-रणं. 2 परबज्.3 Prompt, q.v. - ER, S. प्रवर्तकः, उपकर्ता; परात्पनि, प्रसूतिपारंपर्य-क्रमः, प्रजा-संतान-वृद्धि . See PATRON. -ION, इ. उपकारः, पुरस्कारः, प्रवर्त- -OR, S. प्रचारकः, प्रवर्तकः. नं, साहाय्य, वर्धनं, वृद्धि f., उपचयः, उन्नतिः, उत्कर्षः, PROTEL, V. . प्रेर., प्र-,नु 6 P or c., सं-पल ., पदवृद्धिः , पदोन्नतिः, प्रतिपनि., श्रेष्ठपदावाप्ति.-IVE, प्रचुद 10, सं-,चर् ., कृष् 1 P; See PROMPT. a. प्रवर्तक, साधक, उपकारिन्. PROPENSE, a. प्रवण, उन्मुख, आसन, उद्यत. -ITY, PROMPT, क. सत्वर, अविलंब ; क्षिप्र, भविलंबित, अदी- 8. प्रवणता, प्रवृत्ति f., उन्मुखता, प्रावण्यं, प्रवाहः, घसूत्र; (of persons ) उद्यत, उद्युक्त, अविलंबिन, शीलता-आलुता in comp.; 'p. to fall' पतयालुता; आशुकारिन्, प्रत्युत्पन्नमति, सप्रतिभ, पटु, उद्यमिन्, उ- 'good p. ' सुशीलं, साधुवृत्तिः ; 'evil p.' व्यसनं, योगिन्. -... प्र-उत्सह ., प्रणद् 6 P or e., प्रचुद् | दुर्गणः, दुःशीलं. 10, प्रवृत् ८., प्र-उद्-युज् 10, उतिज् ., प्र-रुच् ., | PROPER, a. स्वीय, निज, आत्मीय, स्व-आत्म in आकृ ., उद्दीप् ., उत्था c. ( उत्थापयति), प्र-उद्-बुथ comp. 2 युक्त, योग्य, उचित, उपपत्र, अनुरूप, c.; 'p. ed by hunger'क्षुबोधित.24-अनु-बुध् न्याय्य, संगत, सदश (शी/.), यथाई, यथोचित, स., सूच् 10. -ER, . प्रोत्साहकः, प्रवर्तयित m., प्रयो- मंजस, पर्याप्त, सांप्रतिक (की f.); oft. ex. by pot. जक., &0.2 अनु-प्र-बोधकः, सूचक:; ' who seldom pass. part.; ' to be p.' यज् pass., उपपद् 4 A; wanted ap.' यः सदा प्रत्युत्पत्रमतिः, प्रबोधननिर- ' it is p. ' स्थाने, स्थाने वीडिता अप्सरसः (V. 1), पेक्षः. -ING, S. प्रेरणं, प्रोत्साहनं, उत्तजनं, &c. 2 सू- स्थाने भवान् अकिंचनत्वं व्यनक्ति ( R. v. 16). -Lx, चना, प्रबोधनं. -NESS, ITUDE, S. औत्सुक्यं, अविलं- | adv. युक्त, उचितं, यथार्ह सम्यक्, स्थाने, न्यायतः, वः, उत्साहः, क्षिप्रता. 2 प्रतिभा, प्रत्युत्पत्रमति/., प- सांप्रतं, यथायोग्य, धर्मेण.2 यथार्थतः, परमार्थतः तत्त्वटुता.3 उद्यमः, उद्योगः. -Lx, adv. सत्वरं, अविलंबे- तः, वस्तुतः ; 'p. speaking ' वस्तुतः, यथार्थदृष्ट्या. न, क्षिप्रं, सद्यः, आशु, अचिरात्, सप्रतिभं. -TY, . धर्मः, गुणः, लक्षणं, स्वभावः, विशेषः, रूपं, PROMULGATE, U... प्रकाश् c., वि-,घुप 10, कृत् 10, स्वरूपं-धर्मः, सहज-प्रकृति-गुणः.2 स्वत्वं, स्वाम्यं, अप्र-ख्या . (ख्याफ्यति); See PROCLAIM. -ION, S. धिकारः, प्रभुत्वं. 3 मंपत्ति , द्रव्यं, अर्थः, धनं, विनं, प्रकाशन, घोषणं, कीर्तन. -OR, . प्रकाशकः, घोषक:. वसु., विभवः, द्रव्य-अर्थ-जातं, रिक्थं; ' woman's PRONE, a. प्रवण, शील, आलु in comp., उद्यत, उ- p.' स्त्रीधनं ; — landed p.' भूमिधने, भूमिः, स्थावर न्मुख ; See INCLINED, Arr; 'p. to fall' पतया- धनं ; ' public p.' गण-सामान्य-द्रव्य ; 'p. in catलु, पातक, पवन शील. 2( Bent ) नत, नम्र, अधोव- tle ' गोधनं.-PROPRIETY, s. युक्तता, औचित्यं, दन, अधोमुख-अवाङ्मुख-(खी /.). - NESS, . प्रा- उपपनि f., न्यायः, सामंजस्य, योग्यता, यथार्थता, वण्य, प्रवृत्ति /; उन्मुखता, शीलता, आलता in comp. पात्रता, संगति f; p. of conduct ' विनयः, मर्यादा, 2 अधोमुखता, नम्रता. अनतिक्रमः, सुचरितं. PRONG, S. शल:-लं, कंटकः, अग्रं, शिखा. PROPHESY, V. 1. भावि कथ् 10 or सच् 10 or PRONOUN, 8. सर्वनामम् ॥. प्रदृश् ., अनागतं नि-आ-विद् c.; See PREDICT. PRONOUNCE, V. 1. उच्चर C., उदीर c., उदा-व्या-ह -PROPHECY, 8. भाविकथनं-सूचन, भविष्यद्वादः, आदे1P, गद् 1 P, व 1P, प्र-वच2 P, प्र-ख्या 2P, शः, भविष्यार्थः, सिद्धादेशः. -PROPHET, S. सिद्धः, कृत् 103 'p. judgment' निर्णयं कथ् 103; उत्तरंदा भविष्यद्वादिन् m., अग्रनिरूपकः, भाविकथकः, अना3U, &e. निश्चयन वद्, नढं प्रति-ज्ञा 9 A; — im- गतविद्-दशिन्; — saying of a p.' सिद्धादेशः. perfectly p.ed ' ग्रस्त, अमंपूर्णोच्चारित, सुप्तवर्ण-पद. | -ESS, S. अनागतदर्शिनी, भविष्यद्रादिनी.-IC,-ICAL, -PRONUNCIATION, S. उच्चारणं, उदाहरणं, उदीरणं; | (s) in comp. * science of p. ' शिक्षा; ' easy of p.' मुखोचार्य. PROPINTACTIC, U. रोगहारिन हत. PROOF, s. See under l'ROVE. PROPINQUITY . सन्निधिः, सैनिकर्षः, सामीप्य ; Ses PROP, 8. आश्रयः, शरणं, आधारः, अवष्टंभः, आ-अव- NEARNESS. लंब:-बन, उपनः. -... धृ 1 P, 10, आ-अव-लंद PROPITIATE, V. 1. प्रसद् C., आराधू c., अनुरंज ., 1A, अवष्टंभू P; a tree that p.s another सांत्व् 10, अनुनी 1P,प्र.,शम् c. ( शमयति ), संcreeper ' उपनतरुः परि-तुष c. -ION, . प्रसादनं, आराधनं, अनुरंजन, PROPAGATE, V... विस्त ., प्रवृy C., वि-प्र-तन् 8 U, सांत्वनं, अनुनयः; प्र-उप-शमः-मनं.-OR, 8. प्रसादकः, वि-प्र-स. ( opinions ) प्रचर-ल., प्रवृत् ., संचर | | आराधयिता, अनुरंजक: &c.-ORY, a. शमक, सांत्वक, C., प्रचलीक. प्रत 0.2 परंपरया उत्पद c. or प्र-सू | शांतिकर (री.), शांतिप्रद; 'p. rite'शांतिक्रिया. 2A, प्रसवपरंपरया जाति तृध् ., शावकान् प्रसू or | -PRONITIOUS, 4. मु-प्रसन्न, सदय, अनुकूल, हितकाम 13 Page #351 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (338) PRO बुद्धि, अभिमुख ( खी), प्रवणीकृत अनुग्राहिन्, वरद. 2 शुभ, मंगल, कल्याण (णी..), शर्मद, शुभकर. x, adv. प्रसत्रं, अनुकूलं सदयं, सानुग्रह - NESS, 8. प्रसाद:, आनुकूल्यं, आभिमुख्यं; शुभता. PROPORTION, S. प्रमाणं, परिमाणं; आनुगुण्यं, आनुरूप्यं परस्पर- अन्योन्य संबंध: - अन्वयः - अनुषंग:- सादश्यं समता; अन्वयः, संबंध: संधानं संयोगः, संमिति f. (of limbs &c. ) 2 अंश:, विभागः See PART 3 अनुपात, संबंधसाम्यं; " in p. to ' ex. by अनुगुण, अनुरूप, सदृश, प्रमाणतः, अनुसारेण यथा in comp. ; in p. to one's strength यथाशक्ति, शक्तचनुसारेण, शक्तित: ; — spend in p. to your gains ' आयप्रमाणेन व्ययं कुरु; 'p. of limbs ' अंगसंयोग:, अवयवसंगतिः. - . ., -ATE, . . अनुरूपी सदृशी- कृ 8 U, समीकृ, संभा 3A 2 P. AI . समप्रमाण, परस्परानुगुण. -ATE,-ABLE,-ED, “ अनुरूप, अनुगुण, सदृश. संमित, सम, तुल्य, अनुसारिन 'with jars p. to thoir_size ( strength ) ' स्वप्रमाणानुरूपैर्घटैः ( S. 1 ) ; ' her body beautiful, being p. - तुरश्रशोभितस्या वपु: ( K. 1. 32 ) - ATELY, - ABLY, adr. अनुरूपं पेण, अनुगुणं, अनुसारेण सदृशं यथाप्रमाणं यथाभागशः. PROPOSE, १. ८. प्र-स्तु, उपन्यस् 4U, उपक्षिप् 6P, प्रतिज्ञा 9 A, सूच् 10, कर्तव्यं निर्दिश 6 Por अभिधा 3 U. 2 उद्दिश, आकांक्ष 6 P; See INTEND. PRO forts' अनवरतं उद्यम् 1 A, or प्रयत् 1 A ; ' p. one's undertaking' प्रारब्धं उद्वह् 1P, प्रतिपनं निर्वहु . 2 अभियुज् 7 A, 10, अभिशंस् 1 P; सूच् 10, निविद् ०. -ION, 8. अनुशीलनं, प्रवर्तनं, नित्यानुष्ठानं, नित्यमवृत्ति f., निर्वाहणं, अविरतानुसरणं. 2 अभियोगः, निवेदन; 'p. of effort ' नित्योद्योग :: 'p. of study ' नित्याध्ययन, अध्ययनक्रम: OR, S. निर्वाहक: 2 अभियोक्तृ m., वादी, अर्थी, अभिशंसकः. PROSELYTE, S. परधर्माश्रयिन्, स्वधर्मत्यागिन्, पक्षांतर-मतांतर ग्राहिन्; See CONVERT. - IKE, .. स्वधर्मे ग्रह C. ISM, 8. मतांतरग्रहणं, धर्मांतर स्वीकार:. PROSODY, 3. छंदस् , छंदः शाखं. AL-ICAL, a. छांदस ( सी 5 ), छंद: in comp. - IAN, 9. छंद:शाखज्ञः. AL 8. प्रस्ताव:, उपन्यासः उपक्षेपः, अभिधानं प्रतिज्ञा, वचनं, कर्तव्यनिर्देश: -ITION, S. Proposal, ५. v. 2 प्रतिज्ञा, सिद्धांतः, प्रमेय. PROFOUND, . . प्रति-पद .. उपन्यस् 4 U, उपक्षिप् 6P, निर्दिश 6 P, प्रति ज्ञा 94. PROPRIETOR, S. स्वामी, प्रभुः, ईशः, पतिः, अधिकारी; See OWNER. - SHIPS स्वाम्यं प्रभुत्वं, स्वामित्वं, अधिकार:. - PROPRIETARY, . स्वाम्यधीन, प्रभुनिठ, स्वामिगत; 'p. right' स्वाम्यं, अधिकारः, स्वत्वं. PROROGUE, . ८. व्याक्षिप् 6P, (नियतकालं यावत् ) विसृज् 6P or न्यज़ 1 P. - PROROGATION, S कार्यत्याग:- निवृत्ति, व्याक्षेपः. PROSCRIBE, .८. घोषणापूर्व दंड आदिश Por ब fes 8 U or fan c.; here is Jivasiddhi being disgraced and p. ed from the city ' एष जीवसिद्धिः सनिकारं नगरान्निर्वास्यते (Mu. 1). 2 निषिध 1 P, निवॄ c. - PnosCRIPTION, S. सघोषण दंडाज्ञा. PROSE 8. गद्यं. - गद्यात्मक, गद्यरूप, गद्य in comp. - PROSAIC . गयरूप, गद्यात्मक, गद्य in comp. 2 नीरस, विरस, रस- सस्व-हीन. PROSECUTE, . . (नित्यं - अनवरतं ) प्रवृत C., अनुसृ 1 P, अनुष्ठा 1 P, अनु-सेव् 1A, निर्वह C, अनुशील 10; 'p. studies' अध्ययन क्रममनुस; 'p. one's ef . PROSPECT, S. आलोकः, दर्शनं चक्षुर्विषयः, दृग्गोचरप्रदेशः विषयः. 2 आयति f, उत्तरापेक्षा; ' he has good p. s before him' शुभा तस्यायतिः. 3 आशा, प्रत्याशा, आशंसा, अपेक्षा. - IVE, C, उत्तर, उ नरकालीन, भाविकालप्राप्य, उत्तरकालसापक्ष; See FUTURE. -IVELY, adv. उत्तरकालापेक्षया. PROSPER, सं-ऋ 4, 5 P, प्रविवृध 1A स्फाय 1 A, एध 1 A, प्र-उप-चि pass., समृद्धि वृद्धि या 2 ] or उप-इ 2 P; I hope your ( com - mercial ) business is p. ing' अपि प्रचीयंत संव्यवहाराणां लाभाव: ( Mu. 1 ) 2 सिधु 4, सं-पढ़ 4 A, सफलीभू 1 P, कृतार्थीभू. . . वृध C., प्र-उप-त्रि 5 U, ए., उपकृ 8 U. अनुग्रह 91, सफलीकृ, साध, सिद्धि नी 1 D. -ITY, 3. सं-, ऋ द्धि, संप, संपत्ति, अभ्युदयः, श्री, लक्ष्मीः, विभूति, सौभाग्यं, वैभवं पुण्योदयः, ऐश्वर्य ' time of p. ' संपत-समृद्धि - उदय - कालः - समय: 2 समृद्धिः, उत्कर्षैः, उन्नति, उदयः, प्र टप- त्रयः, वि संवृद्धि, साफल्यं, कृतार्थता, सिद्धि / 3 क्षेम:-मं, कौशल्यं, कल्याणं, शुभं, शिवं, हितं, भद्रं -OUS, . समृद्ध, श्रीमत, समृद्धिमत, लक्ष्मीवत, सश्रीक, ऐश्वर्यशालिन; (state &c.) वर्धिष्णु, प्र-उप षयिमान एवमान, वर्धमान; ' in p. days' संपत्सु, अभ्युदयis. मूर्ति, समृद्धिकाले. 2 सफल, सिद्ध, कृतार्थ, सिद्धार्थ; ( happy ) सुस्थ, निरापद्र, क्षेम, कुशल, कस्याण (णी f. ), शिव, भद्र, मंगल, शुभ, सौभाग्यवत् ध्य. -OUSLY, adv. समृद्धया, अभ्युदयेन, सुसंपदा, सौभाग्येन, शुभं, भद्रं. PROSTITUTE, 8. वेश्या, वेशवधूः, गणिका, वार-पण्य श्री - अंगना - योषित्, भोग्या, सामान्यस्त्री, रूपाजीवा ( false to her husband ) पुंभली, बंधकी, असती कुलटा, स्वैरिणी, पांसु (शु)ला, धर्षिणी, इत्वरी. - ०.८ निद्यकर्मार्थं प्र उप-विनि-युज् 7 A, 10 or व्याट -ION, 8. वैश्याजीव:, वेश्या-गणिका-वृत्ति, बारसेवा बंधकी त्वं, पौंस्य, &c. Page #352 -------------------------------------------------------------------------- ________________ PRO PROSTRATE, . प्रणत, भूमिंगत, सारंगप्रणत-पतित; lie or fall p.' See (v.); p. on the bed' शयनगत, शयने अवमूर्धशय: ' lying p. at the feet ' चरण-पाद-पतित प्रगत 2 अवसन, क्षीण. - ७.८. (Oneself) दंडप्रणामेन - साष्टांगपातं नम् 1P or प्रणिपत् 1 P, दंडवत् पत् नीचैः प्रणम् or प्रणिपत्. 2 नि अव पत् ; भूमिं गम C. ( गमयति ) 3 Strongth ) अवसद् ; ध्वंस, प्रविनश् ७, ह 1 P; fक्ष 1, 5 P. -ED, C. प्रणिपतित, भूमिगत, निपतित, &c. 2 क्षीणबल-शक्ति, हत-नष्ट शक्ति-ओजस. -ION, S. दंडप्रणामः अष्टांग प्रणाम: - प्रणिपातः, साटांगप्रणामः वंदनं प्रणिपातः, प्रणाम: 2 ( of spirits) अवसाद, ग्लानि, विषण्णता, 'उद्वेगः; 'p. of strength ' शक्तिपातः क्षयः, सत्वहानि /. PnorEC1, 3. 1. रक्ष 1 P, अब 1 P परि-, 1A, 1, पा2, पा. ( पालयति ), परि-प्रति; तृ c. 2 संधू ., परि-, पुष् C. ION, 8. गांवनं, गुप्ति /, पालनं, त्राणं, रक्षा, रक्षणं, अभ्युपपत्ति f., संवर्धनं, परिपोषण. 2 शरणं, आ-संश्रयः, आ अवलंब, आधारः; 6 go for p. ' आश्रि 1 U, आलंब 1 4, शरणं गम 1 P or प्रपद 4 A ; ' paper granting p. अभयपत्रं. -OR, S. रक्षकः, गोप्तृ ., पालयिता, रक्षिता, रक्षिन, पालक, त्राता, शरणं शरण्यः, आश्रयः, पःपाल: in comp. - PROTEGE, . आश्रितः, पालितः, उपजीविन १३. पोष्यः शरणं गतः. ܕ (389) PROTEND, . ८. विस्तृ C., प्रसृ ; See EXTEND PROTEST, v. पं. दृढं-दृढोक्तिपूर्वे वद् 1 Por आख्या 2 P; ' p. against ' दृढं विरुद्धं वद, दृढोक्तिपूर्वं नि प्रतिषिध 1 1, दर्द असंमति प्रकाश C. or ज्ञा c.; I strongly p. against this order' अयमादेशो ऽन्याय्य इति सनिश्रयं वदामि; 'p. in writing ' असं मतिलेखं विप्रतिपत्तिपत्रं प्रकाश - दृढनिषेध वाक्यं, अस्वीकार- असंमति वाद, विरुद्धवादः, अस्वीकारप्रकाशनं; ' written p.' असंमतिपत्रं - ANT, 8. रोमीयमतविरुद्ध: -ATION, 8. दढवचनं उक्तिः वादः, विरुद्धवचन, निषेधांक्तिः. PROTEUS, S. कामरूपः. PROTOTYPE, 3. आदर्श:, मूलं मूलप्रतिमा. PROTRACT, v. t. fac., fag 6 P; See DELAY: 2 प्र-तन् 8 U; प्रभु, दीर्घकृ 8 U. -ED, 4. सुदीर्घ, विलंबित, चिरस्थित, चिर in comp. ; • P. note ' तानः; 'p sound' श्रुत: -IONS. विलंब, व्याक्षेपः. PROTRUDE, v. . प्र -नि:- 1 P, निर्गम् 11, उद्भिद pass., प्रलंब 1 A, बहिर्वृत 1 A or स्था 1 P. - v. t. Causal of roots above. -ING, a. बहिलैब, बहिःस्थ. - PROTRUSION, 3. निःसरणं, उद्भेदः, प्रलंबनं. - IROTUBERANCE, 8. विस्फोट:, गंडः, शोथ, शोफः, वयथुः, (on the skin). 2 प्रलंबनं, उ PRO त्सेधः, उत्तुंगता, आभोगः, उन्नति f. - PROTUBERANT, . उन्नत, उत्तुंग, उच्छ्रित, उच्छून, प्रलंब — having p. breasts' तुंग-उन्नत स्तनी, घट-कुंभस्तनी; oft. ex. by उत्सेधः पयोधरोत्सेधावशीर्ण संहति ( K. v. 8 ) ' the continuity being broken by her p. breasts.' -PROTUBERATE, v. i. प्रलंब 1 A; See PROJECT, ING &c. PROUD, a. See under PRIDE. PROVE, . ८. उप-प्रति-पद, साधू, वि-भू ७, प्र-मा 3 A, 21, प्रमाणीक 8 छ, सत्याकृ, स्था ० ( स्थापयति ) 2 प्र- न‍ . सूत्र 10, निर्दिश 6 P, प्रकाश् C., व्यंज 7 Pore he was p. od guilty अपराधी स्थापितः 'good men p. their usefulness by deeds, not by words' ब्रुवते हि फलेन साधवी न तु कंडेन निजोपयोगितां ( N. II. 48 ), कर्मणा न तु वाकमात्रेण दर्शयति 3 परीक्ष 1 A, निरूप 10, निर्ण 11, निभि 5 ए, प्रति-इ ; See TEST. - .. सं-उत-पद् 44, वृत् 1 A, सं.,भू 1 [; निर्ण-निश्चिती-pass. ; 'the tilled ground p. ed a treasure indeed कृष्टा भूमिरेष कोषस्थाने बभूव, कोषत्वमापयत - EK s. साधकः, विभावकः. " PROOF, 8. साधनं, प्रमाणं, उपपनि, उप-प्रतिपादनं; ' written p. ' लेखनमार्ण, साधनपत्रं; 'burden of p. ' साधनधर्मः क्रियानिणेयः ; ' the burden of p. lies on both parties द्रयोरपि वादिनोः क्रिया प्रामोति (V. M. 6 ). 2 लक्षण, चिह्नं. 3 परीक्षाक्षण, निर्णय: निश्चयः ; ' to put to the p.' परीक्ष. 4 स्थूल - प्रथम मुद्रणं. 5 अभेद्यता, अहार्यता, अविकार्यता: 'p. against advice ' उपदेशाहार्य; ' waterD. जलेनामेव. - LESS, निष्प्रमाण, साधनहीन. PROVENDER, S. पाथेयः खायं पशुभोज्यं शुष्कतृणादि ॥ ܕ PROVERB 8 जनप्रवादः, लोकवादः, आभाणकः, जनोकि / न्यायः, वचनं उक्ति: IAL . लौकिक (का.), लोकप्रसिद्ध प्रचलित, लोक-जन in comp., न्यायरूप. - IALLY, adv. लोके, जनरूढया. PROVIDE, . . ( पूर्व ) सं-यूज़ 7, 10, संभ 3 ए, प्र-उप-प, सनाथी 8 U, द्रव्यसामग्री उपपढ़. or विधा 3 U or ; See PREPARE. 2 ( पूर्व ) नियम 1 1), प्रति-ज्ञा 94, परिपण 14, संकेतं समयं कृः निर्दिश् 6 P; See ENJOIN, ORDAIN; (for, against) gen. ex. by ar-are in comp.; should p. wealth against tines of want' आपदर्थे धनं रक्षेत् ; ' who p. s for the future ' अनागतविधाता 'p. against निवारणाय सञ्जीभू, प्रतिकारोपायं नृप c. ED, (पूर्व) संभृत, परिकल्पित; युक्त, उपेत, सहित, अन्वित, सनाथ, सनाश्रीकृत; ' he is duly p. for ' तस्य समुचिता: संवि धाः कृताः; उपकरणसामग्रीयुक्तः, अन्नवसादियुक्त:. Page #353 -------------------------------------------------------------------------- ________________ PRO (340) 2 पूर्व निर्दिष्ट, परिपणित, पूर्व संकेतितः 'p. that' | PRUDE, 4. (Woman ) अतिषिनीता, विनयाभिमानियदि, चेत्, एतेन समयेन. - ENCE, . विधिः, परमे- नी, सूक्ष्माचारनिष्ठा. - ERY, s. अतिक्निीतता, विनयाश्वर: See GoD. 2 मुविमर्शः, दूरदर्शित्वं, पर्यवेक्षणं, | भिमानः, मिथ्याविनयः. -ISH, a. See (a.). पूर्वविवेकः-विचारः, सुसमीक्षा, दूर-दीर्घ-दृष्टि /. -ENT, | PRUDENT, a. दूरदशिन्, विमृश्य-समीक्ष्य-कारिन, वि. a. दूरदशिन, विमृश्यकारिन्, विवे किन्, दूर-दीर्घ-दृष्टि. वेकिन, दूर-दीर्घ-दृष्टि, परिणामदर्शिन्, सदसद्विवेकिन -ENTIAL, 4. ईश्वर-विधात-कृत-प्रयुक्त-घटित. - EN- बुध, मनस्विन, नीतिज्ञ, विज्ञ, प्र(प्रा)ज्ञ, मनीषिन्, TIALLY, adv. विधिवशात्, ईश्वरेच्छया, दैवात, सावधान, कृतधी; See WIsE also.2 (Of aots ) दिष्टया.- ENTLY, adv. सविवेकं, सुसमीक्ष्य, सुविमृश्य, समीचीन, श्रेयस, वर ind. -IAL, a. सविवेक, विवेकदूरदृष्ट्या . -PROVISION, s. परिकल्पन, विधानं, समीक्षा-प्रयुक्त. -LY, adv. विमृश्य, समीक्ष्य, सविवेक, उपपादनं. 2 पूर्वोपायः, पूर्वकल्पना, संविधा-धामं. 3 दूरदर्शितया, परिणाम दृष्टया, प्रज्ञवत्. - PRUDENCE, समयः, संकेतः, प्रतिज्ञा, पणः, नियमः, अभिसंधिः. 4 ३. दरदर्शिता, दूर-दीर्घ-ष्टि f., विवेकः, प्रसमीक्षा, स(P.s) सामग्री, संभारः, संचयः, संग्रहः, साहित्यं, मीक्ष्य-विमृश्य-कारित्वं, सदसद्विवेकः, नीति , मनीषा, संविधा, उपस्करः, उपकरणजातं; ( for journey) मति-बाद . . पाथेयं, भोज्यं, भक्ष्यं, भक्ष्यादिसामग्री, गमनसंविधा; PRUNE, P.t. अग्राणि ल 9 U or अवच्छिद 7 P or ( for army) बीवध:.-.t. Provide, ५.. निकृत 6 P. -ING, S. अवच्छेदः, नितम; p.-AL,-ARY, . सामयिक (की f.), अल्पकालस्था- knife' विटपच्छेदनी छुरिका. यिन्, आपात in com.p., आपाततः नियुक्त. -ALIY, PRURIGO, PRURIENT, See ITCH.-Y. adv. आपाततः, समयानरूपेण, स्तोककालं. -PRO- PRY, . ( Into) सुक्ष्म निरीभु 1A or निरूप 10 or VISORY, a. सपतिज्ञ, मामयिक. -PROVISK), . Sre दृश 1 P; निपणं अनुसं-धा 3 U or अविष् 4 P or (.)(3). चर्च 6 P. -ING, S. सूक्ष्मनिरूपण-अन्वेषणं, सूक्ष्मचर्चा. PROVINCE, 8. विषयः, राष्ट्र, दंशः, चक्र, मंडलं. 2 PRYTHEE, udv. अयि, ननु, ( ननु मां प्रापय पन्यरतिक नियोगः, कार्य, कर्म, कर्तव्यं, अधिकारः. 3 प्रकरणं, K. IV. 32 ). अंग, विषयः ( ig. also), (सर्वत्रीदरिकस्याभ्यवहार्यमेव | PSALM, S. स्तोत्रं, गेयं, गीतं, भक्ति-धर्म-गीतं. -IST, s. विषयः V. 3). -IAL, a. देशीय, दंश्य, राष्ट्रीय, रा- गीत-स्तोत्र-कारः. -PSALTER, s. गीतहिता-संग्रह:. ष्ट्रिक-दैशिक ( की/.), देश-राष्ट्र in comp. -8. दे PSEUDO, prefix, Ex. by मिथ्या, कपट. कूट, छद्म, शस्थः , ग्रामस्थ:. -IALISM, 8. प्रामीणभाषा, असं- कृत्रिम in comp.; See FALSE. स्कृतभाषा. PSHAW, interj. धिक, अपेहि. PROVOKE, V. 1. प्र-,कप ८., क्रुध्., क्रोधं-कोपं-उत्पट . PSYCHOLOGY, 8. अध्यात्मविद्या, आन्वीक्षिकी. or उही c. or उत्तिज c.2 उत्पद ., जन् . (जनयात), PUBERTY, s. यौवनं, वयम् ॥., तारुण्यं, नौवनदशा-अप्रवृत ., उतिज c.; See ExcrrE, CAUSE. 3 वस्था, प्रौढदशा; 'a woman attained to p.' धूष 5 P, आह्वे 1 A. -ING, u. प्रकोपक, उद्दीपक, श्रीधर्मिणी, उदक्या See under MANSTRUAL. उत्तेजक, क्रोधावह, संतापकारिन, संतापक. -INGLY, -PUBESCENT, a. प्राप्तयौवन, प्रौढ, तरुण. adv. Ex. by (1.). -PROVOCATION , . प्रकोपः, | PUBLIC, S. लोकाः, जनाः, प्रजाः, प्रकृतयः, (pl.); क्रोधोद्दीपनं, कोपांचेजनं; कोपकारणं-हेतु:. 2 उद्दीपनं, लोकः, जनः, प्रजा; ' in p.' प्रकाश, लोकसमक्ष, प्रकटं, उद्बोधनं.-PROVOCATIVE, U. उद्दीपक, उद्बोधक. सर्वप्रत्यक्षं.-८. प्रजा-लोक-संबंधिन; साधारण (णी/.), -. दीपनं, अग्निवर्धनं, क्षद्बोधनं, प्ररोचनं. सामान्य, सर्वजनीन-य, सार्वलौकिक (कीf.), लोकPROVOST, 8. अध्यक्षः, अधिकारिन् m., अधीशः. जन-गण in comp.; 'p. odium' जनदेष: 'p. PROWESS, 8. शौर्य, वीर्य, वि-परा-क्रमः, पौरुष, ओ- good' लोकहितं; p. proporty' गणद्रव्यं. 2 प्रसिजस् ॥., रणोत्साह:-शौर्य; 'personal p. बाहुवीय, द, लांक-जन-प्रसिद्ध, सर्वत्र प्रचलित, बहुलीभूत, लोकविभुजबलं. श्रुत, प्रकाशीभूत, सार्वलौकिक ( की /.).3 प्रकाश, अPRow, 8. पोताग्रभागः. गूढ, अचान, अविविक्त, सर्वप्रकाश, राज in commp.; PROWL, ७.i. ( भक्ष्यार्थ ) परि-भ्रम 1, 4 P, पर्यट 'p. road ' राजमार्गः; 'p. sale' प्रकाशविक्रयः; 1P.-ING, 8. परिभ्रमणं, पर्यटनं. 'p. house' शुंडा, पोनं, शुंडापानं, सरालयः, सराPROXIMATE, C. समीप, निकट, आसन, संसक, सत्रि- पण: See under LIQUOR; • p.-minded ', ' p.कृष्ट. -LY, adv. समीपं, संसतं. -PROXINITY, s.. spirited' उपकारशील, जनहितबुद्धि, सर्वजनहितपरासनिधिः, सत्रिकर्षः, सानिध्य, नैकट्य, संसकि.; See यण, लोकहित, जनहितषिन् . -AN, S. शाडिकः, मुर।NEARNESS. पणिक: 2 कर-शुल्क-ग्राहिन् m. -ITY, . प्रकाशसा, PRoxy, 8. प्रतिनिधिः-पुरुषः, प्रतिहस ' byp.' प्राकाश्य, प्रख्याति /, प्रसिद्धि/., विभुति, जन-लोकप्रतिनिधिद्वारा. प्रसिदिः , स्पष्टता; 'give p.' Publish, ..-, Page #354 -------------------------------------------------------------------------- ________________ PUO (841) PON adv. प्रकाश-शतः, प्रसिद्ध, प्रकट, सर्वप्रकाश-संमुखं- कृष. -off, अप-मी 1P, अप-ठत्-कृष्, अवत, टे. समक्षं अगढ़, अच्छन्त्र, सुव्यक्तं, स्पष्टं -PUBLISH, | न्मुच् 6P, अपह 1 P; निष्कृष, निई. -out, रुप, ... प्रकाश् ., प्रथ् 10, ख्या c. (ख्यापयति), प्र-वि- निष्कृष, वि-उत्-पट 10, उत्खन 1 P, निह( hair) घष 10, ज्ञा . ( ज्ञापयति), प्रचर ., बुध् ., प्रका- उत्-,लंच 1 P. - towards, आ-समा-कृष्. -up, उशीक 8 U, प्रकटीकृ, आविष्कृ, प्रकटयति ( D.), प्रक- न्मूल 10, उद्धृ, उच्छिद् 7 P, उत्पद; See ERADIटी-प्रसिद्धी-कृ( books &c.) प्रकाश् c. -ER, s. CATE. -ING, s. आकर्षणं, ग्रहणं, &c.; 'p. by प्रकाशकः, प्रकाशयित m., ख्यापकः. -PUBLICA- the hair' कशग्रहः-हणं; - mutual p. of the TION, . प्रकाशनं, घोषणं, ख्यापनं.2 प्रकाशितपु hair' केशाकेशि युद्धं. स्तकं-ग्रंथ: PULLET, s. कुक्कुटशाव:. PUCKER, O... संकुच 1 P, आकुंच्., संह 1P, पटी PULMONARY, a. तिलक-फुप्फुस in comp. कृ8 U: -., -ING, S. संकोचः, पुटः, वलि-ली. PULP, s. मज्जा , सारः, वसा.2 गर्भ:, बीजं.-OUS,-Y, -ED, . संकुचित, पुटीकृत. 2Wrinkled, 4. v. a. मज्जाबहुल, मज्जागुणक; मांसल, मज्जापम, कोमल. | PULITE, S.पीठं,आसनं. PUDDLE, 8. पंकिलजलं, पंकगन्मः, पंकजलाशयः. -... आविली-कलुषी-कृ8 U; See SPOIL. PUL.SE, S. नाडि-डीf( beating ) नाडीस्फुरणं-संl'UDENCY,,8. See MODESTY. दनं; ' feel thop.' नाडी दृश् 1 P or 6P PUDENDUL, PUDENVA, S. योनि:; भगं, उपस्थः . ! or परीक्ष1A; · the p. is quick' लघुगतिः नाPUERILE, u. बालिश, बलोचित, बालेय, बाल-शिश डी; ' the p. is slow on account of phlegm' कफान्मंदगतिज्ञया ( नाडी). 2 वैदल:, शमी-शिवीयोग्य. -ITY, s. बालिश्य, बालधर्मः. धान्य; शमीजः. -PULSATE, ... स्पंद 1A, PUERNERAL, (. प्रसन-प्रमति in comp. -PVER स्फर 6 P; See THROB. - ION, s. गति /., स्फुरPEROUS, a. बालप्रमविनी. णं, आघातः, संदनं; p. of the heart' हृदयोद्धर्षः. PLPF, ..मा 1 P, आ-उप-', उत्-,श्वि .. (lit. & fig.); वातन पर 10, उद्-हन् 2 P, स्फाय . PULVERIZE, U.t. चूर्ण 10, क्षुद् 7 P, पिष् 7 P. -PULVERULENT, . चूर्ण-क्षाद-मय (यी/.). (स्फावयति ). -४.i. श्वम् 2P, कृच्छ्रेण श्वम्, उद् PUMMEL, S. बंका. मा. 2 वा 2 P.3 फूत्कृ8 U, मारुतं निःस 6.4 PUMP, S. उत्तोलनयंत्र, जलोत्क्षेपणं. -... (जलादि) श्वि-उद्धन्-मा-pass., स्फीत-आध्मात-उच्छून- a. भ उनल 10, उन्क्षिप् 6 P.2(Ont ) निष्कृष् 1 P, रिच् 1 P; ' do not p. up, when praisod ' स्तूयमाना 7 P or c., रिक्कीकृ 8 U. नोत्सिच्यते ( Ka. 329 ). - 8. श्वासः, मुखमारुतः.2 फुत्कारः, फूत्कृतं. 3 वान्या, वातवेगः; See GUST.4 PUMPKIN, S. कूष्मांड:-डकः, कर्कारः. PUN, S. श्लेषः -...श्लेषं प्रयुज7A, 10. अतिप्रशंसा. -RD, a. आध्मात, उच्छ्न, स्फीत, उद्धत, PUNCH, . प्रहारः, आ-अभि-घातः.2 विदूषकः, भंड:. मारूतपूर्ण, श्वासपूरित; 'p. up with pride' दो 3 वेधनिका. -... तड 10 or प्रह 1 P. 2 Perfoमात, उत्सिक, मदोद्धत, उद्धृत. -ING, S. उत्सेक:; See PRIDE. rate, ५.. PUG-1ACED, 4. वानरवदन, कपिमुख. PUNCHY, 4. स्थलकाय; See FAT. PUG-NOSE, S. See under FLAT. PUNCTILIO, s. सूक्ष्मता, अतिसौरपं; सूक्ष्मविषयः-निय म:.-PUNCTILIOUS, O. सूक्ष्मनियमनिष्ठ-निरत, सूक्ष्माPUGILIST, S. मुष्टियोधः, मल:. -PUGILISM, 8. म चारनिष्ठ, अतिसूक्ष्मदृष्टि. - NESS, s. सूक्ष्मनियमनिष्ठा, ष्टि-मन्न-युद्धं, मुष्टीमुष्टि युद्ध. अतिसूक्ष्मदृष्टि . PUGNACIOUs, a. कलह-युद्ध-प्रिय, रणोत्सुक, युयुत्स, PUNCTUAL, a. सामयिक ( की.), संकेत-समय-निष्ठरण-युद्ध-कलह-काम. -PLANACITY, . युयुत्सा, कलहच्छा, कलह-युद्ध-कामः. अनुवर्तिन; - let us be p.' सामयिका भवामः (M. 1). PUISNER, a. अवर, अवरपदस्थ. -ITY,-NEss, s. समय-संकेत-पालन-निष्ठा-अनुवर्तन, सामयिकता.-IY, adv. यथासमय, यथासंकेतकालं. PUISSANT, a. शर, विक्रांत, वीर्यवत् , प्रबल. -PUSSANCE, S. शौर्य, वि-परा-क्रमः, वीर्य; See BRAVELY. PUNCTUATE, t... विरामचिह्नानि लिड 6P; चिः अंक 10. PUKE, ... वम् 1P, छर्द 10.-5. (वांतिकृत) औषध. PULCERITUDE, S. See BEAUTY. | PUNCTURE, V. 1. कीलाग्रेण व्यध 4 P or भिद् 7 P. PULE, ... बालकवत् : 2P or कुज 1 P. - वेधः-धनं; See PRICK. PULL, 8. कषेणं, आकर्षः; ग्रहण, धरणं. -V. 1. कृष् ! PUNGENT, . तीब, तीक्ष्ण, प्रखर, तिग्म, उग्र, चंड.2 1 P, आ-सं-.2 ग्रह 9 P, आ-दा 3A,51P, 10. मर्मभिद्, अरंतुट, मर्मावि, कटु. 3 (To the taste) -down, नि-पत् ., अधः पत् C., अवकृष्; (in तीक्ष्ण, तीन, तिन, कटु, उष्ण. -PUNGENCY. ..प्र. strength) भव-स., अप-वि , विP,भप- खरता, उमता, चंडता, तीक्ष्णता, कटुता, नीमता&e Page #355 -------------------------------------------------------------------------- ________________ PUN (342) PUR PUNISE, V. 1. दंड 10, शास् 2 P, (with two acc.); See PURIFY. -8. विरेचन-क; उदरशोधनं. निम(9P, दम् . ( दमयति); तड 10 ( by beat- -ATION, S. विरेचनं, वि-रेकः, शोधनं, शुद्धि ing);.p. ed him by an unjust death' अ- -ATIVE, a. विरंधक-न, सारक, शोधन. -४. वि, ध्यायेन तं जघान, अन्याय्यवधं तमदेवयन; ' should रेचनं-कं, सारकं. - ATORY, 8. शोधक, पावन, अघनाp.as athief' चौरदंडन दंडयेत् (Y. I.269). शन-मर्षण. -. पापमोचनस्थान. 2Pain, g.v. - FR, S. शास्तृ m., शासकः, दंड- PURLIEU, S. See BORDER. यिता. - MEN'T, 8. दंडः, शासनं, निग्रहः, साहसं दमः. PURLOIN, v. See Rov, STEAL: -PUNITIVE, PUNITORY, a. दंड in comp. PUNT, S. तरालः, तरांधु:. PURPLE, U. धूम्र, धूमल, नीललोहित, धूम्रवर्ग.-8. धूमः, धूमलः, धूम्रवर्णः, नीललोहितः. -... धूनीक 8 U. PUNY, 8. क्षुद्र, अत्यल्प, अतिलघु. -ISII, G. आधम, ईषमल. PUPIL, 8. शिष्यः, छात्रः, अंतेवासिन् m., अध्येतृ m., PURPORT, S. भावः, अभिप्रायः, तात्पर्य, अर्थः, आशयः, विद्यार्थी. 2 कनीनिका, तारा, तारका. -AGE, 8. शि भावार्थः, तात्पर्यार्थः. -... अभिप्र- 2, उदिश यदशा-अवस्था, अंतेवासित्वं. 6 P; See INTEND, MEAN. PUPPET, S. पुत्रिका, पांचालिका; See IDOLL; 'p. PURPOSE, S. हतः, अभिप्रायः, आशयः, अर्थः, संकल्पः, show' पुत्रिकाक्रीडा. उद्देशः, तात्पर्य, चिकीषितं, इच्छा, आकृतं, आकांक्षा, PUPPY, PUP, S. कुकर शाव:-शिशुः. कार्य, मति-बुद्धि , धी:; See INTENTION; ' fixed PURBLIND, . हतदृष्टि, ईषदंध. p.' स्थिर-दृढ-संकल्पः-निश्रयः; 'of untailing p.' PURCHASE, V... की 9 U. 2 व्ययेन-श्रमेण प्राप् दृढ-सत्य-संकल्प, स्थिरधी-मति; ' to no p.' निरर्थक, 5P or लभ् 14.-s. क्रयः.2 क्रीतद्रव्यं. 3 सं-, वृथ', मधा, व्यर्थ, निर्गुणं; ' who has effected his ग्रहणं, ग्राहः, 'p.-money ' क्रयमूल्यं, अर्घः, मन्यं. p.'कृती, कृतार्थः, कृतकृत्यः; ' for the p. of 'ex, -ER, S. क्रयिन् m., क्रेत . PURE, a. वि-,शुद्ध, शुचि ( in all senses); स्वच्छ, by अर्थ-अर्थे, हेतोः, निमित्त-त, in comp., कृते (with gen. or by dat.); for what p.' किमर्थ, विशद, निर-वि-अ-मल, प्रसन्न, अनाविल, अकलुष.2 किमुद्दिश्य, कन हेतुना. -७.t. अभिप्र-इ2 P. उदि 6P, पुण्य, अनघ, निष्पाप, माभ, अगाप, अलिप्त. निष्कलंक, संक्रप ७., इप 6 P; See INTEND. -1Y, 'on p.' अकल्मष. 3 पवित्र, पावन, मेध्य, परि-पूत, प्रयत, ती-| र्थ in comp.4 केवल, शुद्ध, मात्र in comp.5 अ adv. कामतः, बुद्धि-बोध-पूर्व, ज्ञानतः,बुद्धघा, साभिप्रायं. दुष्ट, अभ्रष्ट, असंसृष्ट, अविकृत. 6( Language) PURSE, . धनभरिमका-कोषः, ग्रंथि: 2 धनं; See अपवादहीन-रहित, असंकीर्ण. 7(Woman ) सती, WEALTH; 'p.-cutting' ग्रंथिच्छेद:-भेदः, 'p.साध्वी, अज्ञात व्यवाया, मुरतानभिज्ञा. अस्पृष्टा, अक्षत pride' धनगवेः-दर्पः-अभिमानः; p.-proud' धनोयोनिः, पुरुषास्पृष्टा; ' of p. descent ' सदंशज, शुद्धा न्मन, विनगर्वित; धनदन, -0... कषि नि-धा 3 U or न्वय; 'of p. heart', 'p-minded' शुद्धात्मन, वि निविश c. 2 Contrust, y. v. मलात्मन्, शुद्धमति, शुद्धहदयः प्रयतात्मन; - to be p.' PURSUE, V... अनसू 1P, अनुगम्-धातू-बज् 1P, शुध् 4 P.-LY, adv. निर्मलं, विशुद्धं, शुधि; निष्पापं, अन-या 2P, अनुवृत 1 A, अनुक्रम् 1 U, 4 P.2 अ&c.; मात्र, केवलं &c. - NESS,-PURITY, S. वैमल्यं, नु-ट: 1 P, आचर 1 P, नि-सेव 1A, आधि 1 U, वि- शुद्धि , शुद्धता, प्रसादः, वैशय, शुचिता, शौचं, आ-स्था 1 P.3 प्रवृत् ., निर्वह ८., सततं प्रणी 1 P; पुण्यता, साधुता, अपापता, पवित्रता, पूतता, मावीन्वं, See PROSECUTE. 4 आए desid. (ईप्सति ), लभ् &c. -PURIFY, r... परि-पू9U or e., शुध., desid. (लिप्सते ); 'p. one's way' मागे आक्रम, वि-परि-, शुचीकृ8 U, निर्मलाकृ, पवित्रीकृ, संस्कृ; वह 1 P; See FOLLOW. -ER, s. अनुसारिन m., प्र-,मृज् 2 P, निर्णिज् 3 U, प्रक्षल 10, धाव 10. अनुधावकः, अनुगामी. -PURSUIT, 8. अनुसरणं-धाव-ED, a. परि-पत, शुद्ध, शोधित, प्रक्षालित, धौत, नि- नं-गमनं; अन्वेषणं, मार्गणं. 2 अनुष्ठानं, आचरण, निषेणिक, &c.; 'p. by penance ' प्रयतात्मन्. -ICA- वणं, अभिनिवेशः, अनुशीलनं प्रवृत्ति )., लिप्सा, अर्जनTION, 8. परि-ति f., वि-परि-गद्वि ., शौच, सं- प्रयत्नः, निष्ठता-परता in comp. 3 व्यापारः, व्यवसास्कारः, पावनं, शोधन, निर्मलीकरणं, प्रक्षालनं, धावनं, यः, उद्योगः, उद्यमः, आरंभः, व्यवहारः, कार्य, प्रवृत्तिः; मार्जनं. -ICATIVE, ICATORY, u. पावन, पवित्र, • literary p. s.' विद्यागमकायोणि, ज्ञानसंपादनारंभा:. पावक, तार्थ in comp.; अघ-पाप-नाशिन्, अघमर्षण; -PURSUAN'T, G. अनुवर्तिन, अनुसारिन्, अनुरोधिन्, Ses PURE; 'p. rites' शांतिक्रिया, संस्कारः. -ING, अनुरूप. -LY, adv. अनुरूपं, अनुसारेण-रत:, अनुरोa. पावन, पावक, पाविन्, &c. धन, यथा in comp. - PURSUANCE, S. अनुसरणंPURGE, Ut. शुध ., वि.रिच् 7 P or c., मलं निःस | वर्तन-गमन-रोधः; 'in p. of' अनुरूपं, अनुसारेण, c.or शुष c. 2 परि-पू9U, शुध् ., पाप-अर्घ-शुधा &c. -PURSUIVAN'T, 8. अनुचरः, दतः. Page #356 -------------------------------------------------------------------------- ________________ PUR (343) QUA PURBY, a. स्थूलव्हस्व, उच्छून, स्फीत. 2 दु:श्वासिन, urmour ' संनह 4 P.2 ग्रह 0 P. स्वीक, धु, दम . कृच्छ्रश्वास. 3 संक्रम् c., संचर .4 आसंज् . निवि . -out, PURULENT, a. पूयपूर्ण-मय (यी.), पूयस्लाविन् सपू- विस्तु ., प्रम ., वितन् 8U.2 ( Eyes &c. )सं., य. - PURULENCE, 8. पूयपूर्णता, सपूयचा. उद्ध, वि-उत्-पट 10.3 निर्वा e. (वापयति), प्र-उपPURVEY, ... उपकरणानि उपप ., संभू 1, 3 Uor शम c. ( शमयति ). 4 विलक्षीकृ, ब्रांडया भाकुलीक, संयज 7 U, 10; See PROVIDE. -ANCE, S. भी- See ENBARRASS. 5 निःमृ., बहिष्क.8 प्र-विनि-युजनपरिकल्पनं-संभार:-सामग्री. 2 परिकल्पनं, मंभार:, ज्7A, 10; 'p. out at interest' वृद्धिलाभाय विनिसंविधा-धानं. -OR, s. भोजनाधिकारी, आहारराधिकृतः. योजित. -over, अधिकृ., अधि-ठा .2 Put off, Pus, s. पूयः-यं, दूष्यं, पूयरतं. 4. V. - to, Expose, 4. V.; ' p. to the sword' PUSH, ७. (हस्तादिना ) प्रस ., संचल ., प्रक्षिप् P, खड़गेन छिद् 7 P or हन2P; 'p. to sea'नावं प्रचुद 10, प्रेर ., प्रणु 6 P or c.; See DRIVE. 2 मन् ; 'p. to a stand' स्तंभ 9 P. -together, तइ 10, प्र-51P; आव्य 4 P, प्रति-अभि-हन 2, संयज्; संधा, सं-ग्रंथ् 9 P.-up, उत 1P, वम् 1 P; आहन् 2U; 'p. aside' अपम् ., बहिष्कृ 8 U, See LoDIE.2 (with ) सह 1A,क्षम् 1 A; See निःसc. p. forward' प्रणु ., प्रचल C., प्रम. BEAR. 3 व्यनीकृ, प्रकाशं स्थाc., प्रदृश् . 'an • p. afar' उत्स . -8., -ING, . प्रसारणं, प्रक्षेपः, article p. up for salo' क्रय्यं द्रव्य; 'p. up to' प्रेरणं-णा, प्रचोदना. 2 ताडनं, आघात:, प्रहारः, प्रणुद् ., प्रोत्सड् . अभ्याघात:. 3 वेगः, प्रयत्नः. -ING, U. उद्यमिन, उ PITTATIVE, . प्रसिद्ध, अभिमत. योगिन, साहस शील, प्रगल्भ, साहसिन्. PUTRIFY, t.i.पूतीभु 1P, पूय् 1 A, दुर्गंध-a. भू; PUSILLANIMOUS, a. कृषण, दान, क्षुद्रमन, कृपणब- वि-,गल 1P, वि-ली 4 A. -0... पूर्ताक 8 U, गल् द्धि-मति, लघुचेतस, पामर, भीरुहदय, काता, कापुरुष, (:., दिली. - ACTION, . पूति /., दुर्गंधता, पूतिगंधः, कीब.-PUSILLANIMITY, s. कापण्य, दैन्यं, कांबता, गलनं, विलयः.-PUTRID, PUTRESCENT, a.पूकातयं, भीरुता, कृपणमतित्वं, क्षुद्रता. तिगंधि, उपगंध, दुगंध, विगलित, विलीयमान. -NESH, Puss, Pussy, s. See CAT. PUTRESCENCE, . पूतिः, दुर्गंधः, पुतिगंध:. PUSTULE, 8. Pimple, T.v. -ous, a. स्फोटपूर्ण. PUZEE.V... या- मुह ., सं-वि-भ्रम् . (भ्रमयति), PUT, v.t. स्था . ( स्थापयति ), नि-आ-धा 3 U, आ आकुलीक 8 U, व्यस् 4 U; See CONFUSE, PER. रुह ., दा 3 U, कृ8U, c. (अर्पयाति ), निविश PLEX. -8. कटे, प्रहेलिका, प्रवाब्लिका. 2 व्या-मोह:, ८., वि-न्यम 4 P.2 आ-समा-यज 7U, 10.3Jn- भ्रांति /., संभ्रमः, वैकव्य, व्याकुलता, व्यग्रता. -ED, cite, q.v.'p. to death ' हन् Pore.. मृe., a. मुढ, भ्रांत, व्यस्तचित्त, आकुलमनस, किंकर्तव्यतामढ.. व्या-पद् .; See KILL; 'p. to flight'वि-द्र.; 'p. -INi, (७. भ्रम-मोह-कारिन्, संभ्रमप्रद. in mind' स्मृ., प्र-अनु-बुधू c.; 'p.in orlor' यथा PIGMY, s. -हस्वः, खर्वः, वामनः. - हस्व, खर्व, क्रम-यथातथं-रच 10 or स्थाs.or विन्यम, सज्जीकृ'p. | वामनमूर्ति. in writing' पत्रे निविश्ले ख्ये आरुह.-about, PYRAMID, S. सूच्यग्रस्तंभः -AL, a. सूच्याकारमपरिवृत c.-aside, by, अपाम् 4U, मुच् 6P, न्यज् । घ्यग्र, शिखरिन्, झुंडाकृति. 1P; See ABANDON. 2 परिरक्ष 1 P, सं-चि 5 U. | PVRE, s. चिता, चित्या, चिति/. -away, अप-निः-म ., निष्कस C., बहिष्कृ, व्याक्षिप् | PYRITES, 8. स्वर्णमाक्षिकं. 6P,विलंब .-down, भमो निधा, अवत ., निक्षिप. PYRRHONIST, S. नास्तिकः, मिथ्यादृष्टिः. 2 नश C., विलय् ., उच्छिद् 7 P%3 See DESTROY, OVERTHROW. 3 ( In Hriting) पत्रे लिख 6P or निविश् c. or आरुह c. -forth, TR.2 आवि. कृ, व्यं 7 P, व्यकीकृ, प्रकाश् ., प्र-दृ . 3 उ. पक्षिप, उपानी, उपन्यस्, उदाह 1P.4 उद-भिट् c.; Qu.ACK, S. कुवैद्यः, दांभिकः, ऊद्मवैद्यः, मिथ्याचिकित्स'a creeper having p. forth foliage' सत्रद्धप कः.2 हंसनादः-रवः. -1... हंसवत नद 1Porn लवा लता ( R. III.7). -off, व्याक्षिप्, विलंब ., 2 P. -ERY, 8. दुचिकित्सा; मिथ्याभिमानः.2 अतिपत् .2 उन्मुन्, अवतु ., अपनी, उच्छद 10, अ-| Boast, g. r. पनह 4 P.3 निराक, निःस.; See DISCARD, QUADRANGLE, s. चतुर्भजः, चतुष्कोणः; (oft DISCHARGE. 4 ( From land ) अपगम्, अप-या, I house) प्रकोष्ठः,चत्वरं, संजवनं, चतुःशालं.-QUADR अपस 1P: ' the boat p. off' मुका नौः (D. K. | ANGULAR, O. चतुष्कोण, चतुरल. II. 6). -on, वस्2 A, परि-धा; 1P, 10, सं- QUADRANT, . चतुर्थभागः, पाद:.2 वृत्तपाद:. ध्ये 1 P; प्रसाधू ८., आच्छ प्रा-आ-350;"p. on P QUADRATE, S. See SQUARE. Page #357 -------------------------------------------------------------------------- ________________ QUA (344) QUE QUADRATIC, 4. धतुरस्त्रीय. 2 ( Equation ) वर्ग-, राशिः ; ' positive, negative, q.' घन-ऋण राशिः ; समीकरणं. ' what g. of' कियत्. QUADRATURE, S. पदसंस्थान. QUANTUM, S. परिमाणं, मात्रा, कल्पितभागः. QUADRENNIAL, a. चातर्वाषिक (की . ). QUARANTINE, s. गमनागमन-संसर्ग-निषेधःQUADRILATERAL, a. चतुर्भुज, चतुःपार्थ. QUARREL, S. कलहः, कलिः, विवादः, विसंवादः, विप्रतिQUADRIPARTITE, G. चताध. पनि., वाक्लहः, वाग्युद्ध, विपलापः, द्वंद्वं, वैर.-v.i. QUADRISYLLABLE, 8. चतुरक्षरं. विवद 1 A, विप्रलप 1 P, विसंवद 1 P, विप्रतिपद QUADRUPED, S. चतुष्पदः (दी.), चतुष्पाद. 4 A, वैरायते-कलहायते ( D.), कलहं कृ 8 U, युध् QUADRUPLE, a. चतुर्गुण. -४... चतर्गुणीकृ 8 U. 4 A. - ER, S. विवादिन् m., कलहकारी. - SOME, QUAFF, v.t. (सतृष्णं) पा 1 P, उत्-चुलंप 1P. (८. कलह-कलि-प्रिय, विवादशील, विसंवादिन, कलह-ER, 8. अतिपायिन् m. कलि-पर, कलहकारिन्, युयुत्स, विवादाथिन्. QUAGMIRE, 8. See MARSH. QUARRY, s. आकरः, ख(खा )नि-नी J., पाषाणस्थानंQUAIL, S. वर्तकः, वर्तिका, लाव:. -... कं 1 A, भूमि /.2 आमिषं, माणितजंतु:. -... खन् 1 P; वेप 1 A.2 वि-अव-सट् 1 P, क्षि pass. ; प्रली 4 A. See DIG. QUAINT, a. अपरूप, विलक्षण, असंगत.2 विदग्ध, च QUARTAN, a. चातुर्थिक. तुर, अतिसूक्ष्म. -LY, adv. विलक्षणं, असंगतं. QUARE, V.i. कंए 1 A, उद्विज 6A, त्रस 1, 4 P; QUARTER, s. पादः, तुर्यः, तुरीयः, अर्धाध, तुरीय(with abl.). -. कंप:-पनं, उत्-प्र-कंपः, वेपथु:. चतुर्थ-भागः; ' a rupee and a g.' सपादरूपकः.2 QUALITY, V. 1. योग्य-उचित-क्षम-a. कृ 8U; ex. दिश्-शा, आशा, काठा, ककुम, हरित; See DIRECTby q. ed.' 2 नियम् 1P, परिच्छिद् 7 P, परि-मा ION; — in intermediato g.' अपदिश; 'guardian 3A,2 P, निबंध 9 P. 3 Moderate, q.v. of a .' दिक्पालः, लोकपाल: B guardian -ED, a. योग्य, क्षम, समर्थ, पर्याप्त, कर्मक्षम, अल elephant of the q.' दिग्गज:.3 प्रदेशः, उद्देशः, कर्मीण. 2 गणिन्, गुणोपेत, गुणसंपन. 3 नियत, स्थान, दिक्-शा, दिग्भागः, दिग्देशः, दिगंतः; 'from various q. s' नानादिग्देशात्, नानादिगतेभ्यः, नानापरिच्छिन्त्र, समर्याद; See LIMITED. -ICATION, दिग्भ्यः ; - in every q.' चतुदिक्षु.4(Q.s) वासः, ४. योग्यता, क्षमता, पात्रता, औचित्यं, गुणवि वसति /., निकेतनं, वासस्थान, निवेशः, कटक:-कं; शिष्टता. 2 गुणः, पात्रत्वं, विशिष्टगण:. 3 परिच्छेदः, मर्यादा, नियमन, नियतत्वं, परिमाणं. 'head al.s' सेनापतिनिवेशः, कटकः. 5 दया, कृपा, जीव-प्राण-दानं; give q.' दयां कृ8 U, अभयं दा -QUALITY, s. गुण:. 2 भावः, धर्मः, गुणः, स्वभावः, 3 U.6( Of night) यामः, प्रहरः. 7 मासत्रयं, प्रकृति f., स्व.,रूप, लक्षणं, विशेषभाव:-धर्मः-लक्षणं, विमासं, वत्सरपाद:; 'to close q.s' बाहूबाहवि, शील; शक्ति 1.3 कुलीनता, श्रेष्ठ विशिष्ट-पदं, प्रतिष्ठा, हस्ताहस्ति, मिथःप्रत्यासन- a. 'they two came गौरव, उत्कृष्टपदं. 4 प्रकारः, जाति/.; See KIND; to close (].s' तो बाहूबाहवि व्यासृजेताम् (Si. 'good q.' गुणः, सवणः, मढ़ावः, - having good XVIII. 12). -... चतुर्धा विभज् 1 U or खंड q. es' गुणिन्, गुणवत्, गुणांपेत, गुणयुक्त, सगुण; 10 or छिट् 7 P.2 वम् ., निविश् .-v.i. निवस 'bad q.' दुर्गणः, अवगुणः; — inherent g. of a 1 P, निविग 6A, अध्यास् 2 A. -LY, a त्रैमासिक thing' निसर्गधर्मः, वस्तु शकिः , 'men of q.' क (की.), पादिक (की/.). -adv. मासत्रयांते, पतिलीनजनाः, अभिजात-कुलीन-वर्ग:. विमासं. QUALI, K. वमनेच्छा, विवमिषा. 2 मनस्ताप', अन QUARTO, . चतुःपत्रक. शयः, अनुतापः. -ISH, a. विवमिष. QUANDARY, *. Sce DIFFICULTY. QUASH, P... मृट् 9 P, पराजि 1 A, पराभ 1 2.2 खंड 10, निवृत ., विलए 6 Por c., उच्छि7 P. QUANTITY, . परिमाणं, प्रमाणं. मानं, मात्रा, अंशः | निरम 4 U. भाग:.2 मात्रा.3 राशि:.4 ( Large ) संचयः, ओघः, पूगः, पुंजः, राशिः, संग्रहः; 'agreat g. I QUASI, Ex. by कु, कल्प, देशीय, in comp. of' प्रभूत, प्रचुर, बहु, विपुल; · great . ' बाहुल्य, I QUATERNION, 8. चतुष्टये, चतुष्क. माधुर्य, बहुभागः, भूयिष्ठाशः; ex. by बहु, प्रचुर, विपुल |QUATRAIN, इ. चतुष्पदश्लोकः. (Mach, q.v.); ' in large g. cs' बहुशः, बाहु QUAVER, E.i. Tremble, p. v. 2 भमस्वरेण गै ल्येन, प्रामयण; ' small g.' स्तोकांशः, अल्पभागः, | 1P.-8. स्वरभंगः, कंपस्वरः. अल्पं, स्तोक, अल्पमात्र; — in small g. es' अल्पशः, I QUAY, 8. घटः, घट्टी, तीर्थ, उत्सरणस्थानं. स्तोकांशेन; long .' दीर्घः; ' short g.' इवः QUEAN, . See PROSTITUTE. known g. व्यकराशिः ; ' unknown g. अम्यक- IQUEEN, S. राज्ञी, महिषी, देवी ( title of address), Page #358 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 540 ) राजपत्नी-महिषी; 'g's metal' कांस्यं. - LIKE, -LY, C. राशीसदृश (शी . ) अनुरूप. QUEER, C. विलक्षण, असंगत, अपरूप, अद्भुत ; See ODD. QUELL, v. ८. शम् . ( शमयति), प्र-उप, निवृत्., विमश् ., उच्छिद् 7 P. 2 दम् . ( दमयति ), वशीकृ 8 U, परा अभि-भ 1 P, पराजि 1 A. QUENCH, ४. . ( Thirst) शम् . ( शमयति ), प्र उप-, छिद्र 7 P, निवृत् , अपनी 1 P. 2 निर्वा c. (वापयति ), प्र उप-शम् C. -ING, 8. शमन, शांति f., वि., च्छेद:. QUERULOUS . दुःखित, परिदेवनाकुल, विलापिनं, परिदेविन, बिलापशील, शोकगर्भ, दुःखात्मक. -LY, adv. सविलाप. -NESS, 8. विलपनशीलता. QUERY, 8.,See QUESTION. QUEST 8. अन्वेषणं अनुसंधानं, मार्गणं, निरूपणं; ' in q. of prey ' भक्ष्यार्थ. , QUESTION, 8. प्रश्न:, अनुयोगः, पृच्छा; ' put a question to ' प्रच्छ् 6P, अनुयुज् 7A ; ' you have put me a good q.' सम्यक् पृष्टोस्मि भवता. 2 जिज्ञासा, निरूपणं, परीक्षा-क्षणं, अनुसंधानं, विश्वार:रणा. 3 संदेहः, संशयः, वितर्कः, विकल्पः, आशंका; ‘ here a q. arises ' अत्रेद प्रष्टव्यं 4 वि, वादवि षयः पदं वस्तु आस्पदं; विचारविषयः, &c.; 'call in g. ' विश्वर् c., ( आज्ञा गुरूणां ह्यविचारणीया R. xxv. 46 ); ' the topic in q. प्रस्तुत प्रकृत विषयः; ' the q. arose as to &c.' इति विवादः - प्रश्नः - समुपस्थितः . . . प्रच्छ्, अनुयुज् ज्ञा desid. ( जिज्ञासते ); — ascetics may be q. ed without reserve ' अनियंत्रणानुयोगस्तपस्विजन: ( S. 1 ) 2 परीक्ष 1 A, निरूप 10, अनुसंधा 3 U, विश्वर् c. 3 आशंक् 1 A, न प्रति-ह 2 P, न विश्वस् 2 P, वितर्क् 10, विप् 1 A; See DoUBT. - ABLE, . विचार्य, विशंक्य, शंकनीय, संदिग्ध, शंकाई, संदेह शंका-पदं. - ABLY, adv. साशंकं, संदिग्धं -ARY, . प्रश्नात्मक. =ER, 8. पृच्छकः, प्रष्टृ m., अनुयोक्ता, अनुयोगी, जिज्ञासु:. -LESS, adv. नि:संशयं, निःशंकं. QUIBBLE, 8. वाक्छलं, वक्रोकिf, वक्रभणितं, कैतवबादः, अपव्यपदेशः, अपलापः, अपह्नवः अपलप् 1 P, वक्रं भणू or वद् 1 1, अपदिश 6 P, वाकूळलं कृ 8 U. - ER, 3. अपलापिन् m., वक्रोक्तिवादी. -ING 3. See (s. ). QUICE, . शीघ्र, त्वरित, द्रुत, क्षित्र, सत्वर, अविलंबित, तूर्ण; 'q.-wit' प्रत्युत्यत्रधीः -मतिः &c. ; q. as thought' मनोजवेन, संकल्पस्य त्वरयेव 8 वीक्ष्ण, सूक्ष्म, तत्रि, समग्राहिन, आशुकारिन्- 3 शीघ्र, शीघ्रत गति, संवेग, चपल See SHARP 4 सजीव, चल, स्पंदमान; ‘q. with child' चलितगर्भा, आपनसत्त्वा See PanÇHANT; ‘ be g.', 'g, g. ' त्वरस्व, ज्वरस्व 'q. - lime ' 'चूर्णजलं, ततचूर्ण; 'q. sight' तीक्ष् सूक्ष्म दृष्टि f. ; 'q. silver ' पारदः; See MBBcupx; 'q.-witted' शीघ्र तीक्ष्ण बुद्धि-मति, प्रत्युत्पन्नमति. - adv. Quickly, q. v. 8. मर्मन् , मर्मस्थानं-देशः : • piercing to the q. ' मर्मश् भिद् च्छिद् आविभू. - EN, ०. ८. स्वर् . ( त्वरयति ), गर्ति वृक्ष . 2 जीव् ., सोच्छ्रास. कृ 8 U, जीवं दा 3 U. 3 उदीपू C., उत्तिज् c., शो 4P, प्ररुच् ., वृध् ; See SHARP - EN. - . . त्वर् 1 A, द्रुततरं गम् or चल 1 P. 2 जीवित्वं चैतन्यं प्राप् 5 P, सजीवीभू. 3 स्पंदू 14, चल् 1 P, स्फुर 6P. -ENING, . जीवद, उहीपक. -LY, adv. शीघ्रं, सत्वरं, त्वरितं तूर्णं, लघु, भाबु, क्षिप्रं द्रुतं, अविलंब, अविलंबितं, चपलं, अरं, शीघ्र क्षिप्तद्रुत in comp. ; ' going q.' द्रुतगामिन्, शीघ्रगति. 2 अहाय, सपदि, सद्यः, झटिति, अचिरात्, अचिरेणैव . - NESS, 8. शीघ्रता, तीक्ष्णता, &c. QUIESCENT, . निश्चल, निभेष्ट, स्थिर, अचल, विरत, शांत. - QUIESCENCE, 3. निश्चलता, चेष्टाभावः, शांति f., &c. QUIET, . शांत, प्र-उप-, निश्चल, अचल, स्थिर, विकंप; अक्षुब्ध, अव्याकुल, स्तिमित, निर्वात, निवृत्तवायु, (sea ); विरत, विश्रांत. 2 सौम्य, मृदु, अखंड, भनुग्र ; See MrLD. 3 स्वस्थ, निर्विध, अबाध, निरुपय, निरुपलव, निरुद्वेग, अभंग 4 निःशब्द, तूष्णीक; ' keep g. ' मौनमवलंबस्व, जिह्वां धारय, तूष्णीं भव, जोषमास्स्व. - 8. स्थिरता, निश्चलत्वं, शांति, शमः, प्र ठप - ९, विश्रामः, स्वास्थ्यं निरुपद्रवता, निर्वातत्वं, भ क्षोभः, निरुपलवता, &c. . ८. सांत्यू 10, प्र- उप शम् (शमयति), निवृत् C., विरम् c., विश्रम् C., स्थिरीक 8 U. -ISM, 3. शमः, वैराग्यं, निवृत्तिमार्गः - IST, 3. वि. रागी - Lx, adv. शांतं, शांत्या, निराकुलं, अव्याकुलं: अक्षुब्धं, स्वास्थ्येन, अनुग्रं, अचंडे; तूष्णीं, निःशब्द. -NESS,-ITUDE, s. :; See ( s. ). QUILLS. पक्षः, प ; ( for writing ) कलमः, लेखनी ; ( of a lute ) रणः, शारिका, कोणः ; ( of a porcupine ) शलं, शललं -ली. QUILT S. तूला, तूलिका, तूलिकाप्रच्छदः - संस्तरः प्रच्छदपट: -०. ८. तूला दिना निषिव् 4 P. QUINARY, 3. पंचकं.. पंचरूप, पंचक. QUINDECAGON 8. पंचदशभुजः. QUINQUENNIAL, 3. पंचवार्षिक (की f. ), पंचवर्षीय. QUINBY, 8. लेमजा रोहिणी ; कळपाक:. QUINTESSENCE, s. सारः, तत्वं ; See ESSENCE. QUINTUPLE, . पंचगुण ; पंचविध. QUIP, See TAUNT. QUIRE, 8. गायकगणः. QurRK, 8. Quibble, q. v. 2 उपालंभः, अवक्षेपः, धिक्कारः 3 छंदस् ", मनोलौल्यं; See FANCY • -ISE, . चपल, लोलमति. Page #359 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (346) QUIT, .. .. त्यज 1 P, हा 3 P, अपास् 4 U, उच्छेद:.-... अत्यंत पीह or व्यथ् . (व्यथयति), वि-उस-सज 6 P; See A BANDON 3 अप-सप् 1P, I यातनायंत्रण पीह or प्रमथ् . निर्गम् 1.P,अप-या 2 P, व्यप-12 P, (with abl.). | RACKET, 8. कोलाहलः, कलकल:, तुमुलरवः. 2 गुलि 2(Debt )वि-मुच् 6P or c., शुध ०., निस्तु ., काताडनी..-Y, a. तुमुलकारिन्. लिरा-अपा-क 8 U.-a. वि-मुक्त, शोधित, निस्तीर्ण. | RACY, a. सरस, रसवत् । तीक्ष्ण-उप-रस. -TANOE, B. निष्कृति, मोक्षः, शद्धि, निस्तारः, - RADIATE, V... निर्गम् 1 P, समंततः प्रह 1 P or मुक्ति, साधन; '५. of a spite' वैरशुद्धिः साधनं. - उद्-2P (rays); स्फुर 6P, किरणान् विकृ 6P QUITE, adv. सर्वथा, सर्वशः, साकल्येन, निःशेषं. 2 मु- or प्रम., दीप treq. (देदीप्यते ). -ION, .. अंशु अति pr. अत्यंत, अतीव, भृशं; Ses EXCEEDINGLY. प्रसरणं-स्फुरण, किरणपातनं-विकिरण. -RADIANT, QUIVER, 8. तूण:-णी, तूणीरः, निषंगः, इषुधिः, उपासंगः. a. उज्ज्वल, दीप्तिमत्, सुप्रभ, देदीप्यमान, तेजस्विन् ; -...सर 6P, के 1A, स्पंद् 1A,वेप 1 A. See BRIGHT. -LY, adv. सुप्रभं, अतितेजसा, उज्ज्व-ED, a. तूणिन्, तूणीरभृत्. -ING, a. कंपमान, वेप- ले. -RADIANCE, B. प्रभा, दीप्ति f., कांति , तेजस् मान, कंपित, स्फुरित, सकंप, चंचल, लोल, चपल. -. .., औज्ज्वल्य ; See LUSTRE, LIGHT. स्फरणं, स्पंदनं, कंप:-पनं. RADICAL, 4. मूलं in comp., मौलिक (की.); QUIZ, S. उपहासकः, अवक्षेपकः. -... उप-अव-हस मौल (ली/.).2 निसर्गज, स्वाभाविक-नैसर्गिक (की.); 1P, अवधि 6 P. See NATURAL. -LY, adv. समूलं, मूलतः, भामूलं. Qvorr, 8. चक्र, वलयः-यं. ७. चकैः क्रीड् 1 P. 2 स्वभावतः, प्रकृत्या, जातित:. QUONDAM, a. g&; See FORMER. RADISH, . मूलकः-के. QUORUM, S. निर्दिष्टसंख्या, कार्यनिर्वाहक्षमा संख्या. RADIUS, S. त्रिज्या, जीवा; व्यासाध, विष्कंभा. 2(Of QUOTA, 8. अंशः, भागः. a wheel) af:. QUOTE, O... उन 1 P, अवत c., उपन्यस् 4U, I RAFF, 8. See RABBLE. उद्-ग 6P, उदा-ह, उप-नी 1P.-ATION, 8. उद्धा- | RAFT, 8. उडुपं, प्रवः, कोलः, तरंडः. रः, अवतरणं, उद्धरणं, उपन्यासः, उद्धृत-अवतारित- RAFTER, S. तुला, दीर्घस्थूणा-काष्ठ, दीर्घदारु, गृहस्थूणा. वाक्य-लेख: RAG, S. वनखंड:-ई, पटखंडः, धीरं, चीवरं, कर्पटः, नQUOTE, V. आह, वदति, &c. (ल)क्तकः. 2 जर्जर-जीर्ण-वलं, पटचरं; - dressed QUOTIDIAN, . दैनंदिन (नी.), प्रात्याहिक (कीf); in r.s' चीरवासस्, परिहितचोर, कर्पटिक. -GED, a. भन्येपुष्क. जर्णि, जर्जर. QUOTIANT, S. फलं, गुण्यः ; ' by dividing is ob- RAGE, 8. संरंभः, मन्युः, रोषः, क्रोधः, प्रकोपः, उत्तापः, tained the q.' भजनेन लब्धो गुण्यः. संतापः, क्रोधावेशः, अमर्षः. 2 उत्कटेच्छा, लालसा, तीक्ष्णता, उचंडता, तीव्रता, उग्रता, तिग्मता.-... नितरां शुभ 4 P, 1 A, क्रुध-रुप्-कुप् 4P, संरभं-मन्युवशे-गम् 1 P or प्राप् 5 P, क्रोधाकुल- . भू 1 P. 2 उग्र-चंड-तीक्ष्ण-a. भू; r. on (oh ? oloud) RABBIT, S. शशः, शशक:. गर्न, गर्जस्तिष्ठ. -FUL, a. क्रोधाम्वित, कोपाकुल, रुष्ट, RABBLE, S. प्राकृताः, पृथक्-प्राकृत-जनाः, नीचाः, प्रा- | कुपित, जातामर्ष, संरभित.-ING, a. संमिन, उग्र, तीकृतगणः. क्ष्ण, तीव्र, उच्चंड, वेगवत्. RABID, a. उन्मत्त, संभ्रांत, विक्षिप्तचित्त, वातुल. -LY, | RATL, v.i. अव-आ-अधि-क्षिप 6 P, अप-माष् 1 A, adv. सोन्माद, उन्मत्नवत. -NESS, 8. उन्मादः, वातुलता. अपवद् 1 A, आकुश् 1P, शप् 1, 4 U, गई 1, 10 RACE, S. अन्वयः, कुलं, वंशः, संतानः, संतति /., वं. | A, A 1 P, A 10 A; 'r. ing words'affशावलि-ली, गोत्र.2 जाति, वर्ग:.3 March, क्षेपमादः, गर्हणा, निंदावचा. -... लोहस्तंभैः परित q.v.4चर्या, धावनं. 5 मूलं; 'to run ar.' अहमह- SUor परिवेष्ट 1 Aor c., निरुध 7U. -.लोहमिकवा-परस्परजिगीषया-धा 1 P; — slow and शंक:-शलाका-तुला; 'r.-way,''r.-road ' लोहपथ:steady wins ther.' मंदोप्यविरतोयोगः सदा विजय- मार्गः. -RR, .अवक्षेपकः, निंदकः, निर्भर्त्सकः, अपवाभाग्भवेत, (कर्मवृनि समास्थाय सर्वत्र विजयी भवेत); 'r.- दकः, आक्रोशक:. -ING, . लोहावरणं, लोहशलाकाcourse' चर्याभूमि:'r.-horse' जवाश्वः, अवनः. वृति/.2 अव-आ-क्षेपः, भाकोशः, निंदा, निर्भर्त्सना, -v.i.धाव 1P; See RUN. गर्हणा, अपवादः, उपालंभः, अपभावणं, तिरस्कारः. RACE, तीनवेदना, यातना, अतिव्यथा; 'put to the | RAINMENT, व, वसन, बासस् ., गंवर, भाच्छादनं, 'अई 1 P or e., संपीड 10. 2 गवादनी, द्रोणि-णी | वेश:-पः, परिच्छदः, See OLORE, GARMENT'); 1.3 संपीडनयंत्र, प्रमाथ-यातना-यंत्र; r.and rain'! 'tood and r.' प्रासाच्छादनं, मनवी. • Page #360 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (847) | RAIN, 3. वृष्टि f. वर्ष:-, पर्जन्य: ; ' gentle r. ' शीकरासारः; ' heavy r. ' अतिवृष्टि: ; 'shower of r. ' धारासंपातः, धारासार : ( r. s ) वर्षा f. (pl.), प्रावृष् f., वर्ष- मेघ- घन - समयः कालः, मेघागमः, तपात्ययः, वर्षाकाल :; 'r.-bow ' इंद्रधनुस् n., इंद्रचाएं, and similar comp. ; सुरधनुः, इंद्रायुधं 'r-fall ' वर्ष-वृष्टिपात; 'r-water' वृष्टि वर्ष-जलं. -.. वृष् 1 P, ( the subject being ' Indra ' ' Sky or 'Oloud'), जलं त्रु or पत् 1 P; ' when it was r. ing gently ' मंदं मंदं वर्षति जलधरे गगनेघासवे, &c. ; ' it r. ed in torrents' धारासारैर्वृटिर्बभूव; ' to r. off ', ' cease to r. ' विष् - . ८. वृष्, जलं स्रु . ४ . वृष्टिमत् वर्षिन् प्रावृषिक (की f. ) ; 'ar day ' दुर्दिनं 'r season ' वर्षा:, प्रावृठ्; See ( 8 ). RATSE, . . उत्-स्था ० ( उत्थापयति ), in all senses ; उतुल 10, उभी 1 P, उच्छ्रि 1 U, उत्कृष् 1 P; उत्क्षिप् 6 P, उद्यम् 1 A, उन्नम् . ( नमयति ), उद-ह-धृ 1 P, उद्-हन् 2 P; आत्मोद्धतैरपि रजोभिः ( S. 1 ) ' r. ed by themselves'; आ-अधि-रुह् c.; oft. ex. by a in comp.; having r. ed his neck' उत्कंधरः; उन्मुखः &c.; 'r. ing both his arms' बाहू उद्यम्य. 2 उन्नम् , उत्कृष्, उच्छ्रि, पदवृद्धि कृ 8 U प्रतिपनि प्राप् , उत्कृष्टपदे नियुज् 7A, 10.3 (Doubt, anger, &c. ) उत्पद् 0.9 जन् C., प्रवृत् .. उत्था ; See CAUSE. 4 वृष् C. See INCREASE ; ( building ) निर्मा 8A, 2 P, रच् 10; (tax) ग्रड् 9P; See LEVY; 'tor. one's voice ' उच्चैः-तारस्वरेण वद् 1 P; 'r. a cry' उत्कु 1 P, उद्-घृष् 10; 'r. dust रज: उन्, उद्धू 5, 9 U, 6 P; 'ra siege' अवरोध त्यज् 1 P or मुख्6P. -ED, . उत्थापित, उच्छ्रित, उनत, उन्नमित, उद्यत, उत्थित, उद्धत उत्पन्न, जात, ज नित; oft. by यत्, उद्यत, उच्छ्रित in comp. ; 'having the arms r. ' उदाहु: &c. -ING, s. उत्थापनं, उन्नयनं, उन्नति f·, उत्क्षेपः, &c. RAISIN, 8. शुष्कद्राक्षा. RAKE, 8. विट:, लंपट, व्यसनिन् ”, खंडितवृतः; See LIBERTINE. 2 दंतच्छुरिका - कर्तरिका. -०.८. समाह 1 P, संग्रड् 9 P, सं-चि 5 U. 2 पुनर्जीव् c.; उज्जीव् . - 1. व्यभिचर् 1 P, लंपटवत् आवर 1 P, भोगासकत्मा आयुः गम् 0. ISE, . व्यसनिन्, लंपट, भोगासन्त, विषयसुखनिरतः RALLY, .. एकत्र सं भू 1 P, संमिल 6 P, ब्यूहीभू; See AssEMBLE. 2 (Fig.) सुस्थ भू; प्रकृति आपद 4 A, प्रकृतौ स्था 1 P, समुत्था, बलं लभ् 1 A. - ०.८. एकत्र भनी or समाह 1 P, पुनः व्यूह 1 U or क्रमेण विन्यe 4 U or विरच् 10. 2 Jest, q.v. RAM, मेषः डर, वरण, अविः, एडकः, मेद्र, क BAN र्णायुः, वृष्णिः, हुड, लोमश: ; ' a flock of r. ' और. 2 ( Sign ) मेष:, मेषराशि: -०.८. बलात् अतिबलेन प्र- नि-विश् ०. or प्रजु o, or संपी 10 ' R. rod ', ' battering-r. ' चूर्णम गोदनी यष्टि:. RAMBLE, . . परि-भद 1P परिभ्रम 1, 4 P; विह. 1 P, इतस्ततः चर 1P or भ्रम् 'r. ing from the subject ' अप्रस्तुतालाप:. 8 परिभ्रमणं, पर्यट विहारः, विहरणं - ER, 3. पर्यटनशील, पथिकः, भ्र मणकारिन्. RAMIFY, .. शाखामतिशाखारूपेण विस्तृ pass. उपशाखारूपेण विभिद् pass. v. ८. बहुशाखक 8 . - IED, . शाखिन, सूक्ष्मशाखामय (यी / ) शाखाम तिशाखारूपेण विस्तीर्ण. - ICATION . प्र प्रति शाखा, सूक्ष्म उप-शाखा. RAMMER, मुहर, घनः अयोधनः, RAMMISE, . उग्र तीक्ष्ण-गंध. RAMOUS, “. शाखिन्, शाखाबहुल RAMP, v. i.× 1 A, वल्गु 1P. 3. श्रुति f., मुतं, मिगतं; See LEAP RAMPANT, . अनियंत्रित, निवग्रह, नियंत्रण, उच्छृंखल. 2 अतिरिक्त, उद्रिक्त, उसक अतिमर्याद. 3 पश्चात्पादयोः स्थित. -RAMPANCY, अनियंत्रणा, अतिरेकः, उत्सेकः, अतिक्रमः, उत्क्रमः. RAMPART 3 प्राकारः, वप्र:-मं, वरण:, साल:; See FENCE. • RANCID, . उप्र तीक्ष्ण-रस-गंध, विरस, पूतिगंधिRANCOUR, 3. अभिद्रोह:, विद्वेषः, अतिद्वेषः -द्रोहः, भक्तिमात्सर्य: See MALICE. -OUB, . अभिदुग्ध, विद्वेषिन, अति दीर्घ द्वेषिन् द्रोहिन्, द्रोह मत्सर बुद्धि. 2 जिघांसुः विषपूर्ण, दंशशील. - oUBLY, adv. सद्वेषं, अतिद्रोहेन. RANDOM, 6. आकस्मिक यादृच्छिक ( की /- ), अनियत, अयंत्रित, संधानहीन, दैवादागत, अतर्कितोपनत, सहसा उत्पन्न; 'at r. ' अकस्मात् यदृच्छया, निःसं धानं, अविचार्य, सहसा, असंबद्ध, अनियतं, उच्छृंखलं; अव्यवस्था, अक्रमेण: ' talk at r. ' अक्रमेण जन्म or व 1 P, ( जल्पतोरक्रमेण U. 1 ); ' oh ! how he lies at r. carelessly diffused on the ground' हा हा कथं धरणीपृष्ठे निरुत्साहनिःसहं विप स्त: ( U. 3 ). RANDY, a. See DISORDERLY. RANGE 9. राजि:, श्रेणि:-णी, माला, पंक्ति:, ततिः, आवलि:-ली, आलि:-ली, वीथि:-थी, (all f). 2 गणः, वर्ग:, वर्ण: 3 परिभ्रमण, पर्यटनं. 4 सोपान, भारोहणं. 5 विषयः, पथिन् m., गोवर: in comp.; beyond the r. of sight' चक्षुर्विषयं नयन गोवरं अतीत्य or अतीत; ' within the r of hearing ' श्रुतिपथे-विये गारे; ' beyond the r. ' अविषये, भविषय-विषयातीत - a. ; 'r. of an arrow' शरपातः, बाणनिषय: -०.. परिभ्रम् 1, 4 P, बिचर 1 P, विह 1 P (for diversion ); 'r about' इतस्ततो भ्रम, Page #361 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 348) पर्यद 1 P.2 स्था 1 P, वृत् 1 AB See BE. -V... | RAPE, S. अप-हरण, 2 दूषणं, बलात्कारण-बलात-रतविन्यस् 4 U, क्रमेण रच् 10, व्यूह 1 U. -ER, . संभोगा, हठसंभोगः, आधर्षः-र्षण, बलात्कारः, मीसंग्रहः, लुग्धकः, म्याधः. 2 वनग्राहिन् m., वनपाल:. to commitr.' बलात्कारेण रम् 1 Aor भभिगम RANK, 8. श्रेणि-णी f., पंकिf., राजि f. See 1P or संगम् 1 A, माधृष् ०. RANGE, LINE. 2 (Of an army) म्यूहः, दंडः, RAPID, a. शीघ्र, जुत, क्षिप्र, लघु. -ITY,-NESS, 8. सैन्यपंकिः-विन्यासः.3 वर्ग:, वर्णः, गणः.4पर्द, स्थानं, | त्वरा, वेगः, तरम् . तता.-LY, adv. शीघ्रं, सत्वर, आस्पदं, वृति, स्थिति f.5 प्रतिष्ठा, मानः, गौरव, दुतं. See QUICE, LY &c. उत्कर्षः, उन्नति, प्रतिपत्ति, प्राधान्य, उच्च-परम-पद- | RAPTER, S. छुरिका, कतरिका, कृपाण:. पदवी, कुलोत्कर्षः, आभिजात्य ' a man of high r.' | RAPINE, S. See PLUNDER, PILLAGE. प्रतिपत्तिमत्, अभिजात, कुलीन, उच्चपदभाक्.-v. i. RARE, a. विरल, दुर्लभ, दुष्पाप, अप्राप्य, अमुलभ; 'of समाम-तुल्य-a. वृत् 1 Aor स्था1P; पंकिक्रमेण स्था. | 1. occurrence ' विरल, विरलदृष्ट.2 अपूर्व, अष्टपूर्व, -v.t. पंक्तिक्रमेण न्यस् 4 U or रथ 10, वर्गक्रमेण परम, अत्युत्तम, अतुल्य, अत्युत्कृष्ट. 3 विरल, सूक्ष्म, अरच; oft. ex. by वर्ग-पक्ष-स्था c. or गण-कृत्-10, घन. -LY, adv. विरलं, क्वचित्, कृच्छ्रेण, कथमपि, क(दृष्टिपातमप्युपकारपक्ष स्थापयति Ka. 108); 'fit टन, दुर pr.; oft. ex. by (a.); 'r. to be found' to be r.ed first' धुरि प्रतिष्ठापयितव्य or कीतेनीय. टुष्पाप, दुर्लभ ; 'r. to be seen ' दुर्लभदर्शन. 2 तुल्य-सम- ६. मन् 4 A. -0. प्रभूत, प्रचुर, विपुल, -NESS, s. विरलता, दुष्पापता, दुर्लभवं. 2 अ. अतिस्फीत, अतिरिक्त, उद्रित. 2 उपगंध, पूतिगंधि, ती- पूर्वता, अत्यु नमता. 3 सूक्ष्मता. -RARITY, 8. अपूर्व क्ष्णगंध. -NESS, 8. टद्वेकः, अतिस्फीति-वृद्धि , अति- वस्तु, चमत्कारः, कौतुकं, दुर्लभवस्तु. 2 Rareness, रेकः, प्रचरवृद्धि : 2 उग्रता, तीक्ष्णता. ५. v. - RAREFY, v. i. सूक्ष्मी-तनू-विरली-भू 1 P. RANKLE, .i. उद्दीप् 4 A; उग्रतर-तीक्ष्णतर-a. भू -v... तनूक 8 U, विरलीकृ. 1P; oft. ex. by शल्यं; - those words r. in my RASCAL, s. धूर्तः, दुर्जनः, जाल्मः, शठः, कितवः, दुराheart' तो मम हृदये शल्यं जातं, शल्यमिव हदये स्मन् m., दुर्वृत्तः, खलः, पापात्मा, नियचरितः, अधमप्रत्युत्त; Ir. in his eyes' अक्षिगतोह तस्य. 2 अंतः जघन्य-वृत्तिः. -ITY, . धूर्तता, दौर्जन्यं, दौरात्म्यं, कै. पय 1 A or प्रतीभ; the wound r.ed'स प्र- तवं, शाठचं, खलता, पापवृत्ति , अधम-नीच-वर्तनं. हारः करालतां गतः (P. IV.3). -LY, a. See (s.). RANBACK, v. t. 2-21P, 10; See PLUNDER, RASE, V. 1. प्रमृज् 2 P or c., विलुप् . घृष् 1 P, 2 निपुर्ण-सूक्ष्म-अन्विष 4 P or मग 10 A. उलिख 6 P.2 भूमिसात्कृ 80%3 Sss RAZE, RANSOM, s. निक्रयः; उद्धारः, निस्तारः, मुक्ति , ERASE. - URE, . प्रमार्जन, विलोपनं. मोक्षः; निस्तार-परिक्रय-मल्यं. -".t. मूल्यं-धनं-दत्वा RASH, a. क्षिप्र-अविमृश्य-असमीक्ष्य-कारिन्, अविवेकिन? मुच् c. or उड़ 1 P or निस्तृ., निष्क्री 9 U, परिक्री अपरिणामदशिन्, साहसिन्, साहसिक (की.), अदूर9 A. -ER, S. निस्तारकः, निष्क्रेतु m. दशिन्, असावधान. 2 (Of acts) असमीक्ष्य &c. कृत: RANT, 8. निरर्थक-निरर्गल प्रलापः, शन्दमात्र वाक्यं अविमृष्ट, सरभस, साहसिक, अविचार-असमीक्षा-पूर्व ; -v.i. उचैः स्वरेण प्रल 1P, शन्दपांडित्यं कृ8 U. better ex. by r.-ly.' -s. Eruption, Pimple, MER, 8. प्रलापिन् m. q.v. -LY, adv. असमीक्ष्य, अविमृश्य, सहसा, अविRAP, V. 1. ती प्रह 1 P or तड् 10 or अभिहन् 2 P. वेकेन, अविचार्य, अनालोच्य, अनवेक्षा अविवेक-पूर्व, 2 अप-,ह 1 P; ग्रह 9 P, चिन-मनः-आकष् 1P सरभसं, क्षि, उत्तापेन, सावेग. - NEBS, S. असमीक्ष्यor ग्रह. -8. तीवप्रहार:-आघात:. -RAPACI अविमृश्य-कारिता, साहस, अविवेकः, अविचारः, असOUs, a. अति-,लुब्धक, अपहारिन, अपहरणशील, मीक्षा, अनवेक्षा, रभसः, आवेगः, उत्ताप:. प्रसनबुद्धि, सर्वहारिन्-पाहिन्, साहसिक (कीf.).-LY, RASHER, S. (वर) खंडः, छेदः. ade. प्रसा, प्रसौ, बलात्; अपहारबुद्धचा, अतिलोभेन. RASP, 8. संघर्षणी.-... घर्षण्या घुम् 1 P. - NEBS,-RAPACITY, . साहसिकता, आततायित्वं, भ- RAT, S. आखः, मूष(पि)कः, बिलेवायः, उंदुरुः, खनि. पहारशीलता, अपहरणबुद्धि.2 लुब्धता, अतिलोभः. क; I smellar.' किमप्यनिष्टं-अभ-आशंकते मे -RAPT, aहर्षोन्मत्त ; परमहष्ट, अत्यानंदिता ( for मनः.-v.i. कार्यात् अन्यपक्षं अवलं 1A or आधि 'wrapt')पर, लीन, निमग्न in comp. -RAPTURE, हर्षोन्मादः, आनंदातिरेकः, हवेशः, अत्यंत- | RATAN, 8. वेतसः, वेणुः, वेत्र:-त्रं, पानीरः, बंजुलः हर्षः, पार्षः, उन्मादः. -ED, . हन्मित्त, उन्मत्त. _' crackling r.' कीचकः. -0Us, a. उम्मन, परमहर्षद, मोहन; 'r. joy' पर- RATE, . मूल्यं, भर्घः, मूल्य-अर्घ-प्रमाणं, पन्नः, अबमामंद:. -OUSLY, adv. सोमार, परमहर्षेण: See क्रयः.2 मानं, प्र-परि-.देगः, गति, गनिमान-प्रd'CSTASY. | माण.4नियत-निरूपित-मूल्य-वेतन. करः, पुस्क, | 1U. Page #362 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (349) बलिः, 'at any r.' येन केन प्रकारेण तावत् . RAVEL, V. 1.संग्रंथ 9P,संलि., जटिलीक 8USee 'market-r.' आपणिकः अर्घबलाबलं. -... अ. ENTANGLE. 2 विलिए ., हद्-ग्रंथ. -ING, .. र्घ-मूल्य-निर्णी 1 P or सं-स्था . (स्थापयति) or नि. विश्लिष्टतंतः. रूप 10 or संख्या .2 प्रमाण निरूप् , oft. ex. by RAVEN, S. द्रोणकाकः, काकोल:.-७. ग 4P,. गण 10, मन् 4 A5 See CONSIDER. 3 निंद 1P, तिलोभेन भक्ष 10 or प्रस् 1 A. -OUs, a. घस्मर, 39/841 A , See REPROACH. अतिक्षधार्त-अधातुर, अतिलोलुप, आमिषलोलुप, अनियुRATHER, adv. Ex. by वरं with न 'प-न पुनः भुक्ष. -OUSLY, adv. अतिघस्मरवत्, अतिलोलुपत्तया. for than'; Sec PREFER; I would r. die RAVINE, 8. कंदरः, दरीभूः, दरी, द्रोणी. than be disgraced ' वरं मृत्युनं पुनरपमानः; I RAVISH, V... प्रसा-बलात्कारण-अभिगम् 1Por had r. not go there' वरं तत्र न गत एव, यदि भज् 7 Aor रम 1 A, आ-प्र-धृष ., दुष् . (दूषयति), न गच्छेयं तर्हि वरं-प्रेयः-स्यात्.2 ईषत्, किंचित्, किमपि, परा-परि-मृग 6 P; See RAPE. 2 बलाद् अपह 1.P किंचिदिव; 'r. less' ईषदून, किंचियन. or नी 1P.3(चित्तं )ह, आकृष् 1P, मुह ., वि-कुम् RATIFY, V... स्थिरीकृ8 U, दृढीकृ, सत्याकृ, द्रढय- ., अत्यंत-परम-आनंद C. or हर्ष c. See ATTRACT. ति-सत्यापयति ( D.), संस्तंभ 9 Por e., प्रमाणीकृ. -ER, 8. आ-,धर्षक:, हठदूषकः, अपहर्ता. -ING, 8. -IER, 8. सत्यापकः, संस्तंभकः. - ICATION, . स्थि- धर्षणं, बलसंभोगः, संग्रह See RAPE. -a. हारिन्, रा-दृढीकरणं, संस्तंभनं, सत्यापन, सत्यकार:. मोहिन, चित्ताकर्षिन् ; हारिणा गीतरागेण (S.1) by RATIO, s. संबंधः, प्रमाणं. the r. melody of song'. -MENT, 8. अपहरणं. RATIOCINATE, V.. युक्तिपूर्व-सहेतुक-उपपट् . or | धर्षणं, दक्षणं, &c. 2र्षोन्मादः, पित्तमोहः, मनोहरणं. विचर c. or वितर्क 10%3 See ARGUE. - ION, s. RAW, G. आम, अपक्व, असिद्ध, असंस्कृत. 2(Fruit) वितर्कः, विचारः, युक्तिवादः. आम, अपक्क, अपरिणत, अकठार, अप्रौढ.3(Mind) RATION, S. अत्रपरिमाणं, आहारांश:, निरूपिताहार- अपरिणत, अपरिपक्व, अपक्क (person) अपरिणत-भभाग:. कठोर-अपक्क-मति-बुद्धि; अदृष्टकर्मन् ; not 'MaRATIONAL, A. विचारवत्, सचेतन, सचेतस्, विवकिन्, ture' q. v.4 निधर्मन, स्वग्रहित. 5 आईशीतल.8 सज्ञान, व्युत्पत्तिमत्, व्यत्पन्न, प्रतिबोधवत्, चिच्छनि जलामिश्रित, असंमृष्; 'r. flesh' क्रव्यं; आमामिषं; ज्ञानशक्ति-संपन्न.2 युक्त. उपपत्र, सयुक्तिक, न्याय्य, य 'smell of r. flesh' विलं, आमगंधः; r.fruit' थोचित, यथायोग्य, न्यायानुरूप, युनिसिद्ध, उपपत्तिमत, शलाट m.f... -NESS, 8. अपाकः, आमता, अपरिन्यायानुसारिन्. - ISM, . हेतु-कारण-वादः, हेतुकत्वं. णामः, अपरिपाकः, अपक्वबुद्धित्वं, मत्यपरिपाक: &c. -IST, . हेतु-न्याय-वादी, हैतुकः. -ITY,-NEss, s. RAY, S. किरण:, करः, रविमः, अंशुः, उलः, पादः, मजान शक्ति ..चिति : जाने. अव-प्रति-बोध:चेतन, यखः, मरीचि:, दीधितिः, गभस्तिः, धामन् ॥., घृणि:, तर्क-विचार-शकिः.2 युक्तता, न्याय्यता, उपपत्ति | भानुः, अभीशु:-षुः; 'a pencil of r.s' अंशुजालं. -LY, adv: न्यायतः, यक्तिपूर्व, न्यायानुसारेण, तर्क-वि. RAZE, V.t. उच्छिद् 7P, अवसद् ., निपत् ., बस वेक-दारेण. -RATIONALE, S. उपपत्ति: c., विनश् .; उन्मूल 10, उदृ 1 P; See ERABE RATILE, V.i. वण-वन्-वन-रण 1 P, शिंज 2 A, | also; 'r. to the ground' भूमिसांक 8 U. -URE, वि- 52 P,मणमणायते (D.); (as a wheel) | ४. उच्छेदः, विनाशः, विध्वंस:. संक्रीड 1 P, (संक्रीडति चक्र 8. K.).2 प्रजल्प 1 P. | RATOR, B. भुर: 'r.-case' भुरभांडं 'r.-strop' प्रलप् 1 P. -v.t. Causal of roots above. | क्षुरतेजनी. -ING, S. कणनं, शिजितं, ध्वनिः, क्वणितं, विराव:, RE, as a prefix of verbs, ex. by पुनर प्रति मणक्षणायितं ; संक्रीडितं.2 अलपितं, प्रजल्पनं. 3 ( In- — re-consider' पुनः विचर c.; 're-fill' पुनः पर strument ) शिजिनी, कणनी. 10, &c. RAVAGE, V... वि-उप-1A, उप-द्र1P, प्र-सं-बाध् | REACH, V. 1. आप 5 P, आ-समा-सद् ०., उपा-मा-ग1A, भव-मृद् 9P, उच्छिद् 7 P, विनश् c., उद्- म 1P or या 2P,प्रति-प्र-पद् 4 ABSee ARRIVE. ध्वंस् . -.वि-उप-प्रवः, संवाधा, उपद्रवः, अधमर्दः, 2 अधिगम्, अश 5A, विद् 6U, लभ् 1A; See उच्छेदः, विनाशः, उद्वंस:.-ER, 8. उपश्वकारिन् m., GET. 3 (Hand) प्र-स., दा 3U, उछूि 10.4 प्र-सं-बाधकः, अवमर्दकः, इच्छेदक ( Extend to) व्याप, या, गम्: प्रम 1 P, विस्तुRAVE, B.i.(भ्रमात-उन्मत्तवत् ) प्रलप 1P, प्रजल्प वितन्- pass.; oft. ex. by पर्यंत, प्रमाण, in comp.3 1P,बुद्धिभ्रमेण वद 1P.2 सन्मद् 4P, नचेतन (in height) मात्र (श्री.), दन (पी.), यस बुद्धिभ्रष्ट-. भू1P.-ING, B. वि-भ्रमप्रलाप: चित्त (सी.) वृत्तांतेन श्रवणविषयप्रापिणा (R.XXY.87) विश्व-विभ्रमः तन्यनाशः, -INGLY, ado. उन्मत • by the accountr. ing (her ) eersityा. पद, प्रतिसिरिममेण. । बेण कल्याणामिनिवेशिनः श्रुतिविषयमापतितमेर(Ra. Page #363 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (350) 136 ) must have probably r. ed the ears t . 2 (Property ) Fae;' to take to be r.' of' &o. -.. गोचरः, विषयः, पथिन् m.2 प्रसरः, परमार्थेन ग्रह 9 P; See EARNEST. -ITY, 8. सत्यता, पर्यतः, प्रमाण; ' the utmost r.' पारः; within याथार्य, सत्य, तथ्यं, तत्व; 'un-r.' मिथ्यात्व, अthe r. ot' गम्य, ग्राघ, लभ्य, विषय in comp. ; धी- सारता-क, निःसारता; 'ar.' सत्यं, तत्त्वं, वस्तु .) गम्य, हस्तपाप्य, प्रांशुलभ्य, &o.; ' beyond the r. 'in r.' वस्तुतः, तत्त्वतः, परमार्थतः. -LY, adv.व. of' अविषय, अतीत, अतिग, विषयातीत, अगोचर, अ- स्तुतः, परमार्थतः, तत्त्वतः, यथार्थ, सत्यमेव, नूनं खलु पाप, अगम्य in comp.; आत pr.; बोधातीत, नयना- 'r. speeking' वस्तुवृत्तेन, परमार्थदष्टया, तत्वतः, गोचर, बोधविषय, अतिमानुष, &c. -ING, a. गामिन्। वस्तुतः. -REALIZE, B.t. साधु ०. परि-,पूर 10,संप्रापिन्, गsn comp.; better by (..). ' ' पद् . See GET. 2 प्रत्यक्षीक 8 U, सत्याक, प्रत्यक्ष REACT, Vi. प्रति-क 8 U, प्रतिहन 2 P, प्रत्याहन्. अनुभू 1 P.-ATION, 8. साधन, सिद्धि, निष्पत्ति, -ION, . प्रतिक्रिया, प्रतिकारः प्रतिघातः, प्रत्याघात:. संपादनं, पूरणं, प्रत्यक्षीकरण; 'r. of an object' READ, V.पट 1P, बच्०. अधि-12 A, अधिगम् 1 P; कृतार्थता, इष्टासिद्धिः. 'r. out' निर्वच ०., श्रु; 'r. to oneself' अनु- REALM, S. राष्ट्र, विषयः, राज्यं See KINGDOx.2 बच्. 'r. through' अशेषतः पह, पारं गम् or | प्रदेशः, लोकः, भुवन; 'r.s below the earth' दइ 1 P, सायंत पहन 1 P; ' he who has r. अधोलोकः, पाताललोकः, अधोभुवनं. . through the Vedas" श्रुतिपारदरवा, वेदपारंगत; REAP, V... (Corn ) 09 U, छिद् 7 P, अव कत् 'well-r.' अधीतिन्, (अधीती चतुम्निायेषु D. K. 0P, दी 4 P; छित्त्वा संग्रह 9 P or सं-घि 5 U.2 1.5), स्वधीत, विधासंपत्र; See LEARNED. -ER, लम् 1 A, पाप 5 P, भुज् 7A, भज् 1 A, अनुभू .. वाचकः, पठितृ m., अध्येता, अधीयानः, अध्ययन- 1P, आ-स्वाद् 1A; स्वकर्मफलभाग् भवतु (Mu.1) पठन-फत् m. -ING, 8. पाठः, पठनं, अध्ययन, अधि- let him r. the fruit of his own deeds '; गमन, वाचनं, अनुवाचनं, श्रावणं; ' this is a vari 'as you sow, so your.' यथा बीजं तथांकुरः. ous r.' इति वा पाठः, पाठांतरमेतत्, पाठभेदोय; ''. -ER, S. लवितृ m., लवकः, शस्यच्छिद्, शस्यसंग्रहीthrough' पारायणं, अशेषपठन; ' suspension of संचयी.-ING, S. लवन, छेदनं, संग्रहः, संचय: '.. ..' अनध्यायः, अनध्ययनं. hook' लवित्रं, दात्र, शस्यकर्तनी. READY, . सज्ज, सिद्ध, उपकृत, सज्जीभूत-कृत, आ- REAR, S.पृष्ट, पाणिः , पृष्ठभाग:-देश: ' in ther.' योजित, उपस्थित सनद्ध; उप-परि-कल्पित; ' to get | पृष्ठतः, पभात; 'we having fallen in ther.' ..' सज्जी 8 U, उप-यरि-ऋप ० , उप-स्था .,(स- अस्मास्ववहीनेषु (S.2).2( Of an army ) पृष्ठं, बाणासन रथमुपस्थापय 8.2), सत्रह 4 P or c.; पाणिः, प्रत्यासा (स )रः, सैन्याष्ठं, परि-प्रति-ग्रहः, See PREPARE; 'to be r.' सज्जीभ (food ) | पतग्रहः; ' one who attacks the r.' पाणिग्राह सिद्ध, संस्कृत, निष्पत्र. 2 (Of persons) उद्यत, 'r.-guard ' पाणित्रं. -... उत्-स्था c. ( उत्थापसिद्ध, सज्ज, सनद्ध, उद्युक्त, उन्मुख, अभिमुख; oft. by याति), उन्नी 1 P, उच्छूि 1 U, उयम् 1 A, उन्नम् . desid.; कुल पिपतिषति ' is r. to drop down'; (उनमयात); See RAISE. 2 परि-सं-वृध c., परि-पुष् 'r. to go ' गंतुमयत, गमनोयत, गमनोन्मुख; 'stands 1, 4, 9 P, or e., वि-नी 1 P, पति-परि-पा C. (पाल1. to burst forth' भेदोन्मुखं तिष्ठति (V.2). 3| यति )संभ 3 U; See NOURISH. -ING, 8. उत्थाप्रत्युत्पत्र, तीक्ष्ण, कुशाग्र, सूक्ष्म, समयोपयुक्त, का- पन, उच्छयः, उनमनं. 2 पोषण, भरण, संवर्धन, पाललोषित.4 शीप, त्वरित, दत, अविलंबित, क्षिप्रा कुशल, नं, विनयः. निपुण, दक्ष, पद, लघु. 5 मुकर, सुगम, मुख, अनायासि- | REASON, S. ( The taculty ) मति-बुद्धि-कयुत्पत्ति, .8 उत्सुक, इच्छु, सकाम, oft. ex. by मन: or | विवेकः, प्रज्ञा, विचारणा शकि. ज्ञान, चिच्छक्तिः, तर्ककाम with int.; 'r. at hand' उपस्थित, हस्तगत, अनमान-शक्तिः , See INTELLECT. 2 उपपति , निकटवर्तिन, ' having r. wit', 'r.-witted' प्र. युक्ति/., युक्तता, न्यायः, नाय्यता, सामंजस्य, याथार्थ्य, उत्पत्रमाति-धी-बुद्धि, विदग्ध. -ILY, adv. कामं, का हेतु:.3 हेतुः, कारणं, निमित्न, प्रयोजनं, (gen. with मत प्रकाम, इच्छापूर्व, सोत्साह, सोत्सुक. 2 अटिति, | loc.); ' for whatri',किनिमित्तं, कुतः, केन हेतुना, की सपदि, भषिराम्, आशु, अविलंबिते; SQUICK- करय हेतोः, किमर्थ; for this r.' अतः, भनेन हेतुना, Ex.अ.सुखेन, अनायासेन, सुख, अयनेन, आलेशेन, मुख अस्मात्कारणात; by reason,ot ex. by abl. or in comp. -INESS, सिद्धता, सज्जता, सिद्धि/.2 instr.हेतुना, कारणात, अर्थ; for somer. 'केमापि सकाम, इच्छा, भीन्सुक्य, उत्साह.. 3 अविलंबः, शीम- कारणेन. -.i.वि.ताई 10, अह 1 A, अनु-मा 3 A, ता, तीक्ष्णता सस्मता, प्रत्युत्पत्रता; दक्षता, &c. 2P, युक्तिवादेन साध्.or प्रति-पद् . विचरc. See • RRAL,a. सत्य, भारतक, वास्तविक-साविक-(की/.),भ- ARGUp3 ring taonlty' विवेकः, धीशकिf., . कृषिम, परमार्ष, याताश्या अकल्पित, भकपटाभ- विचार:.-ABLE, A Rational, ..पुत, न्याय, Page #364 -------------------------------------------------------------------------- ________________ BAHB. (351) PIO उचित, योग्य, उपपत्र, यथार्थ, न्याय-युक्ति-सिद्ध, यथा- आप 6P, अधिगम् 1P, ल 1A; See Gwr.8 ग्याय: See Jusr also; ' to be r.' घद 1 A, प्रविश् . See ADMIT.4(Aguest ) प्रत्युदगम्उपपद् 4 A, युज pass. 3 परि-मित, नियत, अनात- अज् 1P,प्रत्युद-न-या2P, सं-मन् , सं-भू.क., सक, महत, मातिगुरु, मर्यादानतिक्रांत. -ABLENESS, B. आ 6A, स्वागतं व 1 P or व्याह 12.5भा-धा न्याय्यता, औचिस्य, यति, उपपतिः, याथाय, यु- 3 U, मह, मा-दा, 1 P, 10. -RD, a. भादन, कता; परिमितता अनतिक्रमः, &c. - ABLY, adv. आन, गृहीत, लन्ध, सत्कृत, संभावित, &c.2 लोकमसिग्यायतः, युक्तिपूर्व, सोपपत्तिकं, युक्तिः , यथान्यायं, | भू, अभिमत, प्रचलित, अभ्यपेत; 'r. practice ' लोयथोचितं, न्यायानुसारेण.2 परिमितं, नियत. -ER, S. काचारः, प्रचलितो व्यवहारः; 'r.doctrine' आम्मातार्किकः, तर्की, नैयायिकः, हेतुवादी, उही, विचारकः, यः, संप्रदायः. - ER-RECIPIENT, . प्रतिमाहकः,पन्यायविद्. -ING, 8. वितर्कः, विचारः, नहा-हनं, रि-प्रति-पाहिन्, ग्रहीता, आदाता, प्रतीच्छक:.2 भाषायः, अध्याहारः, जहापोहः, भ्यायः, अनुमान; 'artofr.' आधारः, भाजनं, नि-आ-धान. -RECEXPT, . भावातर्कशास-विद्या. -LESS, a. निर्बुद्धि, ज्ञानहीन. 2 अहे. नं, ग्रहण, प्राति f.2 आयः, लाभः, उदयः, फल, भातक, निष्कारण, अनिमित्त. . । गमः, आदाय:.3 स्वीकारपत्रं, अभ्युपगमलेख:, प्रतिमREBATE, v. t. See BLUNT. हपत्र-लेख: 'or the creditor shall givear. REBEL, . राजद्रोहिन् m., राजापथ्यकारी, राजगुह् m., in his own hand' धनी वोपगतं दद्यात् (धनं ) स्व. राजप्रतिरोधी. -... (राज) ( 4 P, अभिद्रह (with हस्तपरिचिह्नितं (Y.. 93).4(Recipe) योगः, a0c.); व्युत्था 1 A, प्रतियुध 4 A, राजशासनं लंघ कल्पः, संस्कारलेख:. - RECEPTACLE, .. आधारः, 1A, 10 or अतिक्रम् 1 U, 4 P. - LION, S. आ-नि-धानं, भाजन, आशयः, पात्रं, निधिः, भाश्रयः, प्रकृतिकोपः, राजाभिद्रोहः, प्रजा-प्रकृति-क्षोभ:-प्रकोपः, आसद, पदं 'r. of bile ' पित्ताशय:, आमाशयः, आज्ञा-शासन-अतिक्रमः-उलंघनं. - LIOUS, G. राजगृह, &c. - RECEPTION, . परि-प्रति-ग्रहः, भादान, मह. राजापथ्यकारिन्, राजाभिद्रोहिन्, &c.; See MUTINY,- णं, स्वी-अंगी-कारः, प्रवेशः-शनं. 2 संभावना, उपचार: EER, &c. प्रत्युद्रमः, सत्कारः, संमानः, आदरः. RRBOUND, V... उत्पत् 1 P, (पातितोपि कराघातरु- RECENT, a. नव, अभिनव, नूतन, प्रत्यप, अधिर, अमात्पतत्येष कंदुकः); उत्तु 1 A, प्रतिहन pass.-. उ- | चीन, अदीर्घकालीन.-Lx, adv. See LATELY. त्पतनं, प्रतिघातः. RECESS, S. विविक्त स्थानं, निगूढस्थान; कोणः, निभृतREBUFF, .. पति-परा-हन् 2 P; पराभू 1 P, परा- गुत-स्थान. 2 निति-विधाम-स्थानं, आराम:. 3 विराजि1 A.2 प्रत्यादिश् 6P, निराकृ 8 U.-8. प्रति- मः, विश्रांति , क्षणः, कार्यत्याग:-निवृत्ति, विश्रामः, घातः पराभवः, पराजयः प्रत्यादेश: See REPULSE. | विश्रामकाल:.. REBUKE, V... निंद 1P, उपालभ 1 A, आकुश् 1 P, RECIPROCAL, a. अन्योन्य, परसर, इतरेतर, म्यतिकगई 1, 10 A, निर-भलै 10 A.-8. निंदा, उपालंभः, मिथः, in comp.; oft. ex. by व्यति pr.See निर्भत्सना, आक्रोशः, वाग्दंड: See OENSURE. MUTUAL. 2 अन्योन्यानुगामिन् , परस्परावर्तिन् , भ. REBUT, D.t. See REFUTE, REPEL. नुपूर्व.-LY, adv. परस्परं, इतरेतरं, मिथ:. -NESS, RECALL, O... प्रत्याह्न 1 P, नि-प्रत्या-वृत् c., प्रत्यानी -RECIPROCITY, इ. परस्परता, व्यातकरः, व्यतिष1P, प्रत्यादा 3 A.2 ( To mind ) स्मृ 1 P, अ- गः, व्यति(ती)हारः, विनिमयः, परि(री)वर्तः. नुचित् 10.3 वि-लुप 6 Por c., निवृत् ., प्रत्यानी, -RECIPROCATE, V... परस्परं परिवृत् ., विनि-मे खंड 10, निरस् 4 U, प्रत्यादिश 6 P. -. प्रत्याहानं, 1A, व्यतिह 1 P; 'to r. assistance ' प्रत्युपक निवर्तनं, प्रत्यानयन, प्रत्यादान. 8 U; See EXCHANGE. -ION, 8. विनिमयः, व्यRECAN'T, V... प्रत्या-ख्या 2 P, प्रत्यादिश् 6P, खंड | तिहारः, परिवर्तः. 10, विलुप्.-ATION, .प्रत्याख्यान, प्रत्यादेशः, खं- RECITE, V... पद 1P, उदीर. उच्चर ., अनुवद् डन, विलोपः, विपरीतवाद:. 1P, उदाह 1 P, उद्-गृ 6 P.2 वर्ष 10, कथ् 10, RECAPITULATE, O... संक्षेपतः कथं 10 or वर्ण 10, आ-ख्या 2 P, व्याह; See TELL. -AL,-ATION, B.प. विषयमारंवणे, भाषणसारं अनुव 1 P. -ION, B. सं- ठन, उदाहारः, उदारः, उच्चारणं, अनुवाद: 2 कथनं, क्षेपतः वर्णन, संक्षेपेण मनुवाद: (of past events ) | आख्यानं, वर्णन. -ER,..पठकः, अनुवादकः, चारसिंहावलोकनं. कः, भाख्यायक: RECEDE, V.i.अपम् 1 P, अपा-परा-नि-वृत् 1A,अ- | RECK,v.i. गण 10, भवे 1A; See OARE. पसप 1P,अपक्रम् 10,4P, अपगम् 1P,भप-या- -LEss, a. प्रमत्त, अमवहित, असावधान, निरपे()12P.-ING, भपसरणं, भपक्रमण, अपयानं, &c. क्ष, साहसिन्. -LESSLx, adv. असावधान, प्रमादेन, RECEIVE, ...भा-दा 3A, प्रति-नए 8 P, ग्रह P, निःशक, भविचार्य. -LESSNESS, . प्रमाद:, भग पति-पारिति -मा-41A ,स्वीकृ80,भंगीक.2 धानं साहसं, सारसचालता. Page #365 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (362) RECKON, ... गण 10, परि-स-ख्या 2 P, कल् 10 स्तव दमयंत्याः सविधे ( N. I. 47 ); • I beg (कलयात).2 मन् 4 A, गण, भू. -v.i. वि-त- to r. him to your kind notice' alfa* 10, अनु-मा 3 A,2P, अह 1A.2 मन्, बुध 1P, न कृपादृष्टि पातयतु or तं स्निग्धदृष्टया पश्यतु भवान् Ses CONSIDER 3; 'r. upon' आ-अव-लंग 1A, इति में प्रार्थना. -ATION, B. गणवर्णन-प्रशंसा-कीर्तनं. भात्रि 1 U, विश्वस् 2 P; 'r. with ' देयं परिशुध . 2 गुणवर्णनपत्रं, प्रशंसालेख:. 3 उपदेशः, अनुशासनं, - ER, B. गणकः, गणयितृ me -ING, 8. गणन-ना, प्रबोधनं.4 अनुग्रह-प्रसाद-कारणं, आदरहेतुः 'a tair परि-संख्यान. 2 गणनापत्रं. 3 व्ययपत्रं.4 माने, ग. face is a good r.'आकृतिविशेषेष्वादरः पदं करोपना, मात्रा. ति ( M. 1).-ATORY, a. गुणवाधिन्, प्रशंसाकरिन्. RECLAIM, V... सत्पथे-सन्मार्गे-प्रवृत् c.or नी 1.P, RECOMPENSE, V. 1. शुध् ., निष्क 8 U, प्रतिक, or मियुज् 7A, 10, दुर्मात्-दुष्कर्मण:-नि-परा-वृत् प्रतिफल-निष्कृति दा 3 U, निस्त .; (क्षति ) पूर 10 C. or विरम् ., दुर्माग त्यम् c.2 कृषियोग्य-a. कृ &o.; See COMPENSATE. 2 मूल्यं दाः परितुषु ., 8U.8 पुनः लभ 1 A or ग्रह 9 P. - RECLALA- संभू e. See REWARD. -8. पारितोषिकं, मूल्य, प्रतिTION, . पापनिवृत्ति , दुर्गिपरावर्तन; कुपथत्यागः. फल; निष्कृति , निस्तारः, शुद्धि , निर्यातनं, प्रति2पुनर्गहणं, पुनर्लाभः-अवाप्ति f. क्रिया; पूरणं; क्षतिनिश्कृतिः-पूरणं. RECLINE,v.i.अव-आ-लंब1A,समा-आ-त्रि 10.2 RECONCILE, V. 1. सं-धा 3 U, सं-घद . (घटयति ), शी 2 A,सं-उप-विग् 6 P, आस् 2 A; अध्यास, अधि- संमिल ., द्वेष-वैरं शम् . (शमयति ), सख्य कृ शी (with acc.); निषद् 1 P, विश्रम् 4P; See LIE. | 8 U; प्रसद् c., अनुनी 1 P, सांत्व् 10, सं-परि-तुष् . -७... नि-धा 3 U, उप-धा; See LEAN. -ING, . " you are not yet r. ed' नायापि प्रसाद गृह्णासि भालंबिन्, भाभित, अवलंबित. 2 आ-अव-नमः शयाना ( M. 4), न अनुनीयसे, प्रसन्ना न भवसि; ' easy to संविष्ट, निषण्ण. be r.ed' भाशुसंधेय.2 (Statement &c. ) वि. REOLUSE, S. परिवाज् m., संन्यासिन् m., विविक्त-ए संवाद-विरोध-अपनी 1 P or अपा-निरा-कृ, ऐक्यता-एकांत-वासी-सेवी, वानप्रस्थः; femaler.' परिवाजिका. कवाक्यता-संगति-कृ, समा-धा, प्रतिसमा-धा.3 (Quar-a. विविक्त, निर्जन; See LONELY. -NESS, S. rels &c.) प्रशम् c., सं-धा, निराकृ. -ED, a. कृतसंआरण्यकवतं, विविक्तसेवा, परिवजनं. धि, शांतवर, प्रसादित, एकीकृत; 'to be r.' प्रसद् RECOGNIZE, V... प्रति-अभि-ज्ञा 9 U, संविद 2 A, 1P, मैव्यं गम् 1 P, प्रसाद ग्रह 9 P, तोषं गम्, सं. परिच्छिद् 7 P, अनु-स्म 1 P, निधि 5U, नि1 P; मिल 6 P. - ER, 8. संधान m., समाधाता, संधिकृत् m. 'not properly r. ed' न तत्त्वतः परिच्छिन्न:. 2 - MEN'T, - RECONCILIATION, S. संधान, संघटनं, स्वी-अंगी-कृ8U, प्रति-पद् 4 A, अभ्युपगम् 1P, अ प्रसादनं, संमेलन, वैरशमन, सख्यकरणं. 2 संधिः, सामन् भ्युप-इ2P, ग्रह 9 P, प्रमाणीकृ. -ANCE, S. अंगी n., वैरशांति, पुनः सख्यं-मैत्री, सांत्वनं, अनुनयः, कारपत्र, प्रातिभाव्यं, दर्शनप्रातिभाव्यं (r. bond ); ऐक्य. 3 समाधान, संगति f., एकवाक्यता, विरोधशमनं. ' entered into ar. bond' दर्शनप्रतिभुवं ददौ. RECONDITE, 4. गहन, नि-,गूढ, गूढार्थ, दुर्बोध, रह-RECOGNITION, . प्रति-,अभिज्ञा-ज्ञानं, परिच्छेदः. स्य, दुर्जेय, गहनार्थ. 2 अंगी-स्वीकारः, प्रतिपत्ति , अभ्युपगमः. RECONNOITRE, V... निपुणं-सक्ष्म-परीक्ष 1A or RECOIL, V.i.वि-परा-वृत् 1 A, व्यपवृत परापत् 1P. निरूप 10 or अनुसंन्धा 3 U, गवेष 10. -8. (अकस्मात् ) परा-वि-वर्तः-तनं, परापतनं. RECORD, 8. लेख्यं, लेखः, पत्र, पत्रकं, पहः, लेखप्रमाण RECOLLECT, V. 1. स्मृ 1P, अनु-सं-, अनु-ध्यै 1 P, (evidence on r.). -0... अभि-लिख 6P, अनुचित् 10, अनुबुध् 4 A,1 P.2 (Oneself ) लेख्ये-पत्रे-आरुह c. or निवि c. or c. (अर्पयधैर्य अवष्टंभ 9 P or अवलंब 1 AB See COURAGE; ति); See COMMIT. -ER, S. लेखकः, लिपिकारः, hotrios to r.' सुस्मर्षते. -ION, 8. स्मृति ., कायस्थः ( court-officer ). स्मरण, अनुचिंतनं, अनुबोधः; I am a sage hav RECOUNT, V... कश् 10, आ-ख्या 2 P, वर्ण 10, नि. ingr. of my former birth' अहं जातिस्मरः सर: विद ., परि- कृत् 10; See TELL. मुनिः (Ka. 355). RECOURSE, 8. भा-सं-उपा-श्रयः. आ-भूग-लंब.. RECOMMEND, v. I. NIE 1 A, 78x 1 P; See 2 शरणं, गति, (श्रीहरिमें गतिः); • have . PRAISE. 2 निक्षिप् 6P, सं., . (अर्पयति); See to'थि 1U, आ-उपा-समा-सं॰, भा-स्था 1 P, भा-अENTRUST; स्तुतिपूर्वक निक्षिप् or उपम्यस 4 U; or ब- 1A; उपगम् 1P. gen. ex. by स्तु , प्रशंस, गुणाम प्रशंस्, Ir. RECOVER, V... आरोग्यं लभ् 1 A, रोगाद विमुच् this boy to your care ' अयं बालको भवतावे. pass.; oft. by fart, ft, ta in comp.; fafaa: क्षणीय हात मे विनतिः, I shall, therefore, | गौतमः (M. 4.) 'haar.ed from (the effects r. you to Damayanti' तदहं विवषे तव | of) poison; प्रकविं साप 4A,मस्थ-विस्थ Page #366 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (a ) a. 1P, रोगमुक-निरामय- पूर्वस्थिान प्राप् | RECTOR, S. नायकः, अध्यक्ष:.2 प्रामाचार्यः .. 5P.2(From tainting) संज्ञा-चेतना- See | RECUMBENT, a. पाचशय, अर्थकायेन अयान, कृषि below..-...(पुनः) लम् , प्राप, विद् 6U, प्रति- । य, संविष्ट. आ-पद् प्रत्यवाप, प्रत्या-दा 3A,प्रतिग्रह 9P, प्रत्याह RRCUR, ...प्रति-आ-वृत् 1A,पुनर भागम् IPor 1P, प्रत्यु 1P; 'r.consciousness' संज्ञा-चेत- आपत् 1Por सं-पद् 4 Aor सं-भू 1Por घट 1A नां-लम् or प्राप्, प्रकृति-संज्ञां प्रति-आ-पद्, प्रकृतिस्थ- or टप-स्था 1P; (to the mind) आवि:-प्रादु:-भ, a. भ.2 रोगह or नश् . or सा 0.or शम् ., उद्-इ2P, स्फुर 6P, स्मृ pass. 2 शरणं गम् or:नीरुज-स्वस्थ-a.180%BSee OURE; 'sher.ed पद् . - RENCE,-RENCY, . प्रत्यावृत्ति f., पुनर्वसन, him from poison' सातं निर्विषं चकार.-ED, a. पुनर्घटनं-आपातः-उपस्थान-संभवः. मरणं, स्फुरण, प्रतिलग्ध, प्रत्याहत, पुनर्गृहीत, &c.2.(From sick- प्रादुर्भावः, उदयः. -RENT,-RING, a. आवर्तक, प्रत्या. ness ) गत-नष्ट-शांत-रोग, नीरोग, निरामय, रोगमुक्त, वर्तिन. स्वस्थ, प्रकृतिस्थ, उस्थित; oft. by मुक्त, गत, in RECUBANT, a. 9alc; Soo OBSTINATE. comp.; 'r. from fever' ज्वरमुक्त; 'r. from | RED, a. रक, लोहित, शोण (blood-r.), रक-लोहिswooning' नष्ट-गत-मोह; 'r. from poison' त-वर्ण, अरुण (dark r.), कषाय, शोणित; 'r-hot' निर्विष, &e 3 ( From fainting ) लंध-संश- उत्तप्त, ज्वलत्, अभि-सं-सप्त, अग्निवर्ण; 'r.-lead' सिंघेतन, प्रकृतिमापत्र, प्रकृतिस्थ, चेतनापत्र. -, .. दूर; See under LEAD. -8. (R. colour) रकवर्णः, पुनलाभः, पुनःप्रामि f., पुनरादानं, प्रतिपत्ति f., अधि- अरुणिमन् m., लोहितः, रकः. -DEN, O.. लो. गमनं, प्रत्युद्धारः.2 स्वास्थ्यलाभः आरोग्यप्राप्तिः, प्रकृ. हितीक 8U, रतीक, &c. -v.i. रकी 1P, लोहितिलाभः, स्वास्थ्य, निरामयत्वं, आरोग्य, रोगमुक्ति तायते (D.). -DISH, a. आरक्त-लोहित, ईषद्रक,&o. RECREANT, a. धर्मभ्रष्ट, त्यक्त-लंधित-स्वधर्म, पतित. ONESS, S. रक्तत्व, लौहित्य, रतिमा, अरुणिमा. 2 कातर, भीरू, क्लीब; See CoWARD. REDEEM, ७. t. भव-1P, निष्क्री 9U, परिकी 9A, RECREATE, V. 1. ( Oneself ) विश्रम् 4 P, विह धन दन्वा मोश् 10; मुच् ०., मोभ , वि-निर-१, प्रत्या-दा 1P, रम् 1 A, क्रीड् 1 P.2 आ-समा-प्रत्या-श्वस् ., 3 A, उप-नी 10; a pledge to be r.ed ata आनंद ., विनु c., रम् . ( रमयति), सं-परि-तुष c.; fixed time' कृतकालोप यः आधिः (V.M. 66).2 See PLEASE, REFRESH. -ION, S. विधामः, वि- परि-1 A, उद्-भू 1 P, 10, निस्तु . 3 पूर 10, नोद:-दनं, विहारः, विहरणं, क्रीडा, कौतुकं, मनोरंजनं. प्रतिकृ80%; See ATONE for; ' he has this r.- . -IVE, a. मुखकर (री.), मनोरंजन (नी f.), ing virtue in him' अयं तस्य गुणोऽन्याम्दोषान् प्रविनोदशील. माष्टि-लोपयति. - ER, 8. परिकेतृ m., निष्क्रयिन् m.2 RECREMENT, 8. See DROSB. घाता, मोक्षकः, उद्धर्ता, तारकः. -REDEMPTION, S. RECRIMINATE, V. प्रत्यभियुज् 7 A, 10, प्रत्यभिज्ञम् निष्क्रयः, परिक्रयः-यणं. 2 परि-बाण, उद्धारः, मोक्ष:1 P. -ION, 8. प्रत्यभियोगः, प्रत्यारोपः; "crimi- क्षणं, मुनि.., तारणं. nation and r.' परस्परदोषारोपः. -IVE,-ORY, a. REDOLENT, a. सुगंधि, सपरिमल, सुरभि Seo FRAप्रत्यभियोगिन्. GRANT; 'to maker.' वास् 10, सुरभीकृ8U. RECRUIT, v. .. शक्ति वृध ., प्रबलीक 8 U, आश्वम् REDOUBLE, V. 1. द्विगुणीक 8 U, पुनः पुनः काम., आप्यै ., समा-प्रतिसमा-धा 3U, सुस्थ-व. कृ;" to विरतोयमेन वृध e. -ED, a. विवृद्ध, द्विगुणित, पुनः r. the strength ot' वाजीकृ. 2 नवसैनिकः पूर 10. पुनः कृत. -v.i., 'r. one's strength' बल-सत्त्वं लभ् 1A, REDOUBTABLE, a. भीम, विक्रांत, महापराक्रम, महास्वतेजः-वीर्य प्रार 5 P, सुस्थ-व. भू.-. नूतन-नव-से- प्रताप, उरुविक्रम. निकः. -ED, a. लन्ध-प्राप्त-बल, बधितसत्व, आप्याय- REDOUND, V.i. साध् c., आवड 1P,सं-पद्प त, प्रत्याश्वस्त.2 नवसैनिकयुक्त-पूर्ण. 1A, सं-पद 4 A (with dat.), भू with dat.3 RECTANGLE, 8. समकोणः, समचतुरलं.-RECTAN willr. to thyglory'तव यशसे भवेत्-कस्पेत &c. GULAR, G. समकोण, समचतुरल. 2 अव-सो 4 P;परिणम् 1P; oft.ex. by अत:, परिRECTIFY, ....समा-प्रतिसमाधा 3 U, शुध् ०. णाम:.3 Overfiow, q.v. -ICATION, . समाधान, शोधनं. REDRESS, P... प्रतिक 8 U, निराकृ, समा-धा 30% RECTILINEAT, a. सरलरेखाविशिष्ट. उड़ 1P,मुच् c. (persons);r. one's grierRECRETUDE, ..सारल्य, आर्जवं, दाक्षिण्यं, न्यायिता, ances'दुःखाद-मुच् .. or उ.-8. प्रति(तीकारः, शोच, सत्यशीलता, सार्वज, सदाचारः; 'path otr.' प्रतिक्रिया, समाधान; उद्धारः. सम्मानः, सुपथः, नीतिमार्गः-पथ: deviation trom REDUCE, B... पूर्वस्थिति नी 1P, प्रत्यादिषु 6P.2 the path ot.:.' सत्पत्थत्यामः-शः, उत्पथगमनं. । (Bring to a state) or. by नी, गम् 0.,580 न. Page #367 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (364) or सात्कृ'.to subjection' आत्मवर्शनी, वशी- विषयाणि वाक्यांतराणि ( 8. B. 114) 'r. ing to 'r.to ashes' भस्मसात्कृ, भस्मीक, भस्मावशेष Brahman', संदिद्यमानानि वाक्यानि ब्रमपरतया मिर्णीनी or ;'r. to a wretched state' दीनावस्यां तानि (S. B. 168 ) · have been proved to r. नीr.ed to askeleton of bones' अस्थिमा- to Brahman.'-.t. Ex. by दृग् 1 P, निरूप भावशिष्ट, कंकाल शेष; 'who has r. ed kings to 10, प्रच्छ 6P, Rc. (अर्पयति), प्रति-पद् . निर्दिन the state of tributaries' करदीकृत भूपालः. 3 6 P; 'I r. you to the sage about it'arra म्यूनीक, अल्पीकृ, हस् c., लघयति (D.), लघूक; मुनिमेव पृच्छ; 'r. the word to the dictionary ' वि-प्र-कृष् 1 P, (विप्रकर्षत्यलक्ष्मी U. b); अपकृष् ; 'r. कोशेतं शब्दं निरूपय; ' the matter must be r.. in price ' अर्घतः पत् c.; 'r. the strength'- ed to the judge for opinion' अयमर्थः अभिप्रासे शिथिलीकृ or अपचि 5 Uor क्षि 1, 5 P.4 यार्थं प्राइविवाकाय निवेदनीयः-प्रतिपादनीयः-निर्देष्टव्यः. ( Person ) कृशीकृ, क्षीणीकृ, क्ष-क्षि c. (क्षपयात ), 2 आरुह .आसंज् . संबंध 9 P.-EE, . प्रमाण शक्ति अप-चि or अवसद् 0.5 वशीकृ, जि 1P, परा- पुरुषः, मध्यस्थः, निणेतृ m. - ENCE, 8. अर्पणं, निवेजि1A, स्ववशं नी.8 (In Math.) रूपं दा 3 U, रू- दन, निर्देशः &c. 2 उद्देशः, संबंधः, अनुषगः, अपेक्षा, पेण कथ् 10%; 'r. to a system' व्यव-स्था ., क्रमेण आश्रयः, विषयः, संपर्कः, अन्वय, अनुसंधानं; 'ar.is विन्यम् 4 U or विरच 10. -ED, a. पूर्ववत कृत, भू- here made to a mythological story' अत्र पुरात, गमित, आपत्र, गत; 'r. to misery' कृच्छ्रगत, वृत्तकथा अनुसंधेया ( Mallinutha on K. I. 21); कुरापत्र, कष्टापत्र; 'r. to ashes' भस्मीकृत, भस्मी- oft. ex. by आलोकनं, आलोचनं; 'on a r. to भूत-2 वशीकृत, न्यूनीकृत; क्षीणबल &c.; 'you ap- the book again' पुनः पुस्तकं आलोक्य &e.; pear to be much r. अतीव क्षामः-कशगात्रः-दृश्यसे; भवनिर्दिष्टस्थलं पुनरालोच्य &c.; 'in or with r.to' अपचितं गात्रं (S. 2) - a body r. in bulk', 'r. in आधिकृत्य, उद्दिश्य, आश्रित्य, अपेक्ष्य, अपेक्षया-संबंधेनstrength' क्षीणवल, शिथिलबल, क्षीण, कृश.-RE- विषये in comp. DUCTION, 8. करणं, नयनं, गमनं,&c. 2 -हासः, अप REFINE, v.t. वि-,शुध् , विमलीक 8 U, प्र-,मज़ विप्र-कर्षः, अपचयः, न्यूनीकरणं, न्यूनता, शैथिल्य. 3 2 P.2 संस्क, परिष्कृ, उपस्कू, विनी 1 U. -v.i. पराजयः, वशीकरण, पराभव: शुध 4 P, विमलीभू 1P. -ED, a. वि-, शुद्ध, शोREDUNDANT, a. अतिरिक्त, समधिक, उद्रिक, । धित, हतमल; 'r. gold' प्रमृष्टं-संस्कारशुद्धं-हेम. 2 उसिक, अत्यंत; व्यर्थ, पुनरुक्तभूत, अति-अति- संस्कृत, संस्कारवत्, परिष्कृत, प्रबुद्ध विनीत, शिष्ट, शय in comp. -LY, adv. सातिशयं, उद्वितं. सभ्य.3 अति-सूक्ष्म. - NENT, S. शोधनं, वि-,शुद्धि f., -REDUNDANCY, s. आधिक्यं, अतिरेकः, उत्सेकः, शुद्धता, प्रमार्जनं. 2 संस्कारः, परिष्कारः, शिष्टता, उर्तः पौनरुक्त्यं, व्यर्थता; See ExCESS,-IVE. सौजन्यं, चित्तप्रबोधः, शुद्धिः; 'r. of manners REDUPLICATE, V. 1. द्विगुणीकृ 8U. 2 ( In gram- विनयः, आचारसौजन्यं, सभ्याचारत्वं ' a man of r.' mar ) अभ्यस् 4 P(syllable ); आम्रडयति ( D.) शिष्टाचारः, विनीतः. 3 अति-,सूक्ष्मता. - ER, s. सं., ( word ). -ION, s. अभ्यासः, आमेडितं, आमेडनं, शोधकः, शोधयितृ m., मलहारी. द्विरुति. REFIT, v. t. See REPAIR. REED, S. नड:-लः, धमनः, पोटगल:, वेतसः, वेत्र, REFLECT, t.i. चिं. 10, ध्यै 1 P, विचर ., विगण वेणः, वंशः; 'r. for writing', 'r.-pen ' कलमः. 10, ., तई 10, विमृश् 6P, आलोच-पर्यालोच -Y, a. नडल, नल-वेत्र-मय (यी.), वेतसपूर्ण. 10.2 (On) आ-अधि-क्षिप् 6 P, मिंद 1 P, अव-ज्ञा REER, B. शिलासंघातः, शिलोचय:-श्रेणी, शैलसेतुः. OU; See CENSURE. -... प्रतिक्षिप्, परा-प्रत्या. -1.1.संह 1P; See CONTRACT. वृत् ., प्रतिबिंबयति ( D.); 'alaker. ing stars' RERK, V.. बाष्पं उद्-ग 6P or उन्नम् c. or उम् | ताराप्रतिबिंब सर; this action r.s great eredit 1P or उरिक्ष 6P, बाष्पायते ( D.). -8. बाष्पः, on you' इदं ते चरितं अतीव प्रशस्य. -ED, a. प्रतिधूमिका. -ING,-7,a. बाष्पोनारिन्, बाष्पमय (मी/.). विबित, परावर्तित, संक्रांत, प्रतिफलित; to be r.' REET, V.i. प्र-स्खल 1 P, पार्वे पत् 1 P, सं-वि. मुर्छ 1 P, संक्रम् 1 U, 4 P, परावृत् 1 A, प्रतिफल् चल 1 P.-8. स्खलनं, विचलनं. 2 भावापनं. 1P; हयेषु मूर्च्छति नं चंद्रपादाः ( R. XVI. 18 ); मRRFECTION, 8. अल्प-लघु-आहार:-भोजन, उपाहारः. णिकुष्टिमसंक्रांतप्रतिषिवतया ( Ka. 9). -ING, a. T-REFECTORY, S. उपाहारशाला. रावर्तनकारिन्, परावर्तिन्.2 चिता-ध्यान-शील, विचारREFER, P... उदिश 6 P, अधिक 8 U, लक्षीक; शील.-ION, S.चिंता विचारः, विमर्शः, भावना, ध्यानं. See ALLUDE, ADVERT; आधि 1 U, अपेक्ष् 1A, 2 आ-अधि-क्षेपः, आक्षारणं.3 परावर्तनं, प्रतिक्षेपः, , संबंध-अनुषंज्-pass. it does not r. to me'न | संक्रांति 1.4 प्रतिषिवः-, प्रतिच्छाया, प्रतिफलं; छाया मत्संघद्धं तस्; oft. by विषय, पर, in comp., अम- । प्रतिमा, प्रतिमूर्ति f-रूपं.-6R, . आदर्शः, दर्पण: Page #368 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (855) प्रतिक्षेपकः, परावर्तकः 2 विचारकः. - REFLEXIBLE, a. परावर्तनीय. REFLEXIVE, . पूर्वसंबंधिन्; '0 r. verb ' कर्मकर्तृवाच्यं -Lx, adv. कर्मकर्तरि. REFLUENT, परावर्तिन् - REFLUX REFLU ENCE, 3. परावर्तः, प्रतिस्यंद:. or REFORM, ०.८. दोघं अपनी 1 Por खंडू 10 अपाकृ 8 U or निवृम् ; पापात् निवृत् o or विरम् ; दुर्मति नश्c., ( of persons ) 2 शुध् C., परि-वि-सं-, समा- प्रतिसमाधा 3, प्रतिकृ. 3 पुनः कृ or ॠ c. or विधा. .. पापात नि-परावृत्] 1 A or विरम् 1 P, पापमार्ग त्यज् 1 P. 8, ATION, 8. पाप दोष-निवृत्ति f. - त्यागः, दोषच्छेद:खंडनं-शोधनं समाधानं पापप्रतिकारः, संशोधनं, परिवनं (religious ) धर्मपरिवर्तनं - क्रांति f. ATORY, s. शोधनालय:. - ED, C. निवृत्त-त्यक्त-पाप-दोष, विरतहृत-दोष, संशोधित - ER, 3. निवर्तकः, संशोधकः, दोष- पाप - च्छिद्र. 2 धर्म प्रवर्तकः. REFRACT . ८. परावृत् C., वक्रीकृ 8 U; ' to be r.ed वक्रभू 1 P, परावृत्] 1 A -ION, 8 वक्रीभवनंकरणं, परावर्तनं, वक्रीभावः – REFRACTORY, a. वि, प्रतीप, अविधेय, अविनेय, अवश्य, अनिवार्य, शासनलं17; See PERVERSE; do not show a r. spirit towards thy husband' भर्तुः प्रतीपं मा स्म गमः ( S. 4 ); ' to be r. ' प्रतीपायते ( D.). -INESS, s. प्रतीपता, वक्रता, दुःशीलं वक्रभावः, अविधेयता. REFRAGABLE, . छेच, खंडनीय, भेव. REFRAIN, v. ८. नि संयम् 1 P, निग्रह् 9P, निवृ 5 U or c., 1 P; See CONTROL. v. i. - वृत् 1 A, विरम् 1 P, ( with abl. ) ; परिह 1 P, वि-, वृज् 10, त्यज् 1 P; See ABSTAIN, CEASE, FORBEAR. ܕ REFRANGIBLE, . परावर्तनीय. REFRESHI, .. समा- प्रत्या- आ वस्C, आनंद C., जीव् ०.; आ-प्र-ह्लाद् , सुखयति (D) 2 नवीकृ 8 U, ( एते वयं पुनर्नवीकृताः स्मः 8. 5 ); श्रमं अपह 1P or (छेद 7 Por अपनी 1P, विश्रम् ; बलंसत्त्वं वृध् c., आये c. 3 मिर्वा . ( वापयति ), शीतलयति ( D.), शीतलीकृ; See CooL.ED . हृत-गतकम श्रम, विश्रांत, आप्यायित, आश्वासित, नवीकृत, छिन्नश्रम. -ING, . आह्लादन (नी f. ), हम श्रम-विनो दिन्, आनंद - सुख-प्रद, श्रम-कम-च्छिद् श्रमावह, क्रांतिहर. -MENT, 8. अह्लादनं श्रम-कम- अपहारः - विनोदनं, आश्वासनं, श्रम-क्लांति-च्छेदः विश्रांति / विश्राम 2 अभ्यवहारः, लघ्वाहार, उपाहा6:; 'morning r. प्रातराशः, कत्यवर्तः. REFRIGERATE, v. ८. तापं दाह-ह 1 Por न‍ c. or छिद्र 7P, निर्बं . ( त्रापयति ), शीतलीक 8 U; See COOL. -ION, 8. ताप-दाह-च्छेदः, निर्वापणं. -Rx , Ang FRIGERANT, a. निर्वापक, ताप-दाह- हर. 8. उष्ण निर्वापण, तापशमनं. REFUGE, 8. आश्रयः, संश्रयः, शरणं, गति f. , ( person ) शरण्यः, आश्रयभूतः, पालक, रक्षकः, त्राता. 2 उपायः, प्रयुक्ति, गतिः, साधनं; ' giving_r. शरण्यः &c; ' taker with शरणं या 2 P or गम् 1 P or प्रपद् 44, उपा-आ-सं-धि 1 U, अवलंबू 1A, शरणार्थं गम् &; : sooking r. ' शरणार्थिन् ; ' come for r. शरण प्रपत्र, शरणागत; ' having only one r. ' अनम्यमतिक. REFUGEE, 8. शरणं प्रपन्नः, शरणागतः, शरणार्थी, आश्रितः, अवलंबितः. REFOLGENT . देदीप्यमान, विभ्राजमान, भास्वत्, उज्ज्वल, अतितेजस्विन्, प्रयोतमान See BRIGHT. - REFULGENCE, 8. अतिप्रभा-तेजस्., औज्ज्वस्यं. REFUND .. प्रतिदा 3 U, प्रति ऋ C. ( अर्पयति. ) REFUSE, . . प्रत्याख्या 2 P, नि-प्रति-विधू 1 P, प्रत्याचक्षू 2 A, निराकृ 8 U, प्रत्यादिश् 6P, निर्अप-भस् 4, विप्रति छन् 2P, न संमन् 4 A or ग्रह 9 P or अंगीकृ or प्रतीष् 6P, अवधीर 10; ' pray, do not r. my request' नाईसि मे प्रणयं fa (R. 11. 58 ). 2 ( Followed by inf.) Ex. by a sentence with वच्, वद् &c. ( Say, 1.v.). -s. उच्छिष्टं, अवशिष्टं, अवशेषः, शेष:- ; असारः, मलं. - . उच्छिष्ट, असार, अवशिष्ट. REFUTE, .८. निराकृ 8U, निरस् 4 U, प्रतिक्षिप् 6P, खंडू 10, बाधू 1 A, अधरीकृ, प्रत्या-ख्या 2P, प्रत्यादिश् 6 P, अपवद् 1 U, निर्धू 5, 0 U, 6P. - ATION, 8. निरासः, निरसनं, खंडनं, निराकरणं, प्रतिक्षेपः, प्रत्याख्यानं. REGAIN, . . पुनः लभ् 1 A or मा 5 P, प्रतिपद् 4 P; See RECOVER. REGAL, . राजकीय, राजार्ह, राजोचित. REGALE, . ८. संत, संतुष् , आह्लाद ०., आनंद c. 2 आश्वम् c., आप्यै संवृध् ; See REFRESE; ' r. oneself ' उत्तमान संतुष् 4 P or संतृप् 4 P or आत्मानं संतुष., उत्सवं कृ 8 U. REGALIA, राजचिह्नानि-लक्षणानि लिंगानि, राजो पचार:. REGARD, .. आदृ 6A, प्रति अब ईक्ष 1 A, सं-, मन C. पूज् 10, नि-, से 1A 2 ई, वृज् 1P, आ-अव-लोक् 1 A, 10, आ-, लक्ष् 10; See Look 3 मन् 4A, त्रि-,गण् 10. 4 अव-धा 3 U; अवेक्ष, साय धान ८. भू, विगण, आद. 5 सेव्, पा . ( पालयति), अ नु- 1 P; See OBSERVE 6 उद्दिशू 6 P, अपेक्ष संबंध 9 P. 8. आदर:, संमानः, पूजा, अवेक्षा. 2 भ वधानं, मनोयोगः, अवेक्षा. 3 दृष्टि f., ईक्षणं; Sou Look 4 स्नेहः, प्रणयः, अनुरागः, प्रीति / विचार:, अपेक्षा, अपेक्षा, अनुसंधानं, गणना, ह Page #369 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - - रेशः, संबंधः, भन्वयः, विषयः, haringr.to | GREET. -POL, 4 दु:खित, दुःखाकुल, अनुतप्त, मनुthe result' फलापेक्षया; 'with r. to' उ.| शोकात, गाम, पित्र, सोत्कंठ. रिश्य, अधिकृत्य, अंतरेण, अपेक्ष्य, (with acc.); - RHEUTAR..नियत, नियमानसारिन्, नयमिक-वधिक पेक्षया, विषये, गत-a. in comp.; 'asoandal with (की/.), विध्यनुरूप, सूत्र-विधि-अनुसारिन्, ' not at to Malavika' मालविकागतं कोलीनं (M. 3); r. hours' अनियतवेल (8.2).2 अपूर्व, अनुक्रभीगता-विषया-पिता &c. - FUL, a. अबे(पे)क्षक, अ मागत, यथाक्रम, क्रमानुगत, अनुलोम, क्रमानुसारिन्.3 पहित, सावधान, सापेक्ष. - FULLY, adv. सापेक्षं, साथ नियतकालिक (की.) नियतवेल.4 व्य(व्या बहारिपानं. -ING, . सापेक्ष, संबंधिन्, गत-विषय- in क-आचारिक (की/), नित्य, यथामार्ग, यथारीति.5 comp.; See (8.). -LESS, Q. निरपेक्ष, अनपेक्ष, उदा (Of persons ) नियमानुसारिन्, नियमनिष्ठ-पर-शील, सीन, विरक, अनुत्सुक, in comp. gen.; oft. by विधि-नियम-अनुवर्तिन, म्यवस्थित, अत्यनक्रम, अन्यअनादत्य, अनवेक्ष्य, अगणपित्या. -LESSLY, adv. भिचारिन्, नियतवृत्ति. - ITY, B. नियतत्वं, विध्यनुसारः, निरपेक्षं, उपेक्षया. -LESSNESS, 8. अनपेक्षा, उपेक्षा. नियमः, सूत्रानुसारः, नैयमिकत्वं. पर्यायः, अनुक्रमः, REGATTA, S. नौकाक्रीडा. परिपाटि-टी., व्यवस्था, परंपरा, आनुपूर्य, आनुलोम्यं, REGENERATE, ... पुनर जन् . (जनयति) or See ORDER. 3 विधि-नियम-निष्ठा, नियमानुसारित्वं, जीव 0.or उद-51P, 10 or उत्था c. (उत्थापयति). विध्यनुवर्तन, कमात्यागः, व्यवस्थिति, विधि-नियम-a.,-ED, a. पुनर्जात, पुनर्भव, पुनर्जन्मन्, पनरुज्जीवित. परता. 4 (of arrangement ) विरचने-ना, व्यूहः-ION, B. पुनरुज्जीवनं, पुनरुत्पत्ति ., पुनर्जन्मन् n.; हनं, विन्यासः. -LY, adv. यथा-अनु-क्रम, अनुपूर्व शः, .उत्थापन, उद्धार: आनुपयेण, अनुलोम, आनुलोम्येन, क्रमशः, क्रमेण, - RIGENT, S. पाल: in comp.; शासकः, आधिपतिः, पर्यायेण.2 यथाविधि, विधिवत्, विधिनः, यथानियम, पास्ता 'r.s of the eight quarters' अष्ट दि- यथामूत्रं, विधिपूर्वकं, विधि-नियम-अनुतारण. 3 नित्यं, पाला.. शून्यपालः; राजप्रतिनिधिः -REGENCY, अनुमितक्रम, नियतक्रमेण, नियतवेलाया. .. शासन. 2 राजप्रतिनिधिमंडलं. REGULATE, V. 1. सं-पि-धा 3 U, परिक्लप ., क्रमेण REGICIDE, 8. राजवधः-हत्या-हिंसा-घात:.2 ( Per. विल्यम 4 U, विर 10, व्यव-स्था . (स्थापयति).2 son) राजन् m., राजघातकः, राजयः. वि-नियम् 1 P, वि-धा; अनुशास् 2 P, नि-यंत्र 10; REGIME, 8. See GOVERNMENT. See RULE, CONTROL; ये द्वे कालं विधन: (8.1) BEGIMEN, B. अन्नपान विधिः, पथ्यापथ्यनियमः; 'one | 'who r. time.'3 यथाविधि व्यवस्था c. or वि-धा, observing r.' पथ्याशिन. प्रमाणं निरूप 10. - ION, S. विधानं, व्यवस्थापन, RRGIMENT, s. सैन्यदलं-गुल्म-गण:-व्यूह:. -REGIMENTALS, 8. सैनिकवेषः. यंत्रणं, शासन, &c. 2 व्यवस्था, वि-नियमः, शासनं, विधिः, स्थिति, मर्यादा, क्रमः. -OR, . शासकः, संREGION, 8. प्रदेशः, लांकः, भुवनं; विषयः, राष्ट्र, चक्र, विधातृ m., वि-,नियंता, शास्ता. मंडलं; ( of the sky) दि./., काष्ठा, आशा; See DIRECTION; —r. of the heart' हदयदेशः ना REHEARSE, V... पद 1P, अनुवत् 1 P.2 कर 10, डीचक्रं &c. वर्ण 10; See NARRATE. 3 प्रयोगात् पूर्व अभिनी REGISTER, 8. लेख्यं, लेखः, पत्रिका, पंजिका; गणना. 1P or नद 10. -AL, 8. पठन, अनुवाद, कथनं, पत्र.-".. पत्रिकायां लिख 6 P or निविश्c. -RE आख्याने, पूर्वप्रयोगः, पूर्वाभिनयः. GISTRAR, S. लेखकः, पंजिकाधिकृत:. -REGISTRY, REIGN, V.i.प्र.,शास् 2 P, राज्य-महीं &o. शास् or REGISTRATION, S. नामालिखने, पत्रिकाय, निवेशनं अव 1P or भुज् 7 U. 2 Prevail, q.v. -. or आरोपणं. 2 लिखनस्थानं. शासनं, राज्यपालनं, आधिपत्यं, अधिकार, better REGNANT, a. शासक, अधिकारिन्, राज्याधिकारिन्. by (v.) with loo. abs.; during Râma's REGORGE, ... उम् 1 P, उद्-76P, निःम. r.' TIÊ Hi Trafa; after a r. of 12 years' REGRESS, . प्रतीपगति /., परावर्तनं. -v.i. परात् द्वादशान्दान् भुकक्षितौ तस्मिन्. 2 राज्यशासनकाल:, 1A, प्रन्यावृत्. -ION, 8. प्रतीपगमनं, प्रत्यावर्तनं. राज्यकाल:.-ING, a. राजपदारूड, शासन, राज्याREGRET, V. 1. अनुशच, 1P, अनुतर 4 ABSOLMENT; he died red by all' मतः सरन शोचि- REIMBURSE, V... प्रतिदा 3 U, निष्क 8U, अपाक, तमा न बाप्यनुशोषिता (U. 3) 'nor was she (her | पूर 10, शुष . . absence) r.ed; oft. ex. by दु:खित a. or दुःखं | REIN, . अभीशुः-पुः, प्रग्रहः, रविमा ' by drawing I. I cannot go with you'त्वया महगंतुमस- in the r.s'रविमसंयमनात (8.1); give the मास्मीति हाखितोह.2 Repent, p.v. -दुःख, .sto'वया१P; भायनी 1P, अधीन-.. . 'भमुशोकः, भनुताप, बंदः, मनस्तापः, ग्रेग 'r.act government'म्पस्बाणि.-. नि. Page #370 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (857) सं-यम् 1 P, नि-ममह 9 P; See CONTROL; 'r. in the horses' प्रगृह्यतां वाजिन: ( 81 ). RAINB, 5. कटि-टी f., कटि श्रोणी-देशः 2 वृक्की. REINFORCE, v. t. Recruit, q. v. MENT, 8. सैन्यं, सेनासामग्री. REINSTATE, . ८. प्रतिष्ठा ० (ष्ठापयति ), पुनः स्था o. or नियुज् 7 A, 10. -MENT, 8. प्रतिष्ठापनं, पुननियोगः, पुनःस्थापनं. REITERATE, . . Repeat, q. v. 2 पुनः पुनः कृ 8 U. -ED, . पुनः पुनरुक्त; पौनःपुनिक ( की f. ). =ION, 8. पुनर्वचनं, आडनं, पुनरुक्ति f., पौनःपुन्यं. REJECT, v. ८. अवधीर 10, निराकृ 8 U, प्रत्याख्या 2 P, विहन् 2 P, प्रत्याचम् 2 A; प्रत्यादिशू 6P, निर्अप-अस् 4 U, निर्धू 5, 9 U, प्रति अप - क्षिप् 6P, त्यज् 1 P; See REFUSE -ION, S. अवधीरणणा, निराकरणं, प्रत्यादेशः, प्रत्याख्यानं, निरसनं. REJOICE, v.. मी pass, मुद् 1A, आनंद 1P, सं-परितब् 4P, हृष् 4P, रम् 1A, उत्नस् 1P; See DELIGHT; ‘ I r. to soe you ' प्रीतोस्मि ते दर्शनात् त्वदर्शनेन मुदितोस्मि; ' this is to be r. ed at ' एतदभिनंदनीयं ( ( S. 5 ). - v. t. Causal of roots above. -ING, a. आनंदद, हर्षावह, हर्षकर (रा.). 2मीयमाण, मुदित, हृष्ट. 8. आनंद, हर्षः, प्रमोदः, उत्सवः REJOIN, v. See ANSWER. - REJOINDER, 3. प्रतिवचनं, उत्तरं, प्रत्युक्ति f. RELAPSE, . . पुनः पत् 1 Por आगम् 1 Por प्राप् i. 5 P; oft ex. by पुनः with other words; 'r. - ed into a feverish state' ज्वरेण पुनरभ्यभूयत, पुनः ज्वरातुरो बभूव; ' r. ed into vice' पूनर्दुम तुं प्रचक्रमे सत्पथात् भ्रष्टः, सन्मार्गं अत्यजत्; 'r. ed into his natural joviality' सहजामानंदवृत्ति प्रत्यपचतः 8. पुनः पतनं आवृत्ति, प्रत्यागमनं पूर्वावस्थान.नि./. RELATE, . . (To) उद्दिश् 6 P, अपेक्ष 1 A, अनुबंज-संबंध pass. ; by deriv. in ईय, or विषय in comp.; — r. ing to Sástras ' शास्त्रीय, शास्त्रविषय; ' news r. ing to the king's murder ' राजघातविषयकः संबद्धः-वृततिः See REFER. - ८. कथ् 10, आख्या 2 P, वर्ण 10, शंस् 1 P, चक्ष 2 A, आनि-वेिद् .; S00 TELL ED, a. कथित ख्यात, वर्णित, &c. 8 सं- अनुबद्ध, अनुषक, अन्वित, संसक्त, संत, संबंधिन, संपर्किन्, in comp. 3 संबंधिन्, सजाति, म जातीय, एक-स-गोत्र, सकुल्य, गोत्रज, एकशरी ५ ER, 8. आख्यायकः, कथयितृ 21. - ING, . (To) संबंधिन्, विषय in comp; S00 REFER. -ION, S संबंधः, भन्वयः, संदर्भ:, संसर्गः, संपर्क:, अनुषंगः, भाव:; ' mutual r. ' व्यतिषंगः, अन्योन्यसंबंध, भाकांक्षा ( betwesh & word and its meaning ); 'Intimate - समपान नित्य-संबंध: "tho r. of the container and the thing contained - धाराधेयभाव: 2 बंधुता, ज्ञातिभावः, शरीरसंबंधः, शरीराम्ययः, सजातित्वं, सगोत्रता, सपिंडता. 3 बंधु, बांधव, ज्ञातिः, गोत्रजः, सगोत्रः, सकुम्यः, संबंधी, सपिंडः (to the 7th degree ), समानोदकः ( 8th to 14th degree); सनाभिः, सोदर्यः समानोदर : (by blood ); — r. s collectively' बांधवगण:- जनः, बंधु-ज्ञातिवर्ग:. 4 आ उपाख्यानं, वर्णन, कथनं, निरूपणं, कीर्तनं. IONSHIP 8. बंधुता, सनाभिता, ज्ञातिभावः, संबंध; ' near r. ' प्रत्यासन्नता; 'distant r. व्यवहितता. -IVE, 3. सगोत्रः, सकुल्यः, बांधवः, बंधुः, ज्ञातिः ; Seo RELATION - सापेक्ष, अविविक्त, अन्यसापेक्ष, अकेवल; 'r. importance ' तारतम्यं. 2 अन्योन्यान्वितः 3 संबंधिन्, विषयक, in comp. ; अनुविद्ध, अनुषक्त, संबैद्ध, सान्वय, उद्दिष्ट. 4 संबंधवाचिन्. - IVELY, adv. अयापेक्षा, अन्यसापेक्ष, अपेक्ष्य; See COMPARATIVE. RELAX, . . शिथिलीकृ 8U शिथिलयति (D. ), श्रथू-थू 1, 0P, 10, वि-, लंस C., वि-गल C. 2 मुच् 6P, or c., विसृज् 6 P. 3 शिथिलीकृ, प्र-शम् ०. ( शमयति), न्यूनीक, लघुक, मंदीकृ, (मंदीचकार मरणव्यवसाय बुद्धिं K. IV. 45 ); 'r. ing their efforts ' शिथिलित प्रयत्नाः 4 उद्-ग्रंथ 9P, विसं धा 3 U r. the bowels' faft 7 P or c.; See PURGE; 'r. the mind ' मनः विन्द् c, or विभ्रम् 0. - . . शिथिलीभू 1 P, श्लथ् 1 P, श्रय् 14, संस् 1A, शिथिलायते - मंदायते (D) 2 म ठप शम् 4 P, भ्यूनी-भू. =ATION, s. शैथिल्यं, विलंसः प्रवथः, मुक्ति f. 2 प्र-उपशमः -शांति f., न्यूनीभावः 3 विनोदः, विश्रामः, उद्योगविरति / - निवृत्ति / शैथि ल्यं. -ED, a. शिथिलित, शिथिल, प्र.लथ, मुक्त, लं. स्त, विगलित ; having r. his hold ' मुक्त. शि. थिलित ग्रह :- हस्तः. RELAY, 3. विश्रामदायी जवाश्वगणः or सेवक गणः. RELEASE, v. ८. मोक्ष 10, मुच् 6 Por c., वि-निर् - ° उद्धृ 1 P, निस्तृ., विवज् 6 P; See FREE. विमुक्ति f., मोक्षः, मोचनं उद्धारः, निस्तारः - EB ४. मोचकः, मोक्षकः, उद्धर्ता. RELENT, v.. करुणामृद - करुणा मृदुवित्त 1 P; अनुकंपू 1 A, दयार्द्राभू, करुणया तु 1 P — his heart r. ed ' तस्य मनो मार्दवमभजत, कठि नतामजहात् ; ' being appeased, her. ed ' : चान्नतो मृदुतामगच्छत् ( R. v. 54 ) ; किमपि स नुकोशः कृतः (B. 4 ) ' somewhat r. ed - LESS, a. निर्दय, निष्करुण, निरनुक्रोश, क्रूर, कठो कठिन पाषाण हृदय, निर्घृण ; See CRUEL. -LE/ Lx, ado. निर्दयं, निष्करुर्ण, कठोर. RELEVANT . प्रास्ताविक ( की. ), प्रस्तुत, प्रस्तुत नुषंगिन्, प्रासंगिक ( की ई.), प्रस्तावसन्श ( श्री f. उषित-अनुरूप, प्रसंगोचित. -Lx, ado. प्रस्ताव सदन Page #371 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (368) मासंगिक. -RELEVANCE,-GY, . प्रस्तावौचित्यं । | Ir. on you alone' भवानेव ममाश्रयः, शरणं. "प्रस्तावसंगति , प्रस्तुतानुसार:-अन्वयः, प्रकरणानुसार, -IANCE, S. विश्वासः, प्रत्ययः, विश्रंभः, श्रद्धा. 2 अव. प्रास्ताविकावं. लंब:-वन, आ-सं-श्रयः, शरण. -ING, a. अवलंपिन्, RELIC, B. अव-शिष्टं-शेषः-पं, शेषभागः; शवः-वं, मू- आश्रित, विश्वासिन्, जातप्रत्यय. शरीर. REMAIN, V. 1. अंब-स्था 1 A, स्था1 P, आस्.2 A, RELICT, s. See WIDOW. वृत् 1A; See CONTINUE. 2 नि-,वस् 1 P, स्था, अRELIEVE, V... ( Persons ) (दुःखात् &c.) मुख् धि-ठा. 3 शिष् pass., अव-परि-उत्-, उद्-वृत्; ' he 6Por c., मोक्ष 10, उद 1 P; दुःखं &c. अपनी r. ed only in memory ( his name only r. ed y 1P or शम् . ( शमयति ) or परिह. 2 ( Pain स्मर्तव्यशेष नीतः, 'r.ing atter what is eaten' &c.) प्र-शम् ., परिह, दूरीक; लघयाति (D.), भुक्तावशिष्टं, भुक्तशेषं ( अन्नं); those who r.ed विश्रम् 0., लघुक; See ALLEVIATE%BD I feel my alive ' हत शेषाः. -ING, . अव-शिष्ट-शेष, उदृत्त self to be r. ed' ममात्मा विशदः जातः (S. 4), pass the r. months' 19-HATTA2T;' during निर्मितोह. 3 उपकृ, साहाय्यं दा 3 U, अनुग्रह 9 P. the r. part of his life' आयु:शेषे. - REMAINS, 4 (Guard &c.) विश्रम् ., नियोगात विश्राम दा. .. अस्थ्यादिशेषः, अस्थीनि.-REMAINDER, 8. अव-, -ED, G. उद्धृत, मुक्त, शांत, शमित &c.; 'r.ot शेष:-प-शिष्टं, उन्र्तः , शेषभाग:; ( in arithinetic ) anxiety' बीतर्षित, निर्भित, निःशल्य (मनः); 'r. शेषं, अंतरं; (of men ) ex. by अन्य, इतर; See of pain' शांतदुःख. - RELIEF, s. (दुःखात् ) मो. OTHER; subtracting 4 from 10 ther. is 6' चनं, मोक्षः, उद्धारः, शमनं, मुक्ति , अपहरणं, अपन दशसु चतभिर्विवजितेषु पद शेषं or षट् अवशिष्यते. यनं, परिहारः.2 मुखं, उप-प्र-शमः, निर्वापणं, चिंतापशमः-शांति f., स्वास्थ्य, निवृत्तिः, विश्रामः, निर्मितता; REMAND, V. 1. पुनः प्र-हि 5 P or आहे 1 P. एकपदे एव दुःखविश्रामं ददाति (U.6)' gives r. REMARK, V.. लक्षु 10, अवेक्ष 1 A, निरूप् 10.2 to my sorrow'; कर्तव्यानि दुःखितैर्दु:खनिर्वापणानि अभि-धा 3U, पच 21, वद् 1 P; See OBSERVE. (U. 3). 3 उपकारः, साहाय्यं; ' she brought -s. ठकिf., वचनं, अभिधानं, वचम् ॥., भाषणं; her lovely limbs into r.' पुपोष लावण्यमयान् ( written ) लिखितं, लेख:.2 अवेक्षगं, निरूपणं. 3 विशेषान् (K. I. 25). चर्चा, अनुशासनं.-ABLE, C. अपूर्व, अडुत, आश्चर्यRELIGION, 8. y*:. 2 Piety, q. v. -RELIGI भूत.2 विख्यात, विश्रुत, अलौकिक (की.), लोकोOUs, a. धर्म्य, धर्म-देव- in comp.; 'r. rites' धर्म नर, प्रसिद्ध, विशिष्ट, उत्कृष्ट, स्मरणार्ह, विशेष in क्रियाः.2 धर्मात्मन्, पण्यशील, धर्माचारिन्, तिन, धर्म comp. - ABLY, adv. सातिशयं, विशेषण, विशेषतः, निष्ठ, धार्मिक (की/) See Prous. -LY, adv. अद्भुतं, विशिष्टप्रकारेण. धार्मिकवत्, ईश्वरभक्त्या . -NESS, 8. धार्मिकत्वं, धर्मनि- | REMARRIED, a. पुनरूढ, पुनर्भू. ठा, धर्मपरता. REMEDY, V... प्रतिकृ8 U, प्रतिवि-धा 3 U, प्रतिसमाRELINQUISH, v.t. त्यज् 1 P, उत्-वि-सृज् 6 P, | समाधा; परिह 1 P; प्र-उप-शम् c. (शमयनि ), साध् हा 3 P,मुच 6 P. - MEN'T, S. त्यागः, उत्सगे: मो- c., कित desid. (चिकित्सति-ते); उप-घर 1 P.-.. चन; See A BANDON,-MENT. औषधं, भेषजं, अगदः See MEDICINE. 2 प्रतिक्रिRELIQUARY, s. अवशिष्टाधार:-भाजनं. या, प्रति( ती )कारः, उपशमः, उपायः, उपचारः, प्रतिRELISH, V. . साट् ., रम् 10, सुरसीकृ8 U, स्वादू- विधान, उपक्रमः, चिकित्सा, प्रतिसमाधान. -IABLE, a. कृ.2 आस्वाद् 1 A. 3 अभि-रुच् 1 A, अभिनंद् प्रतिकार्य, प्रतिविधय, चिकित्स्य, शक्यप्रतिकार, शक्योप1P; See LIKE, S. रसः, आ-स्वादः-दनं, रुचिः चार.-IAL, a. प्रतिकारक, प्रतिकारिन्, (७.) in comp.; • has lost r. for dates ' पिंडखर्जरैरुद्वेजित (S. 2). ar. measure proves effective' प्रतिकारवि2 आभ- रुचिः, अभिलाषः, इच्छा.3 अव-उप-दंशः. धान फलाय कल्पते ( R. VIII. 40 ). -LESS, I. RELUCTANT, C. अनिच्छत् , विमनम्, अनिच्छु, असंतुष्ट, अप्रतिकार्य, अप्रतिविधेय, निरुपाय, अप्रतिकार, दुरुप चार. अकाम, निष्काम, वि-पराङ्-मुख, विमत. -LY, adv. REMEMBER, B.t. स्मृ 1 P, सं-अन-, (with बलात्, अनिच्छया, अकाम-मतः-मेन, by (a.), · he gen. when regret is shown ), अनुचित् 10, अwent out r.' अनिच्छन्नपि निर्जगाम. -RELUCT नु-बध 1 P, 4 A. 2 ( Keep in mind) स्मृ, हदयेANCE, 8. अनिच्छा, अकाम:, अन्ततोषः, वैमनस्य, वि चित्त नि-उप-धा 3'U. मनसि क 8U, अव-धू 10, मुखता, अरुचि . ' please, r. these words well' हदि एनां (भारती) RELY, V..(On) विश्वम् 2 P, प्रति-इ2 P, विश्रम् | उपधातुमर्हसि ( R. VIII. 77 ); 'r. me to your 1A; श्रद्धा 3 U. 2 आ-भव-लंब 1 A, आ-स-श्रि brother "स्मर्तव्योहं तव भ्रातु:.-REMEMBRANCE, 10%;ott.ex. by मायन, अधीम, तंत्र in comp.; .स्मरणं, स्मृति, अनुर्षितन, अवधारण-णा. 2 स्मा. Page #372 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 359) REN रकं, स्मारणं, स्मरणवस्तु, अभिज्ञान; 'r. of love' 2 पदं, पदवी, क्रमः.3 अपगमः, अपसरणं, &0. See प्रीत्यभिज्ञानं. - ER, . स्मारकः, उद्बोधकः. below. -AL, S. अपनयन, उत्सारण, दूरीकरण, जि. REMIND, V.t. स्मृ., अनु-सं-3, उद्-प्र-अनु-बुध . पालन, स्थानांतरीकरण.2 अपसर:-रणं, अपयानं, भ. · this group of gallants, as if, r.s me to-day पगम:-गमनं, स्थानांतर, स्थलभेद:.3 निरासः, निराof Patila' पाताल मामय संस्मरयतीव भुजगलाक: करण, प्रशनं, अप-परि-हार:-हरणं, उच्छेदः, विमा( Rat. 1); "Oh, I am well r.ed ' अये सम्यग- शः-शनं, अपनोदः, अपोह:, प्रतिघातः, प्रति(ती)नबोधितीस्मि (8.1). -ER, S. उद्बोधकः, अनुबोधकः. कार:, खंडनं, भगः, &c. - ER, 8. अपनेतृ m., अपहर्वा, REMINISCENCE, . स्मृति ,स्मरण; See MEMORY. नाशकः, उच्छेत्ता; gen. ex. by हाराहारी, अपहः, REMISH, a. अनवधान, असावधान, प्रमत्त, निरपेक्ष, उ- हा, मः, अंतक: in comp., also हत्, नुद् in comp3 पेक्षक, मंदादर, शिथिलोद्यम; ' to be r.' प्रमद् 4 P 'r. of darkness' तमोनुत् , तमोहत्, तमछिद् &o. (with abl.). -LY, adv. अनवधानेन, ठपेक्षया, निर- REMUNERATE, V... मूल्य-वेतन-प्रतिफलं दा 30,पेक्ष, प्रमादेन. -NESS, 8. अनवधान, उपेक्षा, निरपे(वे)- See RECOMPENSE, REWARD. -ION, 3. मूल्यं, क्षा, प्रमादः, शैथिल्यं. वेतन, प्रतिफलं, पारितोषिक. REMIT, V... प्र-हि 5P, प्रेष c., प्रति-* c. (अ- RENCOUNTER, S. संमर्दः, द्वंद्वं, संघट्टः, अभिघातः पयति); संघर् ., संक्रम् c. 2 शिथिलीकृ 8 U, See BATTLE, COLLISION. मच 6 P, वि-उत्-सज् 6P, त्यज् 1 P; विरम् 1 P, REND, V. 1. दृ 9 P or c., भिद् 7 P, छिद् 7 P, म्य निवृत् 1 A, ( with abl. ). 3 क्षम् 1 A, निवृत् C., 4P, विश 9P; वि-उद्-दल . (दलयति), खर 103 See मच, अवसृज्, त्यज्. 4 प्र-उप-शम् . ( शमयति ), TEAR; heart r.ing' हृदय , हदि , हृदयलघकृ, न्यूनीकृ. -v.i. प्र-उप-शम् 4 P, शिथि- मर्मच्छिद्. - ER, S. विदारकः, भेदकः. -ING, s.वि. लीभू 1 P, विरम्. - TANCE, . प्रेषणं, संक्रा- दारणं, भिदा, स्फुटनं, भेदः, भंगः. -RENT, a. विदीमण; प्रेषितधनसंख्या. - TENT, C. संतत, अविसर्गिन्. र्ण, स्फुटित, भिन्न, &c. -s. छिद्रं, रंध्र, भेदः, विदरः, -TING, a. विरत, विसर्गिन्, शिथिलित. - REMIS- स्फुटन, भिदा, भंगः. SION, S. शैथिल्यं, प्र-उप-शमः-शांति, विराम:.2 RENDER, V. 1. प्रति-दा 3U, प्रति-स. (अर्पयति), मोचनं, मुक्ति, निस्तारः, उद्धारः. 3 मार्जनं, क्षमा, प्रति-पद् ., निर्यत् c. 2 दा, कृ8U, उपप 0.3 अन् विच्छेदः, निवृत्ति , उत्सर्गः. ८., उन्पद ., क; by the causal of roots; 'r. REMNANT, S. अव-,शेष:- See REMAINDER. help'HIGIT or TI; 'to r. proud 'T9 .; r. REMONSTRATE, v. i. ( With ) Tairotief JT OT unfriendly' विकृ ., विरंज् c., &c. 4 TransGP, निवारयितं यत् 1 A, प्रत्यादिश्, प्रत्या-ख्या 2 P; late, q. V. See DISSUADE.-REMONSTRANCE, . प्रत्यादेशः, RENDEZVous, s. समागम-संकेत-स्थानं, संकेतगहप्रबोधवचने, निवारणोपदेशः, निवर्तनं. स्थलं. REMORSE, 8. अनुतापः, अनु शयः, अनु शोकः, पभाना- | RENEGADE, s. धर्मभ्रष्टः, पवितः, पाखंड:, स्वधर्मप:. -FUL, a. अनतप्त, अनु शयाते; See REFENT- स्वपक्ष-त्यागी. ANCE, &e. - LESS, a. कठिन, निर्दय; See CRUEL. RENEW, V. . नवीकृ 8 U, प्रतिसमा-धा 3U, उस REMOTE, a. दूर, दूरस्थ, दूरवर्तिन, असन्निहित, विप्र- 1P,पूर्वावस्थांनी 1 P or प्राप् c. or गम् c.2 पुनः कृष्ट; See DISTANT. -LY, adv. दूरं, विप्रकृष्ट; ' he कृ; gen. ex. by पुनः आरभ् 1 A with other is r. connected with me ' स मम विप्रकृष्टः बंधु:. words; —r. s studies' पुनः अध्ययनं प्रारभते; -NESS, S. विप्रकर्षः, असत्रिकर्षः, दूरता. they r.ed hostilities'पुन: वैरं पारेभिरे.-AL, REMOVE, V. 1. स्थांनातरं नी 1 P or गम् c., अप-स . नवीकरणं, पूर्ववत्करणं, प्रतिसमाधानं, उद्धारः, पुनः c., वि.,चल c.2 दूरी 8 U, निर्वस् c., निष्कस् ., करणं, पुनः प्रारंभः. अप-नि:-उत्-स., बहिष्कृ; (from office ) प्र-भ्रंश RENOUNCE, V. 1. न स्वीकृ or अंगीकृ 8 U, प्रत्याC., ETC.; See DISMISS, DISCHARGE ; (of ख्या 2 P, प्रत्यादिश् 6 P, प्रत्याचक्ष 2 A; See REthings)अपनी, विन ०., अपट्ट 1 P, अप-अव-कृष् FUSE. 2 त्यज 1 P, अपास् 4 U, वि-उत्-सज् 6P, 1P, अप-अपा-न 6P or c., अप-व्यप-अह 10, F P'; See ABANDON; to r. the world' निर-अप-अस् 4 U, निराक, अपाक, उच्छिद् 7 P, वि- | संन्यस, सर्वसंगं परित्यज्. -RENUNCIATION, प्र. नश् ., प्रतिक, खंड 10, वि-प्रति-हन् 2 P, भंज् 7P, त्यादेशः, प्रत्याख्यानं, परित्यागः, उत्सर्गः, परिहार निर्-अव-५5,90,6P. -... स्थानांतरं गम् r.of the world' संन्यामः, सर्वसंगपरित्यागः. 1 P or या-1-2P; अपम 1P, अपगम्-या.-8. पु- RENOVATE, V.1. नवीकृ8U, पुनःक.-ION, B. नवीरुषः ( in geneology); ' separated by one r. नता, नूतनावस्था, उद्धार: See REPRESE, RENAW. from the creator ' ष्टुरेकातरं (ब)(8.7). I RENOWN, s. कीर्ति , यशस् , प्र-वि-ख्याति , Page #373 -------------------------------------------------------------------------- ________________ BAN (366 विश्रुति f.-8D, a. प्र-वि-ख्यात, विभुत, प्रथित, लम्ध- दिन ... प्रति(ती)कारः, प्रतिषातः, प्रतिकारणं. कीर्ति, प्रसिर, लम्धप्रतिष्ठ; See FAME,-OUB. REPENT, ... अनु-पमात्-तए 4A, अनुशी 2A, RENT, B. करः, बलिः , राजर. -... भाटकेन अनु शु 1P, अनुतापं बह-अज्-गम् 1 P, पभात पीइ. दा 3U; भट् ., भाटकेन-मूल्यदानेन-ग्रह 9 Por खिद् pass. -ANCE, 8. अनु-पमात्-तापः, अनुशयः, से 1A or भुज7-A.-AL, S. 'r-bill' करपत्रिका. अनुशोकः, पभावेदः, मनस्तापः, विप्रतीसारः, पाप-टुREPATR, V. 1. नवीक 8 U, सं-धा 3 U, प्रतिसमा-समा- स्कृत-खेद:. -ANT, a. सानुशय, सानुताप, संजातानुधा, उद्ध 1 P, पूर्ववत्कृ, पुनः स्वस्थीक, सुस्थित . कृ. ताप, अनु शयविधुर-गीडित, अनुतप्त, जातानुशय, जा2(Loss &c. ) पर 10, प्रमृज् 2 P, निष्कृ, शुध् ., तख्नेद, अनुतापात.. प्रतिक, सं-धा.-v.i.आश्रि 1 U, प्रपट 4 A, गम्-ब- REPERCUSSION, . प्रतिघातः, प्रतिपतनं. 1P, शरणं प्रपद् or गम् or या 2 P or अभ्युप- REPERTORY, s. See TREASURY. 12 P.-. प्रति-समाधान, संस्कारः, संधान, उद्धारः, REPINE, V. i. व्यथ् 1 A, जुच् 1 P, अवसद् 1P, नवीकरणं, पूर्वावस्थाप्रापणं.-REPARABLE, a. पूरणी- खिद-पीड्-दु-संतप्-pass. See FRET. -ING, .मयउद्धार्य, प्रतिसमाधेय; - loss not r.' अपूरणीया नस्तापः, मनोव्यथा, शोकः. हानिः. -REPARATION, S. Repair, q. v. 2 क्षति- REPLACE, V. 1. (स्थाने) पुनः भा-नि-धा 3 U or हानि-पूरणं-निष्कृति, शोधन, प्रतिफलं. निविश् c. or न्यस् 4 U or स्था c. (स्थापयति ); पूर BEPARTEE, S. क्षिप्रोत्तरं, व्यंगोकि f, भंगिभाषणं, सर- 10, स्थाने निविश् ., प्रतिनिधि दा 30%; 'one serसोक्तिः vant was r. ed by two' किंकरस्थाने किंकररायं REPAST, S. भोजनं, अन्न, आहारः, अशनं, अभ्युपहार:. निवेशित; See SUBSTITUTE. REPAY, V. 1. प्रतिदा 3 U, प्रति- c. (अर्पयति ), REPLENISH, V. 1. ( पुनः) संपूर 10 or उपक्रप् . निर्यत् 10, पति-पद् ०., निवृत् ०., प्रतिकृ 8 U. 2 प्रति- | REPLETE, 8. सं-परि-पूर्ण, सं-आ-कीर्ण, परिपूरित, आफलं-निष्कृति-दा, निक, अपाकृ, शुध् ., अपवृञ् 10, | नि-चित, आढच, मय (यी.) in comp. -ION, .. oft. by प्रति; 'r. kindness' प्रत्युपकृr. an | पूर्णता, पर्याप्ति परि-पूर्ति injury' प्रत्यपक, वैरं साधू c. - MENT, S. प्रतिदा- REPLY, 8. उत्तर, प्रतिवचन-वाक्यं-वा -उक्ति/.2 नं. प्रत्यर्पणं, निर्यातनं, शोधनं, शद्धि , प्रतिफलं. उत्तरपक्षः, प्रतिवादः; leave no room for r.' REPEAL, V... खंड 10, निरम् 4 U, वि-लुप् ., नि- निरुत्तरीक 8 U.-v.i. दा 3 U with (s.), उत्तरं परा-वृत्-०., उच्छिद् 7 P. -8. वि-लोपः, निवर्तनं, प्रति-पद 4 A, प्रतिवन् 2 P, प्रतिवद् 1 P,-भाष 1 A. खंडन, निरसनं, चारलोप:-भंगः. - ER, s. निवर्तकः, 2 Echo, g.v. - REPLICANT, S. उनरवादिन् m., विलोपकः, प्रतिवादी. REPEAT, V. 1. पुनः वद्-गद् 1 P, or उदीर c. or | REPORT, O... आ-नि-विद्., आ-ख्या 2P or c. ब्याह 1 P,(Say, q.v.); अभ्यम् 4 U, (a letter) (ख्यापयति), विज्ञा . (ज्ञापयति ), बुध् ., वृत्तांत आमेडयति ( D.). 2 आवृत् ., पुनः-मुहुः-कृ8U fascę 6 P, C.;' he is r. od to be dead' # or आचर 1 P or अनु-ठा 1 P; ' ten r.ed two | मृत इति श्रूयते, इति जनश्रुतिः-प्रवाद:.-8. नि-आ-वे. times' दिरावृत्ता दश, द्विदशाः. 3 पठ् 1 P, व्याहू, दनं, विज्ञापना, विज्ञप्ति , कथनं ; written r.' आअनुवट, उग़ 6 P, आ-ख्या 2 P, कय 10, उदीर. वेदनपत्रं, विज्ञप्तिलेखः.ख्याति f., विश्रुति ., कीर्ति -ED, a. पुनरुक, पुनणित, पुनः पुनः कृत, आवृत्त, ___evil or bad r.' कोलीन, अकीतिः १ वार्ता, वृनाभावर्तित; 'with r. exertions' पुनः पुनः कृतः तः, प्रवादः, जन-लोक-वाद:-प्रवादः-श्रुतिः-वार्ता, उपप्रयत्नैः; in r. birth ' परिवर्तिनि जन्मान, जन्मान श्रुति, जनरवः; किंवदंती; ' there goes ar.' इति जन्मनि. - EDLY, adv. वारं वारं, भूयो भूयः, पुनः जनप्रवादः &c. श्रूयते, इति प्रवाद:4जनिः, नादः, पुनः, मुहमहुः, अभीक्ष्णं, असकृत, बहुशः, अनेकशः. शम्दः, See NorSE. -RR, S. वृत्तांतनिवेदिनं m. -REPETITION, 8. पुनरुनि., पुनर्वादः, पुनर्वचनं- REPOSE, V... विश्रम् 4P, संविण 6P,'शी 2 A. कथनं, पौनरुत्यं; made as a r.' पुनरुक्त, पुनरु- 2 विश्वस् 2 P, प्रति-2P.3था-अव-लंब 1A, आका नीत; Se SUPERFLUOUS. 2 पठन, समभि- स-धि 10% x. ing in confidence' विश्वासप्रध्याहारः, अनुवादः, अनुलागः. 3 आवृत्ति /., आवर्तनं, तिपत्र, सविश्वास स्थित..... विश्रम ०., संविण 0.2 पनः विधान-अनुष्ठान-मावृत्तिः, पान:पुन्यं, अभ्यासः; निक्षिप 6P,स्था 0. (स्थापयति), नि-आ-धा 3U. भायडितं, दितिः (ota word &c.). -विश्रा(अ)मः, विश्रांति, विरामः, प-प्र-अमः, RRPEL, ... अपाम् 4U, प्रति-व्या-इन् 2 P, प्रतिस् । प्र-शांति , श्रमच्छेदः-निवृत्ति, निति /. C., मिरस, प्रतिक्षि 6P, प्रति ०., अपानु 6P, नि- REPORIT, ...नि-आधा 3.U, स्यम् 4U,S1P. परा-पूत , मत्यादि 6.P, See DISPEL, DAVE | -ORY, निधिः, भागारं, निधान, पात्रं, भाजन, भाDEANTI-RING, . प्रतिघातिन, प्रतिकारक भयानो- | श्रयः, आनया, भाधारः, कोट: स्थान. Page #374 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (861) ' REPREHEND, V... भर्स 10 A, परुषं निद् 1 P or | REPROBATE, O...धिक 8 U, न्य, दुष्क (दूषय-: उपालम् 1 A; See OENSURE. -REPREHENS- | ति), गई 1, 10 A5 See RRPROACH, -.IBLE, a. निंय, उपालभ्य, गहिंत, गर्हणीय, दूषणीय. त, दुराचार, पाप-खंडित-वृत्त, दुष्ट, पापात्मन्, दुःभील, .. -REPREHENSION, S. निंदा, गही, भर्त्सन-ना, दूषणं, दुरात्मन् ( of acts ) दुष्ट, निंय, गर्भ. -ION, . गर्दा, उपालंभ:. गर्हणं, अतिदुष्टता. REPRESENT, O... वर्ण 10, वि-50, निरूप 10% | REPRODUCE, V. 1. पुनः 8U or उत्पद् 0. or. oft. ex. by FUT C.; ' r. even vices as virtues' जन् c.; ' ho r. ed the whole speech ' समग्रमेव दोषानपि गुणपक्षमध्यारोपयंति, गुणपक्षे स्थापयति भाषणं स यथातथमदीरयामास.-REPRODUCTION, ( Ka. 108); 'r. in writing' अभि-लिख 6P, प्रत्युत्पति,पुनर्जननं. लेख्ये निविश् c. or आरुह 0.2 प्र-दश् ., सूच् 10, REPROVE, REPROOF, See REPROACH. आविष्कृ8U, निरूप. 3 नि-आ-विद् c., वि-ज्ञा . REPTILE, 8. सरीसपः, सर्पणशीलः, उरगः, रोग:(ज्ञापयति); Ses INFORM. 4 भमो-स्थान-स्था 1 P गामी, उरंगमः, सर्पः. -a. सपिन्, सर्पणशील. or वृत् 1A; प्रतिनिधिः भ; 'your. the queen' REPUBLIC, S. प्रजासत्ताक-प्रजातंत्र-राज्य, लोक-प्रजाभवान् राशीस्थाने वर्तते, राज्ञीप्रतिनिधिः.5 रूप-वेषं-ग्रह प्रभुत्वं. -AN, a: प्रजाप्रभुत्वविशिष्ट, लोकप्रभुत्वसंबंधिन्, 9 Pory 1 P, 10; See PERSONATE; (a play (6.) in comp. -8. प्रजाप्रभुत्ववादी, प्रजापक्षवादी. &c.) प्रयुज् 10; - have not seen itr.ed 'न -ANISM, 8. प्रजाप्रभुत्ववादः, प्रजातंत्रपक्षा. प्रयोगतो दृष्टं ( Rat. 1); नाटकं प्रयोगेणाधिक्रियता REPUDIATE, ....प्रत्यादिश् 6P,निराकृ8U, निर(S. 1) - let it be r.ed on the stage'; 'r.a अप-अम 4 U, निः-स., परित्यज 1P, प्रत्या-ख्या character' भूमिकायां वृत्; Urvasi r.ing 2P, अपध्वंस c., अव-निर-५ 5, 9U, 6P Ses Lakshmi' उर्वशी लक्ष्मीभमिकायां वर्तमाना (V.3). REJECr also. -ION, 8. प्रत्यादेशः, निराकरण, प्र. -ATION, 8. वर्णनं, निवेदन, विज्ञापना, प्रदर्शनं, निरू त्याख्यानं, परित्यागः, अपासनं. 2 विवाहसंबंधत्यागः, पर्ण, विज्ञप्ति f.2 प्रयोगः, अभिनयः.3 प्रतिकृति , दांपत्यशेषः. प्रतिरूपं, आलेख्यं, प्रनिच्छंदः, प्रतिमा, प्रतिमूर्ति f; See REPUGNANT, . प्रतीप, विरुद्ध, प्रतिकूल, विपरीत, PICTURE. -ATIVE, S. प्रतिनिधिः, प्रतिभूः, प्रतिपुरु अत्यविमुख-विरक्त. - REPUGNANCE, . विरोधः, प:.-. प्रतिनिधीभूत; आदर्शभूत. प्रातिकूल्य, वैपरीत्यं, विरागः, विद्वेषः, अनिच्छा, वैमुख्यं, REPRESS, V.t. प्रति-नि-रुध् 7 U, सं-नि-यम् 1 P, विमति f., विरक्ति f. नियंबू 10, नि-ग्रह 9P, प्रशम् c.; See CHECK. REPULSE, V... निराक 8 U, नि:-प्रति-म ., अव-TON, 8. निरोधः, नियमः, निग्रहः, नियंत्रणं. -IVE, धीर 10; प्रत्यादिश् 6 P,प्रत्या-ख्या 2P,परा-प्रति-न् ४. निरोधिन्, निग्रहकारिन्. 2 P, भंज 7 P, वि- c. ( army). -ION, S. मिराREPRIEVE, 8. विश्रामः, विरति/.2 दंडव्याक्षेपः-वि करणं, निःसारणं, प्रत्यादेशः, अवधीरणं-णा, प्रतिघात:, लंबः. -...दंड व्याक्षिप 6 Por विलंब ., व्यवहा प्रतिहननं; विद्रावणं, पराजयः, भंग:. -IVE, 4. अ. रदर्शनं व्याक्षिप्. प्रिय, द्विष्ट, निंय, बीभत्स, बीभत्सावह; See HYDEOUS: REPRINLAND, V... निंद् 1 P, भर्त्स 10 A, टपाल 2 प्रतिघातिन्, प्रतिसारिन्. भ् 1A, वाचा दंड 10, अव-आधि-क्षिप् 6 P. -s. REPUTE, B... मन 4 A, अभि-सं-,गण् 10; Ses निंदा, भर्त्सना-नं, उपालभः, वाग्दंडः, वाक्ताउन; See CONSIDER; —r.ed as authors' कर्तृत्वेनाभिमCENSURE. ता:.-:.,-ATION, S. कीर्ति f., ख्याति f., प्र-वि-%, REPRISAL, 8. प्रत्यपहरणं, प्रतिपीउन. यशस् ॥., प्रतिष्ठा, प्रथा, प्रतिपत्ति, गौरवं, प्रसिद्धि; REPROACH, V... (परुषं निंद 1 P, गई 1, 10 A, 'of established r.' लम्धप्रतिष्ठ; 'good r." उपालम् 1A,भाव 1P, अप-परि-व 1 A, निर्-, सुख्यातिः; ' bad r.' दुष्कीतिः, अप-अ-कीर्तिः, पाभ... 10 A, भा-अधि-क्षिप् 6P, दुष् . (दूषयति), च्यता, कोलीनं, दुर्नाम. -ABLE, a. सं.,मान्य, प्रशस्य, कुत्स् 10%; सामर्श निद्, तिरस्कृ 8 U, धिक, अवमन् माननीय, आदरणीय. 2 यश-कीर्ति-कर (f.), 4 A.-8. धिक्कारः, निंदा, गर्दा, तिरस्कारः, आ-अधि कीर्ति-मान-प्रद. -ED, . अभिमत, जन-लोक-विश्रुत, क्षेपः, परि(रीवादः, टपालंभः, आक्रोशः, भर्त्सनं-ना, सर्वज्ञात, जनप्रसिद्ध. परुषोनि f., वाक्पारुष्यं, दुरुक, वाग्दंडः, निंदा-भर्त्सना- REQUEST, D.t. याच 1A, अर्थ 10 A, प्र-भभिवाक्यं. 2 दूषणं, कलंकः, अ-अप कीर्ति; लज्जास्पदं. वि-का . (ज्ञापयति ), सविनयं नि-आ-विट् ... -FUL, a.निंदागर्भ निंदात्मक, परिवादक; better by प्रार्थना, अभ्यर्थना, याचना, विज्ञापना, विज्ञप्ति, नि(8.) in comp.; . words' निंदावचनानि.2 ग- था-वेदनं, याचा. 2 आकांक्षा, इच्छा, अभिलाष:, 4. हिंत, निंय, गईणीय, लज्जाप्रद. -PULLx, ads: साधि पेक्षा; 'in general r.' सर्वाभीप्सित, बहुशः. क्षेपंसोपाल में | REQUIRE, O... प्रार्थ 10 A, प्रच्छ6P, याच 1A Page #375 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2(Need) वि.,अपेभ 1 A, भाकाम 1 P;' oft. | क, कोषधील, समन्य, सासय, प्रत्यपकारहरि.-MAINT, es. by उपयोगः, प्रयोजन, कार्य, with instr.; or | कोपः, क्रोधः, रोषः, अमर्षः, मन्युः, See INDreमई 1Phor by pot. pass. part.; “that it is NANT, &o. affection and should r, a cause is a contra- RESERVED... सं-प्रतिस-र. 1P, निग्रह P.2 diction'हम निमित्तसव्यपेक्ष इति विप्रतिषिद्धमेतत् (भाकालांतरात् ) संचि 5 U, नि-धा 8U, संग्रह रक्ष (Mal.1); I do not r. his help'नमम तस्य 1P, अवशिष् 7 Por c., त्यज् 1P(temporartसाहाय्येन प्रयोजन .s a careful considera- ly); आपदर्थे धनं रक्षेत् ' should r. his money tion'निपुणमवेक्षणीयः, निपुणापेक्षणमर्हति. -MENT, for times of want.' 3 गुप् 1 P,सं-वृ60, अप.. Ex. by.(..); all ther.s of man' यर ह2 A, नस्पष्टीक, न विशदीकृ.-३. संवरण, संवृति, रैरपेक्ष्यते or इज्यते. - REQUISITE, a. आवश्यक नि-अप-हवः, मनोगुनि.नि-यंत्रण-णा, निग्रहः, (की.), अवश्यक, आकांक्षित, अपेक्षित. -8. अव निरोधः; 'without any r.' विवृतं, नियाज, भनिश्यकवस्तु-द्रय, अपेक्षितं. -REQUISITION, S.पा यंत्रण, नियंत्रणं.3(Of disposition ) वाग्यंत्रणं, कर्थना-नं, अपेक्षा, आकांक्षा. था-आलाप-विरक्ति f.-परामुखता, अल्पभाषणं, वाग्यREQUITE, ... प्रति-दा 3 U, प्रतिफलं दा, प्रत्युपकृ | तत्व.4संचयः, संग्रहः.5(Of an army) प्रति-परिम8 U, PETC.; Seo RECOMPENSE, REPAY; ह:, प्रत्यासा(स)रः, पाणित्रं सैन्यं.-ATION, . गोपनं, (grudge &c.) प्रतिक, निर्यत् 10, शुध् ., साध्. निग्रहः, संहारः, गुप्तिः, अपवारणं. 2 नि-अप-हवः, म-AL प्रतिदान, प्रतिफलं, निस्तारः, निष्कृति , प्र नोगुप्तिः, संतरण, संवृतिः. 3 परिवर्जन, भपवादः, न्यात्युपकारः, पारितोषिकं, निर्यातनं.2 प्रति(ती)कारः, वृत्ति f; 'with this r. only' अयमेव तस्याप- प्रतिक्रिया, शुद्धि साधनं. वादः. 4 संग्रहः-इणं, संचयः. -ED, a. रक्षित, गुप्त, RSSCIRD, V. 1. विलुप् ०., खंड 10, निरस् 4 U, नि अवशेषित. 2 संवृतिमत्, गूढभाव, गुप्तांतःकरण, अनुवृत् -RESCISSION, S. विलोपः, खंडनं, निरसन; सानहदय, संवरणशील; वाग्यत, यंत्रितवाक, कथा-आSee REPEAL. लाप-विरक्त-विमुख, अल्पभाषिन्, अल्पालापिन्. -EDRESCRIPT, s. See COUNTERPART. LY, adv. गूढभावेन, संवृतचेतसा. -REBERVOIR, s. RESCUE, V. 1. मुच् 6 Por 0., मोक्ष 10, वि-निर्-, जलाशयः, तडाग:-गं, जलाधारः, सोयाधारः, वापी. निस्तु ०., उद्-ह 1 P or 5 10; परि- 1 A, रभ 1 P; RESIDE, V.i. वस 1P, नि-प्रति-अधि-ठा 1P, अधिSes PROTECr. -8. वि.,मक्कि, मोचनं, मोक्ष:-क्षणं, वस (with acc.); निली 4A; आधि 1U, वृत् 1A; उद्धारः परित्राणं, रक्षण, निस्तारः, तारणं; 'on, on, See DWELL. 2 सट् 1 P; अवशिष् pass. -ENCE, to the r. ' सत्वरं परित्रायध्वं. -ER, S. उद्धर्तृ m., 5. स्थिति ., वसति /., वर्तने, अधिष्ठान, वासः; 'r. पाता, रक्षकः, मोक्षकः. abroad ' प्रवास:.2 वसतिः, वासस्थानं, निवास:, RESEAROH, S. अन्वेषणं-णा, निरूपणं, अनुसंधान, जि गृहं, भा-नि-लयः, आश्रयः, अधिष्ठानं, स्थानं, निकेतन ज्ञासा, मार्गण, विचारणा. See HOUSE 3 ' change of r.' स्थलांतरगमन. RESEMBLE, v. t. 8-971 P (with instr.), ara -ENT, 8. नि-,वासिन्, or by deriv. 'r. of this 80 (with gen.), अनुह 1 P (with acc.); · the or that place ' अत्रत्यः तत्रत्यः, आयोध्यिकः, कोcharacters r. each other ' संवदंत्यक्षराणि ( Mu. शांबीयः, &c.-a.नि-,वासिन्, स्थ, वतिन in comp.; b); gen. by तुल्य, सदृश, समान, उपम, अनुरूप in आश्रित, कृतालय. -RESIDUE, S. भव-शेष:-- comp., ("Like',q.v.); भव पितुरनुरूपो गुणैः शिष्टं. -AL,-ARY, 4. अव-शिष्ट, शेष in comp. (V.B)r. your father in qualities', देह-| RESIGN. V... परि-स्य 1P, उत्-वि-सज 6P, हा बंधन स्वरेण च रामभद्रमनुहरति, अस्य मुखं पया मुख- 3P, प्रत्यादिश् 6P, पराक्षिप 6 P; See A BANचंद्रेण संबदत्येव ( U.4).2 उप-प्रति-मा 3 A,2 P, DON. 2 सं-*. (अर्पयति), आयत्तीक, भा-निसमीक. -ANCE, 8. सादृश्य; सारूप्यं, तुल्यत्वं, संवादः, विश् ०., समा-धा 3.७, न्यस् 4 U, निक्षिप्, प्रति-पद . साम्यं, भोपम्यं, उपमा, अनुकारः, अनुहारः, तुला, 3क्षम् 1 A, सैह 1 A%; 'ot those who r.themसाधर्म्य ( in qualities); 'to bear :.' सापश्य-तुला- selves to you' त्वय्यावेशितचिताना, त्वत्समाहितअधिक or समारु 1 P; See (0.); (तुला यदारोह- घेतस; r.one's claims' स्वत्वं निवृत् ०., भधितिदंतवाससा K.v.34).2 प्रतिकृति, प्रतिरूपं, कारं त्यज्'r. oneself to his fate' देवाधीनीभ. आलेख्य Ses PICTURE. -ING, a. संवादिन, (न -ATION, . परित्यागः, उत्सर्गः, प्रत्यादेशः, पराक्षेकेवलमस्मदंगसंवादिनी आकृतिः 0.6); अनुरूप, तु- 9:;'f. of one's claim' wer :;' written ल्य, सम, समान, अनुकारिन्, अनुहारिन्। ..'त्यागपर्ष-लेखः.2 समर्पण, निक्षेपणं, ग्यसन, नियेRESENT, ...भभि-प्रति-कर4P(with aoo.), क- शनं.3 क्षमा, भांति f., संतोषतिr. to God' कुप- 4P, अपकारापेक्षया कुप:-L, aaiiध- पराधीनता परेच्छानुवर्तनं.-HD,d.स्पक, भक्ति. Page #376 -------------------------------------------------------------------------- ________________ भ्यस्त, &c. 28माक्छ तितिक्ष, शांत स्वरेच्छाधीन, 1. सक , पुरस्क.2 अपेम् 1A, P.: श्वरन्यस्तचित्त. . . . See RBERR, RBLATE.-..अपेक्षा, मेशः, संबंध RESIN, .. अ-रालः, सर्जरसः, यक्षप: See PITOR. अनुषंगः, विषयः; withr. to the result' फलाRESIST, B... पति- 9P, प्रति-कि-रु.7 U, नि-, पेक्षया, फलमुदिश्य.2 सं,मानः, पूजा, भभि-अर्चम, बार 10, मत्यवस्था 1A; प्रतिक 8U, प्रत्या-म्या-हन् आदर:, संभावना, प्रश्रयः, गौरव, पुरस्कारः, सस्कारः, 2P; बाध् 1A, निग्रा 9 P, प्रतिष्टंभ 9 P, परिपंथी भईणा, अर्चा, भक्ति 1.3 दृष्टि, भवेक्ष.4 विषयः, भ: See OPPOSE. CANCE, . प्रति-वि-रोधः, प्रति प्रकरणं, वस्तु., अर्थः. 5(r.8) नमस्कारः, प्रणाबंधः, प्रति(ती)कारः, प्रतियोगः, पर्यवस्थानं, प्रतिष्टमः, मः, प्रणतिf., अभिवंदनं, प्रणिपातः, सभाजमं; in प्रतियत्नः, प्रत्याघात:.-EB, . प्रतियोगी, प्रतिबंधकः. thisr.'अत्र विषये; ' in all r.s'सर्वथा; 'pay -LESS, 4. अनिवार्य, दुर्निवार, अप्रतिकार, अनवग्रह, one'sr.s'प्रणम् 1P, सभा 10, प्रणिपत् 1P. दुनिग्रह. -ABLE, a. पूज्य, माननीय, &c.; विशिष्ट भार्य, RESOLVE, P..निधि U, नि 1 P, व्यव-सो 4 P, सप्रतिष्ठ, गुरु, 'ar. person' थार्य-सु-जम: 'ot अध्यव-सो, संकृप ., मति-बुद्धि-कृ8U See DE ar. family' अभिजात, अभिजनवत्, कुलीन. 2 मTERMINE. -V... वि-ली .,वि-C. (melt); गल् ., ध्यम, सामान्य, नातिगुरु. -ABLY, adv. आर्य, उदार, क्षर : सागरे नयो विलीयंते 'rivers are r.ed into in comp.; आर्यवत्, शिष्टवत्, सगौरव; 'r.dressed' the sea.2 वि-युज्7A, 10, विश्लिष् ., व्याकृ, वि उदारनपथ्यभृत, आर्यवेषधारिन्. -FUL, a. सादर, भिट् ., पृथक् क; Ste SEPARATE.3 (Doubts) सप्रश्रय, सगौरव, सविनय, आदर-मर्यादा-शील, मानपुर:छिद्र 7P, अपाक, अपनी 1P, निरस् 4 U; See सर, आदर-मान-पूर्व. -PULLY, adv. सादरं, सप्रश्रय, DISPEL. - 8. Resolution, q. v. -ED, a. far सविनयं. -ING, a. उदिश्य, अधिकृत्य, अपेक्ष्य; Sam षित, व्याकृत, &c. 2 कृतनिश्चय-संकल्प-मति-बुद्धि, व्य REGARDING. -IVE, (Own ) a. Ex. by Fr. वसित, निभित, निर्णीत, संकल्पित. -ENT, S. द्रावणं, स्व, ( Own' q. v.); · they went to their r. शोथहत्. -ER, . विभेतृ m., छेत्ता, छिद् m. in houses ' स्वं स्वं गृहं ते जग्मु: +in their r.places' स्वेषु स्वेषु स्थानेषु. 2 सापेक्ष, अकेवल, अविविक्क, अन्यcomp. -RESOLUTE, 4. दृढ-स्थिर-निश्चय-संकल्प, स्थिरधी-मति, धीर, धृतिमत; See RESOLVED also. संबद्ध; इतरतर-अन्योन्य in comp. -IVELY, ade. -LY, ado. दृढ, सनिभयं, स्थिरचेतसा. - NESS, S.; यथाक्रम, यथानुक्रम, पौर्वापर्येण, प्रत्येक प्रत्येक. See below. - RESOLUTION, 8. निश्चयः, निर्णयः, RESPIRE, V. 1. उत्-नि-श्वस् 2 P, प्र-अन् 2 P. संकल्पः, व्यवसायः, सर्गः, अध्यवसायः; स्थिर-दृढ-नि -ATION, 8. श्वासः, श्वासोच्छ्रासः, प्राणः. -ATORY, भयः-संकल्पः, मतिf., संप्र-अव-धारणा. 2 स्थिरता, a. श्वास in comp.; 'r. organ' श्वासेंद्रियं. RESPITE, S. विरामः, विश्रामः, विरति f., अवकाशः, स्थैर्य, धैर्य, धृति, निबंधः, स्थिरमातित्वं, अभिनिवेशः. 3 विश्लेषण, वियोजनं, विभेदनं 4 उपन्यासः, प्रतिज्ञा, विलंबः, विच्छेदः, प्र-उप-शमः.-... विश्राम-अवकाउपक्षेपः. श-दा 3U. RESONANT, a. मुखरित, प्रतिध्वनित, प्रतिनादित, अनु RESPLENDENT, a. देदीप्यमान, विभ्राजमान, भतिनादिन्, संघुष्ट. -RESORANCE, S. अनु-प्रति-नादः, प्र तेजस्; See BRIGHT, SPLENDID. तिध्वनिः-स्खन: RESPOND, V.i.प्रति-वच् 2 P, प्रति-वद् 1P, उत्तरंदा RESORT, V.. (To) से 1 A, नि-परि-१, श्रि I U, 3U; See REPLY. -ENT, . प्रतिवादिन् m., प्रत्य थिन्, उत्तरवादी. -RESPONSE, 8. उत्तरं, प्रतिवचन, आ-सं-समा-उपा-, उप-अभि-गम् 1 P or इ-या 2 P, अभि-उप-1P; जुए 6A ( frequently ).-. प्रतिवाक्यं. 2 प्रतिवादः, उत्तर. -RESPONSIBLE, a. आश्रयणं, सेवने, ममनं, &c. 2 आश्रयः, शरणं, आयत अनुयोगाधीन, अनुयोज्य, आह्वानाधीन, प्रष्टव्य; oft. नं, अभिगमनस्थान. 3गति f., टपायः, शरणं. by उत्तरंदा; you are r. for this aot' अस्य RESOUND, V.i. प्रति-पद-स्वन्-वन् 1P, अनु-रस् 1P; त्वयवोत्तरं दातव्यं. 2 धर्वह, धीद, धुरंधर, धुरीण, See ECHO. -... प्रतिध्वन् &c., निनादन पर 10%3B -RESPONSIBILITY, B. भारः, भरः, धुर; the 'r.ing the direotions' दिशःप्रतिनिनादेन पूरयन, whole r. of the kingdom' राज्यस्य समस्तो भरः दिशः प्रतिध्वानवा. -ING, a Resonant, g.v.. राज्यधुरा.2 अनुयोगाधीनता, प्रष्टव्यता. -RESPON. RRSOURCE, स्पाया, गति, प्रकि, कल्पना, SIVE, a. उत्तरदायिन. 2 संवादिन्. साधन; - having no other ..'अनन्यमतिक. 2| REST, O..विश्रम् 4P, वि-आ-रम् 1P, (कार्यात (..)सिमका, इम्पसाधन,भायः, शिल-द्रव्य-सामग्री, | निकृत् 1A; निमलीभू 1 P, स्थिरीभ, निश्चेष्टीभू.. भर्थः, धनं: 'of small r.s'अल्पविभव. (Lean against) आलं1 A, उपा-समा-थाRESPNOS, B... पब 10, भई 1P, 10; सं. 103; नि-उप-धा pass.; 'with her tace r.in .न ., भारBAसे 1A,भ 10,सं-पु., I on her left band' वामहस्तोपहितवदना (8.* Page #377 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (864) " oft. by 8 U(with loc.); r. ing on his three hoots ( legs )' खरत्रये भरं कृत्वा ( H. 2 ); दंडे भार विधाय यष्टिमवलंब्य, &o. 3 प्र-उप-शम् 4 P, सुखिन् निर्वृत-स्वस्थ . भू. 4 शी 24, स्वप् 2P, सं-धि‍ 6 P, निद्रा 2 P, नि-ली 4 A. 5 स्था 1P, भू, वृत्; 'r with ' अवलंब, अपेक्षू 1 A, अधीन आयत्त . भू; See DEPEND ( on ); ' further than this r. s with fate भाग्यायत्तमतः परं ( 84 ) . ८. विभ्रम् c., झी, संविश्0. 2 निविश् c., म्यस् 4 U, अवलंब C., स्था C., आ-नि-धा 3 U; चापे विजयाशंसां निदधौ 'red his hope of victory on his bow '; सकलरिपुजयाशा यत्र बद्धा सुतैस्ते ( Vo. 5 ) ' on whom your sons had r.ed their hopes of overthrowing all enemies'. - 8. विश्रा ( अ )म, विश्रांति, कार्य व्यापार-निवृत्तिः. 2 (Of a boby ) स्थिरता, निश्चलता, निश्रेष्टता, अचलता. 3 सुखं, सौख्यं, स्वास्थ्यं, निर्वृति f., प्र-उप-वामःशांति f.; See EABE. 4 अवलंबनं, आधारः, स्थानं. 5 निद्रा, शयनं, संवेश:- शनं. 6 अव-, शेषः शिष्टं; अन्य, इतर, अपर ( a. pl. ) ( of persons ); आदि, प्रभृति, in comp. 7 यति f., अवसानं; ' at r. ' निश्चल, निश्रेष्ट, अचल, स्थिर; सुस्थ, प्र-उप-शांत, निर्वृत, विश्रांत; निर्व्यापार, निरुद्योग. -ING, 4. आलंबित, आश्रित, निउप-हित स्थितः स्थ, वर्तिन् in comp. ; 'r.-place शयन - विश्राम स्थानं. - I.ESS, d. व्याकुल, पर्या-समाकुल, पारिव, अशांत, विह्वल, अस्वस्थ, व्यग्र, अनिर्वृत, , मि. 2 चपल, चंचल, चल; सदागति, सास्पंद. 3 निद्र, विनिद्र, निर्णि; ' passes r nights ' उभिद्रा रजनीं गमयति ( Mal. 3 ) - LESSLY, adv. अनिवृतं व्य; चंचलतया. -LESSNESS, 9. अनिर्वृतिः, अस्वास्थ्यं, उद्वेगः, व्यग्रता, चापल्यं, चांचल्यं, &c. RESTITUTION, 8. प्रतिदानं प्रत्यर्पणं, प्रत्यानयनं. RESTIVE, RESTIFF, . दुष्ट, दुर्मार्गप्रस्थित, अदम्य, दुर्दम, प्रतीप, दुर्वृत्त, दुर्विनीत, उद्धत. RESTORE, . . पुनर्प्रति-दा 3 U or c. ( अर्पयति), प्रति-पद्, निर्यत् 10, परावृत् , प्रत्यानी 1 P; पुनर्लभ 1 A प्रति-पद् 4 A प्राप् 5 P, ( when passively used ); प्रत्यर्पित स्वांग : ' with his body r. ed to him ; " स्मरं वपुषा स्वेन नियोजाये5qf (K. IV. 42) will r. to Cupid his body '; ‘ r. ed the universe to the rule of Indra' पुनरापे त्रिभुवनमिद्रवशमगात् or नीतं, इंद्रशासनायत्तं कृतं; r. ed to its pristine splendour ' पुराणशोभामधिरोपितायां ( वसती ) ( R. Xv1. 42 ); 'r. to life ' जीव् c., सोच्छ्रास. कृ 8 U, असून प्राप् c.; red to consciousness' लब्धसंज्ञ, प्राप्त चैत य. - ATION, 8. प्रतिदानं प्रत्यर्पण, प्रतिपादनं, निर्यातनं, परावर्तनं, प्रत्यानयन, उद्धार, पूर्वावस्थामापर्ण, : &c. - IIYE, 4. अग्निवर्धन (नी / ), सत्व-बल वर्धन. 8. बलवर्धन, बल्यं, वाजीकरणं. -EB, 8. - तिदातृ M., प्रत्यर्पयिता. RESTRAIN, ०.८. सं-भय-नि-हधू 7, निग्रह् 9P, नि-सं-यम्, 1P, नि-प्रति-बंध 9P, आ-वृ 5 छ, संह 1P, नि, यंत्र 10; See FonBID, CoxTROL also. 2 (Legally) nfa 1 P, . -ER, 8. नियंता, निग्रहीता, निरोधकः -RESTRAINT, 8. निग्रहः, नि-अवरोधः, सं-नि-ममः, नि-, यंत्रण-णा, प्रतिबंधः, स्तंभः, प्रतिरोधः, बाधा, यमः, जयः, दम: ( of the senses ) 2 आसेधः ; 'r. of spooch ' वाग्यमः, वाक्संयमः. RESTRICT, ७. ८. निरुध् 7 U, नियंत्र 10 अवधू 10, नि-सं-यम् 1 P, निबंध 9P, परि-मा 3 A, 2P, निग्रह 9 P; ‘my actions being thus r. ed on all sides' एवं सर्वतो निरुद्ध चेष्टा मसरस्य मे ० ( Mu. 3 ); बाध् 1 A, व्यावृत् c. (scope); अपवाद इवोत्सर्गे व्यावर्तयितुमीश्वरः (R. xv. 7 ) ' can r. the scope of a rule ' -ED, a. नियत, समर्याद, सावधिक, परिमित, &c.; See LIMITED. -ION, 8. सीमा, इयत्ता, नियमः, मर्यादा, अवधिः, परिच्छेदः, निबंध, मिरोधः, अवधारणा, व्यावृत्ति f., यंत्रणा ; ' without r. ' स्वैरं यथेच्छं अनियंत्रण - IVE, C. व्यावर्तक, नियामक, परिच्छेदक, अवधारण; तुशब्दोऽवधारणार्थः, व्यावृत्यर्थकः (S. B. ) ‘has a r. sense.’ RESULT, D. पं. भव - पर्येव सो 4 P, वि-, परिणम् 1 U; See END. 2 उत्पद्-निष्पद् 4 A, प्र- सं-उद्-भू 1 P, जन् 4 A, प्रवृत् 1 A; See PRODUCE; gen. ex. by (s.); it will r. in nothing' - निरर्थकं भवेत्; it will r in his destruction' तस्य नाश एव फलं भवेत् s. परिणामः, फलं. 2 अर्थ:, गुण, निष्पत्रं, सिद्धि f.; अंतः, अवसानं, शेषः, उदर्कः; पाकः; 'good r. ' शुभफलं . 3 सिद्धांत, मथितार्थ, निभितार्थ : ; ' producing no 1. निष्फल, निर्गुण, व्यर्थ. -ING, . ज जन्य, उद्भव, प.लौं in comp.; See PRODUCED. RESUME .. पुनः भूयः - आदा 3 A or ग्रड् 9 Por आप् 5 P or लभ् 1 A, प्रत्याह 1 P; ' let us r. ( the thread of ) our discourse ' प्रकृतं प्रस्तुतविषयं - अनुसंदधाम or अनुसराम ; oft. by पुनः भूय:आरम् 1 A or कृ, with other words ; r. ed their fighting' पुनर्योद्धुमारेभिरे; अतः परं पुनः arerfasf (M. 4) 'I shall r. my story from this point afterwards '; 'he r. ed his discourse ' पुनर्वकुं प्रचक्रमे 8. सारः संग्रहः, सारार्थ:. - RESUMPTION, 8. प्रत्यादानं पुनर्वहण, प्रत्याहारः. RESURRECTION : पुनरुज्जीवनं, मृतोत्थापनं. RESUSCITATE, .. पुनर्जीबू . Or उत्था . ( उत्थापयति ), उज्जीवू ., प्रत्युद-जी 0. ION . पुनर्जीवनं, उत्थापनं वज्जनं, प्रत्युज्जीवनं. Page #378 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (386) RETAIL,अल्पशः विक्रयः, पण्यायः.-.. अल्प- | RETORT, ... प्रत्युत्तर दा 3U, प्रत्यवस्कंद 1P, शः विक्री 9A or पण 1 A. -RR, 'r.-dealer' प्रत्याक्षिप् 6P, प्रतिक 8U, प्रत्यभि-यु 1A, 10. 5. अल्पशःपण्यविक्रयिन, खंडवणिक. -०. प्रत्युतर, प्रत्यवस्कंदनं, प्रत्यपवादः, प्रस्यमियोगः, RETAIN, V... 1P, 10, रम् 1 P, धा.3 U; ग्रह | प्रत्यारोप:.2 बकयंत्र. 9P.2 (Servants) वेतनं दत्वा नियज्7 A, 10, RETRACE, O... ( One's steps ) प्रत्यावृत, निवृत, व्या-40., उप-नी 1 A, (कर्मकरानुपनयते S. K.); | 1A; See RETURN. ( in memory) चिने-मनसि 8 U or नि-धा or RETRACT, O... प्रत्या-ख्या 2 P, प्रत्यादि 6P, निविग् ., अवधृ. -RR, .. अनुयायिन् m., अनुगः, ( word, promise, &c.); निवृत् 0., निवृत् 1A अनुचरः, पार्धकः, अनुगामी, अनुजीवी, सेवकः, भृत्यः, (•with abl.); व्यतिक्रम् 1 U, 4 P, अतिचर 1P. किंकरः, आश्रितः; See SERVANT; ' body of -ION, . प्रत्याख्यानं, प्रत्यादेशः, निवर्तनं, उक्त-त्याग:r.s' परिवारः, भृत्य-अनुयायि-वर्ग:.-RETENTION, व्यतिक्रमः. धारणा-णं, ग्रहणं. 2 (Faculty) See below; 'r. RETREAT, V.i. अप-या 2 P, -गम्-म 1P,अपकम् of urine ' मूत्रसंगः. -RETENTIVE, a. धारणा- 1U, 4 P, प्रतिनि-नि-प्रत्या-वृत् 1A; See REवन, धारणक्षम; 'r. faculty' धारणाशक्ति , धार- TIRE. 2 प्र-वि-दु 1 P, अपधाव 1 P, पलाय 1A. णा, मेधा, धारणावती धीः, ग्रहणसामर्थ्य. 2 धर, ग्राहि- -8. अपसरण, भपक्रमः-मर्ग, अपयानं, परावर्तन, परा- in comp., धारक. वृति , अपगमः, प्रतिनिवृत्तिः.2 पलायन, प्र-वि-छावः. RETALIATE, U.. प्रति-कृ8U, प्रत्यपक (वैरं ) नि- 3 शरणं, आश्रयस्थान, निलयः, विविक-निर्जन-देश:यत् 10, शुध् ., साध् . प्रति-हिंस् 7 P. -TION, S.. स्थानं. प्रतिक्रिया, प्रति(ती)कारः, प्रत्यपकारः, प्रतिहिंसा, वरसा- | RETRENOR, B... न्यूनीक 8 U, हस 0., मल्पीक, धन-शुद्धिः-निर्यातनं. अवच्छिद् 7 P, अवकृत् 8 P, खंड 10, अप-4 5 0. RETARD, V. 1. प्रति-नि-5 7U, स्तंभ 9 P, प्रतिबंध् । -MENT, S. अवच्छेदः, खंडनं, व्यवच्छेदः, न्यूनण्ययः. 9 P, बाध् 1 A, नि-वृc.; See OBSTRUCT. 2 विलंब व्ययापचयः. ., म्याक्षिप् 6P, गति अवरुध् or स्तंभ. -ATION, RETRIBUTION, S. प्रति(ती)कारः, प्रतिफलं; Sas 5. निरोधः, प्रतिबंधः, वेग-गति-रोधः, विलंबः, व्याक्षेप:.. REVENGE. -RETRIBUTIVE, -RETRIBUTORY, -ED, a. निरुद्ध, विलंबितगति, अवरुद्ध वेग. a. प्रतिकारिन्, प्रतिकार in comp. RETICENCE, S. मौनं, संवृति , मूकभावः, वाग्यमः. RETRIEVE, V.t, पुनः प्राय 5P or लभ 1A,प्र. -RETICENT, a. मीनावलंबिन्, संवृतिमत्, यंत्रितवाच, त्याह 1 P, उद्धृ 1P, प्रति-समा-धा 30%; See RRवाग्यत; See RESERVED. COVER 3; ' irretrievably gone ' असभिवृनये गत. RETICULAR, a. जालाकार,जालरूप. -RETICULA- RETROCEDE, V.i.परावृत् 1 AB See RETURN. TION, S. जालकर्म. RETROGRADE, a. प्रतीप, प्रतिलोम, वक्र, परावृत्त, किRETINUE, S. परिजनः, परिवारः, परिवह:, परिच्छदः, परीत, प्रतीपगामिन् ' in ar. direction' वि-प्रती अनुयायि-भृत्य-वर्गः, परिचराः, अनुचरा:. 'turn in ar. direction' प्रतीपयति (D.), परावृत् RETIRE, ... अपक्रम् 1U, 4 P, अपगम् 1 P, c. -.i. परावृत् 1 A, प्रतीपं गम् 1 P; विपरीत याअप-या-इ2 P, चल् 1P,परावृत् 1 A; एकपाः इ2 P.3 Decline, Decay, q.v.-ATION, REस्था 1 P.2 विश्रामार्थ उद्योगाद्-विरम् 1 P or कार्य TROGRESSION, S. प्रतीपगमनं, विपरीतगमनं-गति/ अधिकार-त्यज् 1P, विविक्तवृत्ति से 1 A, सेवां त्यज्; RETROSPECT, s. अतीतपालोचन, सिंहावलोकन,अनु'r. from the world' सर्वसंगं परित्यज, सैन्यम् | | दर्शन, भूतावलोकन.-IVE, . अनुदर्शिन, गतावलोकिन्.. 4 U, विविक्के घस् ; शांतिमार्गोत्सुको भत् ( R. VIL. 2 भूतापेक्ष, गतकालसापेक्ष. 71 )' wished to r, from the world '. -ED, RETURN, V.i. नि-प्रत्या-प्रतिनि-वृत् 1A, प्रति-या a. विविक्त, गुप्त, विजन, गूढ, प्रच्छन्न, एकांत, निभृत, 2P, पुनर्यो, पुनर2 P, प्रत्यागम्-परापत् 1 P, प्रति निर्जन; See LONELY: 'ar.spot' रहास्थानं, with words for Come', Go ', q. v. ; it विविक्र.2(Disposition) संवृतिमत्, गूढ, अनुत्तान) is gone never to r.' असत्रिवृत्त्यै तदतीतमेव See RESERVED. 3त्यककर्मन्, विविनसेविन्, त्य (8.8); 'r. to lite' चेतना लभ 1A or प्रतिकाधिकार; 'ar. person' संन्यासी, मुकसंगः. पद 4 A, सोच्छास-. .3 Answer, q.v.-... -MENT, .. अपसरणं, भपक्रमणं, अपगमन, &c. 2 प्रति-दा 1 P, 3U, प्रति-0. (अर्पयति), निर्यत् 10, निर्जन-विविक्तास्थान, रहास्थान. 8 विविक्तवृति ,म- प्रति-पद् 0.2 पुनः आनी 3'r.good for good 'प्र. धिकार-कार्य-त्यागः, विविकसेवनं; संन्यास:.-ING, त्यपकार 80%; 'r. an injury' प्रत्यपक, प्राति4. भपकामिन् &0.2 विविक-प्रिय-सेविम्, भट, See हिंस 7 P.-.निवृत्ति , प्रत्यागमन, प्रस्यावृत्तिः, पRESERVED. | रापतन, पुनरागमन, निवर्तनं, प्रत्यायावं, &0% 100 Page #379 -------------------------------------------------------------------------- ________________ M ( 806 ) 2. your r. प्रतिनिवृत्ते त्वयि 2 प्रत्यर्पणं, प्रतिदानं, - यौन प्रतिकारः, प्रत्युपकारः 3 परिवर्तः परिवृत्ति f, पर्यायः, भावर्त:. 4 फलं, लाभ:, प्राप्ति f., उदयः, उ त्पन्नं ; ' in r. ' प्रति in comp. ; injury in r. ' प्रत्यपकारः ; ' benefit in r. ' प्रत्युपकार: ; in r. for ' विनिमयेन, परिवर्तनेन. RE-UNITE, v. t. ga: ga 7 U, 10 or - 3 U. - RE-UNION . पुनः संयोगः - समागमः संसर्ग:. REVEAL . विवृ 5 U, प्रकाश् 0., व्यंज् 7 Por G., भाविष्कृ 8 U, व्यक्तीकृ, प्रकटीकृ; ख्वा C., ज्ञा ७. ( ज्ञापयति ); ' the missiles red themselves to mus' स्वतः प्रकाशान्यावयोरखाणि ( U. 6); ' the sacred hymns were r. ed to the sages 'ऋषयः मंत्राणां ब्रष्टारः, मंत्रान् स्वयं ददृशुः 'r. a secret ' रहस्यं प्रकाग् o. or भिद् 7 P &c. ER, 3. प्रकाशकः, व्यंजकः, भेदक : - REVELATION, 8. विवरणं, प्रकाशनं, व्यक्तीकरणं, आविष्करणं. 2 श्रुतिप्रकाशः ऐशोन्मेषः. REVEL-BY, 5. निर्भरं पानगोष्टीसुख, संपीति, तुमुल: पानमहोत्सव: -०. अनु-भू 1 P or सेंव् 1 A with (3.). REVENGE, 8. प्रत्यपकारः, प्रति ( ती ) कारः, प्रतिहिंसा, प्रतिद्रोहः, वैरसाधनं निर्यातनं शुद्धि, प्रतिक्रिया. 2 ( Desire for r. ) जिघांसा, प्रत्यपकारबुद्धि f. - . . ( Persons ) वैरनिर्यातनं OF वैरसाधनं शुद्धिं कॄ 8 U ( with gen. ); प्रतिहिंस् 7P, प्रतिद्रुह् 4P, प्रत्यवकृ. 8 ( Insult &c. ) निर्यत् 10, साधू ., शुध् O., प्रतिक, निस्त 0. ER, 8. प्रत्यपकारकः, प्रतिईि - सकः. FUL, . प्रतिकारपरायण, प्रत्यपकार - प्रतिहिंसा - शील बुद्धि, प्रत्यपकारेच्छु, अक्षमिन्, भमर्षण. -FULLY, adv. प्रत्यपकार बुद्धया. REVENUE, . करः, बलिः, भवः, उदयः, भागधेयः, राजस्वं. REVERBERATE, . प्रतिध्वन्- नद् 1 P, भनुनद्ग 1 P... प्रतिध्वन् . &c. 2 प्रतिक्षिप् 6 P, प्रतिहन् 8 P. -ION, 8. प्रतिध्वनिः नादः शब्दः 2 प्रतिक्षेप:. REVERE, . . सं-मन् , पूज् 10, सं-भू, पुरस् 8 U, सत्कृ, भज 1 U, उपास 2 A, आदृ 6A, अर्च् 1 P, 10. - ENCE, 8. सं-, मान:, अर्चना, प्रश्रयः, पूजा, सत्कार, आदर, सपर्यो, पुरस्कारः, उपासना; अर्हणा, भक्ति f. his r' तत्रभवान्, भगवान्, ' your r. अत्रभवान्; ' act of r' नमस्कारः, नमस्था, प्रणिपातः, प्रणाम:, अभिवेदनं. -0. t. See (v). :-AD, 0. पूज्य, अर्चनीय, संमान्य भार्य, पूजाई, नम॑स्य, उपास्य; oft. ex. by सुगृहीतनामन् ( when dead), पूज्यपाद; 'r. sir' भगवन्. -ENT, ENTIAL, भक्तिमत, सादर, समय, मानपुरःसर, भक्तिपूर्व; 4. with a r. bow' भक्तिश्वा कृत्वा -ENTLY, : wdo. भाषा, भक्तिपुरःसरं, सादर, समश्रयं. REVERIE, . ध्यानं, चितन, भावना:: REVERSE 8. पृष्ठे, पृष्ठभागः 8 परिणामः, विकारः, परिवृत्ति f. rs of fortune ' दैवदुर्विपाकः, भाग्यविपरिणाम:, अत्याहितं, भपद, विपद् f. See Mrs - FORTUNE 3 विपर्ययः व्यत्ययः व्यत्यासः, विपर्यासः, व्यतिक्रमः, वैपरीत्यं विप्रतिपक्षः 'ifr. be the case ' विपर्यये तु; 'r of ' ex. by इतर in comp. ; ‘ r. of red ' रकेतर, &c. 4. विपरीत, व्यत्यस्त, वि-प्रति-लोम, प्रतीप, विपर्यस्त, विरुरू, व्यतिक्रांत, विप्रतिपक्ष; 'r order ' विपर्ययः, व्यतिक्रमः, प्रातिलोम्य'; ' in the r. order ' वि-प्रति-लोमं, विपर्यासेन, व्यत्यासेन. ०८ परिवृत् ०, विपय नी 1 P, परावृत् c.; विपर्यस् 4U, व्यत्यस्; अधोमुखीक 8 U; See OVERTURN, CHANGE; (in law) प्रत्यादि‍ 61, परावृत् , अधरीकृ, खंडू 10, प्रतिक्षिप्6 P. - AL, . परा-परि-वृत्ति f. - वर्तनं. -ED, विपर्यस्त परिवृत्त, वि-प्रति-लांम, अधरोत्तर, अधोमुख, &c.; See ( a. ); ' my fortune being r. ' परिवृत्तभाग्यतया, भाग्यविपर्यासात्, &0. - ION, 8. पराप्रत्यावृत्तिः - वर्तनं, विपर्यास: - Lx, adv. विपर्ययेण, वि-प्रति-लामं व्यतिक्रमेण, व्यत्यासेन. REVERT, . . प्रत्या- परा-निवृत् 1 A, प्रत्यागम् 1 P. v. t. Reverse, q. v. -REVERSION, S. प्रत्यावृति, परावर्तनं, पुनरागमनं 2 उत्तराधिकारः. - ABY, . उत्तरभोग्य; 'r. right ' शेषभोगाधिकारः; 'r. heir ' उत्तराधिकारिन्. REVIEW, v. t. (Book) गुणदोषं त्रि-विच् 8, 7 U or निरूप 10 or परीक्ष 1 A 2 पुनः ई or बृश् 1 P or आ - अव-लोक 1 A, 10, पुनः विश्वर् c. or परीक्ष or निरूप 10 or अनुसंधा, प्रत्यालो 10.8 गुणदोषविवेचनं, गुणागुणविचारः-निरूपणं परीक्षा; परीक्षाक्षण, निरूण. 2 पुनरीक्षणं, पुनर्दर्शनं प्रत्यालोचनं, पुन: विचारः-मिरूपण-परीक्षा . - BB, 8. गुणदोषविवेचक : REVILE, . . निर्-, मर्स् 10 A, गहूं 1, 10A, आअधिक्षिप् 6P, अप व 1 A, निंद 1 P, भाकुश् 1 P. -ER, 8. निर्भर्न्सक, निंदकः, अपवादक:-ING, 8. निर्-, भर्त्सनं ना, गईणं-णा, अपवाद, आक्रोशः, आ-अधिक्षेपः; उपालंभः, वाक्पारुष्यं; See ABUSE, REPROACH. REVISE, . . पुनः दृश् 1 Por इ 1 A or विश्वर् c.; See REVIEW. 2(:) C., -fr-aftशुध्0. AL-ION, 8. पुनदेर्शनं पुनः परीक्षा, संशोधनं. RAVIVE, v. ८. जीव् , प्रत्युत् उत्-सं-, (fig. also ); पुनः जीव ., - ., चेतनां-संज्ञां लभ्- c. (लंभयति ) or मा cr, प्रत्या- समा-धम् , पुनः यत्-स्था o. (उत्थापयति ), उद् धृ 10.2 पुनः वृष ०, मी8U... प्रत्युत् उत्-संजीव 1.P, पुत्र जीव 1. 更 संत लभ 1 or 6 Par भा-भक्ति-पद 44- 44 से हत्था 14 मामा अ Page #380 -------------------------------------------------------------------------- ________________ PANDRA 2P.2 पुनः प्रवृत् 1 A. -at, संजीवन, प्रत्युत- किम्, वातुल, वातग्रस्त, पातोपहत, वात-पायु-प्रत. उत-जीवनं, (ig. also); संज्ञाप्राप्ति , घेतमागमः, - RHEUMATISM, . संधिवातः-वायुः (of the चेतनालामः, प्र-अब-बोध:.3 पुनरुत्थानं, समुत्थानं, पुनः | joints);पातः, वायः, बातम्याधिः-रोग:.. " स्वास्थ्य, पुनः स्वास्थ्यमाप्तिः.3 उद्धारः, पुनःप्रवृत्तिः । RHINOCEROB, S. गंडः, गंडकः, खबिन् m.; the REVOKE, b... निवृत्_., खंड 10, निरस् 4 U. | fomale r.' खाधेनुः. - REVOCATION, B. निवर्तनं, खंडन, प्रत्यादेशः; Ses RHOMBUS, . तुल्यचतुर्भजः. REPEAL. RHYME, 8. यमकः-कं, मित्राक्षर. 2 पर्य, कविता. REVOLT, v.i. अभि-ह 4 P, व्युत्था 1 A, कोप उ- -ER, . कविता-पद्य-कारः, कुकविः । त्पद् 0., शासन अति- 2 P or उलंघ् 1 A, 10. -8. RHYTHM, R. तालः, लयः. -ICAL, लय-ताल-भ. राजद्रोह प्रकृतिकोपः, See REBELLION, MUTINY; | नुगत : तालबद्ध. • fall into r.' (ig.) विसंवादिन-विरोधिन्- a. भू RIB, s. पशुका, पार्श्वक, पास्थि .; 'ther.s. 1P.-ING, a. बीभत्स, अतिगी, अतिद्वेष्य: 'ar. | taken together' पंजर:-.2 पोलिदः. 3 शलाका scene'बीभत्सालोकः. (of umbrellas ).4रेखा. REVOLVE, O. i. परिवृत 1 A%; वि-व्या-आ-वृत्, RIBALD, a. See OBSCENE &c. परि-भ्रम् 1,.4 P, घूर्ण 6 P, 1 A, वि-परि-, RIBRON, RIBAND, . पहबंधः, दुकूलपट्टः. लट 6 P; ' that matter (idea) constantly RICE, 8. ( Plant ) शालिः, कलमः, नीवारः, बीहिः r. ing in his mind' तस्य चार्थस्य सततं मनसि (various kinds).2 तंडुलः, धान्यास्थिn.a विपरिवर्तमानत्वात् (Ka.67 ). -0. t. Causal of ( Boiled ) अन्न, ओदनः-ने, भक; See FooDr. roots above.2(मनसा) विचर ., वितर्क 10, विमृश् with milk and sugar' पायसं, परमात्र; ' scum 6P, आलोच् 10; See OONSIDER. -ING, G. परि- ___of r.' मासरः, आचामः, निल(ला)वः, भकमर वर्तिन, परि-भ्रमिन्. -REVOLUTION, परिवर्त:-तनं, ___scorched r.' मिस्सटा, दग्धिका; tried r. धामा: परिवृतिf., आवर्तः, आवृत्तिः, घूर्णनं. 2 (Of time (f.pl.); 'ear of r.' कणिश:-शं, धान्यशीर्षक:. &c.) परि-आ-वर्तः, पर्यायः, चक्र, भ्रमणं, भ्रांति, RICE, a. धन-वित्त-द्रव्य-वत्, धनिन्, धन-विन-शालिम्, युग शतपरिवर्तान् 'for r.s of ages;''r. of time' सधन, महा-बहु-धन, अर्थवत, धनिक, धनाढय, विभवसंकालचक्र, कालावत:. 3 गति f., प्रवृत्तिः (r. of a पत्र, धनसमृद्ध, श्रीमत्, लक्ष्मीवत् समृद्ध, धनेश्वर, लplanet' ( time) भगणः.4 राज्यपरिवर्तः परिवृनिः. क्ष्मीश; संपत्रवत्, शालिन्, युक्त in comp. with -ARY, a. (8.) in comp. -IST, 8. राज्यपरिवृति- 'Wealth 'q.v.2 (Costly) महाई-प, बहुमूल्य, वादिन्.-12E, V...सर्वथा-साकल्येन-परिवृत्.-RE महामूल्य, अतिप्रतापवत्. 3 आढय, बहल, प्रचुर, VULSION, 8. विरागः, विरकि f. पूर्ण, बहु, समृद्ध, संपत्र, मय in comp. r. RAWARD, . पारितोषिकं, प्रतिफलं, प्रतिदान ; दक्षिणा, perfume' बहलामोदः: 'r. in beauty' क. मल्यं, वेतन; the r.due to aspiritual teacher' पाढच गुणाढय, बहुलरत्न, &c. 4 सत्व-सारगुरुदक्षिणा: deserving ar.' दक्षिण्य, दक्षिणीय. गुण-वत्, स्फीत, बहुफलप्रद, उर्वरा (भूमिः), सस्थाढच. -v.t. पारितोषिक &c. दा 3 U, परितुष c., दानेन 5 उज्ज्वल, मप्रकाश, अतिशोभन (colours).6संतुष c.or सं-भू ., मूल्यं दा. 2 सफलीकृ 8 U, कृ- तत-पूर्ण. -ES, 8. धने, अर्थः, विभवः, वित्त, द्रव्य तार्थयति (D.); ' his labour was r. ed' तस्य See WEALTH. 2 धनाढयता, सधनता, धनबाहुल्यं. प्रयत्नः सफलो बभूव. -LY, adv. बहुधनेन, प्रभूतं, भरि, महामूल्येन, RHAPSODY, 8. असंगतप्रवंधः, असंबद्ध कविता. -IC, अतिशोभया, अतिप्रतापेन, सश्रीक; 'r. decorat-ICAL, a. असंगत, असंबद्ध, निरन्वय, अनन्वित. ed'अति शोभया प्रसाधित, सविशेषमंडित. -NESS, RHETORIO, S. भलंकार शाम-विद्या, साहित्यशानं.-AL, 8. धनाढयता, सश्रीकता, सधनता, स्फीतता, महाa. आलंकारिक (की.), अलंकाररूप, अलंकार in ता, अतिशोभा, प्रतापः; बाहुल्यं, समृद्धि, संपदा comp. ; 'r. style ' अलंकारयुता-आलंकारिकी-भाषा 'r. of beauty' रूपसंपद, लावण्यातिशयः; 'not सरणिः, '1. expression ' अलंकारः, वाक्यालंकारः. expression' वचसामुदारता (Mal. 1). -IAN, .. अलंकारशामशः. 2 वाग्मिन् m., प्रवक्त RICKETS, 8. बालग्रहः. m. ; See ORATOR. | RICKETY, a. शिथिलसंधि, अस्थिर, अबढसपि (buildRHEUM, S.(Of the eye) दूषि-बी , दूषिका.-2 ___ing) जीर्ण, जर्जरित. श्लष्मन् m., कफ दन:, दक:. -, a. ( Eye) | RID, ... मुच् BP or c., मोक्ष 10, वि., ., लिभाक्षि., , चिन:, पिछ; · having r. 1P; to get riot'अप-नी1P, निराक, स्वंत्र eyes'मिंत्रास पित, पिललेष्मल-ण, कफिन्. | 1P, अप-हा 3P,निः- ०., अपास् 40%Bott. by •REATreवातीय, वाल in comp. वात- मिरpr... of thorns 'निष्कंटकीकotan. Page #381 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'ioulties'निर्विघीकृ.-. विमुक्त वजित, हीन, र- स्ते निक्षिपता मया युक्तमेवानुष्ठितं ( Bab1) सत्यं. हित, गत, वीत, हत, निर, 4 in comp:; कंटकहीन, | यथार्थ सरलं, ज; सु-अति pr. -interj. साथ, य. निःशल्य&c. -DANCE, B. मुक्ति, मोक्षः, उद्धारः, | कं, भई, बाढं.-0. 1 8 U, मुस्थीक, समाशोधनं. प्रतिसमा-धा 3U. -... सरल-मजु-. भू1P. RIDDLE, . प्रहेलिका, प्रवडिका, प्रश्रदूती: गूढ, कूटप्र- •EOUs, a. ग्यायपरायण-पर, साधुवन, पवित्र, न्यायाभः.2 शोधनी, चालनी.-... शुध् . 2 व्य५ 4 P; चार, सुशील; (ot acts) म्याग्य, युक्त; SL JUST. Seo PERFORATE. - ROUSLY, adv. न्यायतः, धर्मेण. -ROUSNESS, S. RIDE, P.i. अश्वेन संचर 1 A or गम् 1 P or या सदाचार:, साधुवृत्त. -PUL, a. अधिकारिन्, स्वत्ववि. 2P or 1 P, अश्वेन &c. वह pass. -ort. शिष्ट. 2Just, g.v. -FULLY, adv. साधिकार. (अश्वं &c.) भा-अधि-समा-अध्या-रुह 1 P, अध्या -Ly, adv. उषितं, सत्यं, यथार्थतः, परमार्थतः, यथाआ-कम् 10, 4 P, अधि-श्रा 1P, अध्यास् 2 A.-8. थे, स्थाने, युक, यथाधर्म, यथान्यायं, न्यायतः, सम्यक. अश्वेन संचरणं or विहरणं. -RR, S. अश्वारोहः, अश्वा 2 सत्यं See TRULY. रोहिन् m., अश्वारूढः.2 आरोही, आरूढ:. -ING, S. RIGID, a. कठोर, कर्कश, उग्र, दारुण, परुष.2 वढ, घअश्वारोहणं.-. भारूढ, आरोहिन्, आरोह, आश्रयिन् न, कठिन, अशिथिल, अमृटु. -ITY,-NESS, 8. कठोरin comp. ता, कठिनता, दृढता, घनता, काठिन्यं.-LY, adv. ढं, RIDGE, . कटक:-कं, उत्संग:.2 पृष्ठं.3 सेतुः, धरणः, कठिन, अशिथिलं; See STRICT. आलि., पिंडल:.-r, a. सकटक. RIGMAROLE, S. अनर्थककथा. RIDICULE, V. 1. उप-अव-इस् 1P, उपहास्यतानी RIGOUR, S. दृढता, काठिन्यं, अशैथिल्यं. 2 उग्रता, क1P, उपहासास्पदं कृ8U, अवहासास्पदीक, आ-अब ठोस्ता, कर्कशता, निष्ठुरता. -008, 4. कठोर, निहुर, fwy 6 P; Sec CONTEMN also; I shall be r. उग्र, परुष, तीक्ष्णदंड, असौम्य, कर्कश, कठिन. 2 सक्षम ed' गमिष्याम्युपहास्यतो (R. I. 3); 'to be r. ed' See STRICT. -OUSLY, adv. उग्रं, निठुरं, परुष. उपहास्यतां गम् 1 P or या 2 P.-8. उप-अव-हास: RILL, S. कुसरित् , अद्रनदी, कुल्या. हसनं, आ-अव-क्षेपः, अवज्ञा, अवहेलना, उपहास्यता. RIM, . प्रांतः, अंतः, धारा, कर्णः (of ships). -008, a. अव-उप-हास्य, हासास्पदीभूतः हासयोग्य, | RIME, s. See HOAR-FROST. उपहासाई, हासास्पदे, हासकर (री/), हासोत्पादक. RIND, B. स्वच् f., बल्कः -स्क, वस्कल:-लं, शल्क, चRTEE, a. सर्वत्र प्रचलित, प्रवृत्त, प्रचल, बहुल. मन् १., कंचकः.. RITY-RAFF, . अधमाः, प्राकृत-गृथग्-जनाः. RING, V.i. रण-क्कण् 1 P, वि-ह2P, शिंज् 2 A. RIPLE, .. आगेया.-v... अप-ह 1 P; See ROB. -v... बलू., वद् ., आहन् 20, नद्., कण् . RIFT, s. See FISSURE. 'r. the bell' घंटा वादय, घंटानादं कुरु. -. अंगु. RIG V... सज्जीक 8 U, उपकरणः उपक्रप c. -GING, ली(री )यं-यकं, अमिका; — signet. r.' अंगुलिमुद्रा, सजा, सामग्री, परिच्छदः, रज्ज्वादिसाधन; पोतसज्जा. मुद्रा. 2 वलय:-यं, मंडलं, चक्र; ' dancing inar.' RIGHT, . दक्षिण, वामेतर, सब्येतर, अपसव्य 'to मंडलनत्यं 3 मंडलं ( of persons).4 रंग:. 5शिther.' दक्षिणतः दक्षिणेन: 'r. hand ' अग्रहस्त: जितं, क्वणितं, वणनं, नि-क्का(क)णः, रवः, नादः करः, दक्षिणपाणिः. 2 उचित, न्याय्य, युक्त, उपपत्र, 'r.-leader' नायकः, अग्रणीः, मुख्यः, प्रवर्तकः, सम्यच, यथान्याय, धर्म्य, साधु, समंजस, सत्-सु in मुखरः, प्रधानराजदोहिन् m. (of conspirators); comp.; 'r. path' सन्मार्गः, सुपथ:. 3 सत्य, यथा 'r.-worm' दद्रमंडलं, मंडल कुठं; ' having r.. थे, भवितथ, तथ्य; See True%3 Priyamvadi is worm' ()णः, दरोगिन्. r.or'says r.ly' अवितथमाह प्रियंवदा (8.1); RINGLET, . अलकः, पूर्णकुंतला, कुरल:. 'you arer.' सत्यं यथार्थ-आह-भवान्. 4 सरल, RINSE, V... जलेन प्रक्षल 10, (जलं) उपस 6P, भाजु, अवक; 'r. angle' समकोणः, ऋजुकोण:. -. आचम् 1 P.-ING, . आचमनं, उपस्पर्शः, दक्षिणपार्थ:-दिक दक्षिणः, भपसव्य : ' on ther.' | Rror, 8. संमर्दः, संशोभः, समलं, कोलाहलः, विश्व:.2 दक्षिणतः, दक्षिणस्यां दिशि.न्यायः, धर्मः, न्याय्यता, | यथेच्छपानोत्सवः, विषयसुखातिरेकः, तुमुलोत्सवः.8 न्यायिता, भीचिये, याथार्थ्य, नीति, युक्तता.3 सत्य- सं-अव-मर्दः (संभूय कृतः) राजाभिद्रोहः, प्रजाक्षोभः ता, तथ्यता, अखता. 4 अधिकारः, स्वत्वं, स्वाम्यं, प्रकृतिकोपः, to run r.' मर्यादा अतिक्रम् 1U. सना; oft. ex. by अई 1 P; 'a woman has no 4Por भति-20P. -0. i. संक्षोभं 12P,सर1.to independence'नमी स्वातंत्र्यमहति.-ade. भंगम् 1P, तुमल 80.2 सुखोपभोगे निमन-भ युक्त, म्यायतः, स्थाने, साधु, उचितं, यथोचितं, यथान्या- 1P, तमुलरवेण उत्सव सेव् 1 Aor p. -RR, तुमुल. , उपपर्ण, सम्यक 'Iected r. in delivering | संक्षोभकारिन् m.-ous, a. मल-मोभ-कारिन्, तुमुलोher into the charge ot the qiuwen'पना देवीह- त्सवकारिम.-OUBLY, adv. तमुलसम्देन, सकोलस्ल Page #382 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 20 क वि -Poro, विपद 10, निर्मिद् 7P, | स्कारः, नियमः, कल्प: ' scripturalr.'शासविष:निकृत् 6 P;.See TEAR. -8. विदरः, विपाटनं. कर्म, शास्रोतक्रिया. -RITUAL, . वैधिक-नयमिक RIPE, a. पक्क, परि-वि-सु-, पक्वतां आपन, परिणत, पा- (की/.). विध्यनुरूप, शामोक, विधि-क्रिया in comp. कोन्मख (खी.), फलोन्मुख, प्रौढ ; 'r.in years' -s. क्रियासंस्कार:-विधिः-परतिः-शान. -ter, .. परिणनवयम्, प्रवयस्, प्रवृद्ध, वयोवृद्ध , 'r. to meet संस्कारशामज्ञः. one's doom' विनाशोन्मुख, पक्व. 2 सिद्ध, संपन्न RIYAL, V.t. स्पर्ध 1 A, पति-परि-, (with instr.), See PERFECT. 3सिद्ध, सज्ज, सन्नद्ध; See READY. संघष 1P, अहमहमिकया-परस्परजिगीषया-यत् 1A, -RIPEN, U... पाक इ2 P or व्रज 1P, पाकाभि- वि-जि desid. (जिगीषति); oft. by प्रतिदिन्, प्र. मुख-पाकोन्मुख-a. भू1 P, पच् pass., उपचि pass.; तिस्पधिन्, ' with handsr. ing young foliage 'coldness r.ed into downright hatred' अनादरः (in beauty) किसलयोंद्रदप्रतिद्वंद्विभिः करतलैः (5.4); (कालक्रमेण) उपचीयमानः साक्षाद्वेषस्य परां कोर्टि इया- चंद्रच्छायाप्रतिस्पर्ध or-प्रतिद्वंद्वी &c.-4.-. प्रति-स्पय.-...पच् 1P, कृ with (a.); See MATURE. धिन, प्रतियोगिन, वि-,जिगीष, प्रतिपक्ष, सपत्न, परस्परसं-NESS, . परि-वि-पाकः, परिणति f., परिणामः, प- घर्षिन्, अभिभवेच्छु; by प्रति in comp.; 'r. combatक्वावस्था, पक्वदशा. ant' प्रतियोधः; 'r. army' प्रतिवलं &c.; 'r. woRIPPLE, तरंगः, वाचि-चीf., अमि., भंग:.-.i. man' सपत्नी; 'ar. Kesava' अपरः केशवः, पतिक्ष 4 P, 1 A, चलोमि-सतरंग- ६. भू 1 P. -ING, केशवः; 'ar. to Sri' प्रत्यादेश इव श्रियाः (V.1). ४. चलोमि, क्षुब्ध, प्रचलदर्भि, सतरंग, तरंगाकुल, उत्तरंग. -RY,s. प्रतिस्पर्धा, प्रतियोगिता, वि,-जिगीषा, अहमहमिRISE, Vi. उत्था 1 P, समत्था 1 A, (in all senses); का, प्रतिद्वंद्विता, संघर्षः, सापत्न्यं, प्रतिपक्षता विरोध:,पर. 'r. ing from the bed' सुनास्थित, मुक्त शयन; RIVE, v. See TEAR. • do not r. to receive their elders' नाभ्युत्ति- RIVER, 8. नदी, सरित्, सिंधु:, आ(अ)पगा, निमगा, ठंति गुरून् ( Ka. 108).2 उन्नम् 1 P, उट्-इ2 P, तरंगिणी, स्रोतोवहा, तटिनी, हादिनी, लोतस्विनी, धुनी, उदय 1 A, उत्पत् 1 P, उर्व गम् or ब्रज 1 P, उद् शवलिनी, दीपवती, लवंती, निर्झरिणी; a smallr.' वृत् 1A; आ-अधि-रुह 1 P, आक्रम् 1A (पूर्व- कल्या, अल्प-कृत्रिम-सरित्; confluence otr.s' दिशं ); उनम् 1 P.3 प्रति-भा 2 P निर्भा, प्रादुर्भू संभेदः, सिंधुसंगमः; ' watered by r.s' नदीमातृक. 1P, आविर्भ, दृश्-लक्ष- pass.4 प्र-,जन् 4 A, उत्पद RIVET, r.. कील 10, कीलन बंध 9 P, दृढं बंध 4 A, प्रवृत्, उद्-सं-प्र-भ, निः-प्र-मृ 11, निर्गम्. 5 अभिनि-विश् ., सरज'c.; 'to be r.ed' कीलित-द. ( Advance ) उत्था, प्रवृध, 1 A, उपधि- pass., ढबद्ध- a. भ, सस्ज् 1 U (sight); स्थाने खलु स. अधिकीभ, प्रबलतर- a. भ; 'r.ing enemy' उत्तिष्ठ- ज्जति दृष्टिः (M. 1); 'all eyes were r.ed मानः शत्र:.6 प्रतिपत्ति-उन्नति-प्रा6P, उन्नम, उत्कृ on him' नवजाः तस्मिनिपेतुः (R. VI.7), त. ष pass. 7(Against) अभिद्रह 4 P ( with acc.), स्मिन् दृष्टिः सकाभूत् बध्नाति में चक्षुः चित्रकूटः (R द्रह ( with dat.), व्युत्था 1 A.8( As sea) क्षम XIII. 47 ), दयिते प्रत्युत्तस्य चक्षुषः (U. 3); आलि 1A, 4 P, उर्मिमालाकुल-क्षुब्ध- a. भू. -. सं-,उ खित इव रंगः (S. 1) - the audience is r.er स्थानं ( fig. also ).2 टदयः, रम:-मनं, उत्पातः, ( to the spot) with attention'. -8. कील: उर्वगतिः, he owes hisr. to me' मत्तः लब्धो- लक:-कं, शलाका. दयः; 'r. and fall' पातोपाती. 3 उत्पति, प्र- RIVULET, S. क्ष-कु-सरित f., अल्प-क्षुद्र-नदी. भवः, उद्भवः, संभवः, उनमः, प्रवृत्ति / प्र-उप-- ROAD, s. मार्गः, पथिन् m., अध्वन् m., वर्त्मन् ॥ क्रमः, आरंभः. 4 वृद्धि, उपचयः, आधिक्यं. 5 वीथि-थी/., रथ्या, सरणि-णी, पदवी, पद्धति-ती/ उन्नति f., उत्कर्षः, प्रतिपत्ति f., पदवृद्धिः, उदयः; 'to | 'high r.' राजमार्ग:-पथः; ' common r.' प्रचार give r. to' उत्पद् ., जन् c. -INO, s. उत्थानं, ' difficult r.' दुर्गसंचरः, संक्रमः, दुर्गमार्गः; drear उदयः, उदमः &c.; 'r. to receive another ' अ. lonely x.' प्रांतरं, शन्यमार्गः; ' crossing of r.! भ्युत्थान, प्रत्युद्रमः.2 प्रजा-प्रकृति-क्षोभ:-प्रकोप:; See | चतापर्थ, शृंगाटक; See WAY. MUTINY. 3 Tumour, q. v.; r. ground' ROAI, P.i.परि-अ 1P, परिश्रम् 1,4P, वि. उनतभूमिः, उच्चस्थानं, उत्सेधः. घर 1 P; 'r. about' इतस्ततः वि-ह 1 P or | RISIBLE, a. हासजमन (नी/.), हास्यास्पद, हासकर or भ्रम्. -ING, 8. परि-अटनं, परि-भ्रमण, विचर (री.), हासोत्पादक. . ROAR, V.i.ग 1P, स्तन् 1 P, नई 1 P, रस् 1 RIBE, संशयः, संदेहः, शंका, भयं, संकट; 'run 52P, नद् 1P, अनु-इंक 8 U( of lion); the r. of losing all'सर्वनाशसंशये आत्यानं पत् c. r. ing river' घर्धररवा सरिन्.2 बि-श्रा-उत्-v. t. di fara 6 P or 97 c.; See DANGER. कुश् 1 P, प्रणद, घुष् 10; 'r. ing with pai RITE, . क्रिया, विधिः, कर्मन् , कार्य, आचार:, संभर्तिमादं मुंबन्. -., -ING, . गजिला स्तनित कर Page #383 -------------------------------------------------------------------------- ________________ HOL HOU (30) 100 "ना, मदन, विराव:, महा-दीर्घ-गंभीर-शन्द:-नाद, घन- 8U, संपुटीक, संपिंड 10.4 भा-परि-वेट ०., अवगंह व्यनिः, दीर्घराव:-घोषः, हुंकार:.2 नादः, वि-भा-क्रोशः, 10, आ-प्रा-वृ 5 U.-. लुठन, परिवर्तन, &c. 2पिं. निर्घोषः, शन्दः, स्वरः, ध्वनिः. डः, गोलः-लकः, नाली. 3 नामावलि-ली. - BH, . ROAST, V...भ्रस्ज 6P; 'r. on aspit' शूलाकृ8U. परिवर्तनी, वर्तनयंत्र-चक्रं. 2 वेलन-नी ( for flour). * 2 तप 1 P or c., दइ 1 P. - ED, a. भ्रष्ट, भृष्ट ; 3 पट:. -ING, 8. लोठन, परि-व्या-वर्तन, घूर्णन, प'r. on a spit' शूल्य, शूलाकृत, भटित्र, शूलसंस्कृत. रि-भ्रमण, &c. -. घूर्णत, वि-लोल, प्रचलित. ' ROB, B.t. चुर् 10, मुष् 9 P, लट- 1 P, 10, अपह | ROMANCE, s. आख्यायिका, कल्पितकथा.-... 1P,(with gen. of person ). - BER, . दस्युः , आख्यायिकां लिख 6 P or प्रबंध 9 P. - ROMANचो(ची) रस्तेनः, तस्करः, लुटाकः, मोषकः; Sue TIC, a. अद्भुत, विचित्र, आभयभूत. 2 शूर, विक्रांत; • THIEF. - BERY, 8. अपहरण, मोषणं, स्तेयं, चौर्य, अद्भुतप्रिय, अशंखलवृत्ति. 3 असंभव, कल्पित. स्तन्य, अपहारः, लुंठनं. ROBE, S. वसनं, वनं. -0... वसनं परि-धा 3 U, वस ROUP, v.i. प्रगल्भं क्रीड् 1 P, उद्धत खेल 1 P, (U. 2 A; See DRESS. 4). -8. उद्ध तवेलनं, प्रगल्भ-अविनीत-क्रीडा.2 प्र गल्भा, अविनीता, निर्लज्जा; क्रीडाशीला.. ROBUST, a. दृढ देह, ब्यूढोरस्क, दृढांग (गी.), वज ROOF, 8. छदिस् ।., पटलं; ' the wooden frame 'देह, मांसल, सवीर्य, ससत्त्व, उपचित; 'r. body' उप of ar.' गोपानसी, वल(ड)मी; 'the edge of a चितं गात्रं, सिंहसंहननं. -LY, adv. सवीर्य, ससत्त्वं. r.' वली कं, नीभ्रं. 2 तालु . (of the mouth ). -NESS, S. दृढांगता, वीर्य, मांसलता. ROCK, 8. स्थूलशिला, शिलोचयः, बृहदुपलः, महाप्रस्त -0..पटलेन आच्छ 10. - ED, C. सपटल, पटला च्छन्न. - LESS, C. निष्पटल; (fig.) निराश्रय. रः, शैलः, शिला, पाषाणः, ग्रावन् m., उपलः, अश्मन् m., प्रस्तरः, ( small ); See STONE; 'r.-salt' Roor, a. काकः, वायसः. - ERY, 8. काकाश्रयः. सैंधव:-वं, शीतशिवं, सिंधुज, माणिमंथं.-७.t. दोलने- | ROOM, s. वेश्मन् ॥., प्र-,कोष्ठः, शाला, कक्ष:-क्षा, कुटी, न स्वप् . ( rock to sleep); दोलयति-आंदोलयति गृह; 'upper r.' चंद्रशाला, शिरोगृहं ; 'inner r.' ( D.), इतस्ततः प्र-वि-सं-चल c. -v.i. दोलायते | गोगार, वासगृहं, अंतःकोष्ठ:.2 प्रदेशः, स्थानं, आ(D.), इतस्ततः वि-प्र-बल् 1 P; See WAVER. स्पदं, भूमि, पद स वासवेन इतो निषादति विसृष्टभूमिः -Y, a. शिलामय (यी.), शिलापूर्ण, अश्मर, औ- (K. III. 2) Våsava made r. for him' पल (ली.), (.) in comp. &c.; ' there is r. for doubt here' शंकास्थाROCKET, S. हंबतारा, अग्निबाणः. नमेतत्. 3 अवकाशः, अवसरः, प्रसरः, विषयः, अंतरं, RoD, . दंडः, शलाका (of metal), यष्टि f., वेत्रं स्थलं ; ' want of r. ' अनवकाशः, स्थलसंकोचः; ( of cane). 'giving no r. for envy' अदत्तावकाशा मत्सरस्य RODOMONTADE, 8. गर्वितवाक्य, उद्धतवचनं. ' make r.' अंतरं दीयता, अपसर. 4 (Stead ) ROE, 8. मीनांड, मत्स्यांडं, मत्स्यगर्भः. 2 मृगी, हरिणी. स्थानं, भूमिः; See INSTEAD of. -Y, 4. विशाल ROGUE, S. धूर्तः, कितवः, जाल्मः, शठः, खलः, वंचकः, विस्तीर्ण, विपुल, असंबाध, सावकाश. प्रतारकः, कापटिकः, कूटकः, कूटकारः, दुर्जनः, दुरा ROOST, 8. पासयष्टि f., यष्टिनिवासः, निलयन-शयनस्मन् m., कुहक:. -ERY,-ISHNESS, S. कैतवं, शा दंड:-स्थान. -v.i. शी 2 A, स्वप् 2 P, निली 4 A, ठयं, दोर्जन्यं, वंचन, &c. -ISH, a. धूर्त, शठ, कितव; निषद् 1 P, आश्रिI U. See (s). -ISHLY, adv. भूर्ततया, शाठ्यात्, सकैतवं. ROOT, S. मूलं, in all senses; तरुमूलं, कलहमूलं &c.; ROLL,v.i.वि-लुट 6 P, वि-लुट् 1, 4 P.2 परि-व्या- अंघिः, पादः ( Foot, g.v.); बु(७)मः शिफा, जटा वि-वृत् 1 A, परि-भ्रम् 1,4P, घूर्ण 6P, 1 A%3B (fibrous); • bulbous r.' कंद:- · to ther.s' (about) प्र-वि-चल् 1 P, घूर्ण, वि-लुल 1 P; 'with आमूलं, मूलतः, समूल; ' the r. of a branch' अवeyes r.ing about' घूर्णलोचन, लोलाक्ष, विलोलदृष्टि. रोह:.2 अधोभागः-देशः, तलं, मूलं, जाहं in comp. 3(On, by &c. ) व्यति-2 P, गम् 1 P, आति- (of animals only). 3 मल, बीजं, योनि., आदिः, ध्याति-क्रम् 1 U, 4 P, परि-आ-वृत्, परि-इ; 'as days निदानं, कारणं, आदिवीजं-कारण-हेतः, प्रकृति : ' havr.ed on ' दिनेषु गच्छत्सु, गच्छता कालेन; 'a cloud ing for its r.' मूल, हेतु, &c. in comp.; वित्तमूलः r.s on through the air' मेघः खमाक्रमितुं प्रवृत्तः कलहः, &c.4(Of a word ) मूलं, प्रकृतिः, शन्द(Mr. 5); which has r. ed out at the feet of योनिः r.-meaning' मूलार्थः, यौगिकार्थः, व्युत्पत्तिthe Vindhya' fait la stori (Me. 19). -v. सिद्धः.5 ( Of numbers) मूलं, पदं; to extract t.ज्या-परि-त्., पूर्ण c., भ्रम् c., &c."r.down' ar. मूलीक 8 U. -v.i., ' take r.' मूलं बंध रयेण नी 1P; ring down corpses' तथा 9P.-... वृठं निखन् 1Porn c. ex. by 'r.. हिनी (नदी). 2लुद-ट , विप्र-.3 पिंडीक | ed'.2(UP)मूत् 10, समूल उदू-1Pउत्पर Page #384 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (871) BOP 10, उत्खन, C, उच्छिद् 7 P. -ED, C. दृढ , बद्ध-मूल, रूढ धृत- मूल. ROPE, . ज्जु, गुणः दामन् . ., शुल्वं, वराटक:कं, संदानं, वट:-टी-ट; ' the rope and bucket of a well ' उद्घाटनं घटीयंत्र; 'r. - dancer ' सूत्रायण:कलायणः; ' r.-ladder रज्जुसोपानं ; 'r. -maker' रज्जुकारः - x, a. रज्ज्धर्मन् श्यान, सांद्र. ROSARY 8. अक्षमाला, अक्षसूत्रं, जपमाला-सूत्रं. Ross. जपापुष्पं, ओड्पुष्पं ; ( tree or flower ) अपावा; सेवती, शतपत्री; 'r. apple' अंबु बू f. (fruit) जंबुफल, जांबव. -, . पाटल, जपावर्ण. 2 जवारूप. - ROBEATE, a. 'r -coloured पाटल, जवासवर्ण. 2 बहि: रमणीय, दृष्टिमनोहर. Ror, . . पूतीभू 1 P, वि, गल् 1 P, विली 4 A, दुर्गध. भू. ७. ८. गल C., विली . पूतीकृ 8U. - ROTTEN . पूतिगंधि, दुर्गंध, विगलित, विलीन; पूर्तीभूत, दुष्ट, दूषित 2 क्षीणसत्त्व, असार, निःसत्त्व. ROTATE, .. भ्रम् 1, 4P, चक्रगत्या भ्रम्, परि वृत् 1 A; See REVOLVE -ION, 8. भ्रमणं, भ्रांति /-, आ-परिवर्तः वृत्ति, चक्रावर्तः, चक्रगतिः. 2 पर्यायः, क्रमः, आनुपूयँ; ' in r. ' पर्यायेण, पर्यायवृत्त्या, चक्रवत्, पर्यायानुसारेण, अनुपूर्व -ORY, - ROTARY, . चक्रावर्तिन् चक्रगति. ROTE, . आवृत्ति /-, अभ्यासः, आवर्तनं ' learn by r. ' ( अर्थज्ञानं विना ) कंठस्थ व कृ 8 U, अभ्यम् 4 U; ' learnt by r. ' कंठस्थ, अभ्यस्त. ROTUND,-ITY, See ROUND,-NESS. RoUGE, . नतोभत, विषम, असम, अश्लक्ष्ण. 2रु (रू)क्ष, परुष, कर्कश, कठिन, अमसृण, असौम्य, अमृद्, दुःस्पर्श; ( in disposition ) निठुर, उग्र, कटु, कठोर; ( in manners ) असभ्य, अशिष्ट, असंस्कृत, स्थूल, घन ; — r. measurement' स्थूलमानं 3 अप अदक्ष, अनिपुण, अकुशल, स्थूल 4 ( Sea ) क्षुब्ध, तरंगाकुल, उत्तरंग, वायुक्षुब्ध, पवनाहत. 5 लोमश, लामावृत, स्थूललोमन; r. cast ' स्थूलं क्लृप् c. or faधा 3 U; ' r.-draw ' स्थूलं लिख 6 P; 'r:-hew ' स्थूलं तक्ष् 1, 5 Por | 7 P; 'r-rider ' अ RUB ( with acc. ); समंततः, समंतात् (with gen. ). -adv. परि in comp. (with verbs). 2 चक्रवत्. मंडलाकारेण, वलयरूपेण, चक्ररूपेण; ' turn r. ' परिवृत् C., परिभ्रम् c.; turning r. ' चक्रभ्रांतिः, परिभ्रमणं, मंडलावृत्तिः; to get r' मतं परिवृत् 0.3 सर्वतः समंततः, समंतात्, विश्वतः सर्वदिक्षु ; the whole year r. ' समग्रवर्ष. ०. ८. वर्तुलीकृ 8 U, गोलीकृ. 2 परिगम् 1 P, परि-या इ 2 P. 3 समाधा •3 U; संस्कृ; ' well-red ' सुवृत्त; (ig. ) सुसमाहित, सुसंस्कृत; 'r. about' वक्र, कुटिल, असरल; सर्मततः, अभितः, &c. -LY, adv. अवक्रं, सपरिच्छेद, मुत्र्य, स्पष्टार्थ. - NESS, 3. वृत्तता, गोलत्वं, वर्तुलता, पीता, अवक्रता, स्पष्टता, &c. ROUSE, . . ( From sleep) वि प्र बुध ०, जागृ ०. उत्था C. (उत्थापयति ), निद्रां भंज 7 P or भिदू 7 P. 2 उत्पद् , जन् c., उद्-प्र- बुध् C., उत्तिज् , उज् 10, उत्था, उद्दीप् c., प्रोत्सह c.; 'r to action क्षुभ् c., चेट् c., प्रचु 10, कार्ये प्रवृत् . . . A wake, q. v. - s. पानोत्सवः, सग्धि, सपीति f. Rour, v. ८. मंजू 7P, विन्दु ., प्र विध्वंस् C., म पलायू c. -s. भंगः, विध्वंसः, विद्रावः, सैन्यभंग, व्यूह भेद:, बलव्यसनं. 2 जनसंमर्द : ; See MoB. 3 कोलाहल:, तुमुलरवः, कलकल:. ED, 4. विद्रावित, भग्न, प्रपलायित; भगव्यूह, उजिल, समुत्पिंज, कांदिशीक. ROUTE, S. See ROAD. .-EN, v. t. Eft-Frat- 8 U. -LY, adv. रुक्षं, परुष, कर्कशं स्थलं, निष्ठुरं, &c. - NISS, 8. वैषम्यं रुक्षता, पारुष्यं, कर्कशत्वं, उग्रता, कठोरता, स्थूलता, भदक्षता; संक्षोभः, ऊर्मिमलोठन, &c. ROUND, . वर्तुल, गोल, वृत्त, वृत्ताकार, निस्तल, मंडलाकार, चक्राकृति, वृत्त गोल-रूप, वलयाकार 2 पीन, पीवर, उन्नत 3 भव, असंदिग्ध, परिस्फुट, निश्चित परिच्छिन्न, व्यक्त; See Droxen. 4 ( Number ) समग्र शून्यांतक. 8. मंडलं, चक्र, वर्तुलं, गोल:, वलयः - पं. 2 परिभ्रमण, परिवर्तः पर्यायः, आवृत्ति., आवर्त :- 3 [वक्रमार्गः - गति: f ; ( of a ladder) भंकि भारोहण, सोपान -prop. परित, अभितः, " ROUTINE, 8. क्रमः पर्यायः, अभ्यासः 'daily r. दिनक्रमः, दैनिकका परिपाटी-परंपरा; 'r work ' नित्यकर्म ; ' usual r. ' नित्यक्रमः, नित्याभ्यासः ROVE, . . पर्यट् 1 P परिभ्रम् 1, 4 P, प्र-वि-धर 1 P. -ER, 8. परिभ्रमकः, पर्यटनकृत् m., भ्रमणशीलः 2 दस्युः, चौर:. - ING, S. परि-, भ्रमणं - अटनं, विचरण Row, v. t. (नौदंडेन ) वह् C., मेर् C., संचल ०., प्र. चुद् 10, प्रणुद् c. - v. पं. नौकां वह c. or प्रेर् . &o - 8. राजि:, पंक्ति:, श्रेणि:-णी, आवलि:-ली, ततिः, मा. ला. ( all f. ); See LINE. 2 कलह, समदें, तुमुल रवः, कोलाहलः - ER, 3. नाविकः, पोतवाहः, क्षेपणि धरः, दंडधरः. ROWEL, 8. कंटकः. ROYAL, C. राजकीय, राजयोग्य, राजाई, नृपोषित; राज नृप in comp. -1ST, 3. राजपक्षीयः, राजपक्षावलंबी -Lx, adv. राजवत्, नृपोषितं. - TY, 8. राजत्वं, राज महिमन् 72, राजाधिकारः, नृपत्वं, प्रभुत्वं, आधिपत्य ऐश्वर्यं. RUB, . . घृष् 1 P, मृद् 9 P or c. 2 प्र-परि-मृ 2 P or c., मक्षल 10, निज् 3 छ, परिष्कृ, लक्ष्णी 8 U. 3 चूर्ण 10, पि 7 P, क्षुद् 7 P. 4 अभिभं 7 P, दिड् 2 U, लिपू 6 P, मृदू. 5 ( Feet ) : संघ c., मृद्र ; ' .. together ' संविधू, संघष्, ' teeth together ' दंतैदंतान् घृष् or निष्पिष्ट Page #385 -------------------------------------------------------------------------- ________________ RUB (872 ROM : out 'भप-व्या-मज, ब्यामृश् 8 P or c., विलुप् ., क्षयः, लोपः, विघातः, उच्छेदः, अवसादः, निपातन, ४. उच्छिद् 7 P. -v.i. सं-घट 1 A, संघृष. 2 संघर्षणेन सन्नता, जीर्णता (of a house); "in r.s'जीर्ण, अपचि-क्षि-pass. or अवसद् 1 P. 3 कृच्छृण सं-उत्-] विशीर्ण, उत्सन, अर्जर, जर्जरित. 2 अनिष्टं, अपायः, 1P, अति-इ2 P.-. घर्षणं, अभ्यंजनं, संवाहनं, हानि., क्षति f., अनर्थः.3(Of fortune ) परिक्षमर्दनं, &c.2 संघः , समाघातः, संमर्दः.3 कृच्छं, कष्टं; यः, वित्त-विभव-नाशः, भाग्यक्षयः, ऐश्वर्यनाश:-भंग:See DIFFICULTY.- BER, .घर्षकः, मार्जकः, मर्दकः. लोपः, परिक्षीणता; 'r. of an army' बलव्यसनं, 2(Substance) घर्षक:.- BING, . घर्षणं, मर्दन, &c. भंगः, पराभवः, पराजयः; to go to r.' परिक्षिRUBBISH, S. अवस्करः, उच्छिष्ट, मलं, तुच्छ-निःसार- pass., क्षयं-नाश-या 2 P or 12 P, प्र-वि-ली द्रष्य. . . 4 A%; 1A; 'r. seize thee' अजीवनिः RUBICUND, . आरक, पाटल. ते भूयात् ; See under PERDITION. -ED, a. RUBRIC, . व्यवस्था, विधिः. नष्ट, ध्वस्त, क्षीण ; अवसन, उच्छिन्न, जीर्ण, विशीर्ण, RUBY, 3. माणिक्यं, पद्मरागः, शोणरत्न, लोहितक:.-. जर्जर, &c. 2 परिक्षीग, नष्टविभव, गतश्रीक, नष्ट-गतरक्त, पाटल, रक्तवर्ण. धन-ऐश्वर्य, प्रचलितविभव, क्षाणधन. -OUs, a. उत्सन, RUDDER, S. केनिपातः-तकं, अरित्रं, कर्णः. क्षीण, जीर्ण &c. 2 वि-नाशिन्, नाशावह, नाश-क्षयRUDDY, a. रक, अरुण; See RED. कर (f.), घातुक, अनिष्टोत्पादक. -OUSLY, adv. RUDE, a. अविनीत, अविनय, वियात, धृष्ट, अमर्याद, उ- | सनाशं, सक्षयं, सापायं. द्वत, सप्रतिभ, असभ्य, अशिष्ट, अनाये, दुःशाल, नष्टवि- RULE, .प्र. शाम् 2P, नि-विनि-यम् 1 P, परिपा (पानय, निर्लज्ज, प्रगल्भ. 2 असंस्कृत, अशिष्ट, ग्राम्य, अकृ- लयति), विनी 1P, गुप् 1P, ईग2A (with gen.); तविध, अप्रबुद्ध, अनक्षर, अशिक्षित, विद्याहीन-शय.37 अध्या 2 A, अधि-टा 1 P; तंत्र 10; 'r. ing subस्थूल, अदक्ष, अनिपुण, अपट, रूक्ष.-LY, adv. अवि- । jects like one's own children' प्रजाः प्रजाः स्वा नयेन, धृष्टवत, प्रगल्भ, स्थूलं, अशिष्टतया, &c. - NESS, इव तंत्रयित्वा (S. 5).2 आदिश् 6P, विधा 3 U, नि5. अविनयः, वैयात्य, धाष्ट्य, अमर्यादा, प्रागल्भ्यं, प्रतिमा, । यम-विधि-कृ8 U, व्यवस्था C. (स्थापयति); gen. अनार्यता, अदाक्षिण्यं. 2 असंस्कारः, अशिष्टता, ग्रा- ex. by (s. ).3 निग्रह 9 P,सं-नि-यम् ; See CoNम्यता. 3 स्थूलता, अदाक्ष्यं, &c. TROL.4 रेखाभिः अंक 10.-. शासनं, अधिकारः, RUDIMENT, S. उपक्रमः, प्रारंभः, मूलं, प्रथम-मूल-तत्त्वं; प्रभवं. आधिपत्यं, स्वाम्यं, ईशत्वं, ऐश्वय, राजपालनं. 'r.s of knowledge' ज्ञानतत्त्वानि, ज्ञानमूलं, उपक्रम- 2 विधिः, नियमः, मूत्र, व्यवस्था; (moral &c.) णिका. 2 मूलांग, बीजं, मूलं, मूलवस्तु-द्रव्यं. -AL, मर्यादा, कमः, निर्देशः, आ-नि-देशः, प्रचोदनं-ना, शास-ARY, a. प्राथमिक-मौलिक (की.), मूल-प्रथम- नं, मार्गः, कल्पः; तत्व (of science ); न्यायः.3 प्रaft in comp. माणं, मान; ' general r.' इत्सगः, सामान्यविधिः RUE, V. 1. अनुशुच् 1 P, अनुतप् 4 A; See RE 'r. of action ' क्रियाविधिः -मार्गः; 'r. of judica. PENT, REGRET. - S. ब्राझी. - FUL, 4. अनु शोका- ture' व्यवहारविधिः-मार्गः; 'according to the कुल, अनुतापात, शोकात, विषण्ण, उद्विग्न. r.' यथाविधि, विधितः; यथान्यायं 'r. of three' RUPPIAN, S. आततायिन् m., साहसिकः, वधोयतः. | त्रैराशिक. - ER, s. शासित m., पालयिता, शास्ता, RUFF, RUFFLE, V...संकुच् 1 P, आकुंच ८., पुटी शासकः, पालकः, अधिष्ठाता, अधिपतिः, अधीशः, निकृ8 U, चूण् 10%; 'r. up' प्र-संक्षुभ् ., प्रकुप् ., यंता, स्वामी, प्रभुः, ईश्वर, 'under one r.' एकव्याकुलीक, उद्विज c.; ' not r.ed in disposition' स्वामिक. 2 रेखालेखनी. -ING, a. शासत्, नियंत, पाप्रकृतिगंभीर, शांतात्मन्. -. भंगि, अमि., पुटः, लक &c.2 प्रबल, गरिष्ठ, प्रधान, बलिष्ठ; 'r. deity' चूणः. 2 प्र-सं-वि क्षोभः, प्रकोपः, व्याकुलत्वं, उद्वेगः, अधिदेवता, अधिष्ठात्री देवता. संभ्रमः, अशांति /.-ED, a. सं-क्षन्ध, क्षोभित, प्रकापि- Rux, s. सीधु m.n., आसवः, मैरेयं. -. असंगत, अत, आकुल, व्याकुल, व्यग्र, अस्थिर, संभ्रांत, अशांत, परूप. उद्विग्न, कातर, पारिव. RUMBLE, V.i.रम् 1P, नद् 1 P, गर्ज 1P, गंभीर RUG, s. कंबल:, रसकाआस्तरः-रणं. स्वन् 1 P or घुष् 1P. -ING, 8. गर्जनं, नर्दन, दीर्घRUGGED, a. विषम, नतोत्रत. 25(रूक्ष, कर्कश गंभीर-नाद:-वनिः-घोषः निषिः , (of clonds) रतSee HARSH. - NESS, B. वैषम्यं, कार्कश्यं. नितं, धनध्वनिः, मेघनादः, &c. ROIN, V. 1. नश्., वि-प्र-,प्र-वि-वस् c., क्षि 5, 9P or | RUMINATE, v.i. रोमंथायते ( D.), रोमर्थ अभ्यस 6., विलुपू 8 P or c., उच्छिद् 7 P, हन् 2 P or c. 4 U, (S. 2).2 पुनः पुनः ध्यै 1 P or विचर ., नि(घातयनि); उत-भव-सद् ., नि-अव-पत् c., उद्-ह । ध्ये desid. (निदिध्यासति ).-1ON, 8. रोमंथः अमी. 1P, ( building); raman' संपत्ति-विभवं- | णचिता, निदिध्यासन. -RUMINANT, रोपंथकर जन परिक्षीण- an... विनाशः, म-वि-सः, I (0/.. Page #386 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ROM RUMMAGE, . . अस्ताव्यस्तीकृत्य सूक्ष्मं अन्विष् 4 P or निरूप 10. RUMOUR, 3. जनप्रवादः, किंवदंती, प्रवादः, जनश्रुति., लोकवादः वार्ता; Soo REPORT 0. t. Ex. by (s.); ' it is red' इति किंवदंती श्रूयते इति जनप्रवादः. RUMP, S. See HIP. (373) BAC म- जनपद in comp. ; 'r. pleasures ' प्रामवास सौख्यं. RUSE, s. See PRETEXT. RUMPLE, See FOLD. RUN, .. धाव् 1P, दु1P, प्र-वि-, शीघ्रं दुतं गम्-चलू1 Por याद 2 P, रंहू 1 P; (as a fluid) क्ष1 P, प्र-,स्यंद् 1 A, गल् 1 P, दु, प्र, लु; ( as rivers ) वद्द् 1P, अवत 1 P, गम् (सागरं ); ' how much has the night yet to r. ' कियदवशिष्टं रजन्याः (S. 4 ). 3 प्र - वि-ली 4A, द्रवीभू, दु. 4 प्रवृत् 1 A, प्रगम्, प्रसृ See PROCEED 5 अति इ 2 P, अतिक्रम् 1 U, 4P, या 2 P, गम्; See Pass. 6 ( Away ) -, पलाय] 1 A अपक्ष 1 P, अपक्रम; अपयागम् धाव्सृप् 1 P, प्र-वि-द्रु. 7 ( As a sore ) पूयं c.or मुच् 6 P. 8 वितन्-विस्तॄ pass. ; प्रसृ; See ExTEND; ‘1._to_waste ' परि-, क्षि pass; 'r. riot ' मर्यादां अति-इ or अतिक्रम्. -०. ८. धाव् ; चल्c.; वह् c. - about, इतरततो धावू, वि-परि-धाव्. after, अनुधाव्-दु-गम्-सृ &c. -against, at, towards, अभि-प्रति-उप-धाव् द्रु, संमुखं गम्. -down, ( v. t.) गुणान् अपलप् 1 P, अवद् 9P; See DECRY, DEPRECIATE 2 Chase, q. v in, आ-प्र-विश 6 P. -into, उप-गम्, आ-पद् 44, ग्रम् pass.; ' ran into debt ऋणग्रस्तो बभूव र्णी, अपसृ, अपक्रम्, अपया; ' till the brook has r. off' याव निर्झरातो नापक्रामति, न तिरोभवति, न क्षीयते. ( of water ) प्रवद्द्. 2 प्रवृत्, प्रसृ. 3Prate, ५. v. out, क्षि-अपचि pass, अवसो समाप् - pass. -over, परिवह, उपरि खु; See OVERFLOW -up, वृभ् 1 A; See INCREASE. -s धावनं, द्रवणं, विद्रवः पलायनं 2 गति f.; क्रमः मार्गः, प्रवृत्ति f. 3 प्रवाहः, लावः, प्र- निस्यंद: 4 प्रचारः, प्रसिद्धि f; प्रचलनं. 5 पर्यंतः, परिमाणं. 6 जलयात्रा, समुद्रपर्यटनं; — in the long r. ' अंते, दीर्घकालादूध्वें; ' the ordinary r. of people' सामान्याः, पृथग्जनाः, प्राकृताः, साधारणजन: -NER, 3. धावक : 2 अधिकः, जंधाकारिक:, प्र-, जविन् १४४., तरस्वी, त्वरितः, वेगी, जवनः, जव :. - NING, 8. See (s. ) . धावत्, स्रवत् &c. 2 सपू, पूयाविन् (sore ). 3 यथाक्रमं अनुपूर्वशः. -RUNAWAY, -RUNAGATE, 3 प्रपलायितः, अपधावितः 2 युद्धत्यागी, रणविमुखः RUNDLE, 8. सोपानं आरोहण. RUPTURE, 8. भेदः, स्फोटनं, भंग: 2 भेदः, कलहः, स्नहर्भगः, भेदः, सुहृदभेद: 3 अंत्रवृद्धि f -स:. -v.. मंजू 7 P, मिद 7 P, स्कुद ०. BURAL, माम्य, जानपद (दी (.), मामीय, ग्रामीण, मा. on, RUBE, . . वेगेन तरसा - धाव् 1 P or गम्-पत्-चल 11, सवेगं प्रया 2 or प्रभु 1 P; 'r. upon आक्रम् 1 U 4 P, आ अव स्कंद्र 1 P, सवेगं अभि or आपत्, अभिस ; युद्धाभिसारिणः चमूपतयः ( U. 5) ‘r. ing upon (lue ) for fighting '; ' r. forth ' निर्गम्, बहिर्गम्, निःसृ ; 'r headlong' अतिवेगेनसाहसपूर्व विP. 3. महावेगः, जव, आवेग, सरंभः. 2 अतिवेगेन धावनं आपातः, सवे गावस्कंदः, सरभसाक्रमः; 'I do not care a r. ' अणुमात्रमपि नोत्सुकः. RUSE - LIGHT, 8. तृणप्रकाशः, तृणालोकः RUSSET . कपिश, श्याव. RUST, S. किटं, मंडूर, सिंहा (घा) नं-नं, मलं, अयोमलं; कलंक: -०. कलंकेन मलेन आवृ 5 U. -x, a. मलित, मलीमस; मलावृत, समल, कलंकावृत. RUSTIC, 4. ग्राम्य, ग्रामीय ण, ग्रामिक (की f. ), जनपद (दी f. ), असभ्य, अशिष्ट, अविनीत, प्राकृत. -. ग्राम्यः, ग्रामीणः, वृषलः, जानपद: ALLY, adv. प्रामिकवत्, ग्राम्यजनवत्. -ITY 8 ग्राम्यता, अशिष्टता, असभ्यता. RUSTICATE, . ८. निर्वस् C., प्र-वि-वम् . - . प्र विवस 1P. RUSTLE, . . मर्मररवं कृ 8 U -ING, 8. मर्मरशब्दः, ममेरः, वस्त्र - पर्ण स्वनितं. RUT, S. गर्तः त, चक्रांकः, चक्रमार्गः 2 मदः, मदजल ' in r. ' मदजलस्यदिन. - TISE . मत्त, मदोत्कट. RUTHLESS . निर्दय, निर्घुण, क्रूर, निष्कृप; See CRUEL. Rror, s. कृषकः कर्षक:, कृषीवलः. s. SABBATH ( day ), 3. विश्रामवासर:- दिवस:. SABLE, . श्याम, कृष्ण, कृष्णवर्ण. 8. श्यामकः 2 कृष्ण वेषः . SABOT, काष्ठपादुका. SABRE 3. खड्गः, नित्रिंशः, चंद्रहासः, कृपाण :. SABULOUS, a. See SANDY. SACCHARINE, . शार्कर (री f. ), मिष्ट, मधुर. SACERDOTAL . पुरोहित in comp. ; याजकीय, पौरोहित (ती f. ). SACHEL, 8. क्षुद्रकोषः, पुस्तकाधारः, भमा. SACK, s. स्यूतः, प्रसवः स्योतः स्यूनः ज्ञाणपुट:-कोषः, गोणी. 2 लंठनं, अपहारः धनादेः अपहरणं ; 8. cloth' शाणपट:-वस्त्रं, वराशिः, स्थूलशाटकः, ज्ञानं. - . . लुंड 1 P, 10, उपभु 1 A, सर्वस्वं अपह 1. P. SACRAMENT, , संस्कार - AL, संस्काररूप, Page #387 -------------------------------------------------------------------------- ________________ BAA (374) SAL JAORED, 4. पुण्य, पवित्र, परि-पूत, मेध्य, शुधि. 2 | SARE, . सुरक्षित, निराबाधं सुस्थ, क्षेम, अक्षत, नि अलौकिक-असांसारिक-वैदिक-(की f), (opposed व्रण, अजातापाय. 2 निर्भय, भकुतोभय, अभय, नि:to profane).3 पूज्य, पूजा; भावितात्मन्.4 पुण्या- शंक, भयातीत, आपद्-भय-मुक्त. 3 अलंध्य, दुरासद, धक, सुप्रतिष्ठित. 5 अनतिक्रमणीय, अय, अभेद्य दुर्धर्ष ; 'sagainst enemies'दुरासदः परैः (R. दुर्धर्ष, अवध्य ( person); 'an ambassador, be- VIII. 4).4 म्य, भयरहित, क्षेम, निर्भय ; 'as. ing considered s., never tells an untruth' place' निर्भयस्थानं, अभयहेत स्थलं; 'sound सदेवावध्यभावेन दृतो वदति नान्यथा (I.3); 's. ands.' कुशलिन, निरामय, सस्थ, अक्षत.-8. लोहspot' क्षेत्र, पुण्यस्थानं, तीर्थ; 's. grove' पुण्यवनं, पेटिका, लोहमंजूषा ; s. conduct' अभयदान-पत्र तपोवन; srknowledge ' निगम-वेद-ज्ञान, प्रतियो- 's.-guard' रक्षा, गुप्ति., रक्षणं; — Pass', p.v. ध: 's. writing ' वेदः, निगमः, श्रुति.. -LY, adv. क्षमेण, निराबाधं, अक्षतं, सक्षेम, निर्भयं; SACRIFICE, S. यज्ञः, क्रतुः, अध्वरः, यागः, इज्या, 'when she iss. brought to bed' यदा अनघमखः, सवः, होमः, हवनं, इष्टि, मेध: in comp.; प्रसवा भवति (S. 4). -TY, S. क्षेम:-मं, स्वास्थ्य, • horse-9. ' अश्वमेधः, human s.' नरमेधः-यज्ञः क्षेमता, अक्षतं, कैशलं, अनामयं. 2 रक्षा-क्षणं, निर्भयत्वं, &c.; ' imperial s.' राजसूयः; 'fit for a s.' अभयं, निर्भयं, भप-आपद्-मुक्ति/ to promises.' यज्ञिय, मध्य. 2 आलंभः, उत्सर्गः, बलि:, उपहारः.3 अभयवचनं दा 3 U. व्ययः, उत्सर्गः, परित्यागः, विनियोगः, समर्पणं; SAPPLOWER, S. कुसुंभ, पह्निशिखं, महारजनं, कमलोत्तरं. 'even at the s. of one's life' जीवितव्ययेनापि, SAFFRON, S. कंकुम, अग्निशिखं, वरं, बालि(ही)कं, पीतनं, प्राणपरित्यागेनापि; oft. by instr. alone (आत्मानं रक्त, संकोच, पिशुनं, धीर, लोहितचंदनं, काश्मीरजन्म. सततं रक्षेत् दाररपि धनरपि ). -... यज् 1UBहु -a. कुंकुमवर्ण-राग, अरुण; 'dyed with s.' कुंकुमार, 3 U, उपह 1 P, उत्सर्गार्थ हन् 2 P or बलिं दा 3 U, SSAGACIOUS, 4. चतर, विदग्ध, दूरदृष्टि, मेधानिन्, सूक्ष्मसमा-आ-लम् 1 A ( animal); ' he s.a beast to धी, तीक्ष्ण-कुशाग्र-मति-बुद्धि. -LY, adv. चतुरं, सRudra'पशुना रुद्र यजते ; ' he s.ed a horse' | मधिया, विदग्धत या. - SAGACITY, 8. बेदग्ध्यं, चाअश्वमेधं ततान, अश्वमेधेन ईजे. 2 परित्यज् 1 P, तय, तीक्ष्णमतित्व, सूक्ष्म धी:-मति f. उत्-मृज् 6P, हा 3 P,सं-c. (अर्पयति), विनियज् SAGE, S. प्र(प्रा)ज्ञः, विपश्चित् m., तत्त्वविद् m., बुधः, 7A, 103; 's. ing their own interests' स्वार्थ पंडितः, ज्ञानी. 2 ऋषिः, मुनि: 3 सिद्ध :, साधु:, यतिः, परित्यज्य; ' without s. ing their interests' सिद्धजन:-पुरुषः, आत्मज्ञः, मुमुक्षः, ब्रह्मज्ञः. -. प्राज्ञ, स्वार्थाविरोधेन (Bh. I. 74). - ER, S. यजमानः, यष्ट्र पंडित, ज्ञानिन् ; See WISE. -LY, adv. पंडितवत. m., याजकः, यज्वन् M., याज्ञिकः, होता. -SA- -NESS, 8. प्राज्ञता, पांडित्यं. CRIFICIAL, a. याज्ञिय, पैतान (नी.), मध्य; यज्ञ SAGITTARIUS, s. धन:, धनराशि:. in comp.; 's. work' यज्ञकर्म; s. fire' होमा- SAIL, 8. वातवस्त्रं-वसनं, नौपसनं-वलं; 'set s.' नावं. मिः, समयः, परिचाय्यः, उपचाय्यः; 's. priest' - | पोतं-मच् 6 P or चल c. -v.i.( Of a boat &c.) विज m. See PRIEST; 's. session' स. वायुना नद्-चुट्-वड्-प्रर्-pass. 2 (Of persons ) BACRILEGE, S. देवता दूषणं, देवस्वाप हरण, देवस्वचौर्य, पोतमारुह्य or अध्यास्य प्र-स्था 1A; नावा-पोतन 'पुण्यवस्तुदूषणं; धर्मलंघन-लोपः. -SACRILEGIOUs, गम्-चल् 1 P, नावात 1 P or H 1 A, जलa. देवस्वापहारिन पुण्यद्रव्यदूषिन्. वर्मना गम्-या &c. 3 चल्, सं-वि-मृ 1 P%3 SAD, a. विषण्ण, म्लान, शोकाकुल, सोत्कंठ, अवसन्न, 's. ing in the air' विहायसा-नभोवमना-गच्छन्, उद्विग्न, उत्कंठासंस्कृष्ट, उदासीन, खिन्न, दुर्मनस्, विमनस्. नभसि संसपेन्. -ING, S. समुद्रयानं. -OR, S. नावि2 शोचनीय, शोकावह, दःखद, केशकर (री/.), क्लेश कः, पोतवाहः, नौवाहः, समुद्रगः.. प्रद.3 गंभीर; See GRAVE;" to be s.' खिद्-pass., SAINT, S. मुनिः, साधु:, सिद्धः, सिद्धजन:, ऋषिः, पुण्यअव-वि-सद् 1 P, शच् 1 P, दुर्मनायते (D.). -DEN, जन: See SAGE. -LY, a. विमल, पवित्र, पुण्यात्मन्, .... विषण्णीकृ8 U, अव-वि-सद् c., खिद् c. See परिपूत, अतिपुण्य, सिद्ध तुल्य. 'GRIEVE. -LY, adv. सशोक, सविषाद, सखेद, सो SAKE, S. कारणं, निमित्नं, हेत:, प्रयोजन; - for the . द्वेग, म्लानमुखेन.-NESS, इ. विषादः, उद्वेगः, अवसादः, of' अर्थे or अर्थ in comp., हेतोः, निमित्तं, कारणात्, 'उत्कंठा, औदासीन्यं, म्लानि, खेदः.. with gen. or in comp., कृते ( with gen.); See BADDLE, S. पर्याणं, पल्ययन, पर्ययणं. -... पर्याणं For. भारूह c. or निविश ., सज्जाक 80%; - mounting SAL, . सालः, श्यालः, सर्जः, कार्यः, अश्वकर्णकः, सthe s.ed Indrāyudha' दनपर्याणमिंद्रायुधमारुन स्यसंबर:. (Ka. 126); (fig.) भार नि-धा 3Uor न्यस् SALACIOUS, a. See LUSTFUL. '4Us.-horse' वाराश्वः. -RE, S. पर्याणकार: SALARS, B. वेतन, वृत्ति , भृति , मूल्य Page #388 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SAL • monthly s. मासिकं; ' annual s. ' वार्षिकं. - IED, a. वृत्तिवेतन भुज् कृतवेतन. SALE, s. See under SELL. SALIENT, . प्रलंब, प्रोच्छ्रित. 2 प्रवग, गुनगामिन्. 3 (fig. ) मुख्य, प्रधान, विशिष्ट, पुरःस्फुरत्. SALINE . लवण, क्षार, लवणगुणविशिष्ट; ' s taste ' लवणरसः ; ' s. soil ' उष:, क्षारमृत्तिका; ' having s. soil ' ऊषर, उषवत्. (375) BALIVA, 5. लाला, सृणि ( णी ) का, स्यंदिनी; his mouth emits 9. ' वक्त्र लालायते -SALIVARY, - SALIVAL, . लालालाविन्. - SALIVATE, .. लालां त्रु c. or निःसृ ०. " SALLOW . आपीत, पांडुर, विवर्ण; See PALE. SALLY, .. निर्गम् 1 P, निष्पत् 1 P, निष्क्रम् 1 U, 4P, जवेन 'बहिर्गम्, अभ्यव स्कंद 1 P, अभ्यासद् c. - ०. निर्गमः, निष्क्रमः मणे, निःसरणं, आपातः, अभ्यासादनं, अभ्यव स्कंदनं, अवपातः 2 स्फुरणं, उत्पवनं, उत्पतनं. 3 विलासः, विलसितं विभ्रमः; 'ses of wit' बुद्धिविलासा:; विदग्धालापाः, नर्मालापविभ्रमाः; 's of lovity ' बुद्धिचापत्यं चांचल्यं ; 's. port' निर्गमद्वारं. SALOON, S. (सुप्रसाधित ) शाला, कोष्ठ :. SALT, 3. लवणं; ( fig. ) पिंड सफलीकृतभर्तृपिंड: (M. 5) who showed that he had not eaten his master's s in vain '; ' rock-s. ' सेंधव: -वं शीतशिवं; See under Rock; f sea-s: अक्षी ( क्षि ), वशि ( सि ); black s. ' पाक्य, बिर्ड; क्षारं; ' samnbhar s. ' रोमकं, वसुकं; ' sochal s. सौल:, अक्षं, रुचक; 's. -petre' यवजः, यवक्षारः, पाक्यः ; यवाग्रजः. - लवण, लवण-क्षारयुक्तमय (यी f. ); लवणगुणविशिष्ट, क्षारधर्मक, लवण-क्षार in comp. - v. ८. लवणांक 8 U, लवणेन सिच् GP or अंजू 7 P. -ED, . लवशाक्त, लवणसंसृष्ट, लवणित. -ISE, . ईषलवण -NESS, 3. लवणत्वं, क्षारता. SALUBRIOUS, “ हित-स्वास्थ्य-कर ( / ), आरोग्यावह, पथ्य, अनामयकर, क्षेम्य, पुष्टिद, हित. 2 SAlutary, q. v. SALUTARY, . हित, हित-कल्याण कर (रीf. ), -आवह, उपकारिन, श्रेयस्कर, शुभंकर. 2 पथ्य; See SA . LUBRIOUS. SATUTE, . . अभि-, बंद 14, अभिवद् 104, प्र गिपत् 1 P, प्रणम् 1 P, नमस्कृ 8 U, नमस्यति (D.), सभाज् 10; अभिनंद 1 P, उप-स्था 1 A; s. in return' प्रतिनंद प्रत्यभिनंद. 2 Kiss, g..., - ATION, 8. प्रणामः, प्रणति f., प्रणिपातः, अभि-, वंदनं, अभिवाद: दनं, नमस्कारः, नमस्क्रिया, सभाजनं ; 'as. _to thee' नमस्तुभ्यं. -ER, 8. अभिवादकः, अभिवेदक:. SALVAGE, 8. - उद्धृत; उद्धारः. SALVATION, 3. तारण, उद्धार, मुक्ति, मोक्षः, निस्तारः पापमुक्तिः, अर्ध्व - परम गति / 2 ( General SAN 1y) परित्राणं, रक्षणं, रक्षा; 'devotional way of 8. ' भक्तिमार्गः. · SALVES. अंजनं, प्र-अनु-लेपः, उपदेहः ०.८. अंजू 7P. SALVER, S. रजतभाजनं, रूप्यपात्रं. SALVO, s. See EXCUSE. SAME, . तद् (pron. a. ) with or without एव; भभिन्न, निर्विशेष, अनन्य; सम, समान, तुल्य; See LIKE; ‘it is the s. Vásanti ' सैव वासंती; ते एव पादपाः; तदेव वनं &c. ( U 3 ) ; gen. by एक, स, सम, समान in comp. ; ' of the s family ' सगोत्र; ‘sitting in the s car' एकस्यंदनमा स्थिती; ' of the s. age' समवयस्क; एकरूप, समानजाति, सोदर &c.; — at the s time ' एकदैव, युगपत्, एकसम-काले, समं, यौगपन ; ' in the s way ' तत् तथैव, तथा, एवं; he is the s as a father to me' मां प्रति स पितृस्थाने भूमौ वर्तते, पितृनिर्विशेषः . -NESS, 8. ऐक्यं, माम्यं, एकरूपत्वं, सादृश्यं, संवादः, अभेदः समभावः 's of class ' सवर्णता, सावण्य, एकवर्णता. SAMPLE, 8. आदर्श, प्रतिमा, प्रतिरूपं - SAMPLE s. सूचिकमदर्शः. SANATIVE, SANATORY, a. स्वास्थ्यकारिन्, रोगन (श्री f. ), रोगापह. SANCTIFY, . . पवित्रीकृ 8 U, पुण्यीकृ, पापमलं ह 1 P or क्षल् 10, परि-, पू 9 U, शुधू ०, शुचीकृ, पापकल्मषं निर्धू 5, 9 U, 6P 2 अनुमंत्र 10 A, पुण्यकमणि विनियुज् 7 A, 10 or निक्षिप् 6P. I04TION, S. पापहरणं-नाशनं, पवित्रीकरणं. 2 Sanctity, 1. V. -ING, C. शोधक, पावन. - SANCTITY, . निर्मलता, पवित्रता, पुण्यता, वि, शुद्धि, पाप- कल्मषनाशनं - हरणं, अंतःशुद्धिः - शौचं. SANCTIMONY, . दंभः, धर्माभिमानः, पुण्यवेशधारणं, बकवृत्ति f. - IOUS .दभिन. दांभिक (की f. ), पवित्रंमन्य, बकवृत्ति, धर्माभिमानिन्, कपटधर्मिन् - 100BNESS, S. :; See ( s. ). SANCTION, . . अनुज्ञा 9 U, अनुमन 4A, अनुमुद् 1 A ; अनुशास 2 P, आदिश् 6 P; प्रमाणीकृ 8 ए, दृढी, सत्यापयति द्रढयति ( D.), सत्याकृ. 8. अं नुज्ञा, अनुमति, अनुशामनं, अनुमोदनं प्रामाण्यं, प्रमाणं दृढीकरण, सत्यापनं. SANCTUARY, . शरण, आश्रय शरण स्थानं. 2 पुण्यालयः, देवतागारं पुण्य- पवित्र स्थानं. 3 गर्भः, गर्भागार, गर्भगृहं. SAND, वालुका, सिकता: (pl.); ' s. bank ' पुलिनं, सैकतं ; ' s. glass ' वालुकायंत्र. ०. ८. सिकताभिः आवृ 5 U or आकू 6 P. -Y, . वालुकामय (यी j.), वालुकाकीर्ण, सिकतिल, सैकत (ती f. ), बहुसिकत; ' s. desert ' मरुः, धन्वन् m. 2. वालुकानिभ; (fig.) अस्थिर, भंगुर, क्षणस्थायिम्, अदृढ. Page #389 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (86) - - - JANDAL, .. चंदनः ( tree), चंदनं (wood); SATE, BATTATE, ...सं-परि- 6 P or c., अत्यगंधसारः, मलयजः, भद्रश्री; 'white s. wood' | तंतुष c., अतितृति-सौहित्य-उत्पद् c., परिपूर 10, तैलपणिक; - red s.' रकचंदन, तिलपर्णी, पांग, र. -ED, a. अतितृप्त, परिपूर्णकाम, पर्याप्तकाम, संतर्पित, सं. जनं, कुचंदनं. 2 कोशी-बी, पादुका. परि-पूर्ण; सुहित; 'to be s.' सं-परि-तृप् 4 P or तुष SANDARAC, S. मसी शोषणचूर्ण. 4 P.-SATIETY, 8. तृप्ति, तर्पणं, सौहित्य, आसत. SANDERS, ( Yellow) पीतदुमः, काली( ले )यकः, टि.,-सौहित्य-तृप्तिः, पूर्णकामता, वितृष्णता, परिपूर्ति . हरिदः, दावी, पचंपचा, दारुहरिद्रा, पर्जनी. 2 ( Red ) | SATIN, 8. चीनांशुकं ( s.-cloth ). See red sandal' under SANDAL. SATIRE, 8. आक्षेपगर्भ पद्य-गीतं, अवगीत, संक्षेपकविBANE, a. सुस्थ, निरामय, स्वस्थ, प्रकृतिस्थ, कल्य.2 ता.2 Sarcasm, q. v. -ICAL, a. उपहासात्मक, ( In mind ) अनु-मत्त, प्रकृतिस्थ, अवातुल, अनुपहत- सोपहास, साधिक्षप; See SARCASTIC, WIST, s. आचित्त, अविधुत, अविक्षिप्तचित्त. -ITY,-NESS, 8. स्वा- | क्षेपवादिन् m. -IZE, B... साक्षेप वर्ण 10, अवगै स्थ्य, अनुन्मादः. 1 P, काव्यद्वारा आ-अधि-क्षिप् 6 P. SANGUIYEROUS, a. असग्वाहिन्. SATISFY, ... ( Persons ) सं-परि-तृप् .,-तुष् ८., SANGUINARY, a. (Of person ) रक्त-रुधिर-प्रिय, काम-इच्छां-पूर 10 or निवृत् c., तृप्ति-तुष्टिं-उत्पद् ., जिघांस, मारात्मक, क्रूरचित्त, निरचेतस्. 2 रुधिरपात सुखयति ( D.), प्री 0 P, आराध c.सत्व् 10, प्रसद् दूषित, रकलावयुत, बहुरत. c.; ( hunger, desire, &c.) शम् c. (शमयति), SANGUINE, a. गाढ, उत्कट; See INTENSE; चंड, प्र-उप-, छिद् 7 P, परि-पूर, निराकृ 8 U, निवृत् c.; तीक्ष्ण, चंड-तीक्ष्ण-स्वभाव. 2 (Of persons) आशा- ' child, s. your curiosity' पूरयत कुतूहलं वत्सः बत्, सुप्रत्याशिन्, अत्या शान्वित, दृढ प्रत्यय, जातविश्वास (U.4).2 संदेहं अपनी 1P,संशयं छिद् or ह 1 P or • I feel quite s. that ' इति मे गाढाशंसा; 's. निरस् 4 U, निरुत्तरीकृ. - ACTION, S. सं-परि-तोषःhope ' मुप्रत्याशा, गाढाशंसा, उत्कटेच्छा. -NESS, तुष्टि, पर्याप्ति /., इच्छापूर्ति , सौहित्यं, काम-इच्छा8. अत्याशा, अत्याशंसा, &c. ताप्त:-निवृत्तिः-शांति/. 2 शांतिः, शमन, निराकरणं, SANIES, 8. पूयं; See Pus.-SANIOUS, U. पूयस्लाविन्. परि-पूरण, छेदः, निवृत्तिः, पूर्तिः, तर्पणं. 3 संशयच्छेदः, SANITARY, a. स्वास्थ्यहित, स्वास्थ्य in comp., संदेह निवृत्तिः-परिहारः. 4 प्रतिफलं, निस्तारः, शुद्धि । आरोग्यकर (री.), आरोग्यावह. -IED, 4. तृप्त, तुष्ट, तोषित, तर्पित, पूर्ण-निवृत्त-काम, SAP, इ. सारः, रसः, द्रवः, सत्त्वं, निर्यास:. -".t.ट पर्यातकाम, प्रीत, कृतिन्, कृतार्थ, चरितार्थ. 2 छिन्न, त्खन् 1P, समूलं उच्छिद् 7 Por नश् c. -PER, S. पूर्ण, शांत, निवृत्त. 3छिन्त्रसंशय, हत-निरस्त-संदेह; खनकः, साहगिकः. -LESS, 4. असार, निःसार, वि ' to be s.' तुष्-तुप 4 P, भी pass. -ING, a.संरस, नीरस, निःसत्व. -PY, a. रसाढय, सरस, आर्द्र, तर्पक, संतोषक, तुष्टि-तृप्ति-कर (री.), संशयच्छिद. ससत्त्व, रसवत्. -SAPID, 4. सुरस, मिष्ट, स्वादु. -SATISFACTORY, a. युक्त, समर्थ, ( समर्थमुत्तरं ), SAPLING, S. बालवृक्षः, वृक्षकः. पर्याप्त, संशयच्छिद्, संदेहच्छेदिन्. 2 तुष्टिप्रद, संतोष-तृप्तिSAPTIENT, a. प्राज्ञ, प्रज्ञ, ज्ञानपूर्ण; See WIsE. तुष्टि-कर.3 (Atoning) Ex. by प्रम 2 P, SAPONACEOUS, a. चिक्कण, मेदुर. निस्तृ c.; See ATONE. -ILY, adv. सम्यक्तया, SAPOR, S. See FLAVOUR. वैशयन, संशयच्छेदितया, सम्यक. SAPPHIRE, S. महानील:, इंदनालः, नीलः, नीलोपल:. | SATRAP, S. मंडलेशः, भोगपतिः. SARGASST, 8. अव-आक्षेपः, निंदागर्भ वधः, परिभाषणं, I SATIRATE निदागर्भ वधः, पारभाषण, SATURATE, V... अत्यंतं पर 10, आ-परि-पूर; नि-सिम सनिंद उपालभः कटुः उपहास:. -SARCASTIC,-AL, P. अतिविद . -D, a. अति-सिक्त, परिपूर्ण; See a. साक्षेप निंदागर्भ, अरुंतद, उग्र, कद, तीक्ष्ण, सावहास, _IMPREGNATE. -ION, 8. अतिसेक:-क्लेदः, परिपूरणं. परिभाषिन्, सोपालंभ. -ALLY, adv. साक्षेप, सोपालभं प, सापालभ. SATURN, 8. शनिः, शनैश्चर:, रविमुतः, सौर:-रिः SAROOMA, S. See TUMOUR. -SATURNINE, a. मंद, अड-मंद-शीत-प्रकृति, जडस्व. SARCOPHAGOUs, a. मांसाशिन्, मांस भुज. भाव. -SATURNALIA, ७. शनिमहोत्सवः. . SARDONIC, a. विकृत, कराल. SATYR, S. वनदेवता, वन-अरण्य-घरः. SARDONYx, . गोमेदः-दकः. SAUCE, . स्पः, तेमनं, निष्ठान, उपदंचा, व्यंजन, उप BASE, S. ( अलंकारार्थ) परिकरः, मेखला, कटिसूत्र.. स्करः; 's.-pan' उखा, पिठर:See FRYING 2 वातायनकाष्ठं. PAN. - SAUCER, S. शराबः, पात्रं, आधारः. SATAN, .. पिशाचाग्रणीः, पिशाचनाथ:. -10, a. पै- SAVOY, a अष्ट, निर्जीड, निर्लज्ज, प्रगल्भ, अविनीत स शाच (चीf.).. प्रतिभ. -ILY, adv. अविनयेन, अष्टवत्.-INESS, I SATELLITE, 8. उपग्रहः.2 (सदा-) पाचर:, अनु | अविनयः, धाष्ट, प्रतिभा-भानं. यायिन् m., अनुषंगी; नित्यपावर्ती. T SAUNTER, O... मंद मंद परिक्रम् 10,4Parपरि Page #390 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 372 ) SAT मूं -1, 4P, शनैः शनैः विचर 1 P. -ING, 8. मंद रिक्रमणं. , VAGE, . वन्य, जांगल ( ली f. ), अरण्यज, वनरण्य in comp. 2 असभ्य, अशिष्ट, अविनीत, असंकृत, आधारहीन, अनाचार 3 क्रूर, हिल, निठुर, निय, दारुण, क्रूरकर्मन् श्वापद ( दी f. ); all of an is s. पुरुषा नाम निठुरा: ( Mr. 5 ). - s. शिष्ट असभ्यजन: 2 क्रूरकर्मा, राक्षस, दैत्यः, नरपशुः • । म्लेच्छः, किरातः, शबरः, यवन, भिल: &c. -LY, do. अशिष्टवत्, निष्ठुरं -NESS, 3. अशिष्टता, क्रौर्य, तरुणता, &c. AVANT, 8. बुधजन, पंडित, विद्वज्जनः; See LEARNED. AVE, v. t. रक्षू 1 P, in all senses, परि-, त्रै1A, उद्-समुद्-हृ.1 P, धृ 1 P, तृ, उत् सं नि:, मुच्च् c., 10, पापात् मुच् &c. 2 संचि 5 U, संरक्ष, नि-धा 3 U, संग्रह 9 P, भवशिष् c. 3 निवृत् C., निवॄ C., निरुधू 7 U, परिह; ' those that were sed out of the slain ' हतशेषाः, हतावशिष्टाः -prep. विहाय, मुक्त्वा, वर्जयित्वा; See ExCEPT. -ING, अव्ययशील, अल्पव्ययिन्, मितव्यय, अमुक्तहस्त. 2 उद्धारक, मुक्तिदायिन्; मोक्षप्रद. 3 विमोचक, विमोचनहेतुः. 8. रक्षणं, संचयः संग्रहः, निधानं. 2 संचितरक्षित धनं, संचय: -SAVIOUR, 8. तारकः, त्रायकः, परित्राता, रक्षिता, उद्धर्ता, उद्धारकः. AVOUR, 8. स्वाद, रसः, रुचि / 2 गंधः, वासः - सरसी- सगंधी-भू 1P. 2 ( Appear liko ) Ex. by कल्प, प्राय in comp., ईषदून with abl. ; by आ अव भाम् 1 A; ‘itss of falsehood ' तत् असत्यकल्पं, अनृताभासं, असत्यसंकाशं, असत्यवदाभासते. - Y, C. सरस, सुरस, स्वादु मिट, रसवत् रु चिकर. 2 सुरभि, सुगंधि. SCA (white eruption ) सिध्मं, किलासं. 2 अंधमजनः, नरापसंद:, हीनः, अपकृष्ट:. - BY, C. कच्छुर, वामन, सिमल SCABBARD, S. कोशः षः, विधानं, आधारः SCAFFOLD, 3. मंच:, इंद्रकोषः 2 प्रेक्षामंच: 3 वध्यशिला-स्थानं का, घातस्थानं. - ING, 3. मंच :. SCALD, ०.८. तप्त जलादिना दड् 1 P. 8. दाहः SCALE, S. तुला, घटः, तुला यंत्रं; 's. -pan' शिक्यं, पार्श्वः. ' goldsmith's s. ' एषणी- णिका, नाराची. 2 (Of •fishes &c. ) वल्कः एकं, वल्कल:-लं, शल्कं, शष्कलं: कवच :- चं. 3 फलक:-कं, पत्रं. 4 नि (नि: ) श्रेणी, अधिरोहि (हणी, सोपानपद्धति f-- परंपरा. 5 श्रेणी, परंपरा, आवलि-ली, माला, पंक्ति f. 6 प्रमाणं, परिमाणं; ‘on a large scale' स्थूलपरिमाणेन. 7 ग्रामः. - . . आ अधि-रुह् 1 P, आ-अधि क्रम् 1 U, 4 P, लंघू 1 A, 10, अवस्कंद् 1 P. 2 वल्कं निष्कृष् 1 P or निर्ह 1 P. -x, d. सशल्क, वल्कावृत; सवल्क, श ल्किन्, वल्किन् SCALENE . विषम त्रिभुज. SCALL, S. See SCAB, ITCH. SCALP, S. मस्तकत्वच् f. शिरोग्रत्वक्, शिरोस्थिचर्मन् - . ८. मस्तकत्वचं अवच्छिद् 7 P or निर्ह 1 P. SCAMP, S. See RASCAL. SCAMPER, . . वि-दु 1 P, जवेन वेगात् - or ধার 1 Por पलाय 1 A, सवेगं गम् 1 P. SCAN, v. ८. निपुणं मूक्ष्मं निरूप 10 or निरीक्ष 14 or अवलोक् 1 A, 10. 2 ( Verses ) मात्रा:- गणान् गण 10 or विभज़ 1 U. SCANSION, 8. गण-मात्रा गणनं विभागः • SCANDAL, निर्वाद, परि( री ) वादः, अपवाद: असूया, अवर्णः, दुर्वर्णः, कौलीनं, अक्षेपः, उपकोशः जुगुप्सा, कुत्सा, निंदा, वाच्यं वाच्यता, गर्हणं-गा, पैख न्यं पिशुनवाक्यं 2 कलंक:, दूषणं, अपमान अपकीर्ति हेतु: -IZE, . . ( s) with प्रकाश् ; अप-परि वद् 1 A, परि अप्-भाम् 1 A; See LIBEL. 20 fend, q. v. - oUB, a परि-अप वादक, आक्षेपा परिवादात्मक, असूयक, ( 3 ) in comp. 2 गर्हि निंद्य, कलंककर अकीर्तिकर - (f), दूषणीय, कुत्सि 3 बीभत्स, घृणावह -OUSLY, adv. गां, कुत्सितं. SCANT, SCANTY, . अपर्याप्त, अगचुर, स्वल्प, अविपुल, न्यून, अबहुल, अभूयिष्ठ. 2 संबाध, अविस्तीर्ण, संकट; See NARROW. 3 Miserly, q. v. -LY, adv. अपर्याप्तं, स्वल्पं, अप्रचुरं, अल्पमात्रं स्तोकं. - NESS, अप्राचुर्य, अपर्याप्ति f., स्वल्पता. SCAPE-GOAT, S. बलि:. ' JAw, 8. करपत्रं, क्रकच: चं पत्रदारण: -०.८. क्रकचेन पद् 10 or दृ 9 P or e. or छिदू 7 P _ or अवकृत् 6 P; ' s.-dust काष्ठविदलं; 's pit' काठवि पाटनमार्ग : - SAWYER, 8. क्राकचिकः, दारुदारणः SAY, 0. ८. वद् गद् द्भण् 1 P, वच् 2 P, ब्रू 2 U, भाष्] 1 A उदा- व्याह 1 P; उच्चर C., उदार आलप् 1P ( words &c. ); मंत्र 10 A ; ( tell ) कथ् PO, आचक्ष् 2A, आ-, शंस 1P, आम-धा 3 U, आख्या; See TELL; I say' ननु भणामि, ननु ब्रवीमि ननु simply, ( ननु पदे परिवृत्य भण Mr. 5 ); ‘ they s. ' ex. by किंवदंती, जनप्रवादः, इति श्रूयते ; See REPORT; ' that is to s. ' ex. by नाम - ING, 8. वचनं वाक्यं वचस् ", उक्तं, &c.; भाषितं भाषणं, उक्ति f., भणितं. 2 आभाणकः, प्रवादः 'popular s' जनप्रवादः; ' so runs the popular 5. तथा च लौकिकानामाभाणकः; See PROVERB SAB, कच्छु छू, पामनू, पामा; See IrcE; | SCARCE, . अबहुल, अप्रचुर, अप्रभूत, अपर्याप्त, अवि ४८ SCAR, s. किणः, अंक:, चिह्न, क्षतचिह्न, क्षतांकः, नम:क्षतं; (fig.) कलंक: -०. ८. क्षतेन-किन अंक् 10. - RED, . क्षतांकित, किणांक. SCARAMOUCE, 3. भंडः, वैहासिकः. Page #391 -------------------------------------------------------------------------- ________________ salt ( 378) पुस, न्यून, अभूयिष्ट, स्वल्प.2 विरल, दुर्लभ, दुष्माप, | splendid the s. of ( presented by) the Court भमुलभा See RARE. -LY, adv. कष्टेन, कथमपि, of Justice', Sos PRESENT Also, -SCENERY, कच्छ्ण, दुखेन, सकृच्छ्, मायासेन, दुर् pr.; oft. by | 8. Ex. by भूमिः, स्थान; See above.2 गृहवृक्षादि(a); one s. gets a good son' दुर्लभो गुणवान् | रचना, कृत्रिमरचना. पुषः; by न, स्तोक; s. couches ( walks on) SCENT, 8. गंधः, अधिवासा; 'sweets.' आमोदः, परिthe ground ' स्तोकमुव्या प्रयाति (S. 1); 's.a | मल: ( arising from trituration ) सौरभं; See day passed 'कमपि दिनं व्यतीतं; s.-when' | FRAGRANCE; diffusing s.' निर्हारी, समाकर्षी; ex. by एव with loc. abs.; मात्र affixed to adj., — having a sweet s.' सुगंधि, इष्टगंध, सुरभि, प्राणor यावत्र-तात उपस्थितेयं कल्याणी नाम्नि कीर्तिते । तर्पण.2(Organ) प्राण प्राणेंद्रियं, प्राण शक्ति : एष ( R.1.87 ); प्रविष्टमात्र एवाश्रमं तत्रभवति निरु- having a quick s.' तीक्ष्णप्राण. -0... वा 1P, पवामिनः कर्माणि संवृत्तानि (S. 3); एकस्य दुःख- उप-आ-'.2 वास् 10, सुरभीक 8U, भूल, धूप 1 P, स्य न यावदंतं गच्छामि तावद् द्वितीयं समुपस्थितं (P. 10. -ED, 4. सु-सासित, सुरभि, सुगंधि, मुरभीकृत, म.6); oft. by च-च; आपूर्णम कलाभिरिंदुरमलो सामोद, भावित, संगंध. -LESS, a. निर्गध, गंधहीन. यातच राहोर्मुखं &c. ( Mal. 9). -ITY,-NESS, S. SCEPTIC, . संदेहभृत m., हैतुकः, अप्रत्यायिन् m., अदुर्लभता, दुष्पापता, विरलता, अपाचर्य, अपर्याप्ति , विश्वासी. - AL, . हैतुक, अप्रत्यायिन्। संशयात्मन्. स्वल्पता, न्यूनता, अबाहुल्यं, &c. 2 दुर्भिक्षं, अभाषः, -IBM, 8. संदेह:, हैतुकता, अविश्वासः. दुष्कालः, प्रयामः, नीवाक:. SCENTRE, 8 दंडः, राजदंड:-वेत्रं-यष्टि f. 2 राजाधिJCARE, V.. त्रस् ., सं-वि.,° भी c., उद्विज c.; 3. कारः, प्रभुत्वं, आधिपत्यं; 'hold the s.' महीं शाम away' भयदर्शनेन वि-.; 's.-crow' विभीषिका, 2 P; Ses REIGN. - ED, a. दंडधर, दंडभृत्; 's. संत्रासन, भयहेतु:. king ' अभिषिको राजा. SCARF, . चेलकः, सिचयः, उत्तरीयं, चलं; s.-skin' SCHEDULE, 8. पत्र, लेख्.2 परिसंख्या, परिशिष्टं. बाह्यत्वष /-धर्मन् . SCHEME, S. उपायः, कल्पना, प्रयोगः, संकल्पः, प्रबंधः, BOARITY, V... त्वचं-धर्म-उलिख 6 P or छिद 7 P. प्र.,युक्ति 1.2 पद्धति /., व्यवस्था; ' secret s.' गढ-ICATION, S. स्वगुलिखन, धर्मच्छेदः. मंत्रणा, कपटप्रबंधः, कुटिलनय:.-. (मनसा) परिBOARLET, a. शोण, अरुण, सिंदरवर्ण; s. fever' कृप ., उपायं चित् or युज् 10. - ING, a. कुटिलनय निष्णात, यक्तिमत्, विदग्ध; अनुसंधायिन् ( in a good BOARP, लंबः, -1... लंबरूपेण निकत् 6 P. sense ). SCATE, See SKATE. ASCHISM, 8. भेदः, शाखा, धर्म-मत-भेदः. -ATIC, a. SCATH, SCATHE, V. 1. क्षण 8 P, अर्द 1 P or c.; मतभेदमूलक. See HARM, INJURE. -LESs, a. अक्षत, अपरिक्षत, SCHOLAR, S. शिष्यः, छात्रः, अंतेवासिन् m.; See भतहीन, असंजातव्यथ, निर्बण. PUPTL; ' s. of as.' प्रशिष्यः. 2 वृत्तिभुज् m., SCATTER, O... 6P, वि-आ-अवा-प्र., प्रस., वि- वृत्तिभाक्.3 पंडितः, कृतविद्यः, विद्वान; See LEARNलिए 6 P; (away ) विश्लिष् ., निर्थ 5, 9 U, विभिद | ED, WISE. -LY, a. पंडितोषित, पांडित्ययोतिन्. .. निरस्, 4U, अपनद् 6 P; वि-दु c. (army); See -SHIP, 8. पांडित्य, वैदुष्यं, विद्या. 2 वृत्ति , वेतनं. DISPBL,DISPERSE. -v.i.विक pass., दिशि दि- SCHOLIAST, 8. टीकाकारः, टीकाकत् m., वृत्ति-भाव्यशि निर्गम् 1 P or प्र-या 2 P, बहुधा विक्षिप् pass. | कारः. -SCHOLIUM, S. टीका, भाष्य, वृत्ति . -ED, a.प्र.वि-आ-कीर्ण, विक्षिप्त, व्यस्त, प्रसृत, प्रसा- SCHOOL, 8. विद्यालयः, विद्यागारं-गृह-मंदिरं, पाठशाला, रित, विनिर्धूत, असंहत, विश्लिष्ट, विभिन्न. -ING, 8. वि- अध्ययनस्थानं. 2 शिष्य-छात्र-समूहः.3 शाखा, संप्रदाकिरणं, विक्षेपणं, &c. यः;s. of philosophy' दर्शनं; 's.-boy' बालBCAVENGER, 8. संमार्जकः, खलपः, बहुकरः, मल-अ- शिष्यः, युवच्छात्रः; 's.-fellow' सहाध्यायिन् m., वस्कर-वाह. सतीर्थ:-र्यः, एकगुरुः;'s.-man' तार्किकः, नैयायिकः; SCENE, . स्थल, स्थानं, भूमि; 'the s. lies in '.-master ' आचार्यः, गुरुः, उपदेशकः, उपाध्यायः, Hastinapura' स्थलं हस्तिनापुर.2 अपटी; य(ज) पाठशालाधिकृतः-अध्यक्ष:.-... शिक्षक, वि-नी1 P, पनिका, नेपथ्यं, रंगसज्जा. 3 प्रवेशः.4 रंगः, भूमिः, अधि-न. (अध्यापयति); See INSTRUCT. -ING, S. शाला..5 दृश्य, दृग्गोचर स्थानं, आलोकः, दृक्पातवि शिक्षणं, अध्यापन, उपदेशः. 3गुरुदक्षिणा, शिक्षामूल्यं. षयः, oft. by स्थानं, आलोक:, or other words; SCHOONER, S.द्विकपका नौ.. this is indeed a lamentable s. 'नवनशयस्था- SCLATICA, 3. कटिशिरावेदना. . . नमेतत् ( Mal. 8) रमणीयालोक तत्स्थान, &c.; भो SCIENCE, S. विमान: Ses KNOWLEDGM. विया, TENTERIO-AL24 सालानुरोधिन, विज्ञान-II Page #392 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (379) Som #in comp. 2 क्सविष, विस् , भागामिन, विज्ञानविद् | अभि-लिख 6 P, गण 10, (गणं or देयं )गण or परे SCIMITAR, . खड़ा, भति: निमिशः, करवाल: Sts लिख 6 P. SWORD. . SCORIA, S. See DROSS. SCINTILLATE, V..फुलिंगान मुच् 6P or उरिक्षप SCORN, V. 1. निर्-अव-धू 6,9 U, तिरस्कृ8 U, अवज्ञा, 6 P; a blazing fire will s. in all directions' 9U, अवमन् 4 A, उपेक्ष 1 A, परिभू 1P, ग्यक, अग्नेचलतः सर्या दिशो विस्फुलिंगा विप्रतिष्ठेरन् (8. B. धिक, परुषं निंद् 1 P.-. (अत्यंत) अवज्ञा, अवमा109). 2 स्फुर 0P, भाज् 1 A, प्रकाश 1A; See नः, तिरस्कारः, धिक्कारः, परिभवः, उपेक्षा; See OONSHINE. - ION, S. स्फुरणं; अग्निकणः, स्फुलिंगनिर्गमः; TEMN, CONTEMPT. 2 अवलेपः, दर्प:, See PRIDE. • in the state of s.' स्फुलिंगावस्थ . :- ER, S. अवमंतृ m., तिरस्कर्तः, निंदक:.-FUL, . SCIOLIST, 8. पकवाग्राहिपंडित:, किंचिज्ज्ञः , (शाम-) सावमान, सावज्ञ; तिरस्कारिन्, अवमानिन्, निंदात्मक चुंबकः. -SCIOLISM, 8. पवाग्राहि ज्ञानं, किंचिज्ज्ञता. अवज्ञागर्भ; सावलेप, दृप्त. -FULLY, adv. सावक, साSCION, S. नवपलवः, किसलयः, अंकुरः, प्ररोह:. 24- वमान, सावलेपं. TT:, 473T:;the s. of the family of some SCORPIO, 8. वृभिक.. one' कस्यापि कुलांकरः (8.7). SCORPION, 8. वृभिकः, अ(आ)लि:, द(दो), the SCIRREUS, 8. मोसग्रंथि:.. sting of a s.' लूमं. ScrSSORS,s. कर्तरी, खंडधारा, कतरिका, कृपाणी, छेदनी. Scor, s. करः, देयभाग:'.-free' अक्षत, अविकल, ScoFF (at), अव-उप-हम् 1 P, अव-आ-अधि-क्षिप् निर्बण. 6P, अव-ज्ञा 9 U, तिरस्कृ 8 U, धिक, अवमन 4 A, SCOTCH, V. 1. छेदैः अंक 10, ईषत् छिट् 7 P. परिभ; See CONTEMN, MocK. - ING, S. अव-उप SCOUNDREL, S. पंडितवृत्तः, जाल्मः, दुरात्मन् m., म. हासः, अव-अधि-क्षपः, अवज्ञा, अवमानः, धिक्कारः. धमः, नरापसद:, निकृष्टः, खलः, दास्याः पुत्रः; (in -INGLY, adv. सोपहासं, साक्षेपं. voc. ) Frieslata:; See RASCAL. SCOLD, V. 1. निर-भ 10 A, परुषं निंद् 1 P, आक्रु SCOUR, V.t. सं-परि-मज 2 P or c., निर्णिज 30, श् 1 P, आ-अधि-क्षिप् 6P, गई 1, 10 A. अप-परि घर्षणेन शुध् ., निघृष् 1P.2Purge, g.v.-... भाष 1A, उपालम् 1A; See REPROACH. -s. ( Off, along) दत-जवेन-शीघं-अपक्रम् 1 U, 4 P कर्कशा, दमखी, कैकयी, वक्र शीला. -ER, S. निंदकः, or धाव् 1 P or पलाय 1 A, द्रुतं तु 1P or अतिक्रम्. भसकः. -ING, S. मर्सनं, ना, निंदा, उपालभः, आक्रो -ER, 8. निणेजकः, वमधावकः. -ING, S. मार्जन, शः. परिभाषण, &c. निर्णजनं. SCONCE, 8. दंड:. 2 आश्रयस्थान, शाला, आश्रयः.3 SCOURGE, . कशा-षा, प्रतिष्कश:-षः, प्रतोदः, ताउनFort, g. v.4 दीपांधार:. -0.. दंड 103; See रज्जु f; (fig.) धूमकेतुः, उपश्वः, उत्पातः, कृतांत :, FINE. काल:, पीडक:.-... कशया हन् 2 P or तह 10 ScooP, 8. दर्वी, कंबि-बी.; See LADLE. 2 कोटर: or प्रह 1P3; fit to be s. ed' कश्य. 2 अत्यंत रं, पट. 3 खनित्र. -... दा अवपत् c. or अवतृ पीइ 10 or अई 1 P or c., उप-1 A. -ING, .. 6.2 उत्खन् 1P, खनित्रेण पुटीकृ8 U. कशाघातः, कशाताडनं-प्रहारः. SCOPE, 8. आशयः, अभिप्रायः, हेतुः, अर्थः, तात्पर्य, ScOUT, s. चारः, चरः, प्रणिधिः, अपसर्पः, गूढपर उद्देशः.2 विषयः, प्रसरः, परिमाणं, पर्यंतः, अवधिः, See SPY. -... संघर् 1P, गुढं-प्रच्छन्न परपेष्टां निसीमा ; ' mind of limited s.' अल्पविषया मतिः रूप 10.-0.. अव-उप-हस् 1 P, सहासं निरस् 40 (R. I. 2).3 अवसरः, अवकाशः; लब्धावकाशा मे or निराकृ 8 U or प्रत्यादिश् 6 P. प्रार्थना (S. 1) has found as. (for itself)'. ScowL, S. भ्रभंगः, भु(भू कुटि-टीf. -... भ्रुकुSCORCH, .. t. अभि-सं-त 1 P or c., निर-परि-दह | टिबंध 9 P, 8 U with (8.), भ्रवी संकुथ् 1 P, 1P, 1 P, भ्रस्ज् 6P, (in apan); 's. ed भ्रूभंगेन दृश् 1 P; See FROWN. -ING, a. सभ्रूभंग; with heat' आतपाक्रांत; s.od with the fire with as. look' सभ्रूभंग, भ्रूवोर्मेदात्. of missiles 'अमपावकष्ट. -ING, a. दाहक, ताप SCRAGGY, a. रूक्ष, कर्कश: See ROUGH, HARD. 2 क, अत्युष्ण, अतितिग्म, उचंड, प्रखर, नैदाघ (पी.). . कृश, क्षाम, क्षीण; See LEAN. SCORE, .मिशति f.2 भव-,च्छेदः, भंगः, दंत:.3 SCRAMBLE, V.i. हस्ताभ्यां धृत्वा-मंदमदं आरुह 1 P. रेखा, चिल.4 गणना, गणनापत्र-लेख:.5 पिन्यासः (in 2 संमद-कलई-कृ 3U (with dat.);अटिति संग्रह music). Bहेतुः, कारणं, निमित; विषयः, अर्थः। | 9P, ग्रहीतु उयम् 1A. 9 P, ग्रहीतुं उयम् 1 AB's.ed for water'जला. 'on thats.' तस्मिन्विषये, तदर्थ; on the s. of दानार्थ परस्परं संमर्दमकुर्वन्. -8.,-ING, B. मदं मई friendship"ण्यहेतोः &c.nt. अवच्छिद् 7P, | आरोहणं. 2 सरभसग्रहणं, संमदः. ददरीक 80, 2210वाभिः भर | SCRAP, ..बरः, शकला-ल, लवः, अंश: 's.sot Page #393 -------------------------------------------------------------------------- ________________ BOR (380) what is eaten' फेला, भुकसमुजिातं; उच्छिष्ट, पिंड:, 8.s' शालप्रमाणे.-AL, a. शामसिद्ध-उक्क, श्रुतिविहि8.-book' खंडाधारः, द्रव्यखंडाधारः. त, शास्त्र in conup.; 's. prohibition' शासप्रतिषेधः. SCRAPE, . कृच्छ्, संकटं, आपद् , दुर्ग, कष्ट, दुःखं, SCRIVENER, S. कुसीदः; See USURER. 2 लेखकः, दुर्गति, दुर्दशा; 'got into a s.' कृच्छ्रगत, आपढ़त, लिपिकारः, लेखकवृत्तिः. डास्थित.2 घर्षण. - V. 1. घृष 1 P; लिख 6 P, उत्- | SCROPULA, S. गंड-कंठ-माला. - SCROFULOUS, a. वि-, तक्षु 1, 5 P, त्वम् 1 P, खुर 6 P. 3 घर्षणेन गंडमालिन्. प्रमृज् 2 P or निर्णिज् 3 U or अप-नी 1 P or शुध् | SCROLL, S. पट्टः, लेख्य, दीर्घपत्र-पट:. 0.; (with feet) अपस्क 6 P.4(Together) (कष्टे- SCROTUM, 8. मुकः, अंडः, फलं, कोश:-षः, अंड-मुष्कन or महाप्रयत्नेन) समाह 1P, संचि 5 U, संग्रह 9P, फल-कोशः-षः, वृषण:. एकीकृ. - ER, S. उल्लेखनी, निर्घर्षणी, निर्घर्षणकः. 2 SCRUB, V... अत्यंत मृ2 P or c. or प्रक्षल् 10 or काष्ठकहालः. -ING, S. घर्षणं, उल्लेखन, तक्षणं, झुरणं. निर्णिज् 3 U or घुम् 1 P.- 8. वातीनः, अधम-नीच2 विदलं, तष्टं ; अव(प)स्करः, अवकरः, मले. जघन्य-वृतिः. -SCRUBBY, a. तुच्छ, निकृष्ट, हीन; SORATCH, V... वि-उत्-प्रोत्-लिख 6 P, वि-अव-दृ9 P See MEAN. or c.; छिद 7 P, निर्भिद 7 P, खर 6 P; 's. with | SCRUPLE, 8. संदेहः, आ-,शंका, संशयः, विकल्प:.-v.i. the nail' नखेन क्षण 8 P or अंक 10 or लिख.24- विक्रप 1 A or c., संदिह 2 U, शंकर A, वि-आस्यति-ते ( D.); नखैः घृष् 1 P. 3 ( As birds ) T-; ex. by Doubt', q. v.-SCRUPULOUS, a. विष्कृ 6 P, अपस्क. 4 ईषत् क्षण् or उल्लिख. 5 सरल, ऋज. 2 मूक्ष्म, निपुण, अतिसूक्ष्म, अतिमूक्ष्मदृष्टि. Serawl, q.v.6 (Out ) प्रमृज् 2 P, विलुप् 6P 3 साशंक, शंकाशील, आ-, शंकित. ore., निर्घष्, उच्छिद् 7 P, विनश् c. See ERASE. | SCRUTINY, 8. निपुणपरीक्षणं, सूक्ष्मनिरूपण-परीक्षा-द-8. ( त्वचः) उल्लेखनं, दारण, छेदः, भेदः, क्षतं, घ- र्शनं, अनुसंधानं, निरूपणं. - EER, S. सूक्ष्मनिरूपकः. घेणं; जणः; 's. with the nail' नखक्षतं, नखांकः -IZE, V.. सूक्ष्म-निपुणं-दृश् 1 P or परीश् 1A अण:-पदं. 2 ईषत्क्षतं, त्वग्वणः; ' hard s.' औरंफः. or निरूप् 10, निपुणं अनुसंधा 3 U or अनुयुज7A -FR, S. उल्लेखकः, विदारकः, कंडूयनक: विष्किरः. or अन्विष 4 P. - IZER, 8. सूक्ष्मनिरूपकः, निपुणप-ING, S. उल्लेखन, विदारण, छेदः, &c.; कंड्यनं, कं- रीक्षकः, सूक्ष्मदर्शिन. इया, कंडुति . SCUD, V.i. अतिवेगेन-सहसा गम् 1 P or चल् 1P. SCRAWL, V. 1. अस्पष्टं-स्थूल-लिख 6 P, स्थलाक्षरैः- SCUFFLE, . तुमुलं, नियुद्धं, कलहः, ब हूबाहवियुद्धं, भतिक्षिप्रं-लिख. -., -ING, S. असष्ठ-स्थूल-लेखः. द्वंदू. -0... बाहुबाह वि युध् 4 A. . BCREAM, t.i. आ-उत्-वि-कुश 1 P, उचैः नट् 1 P SCULK, v. i. निभृते-गढस्थाने-वृत् 1A or स्था 1 P, or वि-52 P, वाश’4 A (of birds); रवं मुच् गुप् pass.; ' s. off' व्यपस 1 P, पलाय 1 A, अ6P, उचैः आक्रंट 1 P, चीत्कारशब्दं कृ 8 U%3; 's. पकम् 1 U, 4 P. - ER, S. गुप्तवर्तिन् m. with pain' आर्तवत् रु, आर्तनादं मुच्. -8.,-ING, S. SCULL, 8. कपाल:-लं, शिरोस्थि ., करोटि-टी/., कर्पभाकंदनं, उत्क्रोशः, चीत्कारः, उच्चनादः-रवः, कोलाह- | र:.2 क्षुद्रक्षेपणि f;'s.-cap' शिरस्क, मस्तकावरणं. लः, विक्रष्ट ; 's. of pain' आर्तरवः-नादः, SCULLION, S. पात्रक्षालकः-मार्जकः. SCREECH, See SCREAM; 's.-owl' नकरावी उ SCULPTOR, S. त्वद ., तक्षकः, तष्टा, तक्षन् m. लूकः, कालपेचकः. -SCULPTURE, V... त 1,5P, व 1 P, उ. BCREEN, 8. आवरणं, व्यवधा-धान, तिरस्करिणी, ज- | लिख 6 P, प्रतिमां कृ8 U or निर्मा 3 A. -8. तक्ष(य)वनिका; अंतर्धा-धोनं, प्रतिसीरा. -V. 1. प्र-छ ___णं, त्वक्षणं, प्रतिमा-मूर्ति-करणं.2 प्रतिमा, मति 10, निगुह 1U, गुप् 1 P, (crime &c.); नि-आ- ScUM, S. मंड:-डं फेनः-गः; s. of boiled rice' सं- 5 U or c., व्यव-धा 3 U, पिधा, अंतर्धा. 2 रक्ष निलावः, आचाम: See under RICE. 2 मलं, उ• 1 P;आश्रयं दा 3 U, आश्रयदानेन प्रच्छ, &c. च्छिष्ट, अवस्करः, अवकरः, कल्क, असारव्य, किड SCREW, S. कर्षणी, व्यावर्तनकील:.2 कृपणः, बद्धमुष्टिः. | ( fig. ) मलं; मलं प्रथिम्यावाहीक ( Mah. VIII. 45. -... कर्षण्या-कीलकेन-बंध 9 P. 2 व्या-परिवृत् 0.3 | 23 ) ' are the s. of the ( whole ) world.' (Out ) निष्पीड 10, निई 1 P, निकृष् 1P, निर्दु SCURF, 8. शुकचर्मन्-.; किलासं, सिम See IroH १U.4पीड, अर्द 1 Por c., बाध् 1 A, उप 1 A. | (dry). SCRIBBLE, See SCRAWL. SCURRILOUS, . परुष, तीक्ष्ण; दुरुक, अश्लील, भदSCRIBE, . लेखकः, लिपिकारः, अक्षरचणः, कायस्थः. क्षिण, दुर्वाप.5 कटुभाषिन, दुर्मुख, मखर, पारदुष्ट. SCRIP, 8. पुटः, पुटी क्षुद्रकोपः.2 लेखः, पत्र, लेख्यं. - -SCURRILITY, 8. पारुष्पं, मौखर्य, दुरुक, &c. SORIPTURE, वेदः, श्रुति f., आवायः, निगम:.शा-- SOURYA, .. शीतादः, लवणरक. -. कुत्सित, गर्थे, ; ' religious s'धर्मशानं 'authority of the l तुच्छ, नीच; See MEAN. ' Page #394 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Bm (381.) SRO SCUTCHEON, 8. कुलीनषिलपत्र, कोलीनकोषः. and. out of s.' कालोऽकालो वा, भौषिस्थानौचित्यSCUTTLE, S. करडः, मंजूषा.2 छिद्र. मविचार्य; ' wrongs.' अकाल:, अवकाशः. -... SCYTHE, S. लवित्रं, दात्र, खड्गीकं, शस्यकर्तरिका. अधि-वास् 10, उपस्क 80 or स्वादूत.पिच् 1 P,. SEA, B. सागरः, समुद्रः, उदधिः, अर्णवः, जलाधिः, वारि- परिपाकं उत्पद् ., पक्कीक; See MATURE. 3 (A0धिः, अपांपति: See OCEANS 'a rough s.' क्षन्धा- custom ) ex. by परिचय, सहिष्ण, &c.; 's.ed to गंवः, s. of worldly existence' भवसागरः, heat' रविकिरणसहिष्णु (S.2 ); 's.s the body संसारार्णवः; s. of troubles' लेशसागरः, दुःखार्ण- to exertions ' श्रमजयान् तनुं प्रगुणा करोति ( R. R. व:, &c.; 'go to s.' नाविकः-सांयात्रिक:-भू 1 P, 49;s. od to exertions' जितश्रम, श्रमसहिष्णु. नाविकवृत्ति से 1A; ' beyond the s.s' दीपांतरं- -ABLE, . समयोचित, कालानुरूप, प्रस्तावसमा रे;.-beat' तरंगाहत; 's.-faring' समुद्रग यायिन, (शी.), प्राप्तकाल, कालोचित, and sim. comp. 2. सांयात्रिक; 's.-fight' नौयुद्धं 's.-girt' See Girt; कालकृत, काल in comp.3; 's. efforts 'कालकतो's.-green' श्यामहरित, सागरवर्ण; s.-gull' योगाः.3 आर्तव ( वीf.), कालोद्भव, अतुज, रतश्य. करंट::.-man' नाविकः, समुद्रगः, पोतवाहः; 's.- -ABLENESS, s. कालीचित्य, प्रस्तावसादृश्य, &c. port ' पोताश्रयस्थानं, पोतशरणं, नौकाश्रयः; s. -ABLY, adv. यथाकालं-समय-अवसर, काले, समये, shore' समुद्रतट-तीर, वेला, रोधस् 1. s.-sick' प्रस्तावसन शं, प्राप्त काल, कालानुरूपं.-ING, 8. उपस्कर :, समुद्रन्छर्दिष्मत् ; 's.-side' समुद्रवेला &c. व्यंजन. SEAL, S. मुद्रा, (fig. also ); 'opening the s. of SEAT, S. आसन, पीठ:-ठं; take a s. here' अत्र sleep' क्षिपनिद्रामद्रां ( Mal. 2 ); ' open it, pre- आसनपरिग्रहं करोतु भवान् पर्यकः (s. on a sofa), serving the s. and show me' मुद्रा परिपालयन् विष्टरः (cane-s. ); आस्तर:-रणं; ' raised s.' वि. उदघाट्य दर्शय ( Mu.5); s. of the lips ' ओ- तदि-दा., वेदिका. 2 स्थानं, आयतनं, आस्पदं, धामन् मुद्रा. 2 मकरः, नकः -७. t. मुद्रयति (D. ). 2 1., अधिष्ठानं, निकेतन, नि-आ-लयः, आगारं, पदं, आनिर्णी 1 P, स्थिरीकृ 8 U, दृढीकृ, दृढ यति (D.); शय: ' capital s.' राजधानी-नगर; 's. of justice' the defeat in that battlo s. ed his fate' न्यायासन, धर्मासन, व्यवहारासन; s. of blood'रकापराजयेन तस्य भाविगति : एकांततः निर्णता. 2 मुद्रया शयः; क्रोधस्थान; विद्यागारं, &c.-.t. (Oneselt) अंक 10 or चिह्नयति ( D.). 3 (मुद्रया) पि-धा 3 U, आसने उपविश 6P, निषद् 1P, आसनपरिग्रहंक 80%; बंध 9 P; मुखं बध्नाति •s. s the lips'.-ED, a. ( another ) (आसने) उपविश् ., आसन ग्रह ., अमुद्रित, कृतमुद्र, मुद्रांकित, मुद्राबद्ध; 's. ing wax' ध्याम् ., अधि-टा. (-ठापयति).2 प्रति-8| C., अधिक ला(स)क्षा; See LAC. अधि-आ-हह c., निविश् .; he was s.ed on the SEAX, 8. संधिः सीवन; s. of planks' काष्ठसंधिः. throne' राजपदमधिरोपितः, सिंहासने प्रतिष्ठापित:. 2 शुष्कत्रण:.-r,a. संधियक; ' turn the s. side -ED, a. आसीन, उपविष्ट, निषण्ण, अध्यासीन; आसwithin' स्वदोषान् प्रच्छादय-निगह. -SEAMSTRESS, नस्थ, आसनस्थित-उपविष्ट-आरूढ-गत-आश्रित, पीठ8. सचिका, सूचिकर्मोपजीविनी. स्थ; 's. at ease' मुखासीन, सुखोपविष्ट; ' be s.' SEAR, O... निर्दह 1 P, प्रष् 1 P; दहनेन दृढीकृ or गृह्यतां आसनं, क्रियतामासनपरिग्रहः.2 प्रतिष्ठित, नि. शुष्कीकृ8 U.-a. संशुष्क, विशीर्ण, म्लान. विष्ट, स्थित, गत-स्थ-निष्ठ in comp.; 'g. in the SEARCH, . ( For ) अन्विा 4 P, निरूप 10, अनुसं heart' हृदयनिष्ठ, हस्थ; कंठगत, अस्थिनिष्ठ, &c.. धा 3U, मृग् 10 A, मार्ग 1P, 10, विचि 5U, I. SECEDE, V.i.अपम् 11,अपगम 1 P, अप-या-12P, निर्-अव ईक्ष 1A; (fig.) निपुणं परीभ् or निरूप अपक्रम् 10, 4 P; व्यपस &c.; (to) आश्रि 1U, 's. into' निरूप, परीक्ष: 's. out' अविष्य &c. अव-आ-लंब 1 A; ( from ) (धर्म &c.) त्यज् 1P उपलभ् 1 A or प्राप्5 P. -ING, S. अन्वेषणं-णा, उत्सृज् 6 P; मतांतरं ग्रह 9 P or आधि &c. -ER, मार्गण, निरूपणं, अनसंधान, निरीक्षणं, अन्चीक्षणं; भित्रमताभितः; मतांतर ग्राही. -SECESSION, 8. अप विषयः, जिज्ञासा.-ER,S. अन्वेषकः, अन्वेष्ट्र m., निरू- सरणं, अपगमः-मन, अपक्रमः-मणं,&c. 2 मतांतरस्वीपकः, निरीक्षकः; s. of the human heart'पुरु- कार:-ग्रहणं, स्वधर्मत्यागः. षांतरविद्.-ING, निपुण, सूक्ष्म, अवहित; ' casting SECLUDE, D... नि-अब-रु 7U, गुप् 1 P.2 विat me as. look' मुनिपूर्ण मां विलोक्य. विके वस् ., पृथक् कृ8 U; वि-विच् 3,7U or c. SEASON, रतुः, कालः, समय: (in general) 3(Oneself ) विविक आश्रि 1U or से 1 A, वि. काल:, वेला, समयः, अवसरः; अवकाशः, प्रस्तावः विके-एकांत-वम् 1P, जनसंसर्ग त्यज् 1 Pror परिह 1 'auspicious. लग्नं, महतः, शुभवेला, लमं; 'in Por वृज् 10. -ED, a. विविक्त, निर्जन, विजन, निdues'काले 'pertaining to the s.' भार्तव | भत; See LONELY. 2 (Of persons ) त्यक-मुक(वी. 'out ots. 'अकाले, अनवकाशे ins. | संग, विविक्तसेविन्-वासिन्-वृति. -SEOLUSIONALS. Page #395 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SEG रहस, विविक्तता, एकांतता, विविकदशा स्थिति J.; रहः स्थानं विविनं, एकांतवासः. (BR) SECOND . द्वितीय; 's to none', 'without & B. अद्वितीय, अनुत्तर, अत्युत्तम; '8. in rank ' द्वितौयपदभाक्. 2 Secondary, q. v.; 's-hand ' भुपूर्व, अन्यभुक्त व्यवहारित, अन्योपयुक्त; अन्यकल्पित, अभ्यसृष्ट; 's hand information ' अभ्यस्मादधिगता वार्ता; 's hand witness ' श्रुतसाक्षी; 's.-rate' मध्यम, सामान्य; 's sight' दिव्यचक्षुः -दृष्टि f. विपल; विकला; क्षण, निमि ( मे ) ष: 2 सहायः, सहकारिन् m., उपकारी. . . अनुमुद् 1 A, अनुग्रह् 9P, उपकृ 8 U, अभिनंद 1 P. -ER, S. अनुमोदी, समर्थयिता, पक्षोद्ग्राही. -LY, ado. द्वितीयतः, द्वितीयस्थाने. — SECONDARY, “ अप्रधान, गौण (णी/-), अमुख्य, अनुषंगिन्, उपसर्जन, उपसृष्ट, अप्रथम; oft. by उप pr; as planet' उपग्रहः; 88. rank ' भप्राधान्यं. 2 मध्यम सामान्य, सामान्यगुणक. -Lx, adv. अप्राधान्येन, गौणतः, अप्रधानतः, अनुषंगतः. SECRET . नि-, गूढ, गुप्त, प्रछन्न, निभृत, संवृत, अव्यक्त, अप्रकाश, अविदित; 's door' प्रच्छनं, अंतशेरं. 2 गुह्य, गोप्य, रहस्य, संवरणीय. 3 गुह्यामेदिन्, रहस्यामेदिन. 4 गहन, गूढ, अव्यक्त, गूढार्थ, गहनार्थ. 5 रहस् in comp., विविक्त, निर्जन, निभृत; ‘keep s गुड् 1 U, छद् 10; See CONCEAL. -3 रहस्थं; गुयं गोप्यं, मर्मन ; ' have you kept the s. ontrusted to you' रक्ष्यते भवता रहस्यनिक्षेपः (V. 2); ‘the s. of one's power ' शक्तेः रहस्यं; ' the s of good men (of their conduct ) ' साधूना रहस्यं ( U. 2 ) ; ' in s. ' रहाते, रहः, मिथः ; scoun sel' मंत्र, गूळ मंत्र: ' knowing s' रहस्यज्ञ, अंतर्वेदिन् ; मर्भविद् ; the matter is no longer & ७. बहुलीभूतः प्रकाशतां गतः सोऽर्थः ; 'diving into the s. s of others ' परममेमेदिन्, मर्मान्वेषिन्, पररहस्यविद् - Lx, adv. प्रछत्रं, गूढं, निभृतं, गुतं, अ व्यक्त, उपांशु, गूढ - गुप्त in comp. ; ' walking s गूढाचार, गुप्त संचारिन् - NESS, SECRECY, 8. गुप्तता, गूढता, प्रच्छनता, गुति, गुप्त- निभृत-भाव: 2 संवृत्ति f, गुतिः, गुह्य - रहस्य रक्षणं, गोपनं, रहस्याभेदः पालनं, मौनं, अप्रकाशनं 3 विविक्तता; रहः, रहोवासः, विविक्तवास:-भाव:. | ' 60 of the bowela ' पुरीषं बिठा See Duxe. SECT, 3. शाखा, पथिन् मार्गः पक्षः, मतं संप्रदायः, गणः. -ARY, ARIAN, शाखागत, सांप्रदायिक (की f. ); स्वपक्षानुसारिन्, शाखावलंबिन्, शाखाभित. SECTION, 8. वि-, भागः, छेदः, परिच्छेद: ; खंड:-ड, पवैन् , प्रकरणं, ठकास, उच्छ्रासः, स्कंध, कांड: डै पादः (of different compositions ); 'sub-s. ' अधिकरणं. SEORETARY, 3. कार्याधिकृतः सचिवः. SECRETE, . . ., प्रनिः परि, निर्गम् , निःख | , उम् 1 P, उद्- 6 I, उत्सृज् 6 P ; (bile &c.) उत्- रिच् 71 or o; उत्पद् , जन् ; the mouth frequently s. s saliva' - et लालायते, लालां स्लावयति. 2 गुप् 1 P, गुह 1 U, संवृ 5 U, अप-नि-ह्न 2A; See CONQRAL.. -ION 8. नाव:- वर्ण, उद्देषनं उत्सर्गः, उत्पादनं 2 मलं; 's of the thront' कफः, अष्मा; '३. SECTOR, 3. वृत्तखंडं. SECULAR, 4. लौकिक - ऐहलौकिक-सांसारिक ऐहिक प्रापं चिक व्यावहारिक (की f. ). -ITY, NESB, 8. ऐहि कत्वं; संसारासक्ति, पंचानुरागः. SECURE, 4. सुरक्षित, अकुतोभय, अभय, निर्भय, बीतभय, अनाश्य, निराबाध, निर्विध; ( of persons ) नि:शंक, अर्शक, निश्चित, निरातंक, निरपेक्ष, स्वस्थ. -०.८. रक्ष 1 P, भयं निवृc., or निवृत् o. or निरस् 4U, निर्भयीकृ 8 U; ex. by ( a ) with कृ. 2 स्थिरीकृ, दृढीकृ, निर्णी 1 P. 3 दृढे बंधू 9 P; ' s ed with & bolt अर्गलाबद्ध ( द्वारं ) 4 आक्रम् 1 U, 4P, ग्रड् 9 P. -ITY, 8. रक्षा-क्षणं, गुति, स्थैथे, परि-, त्राणं, गोपनं, क्षेम:- मं, निर्भयत्वं, अहार्यता, शंकाभावः, अभयं. 2 अभयवाचf, अभयदानं दक्षिणा. 3 रक्षकः, शरणं, आश्रयः 4 प्रतिभूः, बंधक:, लग्नकः ( persons ) ; प्रातिभाव्यं आधिः, न्यासः, निक्षेप; See PLEDGE. -LY, adv. निःशंकं, निर्भयं क्षमेण, निराबाधं. SEDAN, 8. शिबिका. SEDATE, . धीर, शांत, स्तिमित, गंभीर, निरुद्वेग, अनकुल, अक्षुब्ध, अचंचल. -LY, adv. धीरवत्, शांतं, अनाकुलं, निरुद्वेगं. - NEB, 8. धीरता, शांतता, गांभार्य, अनुद्वेगः, अक्षांमः, स्थैर्य, गौरववृत्ति f. - S DATIVE, 4. शांतिकर (f), शीतल, शांतिद, शमक. 8. लंघनं, अपकर्षणं. SEDENTARY, . निरुद्योग, अचपल, अव्यवसायिन्, अनुयोगशील, अत्र्यायामिन्, चलन-गति-हीन. SEDIMENT, 8. मलं, खलं, कल्कं, किहं, उच्छिष्ट, शेषः - पं. SEDITION, 3. राजद्रोह:, प्रजाप्रकोपः संक्षोभः, प्रकृतिक्षोमः, मेदः, कलहः; 'fomentings. उपजाप, भेदजननं . [SEDITIOUs, राजद्रोहिन्; ( causings.) प्रजासंक्षोभजनन (नी f. ), प्रजा - प्रकृति-क्षोभकर (f.), भेदकर, उपजापक. -Lx, adv. राजपूर्वं सोप जापं. ܕ SEDUCE . ८. दुष् c. ( दूषयति ), वि-, मुह् ०., विलो अपर 1 P, सत्पथान् प्रभ्रं o or यु ; ध-विलुभ् ०., आ-वि- 1 P, आक्षिप् & P; ( a woman ) दुष् ०., सतीत्वान् म् ०., चारित्र्य नं 0. पापमार्गे प्रवृत् . अभिगम् 1P. - BB, 8. दूषकः, प्रलोभयितृ., प्र-वि-लोभकः आकर्षकः, वि, मोहकः. - SEDUOTION - प्रवि-लोभन, आकर्षणेोपायः विमोहनं आकर्षण 2 मता-गा, चना, विभः 3 5 Page #396 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Sங் दषण, शीलपातन, सतीत्वमाश, चारित्र्यभ्रंशः, संग्रहणं. SEE-BAw,. उत्रतानतं, निनोचतं. SEDUCEIVa, a. प्र-वि-लोभक, भाकर्षक, वि-मोहिन्. | SEETHE, O... कथ 1 P, पच् 1 P. -... पच् : SEDULOUS, a. उवमिन्, उद्योगासन, उद्यमतत्पर, | pass. -R, 8. स्थाली, उखा, पिठरः, पजीर्ष. कार्यध्यात, भाभिनिविष्ट. -LY, adv. आसक्तिपूर्व, सा- SEGMENT, S. खंड:-डं, वि-,च्छेदः (of a circle ) . 'भिनिवेश, सोयमं. - NEss, 8. कार्यासक्ति f., उद्योग- नखंडं. शीलता, उधमपरता; See INDUSTRY-OUs &c. SEGREGATE, V... वियज् 7A, 10, विश्लिष् .-v.i. SEE, S. धर्माध्यक्षाधिकार:. -... दृश 1P, ईक्ष । विश्लिष 4 P, विभिद् pass; See SEPARATE. 1 A, वि-सं-अव-प्र-निर'- लक्ष् 10, अव-वि-आ-लोक -ION, 8. वियोगः, विश्लेषः. 1 A, 10, निरूप् 10, निर्वर्ण 10 ( carefully ), SEIZE, V.t.सं-ग्रह 9 P, 1 P, 10, 'परामृ 6P,. आलोच् 103; 's. with one's own eyes' प्रत्यक्षीकृ कल 10 ( कलयति); ग्रम् 1 A%; 's. ing by the 8U, (कदाचिदस्याः प्रत्यक्षीकृता विक्रिया S. 7).2 ज्ञा hair' केशेष-के शैः-गृहीत्वा. 2 अप-,ह 1 P, बलेन . 9U, बुध 1 P, अवगम् 1 P, अव-इ2 P, उपलभ् ग्र or . 3 आपत् 1 P, अभि 1 P; See AT1 A. 3 Beware, q. v. ; 'sing that'gai, TACK. 4 आकम् 1 U, 4 P, अभिभू 1 P, उपसृज् यस्मात्, यत्. - ER, . द्रष्टुm., दशिन् m. 2 सिद्ध :, 6P, अस, उपहन 2 P, आविश् 6 P; 's. ed with भविष्यद्वादी..-SIGHT, 8. दर्शनं, विलोकन, वीक्षणं, deep sleep' गाढ निद्राक्रांत; s. ing an opportuआलोकः &c. 2 (View ) दृष्टिपथः-विषयः-गोचरः.3 nity' गृहीतावसर, प्रातकाल, प्राप्तावसर, अवसर प्राप्य( Eye) दृष्टि , f., चक्षस् ।., नेत्रं, नयनं, दृक्- गृहीत्वा. - ER, . हर्ता, हारिन्-ग्राहिन् in comp. शक्ति/4 आलोकः, कौतु कं, चमत्कारः; - being -URE, S. ग्रहणं, धारणं, हरणं, सं-,ग्राह:, ग्रहः, प्रसwithin s.' दृश्य, दृग्गोचर, दृष्टिविषय; out of नं, आकलनं. 2 आक्रमः, आवेशः, अभिभवः, ग्रासः. one's s.' परोक्ष-क्ष, अगोचरं-रेण; gone out of | SELDOM, adv. क्वचित्, कदाचित, विरलं, दुर् pr.; 's. s.' अंतरित, अंताहित, तिरोहित; ' in s. of' समक्षं, ___to be found ' दर्लभ. प्रत्यक्षं, साक्षात, with gen. or in comp.; 'at SELECT, V. 1. वृ 5U or 10 ( वरयति),90, the very first s.' प्रथमदर्शनादेव, आप्रथमदर्शनात्; उद्-ह 1 P, उद्-ग्रह 9 P, विशिष् 7 P or c. 2 संग्रह, • charming the s.' दृष्टिमोह:-बंध:. -LY, a. सु ममुद्ध, संकल 10 ( कलयति ).-a. विशिष्ट, उत्तम, उदृश्य, प्रेक्षणीय, ललित; See PLEASANT. स्कृष्ट; See CHOICE. - ED, a. वृत, वृत्त, व्यावृत्त, उSEED, S. बीजं, in all senses%3; 'growing from दृत. -ION, s. वरणं, उद्धरणं, वरः, वृति 1.2 संग्रहः, s.' बीजप्ररोह-रूह, बीज्य. 2 मूलं, आदिः, प्रभवः, उ- सार:; s. of poetical pieces' काध्यसंग्रहः. द्भव: : See ORIGIN. 3 प्रजा, अपत्य, वंश:, संतानः, SELENITE, इ. चंद्रकांतः. संतति /.4 शकं, रेतस् n. See SEMEN; 's.-corn' SELF, a. आत्मन, स्व in comp., स्वीय, निज; Sos बीजधान्यं; s.-time'बीज-वाप-काल: '.-vessel' OWN; s.-interest' आत्महित; '.-destroyer' बीजकोश:-गुप्ति f. -... बीजं आरुह ८., बीजयति आत्मघातकः ( with pronouns ) स्वयं, स्वत: (D.). -. i बीज प्रदा 3 U or उत्पाद . -:. आत्मन् ( sing. and m.); देवी प्राप्तप्रसव-LESS, O. निर्बीज. -LING, S. बीजप्ररोहः, बीजांकुर:. मात्मानं गंगादश्यां विमुंधति (U.7). In comp, -Y, a. बीजिन्, बीजपूर्ण, बहुबिज.-SEEDSMAN, S. ex. by आत्म, स्व, or सयं, स्तः ; s.-accomबीजिन् m. 2 बीजविक्रयिन् m... plished ' आत्मोगाजित, स्वतः अजित; 's..comSEEK, ७. भविष् 4 P, मृग 10 A, निरूप 10, विधि mand' आत्मसंयमः, दमः, इंद्रियजय:;.-conceit' 50%B SE SEARCH. 2 कम् 1 A, आ-अभि-कांक्ष अहंकार:, ममत्वं, साभिमानः; s.-denying' आ1P, इष् 6P3प्रार्थ.0 A, अभ्यर्थ, याच् 1 A%; स्मसंयनिन्, 's.-evident' स्वतःसिद्ध, स्वयंप्रकाश, 's. ing to get heaven' स्वर्गकामः.3 प्र-यत् प्रत्यक्ष: 's.-existent' स्वयंभ, आत्म 's.-inter1A, घेद 1 A, चेष्ट 1 A, उत्-मुंभ 1 A; See AT- ested 'वार्थपर, स्वार्थबुद्धि's.-love' ममता, अ. TEMPT. -ER,.. अन्वेष्ट्र m., निरूपकः, प्रार्थकः. हमानः, स्वानरागः 's.-possessed' अव्यग्र, स्थि-ING, . अन्वेषण, मार्गणं, निरूपणं. रात्मन् , स्वस्थचित्त, धृतिमत् ; '9.-possession' धुति SEEN, ... भा १P, भा-प्रति-, दृश-लक्ष-pass., f., स्वास्थ्य, आत्म-स्व-निष्ठा3 See PRESENCE ( ot आभास् 1 ATS APPEAR%3D it s.s to me' mind); .-sufficient' स्वाभिमानिन्, 's-wil: मन्ये, शंके, इति मे मतिः- -ING..बाह्य, बहिः in स्वेच्छा, स्वैरिता, स्वाच्छंचं ; s.-willed ' स्वैर, स्वैcomp., कतका कृषिम. -.आभासः, बाह्यरूपं, भा. रिन्, स्वच्छंद, काम-स्वेच्छा-धारिन्, कामवृत्ति, स्वरगति. कार... -INELY, nde. बहिः, गायत:, भाभासन; -Iss, a. स्वार्थपर-निष्ठ-परायण; उदरंभरि, स्वार्थाष्टि's.tras..ल्वाभाव, सत्यसेकाप-1, विनीत इद्धि, स्वहितपर-निष्ठ, स्वहितैषिन, स्खलाभनिष-तत्पर, प्रकाशित, संगत पपबSPROPER .' &c. -INELY, adv. स्वार्थवष्टया, भात्महितबुरचा Page #397 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Papatna SI ( 884) स्वलाभेच्छया. - ISINESS, 8. स्वार्थ-स्वलाभ-स्वहित- विषयः.2 उपलन्धि ., वेदन-ना, बोधः, ज्ञान, अनुबोपरता-निष्ठा-बुद्धि दिष्टि, स्वलाभेच्छा, ममता. धः, ग्रहण, संवेदनं, इंद्रियबोधः-ग्रहणं. 8 बुद्धि, SELL, V... वि-क्री 9 A ( rarely P also). -v.i. •मति /., धीः, चिच्छक्तिः, प्रज्ञा; See INTELLECT.4 मूल्येन विक्री pass.; ' this picture will s. for a| चेतना, संज्ञा, चैतन्य ज्ञानं, बोधः, अनुभवः, संवेदनं; large price ' महता मूल्येनेदमालेख्य विशेष्यते.-ER, I 's. of obligation' कृतज्ञता, कृतवेदित्वं; 's. of .. विक्रेतृ m, विक्रयिन् m., विक्रयिकः, पणायिता. pleasure' सुखबोधः-अनुभवः 'come to 8.8', -ING, -SALE, 8. विक्रयः; पणन ; 'exposed for - 'recover one's s.s' संज्ञा-चेतना-लभ् 1A or आs.' क्रय्य, क्रयार्थं प्रसारित ' an article for s." प्रति-पट् 4 A, प्रकृति औ-पद्, प्रकृतिस्थ-a. भ 1P; पण्य, पण्यद्रव्य, 'underhands.' अवक्रय:.-SALE- ! loss of s.s' मतिभ्रंशः, बुद्धि-मति-नाशः, विश्वः ABLE, G. विक्रेय. • common s.' विवेकः; good s.' सुबुद्धिः, सद्भावः, SELVAGE, S. See BORDER. सौजन्य; out of s.s' विगतचेतन, लभसंज्ञ, नष्ट. SEMBLANCE, s. आभासः, आभा, औपम्यं, सादृश्यं, हत-ज्ञान, बुद्धिभ्रष, नटेंद्रिय-बुद्धि; 'who has lost all भाकारः, रूप; it has a s. of truth' सत्यमिवाव $. of honour and dishonour on account of old भासते, सत्यसंकाशं; ' to wear the s. of displea age' जरावलुप्तमानावमानचित्तः. 5 मतं, अभिप्रायः, sure (anger )' कृतककोपं दर्शयितुं. उद्देशः, आशयः,आकांक्षा.6 अर्थः, भाव: (purport); BEMEN, 8. शुकं, रेतस् .., बीजं, वीर्य, तेजस् 1., इंद्रियं. ' understanding the literal s.' शाब्दबोधः; -SEMINAL, a. (3.) in comp.; 's. discharge' - literals.' शब्दार्थः, अक्षरार्थः - in its true s.' रेतःलाव:-क्षरणं, निषेक: अन्वर्थ-यथार्थ-a., यथार्थतः, परमार्थतः, अर्थत:; else SENT, a. अर्ध or सामि in comp.; 's.-circle ' वृत्ता this repetition has no s.' अन्यथा एषा वीप्सा न ध, अर्धवर्तुलं; 3.-form' अर्धाकृति &c. &c. चरितार्था भवति (Ka. 320), निरर्थका भवेत् &c.; SEMINARY, s. बीजारोपणस्थलं. 2 शिक्षणालयः, वि See SIGNIFICAN'T. -IBLE, a. इंद्रियगोचर-ग्रायामंदिर ध-गम्य-जय, प्रत्यक्ष.2 विषय-इंद्रियार्थ-ग्राहिन्, प्र. SEMI-VOWEL, S. अंतस्थः . हणसमर्थ.3 अभिज्ञ, ज्ञ, वेदिन in comp.; 's. of SEMPITERNAL, a. See ETERNAL. your servico' त्वत्सेवाभिज्ञ; उपकार ज्ञ-वेदिन् '. SEMPSTRESS, 8. सूचिका. of obligations'.4 संज्ञावत, चेतनोपपन्न, सचेतन, SENATE, S. वृद्ध-शिष्ट-सभा; मंत्रि-सचिव-सभा. -OR, चेतन, चेतनावत, वेदन-ज्ञान-क्षम; लब्ध प्राम-संज्ञ-चैतहै. सभासद् m., वृद्धसदस्यः . न्य, आपत्रचेतन. 5 मति-बुद्धि-मत्, सज्ञान, ज्ञानवतू, SEND, V. 1. प्र-हि 5 P, सं-मेष c., सं-,मेर ., विसज् | विवेकिन, ज्ञान-बुद्धि-शालिन्, मनस्विन्, धीसंपन्न; See 6 P or c., ( with acc. of place and dat. of RATIONAL also.8 विचक्षण, सुधी, सुमेधस्, प्राज्ञ.7 person ); 's. away' प्र-स्था c. (स्थापयति ), उपपन्न, युक्त, उचित, संगत, समंजस, सयुक्तिक, युक्तिविसज़; 's for' आहे 1 P, आनी 0.3 आगम् c., पूर्व. -IBILITY, 8. ग्रहणसामर्थ्य-शक्ति f.2 सूक्ष्मभह c.; 's. for a doctor' भिषजमाह्वातुं कमपि प्रे- शीप्र-चैतन्य-बोधः, वेदन-ना, बोधः, ज्ञान, अनुभवः, षय 's forth' नि-प्र-स., उदीर ., उरिक्ष 6 P, चेतना; चैतन्य; संज्ञा. - IBLY, adv. प्रत्यक्ष-क्षत:, &c. उद्धम् 1 P, उद्-गृ 6 P; (as a missile) प्र,मच् 2 सुबद्ध्या , सबुद्धिपूर्व, बोध-ज्ञान-पूर्व, चेतनवत, अभ्र6P,प्रक्षिप, प्रास् 4 P.-ER, . प्रेषकः, प्रेरकः. मेण. - LESS, 4. अचेतन, विषयग्रहणाक्षम. 2 अ-विSENILE, . वृद्ध, जराजन्य. -ITY, 8. वृद्धत्वं, जरा, गत-चेतन, निःसंज्ञ, लुप्तसंज्ञ, नष्टचैतन्य, सुप्त बुद्धि, संज्ञावार्धक्य. चैतन्य-हीन. 3 दुर्बुद्धि, मति-बुद्धि-हीन, मूढ, मूर्ख, अ. SENIOR, A. ज्येष्ठ, वरिष्ठ, ज्यायस, वरीयस्, वर्षीयस् नात्मज्ञ, निधि See FoortsH.4 अयक, असमंजस, (in age ) कालज्येष्ट, नयोज्येष्ठ; 's. in office" अनुपपन्न, अनुचित. 5 निरर्थक, असंगत, असंबद्ध अधिकारज्येष्ठ. -8. ज्येष्ठः, अग्रजः, &c. 2 गुरुः, गुरु- -LESSLY, adv. मूर्खवत, मढवत्, &c. -SENSIजनः, आर्य-वृद्ध-जन:.-ITY, 8. ज्येष्ठता, ज्यैष्ठ्यं, वरिष्ठ- TIVE, . सचेतन, चतनावत, विषयग्रहणक्षम-समर्थ.2 सा वयोज्येष्ठता, &c.; ' according to s.' अनुज्येष्ठ । सूक्ष्म-शीम-वेदिन्-प्राहिन्, शीप्रघेतन ; चलेंद्रिय, अना SENNIGHT, S. सप्तरात्र, सप्ताह:. | . यासेन संक्षोभ्य, मृदुप्रकृति, कोमलहृदय. 3 लज्जालु, ल. SENBE, S. इंद्रिय, हृषीक, विषयिन् 1.; 's.s collective- ज्जावत; See MoDzer; 's. plant' लज्जालुः, नम .ly'इंद्रियवर्गः-गणः,पंचेंद्रियं; 's.s of perception or स्कारी. -LY, 'ads: शीप्रशानेन, सूक्ष्मचैतन्येन knowledge' ज्ञानेद्रियानि; 's.s of action'कर्मेंद्रि- - NEB8, 8. सूक्ष्मचैतन्यं, शीप्रबोध:, &c. -SENSU याणि; करणानि, कर्मसाधनानि; 'evident to thes.' AL, a. इंद्रिय, विषय in comp.; 's. pleasures प्रत्यक्ष, इंद्रियगाय-गोचर; 'pleasures of s.' विषय-| विषयसुखानि, इंद्रियोपभोगः, विषयासकिf.2(0. इंद्रिय-सुखं ' object ots.' विषयः, इंद्रियार्थः, इद्रिय-| persons ) वियसुखनिरत, विषयासक, विषयपरायण Page #398 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (386) . . SUR पर-निरत-अधीन-वश, इंद्रियवश, &o.; विषयिन्, विष- नयानामेकैकमप्येषामायतन (Ka. 103), तदस्ति किं यापसे विन, विषयसुखासक्त, भोग-काम-आसक. -IST, व्यस्तमपि त्रिलोचने ( K. v.72) 'even one, ६. विषयी, विषयासक्तः, भोगासक्तः; See above. taken s.' &c. - NESS, 8. पृथग्भावः, पार्थक्य. -ITY,-NESS, 8. विषयासक्तिः, इंद्रियसुखोपभोगः, वि- -SEPARABLE, a. विभाज्य, वियोज्य, विच्छेय षयवशता-परायणता &c., भोगासकिः, कामासक्तिः, ई- 'not s.' नित्यस्थायिन्, नित्य, प्रकृतिस्थ. द्रिय-विषय-सुखनिरतिः. -SENTIENT, a. संचतस्, स- SEPTANGULAR, a. सप्तकोण, सप्तास्त्र. चेतन, चेतनावत् , चैतन्य-प्राण-विशिष्ट; See SENSI SEPTEMBER, S. भाद्रपदाश्विनं. BLE; as being' प्राणी, देही, शरीरी, जीवः, प्राण- SEPTENARY, S. सप्तक. -4. सप्तन्. भत, चतमः. -SENSATION, S. प्रत्यक्षं. 2 संवेदनं- SEPTENNIAL, a. सनवार्षिक (कीf.). ना, बोधः, ज्ञान, उपलब्धिः , चेतना, प्रत्यक्षज्ञानं, अनु- SEPTIC,-AL, a. विलयनकारिन्. भवः.8 विकारः, विक्रिया; 'produced a great s. SEPTILATERAL, G. सप्तभुज, सप्तपार्थ. among the people' जनमनांसि भृशं समक्षोभयत्- SEPTAGENARIAN, a. सप्ततिवर्षीय. आकुलीचकार. SEPTUM, 8. महाबीज्यं, विटप:. SENTENCE, S. निर्णयः, दंडाज्ञा, दंडादेशः, आधर्षणं; SEPULCERE, 8. समाधिः, प्रेतवासः, श्मशानं, शवस्था १. of death' प्राणदंडाज्ञा. 2 विचार :, निश्चयः, नं-मंदिर-गतः. -SEPULCHRAL, a. (s.) in comp. निर्गयः, संकल्पः. 3 वाक्यं, वचनं, उक्ति f., वचस् --SEPULTURE, 8. निखननं, भम। निगूहनं.2 प्रेतकर्म 1., पदसमहः.4 सूत्र. -... दंडं आदिश 6P or क्रिया; See FUNERAL. निर्णी 1 P or कथ् 10 or निविद .; 's. cd him SEQUEL, S. उनरं, उत्तरभागः, शेषः, शेषनागः, परिto death' तस्य पधदंडमादिशत, वध्यतामसी इति । शिष्टं. 2 परिणामः, अंतः. आज्ञापयत् . -SENTENTIOUS, . लापवयुक, लाघव- SEQUENCE, S. अन-,क्रमः, अन्वयः, आनुपयं, परंपरा. गुणोपेत, सूत्रमय (यी.), मूत्रप्राय. SEQUESTER, SEQUESTRATE, ७. वियुज् 7 A, 10, SENTINMENT, S. मतं, अभिप्रायः, बुद्धि f., मति /.2 पृथक कृ8 U. 2 Seclude, q. v. -ED, G. विविक्त; संकल्पः , कल्पना. 3 अर्थः; See SENSE, IDEA.4 See SECLUDED). भावः, रसः, रागः; 's. of love' शंगाररसः, करुणा SERAGLIO, 8. अंतःपुरं, अवरोधः, शुद्धांतः, अंतर्गह; रस: &e. - AL, a. रसिक, रसमय (यी/.), सरस, Soe HAREM. रमात्मक, सराग, रसभयिष्ठ. 2 काल्पनिक (की/.), SERE, a. शुष्क, म्लान, विशीर्ण. भावित. SERENE, &. प्र-,शांत, प्रसन्न, अक्षुब्ध, स्तिमित, स्थिर, SENTINEL, SENTRY, S. रक्षिन् m., रक्षापरुषः, रक्षक:. निरुद्वंग, निराकुल, अनुद्विम (sky ) निरथ, वितिमिर, SEPARATE, V... वियु 7 A 10, वि-रह 1 P, 10 प्रसन्न ( water ) विशद, स्वच्छ, शुद्ध, निर्-वि-अ मल, प्रसन्न. -LY, adv. प्रसन्नं, सप्रसाद, शांत-प्रसन्न(रहयति), विनाकृ 8 U, ( with instr.); Rati चेतसा. -ITY,-NESS, S. प्रशांति f., प्रसादः, अनुगः , 9. ed from Madana' मदनेन विनाकृता रतिः. 2 पृथक् कृ, विश्लिष् ०., वि-भि 7 Pore. विभज् 1U, असंभ्रमः, अक्षीभः, प्रसन्नता, निरभ्रता, निर्मलता. विच्छिद् 7 P, विघद ., विगम् c. ( गमयति); व्या SERF, S. दासः, कृषकदास:.-DOM, 8. दास्य, दासवृत्ति संज् c., व्यतिरिच 7 P or c.: ( distinguish bet SERIATIM, adv. यथाक्रम, अनुपूर्वशः, अनु- क्रमशः, ween ) वि-विच् 3,7U, विशिष् 7 P or c.; 's.. आनुपूर्यण. ing milk from water ' दुग्धजलभेदविधि:.-.i. SERIES, s. माला, परंपरा, राजिः, श्रेणि:-णी, आवलि:पृथग्भू 1 P, विश्लिष् 4 P, विघद 1 A, अपया 2 P : ली, नि:, ( allf.); दामन् f.., पर्यायः, परिपाटि. व्यप-2 P, वियज-विच्छिद-भिट-pass.; the bro- टी., आनपूर्वी-व्य. -SERIAL, (. क्रमिक, यथाक्रम, thers have s.ed' विभक्ता भ्रातर:. -८,-ED, a. क्रमानुसारिन विभिन, विभक्त, वियुक्त, विच्छिन्न; न जाने। SERIOUS, a. ग(गं )भार, धीर; गंभीरवृत्ति-शील-स्वभाकियतावना विच्छिन्नमितो बलमनयायि मे (Ka. | व as. look' धीरविलोकितं. 2 गुरु, अलघु, अनु120) by what distances.' &c.; पृथक । पेक्ष्य, अनतिपान्य, गर्वर्थ.3 अपरिहामिन्, अविनोदशीind., असंलग्न, असंसृष्ट, व्यतिरिक्त, व्यस्त. -ION, S. ल; this is, in truth, a s. matter 'न खलु अयं वियोगः, विरहः, विप्रयोगः, विश्लेषः, विभेदः, व्यतिरेकः, परिहासस्य विषयः ( Mal. 9); See EARNEST. विच्छेदः, (with instr. for from'); भिन्नता, -LY, adv. गंभीरं, धीरं, सधैर्य, गौरवेण.2 अपरिहापार्थक्य, पथग्भाव:.2 पृथक्करण, विभागः, वि-भेदः-दनं सेन, सत्यं; I tell you s.' न परिहसामि, नाय विध्यासंगः, विगमः, विघटन विवेकः, 'aflioted by s.' नोद म परिहासः. -NESS, 8. गांभीर्य, धीरता, धैर्य, विरहातुर, विरहपर्यत्सक, विधर. -13, adv. पथक, गौरवं, गुरुता; अपरिहासः, अविनोदः, &o. मामका ' takens'एकैक-..यस्त-.सर्वाधि. I SERMON, ..धर्मोपदेशः, धर्मव्याख्यानं. Page #399 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - SEROUS, a. मेदस्विन, मेदुर. whose s. are you'कस्य सेवया जीवति, केन नियSERPENT, . सर्पः, अजगः, भुजंग:-गमः, अहिः, पत्रगः, कस्त्वं to keep in s.! सेवायां नियुज7A, 10, नागः, उराः ; See SNAKE. -INE, a. (8.) in (कर्मणि ) व्याध c. -ABLE, a. उपयुक्त, उपयोगिन, comp.;वि-सपिन्, वक्र, कुटिल; 's. course' भुजंग- उपकारिन्, सहायभूत, प्र-उप-योज्य. 2 कार्यक्षम, कर्मगतिः, वक्रा-कुटिला-गतिः. कुशल, अलंकीण. - ABLY, adv. सोपयोग, सलाम, SERRATE,-ED, a. करपषनिभ, क्रकचतुल्य अनुक्रकच, । सोपकारं.-SERVILE, a. दासेय (यी.), दासोषित, क्रकचधार, दंतुर, सच्छेद. दास-दास्य in comp.; 's. state' दासभावः, दास्य, SERRIED, . संहत, संश्लिष्ट. प्रेष्यभावः, दास्यवृत्तिः.2 अतिचाटुपर, अत्यनुरोधिन्, SERUM, 8. मेदस् ।., वसा, वपा. श्ववृत्ति, तिलालनपर. -ITY, 8. दास्य, दास्यभावः.2 SERVE, V. 1. सेव् 1A,श्रु desid. ( शुश्रूषते ), उपास धरणावपातः, श्ववृत्तिः, अतिलालन, अत्यनुरोधः, ॐदोन1A, उप-स्था 1 A, उपचर 1 P, परि-अनु-घर ' he वर्तनं.-LY, adv. दासवत्, अत्यनुरोधेन, अतिलालनपूर्व. who s. s not another's will' परेच्छानुरूपं न -SERVITOR, 8. सेवकः, भृत्यः , &o.; See SERVANT. वर्तते, परच्छंदानुवर्ती न भवति, अन्यभावं न अनुप्रविशति. -SERVITUDE; s. दास्यं, भृत्यभावः, किंकरत्व, सेवा, 2 भनुवृत् 1 A, अनुरुध् 4 A, अनुविधा 3 U; See प्रेष्यभावः, श्ववृत्तिः, सेवाधर्मः, सेवकदशा. OBEY. 3 उपक 8 U, अनुग्रह 9 P, उपचर , साहाय्यं | SESAME, SESAMUM, S. तिल:, सागल:, मुबंधः कृ श्रेयः सं-पद् .4(अर्थ) साधू c., प्रवृत् ., सं-पद् c., sowed with s.' तिल्य. निर्वृत् c.5 पर्याप्त-उचित-८. भू 1 P, अलं with dat. | SESSION, S. उपवेशन; ' sacrificials.' सत्रं; '. or inf., कृप् 1 A (with dat.); ' this will s. to ___judge' दंडाधिकरणिक. 2 (Timo) सत्रकाल:, कार्यrouse his anger' तस्य कोपमुद्दीपयितुं-कोपोद्दीपनाय- | निर्वाह काल:. अलं or पर्यातमिदं. 6 उप-परि-ऋप ., उप-स्था . SET, S. अस्तमयः, अस्तमन, अस्त:.2 जातं, जाति /., (स्थापयति ). 7 रथाने भूमौ-वृत् or भू or प्रयुज गणः, संघः, श्रेणी, पंक्ति f., समूहः, संयोगः; s.s pass.8 प्र-उप-युज7 A, 10, विनि-युज, निक्षिप् 6 P. of ornaments fitting all parts of the body' वृत्, आचर, व्यव-ह 1 P, (with loc. of person); सर्वगिका आभरणसंयोगाः ( Mal. 6). 3 ( Of perSee Act, BEHAVE; ' s. the purpose of ','s. sons) वर्गः, गणः, संघः. - V. 1. आ-नि-धा 3 U, वि., as' उपयोगं व्रज् 1 P, स्थाने-भूमौ-भू; भर्जत्वचः व्रजं- न्यम् 4U, स्था c. (स्थापयति), निविश् ., अवरुह . ति विद्याधरसुंदरीणामनंगले खक्रिययोपयोगं (K. I.7)। oft. by कृ8 U, दा 3 U, . ( अर्पयति ); s. as love-letters'&e.; 's up meals' परि- | (in the ground) रुह ., निखन् 1 P.2 प्र-परिविष्ट., अन्नं उप-स्था c.; 'the gods 3. ed up food' कृप ., व्यव-स्था 6.3 प्रणि-धा, प्रतिबंध 9 P, ( यदि मरुतः परिवेष्टारः आसन्; 's. out' प्रतिकृ, वैरं &c. मणिपणि प्रतिबध्यते P. I. 1), उत-खच् 10 (खनियंत 10. -v.i. सेवां-कार्य-कृ; नियोगमनुष्ठा 1P; चयति), अनु-व्यध् 4 P; 's. with jewels' रत्नानुकार्य संपद; this will s. as water to wash विद्ध.4 नि-शो 4 P, उत्-,तिज़ ., तीक्ष्णीकृ. 5 युज his feet with ' इदं पादोदकं भविष्यति (S. 1 ), 7 U, 10, सं-आ-, समा-धा, संविधा (limb &c.); - ANT, S. भृत्यः, सेवकः, किंकरः, अनु-उप-जीवी, दा- 3. one's foot in' पदं कृ ( lit. and fig.), क. सः, चेटः, प्रेष्यः, अनु-परि-चरः, परिजनः, परिचारकः, रिष्यसि पदं पुनराश्रमेस्मिन् (S. 4), कृत मे वपुषि नियोज्युः, भुजिष्यः, शुश्रूषकः, उपासकः, सेवाजीवी वै- नवयौवनेन पदं ( Ka. 137); 's. a trap' पाशं तनिकः, भृतिभुक, भरण्यभुक, भृतकः; कर्मक (का)रः, दुश's. in motion ' चल् ., संचर ०., ईर् c.; ( labourer); 'females.', 's.-maid' चेटी, is the heart on'मन:-धिय-चित्तं, &c. ('Mind , दासी, भुजिष्या, प्रेष्या, कर्मकरी, सैर(रि)घी. -SER- q.v.) बंधू or आधा or सनि-विश्. or युज, VICE, S. सेवा, शुभ्रषा, उपचारः, उप-परि-चर्या, उपासनं- आसन-a. भू 1 P (with loc.);'s. your heart माः आ-सं-श्रयः; s. of kings' नृपसंश्रयः, राजाश्रयः. on religious duties ' आधीयतां धर्मे धी:- (Ka. 2(State ) दास्य, दासवृत्ति , प्रेष्य-भृत्य-भावः, 63); 8. not your heart on transient objects' सेवा; ' he lives in my s.' स मामनुजीवनि, मदा- विनाशधर्मसु विषयेषु मनो मा संनिवेशय, विनाशिविषश्रितः.3 अनुवर्तनं, अनुवृतिः, आराधन; See OBE- यासको मा भूः, ' s the teeth on odge' देतहर्षे DIENCE.4वृत्तिः, नियोगः, कार्य, व्यवसायः; व्यापारः, जन् 0.3 s. right', 's. in order' समीक, कर्मन् 1., व्यवहारः.5 उपकारः, साहाय्यं, उपकतं-ति व्यव-स्था ., विन्यस, विरच् 10%;"s. to rights' प्र. f., अनुग्रहः, हितं, अर्थ:.6 उपयोगः, व्यवहार:.7 ति-समा-धा, सुस्थीका प्रतियज, (प्रतियोजयितव्यवाहक सपर्या, उपासना, पूजा, उपचारः, पूजोपचारः.8 भोजन- R. VIII. 41 );'s free'मुच् BP or c. See पात्रगणः; I am entirely at your s.' सर्वथा FREEs.at nanght' तृणाय-तृणवत्-मन् 4 A, त्वदधीनोई, भवता यथेच्छ नियुज्यतामयं दास: 'in] तृणीकex. also by का मावा-गणना to Page #400 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SOW - . music' स्वर-ताल-ब-..-... अस्तं गम-ब आ-रुह . 2 सं-व्यवस्था ०., व्यवसो4P,निर-भव 1P or यान 1.P, अस्ताचलं-अस्तशिखरं-अवलंब धू 10, संकृप् ., साधू 0.5 's. ing what to say' 1A or प्राप् 6P, सागरे मस्ज 6P 2 संहन- व्यवस्थापितवाक्, वाचं व्यवस्थाप्य अस्याः पितुः समीबंध-pass. -about, आरभ् 1A, प्र-वृत् 1 A. पनयनमवस्थितमेव (S. 5 ) is but s. ed &c.'8 -against, विरुध् 7U, प्रत्यव-स्था c., प्रतियुध् ( Lands &c.) दा 3 U, युज् 10 ( with instr. 0.3B.See OPPOSE. -apart, पृथक् र 1P or of grant ); त्वां शासनशतेन योजयिष्यामि (P. I. 4). स्था , पृथक् क. -aside, अवक्षिप् 6P, मुच, त्यज् 4 अधिवम् c. 5 स्थिरीकृ 8 U, स्वस्थ-निवृत-a.. 1 P, oft. by भास् 2 A, स्था 1 P; 's. asido 6प्र-,शम् ० (शमयति ), सं-धा 3 U, समा-धा. 7 संthat point ' आस्तां-तिष्ठतु-तावहरे स विषयः; See ज-धा, वि-रच , विन्यस 4 U; 's. in_marriage' REJECT, Ourr. - before, उप-स्था c., उपानी 1 P, निवि ८., (तनयं निवेश्य S. 4);'s adobt'. उपाह 1P;'s food before a person' परिविम्। णं शुध ७. 01 अपाकृ. 8 अधः पत् c. or गम् ., भव. e.-down, न्यस्, भमो न्यस् or नि-धा. 2 आ-अधि- सद् c. -v.i. अव-व्यवस्था 1 A, स्थिरीभू 1P, नि. क्षिप्, भ10 A, अपकृप 1 P, अधमन् ., अव-ज्ञा वासं स्थिरीकृ. 2 प्रशम् 4 P, विश्रम् 4 P.3 तले पर 9U.3 गण 10, मन 4 A.4 ( In writing) 1P, सद् 1 P, अव-नि-', अधः गम् 1 P; प्रसर लिख 6P, निर्दिश 6 P. -forth, उपनि-विनि-अम्, ( for becoming clear ). 4 अधःपत् 0.5 घनीभू वर्ग 10, उपक्षिप्, निर्दिश्, अभि-धा.-forward, प्रया, संहन् pass., संहतीभू; s. cd amongst them प्रगम, प्रस; (...) पुरस्कृ, उन्नम् ., वृध c. -in, selves ' मिथः प्रशमं याताः, परस्परसंधानमकुर्वन् समुपा-गम्, उप-स्था, प्रवृत्, अवत 1 P; ' summer s. in life ' विव pass., निविश् 6A (संसारपर्थ) which has just s. in' अचिरप्रवृत्तं ग्रीष्मसमयं विवाहं कृ, प्रतिष्ठित-6. भू. - ED, a. स्थापित, रोपित (S.1), वसंतावतारसमय &c.; (v.1.) अंतर ग्रह 9P. प्रतिष्ठित &c. 2 नियत, निश्चित, नित, व्यवस्थित -off, Set out, g.v.; (v.t.) शुभ c., प्रकाश C.; सिद्ध, निष्पन्न. -ING,-MENT, 8. स्थापन, सं-प्रति-अ शोमा पुष् 4,9P, लक्ष्मी तन् 8U, (मलिन माग हिमां व-'.2 निर्णयः, निश्चयः, निर्धारण-गा, अवधारणं. 3 सं शोर्लक्ष्म लक्ष्मी तनाति 8.1); oft. by शुभ 1A, धानं, प्र-,शमः-मनं, संधिः, समाधानं. 4 अधिवासन.। गुणा विनयेन शोभते 'are s. off by modesty'; 's अधिवासितदंशः; s. in life' विवाहः, संसारप्रतिष्ठ off against' तुल 10 (तुल यति ), प्रतिगण. -on, marriage-s.' शुल्कः -कं. - ER, S. अधिवासिन् । प्रवृत् ., प्रयुज्, ( अथावमानेन पितुः प्रयुक्ता K. I. 21), SEVEN, u. सनन्. - FOLD, M.' सप्तगुणं. -adv. सर प्रेर, प्रोत्सह . See PROMPT; s. on foot' प्र- धा, सप्तगणं. -TI, a. सप्तम ( मी.). -SEVER ति-ठा ., प्रवृत् ., आरम्; 's. on fire ' दह ९., ज्व TEEN, . सनदशन्. -TH, a. सतदश (शी. लनाय Rc. or विस 6P; 's. on guard ' अव -SEVENTY, a. सप्तति . हित . कृ.-out, प्र-स्था 1A, प्र-या, प्रगम, प्रचल, नि- SEVER, V.. अव-वि-च्छिद् 7 P or c., अवकृत् 6 गम्.-over, नियुज्, अधिक, अधि-ठा c. -to, मनः बंधू or c., वियुज7A, 10, विश्लिष् ., विभिद . -A or युज् or निविश C., आसक-स. भू; ' they s. to a. मित्र, पृथक् in comp., पृथगात्मक.2 अनेक, ब their work ' कार्यव्यापता बभूव: &c. -up, बंध, उ- See MANY. 3 स्त, आत्म in comp. 4 स्व-र स्था c.; सं-अव-प्रति-स्था c. See RAISE, the See RESPECTIVE. -ANCE, S. विच्छेदः, विश्ले people s. up a howl' बद्धकोलाहला जनाः; उ. विभेदः, पृथकरणं. -ALLY, adv. पृथक, थक् पृथ स्थितो निनाद: a scream was s. up'; (v.i.) प्रत्येकं, अवयवशः, व्यकिशः. -ALTY, 8. भित्रा वृति-व्यवहार आरभ् or प्रवृत् . 's up for' अभि- पार्थक्य, पृथग्भाव: मन् 4 A; See PRETEND, PROFESS. -upon, | SEVERE, a. खर, परुष, तीक्ष्ण, निष्ठर, कठोर, चंड,त आक्रम, आ-अव-स्कंद 1P,सहसा ग्रह. -०. नियत, प- उग्र, असौम्य, उग्रशासन, तीक्ष्णदंड. 2 (Of thin रिकल्पित, एकरूप; विन्यस्त, सुविरचित. 2 स्थापित, only ) दुःसह, दुर्विषह; तुमुल, घोर, (of fight न्यरत, निहित, निवेशित, &c. 3 खचित, छरित, अनु- अत्यंत, अतिमात्र; स-अति pr. -ITY, . पारुष्य, : विद्ध, प्रणिहित, प्रतिबद्ध, प्रत्युत्त, करंब, करवित. -TER, टोरता, नैष्ठ्यं, काठिन्यं, उपदंडता; तीव्रता, दुःसह ६. योजयित् m., प्रतिश्रापकः, &c. 2 मृगयाकुकुरः, &c.2 तीक्ष्णदंड:. -LY, adv. परुष, कठोर, नि विश्वकद्व:. -TING, S. योजना, सनिवेशः, स्थापन-ना, उग्रं, तीव, तीक्ष्णं, चंडं, बलवत्. अर्पणं, रोपणं, &c. 2 अस्त मनं, अस्तं. -SET-DOWN, SEV, ... सि 4 P, वि-नि- ( together); वे 1 8. अपकर्षक, अभिभवः, मानखंडन. -SET-OFF, s. प्र-वि-.-ED, SEWN, a. स्यूत-न, उत, प्रोत.-1 परिवर्तः, तुल्यमूल्यं वस्तु . सीवन, सेवनं, स्यूति f. SETATEOUS, a. शूकयुक्त, बहशूक. SEWER, . प्रणाली-ल:, परि(री)वाहः, जलोच्चा PANDELAENI.O. C.स्थापयति.)प्रति-भव-नि- मलनिर्गमः, संकरः, मलपथ:, Page #401 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SEX Sax, 8. Ex. by स्त्री or पुंस्- पुरुष: ( ' Man' g. v. ), हूं, मिथुनं. 2 जाति, लिंगं; ' the male s. ' पुजातिः; श्रीजयत: &c. - UAL, . स्त्रीपुंस, अपुरुष in comp.; — s. intercourse सुरतं मैथुनं संगमः, व्यवायः, संगः, संभोग:. , ( 388 ) SEXAGENARIAN, . षष्टिवर्षीय. SEXANGULAR, . षडल, षट्कोण. SEXENNIAL, . षड्वार्षिक ( की f. ) . SEXTANT, 3 वृत्तषड्भागः. SABBY, . कुत्सित, कृपण, तुच्छ, निंद्य, अपकृष्ट, अ धम, जघन्य; See MEAN. 2 मलिन; सूत्रदरिद्र, अर्जरित, पाश in comp. -ILY, adv. कुत्सितं, कृपणं, मलिनं. - INESS, S. कार्पण्यं, मालिन्यं &c. SHACKLE, 8. निगडः, शृंखला-लः, बंधनं, पाश: -०.८. निगडैः बंधू 9 P or संयम् 1 A; See FETTER. SHADE, 8. छाया, in all senses ; ' the denses. of sugarcanes ' इक्षुच्छायं; ' full of 3. ' प्रच्छायं; अनानपः, अप्रकाशः, निरातपस्थानं. 2 अंधकारः, तिमिरं, तमस् ”. 3 व्यवधा-धानं, तिरस्करिणी, वितानं. 4 क्रमः, भाग:. 5 Ghost, q. v.; 's of differenco सूक्ष्मभेदः, स्वल्पांतर; 's.of meaning' अर्थस्य सूक्ष्मभेद: ; ' like a picture with all its ss painted by a pencil' उन्मीलितं तूलिकयेव चित्रं (K. 1. 32 ); ' cast into s. ' तिरस्कृ 8 U, प्रत्यादिश् 6 P; See BACKGROUND. . . छद् 10, प्र-आ-, वितन् 8 U 2 आतपं निवार 10, अनातप- कृ. - Y, . मच्छाय, सच्छाय, छायाबहुल आवृत युक्त सनाथ; निरातप, आतपरहित, छाया in comp. ; as tree' छायावृक्ष: SEADOW, S. छाया प्रतिच्छाया, प्रतिबिंबं, प्रतिमा, प्रतिरूपं, प्रतिमूर्ति f. 2 आश्रयः, शरणं. 3 तमस् n., अंधकारः; 'deep ss' गाढतमः पटलानि 4 गंध:, लेशः, आभासः -०. ८. प्र आच्छद् 10. 2 आभासं दृश्, प्रतिबिंबयति (D) - Y, . छायारूप, असार, छायात्मक, अवास्तविक ( की f. ), मिथ्या मृषा in comp. 2 मंदच्छाय, मंदकांति प्रभ, मंद-न्यूनतेजस्; See DrM, FAINT. SHAFT, 3. कांड: ( of arrows ) 2 बाणः शरः, इषुः ; See ARROW; शल्यः ल्यं. 3 दंड, ( of a carriage ) धुर् f., कूबर; ( of a plough ) ईषाशा; ( of a mine ) कूपः, गर्तः, अवट:. SHAG, 3. दृढ स्थूल लोमन् n. aY, . लो ( रो )मश, लोमावृत, स्थूललोमन्. 2 रूक्ष, मलिन. SHAKE, .. प्र-,कंप्-वेप् - 1 A, वि प्र चल् 1 P, वेल् 1P, सं- प्र-क्षुभ् 4P, 1A; ( fig. ) अभिभू-बाध्pass. - v. ८. कंप् c., धू 5, 9 U, 6 P, वि-आ-, चल C., सं-वि-प्र-; अभ् c.; ध्वनेिन सर्वतः प्रचलितमिव तदरण्यमभवत् (Ka. 29 ) ' was, as if, s. en by the sound'. 2 अभिभू 1 P, आकुलीक 8 U; ' this position would be s. on ' इति प्रतिपादितमाकुली SHA भवेत् ( 8. B. 335 ); 's one's confidence ' साशंक शंकान्वित-०. ; ' s about ' ख् C., आंदो लयति (D.) ; ' s. off' निर्धू, निरस् 4 U, निराकृ, अपास् त्यजू 1 P, भगानुद् 6 P, प्रतिस .; See DISPEL; s. hands with each other' अन्योन्यं हस्तौ स्पृशत: - S, ING, 8. कंप, धूननं, वि-धु(धू ) ति f., विचलनं, वेपनं, सं-, क्षोभ: -ING, a. चल, सकंप, चलन, लोल, तरल, चंचल, पारिश्व 2 क्षोभकारिन्. - x, . अस्थिर, चल, लोल; See FICKLE. SHALLOW, गाध, उत्तान; अग ( गं ) मीर, गाधज ल, अल्पजल; s. knowledge' पलवाग्राहि पांडित्यं ' s. person ' अल्पमतिः बुद्धि:, गाधज्ञानः 8. सेकतं, पुलिनं, गाधस्थलं. SHAM, 3. व्यपदेशः, उद्मन् ", व्याजः छलं; See PRETEXT. - ८. छानिक कापटिक ( की / ), कपट-व्याज- कूट- मिथ्या in comp. ; कृतक, अश्रद्धेय, अनृत. - अप-व्यप दिश् 6 P; See PRETEND. SHAMBLES, S. शू( सू )ना, सौनस्थानं. SHAMBLING, ८. वक्र, विरूप. 2 चंचल, चपल, विषम. SHAME, S. लज्जा, व्ही:, त्रपा, व्रीडा 2 अपमान, दु कीर्ति /, कलंक, लज्जास्पदं, अकीर्तिहेतुः 'to feel S. 53 6 A; s., for s. !' f (with acc.). - ७. ८. ' put to s. ' व्ही. ( व्हेपयति ), त्रप् C., क्रीड् C., लज्ज् C. 2 अपमन् c., कलंकयति (D. ); See DISGRACE 3 अवमन् 44, लघूक 8 U, अव-ज्ञा 9 U. - ED, 's. -faced ' . लज्जित, त्रपित, वीडित, लज्जा - व्रीडा-शील. FUL, 4. लज्जाकर (रा.), पण (णी / ), लज्जा-त्रपा-जनन (नी f. ), अपकीर्तिकर, ग. - LESS . निर्लज्ज, निवड, निन्हक, अपत्रप, लज्जाहीन, व्यक्त निरस्त लज्ज, वियात, धृष्ट, सप्रतिभ. - LESSLY, ado. निर्लज्जं, लज्जां विहायविजित्य. SHAMPOO, 2. ८. संव, मृद् 9 Por. c. -ER, 8. संवाहक : -ING, S. संवाहनं, अंगमर्दनं. SANK, जंघास्थि n. 2 जंघा, दीर्घभाग:-अंश:; “ having long s. s ' दीर्घजंघ, ऊर्ध्वज, ऊर्ध्वजानु. SHAPE, 8. आकार, रूपं, आकृति, मूर्ति, संस्कारः, संस्थानं. ०. ८. आकारं विधा 3 U or दा 3 छ, रूप 10, प्, घट् . ( घटयति ), र 10. ED, साकार, सरूप, रूपिन, ( 8 ) in comp; moonS. ' चंद्राकृति &c. -LESS . निराकार, अमूर्त, निराकृति, अरूप. 2 अप-त्रि-क्ल-रूप. -LY, . मुरूप, सुरेख, शद्धाकार. SARD, मृत्पात्रखंड : SHARE, . . संविभज् 1 U, परिक्लृप् , अंश् 10, वंद 10; अंशांशिदा 3 U; ' sorrow s. ed by dear friends' स्निग्धजनसंविभक्तं दुःखं ( S. 3 ); ' with whom else shall I s. my grief' केम वान्येन सह Page #402 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SHA (389) SHE - - - साधारणीकरोमि दुःखं (Ka. 233 ). 2 भाग-अशं-ह | क्षुरिन् m., मुंडक. -ING, 8. क्षीर, मुंडन. 2 तष्टं; पिन 1 P or लम् 1 A or ग्रह 9 P, अन्येन सह भुज् 7A; | दलं, शकलं, खंडः. the demons shall s. the labour of churning' | SHE, pron. सा; in comp. ex. by f..terminaदानवा अपि मथनभमभाजः भवेयुः, (युष्माभिः सार्ध) | tions, 's..goat' अजा, 's.-sparrow' षटका &c. मंथन श्रममनुभवेयुः, &c.; 's.ing equally plea- | SHEAF, S.( शस्य-) मुष्टि m.f.,स्तंबः, गुच्छः, स्तबकः. sure and pain '' समदुःखमुख, -5. अंशः, भागः, SHEAR, U... लू 9 U, कृत् ७P, छिद् 7 P, आवर वंट:, उद्धारः ( of an estate);' he is to have a c., मुंड् 1 P, 10, वि-,श 9 P.2 अरह 1 P, नि: s.' अंशभाग्भवेत् ; he has a s. in the plot' | shorn of'वीत, हत, निर, हीन in comp.; See कपटप्रबंधे सहकारी असौ. 2 (Of a plough ) फालः, | DESTITUTE;' was shorn of his arms 'fr कशी. - ER, 8. अंशहरः, अंशिन् m., भागिन्-भाक् in बाहुः कृतः or तस्य बाहू व्य शीर्थताम्. - ER, S. लोमcomp. -SHARE-HOLDER, 8. अंशभागी, अंशग्राही, च्छिा .-च्छेदिन , छिद् in comp. -ING, S. लवन, भागहारी-ग्राही. कर्तन, वपनं, छेदः-दनं. - SHEARS, S. खंडधारा, कSHARK, S. ग्राहः, नकः, अवहारः, मकर: (lig.) तेरिका, कर्तरी, कृपाणी. बकवृत्तिः , धूर्तः; See ROGUE. SHEATII, 8. कांश:-षः, विधानं, आधारः; आ-वेष्टनं, SHARP, a. वीक्ष्ण, in all senses; तीक्ष्णा बद्धिः , ती- पुट:-दें, आच्छादनं. 2 दलं. -SHEATHE, O... क्ष्णा वर्षधारा, तीक्ष्णो दंडः &c.; नि-,शात, नि-शिंत, कोशे नि-धा 3 U or निविश् c. 2 आ-परि-वेष्ट 1 A प्र-खर, तिग्म, तीन, तीक्ष्ण-शित-धार, सूच्यग्र, तीक्ष्णा- or c., पि-धा, आवृ 5 U, आच्छद् 10. ग्र; s. descending arrows' निशितनिपाताः शराः SIED, V. 1. नि-,पत् ., वि-,मच् 6P or c., विसज् (S. 1). 2 ( Intellect ) अतिप्रदीत, सूक्ष्म, तीक्ष्ण, 6P, गल c.; 's. tears' बाष्पं विह 1P, अभूणि सुक्ष्म-शीघ्र-ग्राहिन्; (of persons ) तीक्ष्णमति, कु- नि-मुच् or पत् c. 2 (Blood )स ., पत्_c., मुच्, शायबुद्धिमति, मूक्ष्म-शीघ्र-तीत्र-मति, प्रदीपप्रज्ञ, विद- मोक्ष 10%; 's. influence ' फल 1 P; the ग्ध, निपुण, पटु, चतुर, कुशल; (in action ) शीघ्र, । moon s.s her whito glory ' इंदुवलरश्मिआशु-क्षिप्र-कारिन् , तीक्ष्णकर्मन् . 3 सरस, विदग्ध, रसि- जालं विकिरति. 3 ( Light) क्षिप् 6 P, विसज्, प्रक क.4 अम्ल, शुन. 5 कद, उग्र, ( smell &c. ). 6 6P, प्रसc. -8. शाला; 's. for cattle' गोशाला, कट, उग्र, तीव्र, तण, परुष, अरुंतुद, मर्मस्पृश-भिट्; गोठं. - DER, . सावकः, मोचकः, पातकः. 's. pain' तीव्र वेदना; 's. language' परुषवचनं, | SHEEN, 4. उज्ज्वल, दीतिमत्; See BRIGHT. -. प्रवागसिः; s. sound ' कर्कशध्वनिः; s.-edged' | भा, तेजस् ॥. तीक्ष्ण, निशितधार, धारासनाथ; 's.-pointed' तीक्ष्णा- | SHEEP, 8. मेषः, अवि:, उरभ्रः, उर्णायुः; See RAM; ग्र, मूच्यग्र; 's.-set' तीवक्षधाग्रस्त, अतिप्रबलक्षुधाव- | a female s.' मेषी, एडका; goats and s.' असन; 's.-shooter' लक्ष्यवेधिन्, 's.-sighted'तीक्ष्ण- जाविक; flock of s.' गौरभ्रं. -ISH, a. अप्रतिभ, सूक्ष्म-दृष्टि, &c. -8. उदात्तः, उदात्त-उच्च-रवरः. लज्जाशील, जनमीत निस्तेजस्, निष्प्रभ, हत-नष्ट-गत- EN, V... नि-शो 4 P, उचिज c., शाणयति (D.), वीर्य, मेषस्वभाव-शील. तीक्ष्णीकृ 8 U, क्ष्णु 2 P; (appetite) उत्-,बुध् ., SIEER, O. शुद्ध, केवल, मात्र in comp.; See BARE, प्र-रुच् ., दी c. -ER, s. वंचकः, धर्तः, See MERE. -v.i.वि.,अपस-मृ 1 P. ROGUE. -LY, adv. तीक्ष्णं, तीवं, प्रखर, उग्रं, परुषं, SHEET, S. उत्तरच्छदः, प्रच्छदः, प्रच्छदपट:-वसं, श&c. - NESS, 8. तीक्ष्णता, कुशाग्रमतित्वं, मतिप्रकर्ष:, य्याच्छादनं, 2 (Of paper ) पत्र, फलकं, खंडः, एकपाटवं, पारुष्य, कार्कश्यं &c. भागः.3 पत्रं, फलक:-कं (ot metal); ' winding-s. SHATTER, V... वि-9 P, वि- 9 P or e., खं- प्रेत-शव-वस्त्रं; 's. of water' जलसंघातः, तोयराशिः . डशः-लवश:-भंज 7 P, लवशः चूर्ण 10 or निपिष् । SHELF, S. काठफलकः. 7 P ;'why am I not s. ed into a thousand SHELL, S. कोश:-षः, कंचकः, कवच:-चं, त्वच्.(of pieces'दीये किं न सहलधाई (U.6); यथा य- fruit &c.); पट:-टं; 'bivalve .'.कंबु:थायं वैनाशिकसमय उपपत्तिमत्त्वाय परीक्ष्यते तथा तथा : conch-s. ' शंख:, कंबः, oyster-s.' शुक्ति f: विदीयंत एव (S. B.580) — the more is this dealer in s.s' शंखकारः, शांखिक: कांवविकः V. theory put to a legical test, the more is s. of a pea' शिबा, बीजकोश: तुषः (of rice ), its. ed to pieces (does it give way).-v.i. 2 आ-परि-वेष्टनं, पुटः, कोशः ( envelope). 3 वहि विद् &c. pass. भर्भागः; s.-cutter' कांबविकः; s.-fish' कंबुस्थः SHAVE, O... मुंद 1P, 10, क्षुरेण कृत् 6P or छिन् । शंखस्थ:. -... कोष-स्वचं &c. अपनी 1Por 7P or ल 9U, आव ०., भर-खर 8 P. 2 तक्ष | निई 1 P, निस्स्वचीक 8U, -, . शखिन्, कंड 1,5PS PARE. -RRBीरिकः, मापितः, मय (यी.),-पूर्ण, Page #403 -------------------------------------------------------------------------- ________________ • SAT (390) SRO SEELTER, 8. सं-आ-श्रयः, शरणं, निवासस्थानं. 2 रक्ष- | SHIRT, 8. युतक, बोल:, अधोवसन-वलं. ज, पाणं; able to give s.'शरण्या ' take s. | SRIVER, v. i. कंप्-वेप-1A, सीत्कार मुच् 6 P; 's.. with 'भा-समा-धि 1 U, शरणं या 2 P or गम् 1P, ing with cold 'शीतपिततनु, शीतातत्वात् कंपमान; शरणार्थ या. -...-give s.' रभ 1 P, 1 A%; 'with s. ing force ' सतरलवेगं.2 बहुखंडशः भिद्See PROTECT; प्र.,उद् 10, व्यवधा 3 U; आश्रयं दा वि-pass., शकलीभू 1 P.-v.t. वाकली 8 U, बहु3U, शरणं भू; s. ed from the wind ' निर्वात. खंडशः भिन 7Por विद 9P or c., सहलधा भज् 7P. -LESS, a. निराश्रय, निरालंब, अशरण. -. प्र-कंपः, वेपथुः, सीत्कारः, देह-गात्र-कपः.2 शSHELVE, ... अवसप 1P, प्रवीभ 1 P. -1... कल:-लं, खंडकः, सूक्ष्मलवः, दल, छेदः, भिन्न; 'went निष्कस् ., निकृ8 U. -ING, a. अवसर्पिन, प्रवण to a hundred s.s' शतखंडीभूतः, शतधा भिन्नः. SHEPHERD, . अविपाल:, मेषपालः. -ESS, S. मेष SHOAL, S. गाधस्थल, सैकत, पुलिनं. 2 संघः (मत्स्यापाली, मेषरक्षिणी. दीनां ), संघातः; 's. of fish' पोताधानं. SHERD, 8. खंड:-डं, शकल:-लं. SHOCK, S. आ-अभि-घातः, निर्घातः, सं-विक्षोभः, संSHEW, 0. 7. See Show घट्टः, आकस्मिकक्षोभः; "Oh hard s. of fate' अहह SATELD, B. धर्मन् ॥., फलक:-कं, फलं; ' armed दारुणो देवनिर्घातः (U. 2). 2 भयावेशः, साध्वसाक्रमः. with as.' चमिन्, फलकपाणि, फलभृत् ; ' having 3 राशिः , उत्करः, चयः. -... उप-अभि-हन् 2 P, sword and s.' खड्गचर्मधर.2 आश्रयः, शरणं, रक्षण, वजेण व्यध 4 P or तड् 10, अकस्मात् उद्विज्_c. or गुप्ति f.-.. रक्ष 1 P, 1 A, आ-,छद् 10; See TÆC. ; 'I am s. ed to hear this from you' PROTECT. एतत्त्वन्मुखाच्छ्रत्वा वजताडित इवास्मि-प्रचकितोस्मि.2 SHIFT, S. उपायः, प्र-युक्ति, गति, साधनं, प्रयोगः. सं-वि-क्षुभ् ., संघ c. - ED, a. आकस्मिकसाव2 छलोपायः, कपट छन् ।., उलं, अप-व्यप-देशः. 3 सोपहत. - ING, . उद्वेगकर (री/.), साध्वसकारिन्, अंतरीयं, अधोंगुक, अधोवसनं. -v.i परि-व्या-वृत् बीभत्स. 1A.2 वि-घल् 1P, स्थानांतरं गम् 1 P or चल. SHOE, S. उपानह 1., पादुका, पाद:, पादत्रं ; (for 3 वांतरं परि-धा 3 U; 's. for oneself ' वृत्ति-जी ___horses &c.) खरत्रं-त्राणं.-४.t. पादुकया तड 10 विकां-उपपद् c. or प्रकप c. -vt. परि-ध्या-वृत् ., or प्र-ह 1P.2 खुरण सना कृ 8 U, खरतं बंध9 P; अन्यथा कृ8U, विकृ. 2 विचल ., स्थानांतरं गम c. 's.-black,-cleaner' पादुकामार्ज:;.-maker' चor चल् c. -Y, a. छल-कपट-प्रिय. मकारः, पादकृत ; 's.-string' पादुकाबंधनी. SAIN, 8. अग्रजंघा, पाद:; See LEO. SIOOT, S. पावः-वं, किस(श )लयः-यं, प्रवाल: प्रSHINE, .i. प्रकाश 1 A, प्र-,भा 2 P, वि.,युत् 1A, रोह:, अंकुरः, नवपल्लव: उद्भिद्m ., उहिज्ज.-.i. शुभ 1 A, दीप 4A, राज 1 U, भास 1 A, रफर आग्नेयास्त्र-शरं &c. मच 0 P or अस 4 P.2( Forth) 6P, भ्राज्-भ्रा--लाश1 A, चकास् 2 P, प्र-रुच् 1A, निर्गम् 1 P, अंकरयति (D.), उडिद pass., मरुह 1 P, ज्वल 1 P, विलस् 1 P; — stars s. by their own रफट 6P, सहसा प्रादर्भ 1 P; the bud though light' स्वतःप्रकाशाः तारका:.-. प्रकाशः, युति/., long shot forth' चिरनिर्गताप कलिका (8.6); प्रभा See LIGHT. -ING, G. भास्वत्, हाति-दीप्ति-मत्, bettor ex. by (8.); the seed has not yet ) भासुर, रुचिर, तेजस्विन, कांतियुक्त, भ्राजमान, योनमान, shot forth' अंकरोदयो नास्ति, प्ररोहाभिमुखमपि &c. -Y, a. भास्वत्; See above. न दृश्यते बीज (after K. v. 60 ). 3निः -स 1 P, SHINGLE, S. शर्करा, शिलाखंड:.2 फलक :-कं. प्रवृत् 1 A.4 मर्माणि भिट 7 P or व्यधु 4 P.-... SHIP, . पोतः; यानं, प्रवहणं, ( the sense being प्र-मच-क्षिप 6P, प्राम, विसज् 6P, पत् ., ईर् . clear); बृहत्रीका-तरणि-णीf 's.-master' नौका- 2 आग्नेयास्त्रेण-गुलिकाक्षेपेण-शरण &c. हन् 2 P or धिपतिः, पोताध्यक्ष:.-.t. ( Off ) पोतेन प्र-स्था . प्रह 1 P or क्षण 8 Por क्षि 5P, हत्वा निपत् 0. or प्र-हि 5P, पोतं आरुह ., नौकायां प्रविश 0.2 •shot (at) them only ' ती शरव्यमकरोत् स्वस्थाने निविश् . -SHIPWRECK, . यान-पोत- स नेतरान् ( R. XI. 27); ' shot in the eye' भंगः, नौग्यसनं-भंगः-भेदः (fig.) विध्वंसः, उच्छंदः, । (गलिका-)विद्ध नयनः. 3 उत्-वि-सृज, निरस्, निः-१०. प्रणाशःsuffered as.' यानभंगेन सागरे निमनः. -ER, S. भे m., वेधिन्,m -ING, a. उडिद-ज्ज, -vt. नाव-पोत-भंज 7 Por नश्c.; 'her hopes प्ररोहिन्. -8. शरप्रक्षेपः, शरासने, बाणमोक्षण.2 गुलिwere s. ed' सर्वा आशा उन्मूलिताः, मूलच्छिन्ना इव. काप्रक्षेप:.3 तीक्ष्ण-तीव-वेदना; ' one skilled in s.' SHIRK, सयाज-उलेन-परिह 1 P or त्यज् 1 P or कृतहरतः, कृतपुखः; सुप्रयोगविशिख:. -SHOT, .. हा 3P; अप-व्यप-दिश् 6P, छल-उन-कृ8U, व्यप- क्षेपः, प्रहारः, ताडनं &e.2 अ, मुक्त, भाग्नयाब, गुस 1 P, व्यपक्रम 10,4P, पलाय 1 A. -ER, लिका.8 शरपातः, शरायण.4विषयः, गोधरः.5ल-: । यभेदप्रवीण: लक्ष्यवधी. .. कार्यत्यागिन् me . Page #404 -------------------------------------------------------------------------- ________________ BHO (391) SHR SHOP, 8. शाला, पण्य-विक्रय-शाला-गह; आपणः, वि- son'; प्र-सं-.2 निर्दिश 6P, सूच् 10, प्रकाश, पणि 35 work-s.' उद्योगशाला3 's.-keeper ' व्यंज 7 P or c.. व्यक्तीकृ 8 U; आविष्क, प्रकटीक आपणिकः, पण्याजीवः, विपणिन् m., क्रयविक्रयिकः. आ-उप-दिश् 6 P or c. (way).3 कथ 10, भान, SHORE, 8. कूलं, तीरं, तट, वेला, रोधस् brought ख्या 2 P, बुध ०., ज्ञा . ( ज्ञापयात), आ-नि-विद् on the s.' उत्कूलित. 's. me the way' आदेशय मे मार्ग; sataSHORT, a. ( Of time ) अल्प, स्तोक, स्वल्प; 'of s. vour' उपक, अनुग्रह 9 P; 's. off' देभार्थ श् duration' अल्पकालीन-कालिक (की/.), अचिरस्था c. g. to be true' प्रति-पट् . -v.i. Appear, यिन्. 2 ( In size &c.) हस्व, खर्व, वामन, अतुंग, q.v.-. दर्शन, आलोकः, प्रेक्षास्थान, कौतुकं. वश्य, नीच, क्षुद्र, लघु हस्तपरिमाण, अल्प-क्षुद्र-प्रमाण; क्षुद्र •स्थान. 3 आभासः; by अव-आ-भा2 Por भास् 1A. तनु, अत्पमूर्ति, पृश्नि. 3 अविस्तीर्ण, लघ, संक्षिप्त.4 अ 4 व्यपदेशः, व्याजः; See PRETEXT. 5 भारंबरः, पूर्ण, अपर्याप्त, उन, न्यून. 5 अनायत, अदीर्घ. 6 हीन, दंभ:. -ER, . प्र-दर्शक:. -Y, a. दृष्टिहारिन्, सुभविकल, रहित.7( Vowel ) -हस्व, लघु ; ' in a s. गालोक; अतिदर्शनीय, एकांत शोभन. time ' अधिरेण, अचिरात् ' for a s. timo' कंचि. SHOWER, 8. वृष्टि f., वर्ष:, आसारः; धारासंपात:, थाकालं, अल्पकाल-मात्र ; — in s.' किं बहना, समासेन, रासारः; 's. of arrows' शरवृष्टिः, इषुवर्षः; s. of संक्षेपतः, संक्षेपेण, समासतः; 's. of' विना, अंतरेण, tears' अश्रुधारा, बापासार:-धारा; 's-bath' धारामुक्त्वा , करते; • I shall be satisfied with nothing गृह, धारायंत्रगृहं. -... वृष 1 P, (fig. also ). s. of Riona's, banishment' नान्येन तुष्येयमते | -Y, 6. वृष्टिमत, बहुधार, वर्धक. रामविवासनात्; 'cuts.' आक्षिप् 6 P; संह 1 P, SHRED, 8. खंड:-डं, शकल:-लं; वस्त्र-पट-खंड:. -... संक्षिप्; ' come or fall s.' न्यूनीभू 1P, क्षि-अपचि- खंडशः व्यवच्छिद् 7 P. pass. See FAIL; 'a. s. cut' अवक्र:-सरल:-मार्गः | SSIREW, 8. वक्र-वाम-शीला, कर्कशा, उप-कटु-शीला, ' stop s.' अकस्मात् स्था 1 P, मार्गमध्ये स्था; '.- कैकेयी. 2 छुईंदरी, गंधमुखी (s.-mouse ). -18H, coming' दोषः, प्रमादः, स्खलितं, छिदं, वैकल्यं, न्य- ८. वक्र-वाम-कट-शील, कर्कश, कर्कशस्वभाव. . नता, अतिपातः, अपराधः; 's.-hand ' संक्षिप्तलिपि SUREWD, a. चतुर, विदग्ध, विचक्षण, निपुण, सूक्ष्मधी'3.-lived 'क्षणध्वंसिन-स्थायिन-जाविन-भंगर, अचिर- मति. 2 वैदग्ध्यप्रयुक, विदग्ध in comp. -Lx, adv. स्थायिन, अल्पायुस् ; s..sighted' अदरदशिन, अ- चातुर्यण, विदग्धवत्.-NESS, . वैदग्ध्यं, चातुर्य, &c. दीर्घदर्शिन, व्हस्व दृष्टि; ' 5.-winded ' श्वासकृच्छ्राभि- SIRIEK, U... परुषं आक्रंदू 1 P, वि-उत्-आ-क्रुश् भूत, दुःश्वासिन्. - EN, v.t. संक्षिप् 6 P, हस् ., 1P, उचैः रु 2 P, आरट् 1 P, कर्कर्श क्रुश्. -. न्यूनी-अल्पीकृ 8 U, संकुच् 1 P, संह. 2 खर्वी-वामनी- आ-,नंदितं, क्रंदनं, रावः, रवः, उत्क्रोशः, कर्कशनाद:कृ. -v.i. -हस्वीभू 1 P, व्हम् 1 P. 2 तनुतां गम् 17:; See SCREAM. 1P, क्षि pass., न्यूनीभू, अल्पीभ. -LY, adv. अ- SIRIKE, S. कलिंगः, पिंगः, धम्या(मा) ट:. चिरात्, अचिरेण, शीघ्र, सपदि, झटिति; See QUICK- SIRILL, a. कर्कश, परुष, तीव्र, पटु, कर्णकद, कर्णवेLY. 2 संक्षेपतः, संक्षेपेण, समासतः; अविस्तरेण, आव- धिन्. - NESS, 8.कार्कश्यं, कटुता. स्तरशः. -NESS, S. -हस्वता, क्षुद्रता, लघुता, अल्पता, SHRIMP, 8. इंचाकः, जलवृश्चिकः. खर्वता; अविस्तरः, संक्षेपः, न्यूनता, अपर्यानि f., &c. SHRINE, . पुण्यस्थानं, देवायतनं, तीर्थं. SHOULD, Ex. by pot. pass. part.; "I s. think SIRINK, V.i. संकुच-आकुंच-सह-संक्षिप- pass., संकोso' अहं तावदेवं मन्ये, इति मम मतिः. चं इ-या 2 P, निमील 1 P ( lotus ). 2(WithSIOULDER, 8. स्कंधः, अंसः, भुजशिरस् ॥. -0... draw) सकंप-सभयं-परावृत् 1 A, वित्रस् 1, 4 P, उस्कंधे कृ8 Uor स्था c. (स्थापयति), स्कंधेन वह द्विज् 6 A, भयेन-सहसा-अपसृ 1 P or अपक्रम् 1U, 1 P.2 स्कंधेन तह 10 or प्रह 1 P. 4 P; ( into) गात्रसंकोचेन प्रविश् 6P. -...सं. SHOUT, S. रव:, कलकलः, उत्क्रोशः, निनादः, महाश कुच् 1 P, आकंच ., संह 1 P. -ING. S. संकोचः, ब्दः-स्वन:-नादः, प्रणादः, घोषः-षणा, कोलाहल:, संडू आकुंचनं. ति f; (of victory ) जयघोषः-वानि:-शब्द:, हर्ष- SERIVEL, v.i. संकच्-आकुंच्-विश- pass. -... नादः, सिंहनादः. -७.i.आ-वि-उत्-क्रु 1 P, उच्चैः- संकुछ 1 P, विशृ9 P or c.; better by 's.-ed '. स्वन्-नट् 1 P or कुश, मुच् 6 P or कृ with (8.), -LED, a. संकुचित, आ-कुंचित, विशीर्ण ; ( intc उद्-अष् 10, मुक्तकंठं 52 P. . wrinkles) बलिपूर्ण, वलिमत्, वलिन-भ. SHROUD, 8. आच्छादनं, आवरणं, पिधान. 2शव-प्रेत off' भपक्ष . -8. प्रसारणं, अपसारणं. वर्म-वसन-आच्छादनं. -v.t. आ-छद् 10; पि-ध SROVEL, .. खनिजे, भनि , काष्ठकुहाल:. 3U, TE 1 U, TO 1 P; Seo COVER, CONCEAL SEOW,.. . (with acp. or dat. of per- SERUB, . गुल्मः -स्म, विटपिन् m., संकः, क्षुपः, वा Page #405 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SR (392) SIG लवृक्ष:.-BY, a. गुल्मावृत. -SERUBBERY, 8. गुल्म- नित्य-सदा-रोगिन्, रोगशील; s. by nature' जन्मपाटिका. प्रकृति-रोगिन्.- NESS, 8. व्याधिः, रोगः, गदः, रुज.., SHRUG, O..( असंतोषदर्शनार्थ स्कंधौ) 6, 9 U, सं- अस्वास्थ्य, आमयः, विकारः, उपताप:.2 विधमिषा, प कुच् 1 P, संचल c. -8. स्कंधधूननं-संकोच:. मनेच्छा, प्रच्छर्दिका, छर्दि-र्दी , वमः-मि/. SHUDDER, v.i. वेप-कंप 1A,प्र-वि-, वि-प्र-स्फुर् | SICKLE, S. दात्र, लवित्रं, शस्यकर्तनी. 6P.-8.,-ING, S. प्र-कंप:, वेपथः, अंगकंप:-स्फुर- SIDE, S.पार्श्व:- पक्षः, in all senses ; कुक्षिः , पा. वेपनं. -ING, a. संजातवेपथु, सकंप. व-पक्ष-भागः: lefts.' वामांगं, वामपाः ; 'oppoSEUPPLE, v. i. नि-अप-हु 2 A, अप-ध्यप-दिश् site s.' वि-प्रति-पक्षः; — first s.' (of argu- 6P, छप-उलं- कृ 8 U, See PREVARICATE. ments) पूर्वपक्षः, उत्तरपक्षः, &c.; 'at one's s.' • 2 बंच 10%BSee CLEAT. -... इतस्ततः संचल c. पार्थतः, पाव; 'staying at the s.'पार्श्वगत-स्थित. or विक्षिप 6 P.2 संमिथ् 10, बहुधा विक 6P, 2 प्रांतः, सीमा, उपांतं, अंत:.3(Of a mountain) संकरीक 8 U, संकुलीकृ. -8.,-ING, S. वंचना, छलं, उत्संगः, कटकः-कं, नितंब.. 4 भागः; outer s.' छान् ॥., अप-यप-देशः, अप-नि-हवः, निह्नवोक्ति बाह्यभागः; पूर्वभागः, &c.5 ( Direction ) दिश2 संचालनं, विक्षेपः, संमिश्रण. - ER, 8. उद्म-कपट- शा; gon. ex. by 3, तः affixed; ' on both s.s' वृत्तिः , छलिन् m. उभयतः, उभयत्र ; ' on the other s.. परतः, पारे; SHUN, V.t. परि-ह 1 P, वृज 10, परि-वि-,परित्यज् ' on the lefts.' वामतः; ' on all s.s' सर्वत्र, 1P,हा 3 P; न उपगम् or उपस 1 P, संगम परिह सर्वतः, विश्वतः, समंतात, समंततः, चतुर्दिा; s. by (a person ). s.' पापावि.8( Party, faction ) पक्षः; ' one SHUT, V... अपि-पि-धा 3 U, सं-आ-वृ 5 U, नि-अव- of the opposite s. 'वि-प्रति-पक्षः; 'of the same रुध 7 U, बंधू 9 P, ( book, hand &c. ); (eye) 5. ' सपक्षः, स्वपक्षीयः, स्वपक्षावलंबी ; ' relations नि-मील 1 P or c., मुकुलयति (D.). 2 संह 1 P, on the father's s.' पितृपक्षाः बांधवाः.7 ( In संकुच् 1 P, संवृ, संहन् 2 P, संपीड 10. 3 रुध, स्तंभ geometry ) भुजः, पार्थः, दोम् m. n., बाहुः; (of 9 Por c.,प्रतिबंध. -v.i. नि-मील pass., मुकुलाय- a river ) पार:-अवारः; 's.-long': वक्र, तिरश्चीन, ते (D.). -in, निरुध्; बंध् &c.-out, निवार 10, नि- अपांग-साचि-तिर्यक् in comp.; (adv.) पार्थतः, तिर्यषिध 1 P, बहिष्कृ 8 U, निराकृ, व्यायत c. -up, सं- क, साचि, तिरः; 8.-long look' नयनोपांतविलोनि-रूध, पि-धा. 2 मखं स्तंभ; s. up in a box' सं- कित, साचिवीक्षणं, अपांगदृष्टि f., तिर्यग्दृष्टिः, कटाक्षः पुटीकृ, मंजूषायां निविश्c. - TER, S. कपा (वा)ट:-टी- '.-look' अपांगदर्शनं, कटाक्षः, &c.; 's.-ways', टं; अवरोधक, आच्छादनं. s-wise ' तिरभीनं, तिर्थक, तिरः. -a. पार्श्व, पक्ष SHUTTLE, S. मल्लिकः, सूत्रवेष्ट:-ष्टनं, त(ब)सरः. in comp. ; पार्श्वस्थ, पाश्चिक-पाक्षिक (की f.); SuY, a. सलज्ज, शालीन, विनीत, सबीड. 2 कातर, भी- s. breeze ' पक्षवातः; पक्षद्वार, &c. -v.i. 'to रुस्वभाव; लोक-जन-भीत, भीरु, आलापविरक. -vi. be on the s. of' पक्ष भू, पक्षं ग्रह 9 P or आधि भी 3 U; the horse s. ed at a rock' पाषाणं 1 U or आ-अवलंब् 1 A; ' one who s.s' पक्ष्यः . नधाऽश्वः सहसा भीत:-चाकत:. -NEss, s. शालीनता, -ER, SIDESMAN, S. पक्षपातिन m., पक्षीयः, पक्षोद्कातयं, भीरुता, भीति ग्राही; Sec PARTIZAN. SIBILANT, S. उष्मन् m., उऽमवर्ण:. SIDEREAL, G. तारा, नक्षत्र in comp. SIBYL, s. सिद्धा, सिद्ध स्त्री. SSIDLE, U.. तिर्यक गम् 1 P or या 2 P. -ING, M. SxcK, a. आतुर, पीडित, व्याधित, रुजात, रोगात, रुग्ण, तिर्यग्गात . रोगिन्, विकृत, अस्वस्थ, सामय, अभ्यांत, आमयाविन, SIEGE, S. उप-अवरोधः, परिवेष्टन; · lays. to' अपटु, अभ्यमित. 2(Mentally) संतप्त, पीडित, व्य उप-अवरुध 7 U. थित, उपतात. 3 विवमिषु, वमनोन्मुख, वमनेच्छु. 4 नि SIEVE, 8. चालनी, तितड:. विण्ण, विरक, वितृष्ण, वीतस्यह, द्वेषिन् ; 's.of eating fiosh' मांसाशनेन निविष्ण; ' s. of the world' SIFT, V. 1. पृथक कृ; वि-,शध् ., तितरना शुध् ., संसारविरक, उदीर्णवैराग्य : ' a man on as.-bed ' निर्गल c. 2 सूक्ष्म-निपुणं-निरूप् 10 or परीक्ष 1 A or शम्यागतो रोगी; 'to be s.' वम् 1 P, छर्द 10. आलोच् 10 or अनुसं-धा 3U. -ING, S. शोधन, नि-EN, V. 1. निर्वेद-वितृष्णा-विरक्तता-उत्पद् 0.2वम् लिनं. c.; रोगार्तीक 8 U. -v.i. व्याधिना अभिभ-pass., SIGH, 8. नि(निः)श्वासः, उमासः, उसितं, दीर्घभू with (a.).2 ब desid. (बीभत्सते); See श्वास:-निश्वासः &c. -..दीर्घ नि-उत्-श्वस् 2 P, निABHOR. - ENING, C. बीभत्स, बीभत्सावह. -ix, श्वास मुच् or सज् 6P3's.ing deep and hot " P. रुग्ण, भसुस्थ, अशक्त ; गदोपतष्ट; See (a.).21 दीर्घ उष्णं च निधस्य. 2 शुच् 1 P, रुद् 2 PSee Page #406 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SIG (398) 4 LAMENT. -ING, a. निश्वासिन्, उच्छासिन्, दीर्घनि- प्रशांतायो रात्री. -interj. तुष्णी भव, मौनं कुरु. -0... श्वासिन्, सनिश्वास. मौनं लभ् . (लंभयति ) or अवलन् ., विरम् ., SIGHT, s. See under SEE. प्र-उप-शम् 0.2 निरुत्तरीक 8 U, अधरीकृ मुख SIGN, 8. चिह्न, लक्षणं, लिंग, अभिज्ञानं, लांछन, व्यंजनं- -ED, a. निरुत्तर, अनुत्तर, निरुत्तरीकृत, रुख-बर-मुख. क;a bad s.' अव-दुर-लक्षणं. 2 संज्ञा, संकेतः, ई- SILK, 8. कौशेयं, कौशं, कीटसूत्रं; पहः, क्षोम, दुकूल गितं.3 Portent, q.v.4राशिः .5 चिह्न (in Math. । कौशांबरं, कौशिक (3.-cloth); • China s.'बीKe.); 's. manual ' स्वहस्तः, स्वाक्षर, स्वहस्ताक्ष- नांशुकं ; 'bleached s.' पत्रोण, धौतको शेय; '.. रं: ' under one's own s. manual' स्वहस्तपरिचि- cotton tree' शास्मलि:-लः, शाल्मलिवृक्षः, पिच्छिला; ह्नित (Y. II. 93 ).8वजः; 's.-post' :वजस्तंभः. *s.-worm' कोश(प)कारः, पट्टकीटः, तंमुकीट:-कमिः, -.; make a sign' संज्ञांदा 3UB' under- कोशस्थ: - EN, 4. कौशेय (यी.), क्षौम (मी/.), stand the s.' संज्ञां ग्रह 9 P; ' makes a s. to| कौशिक (की/.), कोश (शी.); s. cloth'दुकVidiishaka' विषक संज्ञा भयति; s. ed to him लं, कौशांबर, क्षीम, &c. 2 मूदु, कोमल. by her eyes to come' नेत्रसंज्ञया तं आह्वयत, गुरुं SILL, s. देहली, शिला, गृहावग्रहणी. नेत्रसहस्त्रेण नो दयामास वासवः (K. II. 29 ) 's. ed | SILLY, 4. मूर्ख, बालिश, मूढ, अल्पधी-मति, दुर्मति, मिto speak &c.'.2 नाम लिख 6 Por निवि श . बँद्धि; See FooLISII; ' what a s. boy'अहो ( with loc.); स्वाक्षरेण अंक 10 or चिह्वयति (D.), मुटी बालकः. -ATURE, 8. नामलेखनं-निवेशनं. 2 नामाक्षरं, हस्ता SILT, v.t. ( up) अवरुध 7 U, अवष्टं 9 P. क्षरं. -SIGNAL, S. संज्ञा, संकेत:. -4. अपूर्व, अनन्य- SILVAN, (6. वन in comp., वन्य, वनस्थ, अरण्यज; माधारण (णी/.), विशिष्ट, स्मरणाह, अत्युत्कृष्ट, विशेष ___s. goddess ' वनदेवता; 's. scenery' बनशोभा-श्री:. in comp. -IZE, B... प्रसिद्धी-विश्रुती-कृ8 U; (one. SILVER, 8. रूप्यं, रजतं, श्रेत, दुर्वर्ण, खरं, कलधौत self) कीति-प्रतिष्ठां-यशः-प्राप5 Por लभ् 1A.-LY, s.-leaf' रूप्यपत्र ; s.-smith' रूप्यकार:, स्वर्णadv. अति, नितरां, अत्यंतं, अपूर्वतया. -SIGNET, कारः. - राजन (ती ) (.) in comp., रजत5. मद्रा; 's.-ring' मुद्रासनाथमंगुलीयं, अंगुलिमुद्रा. निर्मितकृत, रौप्य (प्पी/.). -... रूप्येण आच्छद् -SIGNIFY, V. 1. बुध् c., गम् ., द्युत् C., अभि-धा 10, रजतयति (D.), वेतवर्णीकृ 8 U. - Y, a. रजतो3 U; See INDICATE, MEAN; oft. ex. by apet: ; पम, रूप्यवर्ण, श्वेत-शुक्ल-वर्ण, अतिधवल. 'what does its.' अस्य कार्थः, किमनेन गम्यते, &c.3B SIMILAR, U. सम, समान, तुल्य, अनुगुण, अनुरूप, सध'it s.es much' गर्वर्थमेतत् 2 by गौरवं, महत्त्वं, भारः; मन See LIKE. - ITY, s. साम्यं, सादृश्यं, तुल्यत्वं. 3 by शकि., बलं. -ICAN'T,-ICATIVE, 4. सार्थ । -IY, adv. तद्वत, तथैव, एवं. चरितार्थ, अर्थयक्त, समर्थ, अर्थान्वित, अर्थवत, पूर्णार्थRIMILE, 8. उपमा, निदर्शनं.-SIMILITUDE, .भी 2 हेतगर्भ, साकत, अभिप्रायगर्भ3; casting at mea! पम्यं, सादृश्यं. 2 आकारः, रूपं, मूर्ति /. s. look' साकूतं मां निर्वण्र्य. 3 वाचक, अभिधायक, SINMEH, U.i. शनैः पत्र-काय pass. दर्शक, सूचक.4 गुरु, महत्. -ICAN'TLY, adv. अर्थ- SSIMPER, V.i. विकृतं स्मि 1 A, कुस्मितं कृ8 U, भ. वत्, साकृत, साथै, पूर्थितः. - ICATION, S. अर्थ:. 2 नर्थकं हम् 1 P. शक्तिः . SIMPLE, C. निरवयव, असंकीर्ण, असमस्त, शुद्ध, केवल, SIGNIOR, S. आर्यः. आमित्र. 2 सरल, अजु, अमाय, शुद्धात्मन्, अवक्र, निSILENT, a.तुष्णीक, अनालापिन्, मूक, मौनिन्, निःशब्द, जि, निष्कपट, मायाहीन. 3 ( Dress) विनीत, (विनीतवेषेण प्रवेष्टव्यानि तपोवनानि S. 1). 4 नीरव. 2 रुद्ध-बलू-मुख, निरुत्तर, अनुत्तर - habitu स्पष्ट, व्यक्त, सुगम, सुबोध, भिन्नार्थ, अगूढार्थ : See ally s.' साणींशील, अल्पभाषन्, वाग्यत, वायम; PLAIN. 5 मुग्ध, बालिश, मूढ, दुर्मति. -5. ओषधि' when the lute was s.' वीणायां मूकीभूतायां 3; 'become or remain s.' (after speaking ) घी/ -SIMPLETON, . मूढः, मूत धीः, सुविश्वास्यः, उपशम् 4 P, विरम् 1 P; एवमुक्त्वा उप शशाम, उप क्षुद्र :, क्षुद्रमतिः. -SIMPLICITY, 8. शुद्धता, अमिश्र ता, सरलता, आर्जवं, सारल्यं, निर्व्याजता, अनुपवित्वं, शांतवचसि तस्मिन् &c. -LY, adv. तूष्णी, जोषं, निः अमाया, अव्याजः, निष्कापटयं. 2 विनीतत्वं, शुद्धता. शब्दं, निभृत, मौनीभय. -SILENCE, 8. मो नं, मुक 3 स्पष्टता, मुबोधता, सुगमत्वं. 4 बालिश्यं, मूढता. भावः, निःशब्दता; अनालापः, तूष्णीभावः, अभाषणं; -SIMPLIFY, P... अजक 8 U, विशदीक, सगमीक, ' keeping s.' वाकस्तंभ:-रोधः-यमनं, मुखबंधनं; व्यकी; See EXPLAIN. - SIMPLY, adv. एक, के'one who holds s.' वाचंयमः, मौनव्रती; 'keeps.' वलं, मात्र in comp. तूष्णीं-जोष-आस् 2 A or स्था 1 P; मौनं आस्था-भज् | 1 A, वाचं यम् 1 P or निरुध 7 U, मुख बंध 9 P. | SIMULATE, v.t. See PRETEND. 3 प्र.,शांति, स्तिमितता; in the s. of night' | SIMULTANEOUS, a. एक-सम-कालिक (की.), यौन Page #407 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (304) गपदिक. -x, adv. समं यौगपयेन, एकदेव, सममेव. सम-कालता, युगपद्भावः. SIN, 8. पापं, पातकं, एनस् , कल्मषं, दुरितं, अघं, दुकृतं वृजिनं, अंहस् , किल्बिषं, पंक:-कं, पाप्मन् M., कलुषं दोष:, अपराध:, पाप-अप कर्म, कुकर्म, दुष्कृति f. -त्ये; ' heinous s' महा-घोर यातक; 'destroying s. ' पापनाशन-नाशिन्, अघमर्षण, पापापह. -0.. पाव &c. आचर 1 Por कृ, अपराधू 4, 5 P, दुष् 4 P.-NER, s. See SINFUL below; an atroolous s' महा-घोर पातकिन् पापिन, पापराशिः निधि: -FUL, . पापिन् पातकिन्, पापकर (री./. ), पाप्मन् पापकृत्, पापात्मन्, कुकर्मन, दुष्कर्मन्, एनस्विन् पाप दुष्ट कर्मन्, अपराधिन्, किल्बिबिन, पापनिरत- बुद्धिमति, पापात्मक. 2 (Of acts ) पाप in comp., दुष्ट; कलुष; 's act' पापं, दुष्कर्म See ( 3 ) -FULLY, adv. पापवत्, सपापं दृष्टवत्. - FUINESS, 8. सपापता, पापमति निरति, दुष्टता, &c. - TESS, 6. अनघ, निष्पाप, अपाप, अकल्मष, पापरहित, निर्दोष, निरपरा ध, and sim. comp. युगपत्, एक समकालं ले, NESS, 3. यौगपद्यं, एक SINCE, prep. प्रभृति, आरभ्य, ( with abl. ), आ with abl. or in comp.; sometimes also ex. by gen. abs.; अस्य कतिपये संवत्सरास्तपस्तप्यमानस्य (U. 4) it is several years s. he began to practise penance '; 's then ' तदाप्रभृति; 4 years s. ' इतः पूर्वं चतुर्वर्ष; ' long s. ' चिरं; ' ever 19. ' यतः प्रभृति 2 पूर्व, प्राक्, गत-पूर्व-काले. conj. यतः यस्मात्, यत्, हि (not at beginning ); by abl. of abstract noun; See BECAUSE. SINCERE, . अकृत्रिम, निर्व्याज, निष्कपट, निलोक, दक्षिण, ऋजु, सरल, विशुद्ध, अमाय; यथार्थ, सत्य, तात्विक वास्तविक ( की ); ( of persons only ) शुद्धमति-भाव, शुद्धात्मन्, विमलात्मन्, शुचि, सत्यं शील- व्रत-वादिन्; See FRANK, HONEST. -LY, adv. निर्व्याजं, निर्व्यलीकं, अमायया, शुद्धहृदयेन भावेन, विमलात्मना -ITY, NESS, 3. सारल्यं, दाक्षिण्यं, आर्जव, निष्कापट्यं, अमाया, विमलात्मता, शौचं, यथार्थता, &c. SINE, 3. ज्या, ज्यापिंड :. SIR SINGLE, . एक, एकाकिन्, अद्वितीय, केवल, असहाय; अद्वैध ( धी f. ). 2 भिन्न, व्यक्त, अविभक्त. 3 Simple, q. v. 4 अनूढ, अविवाहित, अकृतोद्वाह, निःसंग; '५. combat' द्वंद्वयुद्धं, नियुद्धं, बाहुयुद्धं ; ' s. handed ' एक, एकाकिन्, बाहुसहाय, भुजमात्रसहाय; 's hearted' अनन्यवृत्ति, एकचित्त ; 's stick' यष्टि f. दंड: . - . . ( Out ) ( बहूनां मध्यात्) वृ 5 U, उ 1P, उद्-ग्रह 9 P; निरूप 10, निर्दिश् 6 P. - NESS, S. कैवल्यं, अद्वितीयता, &c. 2 शुद्धि f. अनन्यता, अनन्यभावः - SINGLY, adv. Ex. by (a). 2 एकैकं एकैकशः, प्रत्येकं, एकशः, पृथक्, ट थक् पृथक्; See SEPARATELY. SINGULAR, . अपूर्व, अप्रतिम, अद्वितीय, अप्रतिरूप अनुपम 2 अनन्यसाधारण (णी f. ), लोकोत्तर, अन. न्यसामान्य; अपरूप, विलक्षण, अद्भुत, लोकबाह्य, अलौ. किक (की f. ); s. number ' एकवचनं. - Ire, s अपूर्वता, अप्रतिमता, असामान्यता, वैलक्षण्यं, वैचित्र्यं असंगति, लोकोत्तरता. -LY, adv. अपूर्व, विशेषतः: अद्भुतं, लोकोत्तरमकारण. SINECURE, . अकर्माधिकृत, कर्मशून्याधिकारिन् SINEW, स्नायु नसा; ( 8 ) बलं, शक्ति /-, सामर्थ्य. - x, . स्नायुमय (यी f. ). 2 प्र-स-बल. SING, v. . गै 1 P; ( of birds ) कूज् 1 P, 52 P. - . ८. गै; गानेन वर्ण् or कृत् 10, उत्कृत्, अभिगै; • they sang his praises ' तं स्तुतिभिरुपतस्थिरे. - ER, SONGSTER, 3 गायक, गातृ m., गायक:. -ING, SONG, 8. गीतं, गीति, गेयं, गानं. 2 कूजनं, रुतं रावः, रवः. SINGE, . . ईद दह 1 P, अभिनाश 6P. SINISTER, C. अमंगल अशुभ, अकल्याण (णी . ( . ) अभद्र. 2 दुष्ट, वक्र, वाम, कुटिल, अनूज़. 3 वाम, सव्य: ' of s. motives ' दुराशय, पापमति उमांस पश्यत्रजुनैव चक्षुषा (K. v. 32 ) ' looking at Umi with no s. eye '. — SINISTRALLY, adv. वामतः वामदिशि. = SINISTROUs, a. वामस्थ, वामपार्श्ववर्तिन SINK, v. i. -, 6 P; 'sank in deep mire महापंके निममः; सद् 1 1), अव-नि-, अधः गम् 11 or पत् 1 P or या 2 P, अवपत्. 2 व्हा -क्षयं या-३ 2 P, fr pass., t 1 A; See DECAY, DE CLINE. 3 ( Down ) अव-वि- सद्, परि-, स्लै-ग्लै 1 P 1 A; See DROOP; my heart s. s down सीदति मे हृदयं; limbs, sing down througl excessive thirst' प्रबल पिपासावसन्नानि अंगका ( Ka. 36 ); ' his heart sank within him' तस्य धैर्यहीयत से लुप्त स्खलित-धैर्यः -०.८. नि मस्ज् ( मज्जयति ); अधः गम् c. or पत् c. 2 ( A wel &c. ) खन् 1 P. 3 अवसद् C., परि-, म्ले . ( spirit &c. ). 4 न्यूनीक 8 U, अल्पीकृ, लघयति ( D. ) हम् , अपचि 5 U; क्षि 5 P. 8. जलनिर्गमः गुप्तनाली. SINUOUS, 4. कुटिल, वक्र, अराल, जिम. - SINUOSITY 8. वक्रिमन्] १. ; कौटिल्यं. SINUS, 8. नाडि-डी-लि-ली /. SIP, v. ८. आचम्, 1 P; उपस्थ 0P, ईषत् - अल्पशः पा 1 P. 8. आचमनं, उपस्पर्शः, ईषत्पानं. SIPEON, S. उत्क्षेपणी, वक्रनाली. SxR, ( Voc.) आर्य; भवन, भो:; ' holy s. ' भगवन् ' gentle or good s. ' भद्र, भद्रमुख. SEE, . ( In addressing ) देव, श्रीमदेव महाराज Page #408 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SIR ( 396) SKY राजन.2 भगवम् ( of holy men).3 तात:, जनकः, कंकाल शेषाः खराः (U.3); अस्थिपंजर:. 2. पिता. कारः, संस्थानं. 3 वस्तुमात्र. SIREN, 8. वि.,मोहिनी, (गानेन ) लोभयित्री, मायिनी. SKETCH, ७.t. वर्ण 10, आलिख 6P, स्थूलव-पांडSIRRAH, interj. रे, अरे, अरेरे. लेख्यं-कृ8 U.-5. वर्णनं आलेख्यं; 'rough s.' SIRRUP, S. स्वादु-मधुर-रसः-पेयं. स्थूललेख्यं, पाडलेखः; s. of a painting' पांडुपित्र, STSTER, 8. स्वस, भगिनी, सौदर्या, जा(या)मः-मी. 2. चित्रारंभः, रेखामात्र. 2 वस्तमात्र. धर्मभगिनी; 'elder .' अग्रजा; 'younger s." SKEWER, S. शलाका, काल:-लकः, शंकु अवरजा; 's's son' भागिनेयः, स्वस्त्रेयः 's.'s SKIFF, s. तरी:, नौ f., लघुनौका. daughter' स्वस्रीया, भागिनेयी; 's's husband ' SKILFUL, SKILLED, . कुशल, निपुण, प्रवीण, आवत्तः; s.-in-law' यातृ, ननांद, श्याली, भ्रातृजाया, पटु, विषक्षण, दक्ष, विदग्ध, चतुर, विशारद, पेप्रजावती ( expressing different relations ). शल, युक्तिमत, कृतिन, विज्ञ, अभिज्ञ-श-विद् in -Hoon, s. भगिनीत्वं, भगिनीसंबंध:, 2 भागनीसमा- comp. -Li, adv. सपाटवं, सनैपुण्य, दक्षतया, जः, श्रीगण:. -LY. 4. भगिन्यनुरूप, स्वस्नीय, स्वस- चतुरं, कुशलतया, विज्ञवत्, सवैदग्ध्य, &c. -NESS, योग्य. SKILL., . कौशलं, नैपण्यं, पटुता, पाटवं, प्रावीण्यं, चाSrr. e.i. आम 2 A, नि-सद् 1 P, उपविश् 6 P; तुर्य, वैदग्ध्यं, युक्ति/., विज्ञता, &c. please s. hero' अत्रास्यतां, इदमासनमलंकरोतु SRIM, S. मंड:-डं, फन:-":.-... फेनं गल् c.or भवान.2 कार्य निर्वह. 3 ( Fit ) Ex. by शुभ 1A; __ अपनी 1 P or निर्ह 1 P.-v.i. जवेन-वेगात् परिस. 'this crown s. s well on you' नितरां तवेदं 1 P or परि- 1 P, लघुगत्या विसृप. -MED, a. म कटं शोभते, शोभसे एतेन मकटेन; s. by' उपास्, हत-मंड-फेन;'s milk' घोलं, मथिततक्रं. - MER, .. अन्वाम्; '. up' स्था 1 P, सम्यक (अनतकायं ) स्था; झर्झरी-र, खज:-कः. - half s. ing up in the bed' पूर्वार्धविशष्टतल्पः SKIN, 8. चर्मन् ॥. (of animals ), त्व ; (hide) (R.XVI. 6); जाग 2 P. अजिन, दृतिः, कृत्ति f; (of snakes ) निर्माकः, कंSITE, S. सन्निवेशः, सं-स्थिति /., स्थानं, पदं, स्थल, चकः; - reduced to mere s. and bones' वग आस्पदं, भूमि; (of a house ) वास्तु m.n., वेश्म- स्थिमात्र शेष. 2 Rind, q.v.; 's.-deep'चर्मगत भः, गृहपोटः ; ' purificatory ceremony of a s.' See SUPERFICIAL; 's.-flint' अतिकृपणः, कर्यः वास्तु शमनं. See MISER. -".t. चर्म-त्वचं-अपनी 1 Por निई 1P SITUATE,-ED, a. अवस्थित, निविष्ट; दिश्य, स्थ, व- or उल्लिख 0 P, निस्त्वचीकृ 8 U. - NY, a. धर्मभूत, तिन् in comp.; 's. to the east' पूर्वदिश्य, पूर्व- त्वामात्र, चमेमात्रावशेष, क्षीण, कृश; See LEAN. स्था (of persons ) स्थ, स्थित, अवस्थ in comp., SKIP, v.i. x 1 A, वल्ग 1 P, नृत् 4 P. -8.,-PING, अवस्थापन; 'so s.' एतदषस्थ: । badly s.' दुःस्थ, 8. पुतं-ति , प्रवनं, प्रतगति f. -PING, a. पुतगति दुःस्थित, कृच्छ्रगत, कष्टद शापन. -ION, 8. सनिवेशः, गामिन्. , अवस्थानं, अव-स्थितिः.2 पदं, नियोगः, अधिकारः, SKIRMISH, 8. डिंबाहवः, डिंक:, डिबयुद्ध. -v.in पदवि-वी/.3 अवस्था, दशा, स्थितिः, भाव:, वृत्ति , 8U with (s.). आस्पदं. SKIRT, . प्रांतः, पर्यतः, अंतः, प्रांत-पर्यंत-भागः, परिSIx, a. षष्; s.-fold 'षडण; 's.-faced' षण्मुखः, सरः, सीमा, धारा; s. s of a mountain' पर्यतमः. षडाननः; having s. mothers' षामातुरः; col- 2 अंचलः, दशा-वस्ति m.f. (pl.); वनांचल:, वसlection of S.' षटका - in s. ways ' षड्धा , षोढा; नांत:.-". Ex. by (8.), प्रांतयति (D.);Sos 'of s. months standing' पानासिक ( की.), BORDER. षण्मास्य..-TH, a. षष्ठ (ही )-SrxTEEN, a. | SKITTISH, a. चंचल, चपल, तरल. क्रीडा-खेला-शीषोडशन्. -TH, a. षोडश (शी/.).-SxxTY, a. ल-पर. षष्टि f. -IETI, . षष्टितम (मी./.). SKULK, .i. निभृत-अलक्षित-स्था 1Por वृन् 14, SIZE, 8. प्र-परि-माणं, मान; of greats.' महाप्रमाण, प्रच्छन्नं आस् 2 A. पृथु; ' of a bigs.'बृहत्प्रमाग. 2 आकारः, आकृति SKULL, S. कपाल:-लं, कर्परः, शिरोस्थिn.; 's tor f., रूपं, आकारमानं; ' of the s. of 'ex. by (8.) alms ' भिक्षाकपाल; See ScULL. or मात्र in comp.; ' of the s. of a mustard SKY, 8. नभम् ।., वियत् n., व्योमन् ॥., गगन-गं, भा. seed'सर्षपमात्र (छिद्र); बिचमात्र, अंडपरिमाण, &c. | काश:-शं, अंबरं, अंतरि(री)क्षं, खं, नाकः, दि . SRAIN, SEEIN, 8. पं(क)जि-जी --जिका. यो, विहायम् m.n., विहायसः, अभ्रं, पुष्कर, अ. SKATE, S. हिमविसर्पणपादुका. नंत, सुरवर्मन् 1., विष्णुपदं, तारापथ: 'roaming SKILPTON, कंकाल::mules reduced to s.s' through the s.' नभचर, खेचरः,.&c. . ल-पर. Page #409 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SLA (396) SLE coloured' व्योम-नील-वर्ण; 's.-lark' भ(भा):- See KILL. -8. विशसनं, वैशसं, घातन, प्रमाथः, केद्वाजः; व्याघाट:; s.-light' आकाशप्रकाश: 's - दनं, संहारः, प्रमापणं; See KILLING; 's.-house' सु touching' अभ्रलिह-लिख, नभोलिह, व्योमशश, गग- (शू )ना, वध्यस्थानं, वधभूमि , घातस्थानं.-ER, S. नचुंबिन्. घातकः, निशसित m, सौ( शौ)निकः. SLAB, 8. शिला, शिलातलं-पट्टः-फलकः. SLAVE, 8. दासः, प्रध्यः, चेट:, किंकरः, भृत्यः, दासेयःSLABBER, V.I. लालायते ( D.), लालां तु . रः, भुजिष्यः; See SERVANT; ' born us.' गर्भदाSLACK, a. शिथिल, प्र-,लय, स्वस्त, गलिन. 2 मंद, अ. सः; domestic s.' गृहदासा; 'u female s. ' दा. तीब, अतीक्ष्ण, प्रमन, अनवहित; See REMISS. -EN, सी, चटा. भुजिष्या; 's.-trade' दातविक्रयः; s.. B.. शिथिलथति (D.), लथ 10, शिथिली-श्लथो- 80, dealer' दास विक्रयी; ( fig.) दासः, or ex. by वश, मंदीक; रथस्य मंदीकृतो वेगः (S. 1) I have s.. अधीन in comp.; 'a s. to carnal passions' ed the speed ' &e.; प्र-शम् c. ( शमयति); 'will इंद्रियसुख व शगः, विषयसुखाधीनः; '. to love' कामnot s. ( the bonds of ) her love'न अनरागं परवशः. -RY, 8. दास्य, दासत्व, दासभाषः, दास्यशिथिलयति ( V.2); s. your pace a little'ग- वृत्ति / -ISI, U. दासवत् adr., दास in comp., दातिवेगं किंचित् शिथिलय ; ' who have s. ed their सांचित; See SERVILE. efforts' शिथिलितप्रयत्नाः, श्योगमाः. -.i.शि SLAYER, S. See SALIVA. थिली-श्लथी-भ, शिथिलायते (D.), मंदीभ; See RELAX. STAY, I. 1. विशन 1 P, हन् 2 ", व्या-पट .. मृ - ENED, a. शिथिलित, शांतवेग-रय. -1.Y, ado. शि c. -RR, s. घातकः, हंत m.. हैन in comp.; See थिलं, प्रमादतः, अनवधानेन. -NESS, 8. शौथिल्यं, &c. KILL,-ER BLAKE, P... प्र.,शम् c. (शमयति), छिट् , SLEDGE, 8. अचक्रयानं. (thirst).2 जलेन संमिश्र 10 or संमज 6 P.-v.i. SLEDGE-IIAMMER, S. महरा, महाधनः. प्र-शम् 4 P. SLEEK, . मृद, लक्षण, स्निग्ध, सुखस्पर्श. SLAM, O.t. ( Door ) नीबाघातेन पि-धा 3Uor SLEEP, v. i. स्वप2 P, शी 2 A, संविग 6 P, नि-द्रा 49 P. 2P, निद्रायते (D.); I also do not s. over this SLANDER, 8.अप-परि-वादः, पैशुन्यं, पिशुनवधनं, अभि-, | mattor ' मया परिमन् वरननि न शयानन स्थीयते असूया, निर्वाद:; See SCANDAL. -... परि-अप-नद् ( Mu. 1 ). - 8. निद्रा, स्वभः, स्वापा, सुप्ति /., शयनं, 1A, असूयति (with dat.); अपभाष 1 A, कलंकय- संवेशः; go to s.' निद्रां या 2P; See (v.); ' fall ति (D.), अभिशंम् 1 P; See DEFAME, LIBEL. into s.' निद्रया अभिभू pass. or आक्रम् pass.; 2 मच् 10, उपजप 1 P, कर्णे जप्. -ER, . परि-अ- ' he fell into a deep s.' गाडनिद्राभिभूत:-विधेयःप-बादकः, अभि-,असूयकः, पिशनः, सूचकः, कर्णेजा:, बभव; ' death-s.' घोर-काल-निद्रा; ' roused from उपजापकः. - EROUS, a. पिशन, साभ्यसूय, सपरिवा- S.' विनिद, भग्ननिद्र, प्रबोधित. -ER, S. निद्रालुः, शाद, सापवाद, परिवाद-अपवाद-गर्भ, परिवादात्मक. -ER- याल:, better by (७.). -ING, S. शयनं, निद्रा, &c.; OUSLY, adv. सापवादं, पिशुनं, सपरिवादं. 's.-house ' शयनमंदिरं-गृहं.-६. निद्राण, शयित, शSLANG, S. प्रलापः, अपभाषा, अश्लील,भाषणं, खलोकि. यान, सुप्त; 's.dranght ' निद्राकरमौषधं. -LESS, SLANT,-ING, 4. निर्यच, वक्र, कुटिल, तिरश्रीन ; अव १. नष्टनिद्र, उनिद, अ-वि-निद्र, निर्णिद्र; 'passes s. सर्पिन्, प्रवण ; 'strikings.-ly with the tusks' | nights' उत्रिदाः-उत्तननिद्रा:-क्षपा गमयति. -LESSतिर्यग्दंतपहारिन् ; s. blow' तिर्यप्रहारः. -v.. | NESS, 8. निद्रानाशः, निर्णिद्रता, निद्राभावः. - Y, a. आवृज् 10, वक्रीकृ8 U, प्रवणीकृ. -v.i. वकीभ, अ- निद्रालु, शयाल, तंद्राल, निद्राशील. 2 निद्राक्रांत, निद्रावस 1P, प्रवीभू, आनम् 1 P. - INGLY, ade. पर-वश-विधेय-अभिभत-आकुल-ग्रस्त. 3 निद्रापद-जनन तिर्यक, तिरः, साचि, तिरभीनं. (नी./.), स्वापकर (री/.).4 मुषप्त, शियिष, शSLAP, . चपेटिका, चपेटः, तल-चपेट-प्रहार:-आघातः, यनेच्छto feel s.' स्वप-शी- desid.; I feel s.' आस्फोटनं. -... चपेटेन प्रह 1 P or तड़ 10 or निद्रयापभिये-पराभूये, सुषप्सामि. आहन् 2 U, आस्फुट c. SLEET, S. शीकरः, तुषार-शीकर-वर्ष:-आसार:. SLASH, V. 1. दीर्घ छिद् 7 P or कृत 6 P, व्यवच्छिद्, SLEEVE, 8. पिप्पल:; ' to laugh in one's s.' विनि-कत, क्षतविक्षतीक 8 U. - 8. दीर्घ-महा-छेदः,महा- अंतर हस् 1 P. । क्षत-नि/-ING, a. दीर्घच्छेदकारिन ; (ig.) अरूं- SLEIGHT, S. ( Of hand) हस्तलाध-कौशल, माया, उद्, मर्मच्छिद्-भिद्, तीक्ष्ण; See SHARP. इंद्रजालं. SLATTERN, B. वेशपमत्ता, अपरिष्कृतवेशा. SLENDER, I.प्र-तनु, कृश, क्षीण, क्षाम; having as. SLAUGHTER, O... विश 1P, 2 P or c. (पा- waist', 's.-waisted' क्षीण-तन-मध्य-मध्यम, कनयति), म्या-पद् ०.,प्र-मी , भाल 1 A(beast); | शोदर, मृग-सिंह-कटि-मध्य; s.-waisted woman'' Page #410 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SLI ( 397 ) SLY ममध्यमा, कृशोदरी, तनुमध्या, वेदिविलग्नमध्या.2 अल्प, SLIT, 8. दीर्घच्छेदः-वैधः-छिद्र. क्षद, लघु, तनु; ' possessed of s. means 'क्षीणवि SLOBBER, v. i. लाला लु. भव.-NESS, 8. तनुता, कृशता, काश्थ, तानव, अल्पता. SLOr, s. (S.s) अधाशकं, अधोवसनं.2 अमेध्य-अपSLICE, 8. खंड:-डे, शकल:-लं, छेदः, भागः, लवः. वित्रं-जलं, मलिनं-समल-जलं. 3 कर्दमः, पंकः. -v... -v.t.खंड 10, छिद् 7P, खंडशः छिद्. इतस्ततः प्रमादात् पत् c. Or क्षिप 6P -IY, . पंकिSLIDE, V.i. अव-वि-मृ 1 P; 's up and down' ल, अनूप, सकर्दम. आरोहावरोहं कृ8U. 2 च्यु 1 A, स्खल् 1 P, भ्रंश SLOPE, . i. अवस। 1', प्रवणीभू 11, क्रमश: 1A, 4 P.-ING, 8. विसर्पः, अवसर्पणं, स्खलनं. । निम्मीभू.-... आज 10, प्रवणीकृ8 U.-. प्रावण्यं; SLIGHT, G. मु-,अल्प, स्तांक, क्षुद्र, तनु, लघु, ईषत् in • प्रवणभूमिः, अवसर्पिणी भूमिः; क्रमशः निम्नता. 2 comp3; 'as. blow' लघुप्रहारः, इषदाघातः; ' in a ( Of a mountain ) नितंबः, उत्संगः, कटक:s. degree' ईषन्, किंचित, मनाक, स्तोक, कियत् । " mountain s.' गिरिनितंबः; अवसर्पिणी भू:.-ING, — not in the s. est degree' न मनागपि-किंचिदपि- प्रवण, अवसर्पिन, क्रमशः निम्न, पातुक. स्तीकमपि. -0... उपेक्ष 1 A, अवधीर 10, अव-ज्ञा | SLOTH, . तंद्रा, आलस्यं, तंदि-बी, तंद्रिका, कार्यवि9 U, तर्णाकृ 8 U, तृणाय मन 4 A, अवमन् 4A, अ- मुखता. - FUL, a. अलस, तंदिल, तंद्राल; See LAZY. वगण 10%; See CONTEIN. - 8. उपेक्षा, अवधारण- SLOUCH, v.i. अलसं चल or गम् 1P. -ING, a. णा, अवज्ञा, अवमानः, अनादरः, अवगणन-ना. -ER, | प्रलंब, निम्न. 8. उपेक्षकः, मंदादर:.-ING, 4. सावज्ञ, अनादरपूर्वक, SLOUGH, K. निकः , कंचुकः, अहि-भुजंग-त्वच 1.2 साबमान. -INGLY, adv. सांपेक्षं, अनादरेण. -LY, | महापंकः, पंकिलस्थानं, पंकाढयस्थल. (adv. ईषत, मनाक्, किंचित्, स्तोक, अल्पमात्र, by आ | SLOVENLY, 4. मलिन, अव्यवस्थित अविनीत, अपरिpr.; 's. blue' आनल, ईषत्रील. कृत, अविनीत-अपरिष्कृत-वेश. -INESS, 8. अव्यवSLIM, a. See SLENDER. स्था, अपरिष्कारः, मालिन्यं. SLIME, . पंकः, इयानकर्दमः, सांद्र-श्यान-पंकः. -Y, Sr.ow, a. मंद, (in all senses); मंदाग्निः, मंदगतिः , a. श्यान, पंकिल, चिकण, सांद्र. मंदमतिः, मंदविषं, &c.; मंदगति-गामिन्, अद्भुत ; अक्षिSLING, 8. सगः, भिदि(द)पाल:, गोफणा. 2 दोला, का प्र, अशीघ्र ; मंथर; 'a mind s. to discriminate' चः, शिक्यं, भारयटिf.-... सगेण क्षिप् 6 Por मंथरविवेक चेतः; s. in recognizing' प्रत्यभिज्ञानप्रास् 4 P.2 उद्-बंध 9P, काचयति-आंदोलयति (D.). मंथर (S. 4). 2 विलंबित; कालातांत, अतीतसमय SLINK, t.i. अलक्षितं-निभृतं-अपया 2 P or अपगम् See LATE. 3 मंदमति-धी-बद्धि, अड-स्थूल-बुद्धि-मति, 1P or अपसप 1 P or अपक्रम् 1 U, 4 P, छलेन &c. See DULL. 4 दीर्घसूत्र-त्रिन्, चिरक्रिय; 's. time' विलंबितवृत्ति f.; 's. fever' जाणज्वरः. अप-या, &c. -LY, adv. मंदं, मंदं मंदं, मंथर; शनैः, शनैः शनैः, SLIP, V.i. प्र-स्खल् 1P, (fig. also); वचनानि अशीघ्र, अद्रुतं, विलंबेन. - NEss, s. मांद्य, मंदता; विस्खलयन् पदे पदे (K. IV. 12 ) ' making their लंबः, दीर्घसूत्रता, &c. wordss.' &c.; चल् 1 P.2 सहसा-अलक्षितं-अज्ञानतः-निर्गम् 1 P or अपम्प 1P.3 (Off) च्यु 1A, SLUGGARD, 8. मंदः, अलसः, जडः, तुंदपरिमृजः, शीप्र-भ्रंश 1 A, 4 P, स्त्रम् 1 A, निर्-गल् 1P, पत् तकः, आलस्यशीलः, तंद्रालुः, स्थूल-जड-मतिः. 1P; 's. away' व्यप-या 2 P, अपमा-गम् ; See -SLUGGESH, I. मंद, अलस, तंद्रालु, मंदगति, आलSLINK; 's. in' अलक्षितं आ-प्र-विश् 6 P; - lets. स्याल; See DULL. -LY, ade: मंदं, अलसवत्. an opportunity' अवसरं-समयं न ग्रह 9 P or -NESS, S. मांयं, आलस्य, तंद्रा, जाडयं. अवक्षिपू 6P.-... अलक्षित नि-धा 3 U or प्र-नि SLUICE, S. ( जल-) प्रवाहः, प्रपातः. 2 द्वार, परि(री)विश्.2 वि-मुच् 6P, क्षिप, भ्रंश् . अवगण 10, वाहः, जलनिर्गमः. उपेक्ष् 1 A, च्यु ., त्यज 1 P, See NEGLECT. 3 SLUMBER, v.i. प्र-स्व 2 P; अनिर्भरं स्वप्; (fig.) शिथिलीकृ 8U, संस् ., शिथिलयति ( D.); See अनुपयन-अव्यात- a. स्था or भू 1 P.-8. लघु-अल्पLOOSE. -8. स्खलनं, स्खलितं, (fig. also); s. I अगाह-निद्रा. as to names' गोत्रस्खलितं; प्र-भ्रंशः, च्युति , SLUR, s. कलंकः, टूवणं, अकीतिषिई.-.t. ' cast पतनं. 2 दोषः, प्रमादः, अपराधः, भ्रमः, स्खलितं. 3 as. on' कलंक यति-मलिनयति-(D.), मलिनीक विटपः, शाखा, पलवः, कांड:.4खंड:-डं. -PERY, a. 8U, दृष् . ( दूषयति ).2 प्र-छद् 10, गृह 1 U. पिच्छिल, मेदुर, चिकण, स्निग्ध, लक्षण; 's. ground' | SLUSH, 8. कर्दमः, सजलपंकः. निपत्या, पिच्छिलभमिः. 2 अस्थिर, चल, लोल, तरल, SLUr, S.बंधकी, अविनीता, कुंभली; See PROSTIअनवस्थित, चाल, चंचल; See FrCKLE. TUTE. -TISH, . अविनीत, अपरिष्कृतवेश. PLIPPER, S.(ल) पादुका, पादत्र, उपान. ISLY, धर्त, किसय, कापटिक-काधिक (की.),समाय, Page #411 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SHA ( 398 ) SMO सम्याज, वंचन-कपट-पटु.१ चतुर, विदग्ध; 's. laugh' | ' tortune s. s on you' भाग्यशाली भवान्... अंतर्हासः. -LY, adv. चतुरं, धूर्ततया, वैदग्ध्यन, स- स्मितं, मंदहासः हास्य-स्मित, विहसित, विहसनं व्याज, समायं.2 निभूतं, अलक्षितं. -NESS, 8. व्याजः, ' speaking with as.' स्मितपूर्वाभिभाषिन्, 'with छल, छान् १., कापटच, माया, धूर्तता, वैदग्ध्यं, चातुर्य. a.' सस्मितं. -ING, . स्मेर, सस्मित, स्मयमान, SHACK, V.t. Ex. by गंध, स्वाद in comp.; आ- प्रसन्न, प्रफुल's. sweetly' शुचिस्मित, चारुहासिन् भव-भाम् 1 A; See SAVOUR. -४... भा-स्कुद . 'as. countenance' स्मेर-हास्य-मुखं, प्रसन्न-प्रफुल्ल आस्फल् . 2 सशब्दं चुंद 1 P.-8. आ-,स्वादः, रसः, वदनं. -INGLY, ads. सस्मितं, विहस्य. गंध:.2 आस्फोटनं, आस्फालनं; परुष बर: 3 स शब्द- SMIRCH, V. 1. मलिनीकृ 8 U. चुंबन. . SMIRK, S. विकृतहासः, विलक्षस्मितं. -०.in 8U SMALL, a. अल्प, स्तोक, (of quantity ). 2 लघु, with (8.). तनु, अणु, क्षुद्र; अल्प-क्षुद्र-तनु, अस्पशररि, अगुरु, अ- SHITE, v.t. हन् 2 P, प्र-ह 1P, तह 10, नि-अप-कृ बृहत्, अमहत्: oft. ex. by a affixed; See LITTLE3B 8 U, तद् 0 P; व्यधु 4 P; 's.en with anxiety' 's. tree' वृक्षकः; s. boy' बालकः &c. 3 संस्पृष्टमुत्कंठया (S. 4); 's.en by love ' मदन( Voice ) नीच, अगुरु; '.-pox' मसूरी-रिका, वि- बाणहत, कामोपहत, कामात, मदनसंतप्त, अनंगपीडित. स्फोटकः, शीतला, वसंतरोगः ( modern names ). 2हन्, म ., मूद् 10; See KILL. -FR, S. हता, SMART, a तीक्ष्णमति, कुशाग्रवृद्धि, प्रदीप्तप्रज्ञ, चतुर; सूदनः, घातकः. विदग्ध.2 तीव, तीक्ष्ण, शीग्र, व्रत, लघु; आशु-शीप्र. SMITH, 8. शिस्पिन m., कारः in comp.; ' iron. कारिन्. 3 ( Speech &c. ) सरस, मार्मिक (की.), s.' लाहकारः, अपस्कारः; स्वर्णकारः, &c. - ERY,-T, रसिक, रसगर्भ. 4 शोभन, सुवेश, प्रफुल, सु pr. 5 s. शिल्प-कर्म-शाला, लोह कारशाला. ( Pain &c.) तीन, तीक्ष्ण, उग्र, दुर्विषह, वेगवन्. -s. SMOCK, S. (स्थूल ) शाटकः, अधोवसनं. तीनवेदना, तीक्ष्णव्यथा-वेदना; शूल:-लं.-.. व्यथ SMORE, 8. धूमः-मिका, धूप:-पिका; 'a quantity of 1A, तप pass., तीक्ष्णन्यथां अनुभू 1 P; — I s' धुम्या; 'cloud of s.'धमपटलं-आंघः. -.t. ams. ing under the defeat' पराभवो मम (धमनाली ) पा 1 P, सेत् 1 A. 2 धूमन शुध् 0. or हृदि प्रत्युत्त शल्यमिव; न्यक्कारो हदि ववकील इव शुष ., धृ] 1P, 10, धूमयति-धुम्रयति ( D.). -v.i. मे तीवं परिसंदते ( Vi.5).-LY, adv. तक्षिण, तावं, धूमायते ( D.), धुमं उन्क्षिप् 6P or उद्-ग 6 P or शी, दुत, लाघवेन, शोभनं, मु pr. - NESS, 8. तांब ता. निः- c. or उत्सज 6 P; 's. ing food' धुम वि. तीक्ष्णता, शीघ्रमतित्वं, मार्मिकता, सरसता; शोभा, &c. सृजत् (प्रोष्णं ) अनं. 2 धमनाली पा. - ER, s धूमपाः, BHASH, B... चूर्ण 10, वि-मृद् 9P, निष्पि 7 P,भन् । धूमपायिन-सेपिन् m. -ING, s. धूमपानं. १ धूमो7P,प्रमंथ् 9 P, निर्दल c. (दलयानि ); See BREAK. क्षेपः-पणं. -LESS, (६. निधूम, धूमहीन-रहित. -y, a. -8. प्रमाथः, निर्दलनं, विमर्दः, चूर्णनं, निष्प्रेष:-षणं. । सधूम, धूमावरुद्ध, धूमबहुल. 2 धूम्र, धूमाम, धूमल, JMATTERER, 8. चुंबकः, पनवाग्राहिपंडित:. -SMAT- | धूमाकार. 3 धूमगंध-स्वाद. TERING, S. पालवाग्राहि पांडित्यं; oft. ex. by किंचित्। SMOOTH, a. सम; श्लक्ष्ण, मृदु (fig. also ); स्निग्ध, अल्पमात्र;'s. of knowledge' अत्यल्पं ज्ञान. ममग, अरूक्ष, अपरुष, अकदु, अकर्कश ( sound ); JMEAR, V. 1. लिप् 6P, वि-प्र-आ-अव-', अभि-अंग् ' by s. words' श्लक्ष्णया गिरा, सांत्ववादेम, मदभिर्व7P or c., दिह 2 U. -ING, s. लेपः-पनं, अंजन. चोभिः; ' by s. remedies' सामोपायैः.2 धारावाहिSMELL, B.प्राणं; 'sense of s.' प्राणेंद्रियं, प्राणशक्ति न्, विसारिन्, सततप्रवाहिन्, निरुपक, निर्विम, निरंतराय, f., गंधग्रहणशक्तिः . 2 आ-,माण, गंधग्रहणं.3 गंधः, निर्वाध, ( business &e.); शांत, अक्षुन्ध, प्रसन्न, अवासः, आमोद: See ODOUR, FRAGRANCE. -v.t. नुत्तरंग, निर्वात ( water ). -0... समीकृ8 U, श्लग्रा 1P, आ-उपा- -v.i. Ex. by गंध in comp. क्षणीकृ.2 अविन- a. &c. कृ, निर्वित्रीकृ. -LY, ade. सु. or सगंध-नुल्यगंध-a.;'s.ing of honey' मधुगंधि; खेन, निर्वित्रं, निरंतराय, अनायासेन. -NESS, S. लक्ष्ण's.ing like tat' असागंधि; the flower s. s sweet' ता, स्निग्धता, मृदता, अक्षोभः, प्रसादः, &c. मधुरास्य कुसुमस्य गंध:, 'it s.s of smoke' धुमस- SMOTHER, B... श्वासं अव-नि-5 7 U, श्वासारांधं गंधमेतत. -ING, a. गंधग्राहिम्. 2 गंधयुत, सगंध, कृ8 U.2 प्रति-स्तंभू 0P, निग्रह 9 Pनि 10, वासयुक्त. नियम् 1 P-ED, a.वधास-प्राण. MELI, V... वि-ली 0., वि- c. -RR, . लोहद्रावकः; SMOULDER, v. i. atat sig 1 P or FT 6 Por लोहकारः pass., better by's, ing '; 'just as a s.IMILE,Di.स्मि 1 A, मंद विहम् 1P, ईषद् हम, ing tree bursts into flame' अंतःप्रमुप्तबहानी मंदस्मित-मंदहास्य-80; s. on' अनुग्रह 9 P; ज्वलनिव वनस्पतिः ( U. 4 ). -ING, 4. अंतर्दाहिम्प्रस, 1P; प्रसत्र कृपादाटि- भू (with toc.); | ज्वालिन्, गूढदावत्, प्रसुप्तदहन. Page #412 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (9) Sm SMUGGLE, V.i. प्रतिषिद्धानि भांडानि आह 1 P or | B.es' खंडशः's. es of moonlight'कादापिक: आनी 1 P. चंद्रप्रकाशः. -ING, a. लोलुप, गध्नु; See GREEDY. SMUT, S. मसी, मलं. 2 अश्लीलवा., दुरुतं, दुवेचनं. SNEAK, v.i. See SLINK. -ING, B. कुत्सितवृत्ति, -v.t., SMUTCH, U... मलिनीकृ8 U, मलीमसीकृ, अधम, कापुरुषवृत्ति; See MEAN. मलिन यति ( D.). -TY, a. मलिन, मलीमस. 2 अ-. SNEER, V.i. (at) अब-उप-हस् 1 P (with acc.), श्लील, दुरुक्क, अवाच्या सहासं अवज्ञा सूच् 10%; अव-ज्ञा 9 U, अवमन् 4 A%; SNACK, s. See SHARE, REPAST. See DERIDE. -8. अव-उप-हासः, अवज्ञाहात:. SNAFFLE, S. लघुवल्गा. -INGLY, adv. सोपहास, सावनं. SNATL, 8. शंबूकः, कोष-कवच-स्थ:. 2 मंथरः. SNEEZE, v. . क्षु क 8U with (s).-., SNAKE, S. सर्पः, भुजगः, भुजंगः-गमः, पनगः, अहि:, | -ING, s. क्षुतं, क्षवः, भवथः, भुन् , हंजिः, छिका. नागः, उरगः, उरंगमः, विषधरः, भोगी, व्यालः, आशी SNICKER, SNIGGER, v. i. atat re 1 P. विषः, फणी, दकिरः, जिह्मगः, प्रवनाशनः, कुंभीनसः, SNIFF, V. 1. नासाद्वारेण निश्वस् 2 P... दंदकः, चक्री, द्विजिह्वः, द्विरसनः, सरीसृपः, कुंडली, SNIP, V... अग्रभागं अगं-लू 9 UB See Nir. गुढपाद्, चक्षुःश्रवस, काकोदरः, दीर्घपृष्ठः, बिले शयः; SNIPE, S. दीर्घचंचुः. 2 Fool, q. v. 'hoodeds.' फणभृत, भोगधरः, भोगी; 's. with- SNIVEL, s. नासामलं, सिंहा(घा)णं-नं. -... मलं out poison' राजि( जी )ल:, कुंडभः; s. with a c.; 'he s.s' तस्य नसः मलं लवति. spotted skin" मालुधानः, मातुलाहिः; चित्रसर्पः; SNOR, s. सभ्यंम यः, भद्र मानिन् m. • that has cast off his slough' निर्मक्तः, मुक्तक SNOOZE, See NAP. चकः; · his venon ' वेडः, गरलं, विष; his SNORE, V... घर्घरायते ( D.), घर्षररवं क8U. hood' स्फटा, फटा, फणा, स्फोटा, द; ' charmer -ING, s. घर्धरः, घर्घररवः, क्रथनं. of s.s' अ( आ )हितुंडिकः, व्यालग्राही. -Y, a. (s.) SNORT, S. फू(फुत्कारः. -७.i. फूत्कृ8 U, फुरकार in comp.; आहेय ( यी f.). मुन् 6 P. SNAP, v.t. ( अकस्मात् ) त्रुट c., भंज 7P, खंड 10, SNOT, See SNIVEL. छिद् 7 P.2 आ-रफल ., सहसा ग्रह 9 P or उद्-ह SNOUT, 8. प्रोथः, नासा, पोत्र. 1P.3 अकस्मात् दंग 1 P; 's the fingers' अं- SNow, s. हिमं, तुषारः, तुहिनं, प्रालेयं, अवश्यायः, नीगुली स्फुट ., छोटिकांदा 3 U or कृ8 U. -.i. हारः, मिहिका ; 'flow of s.' तुषारसुति ., हिमनि(सहसा) त्रुट 4, 6 P, दल 1P, स्फट 6 P, भंज-भि- यंदःs.-drift', 'mass of s.' हिमानी, हिमसंद्-pass. 2 क्वण् 1 P.3 भष् 1 P.4 दंश 1 P, दंतैः हतिf., हिमराशि: 5.-capped' हिमावृतशिखर; 's.. ग्रह 9 P.--.,-PING, 8. पोटनं, आस्फालनं, आस्फो storm' हिमवर्षः-संपातः. -v.i. हिमं वृष् 1 P, ह. टनं, आकस्मिकभंग:.2 छोटिका, मुकु(च)टी, अंगुलिभ मकणान् मुच 6 P.-Y, 6. हिमवत, हैम (मी.);तुगः.3 आकस्मिकदंशः. - PISH, a. देशनशील, दिदं पार-हिम-मय (यी.), हिमावृत, (.) in comp.3 क्ष.2 कर्कश, परुष, दुःशील, कुकुरस्वभाव. 's. mountain' हिमाद्रिः, तुहिनाचल:, &c. 2 हिमाSNARE, S. पाशः, वागरा, जालं; ' take in as." भ, हिमवर्ण. जाले बंध 9 P; (fig.) उन्मार्गेण-अपथेन-प्रवृत् c. or SNUB, V... पराभू 1 P, अधिक्षिप् 6P प्रत्यादि गम् . (गमयति).-... पाशे पत् ., पातयित्वा बंध् । 6P, अधरीकृ8 U, अपकृष् 1 P, वाचं रु 7 U; 's. 9 P, पाशीकृ8 U, जाले बंध्. nose' चिपिटनासा, नतनासिका ; 's.-nosed ' अवSNARL, Vi. भष् 1P, 1 P; गर्ज 1 P.2 परुष- टीट, अवनाट, अवभ्रट, नतनासिक, चिपिट. कर्कशं-वद 1P.-ER, भषक:, कर्कशः, श्वशील:- SNUFF, 8. नस्य, नासाचूर्ण, भत्करी;'s.-box'नस्यस्वभाव: धामी, नस्याधार:.2 दग्धवति /.-तूला, छत्रं.-0... निSNATCH, P.L. ( away ) आच्छिद P, (कृपाणपात श्रम P, अंतर ग्रह 9 P.2 दग्धवर्ति अवच्छि7 P, विषयात् आछिंदतः प्रेयसी Mal.5); आक्षिप्य ग्रह छत्रं अपनी 11P3; '५. out' निर्वा. See EXAIN9 P, झटिति ग्रह or कृष् 1 P or ह 1 P or 5 1P, GUISH. - ERS, 8. वर्तिकर्तनी-छेदनी.-, . नस्यदू10 or आ-कल 10 (कलयति). -at, ग्रहीतुं प्रवृत 1A, षित-मलिन. सधेग ग्रह desid. (जिघृक्षति )..-off, अपह, मुष् 9 P, SNUFFLE, See SNORT. चुर 10.-out, उत्-कृष्, निई, उट्ट, उन्मूल 10, वि- SNUa, a. सु-,संहस, सुप्रच्छन, सुगुप्त, भात, मगूढ, उत-पट 10. -up, उक्षिप् 6P, (उत्क्षिप्यैनां ज्यो- सुसंश्लिष्ट, सुरक्षित. 2 सुखावह, हितकर (f.), मुस्थ, तिरेक जगाम 8.5), -,-ING, . आकस्मिकम- मुस्थित, सुख, स्वस्थ.3 निकटशायिन. -Ly, adv. हणं धरणं; आच्छेदः, सहसा आकलम. 2 अल्पांतरं, मुखेन, यथासुखं; मुसंहतं, सुसंश्लिष्ट, मुगुन. -SNUG+ भल्पापकाश:- क्षण-माकस्मिक-प्रवृति by | SLB.i. निकटे-पार्वतः-शी2 A, Page #413 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 80. So, adv. तथा, एवं, तद्वत् एवंविधं; इति, इत्थं. 2 ईदक्, एतावत्, इयत्, तथा, एतादृशं 3 तत् तेन तस्मात् ततः '83 - 9. 'यथा तथा; s. that' तथा यथा; 's. and so ' अमुक (की f. ); मया ह्यमुकसूनुना लिखितं 30 मुकेन (Y. II. 88 ) ' written by me s. and s., the son of s. and s.';s.-called' 14, नामन् in comp; 's. far एतावत्, एतदवधि; एतावत्पर्यंतं; 's. far as ' तावत्, oft. ex by इति; See As; ' s. forth ' इत्यादि, एवमादिः 's long ' एतावत्कालं यावत्, इयतो दिवसान् इयंतं कालं; ‘७. long as ' यावत् तावत्; 's many' इयत्, एतावत्; ' as many ' ' s. many' यावत् तावत्; 's much ' (adv.) तादृक्, ईदृक्, तथा; (८.) एतावत् इयत्; ' s. that' येन, यथा; 's then ' एवं तर्हि, एतावता, एवं च; 's much as ' अपि, अपि तावत; 'could not s. much as wet the tip of his bill ' चंच्चभ्रमपि तावत् जलकिनं कर्तुं नाशकत्. ܕ܂ (400) SOL लोक - जन-समूह : संघ, पंक्ति, सभा, संसद् परिषद् f. ‘admissible into s. ' पांतय, पांय, सभ्य. - SocrAL, . सामाजिक, सांसर्गिक ( की f. ); oft. ex. by (s.) in comp. ; ' s. interest ' समाजहितं; s. intercourse ' अन्योन्यसंघट्टनं, परस्परसंसर्गः - व्यवहारः. 2 Sociable, g. v. 3 संसर्ग - संगम रूप आत्मक. Suck, s. पादत्रं, (औ ) पादत्राणं. SOCKET, 3. आधारः, पात्रं, भाजनं. SOD, 8. शाद्वलं तृणावृतभूभागः. SODOMY, S. पुंमैथुनं पुरुषमेहः, पायु-गुदमैथुनं. - So DOMITE, $. पुरुषमेहिन् ...., गुदमैथुन कृत्. Sora, s. पर्यकः, मंच:, शय्या, शयनं, आसनं. Sorr, ८. मृदु ( in all senses ); प्रकृत्या मृदु:, मृदुगी:, मृदु पुष्पं, मृदुरुपायः &c.; ' even red-hot iron becomes s. अभितप्तमयोपि मार्दवं भजते ( R. VIII. 43 ) ; * neither very severe nor very s. न खरे। न च भूयसा मृदुः ( R. VIII. 9 ) ; कोमल, मृदुल, पेलव, सुकुमार, अप्रखर, अपरुष, अकठोर, अनुग्र, अकठिन, अकर्कदा, सौम्य ( disposition ) 2 स्निग्ध, लक्ष्ण, मसृण, मृदु-सुख-स्पर्श; अशिथिल, अदृढ, अघन; (voice) मधुर, मृदु, मंजुल ( in mind ) सुप्रतार्य, अल्पबुद्धि, बालिश. -interj. तूष्णीं भव, तूष्णीं, शांत, नीचे: - EN, . ८. मृदू 8 U, कृ with (a.) ; (with pity ) दयार्द्रा, विद्रु, करुणया द्रु c. 2 शम् . ( शमयति), प्र, उप-", सांत्व् 10, लघू, लघयति ( D.); See ALLEVIATE. . . मदिवं भज 1 A, भू 1 P with (a.) मृदूभू, दया; प्र-शम 4P; See MELT. -ENING, C. शांतिद, शांतिकर (री f. ), शमक न. - LY, adv. मृदु, कोमल, समादेवं, &c. 2 लघुगत्या, चपलं. 3 निःशब्द, निभृतं, मंद, शनैः, शनैः शनैः. - NESS, 3. म्रदिमन् , मादेवं, सौकुमार्य, कोमलता, शैथिल्यं, मसृणता, माधुर्यं, &c. So-To, interj. हंहो, भो भोः. SOIL, 8. भूः, भूमि f·, प्रदेश, स्थलं -ली; (earth) मृद् f·, मृत्तिका ; 'natives. ' जन्मभूमिः ; 'fertile ७. 'उर्वरा, सर्वसस्यादचा ; 'dry s.' मरुः, धन्वन् m. ; • barron and salt . ' ई (इ) रिणं; ' waste s. ' खिलं, अमहतभूमिः ; 'stony .' शर्करिल भूमि:. 2 मल:लं, कल्कं, कलुषं, कि, कलंक:. ०.८. मलिनीक 8 U, कलुषयति-मलिनयति-कलंकयांत ( D.), दुष् c. ( दूषयति ). - ED, C. मलिनित ; कलुषित, &c.; कल्किन् मलिन, समल, लिप्त. Soak, vt. (चिरं ) मस्ज . ( मज्जयति), जलेन सि 6P, क्लिट् c., आ-धु C., अभ्यक्ष 1 P. -ED, . जलसिक्त क्लिन, अभ्युक्षित. SoAP, 3. मार्जनलेप:; perhaps अरिष्ट:, फेनिल: (. berry plant ). -४, ०. चिकूण, स्निग्ध. SOAR, v. . उत्पत्-उत्नम् 1 P, उड्डी 1 A, ऊध्वं विसृप् 1P or डी; ' the aspirations of the great s. high' उत्सर्पिणी महतां प्रार्थना ( S. 7 ); high-s. ing hope ' दूराधिरोहिणी आशा (S. 5 ) ER, 4. उड्ड यनकृत् m. -ING, 8. ऊर्ध्वगमनं उड़यनं, अवरोहणं, दूराधिरोहणं . Son, v.. सगदं हद् 2 P or क्रेट् 1P, फु (फू )स्कृ 8 U. - BING, 3. फु ( फू ) त्कार, गदः, सगवृदाक्रंदनं. - BINGLY, ade. सगहदं, गहदगिरा. SOBER, व. शांत, धीर, गंभीर, स्थिर, स्थिरमति बुद्धि, विचारशील. 2 अमत्त, अक्षीव, निर्मद. 3 ( In drinking ) पानाप्रसक्त, पानसंयमिन्, अतिपायिन्. 4 मित, परिमित, नियत, समर्याद. - ०.८. निर्मदीकृ 8 U, स्थि मर्द अपनी 1 P, स्थैर्य आपद् C. - ED, C. विगतमद, निर्मद, नष्टमद -1x, ade. धीरवत्, गंभीर, शांतचेतसा, विचारपूर्व; मविवेकं -NESS, SOBRIETY, 8. धीरता, गांभीयं, स्थेयं, विचारशीलता, सुविचार : ; शांति f., अनुद्वेगः, अरभसः 2 अमतता, मदाभाव: 3 संयमः, निग्रहः, पानाप्रसक्ति f., मितपानं. SoBRIQUET, 3 उपाधिः, उपनामन् N. SOCIABLE, . संगमप्रिय, संसर्गभिय-शील, जनसंग शील, संवासप्रिय - शील. 2 मुजन, मधुरालाप, सुशील, संलापप्रिय, स्नेहबुद्धि - NESS, SOCIABILITY, 8. संसर्गशीलता, जनसंगमप्रीति f. ; सौजन्यं, सुशील, संलापमियता - शीलता. . SOCIETY, s. संगमः, संगः, संसर्गः, समागमः, सहवासः, संगति, संवास:, साहचर्य 2 श्रेणी, संघ: 3 समाज, SOJOURN, . . अवस्था 1 A, स्वल्पकालं निवस् 1 P, प्रवस्, देशांतरं अध-आ-वस्, प्रवासं यात्रां कृ 8 U. 8, -ING, 8. अवस्थान, अवस्थिति f., यात्रा, प्रवासः, अल्पकाल निवास : ; the s of life' संसारवृत्तिः, संसारयात्रा. -ER, 8. आगंतुकः, अवस्थायिन् m., प्रवासी, यात्रिकः, परदेशसेवी. SOLACE, ८ स (शां व् 10, आ समाश्वस् ००१ प० Page #414 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3: रितुष् 0. (oneself) विनुद् , विन्ह 1 P. 8. सांत्वनं ना, आश्वासनं विनोदः दनं, क्लेश-शोक-शांति / - अपहरणं; See CoMFORT, CONSOLE. SOLAR, a. सौर (रीj.), सांवन (नी (.); सूर्य, अर्क (Sun, q. v. ) in comp; 's heat सूर्यातपः ; सूर्यवंशः, सूर्यग्रहणं, अर्कबिंद, &c. ( 401 ) SOLDER, ०. ८. सं-धा 9 . 8. संधि:, धातुलेपः. SOLDIER, 8. सैनिकः, योधः, भटः, आयुधिकः, योद्धा, शस्त्र-अस्म-धरः-भृत्-जीवी - आजीव:, सम-युद्ध-उपजीवी. - LIKE, LY, . सैनिकवत्, सैनिक इव, सैनिकयोग्य. 2 शूर, विक्रांत ; See BRAVE. -Y, 8. सेना, बलं, सैन्यं, योध-सैनिक समूहः, भटगणः. • SoLE, . एक with एव; एकाकिन्, केवल 8. तलं, पादतलं ; (of shoe ) पादुकातलं. -LY, adv. एक a. with एव or simply एव; केवलं. SOUECISM, S. संस्कारच्युति f.; अपप्रयोगः, अशुद्धमयोगः, म्लेच्छितं... SOLEMN . पुण्य, पवित्र; विधिपूर्व, संस्कारसहित, धमैसंस्कारयुक्त. 2 गुरु, गंभीर, धीर, उदात्त; (occasion ) अलघु, गुर्वर्थ; oft. ex. by उत्सव in comp. ; 's occasions' उत्सव दिवसा ; s. procession यात्रोत्सव: 3 दृढ, दृढ प्रतिज्ञापूर्व, सनिश्चय, स्थिरनिश्चयात्मक; ' as promise ' दृढ प्रतिज्ञा. -ITY NE s. क्रिया, संस्कारः, धर्म-पुण्य क्रिया, विधिः, उत्सव: 2 गांभीयें; गुरुत्वं, गौरवं 3 आडंबर - IZE, . ८. यथाविधि अनुठा 1 P or संपद् , यथाशास्त्रं निर्वेद् c. 2 गौरवं उत्प o. or आह 1P. -LY, adv. यथाविधि, विधिवत् यथाशास्त्रं विधिपूर्व 2 साडंबरं ; धीरं, गौरवेण, सगैौरवं गंभीरं, &c. SonIcIT, v. . याच् 1 A, प्र-अभि- अर्थ 10 A, सविनयं याच or मच्छ 6 P. -ATION, S. याज्जा, प्रार्थनं • ना, याचना, सविनयप्रार्थना. - OR, 5. याचकः, अर्थिन्, ., प्रार्थयितृ m., प्रार्थकः -OUD, . उत्सुक, सचित, सोत्कंठ, व्यग्र, उत्क in comp. ; उद्विग्न, चिंताक्रांत. - OUSLY, adv. उत्सुकं, सोत्कंठं -UDE, S. व्यग्रता, चिंता, उत्कंठा, औत्सुक्यं, उद्वेगः. SOLID, a. ससार, सारवत्, वास्तविक ( की j.). 2 अशून्य, सगर्भ, पूर्णगर्भ. 3 घन, सुदृढ, दृढ संधि सु संहत, स्थूल, कठिन, संघातवत्; अद्रव; अग्निसंयोगाद् द्रवभावापच्या काठिन्यविनाशो भवति ( 8. B. 545 ) lose their s. state' &c. 4 (Knowledge) अगाध, परिपक्क, सुदृढ, सुपरिणत - घनः ; s. contents' घनफलं 2 संघातः, घन-अद्रव द्रव्यं. - IFX, V. 1. धर्मीक 8 U, कठिनीक. -ITY, NEBS, 3. घनता, काठिन्य, दृढता, &c. SOLILOQUY 8. स्वगत आत्मगत भाषण- वचः. 80LILOQUIZE, ». i. * &o. 2 P, ( Say' q. v.). SOLITABY, . विविक्र, निर्जन, विजन, निभृत, एकांत ; SOM ( of persons) विविक्त एकांत बासिन्- सेविन, विविक्तप्रिय, एकचर, निःसंग; एक, एकाकिन्, असहाय. 2 Single, q. v. 8. विविक्तवासी, परित्राजू' 1. - ILY, adv. विविक्तं, निभृतं, रहः, उपांशु. - INESS, 8. Soo below. SOLITUDE 3. विविक्तं, निर्जनं विजनं-स्थानं, रहः स्थानं, विजनं, अरण्यं. 2 विजनता, निर्जनता, विविक्तता. 3 विविक्ताधिवासः, विविक्तवृत्ति f. - सेवा, संसर्गाभाव:. SOLSTICE, S. अयनांतः, अयनं, अयनकाल:-संधिः, कांति f. - काल: 'summers' कर्क संक्रांतिः, उत्तरायणं ' winter s. ' मकरसंक्रांतिः, दक्षिणायनं. - SOLSTITIAL, a. (8.) in comp; 's point ' अयनांत :. SOLVE, . . व्याक 8 U, विवृ 5 U; शुभ् ०., वि-परि-, व्याख्या 2 P, विशदीकृ, साधू -सिध् c. (साधयति), उप-प्रति-पद् ; 'ss the difficulties ' विषमपदानि शोधयति-विमर्शयति. 2 ( Question ) उत्तरं दा 3 U or वद् 1 P; 's doubt ' संशयं छिंदू 7 Por निराकृ or निरस 4 U or अपनी 1P. 3 विद्रु C., वि, ली C. - ENCY, 3. समृद्धता, ऋणशोधनक्षमता. -ENT, . समृद्ध, सधन, ऋणशोधनक्षम. 2 द्रावण (णी f. ), द्रावक. -3. बावणं. - SOLUBLE, . विद्राव्य, विलाप्य, द्रवार्ह. - SOLUTION . साधनं, विवरण, &c.; व्याख्या, व्याख्यानं सिद्धि f, उपपत्ति f. 21वर्ण, विलयनं. 3 सं-, योग:. SOMBRE, . श्याम, मलिन, धूसर, मंद- मलिन प्रभ. SOME, . किम् ( क:- का किं ) with चित्, चन, अपि, or अमुक in comp. ; ' the son of s. one' अमुकसूनु:. 2 (Quantity ) किंचित्, कियत्, ईषत्, अल्प, स्वल्प, स्तोक; ' to s. extent ' किंचित्, ईषत् कियताप्यंशेन, स्तोकांशेन ' s.-others' एके or केचित्-अन्ये- अपरे. 3 (Number) कतिचित्, कतिपय (यी-या f.) ; ' going s. steps ' कतिचित् पदानि गत्वा; ' s. how कथमपि, केनापि प्रकारेण कथं कथमपि, कथंचित्, यथाकथंचित् ; s. how or other ' येन केन प्रकारेण; 's. one, ''s body' कचित् कोपि यःकमन; अमुकः, &c. ; 's. - thing' यत्किचित् किमपि, किंचन, किंचित्; s. thing is bettor than nothing ' बधिरान्मंदकर्णः श्रेयान्; 's time ' पूर्व, एकदा, पुरा, प्राक्, गतकाले, पूर्वकाले; 's times ' क्वचित्, कदाचि त, कदापि कर्हिचित्; कदा कदा, काले काले; ' s.what' किंचित्; किंचन, अल्पं, स्तोकं (adv. ) किंचित्, ईषत् स्तोकं, आ pr., देश्य देशीय-कल्प in comp.; or by doubling adj.; s.-what red' आताम्र, ताम्रकल्प, ईषद्रक; 's what afraid भीभीत इव; 's where' कापि, कुत्रचित् कुत्रापि, यत्र कुत्रचित्, यत्र कुत्रापि . SOMER BAULT, SET, 8. उर्ध्वपादलंघनं. SONAMBULISM, 6. निद्राचारः भ्रमर्ण, स्वप्रचारः. -SOMNAMBULIST, 8. far, fart. Page #415 -------------------------------------------------------------------------- ________________ BOM . (402) 800 SOANTYEROUS, a. स्वाप-निद्रा-जनन (नी/.), निद्रा- जातव्यथ, दुःखित, क्षत, सत्रण सवेदन, सव्यर्थ, स्पकृत, स्वापकर (रा.). सिह. 2 पीडाकर (रीf.), कष्टनलेश-प्रद, दु:खद. BOANILOQUIST, s. निद्रालापिन् m., निद्राभाषी. 3 उग्र, तीव्र, दारुण, गुरु; '. (throat)' कंठपाSOMNOLENT, a. निद्राल, निद्रालस; Ses SLEEPY. कः, कंठरु f. -LY, adv. भृशं, अतीव, नितांत, उग्र, SON, S. पुषः, सुतः, तनयः, सूनुः, आत्मजः, आत्मसंभवः, । दारुणं, सुतरां, बलवत्. नंदनः, अंगजः, तनु(नू )जः, दारकः, कुमारः; oft | SORRRL, 8. चुक्रः, सहस्रवेधिन् m., अम्लतसः, शतवेधी. ex. by deriv.; 's. of Dasaratha' दाशरथिः । SORROW, s. शोकः, शुच् , दुःखं, खेदः, केशः, आधिः, गांगेयः, पांडवः, &c.; 's.-in-law' जामातृ m. संतापः, आतिf., व्यथा; See GRIEF. -v.i. शुच् -LESS, a. अपुत्र, निपुत्रिक, निःसंतान. 1P, खिद् pass., व्यथ् 1 A.; See GRIEVE. - FUL, SONG,-STER, 8. See under SING. a. सशोक, शोकात-आकुल-अम्वित-उपहत-आविष्ट, दु:SONNET, S. गीतिका, गाथा, लघुगीत-काव्यं. खित, संतप्त, दु:खिन्, दु:खाते, उद्विग्न, विषण्ण, दीन, दुSONOROUS, a. मधुर, मंजुल. 2 व्यक्त, स्पष्ट, परिस्फुट, मनस्, खिन्न, अवमन्त्र, म्लान, विमनस्. 2 शोच्य, शोचव्यकवर्ण. 3 विराविन्, उच्च, मुखर, शन्दन, घोषण, श- | नीय, शोकास्पदीभूत, दुःखावह. - FULLY, adv. सम्द-ध्वनि-कर (f.). -LY, adv. मधुरं, स्पष्ट; उच्चैः; शोक, सखेदं, सोद्वेगं, सदु:खं. -SORRY, a. दुःखित, महाशब्देन. -NESS, S. माधुय, स्पष्टता, उच्चता, मुखरता. | दु:खिन्, खित्र, कष्टापत्र, &c.; See SORROWPUL.2 SOON, adv. अचिरेण, अचिरात्, अविलंब, आशु, सद्यः, दीन, अनु-, शोच्य, कृपण, अनुकंप्या '. for one's अटिति, सपदि द्राक्, तं; See QUICKLY; 'as s. past conduct' सानुशय, अनुतप्त; 'I am s. to as' (so s.), 'no s.-er than '' ex. by यावत्-ता- hear this' इदं श्रुत्वा दुःखितोस्मि; • I am s. to बत्, च-च, मात्र in comp.; See SCARCELY. -ER, inform you' &c: इति भवते निवेदनं मे दुःखमावहadv. वर; शीघं; s. or later' अब श्वो वा; ' this | ति, निवेदयन्त्रहं कष्टापन्नोस्मि; 's. horse' कदश्वः is s. said than done ' वक्तुं सुकरमिदं न तु कर्तु. . fare' कदनं. Boor, ४. कज्जलं, कि, मसी-पी. -Y, a. कज्जलमय | SoRT, . प्रकार:: विशेषः, भेदः in comp.; जाति, (यी.), धूमश्याम. aur in comp.; See MANNER; ' a s. of tree' SOOTH, . सत्य, तथ्यं ' in s.' सत्यं, नाम, यत्सत्यं, वृक्षविशेष:-भेदः, ' out of s.s' असुस्थ-अस्वस्थननं खल, सत्यमेव; ' 9.-sayer' दैवज्ञः, गणकः, मौहू- शरीर. -... यथाक्रम-यथावर्ग रन् 10 or विन्यस् तिकः, "s.-saying' शुभाशुभकथनं, दैवपरीक्षा-चिंतन. 4 U, वर्गक्रमेण न्यस्. -v.i. युज-उपपद-pass., ex. SOOTHE, V. 1. शम् c. ( शमयति), प्र-उप-, लघकृ by अनुरूप, यक; See BECOMING, PROPER. 8U, लघयति (D.), निर्वा . ( वापयति ); (per- SORTIE, S. अवस्कंदः, अवपातः; See SALLY. sons) लल् 10, अनुनी 1 P, सांत्व् 10, प्र-सद् ., परि- Sor,-SOTTISH, a. पान मूढ, पानासक, मदोन्मत्त, सदानष c., आराध .. परामृग् 6P (by stroking), आ- | पानरत. 2 Foolish, q.v. श्वस् c. -ING, a. शमन (नी /.), शांतिकर (री.), | Sour. SOUL, S. आत्मन् m.; — individuals. ' प्रत्यगात्मा, शांतिपद, निर्वापयित, तापहर-हारिन्. 2 सांत्वक, आश्वा विज्ञानात्मा; 'rational s.' चिदात्मा; 'supreme s.' सनशील; ' by s. words' सांत्वनगिरा, सामवचोभिः. परमात्मा, ब्रह्मन् 1.; 'animating s.' जीवात्मा, प्राणः, -. प्र-उप-शमनं, निवापणं, सांत्वनं, अनुनयः, लालनं. चेतनः, जीव:, 'embodied s.' देही, शारीरात्मा, शरीSoP, 8. पिंडः, अन्न, पिष्टकखंडः. . री, प्राणात्मा, क्षेत्रज्ञः.2 आत्मा, घेतस् ., चित्तं, मनस् SOPHISM, SOPHISTRY, S. हेत्वाभासः, युक्त्याभासः, ., हृदयं; See MIND; ' possessed of a large s.' पक्षाभासः, आभासः, सत्याभासः, वाक्छलं.-So महात्मन, उदारचेतम् : 'oneness of s.' चित्तैक्य, ऐक्यPHIST,-ER, . हेत्वाभासवादिन् m., तार्किकः, -IC, भावः; — the whole s.' सर्वात्मा, सर्वभावः. 3 जीवनं, -ICAL, a. आभासरूप, हेत्वाभासरूप, सत्याभास.-80- सारः तत्त्वं, सार-तत्व-भाग:-अंशः, सारभूतः.4(Self) PHISTICATE, v. t. Adulterate, q. v. आत्मा, स्व:. 5 वीर्य, बलं, उत्साहः, तेजस्.8 Person, SOPORIFIC, SOPORIFEROUS, a. निद्राजनन-स्वापन- | q.v.; ' the departed s.' प्रेतः, प्रेतनर: ' heart (नी/.), निद्रा-स्वाप-कर (री.), निद्रावह. and s.' प्र-नि-काम, सर्वात्मना, सर्वभावेन; See SORCERY, S. ऐंद्रजालं, माया, कुसूति , योगः, अभि- HEART; he throws his heart and s. into चारः ( black art ) -FR, s. ऐंद्रजालिकः, माया- the work'ससमाहितेन चेतसा-सर्वात्मना-कार्ये प्रवर्ततेकरः, अभिचारविद्. -RSS, . योगिनी, मायिनी, व्याप्रियते. अभिचारिणी. SOUND, S. शन्दः, नि-नादः, ध्वनिः, नि-स्व(स्वा)नः, SORPID, a. नीच, कृपण, कुत्सित, अधम, दीन, जघन्य, निहादः, स्वरः, निनदः, निर-घोषः, रावः, रवः, वि-संनिय; See MRAN. 2 मलिन, मलीमस. रावः, नि-स्वा(प )नः, स्वनितं; ' musical s.'निSORE, अक्षत, वण:-णं, अरु , ईम. -a. सहज, | का(क)णः, कणि 'oonfused s.' कोलाहला, Page #416 -------------------------------------------------------------------------- ________________ BOU (408) SPA दक्षिणपूर्व, आग्नेय o , .-west I Can mind ) | अनुपहतचित्त, अविश्न लकलः, तुमुलरवः 'rataling s.' रणः, रणितं.2 णात्य; ' in a s. direction ' दक्षिणेन (with aco . संधिसागर:.-. सुस्थ, अरुग्ण, कल्य, निरामय, अना- or gen.); 's. country' दक्षिणापथः; 8.-east' मय, नीरोग, नीरुज, प्रकृतिस्थ, व्याधिरहित; ( in दक्षिणपूर्वा, आग्नेयी ; (a.,-ern,-erly,) दक्षिणपूर्व, body) अक्षत शरीर, अविकलेंद्रिय; (in mind ) आग्नेय; 's.-west' दक्षिणपश्चिमा, नैती : (a.,-orn, -erly ) दक्षिणपश्चिम, नैर्बत. -WARD, WARDS, अजातक्षत, अ-निर्-अण, क्षत-बण-हीन. 3 ससार, सार- adv. दक्षिणाभिमुखं, दक्षिणतः, दक्षिणस्यां दिशि. वत, सारगर्भ.4 अविकल, अन्यून, अखंड, अभिन्न.5 SOUVENIR, S. See MEMORIAL. तीक्ष्ण, तीव्र निर्भर, प्र-,गाढ, मु-अति pr.; 's. sleep' SOVEREIGN, s. स्वर्णमुद्रा. 2 अधिराजः, अधीधरः, गाढ निद्रा; s. beating' तीक्ष्णदंडः, अतिताडनं.6 | 'अधिपतिः, महाराजः, अधीशः, सार्वभौमा, नृपतिः, समानिर्दोष, निश्छिद्र, विशुद्ध, दोषहीन. 7 गाढ, ग(गंभीर, ज्m., oft. by राजा, पालः, नाथ:, &c.; See KING. अगाध, मुपरिणत, परिपक्व.8 ( Argument &c. ) -4. परम, श्रेष्ठ, मुरूप, प्रमुख; See PRINCIPAL. 2 अखंड्य, सप्रमाणे, दृढ-सु-प्रमाण, न्याय्य, धर्म्य, युक्ति- उत्कृष्ट, गुणावह ( medicine &c.); 's. medicine' सिद्ध.9 ( In views) विशुद्धाचार; सत्यमार्गानुया- परमौषधं, महौषधं.-TY, . प्रभुत्वं, राज्य, आधिपत्यं, पिन्. -v.i. नि-नद् 1 P, सन् 1 P, स्वन् 1 P, साम्राज्यं, ईशत, स्वाम्यं, ईश्वरत्व, इंद्रता in comp.i क्ण् 1 P, दाद् 1 A, वि-5 2 P, स्तन्-रम-1 P, श- 's. of beasts' मृगेंद्रता. 2 ( Authority) मुख्यदं कृ8 U, शन्दायते (D. ). -.t. ध्वन् c., श्रेष्ठ-अधिकारः, प्रधानाधिकारः. स्वन् ., नद् c.; पद् c., आ-मा 1 P, मुखमारुतन पर Sow, s. सू( श )करी, वराही, कोली. -... 1P, 10, ( trumpet, conch &c.); (drum ) तड 10, आ-नि-, (बीजानि ) विकृ 6P, आरुह c.; 's. dis: आहन 2 U; ' the drum being s.ed' आहतायां sensions' भेदं जन ., भेदबीजानि व ; s.draभैयाँ ( bow ) आस्फल् c. 2 परीक्ष 1 A, सूक्ष्म-निपु- gon's teeth' कलहबी व ' as you s., so you णं-निरूप 10 or अनुसं-धा 3 U, ज्ञा desid. ( जिज्ञा- reap' यो यद्वपति बीजं हि सोपि तालभते फलं; Soo सते ). 3 उद्-घष् 10, प्र-ख्या c. (ख्यापयात ), प्रकार also REAP. -ER, S. वतृ m., वापिन् m., वापक:. c., प्रकटीकृ; 's. the depth' तलं अवगाह 1 A; s. -ING, S. वपनं, वापः, उप्ति f., बीजारोपणं. the depth of water' जलवेधं परि-मा 3 A,2 P. SPACE, S. आकाश:-शं, शन्य, दिगंतरं, रिकं, अंतरिक्षं, -ING,a. शन्दन, मुखर, शब्दायमान, निनादिन्, निनदत्, नभोमंडलं; ' infinite s.' अनंतं, महाकाशं; 'finite घोषण, गर्जत, निहोदिन, शब्दकर (री/.);'s.-lead' s.' घटाकाशं.2 ( Intervening s.) अंतराल, मध्ये, लंबः, लंबसीसके.-. ध्वाननं, शब्दनं, वादनं. 2 वेधप- अभ्यतरं, अंतरं, अभ्यंतरावकाशः, व्यवधानं.3 अवकारिमाणं, तलावगाहनं. -LY, adv. तीव्र, तीक्ष्णं, अत्यंतं, शः, अवसरः, प्रसरः, विषयः, स्थानं, स्थलं, भूमि/.4 प्र-गाट निर्भर, वृढ, सुखेन, सु-अति pr. - NESS, .. प्र-दंशः, दिग्-शा, दिग्भागः; 'pervading alls.' स्वास्थ्य, कल्यता, आरोग्य, अक्षतत्वं, निर्बणत्वं, अवैक- सर्वदिग्यापिन्, अभिव्यापिन्. 5 अंतर, अध्वन् m.,देल्यं, अन्यूनता, अखंड्यता, निर्दोषता, &c%; s. of शः; s. of time' अंतरं, अवधिः, कालावधिः, काmind ' चित्तस्वास्थ्यं, अविश्व:. लांतरं; oft. ex. by अभ्यंतरं; 'in the s. of six SOUP, S. जू(यू)षः-पं. months' षण्मासाभ्यंतरे.-SPACIOUS, a. विस्तीर्ण, SOUR, G. अम्ल, शुक, अम्लरस; 's to the teeth' विशाल, विपुल, विस्तृत, पृथु; See LARGE. - NEBS, . दंतशठ.2 कर्कश, परुष, दारुण, रूक्ष, अरुंतुद सदाव 5. विस्तार :, विस्तृति /., वैपुल्यं. क्र, वक्र-वाम-शील, कर्कशस्वभाव, दमकति. -v.t. SPADE, 8. खनित्र, अवदारणं, स्तंबनः अम्लीक 8 0.2 कर्कशीकृ, वक्रीकृ. -... अम्लीभू SPAN, S. किष्क-वितस्ति-m.f; life's s.'जीविताव- - 1 P, कर्कशीभू. - NESS, s. अम्लता, कार्कश्यं &c. धिः; gen. ex. by words for Transitory'q.v.3 SOURCE, . प्रभवः, योनि/., मूलं, कारणं, हेतुः, प्रसूति/., • the s. of life is short' आयुः कसोललोलं ( Bh. उद्भव:, संभवः, आदिः, उगमस्थान; See ORIGIN; ' to II. 82), कतिपयनिमेषायुषि जने(सति) ( Bh. u. have s. in' प्र-भ 1 P, प्रजन 4 A, उत्पद् 4 A 40 ); जीवितं तरलं &c. -... प्र-परि-मा 3 A,2P. (with abl.); लोभारकोधः प्रभवति, लोभात्कामःप्रजायते SPANGLE,S. रजतपत्र; धातुतारा.-vt. Adorn, g.v. (H.1); the s. of the Ganges is in the SPANK, B... चपेटेन प्रह 1 P or तह 10.-.i. Himalaya' हिमवतो गंगा प्रभवति (8. K.). सवेगं चल् 1 P or विमप् 1 P. SOUSE, v.t. सहसा . or मस्ज . ( मज्जयति ) SPAR, S. रफटिक मृत्तिका.2 दीर्घयष्टिf-काष्ठ, दारूखंडः, or जलेन सिन् 6P.-v.i. Pounce, q.v. -v.i.परिहासन मुष्टीमुष्टि युध् 4 A. . Sotri, . दक्षिा , दक्षिणदिक-दिशा-आशा, अवाची; SPARE, V... रक्ष 1 P, सं-पि 6 U, (money); न म्य- . ' to the s.' दक्षिणतः, (with gen.).-a., -ERN, I य 10 (व्यययात) or विभिप् 6P, परिमितं प्र-विनि-युज WARLY, 4. दक्षिण, भवान, भवाचीन, भवाच्य, दाक्षि- 7A, 103 does not s. time' काले विक्षिपति. PANE परिहासन K HU, SA-विनि-पूज Page #417 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SPA हरा; ' will you s. three hours for me ' अपि भवान्मदर्थं प्रहरमेकं विनियोजयिष्यति. 2 मुच् 6P, (वधातू, छेरात् &c.), त्यज् 1 P, हा 3P, वि-उत्सृज् 6 P. 3 उपेक्षू 1 A, न अपेक्ष, सुखेन व्यज्; oft. ex. by ' not ' with other words; ' but s. this tree' इमं वृक्षं तावन्मा छिंद्धि; 's. him' मुच्यतामसी, न हंतभ्यः; ' he can now be sed from my service' तस्य सेवया न मे प्रयोजनमधुना, तस्य सेवां नापेक्षे; See DISPENSE. 4 अव-, शिष् C., उद्र-वृत ०. उद्वृत्त, अव्याकृत, अधिक, अतिरिक्त, अव-, शिष्ट. 2 अल्प, स्तोक, परि-, मित, अबहुल. 3क्षाम, कृश, परि-, क्षीण, निर्मास, शुष्क; See LEAN - ING, a मितव्यय, अल्प परिमितव्ययिन; परिमित, अल्प; 's of words ' अल्पभाषिन्; परिमितालाप. - INGLY, adv. मितं, अल्प, मितव्ययेन, अल्पशः, स्तोकशः; 'eating 9. मिताहार, मितभुज् -NESS, 8. कृशता, क्षणिता. SPARK, 3. वि, स्फुलिंगः, अग्नि ज्वलन - कणः कणिका; कणः, कणिका, लवः, लेशः, अणु: 2 Fop, g. v. , (404) SPECIES, S. जाति, प्रकार:, भेद:, विशेष:, ' of the same s.' स-एक जातीय ' s of animal ' प्राणिविशेषः - भेदः; ' genus and s' सामान्यविशेषी. 1 SPECIAL, 4. विशेष in comp., असामान्य, असाधारण ( ff.), अव्यापक, वैशेषिक (की f. ), विशिष्ट, अवच्छेदक; 's duty' विशेषधर्मः विशेषनियमः, स मयविशेषः, &c. 2 लोकोत्तर, लोकबाह्य 3 तद्धेतुक, तनिमित्तक, तदुद्दिष्ट 4 जातिवाचिन, जाति in comp. ; 's characteristic' जातिधर्मः - लक्षणं. -LY, adv. विशेषतः, विशेषेण; सविशेषं, कार्यतः, प्र योजनापेक्षया. -ITY, -TY, S. विशेषः, विशेषधर्मः, विशिष्टता. - SPECIFIC, AL, . विशेष, जाति in comp. ; विशिष्ट, असामान्य, जाति व्यक्ति-गत; '8. gravity ' विशिष्टगुरुत्वं; character ' जाति-विशेष धर्मः - लक्षणं. - 's medicine ' अमांध गुमौषधं, विशिष्टौषधं. -ICALLY, adv. जातितः, विशेषतः, सविशेषं — SPECIFY, . . ( सविशेषं ) निर्दिशू 6 P, कथ 10, अभिधा 3 U, उदाह 1 P, विशिष् 7 P or c., एकैकशः परिसंख्या 2 Por कथ्; विशेषं कथ् or ब्रू 2 U, अवच्छिद् 7 P. IED, 4. निर्दिष्ट, अवच्छिन्न, निर्दिष्ट उक्त लक्षण &c.; ' will be s. further on ' अग्रे वक्ष्यंत. -ICATION, S. विशेषनिर्देश:कथनं वर्णनं, व्यवच्छेदः, परिसंख्या, विशेष :. SPECIMEN 3. आदर्श:, प्रतिमा, प्रतिरूपं. SPAWL, S.; See SALIVA. 10 or प्रसू 2, 4 A. BPAWN, 8. अंडं, मीनांडं, मेकांडं, &c. - v. भंडानि मो SPECIOUS, 4. सत्यसंकाश आभास सनिभ, आपातरमणी, बहिः रमणीय, सुदृश्य, बहिरेव मनोरम -LY, adv. सत्याभासपूर्वं. - NESS, 8. सत्याभासः. SPECK, SPECKLE, 3. बिंदु, चिह्न, अंक, कलंकः; तिलक :- कं. 2 शकल:-लं, कणः, लव:, अणुः, सूक्ष्म बिंदु: 'ss of clouds' मेघशकलानि ०.८. चित्र 10, चित्र-कर्बुरी-कृ 8 U; बिंदुभिः विश् ED, a. चित्र, चित्रित कर्बुरित, चित्रविचित्र, विदुचित्रित चिह्नित श बलीकृत, चित्रांग (गीf. ); ' having & s belly चित्रोदर, पृषदर SPECTACLE, 8. दृश्यं, कौतुकं, आलोकः, चमत्कारः, स्थानं, दृष्टिविषयः 2 (S. 8) उपनेत्रं त्रे, दृष्टिसहायौ. SPECTATOR, 8. प्रेक्षकः, प्रेक्षकजनः लोक, द्रष्टृ 400; (in an audienoo &o) पारिषयः, सामाजिक, पार्षद:, . 1 SPARKLE, . . स्फुर 6P, प्र-वि-, तेजःकणान्स्फुलिंगान् उत्क्षिप 6 Por विकू 6 P; See SuINE also; ' s. ing fitfully क्षणनष्टदृष्टा: ( Mr. 5 ). -ING . स्फुरत्, स्फुरितप्रभ, दीप्तिमत्, &c.; s. wit' पुर: स्फुरती मतिः, मतिविलासः SPARRING, 3. मुष्टियुद्धं, मुष्टीमुष्टि युद्धं 2 विचारः. SPARROW, 8. चटकः, कलर्विकः; ' femalo s. ' चटका. SPARSE, 6. विरल, अबहुल, अनिबिड. SPASM, 3. ( अंग ) संकोच:, आक्षेपः, आकर्ष:, उद्वेष्टनं, व्यासः ; s. in the leg' पिंडिकोद्वेष्टनं; शूलं ( with pain ). - SPASMODIC . सोद्वेष्टन, आकर्षिन्, आक्षे पक, by (s.); 's contraction ' आकर्षः, संकोचः. SPATTER, V. . अवसिच् 6P or अवकॄ 6 P, ( पंकादिना ). SPATTLE, SPATULA, 8. q-fa-èqqi. SPAVIN . संधिशोथः. SPE सरस्वती, व्याहृति f. 3 भाषा, उक्तिः; eloquence of s. ' शब्द-पद-लालित्यं; 'oovert . ' मंगिभाषणं, व्याजोक्तिः; ' opening of s' वाक्मुखं; ' goddess of s. वाग्देवी, भारती, सरस्वती; 'part of s. शब्दजातिः -भेद: -IFY, 0. Harangue, g.. -LESS, 4. मूक, वारहीन, स्तंभितवाक्; Seo MUTE. SPEAR, s. शूल :-लं कुतः, प्रासः, तोमर, शक्ति /-, शल्यं; ' head of a s. फलं, शूला; ' s man ' शूलिन् ., शूलधरः भृत्, शूलपाणिः, मासिकः, कौतिकः, शाक्तीकः, शक्तिधरः - ग्रह: -०. ८. शूलेन ग्यधू 41. SPECIES. मुद्रा, नाकं. , SPEAK, . . वद् 1 P, वच् 2 P, भण्- गद् 1 P, भाष् 1 A, श्रू 2 U, भालप् 1 P; See SAY; वाचं गिरंउदीर cor उद्- 6 P; ' s of ' अभिधा 3 U, कथ् 10, निर्दिश् 6°P, वर्ण 10; ' s ill of ' अपभाष, परि-अप व 1 A, निंदू 1 P; 's out स्पष्टं स्फुटंवद्, प्रकाशं श्रू; 8. well of ' प्रशंस् 1 P; See PRAISE; ‘s. with,' 's together ' संवद्, संभाष्, संमंत्र 10 A - ER, 8. प्र, वक्तृ m., वाग्मिन् 12., वादी. -ING, 8. भाषणं, भाषितं वचस् , उक्ति f., व्याहार:; See SPEECH below. SPEECH, 8. वाच् f. वाशक्ति, बाजी, गिर् f. 2 वाक्, वचः, गीः, वाणी, इक्तिः, व्याहारः, भाषण, वचनं, आलापः, वाक्यं, भारती Page #418 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (406) SPE SPECTRE, S. भूतः, पिशाचः, छाया, बेताल:, प्रेत; अधिकारः, धर्मः, प्रकरणं. 3-स्थिति, भवस्था, to raise as.' घेतालं उत्था 0., छायां उडू . दशा, ( in life). -SPHERICAL, a. गोलाकार, बड़ेSPECULAR, a. भादर्शगुणक. ल, गोल. -SPHEROID, S. उपगील: अंडाकृतिः. SPECULATE, ७.. विचर् ०., वितर्क 10,.विमृश 6 P; -AL, a. गोलपाय-कल्प, उपगोल. -SPHERULE, .. Sen CONSIDER. 2 बहुलाभापेक्षया की 9 U; अ- गोलकः, लघु-क्षुद्र-गोल:. विचारेण देवाधीन कर्म कृ 8 U. -ION, B. विचा-SPICE, s. गंधद्रव्यं; - the three s.s' विजातकं. रः, वितर्कः, विमर्श:, परिकल्पना. 2 कल्पना, ___-0... वाम 10, अधि-सु-. - ED,-Y, . वासित, सगंध, प्र.,युक्ति , उपायः. -IVE, a. विचारवत्, वि- सुगंध, मिष्ट, सुरस. चार-ध्यान-शील. 2 काल्पनिक-मानसिक (की f.), SPIDER, S. तंतुवापः, तेतुनाभः, तंत्रवमः, उर्णनाभः, अव्यवहार्य, अप्रवर्तनीय, अव्यवहारानुरूप, व्यवहा- लुता, मर्कटकः, जालिकः, कोश(ष )कारः, अष्टापदः. रायोग्य. -OR, 8. कल्पकः, विचारकः. 2 Philoso- SHIKE, S. शस्यमंजरी; कणिशं-पं, धान्य शीर्ष-र्षकं. 2 pher, q.v. महाकीलः, शंकुः, शूल:-लं, कंटकः. -0... कील 10. SPECULUM, 8. Ses MIRROR.' -ED, 4. शंकयुक्त कीलित, शंकुबद्ध. -Y, 4. तीक्ष्णाSPEED, S. वेगः, प्र-,जवः, रहस् ।., रयः, जवनं, त्वरा, ग्र, सूच्यग्र, कीलनिचित. रभसः, तरस् 1., शीघ्रता, तूण f-v.i. त्वर 1A, SPIRENARD, S. जटामांसी, तपस्विनी, जटिला, लोमशा, शाग्र-सवेगं गम् or चल् 1P.2 सि 4P, सफलीभू 1P; म(मि )सि-सी-षि-षी, नलदा. See PROSPER, SUCCEED. 3 Fare, q. v. -v. t. SrILL, s. शलाका. -0... ( अकस्मात् ) अधः क्षिप् त्वर C.(त्वरयति).2पुरस्कृ, उपकृ, सिध् . (साधय 6P; अव-पत् c., निः- c.; s. blood' रुधिर ति); झुभं-कल्याणं- 8 U. 3 Ruin, Kill, g.v. Irun, Alll, g.v. c., रक्तस्त्रावं कृ8 U. -v.i. 1P, पत c. pass. 'God s.!' शिवास्ते पंथानः संतु (P. I. 1), शिवस्ते SPIN, ७.t. (तंतून) कृ 8 U, जन् ., तन् 8 U, सज् 0P, पंथाः भूयात् (S. 4); विजयी भव. -SPEEDY, | वे 1P, कृत् 6 P; ' the spider s. s out its web ८. शीप, त्वरित, सत्वर, अविलंबित, दूत, सजव, (threads ) from itself' तंतुनाम: स्वत एव तंतन वेगवत, जवन, महावेग, शाप्रगति; See PROMTT also; सृजति (S. B. 477). 2 निष्कृष 1 P, निर्गम् 0.3 better by 's.-ly'.-ILY, adv. आशु, शीग्रं, सत्वरं, परिवृत् ९., परि-,भ्रम् ., घुर्ण -..भ्रम् 1,4P,4झटिति, त्वरितं, तूर्ण, अविलंब, सपदि. 2 सरमसं, सवेगं. रिवृत् 1 A. - NER, S. तंतुवाय:-प:, कर्तकः. - NING, -INESS, S. जवनता, वेगवत्त्वं, शीघ्रता &c. s. तंतुवाय:-वापः, तांतव, तंतुकरणं. -SPINDLE, .. SPELL, S. मंत्रः, अभिचारमंत्रः (magic ); मोहनं, । त'f, तर्कटी-टं; s.-shanked ' क्षामजंघ, पृथि, आकर्षण; s.-bound' अभिमंत्रित, मंत्ररुद्धवीर्य-७.t. दीर्घजंघ. - SPINSTER, . मूत्रकर्तिका. 2 अनूढा, अमिमंत्र 10 A, अभिचर ., मंत्रः वशीकृ8 U, वि-,मुह अविवाहिता. c. 2 अक्षराणि निर्दिश् 6 P, यथाक्षर सं-ख्या 2 Por SPINE, S. पृष्ठवंशः, कशेरु m. n., कशेरुका, पृष्ठास्थि । पठ् 1 P or लिख 6 P. -ING, s. वर्ण-अक्षर-वि- SPINOUS,-SPINY, a. सकंटक. न्यासः-रचना; having a doubles.' द्विरूप; ' vari SPIRACLE, S. छिद्रं, सूक्ष्मरंध्र, वायुमार्गः. ation in s.' पाठांतर, पाठभेदः. SPIRE, S. व्या-आ-वर्तनं, आवर्तः, व्यावर्तनरेखा. 2 शिSPEND, V. 1. उत्-वि-मज् 6 P, परि-त्यज् 1 P, व्यय खरं, शृंगं, शिखा. -AL, 4. वि-,आवतिन्, चक्राकार. 10 (व्यययति), विनि-युज7A, 10; 'good men, like -ALLY, adv. चक्राकारेण.. clouds, take (things) for s. ing (them)' आदानं SPIRIT, 8. प्राणाः, असवः, (pl.). 2 आत्मन् m., देही, हि विसर्गाय सतां वारिमुचामिव (R. IV. 86 ); '3.-ing क्षेत्रज्ञः, See SOUL; ' the supremo s.' परमात्मा, on proper objects 'पाने व्ययः. 2 अव-सद् ., क्षि ब्रह्म. 3चित्तं, मनम्-चेतम् ।., वृत्ति, भावः; low-s.5 Por c., न ०., अप-चि 6U, क्षीणीक 8 U, विक्षिप् ed' लघुचेतस्, क्षवमनस्; 'proudness of 8. 'पि6 PBS EXHAUST; 'spent with toil' श्रमखित्र, त्तसमुन्नति f., चित्तोद्रेक: See PRIDE; in good श्रमावसन. 3 ( Time) . (वषयति), गम् ., नी s.s', ' in high s.s' सोनास, प्रहष्ट, प्रमुदितचिना - 1 P, या c., अतिवह ०. See PASS; 's. in vain' प्रवृत्ति; · high s. 3' उत्साहः, उल्लासः, प्रफुल्लता, प्रहर्षः क्षिप, 1 P. -ING, . व्ययः, वि-उत्-सर्गः, त्यागः, — low s.s'विषादः, उद्वेगः, in low s.s' उहिम, विनियोगः यापनं, हरणं, विक्षेपः -SPENDTERIFT, विषण्ण, उदासीन; SO DEJECTED. 4 सर, तेजस s. अतिव्ययिन् m., त्यागशील:, मुस्तहस्तः, अर्थमाशिन, 1., वीर्य, प्रभावः, उर्ज:, उत्साहः. 5 भावः, भावार्थः, SPERM,-ATIO, See SEMEN &c. उद्देशः, ' he obeyed my order in s. only' SPEW, O.. 1P, छर्द 10, नि-ठित् 1, 4 P. भावार्थमेव गृहीत्वा ममाज्ञामनाष्ठतवान्.8 सारः, तत्वं । SPHERE, S. गोल:-लं, वर्तलं, मंडल; S6 ORB; 'sele- सस्व, सारांशः, जीवितं; जीवन; Ojas is the s.. stial s.' व्योम-मभो-मंडलं. नियोगः, विषयः । (soul) of prose' भोजः गपस्य जीवितं (Kav.). . Page #419 -------------------------------------------------------------------------- ________________ BPT. (406) PO 7प्रकृति, शील, स्वभावः, वृत्तिः' gentle 8. स्व. महातेजसः 'as.dress' उज्जलवेशः, उदारनेपथ्यं. भावनौजन्य, शांतशीलता', 'of a noble 8. 'उदारप्र- | 2 श्रेष्ठ, प्रशस्य, परम, विशिष्टतम, अभिनंद्य, (Bucकृति.8 भूतः, वेताल:; 'evils.' रक्षस् 1., राक्षसः, cess ). 3 महा ताप, प्रतापवत् See MAJESTIC. पिशाचः, अपदेवता. प्रेतः, परेतः, छाया. 10 (0f -LY, ado. उज्ज्वलं, सुप्रभं, अति शोभया, अतिप्रतापेन; style ) ओजस् 1., उर्ज: रसः. 11(S.s) सुरा, म. '. dressed' उज्ज्व लवेशधारिन्. -SPLENDOUR, S. पं; See LIQUOR. -0... (up) आधस् ., उज्जी- शोभा, तेजस् ।, श्री:, प्रभा, भोज्ज्वल्यं, भासुरत्वं, अति ., उनिज . -ED, a. सत्त्ववत्, सोत्साह, तेजस्सि- शोभा-कांति-दीति ., महातेजः, प्रतापः, विभूति (., वैभवं. न, वीर्यवत्, ससत्त; 'as. speech ' अर्जिताय व- | SPLICE, U.. संयुज70, 10. चनं.2 ओजस्विन्, सरस. - EDLY, adv. सोत्साहं SPLINTER, S. ( काष्ठ-) खंडः, शकलं, विदल, भिन्न. ससत्त्वं. -LESS, Q. नि:सत्य, तेजोविहीन; निस्तेजस्, -... वि-द 9 Porc.; See TEAR. -v.i. वि-दल निर्वीर्य, नीरस. -UOUs, a. मादिन्, मादक; '. | 1P, स्फुट 8 P, विभिद pass. liquor 'पुरा, मदिरा, &c. - SPIRITUAL, a. अ- SPLIT, v.i. स्फुट 6 P, वि-दल 1 P, भंज-विभिद.ध्यात्म in comp., (अध्यात्मज्ञानं ), आध्यात्मिक विद-pass., त्रुट् 4, 6 P, शकलीभू 1 P. -v.t. स्फुट (की); निरवयव, निराकार, विद्य, अमूर्त, परम. 2 c., वि- 9 P or c., वि-,पद 10, वि-,भिद 7 P पारत्रिक-पारलौकिक-पारमार्थिक-( की.), मानसिक- or e., भज 7 P, खंड 10, बि-छिद् 7 P, त्रुट् ., वि. सात्त्विक (की/.).3 धार्मिक (की.),धर्म in comp.; दल c. (दलयति ), शकलीकृ8 U. -5. वि-भेदः, भसांसारिक-अलौकिक (की /.); 's. preceptor' | भंगः, विदरः, स्फ(स्फोटन, भिदा, छिद्रं, रंधं. उपाध्याय:, 's father' धर्मताता-पिता. - ISM, s. -TING, S. विदारणं, विपाटनं, विदलन, &c. अमवादः, ज्ञान-निवृत्ति-मार्ग:. -ISr, s. ब्रमवादिन् m. SPOIL, V. 1. मलिनीक 8 U, कलषी-आविली-कृ, मलि-ITY, अमूर्तता, असांसारिकता, परमार्थनिष्ठा. -LY, नयति-कलषयति-आविलयति-( D.), दृषु . (दूषयति), adv. परमार्थदृष्ट्या , परमार्थतः; 's. minded' परमा- | ( fig. also ), विकृ, विप्रकृ; भ्रंश् . ( सत्पथात् ).2 दाष्ट-बुद्धि, परमार्थासक, ब्रह्मनिष्ठ, संसारख्यावृत्त. अत्यतं लल 10, अत्यतं छंदं अनुवृत् 1 A or अनुरुधु SPIT, . t. नि-ष्ठि 1, 4 P, उदम् 1 P, निःस c., | 4 A.3 लंद 1 P, 10, अप-ह 1 P.4.नश् 0., उट्उद्-76P.2 शला कृ8 U, शूलं आरुड्.-v.i.ठिन्, वि-ध्वंम् ८., उच्छिद् 7 P, दुष् c. -v.i. दुष् 4 P, श्रेष्माणं-लालां निःस.-., - TING, S. निष्ठयूति, नश 4 P.-5. युद्धलब्धं धनं, लंटितं लोत्रं, लोप्नं, अपनि-ठीव-वन, उद्वमनं, उदिरणं; 's. ing-pit, spit- | हारः; 's.of eattle' गाग्रहः. - ED,-STOILr, a. toon' प्रतिग्राहः, पतद्ग्रहः. 2 शूल:-लं; — roasted | दषित, मलिनीकृत, नाशित, उच्छिन्न. 2 अतिलालित, onas.' शूल्य, शुलाकृत, मटित्र. -SPITTLE, S. दुर्ललित; लालनात् टूषित. -ER, S. अपहारकः, लुटाकः, नि-यूनं, ठीवनं, मुखलावः, लाला; See SALIVA. .दूषकः, उच्छेदकः. -SROLIATION, S. अपहार:SPITE, S. वि-देषः, ईयो, असया, द्रोह:, मान्सय; in हरणं, लंटनं. s. of' अनादृत्य (with acc.), gen. ex. by gen. SPOKE, S. अरः-रं, सक्थि 1.; 's.s are fixed on or loc. abs.; पश्यतोपि गुरोः, तिष्ठत्सु लोकपालेषु वन- to the nave' नामी अराः प्रतिष्ठिताः; a wheel ति नलं पति: ' snatches away, in s. of our | having long s.s' दार्घसक्थि चक्रं. looking on ' मिषतां नः आच्छिनत्ति (K. H.46). SPOKESMAN, S. मुखं, (त्वं मम मुखं भव V.1), वक्तृ. -7.1.वि-द्विष् 20; द्रह 4P, ईर्य,1P (with dat.). SPONGE, S. Sponger, q. v. -Y, a. विरल-शिथिल-FUL, a. सास्य, विद्वषिन्, मत्सरिन्, सेय, द्रोह बुद्धि, अवयव. - SPONGER, . परात्रपुष्टः, परपिंडादः, पात्रेदृष्टभाव; See MALICIOUS. - FULLY, adv. सासूर्य, समित. द्वेषान, देष-द्रोह-बुद्ध्या, सय, मात्सर्यात्. SPONSOR, . धर्मप्रतिभूः-प्रतिनिधिः. SPLASE, V. आस्फल C., (आस्फालितं यत्प्रमदाकराः । SPON'TANEOUS, a. यादृच्छिक-ऐच्छिक (की.), स्वे. R. XVI. 13), क्रीडायां तह 10; इतस्ततः विक्षिप् छानुरूप, स्वतःप्रवर्तित, यदृच्छा-स्वेच्छा-मूलक-पूर्वक, 6P.-.,-ING, S. आस्फालनं, विक्षेपः, आस्फालन- कामहेतुक, अयत्नकृत-भूत, यवच्छा-स्वेच्छा-काम- in शब्द:-नाद: - the log tell down with a s.' comp. -LY, adv. स्वेच्छातः, स्वेच्छया, यनच्छया, काठखंडः पतितो जलमास्फालयत्. स्वेच्छानुसारेण, स्वयं, स्वतः, स्वेच्छापूर्व, कामतः, अंत:SPLEEN, . प्रीहन् m. श्रीहा, गुल्मः ; 'enlargement प्रवृन्या, अयत्नेन, सहजाववोधन. -NESS, -SPONTAof the s.' पीहाभिवृद्धि , श्रीहोदरं. 2 संरंभः, मन्युः | NEITY, 8. यदृच्छा, स्वेच्छा, कामः, रुचि . '8.-wort' प्रीहनः, प्रीहशत्रु:. - SPLENETIC, a.. SPOON, 8. चमसः-सं, कवि-बा, दर्वि-वी., खजाका; श्रीहरोगिन्.2 वक्र-कर्कश-शील, पिशुन, कर्कश. See LADLE; 'woodens.' दाहस्तकः, तद् m. SPLENDID, 4. भासुर, उज्ज्व ल, भास्वत्, अतितेजस | -FUL, & Ex. by (s); two s.s'दद्रिये, (सी/), भतिशोभन, सुप्रभ, अतिप्रभ, अतिदीप्तिमत् | चमसायमा. Page #420 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SPO (407) SPU BPORADIO, a.See SINGLE. प्रकाश् ०., बहुलीक 8 U. -8. प्रसारः, प्रसरः, भमिलन SPORT, V.I. वि-ह 1P, क्रीड 1 P, विलस् 1 P,रम् वृद्धि, प्रवर्तन, विस्तार:. -ING, 4. प्र-वि-सारिन् । 1A,खेल 1P.2 मृगयां कृ8 U, आच्छादनं कृ.3 प्रसपिन्, प्रतानिन, परोहिन्; 'as. creeper is any' परिहस् 1 P.-. विहारः, क्रीडा, खेला,कलि m. f., लतामतानिनी वीरुत्. -. प्रसरः, विसर्पण, विसति, लीला, विलासः; boys's.' कूर्दन, क्रीडा, लीला. 2 प्रतानः, प्रवर्धन. मगया, भाच्छोदनं; आखेटः; to make the better SPRIG, 8. विटपः, शाखा, पल्लव:-वं, दलं, उपशाखा. 8. मृगयारसं वर्धयितुं, मृगयां अधिकफलदां कर्तु. 3भव- SPRIGHTLY, a. उत्साहवत्, प्रफुल्ल, सोत्साह, सोलास, प्र. उप-हासः; विडंबना; See MOCKERY. 4परिहासः, मुदित, उप्लसित, उसासवृत्ति. -INESS, B. उसासः, प्र. लीला, कलिः, नर्मन् 1.5 — ins.' परिहासेन, लीलया; 'हर्ष:, प्रफलता. uttered in s.'नर्मालापः, परिहासजल्पितं. -IVE, SPRING, 3. वसंतः, काल:,-समयः, सुरभिः, मधु:, पुष्पा a. (Of persons) क्रीडाशील-पर, विलासपर, खेलन- समयः कालः, मधुमासः; 's. of life' प्रथम षयः, भ. पर, विहारिन्, विहार-केलि-प्रिय; See PLAYFUL. 2 | क्षतं यौवनं, अयातयामं वयः. 2 उत्सः, निरः. स्रोतस् उपहासगर्भ, नर्मप्राय, सपरिहास.3 संविलास, सलील, स- 1., वारिप्रवाहः, प्रस्रवणं; 's.-water' नैर्मर जल,निहेल, सखेल, उल्लसित. -IVELY, adv. सखेल, लीलया, प्ररवारि. 3 प्रभवः, उद्भवः, मूलं, उत्पत्तिस्थान, योनि सलील, सपिळासं. -SPORTSMAN, S. मृगया-सेविन् m. See ORIGIN. 4 उत्प्रवः, प्रवः, सुतं-ति , उत्युतिः, विहारी-शीलः, मृगयुः, व्याधः, लुब्धकः, शकुनिलुब्धकः, बल्गितं. 5स्थितिस्थापकत्व विशिष्टः पदार्थः. -v.i. SPOT, S. स्थानं, स्थल, पदं, प्रदेशः, आस्वदं, भूमि ., रद्भिद् pass.; प्ररुह 1 P, स्फुट 8 P, अंकुरयति (D.), क्षेत्र ; ' on the spot ' तत्रैव. 2 बिंदुः, अंकः, लांछन, See SHOOT. 2 उत्पद् 4 A, प्र.,जन 4 A, प्र-संचिह्न, लक्षणं, पदं; s. on the body' तिलक:-; उद्-भू 1 P, प्रवृत् 1 A, उद्-इ2 P, निःस 1 P; also 's. on the moon' लक्ष्मन् ., अंकः. 3 कलंकः, by भव, संभव, उद्भव, जात, ज in comp.; 'sprung दषणं. -... बिंदुभिः चित् 10 or चिह्नयति ( D. ), from a noble family' कुलज, कुलोद्भव, कुलसंभव, कर्बरीकृ8U, शबलीकृ, कल्माषयति (D.); oft. by &c.; 'sprung from a royal family' राजवंश्य, चित्र-a's.-tod deer' चित्रो मृगः, बिंदुलांछितो मृगः, राजवंशज.3 परावृत, परापत् 1 P, उत्पत्.4 1A, चित्रांग:, कर्बुरितगात्र:, &c. 2 कलंकयति ( D.), दुष वल्ग 1 P; 's. up' उत्पत्, उत्यु; s. over' संघ c. ( दूषयति ).3 Soil, SPOIL, q. v. -LESS, a. 1 A, 10, उत्श्रुत्य अति-इ; 's. upon ' सवेगं भापत् निष्कलंक, अकलंक, विशुद्ध, निष्कल्मष, निर्मल, अक- 1 P or आक्रम् 1U, 4 P, सरभसं आस्कंद 1P.5 लष, अमलिन अनिय, निरवद्य, अनघ. Split, Start, q. v. -0... उत्था c. (उत्थापयति), SPOUSE, 8. परिग्रहीतृ m., परिणेता, वर:, भर्ता, पतिः. प्रबुध 0.2 उद्-भू ., उत्पद् c., जन् c. 3 Burst, 2 भार्या, वधः; See WIFE. -AL, S. विवाहः, परि- Split, q. v. णयः, पाणिदान-ग्रहणं; See MARRIAGE. SPRINGE, 8. 91T:; See SNARE. SPOUT, S. नाली, प्रणाल:-ली. -... उक्षिप् 6P, SPRINKLE, V. 1. सिच् 6 P, आ-नि-अव-, सं-प्र-अभिउदम् 4U, बलवत् निरस् or निःस c. or उत्क्षिप्; उक्ष 1 P; अवक 6 P. - ER, s. सेन m., सेवकः, ( fig.), उद्-गृ 6P, उद्रम् 1P, नि:- C., विज प्रोक्षकः. -ING, s. प्रोक्षणं, आ-अव-सेकः; s. of' 6P.-v.i. सवेग उद्वम् 1 Por निर्गम्, निःस 1 P, ex. by विरल-a., (विरलतुषारकणाः). उत्सिच्-उतिक्षप्-pass. SPRITE, s. See Ghost. SPRAIN,V.. अतियत्नेन ( संधीन् &c.)वितन 8 U, SPROUT, S. मंजरी.2 पलव:-वं, क्रिस( श)लयः-यं आक्षिप् 6 P, अभिहन् 2 P.-8. संध्यभिघातः, स्नायु- अंकुरः, प्ररोहः, उद्भिद-अभिनवोद्भिट् m., उद्भिज्जः. वितानः, अतिवितान:.. -v.i. उद्भिद pass., प्ररुह 1 P, स्फुट 6P, उत्-फुह SPRAT, S. नल-तल-मीन:. 1P, विकस् 1 P.-ED, a. उद्भित्र, अंकुरित, पावित, SPRAWI, V.i. सांगविक्षेपं स्वप् 2 P. स्फटित. -ING, a. उद्भिद्-ज्ज-द, प्रहिन्, अंकुरित. -8. उद्देदः, प्ररोहः. SPRAY, S. शी(सी)करः, तुषार:; bearing s.s' शीकरिन्, शीकरासारवाहिन्.2 विटपः, शाखा, प्रशाखिका. SPRUCE, . विनीत, विनीतवेश; See NEAT. SPREAD, V..प्रवि-सृप 1P, प्र-वि-सृ 1 P, वितन् STUME,-Y, See FROTH,-Y. विस्तृ-विस्त-pass., व्याप 5 P, विजुंभ 1 A, प्रचर SPUR, S. कंटकः. 2 नखः-खं (of a cock ). 3 प्रो. 1P; (disease) संक्रम् 1U, 4 P, संचर, वि-मृप त्साहनं, उत्तेजन, प्रचोदनं, उत्साहहेतु:-कारणं; Ses IN. मरु 1P, 1A. -...स्तु 50, स्तु 9U or CITEMENT, INCENTIVE ; on the s. of the c., वि-सं-आ-भव-वि-क6P, ( net &c.); वि-प्र moment ' पूर्व अविचार्य or अनालोय, अविचारपूर्व सृप ., वि-प्र-स., तन् 8U, प्र-वि-सं-आ-२, प्रवृध . -७... कंटकेन उत्सह ., प्रतुद् 6 P.2 (On) मो.' 2(Opinions &c.)प्र-स.,सं-प्र-घर , प्रवृत्., I त्सा., प्रचुर 10; See PROMPT. Page #421 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SPU ) Spuntous, 4. कृत्रिम, कल्पित, कपट-कूट - मिथ्या in comp.; See COUNTERFEIT, FALSE. SPURN, . . ( Away ) लत्ताप्रहारेण प्रत्याख्या 2 P or नि:- c. or प्रत्यादिश् 6 P. 2 प्रत्याख्या, 'अवधीर 10, तिरस्कृ 8 U, निर्-अव-धू 5, 9 U, निराकृ, धिक्, सावश प्रत्यादिश्; Sep SCORN, CONTEMN. SPURT, 8. हठोयमः, महाप्रयत्नः 2 सवेगः जलोत्क्षेपः. ७. ८. सवेगं उत्क्षिप् 6P or उदस् 4 U -०. स of निःसृ 1 P or निःलु 1 P. SPUTTER, V. अंबूक 8 U, सनिष्ठीवं वद् 1P or उच्चर् C. - S. - ING, 8. अंबूकृत, निष्ठीवनं. . SPY, 5. चारः, चरः, अप ( व ) सर्पः, स्पशः, प्रणिधिः, गूढ - गुप्त - वरः- गतिः, गूढ गुप्त-पुरुषः पिशुनः, सूत्रकः, कर्णेrप:, रहस्याख्यायी ( slanderous ); ' see as a 8. ' अपसृप् 1 P, (स मया पौरजानपदानपसर्पितुं प्रयुक्तः U. 1 ) ; ‘ the king sees by s es' चारचक्षुर्महीपाल:. - . ८. दृश् 1 P, ईक्ष् 1 A; See SEE. 2 निरूप 10, निरीक्ष, अवेक्ष, अनुसंधा 3. SQUAB, हस्वस्थूल. SQUABBLE, See QUARREL. ( 408 ) STA SQUEAK, SQUEAL, v. i. 2P or 1P, वाय् 4 A. 8. कर्कशरवः नादः, वाशितं, चीत्कारः. SQUEAMISH. विवमिषु, वमनोन्मुख (खी f. ). 2 Fastidious, q. v. -NESS, 3. विवमिषा. SQUEEZE, . . नि-सं- पीड् 10, संमृद् 8P, निष्पिष् 7 P; (out ) निर्गल C., निष्कृष् 1 P, निर्दह 2 U; See CRUSH, PRESS. -ING, 8. संपीडनं, संमर्द:देनं, निर्गालनं, निष्पेषः, निष्कर्ष:. SQUIB, s. See SATIRE. SQUAD, 3. नवसैन्यदलं. SQUADRON, 3. (सैन्य-) गणः, गुल्मः -ल्मं, दलं, व्यूह:. 2 पोतावली, नौसमूह:. SQUALID, a. मलिन, कुत्सित, अमेध्य, अप-नि-कृष्ट, अ धम, जघन्य; See DIRTY. " SQUALL, s चीत्कारः, षंडरवः, कलकलः, उत्क्रोशः, उच्चनाद :- रवः. 2 (Of wind ) चंडवात:, प्रभंजनः, प्रकंपनः - उत्-व्या क्रुश् 1 P, उच्चैः रु 2 Por ga 10; See SCREAM. SQUANDER, V. ८. अप-व्यय 10 (व्यययति), विक्षिप् 6P, मुधा क्षै c. (क्षपयति ) or हृ 1 P, अमितं व्यय्, अतिव्ययं कृ. ER, 3. अपव्ययकारिन्, अमितव्ययकारी, विक्षेपी. -ING, 5. अपव्ययः, विक्षेपः; अति-अमित-व्ययः SQUARE, 8. ( In Arith.) वर्ग:, कृति f., द्विघात 's. root' वर्गमूलं, पदं ; ' the root of the sum of their 8. ' तत्कृत्योर्योगपदं; take the s root ' पदी, (Li.) 2 ( In goometry ) वर्ग:, समचतुरस्त्रः, समचतुर्भुजः 3 चत्वरं, अंगनं णं; Sea COURTYARD ; ' s. formed by 4 houses ' संजवनं चतुःशालं. -०. ८. वर्गीकृ 8 U, वर्गयति (D. ), ( हन् 2 P or गुणयति (D) 2 समीकृ, शुध् c.; समाधा 3, प्रति-सं-आ-युज् 7 U, 10. 0 संबद् 1 P, युज्-उपपद् - pass.; See Surr. - समचतुर्भुज, समचतुरल. 2 Just, q.v. SQUASE, . . संमृद् 9P, संपीड़ 10, संपिष् 7 P, चूं 10. 8. संमर्दः, संपीडनं, चूर्णनं. SQUAT, . . उत्कटुकासनं 8 U, अवस क्थिकासनं क; अवनतसक्थि आस् 2 A or उपविश् 6 P. 2 Cower, q. v. SQUINT, v. तिर्यक् दृश् 1 P or प्रेक्ष 1A, वक्रं वीक्ष. - तिर्यक् वक्र दृष्टि f.; ' s. oyed ' वक्रदृष्टि, वलिर, केकर, केदर; तिर्यग्दृष्टि. SQUIRE, 3. महाजन, आर्य, श्री pr. 2 साहनिक:. SQUIRREL, 8. काष्ठमार्जार:- बिडाल, वृक्षशायिका, चमर पुच्छ:. • SQUIRT, S. धारायंत्रं. . . उदस् 4U, उत्क्षिप् 6P, बलेन निःसृ c. or निरस् STAB, v. . ( छुरिकया &c. ) व्यधू 4 P, भिट् 7 P, क्षण् 8 P, छुर् 1 P; ' s in the secret ' परोक्षे म भेद कृ 8 U. s. क्षतं वेधः, त्वग्गेदः. STABLE, 4. स्थिर, निश्चल, अचल, दृढ, स्थावर; See FrnM. - मंदुरा, वाजि - अश्व-शाला (for olephants) वारी, गजबंधनी; ( for cattle ) गोशाला, गो; ' s. kooper ' अश्वपाल:, मंदुरापाल: - STABI - LITY, S. स्थैर्य, दृढता, संस्थिति f, स्थायित्वं, प्रfa; See PERMANENCE. STACK, 3 राशि:, सं-, चयः, संघः, उत्करः, चिति f. - ०.८. राशीकृ 8 U, समाह 1 P, आ-सं-चि 5 U. STAFF, 3. दंड:, यष्टि f., वेत्रं ( cane ), लगुड : ( wooden ). 2 आलंब:-बनं, आधारः, आश्रयः 3 वर्ग:, गणः, अधिकारिगण: &c.; 's of teachers ' शिक्षकवर्गः समुदाय:. SrAG, 8. हरिणः, मृगः, कुरंग:-गमः, एणः. STAGE, . रंग:, -भूमि f·, शाला; नाट्यशाला; नेपथ्यं; • behind the s. ' नेपथ्ये. 2 मंच: चकः 3 ( On a journey ) वसति f., (तिलो वसतीरुषित्वा R. VII. 33 ), प्रयाणकं; विश्रामस्थानं, अवस्थानं. 4 पदं, स्थानं, आस्पदं, वृत्ति, दशा, अवस्था. 5 ( State of existence ) आश्रम:, ( वानप्रस्थाश्रमः ); ' lasts. घरमावस्था; ' first 9. ' उपक्रमः, प्रथमारंभ:; '9.coach अध्वगयानं, पथिकयानं; 's manager ' सूत्रधार :; 's. -player' रंगोपजीविन् m., नटः, नर्तकः. STAGER, 5. ज्ञानवृद्धः, वृद्ध : , STAGGER, 1. प्रस्खल 1P, विचल 1 P, भ्रम् 1, 4P, घूर्ण् 1 A, 6P, दोलायते ( D. ); सभयं-सकितं परावृत्] 1 A 2 विशंकू 14, विकृप् 1 A - . ८. विषल् C., भ्रम् ०, शंकां विकल्प-उत्पद् ०. " STAGNANT; क. स्थिर, निबल, निष्प्रवाह, निश्रेष्ट, गतिप्रवाह -हीन-रहित. - STAGNATE, . . स्थिरीभू 1 P Page #422 -------------------------------------------------------------------------- ________________ NEW (409) STÁ ex. by(a) with भू; 'when the stream ot the commons.' सामान्य प्रकृति, प्राकृत; 'ot high knowledge s.s' यदा ज्ञानलोतसो गतिरोधः भवति, s. ' महाप्रभाव, महानुभाव ; 'of the same s.' समाज्ञानलोतोगतिः कुंठिता भवति. -TON,-STAGNANCY, नरूप, तुल्य-स्वभाव-प्रकृति.-०. पादेन पादतलेन-पा 5. अप्रवाहः, निमलता, गति-प्रवाह-अभावः, निश्चलता, 1P or आ-अभि-हन् 2U, पादप्रहारंक 80.2 -, स्थैर्य क् 10, मुद्रयति-चिह्नयति-(D.), लांछ 1P3's.-ed STAID, a. धीर, ग(गंभीर, स्थिर; See SERIOUS. with infamy' दुष्कीर्तिचिह्नित, पक्रोशमलीमस, अ. STAIN, U...(lit. and fig.) दुष् . ( दूषयति), पयशोंकित. ३ कृप., रच् 10, संविधा 3 0.4 पादकलंकयति-मलि नयति-आविलयति-कलुषयति ( D.), म तलेन मद 9 Por चूर्ण 10 or पिष् 7 P. -ED, a. लिनी-कलुषी-क 8 U, लिप् 6P, लाल् 1P, समली- | 'अंकित, लांछित, समुद्र, कृतमुद्र, मुद्रांकित. . मलीमसी-: what is the use of life s.ed by Isra | STANCE, . दृढ, स्थिर, धीर, अचल; 'as. adinfamy (ignominy)' उपक्रोशमलीमसैः प्राणः herent' बद्धानुरागः सहायः, दृढ पक्ष्यः; See FIRM. किं ( R. II. 53 ); 's. ed by blood' रकम लिन; -.t. प्रवाह-प्रला स्तंभ 9 P or रु 7 U, शुष् . ' with s.ed hands' लिप्तहात.2रंज 0.-.क -v.i. शुष 4 P, स्तब्धप्रवाह-a. भू 1 P. तंकः, अंकः, दूषणं, लांछन, चिह्न, कलुषं, मलं, मालिन्यं. STANCHION, . क्षुबस्तंभः-स्थाणुः. 2 निंदा, उपक्रोशः, वाच्यता, वचनीयं, गही. -LESS, a. STAND, v.i. स्था 1 P, पद्भ्यां स्था. 2 वृत् 1A, निष्कलंक, निर्भल, अदूषण, अकलुष, कलंक-लांछन-हीन, विद् 4 A, अव-स्था 1A; See REMAIN. 3 भू 1 P, निदोष, निरवब. . STAIR, 8. सोपानं, आरोहणं, पर्वन् n., भंगि:-गी f; अस् 2 P, वृत्. 4 निवृत्, विरम् 1 P, स्तंभ pass., ' fhight of s.s,' 's.-case, ''s.s' सोपानपथ: स्थिर-रुद्धगति-कुंठित-a. भू; ' this will remaina मार्गः-पद्धति f.-परंपरा-पदवी-पक्कि f., निश्रेणी, अधि s.-ing stigma ( on me)' वधनीयमिदं व्यवस्थित (K. Iv. 21 ); this argument will not s. रोहिणी. STAKE, S. ग्लहः, पण: 2 कीलः, शंकुः, शूल:-लं; long' इयं युक्किन चिरं स्थास्यति, अचिरात् खंडयिष्य ते.-v... सह 1 A, मृष् 4 P, 103 See BEAR%B स्थाणुः, स्थूणा, शलाका. 3 संशयः, संदेहः; · his life was at 8.' संशयस्थं जावितं तस्य, संशयित 'to s. the test' निकषपरीक्षांत 1 P, निकषे परीक्ष pass. 2 उप-नि-रुध् 7 U; प्रति-वि-रुध्. -against, जीवित आसीत्, जीवितं संशयदोलाधिरूढं. -v.t. पण 1A, ( with gen. of thing staked ); शतस्य प्रत्यव-स्था, बाध् 1 A; विरुध; See OPPOSE. -by, पणते 's. a hundred". 2 शूलेन-कीलेन व्यध् -near, साहाय्यं कृ, संरक्ष 1 P, परि- 1 A, उपक 4 P or बंध 9 P, कील् 10. अनग्रह. 2 स्था, अव-स्था, अनुरुध 4 A, अनुक्ता 's. by your lord's orders' शासन तिष्ठ भतः STALE, a. यातयाम, परि उषित, राज्यंतरित; निःसार, (V.5); See OBEY. -for, स्थान-भूमी स्था नीरस, असत्त्व; दुष्ट (जल). 2 जीर्ण, पुराण, उच्छिष्ट. or वृत्. 2 पदं आप dosid. (ईप्सति). -off, -v.i. मिह 1 P, मूत्र 10. अप-म 1P, दूरतः स्था.-on, आ-अव-लं 1 A, भाSTALK, 8. कांड:-डं, नाल:-लं-ली; बंधनं, वृतं, प्रसव-श स्था (A), आथि 1U. -out, प्रलं, उनम् 1P; स्य-बंधनं. 2 साटोपगति f., धीरोद्धता गति:.-v.i. See PROJECT. 2 Persist, q. v. -over, साटोपं परिक्रम् 1 U, 4 P, उद्धतं-सगर्व-चल् or गम् pass. 2 अधि-ठा, अध्यास् 2 A; 'his name s.s 1 P, धीरोद्धतं गम् ; 's. ing-horse' Pretext, g.v. over all' स सेवेषां मुनि तिष्ठति.-to, संवद् 1P; STALL, S. पण्यवीथिका, पण्यगह, आपणः, विपणि f.35 'dves not s. to reason' सयुकिकं-सोपपत्तिकन See SHOP. 2 शाला, स्थान; ( for horses ) मंदुरा, भाति. -up, उत्था. -. आधारः, भाजनं, पात्रं, अश्वस्थान; ( for cattle; गोष्ठं, गौ-शाला-स्थानं. उपष्टंभः, आश्रयः; ' ink-s.' मसीपात्रं-धानी3; . STALLION, S. बीजाश्वः, सवृषण : अश्वः. of a lamp' दीपाधार:-वृक्षः. 2 मंचः.3 अव-, STAMEN, 8. केसरः, पुंकेसरः. - STAMINA, S. (fig.) स्थानं, पदं, स्थिति f., अव-स्तंभः; गतिरोध:-स्तंभः, सारः, सत्व, तेजस् ., बलसाधनं-हेतु:. कंठनं ' come to a s.' स्तब्ध-शांत-a. भ STAMMFR, V... स्खल 1P, असमंजसं जस् 1 P, bring to a s.' स्तंभ 9 P or c., गति रु or रखलद्वाक्येन--अस्पष्टवण:--अस्फुटस्वरेण-गदवाचा--वद् c.; at a s.-still' कुंठित, प्रतिहत-रुद्ध-गति ; 1P, अस्पष्ट-अस्फुट-वच् 2 P.-ER, S. अव्यक-अस्प- 'make as. against' प्रतिबंध 9 P, प्रत्यव-स्था (A), ष्ट-वादिन् m., स्खलत-गद्द-वादी/स्खलितस्वर:.-ING, प्रति-वि-रुध. -ING, .अव-स्थितिः,अवस्थानं, स्था8. स्खलनं, अस्पष्ट-अव्यक्त-भाषणं. यित्व 'of long s.' चिरस्थायिन्, दीर्घकालीन, पु राण; See OLD. 2 स्थान, पदं, आस्पदं, पदवी, प्र. SrAMP, s. मुद्रा, मद्रिका, मद्रायंत्र. 2 मुद्रा, चिह्न, अंकः, | तिष्ठाः; • high s.' उच्चपदं, महती प्रतिष्ठा; 'who भ्यासः, पदं. पादपहारः,-आघात:-विष्टंभः.4 स्व., रूप, भारत, आकति , प्रकृति, संस्कार, ' of has obtained a s.' लब्धप्रतिष्ठ:.-. सनातन,पि. Page #423 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 410 ) STA र-नित्य-स्थायिन् ; See LASTING. 2 स्थित, उस्थित, | 2 प्रवर्तन, आरंभः, प्रचार: to get or have the s. दंडवत् स्थित.3 स्थ, स्थायिन् , पर्तिन, अव-स्थित in of' पूर्व (with abl.) प्र-स्था or प्रारम् 1 A; ' by comp.; 'with the hair s. on their end' पुल- .' सातत्यं विना, तैरिव, आकस्मिकयत्नैः. कित, रोमांचित, कंटकित. STARTLE, V. See START'; 's. ing news' उद्वेगकSTANDARD, S. ध्वजः, पताका, केतुः, केंतन, वैजयंती | रीवार्ता - in a very s.ed manner' चकितचकित. 8.-bearer' ध्वजिन्, पताकिन्. 2 मानं, प्र-परि-,सूत्रं, | STARVE, V.i. क्षधया पीइ or अ pass., आहाराभाविधिः, नियमः; 'as. person' प्रमाणपुरुषः, प्रमाणं; वात् मृ A or अव-,सद् 1 P or नग् 4 P, क्षधया is authors' प्रमाणभूताः (विशिष्टाः) ग्रंथकृतः. अवस; (oneself ) आहारं-अशन-त्यज् 1 P, प्रायोपSTANZA, S. श्लोकः. वेशन कृ8 U; likely to 8. ' आसन्नमृत्युरिव, अनSTAPLE, . प्रधान, मुख्य, विशिष्ट. -s. Market, q. शनेन मुमूर्षुरिव; (fig.) अव-,सद्. -v.t. अनशनेन 1.2 लोहपुट:. म c. or नश् c.; ' be sure, I shall s. myself STAR, S. तारा, तारका, नक्षत्र, ज्योतिस् ॥., उडः, भं, (to death) मया प्रायोपवेशनं कृतं विद्धि (P. IV. 1). अक्ष; the s. s collectively' उगणः, भगणः -ATION, 8. अनशनं, अनाहारः, आहाराभावः, क्षुधावshooting s.' नक्षत्रपतनं, उल्का; s. under which सादः, क्षुन्क्षामता. - ED, -ING, a. भुधापीडित-अदितone is born' जन्मनक्षत्रं ; 's.-light' ताराप्रकाश, आर्त, क्षुधावसन, निराहार, निरन. तारकित ; (8.) ताराप्रकाशः. -0... तारामनाथ-. कृ STATE, S. अवस्था, दशा, भावः, स्थिति /., वृत्ति , 8U, तारकयति (D.); 'the breast s.ed with गति/.; त्वं-ता affixed. 2 राज्यं, राष्ट्र, राजन् in drops of tears' अश्रुबिंदुतारकितपयोधरा; · the s.- comp.; s. affairs' राजकार्याणि 's.-servant' red heaven' तारासनार्थ-तारकितं-नभः. -RY, a. राजसेवकः. 3 ऐश्वर्य, आडंबरः, आटोपः, प्रतापः, वैभवं, तारासंकुल-मय (यी.)-आकीर्ण-सनाथ, तारकित. 2 विभति f. श्री:, गौरवं. -v.t. कथ 10, आचक्ष 24, तारानिभ, तारा in comp:s. firmament' नभोमंड- वच्2P,पद् 1P, नि-आ-विद् c., निर्दिश 6P, वि-ज्ञा लं, नक्षत्रमंडलं. C. ( ज्ञापयति ), वर्ण 10, उपन्यस् 4 U; See TELL, STARBOARD, S. नौदक्षिणपार्श्वः. SAY. - ED, a. कथित, उक्त, निर्दिष्ट, वणित, &c.; ' as STARCH, . मंड:-डं.-७.t. मंडयति (D.), मंडेन above s.' यथानिर्दिष्ट. 2 नियत, व्यवस्थित. -LY, 6. लिए 6 P. सप्रताप, सश्रीक, सवैभव, उज्ज्वल; See MAJESTIC, STARE, V... सूक्ष्म-बद्धलक्ष्य-स्थिरदृष्ट्या -अनिमेषलोच GRAND. 2 साटोप, उद्धत, सखेल; 's. in gait' सानाभ्यां-प्रेक्ष् 1 A or दृश 1 P or आलांक 1 A, 10, टोपगामिन, खेलगति-गामिन्, हंसगामिन्. -adv. साटोपं, अनन्यदृष्ट्या निरीक्ष, स्निग्धं निर्वर्ण 10.-. स्थिरदृष्टि उद्धतं, सखेलं, सलीलं, समतापं. - MENT, S. कथनं, f., बद्ध-अनिमेष-दृष्टिः, अनन्यदृष्टि:. -ING, a. बद्ध आ-नि-वेदनं, उक्ति f., वचनं, उपन्यासः, निर्देशः, विज्ञास्थिर-अनन्य-अनिमेष-दृष्टि, बद्धलक्ष्य, विवृत-उत्फुल्ल-न पना; clearness of s.' उपन्यासशुद्धि:. -STATESयन-लोचन &c., उन्मीलिताक्ष. MAN, S. नीतिज्ञः-विद् m.-विशारदः, राजकार्यकुशल:STARK, a. समग्र, पूर्ण, केवल, अत्यंत, अशेष. 2 रूक्ष, धुरंधरः, राजनीतिनिपुण:. - SHIP, . नीतिज्ञता, नीति. विषम.-adv. केवलं, अत्यंतं. STATION, . स्थानं, अवस्थिति f., आस्पदं, स्थलं, START, V.i. प्र-स्था 1 A, प्र-या 2 P, प्र-,चल् 1 P; पदं, अवस्थान. 2 दशा, पदं, अवस्था, वृत्ति , पदवि. यात्राभिमुखं प्रवृत् 1 A 's. on arjourney' (Mal. वीf high s.' उन्नतपदं, परमस्थानं, उन्नतावस्था 6).2 स्फुर GP, सहसा कंप् 1A or स्पंद् 1A; 's. of life' जाति/.3 अधिकारः, नियोगः, पदं, 's. back' ससाध्वसं परावृत् or अपम् 1P, सचकितं पदविः-वी.4 निवेश:. -... स्था . ( स्थापयति), व्यपस, चकित-a. भू; संत्रस्त-भय चकित-a.; 's. अन-सं-प्रति-, निवि c.; 's. in any post' पदे-अaside ' स्वस्थानात् विचल् or भ्रंश् 1A, 4 P or च्यु धिकार-निय 7 A, 10. - ARY, a. स्थिर, अचल, नि1A; अभिन्नगतयः शब्दं सहते (8.1) ' not s. ing चल, अचर, स्थावर; अजंगम.2 अवधिष्णु, अवर्धमान. aside &c.; 's. up' सहसा उत्था; (in sleep) STATIONER, . लेखनसाधन विक्र यिन् m.-1, 8. लेखसहसा अवबुध् 4 A.; (an idea.) सहसा उद् or लिपि-साधन-सज्जा-सामग्री. उत्पद् 4 A. -... प्रवृत् c., प्र-स्तु c., संचल c., STATUE, 5. प्रतिमा, प्रतिकृति , मति: See प्रचर 0.2 उद्विज c., संत्रस् c., चकित-१. कृ8 U, IMAGE. -STATUARY, 8. #: in comp. with उत्था . ( उत्थापयति), भी c.; अकस्मात् प्रस् c. or | (8.), तक्षक:: 2 मूर्ति विधानं करणं. कंप 0.3 Propose, q.v. -8. प्रस्थानं, प्रस्थानारंभः. STATURE, 8. प्रमाणं, परिमाणं, उच्चता, मूर्ति, आकृ 2 कंप:-पन, स्फुरणं, साध्वसोत्कपः, सहसाकर्षः, आक- | तिf., आकारः; 'of lows.' अल्पप्रमाण; 'of स्मिकप्रकंपः; चकित; ' gave a sudden s.' (सहसा) | dwarfishs.' वामनाकृति, खर्व, इस्व; ' short in ससाध्वसं चकितो बभूव; ' with as.' चकित, सचकितं. । 'हस्व-अल्प-मूर्ति. Page #424 -------------------------------------------------------------------------- ________________ STA STATUTE, 8. विधिः, नियमः, व्यवस्था; See Law, RULE. - STATUTORY, . विधिप्रोक्त, व्यवस्थाकल्पित, नियत. ( 411 ) STAVE, 8. काष्ठखंडः-डं, फलकः - कं. १. ८. स्फुट् ०., छिद्रयति ( D.). Srax, . . वस् 1 P, स्था 1 P, वृत् 1 A, अध्यास् 2 A; See DWELL. 2 विरम् 1P; अलं with instr. or gerund. - v. t स्तंभ् 9P, प्रतिबंधू 9 P, उपनि-रुध् 7 U, विलंब् c., नि-प्रति-वृ ; नि प्रतिषिधू 1 P; 's. one's progress ' मार्ग निरुधू ( Mr. 5.). 2 आअव-लंब् 1 A, आश्रि 1 U, आधृ 10, अब उप-स्तंभ; See Pnor. - 8.,-ING, 8. नि-, वसु:, अवस्थानं, अव, स्थिति f. 2 आलंब, आधारः, आश्रयः, उपघ्नः उपअवष्टंभ: 3 प्रतिष्टंभः, निरोधः, गतिरोधः, प्रतिबंध: - STAYE, . अंगिका, चोल:-लं, कूर्पासकः. STEAD, S. स्थानं, भूमि f.; See INSTEAD ( of ). STEADFAST, व स्थिर, दृढ, सतत, अचल; निश्चल, धीर, स्थिरबुद्धि-वृत्ति, अचंचलवृत्ति; 's in friendship' दृढसौहृद - Lx, adv. दृढं, स्थिरं. - NE 8. स्थैर्य, धैर्य, धृति f. STEADY, . स्थिर, दृढ, अचल, निश्चल, धीर, अरखलित, धृतिमत् सतत, अविश्रांत, अविरतः अविरतोयोग, सदोषमिन्; ' of s action' स्थिरकर्मा; s. in resolution ' स्थिर दृढ निश्चय संकल्प. 2 अनुद्विग्न, अक्षुब्ध, अनाकुल, प्रशांत. -०. ८. स्थिरीकृ 8 U, दृढयति (D), दृढीकृ व्यवस्था ( स्थापयति ). - ILY, adv. स्थिरं दृढं धीरं, अनवरतं, अविरतं, नित्यं, सदा, अविश्रांतं. - INESS, 5. स्थैर्य, धैर्यं, अचापल्यं, नित्यता, सातत्य, अविच्छेदः, अविरति f. s of conduct ' अव्यभिचारः, आचारमर्यादा. STEAL, . . स्रुर् *10, मुष् 9P, अपह 1 P, रतेन् 10. v. i. g, à fa- 3 U. 2 (Away) अलक्षितं निभृतं गम् 1P or अपक्रम् 1 U, 4 Por अपसृ 1 P; निःशब्द चल् 1 P; ' the night, the quarters of which (gradually) stole away' अविदितगतयामा रात्रि: ( U. 1 ); ' s. over, upon ' अलक्षितं समाक्रम् or अभिभू or ग्रस् 1 A; ' sleep gently stole upon my eyes ' शनैर्निद्रा निमीलितलोचनं मामकार्षीत्. - ER, S अपहर्तृ m., अपहारकः, स्तेनः स्तेयकृत् चो चौ )रः, मोषकः, तस्करः, हारी in comp. ; ' s. of hearts' हृदयचौर: -ING. स्तेयं, चौरकर्मन् "., स्तैन्यं, चौर्य, मोषः, अपहारः . -TH, 8. अपहार : &c. 2 छलं, गूढं कर्म, चोरिका, निह्नवः, निभृतप्रच्छन कर्म ' marriage by s चोरिका विवाह : -THILx, ' by s' adv. छलेन, निभृतं प्रच्छन्नं, अलक्षितं, अप्रकाशं, सुगूढं रहसि - TEY, : निभृत, प्रच्छन्न, गुप्त, गूढ, रहस्य, अलक्षित, अमकाश, अव्यक्त. STEAM, 8. बाष्प:; ' s. boat', ' stoamer' अभि , STE नौका, बाष्पीयनौः - बाष्पायते ( D.), बाप उत्-सृज् or उत्क्षिप् 6 P or उद्-गृ 6 P. -0. . बा पेण व्याप् ०, स्विद् c. STEED, S. अश्व:, तुरगः, वाजिन् m. See HoRSE. STEEL, चित्रायसं, सारलोह, पिंडायसं, तीक्ष्णायसं, शस्त्रकं. 2 शखं शस्त्रकं; ' s. yard ' तुलादंड, मापनदंड: - तीक्ष्णायस ( सी . ) ०.८. कठिनीक 8 U, दृढी निर्दयी कृ. · STEEP, . दुरारोह, उत्सर्पिन् पातुक, प्रवण, अतट. - प्रपातः, भृगुः, अतट: -०. ८. नि., महज् C. (मज्जयति रना . ( न खापयति ), जलेन आप्नु o. or सिच् 6 P. 2 संधा 3 U, वास 10, भू c.; 'sing indigo ' नीली संधानं पाचनं; 'sed in porfumes वासित, भावित. , STEEPLE, S. शिखरं, शृंगे, ( of a palace &c.). STEER, 3. वत्सतरः, दम्य: -०. ८. चल C., वह C., मार्ग उपदिश् 6P ( with gen. ); नी 1 P, मार्ग 5 U or off; s. one's course स्वमार्ग - कर्तव्यं निर्णी; ' he who ss tho vessel of state ' ( निर्बाधं ) राज्यधूर्वह:, भुवनराज्यभार नौकर्णधारः ( Ka. 56 ). -ER, STEERSMAN, 8. कर्णधा र:- ग्राहः, कर्णिन् m., नाविक:. STELLAR, a. in comp.; See STARRY. = STELLATE, ED, a तारोपम STEM, S. बंधनं, वृतं, प्रसव बंधनं. 2 प्र-, कांड: डं; स्तंभः, नालं -ल:. - ०.८. प्रतिबंध 9 P, प्रति विरुधू 7 U, प्रतिटंभ 0P, प्रत्यवस्था 1 A, प्रतिकूलयति प्रतीपयति ( D. ) ; See OrPOSE. STENCE, पूर्ति, पूतिगंध:: दुर्गध:: STENTORIAN, ८. अतितार, अत्युच्च उरुस्वन. STEP, S. पदं, पद-पाद-न्यासः - विक्षेपः क्रमः, पद-चरणपातः, विक्रमः (as in त्रिविक्रमः ); ' Vishnu took 3 SB विष्णुस्त्रीणि पदानि विचक्रमे 2 पदं, क्रमः, ( distance also ); पर्यायः, परिपाटी; 'at every s.', ' s. by s.' प्रति-अनु-पदं, पदे पट्टे, पदात्पदं क्रमशः, पदशः; ' by ss' क्रमशः, शनैः शनैः क्रमेण; ' the first s. ' प्रथमारंभः उपक्रमः, प्रथमचरणः. 3 ( Of a ladder) भंगिf, सोपानं आरोहणं ; ' flight of ss ' अधिरोहिणी; See LADDER, STAIRCASE. 4 उपायः, प्रतिपत्ति, क्रिया; वयस्य का प्रतिपत्तिः (Mal. 3 ); ' not knowing what ss to take प्रतिपत्तिमूढः, विषादलुप्तप्रतिपत्ति (R. III. 40); ' s.-brother 'वैमात्रः त्रेयः, विमातृजः, भन्योदर्यः; ' s. child' अन्योदय अपत्यं; 's daughter' सपत्नीमुता; 's father ' मातृ: पति:; 's mother ' विमाता, सपत्नीमाता; 's sister' वैमात्र त्रैयी, विमातृजा, अन्यादर्या 8.8on' सपत्नीसुत: -०. पाई। विन्यस् 4 U or निक्षिप् 6P, पादन्यास-पदविक्षेप क 8 U; ' s. ing over his body' तच्छरीरे पादग्यासं Page #425 -------------------------------------------------------------------------- ________________ STE: ( 413.) STI कृत्वा-2 क्रमशः चल् 1 P or गम् 1 P; (over) | SrILETro. s. See DAGGER.. आक्रम् 10,4 P; व्याप 5 P; 'as much space as | STILL, 8. अधोयंत्र, बकयंत्र, संधानपात्र.-.निःशब्द, I can s. over in three steps ' यावती भूमि त्रिप- नीरव, मूक; See SILENT. 2निष्कंप, निचल, अचल, देनाहं व्याप्नयां-आक्रमेयं-तावतीं; 's. in between' | स्थिर, निभेष्ट. 3 प्र-उप-शांत, स्तिमित ; निर्वात, अअंतरा आगम् or पत् 1P;"s. towards' प्रतिपद् 4A क्षुब्ध% See QUIET; — heart, be s.' हृदय मा ट-PING, . पादन्यासः &o.; 's.-stone' सोपानशिला- ताम्य (S. 1); 'in the s. midnight' स्तिमितेऽर्धप्रस्तर:. रात्रे : ' to be s.' प्र-उप-शम् 4 P; 's.-born' मृतSTEREOTYPED, a. स्थिर, अपरिवर्तनीय, दृढ संकल्पित. जात; 'as.-born child' मउगर्भः, मृतजात:. -ads. STERILE, a. वध्य, अफल, निष्फल.-ITY, 8. वंध्यता, तथापि.2 अद्यापि ; अय यावत्. 3 सरा, सर्वदा.4 निष्फलत्वं. शांतं, तूष्णी, निःशब्दं.-... झम् c. (शमयति), STERLING, a यथार्थ, परमार्थ, वास्तविक ( कीf); प्र-उप-, निःशब्दीक 8 U. 2 Stop,q.v. -NESS, अकृत्रिम, सारभूत. 8. निःशब्दता, निशलता, शांतता, अक्षाभः. STERN, B. पृष्ठभागः.-a. निष्ठुर, रूक्ष, दारुण, परुष, STILT, . पादयष्टि कठिन, कठोर, उग्रा निर्दय, क्रूर; 'in a decisive STIMULATE, U.. रत्तिज c., प्रोत्सह 0., प्रचुर 10, and s. tone' परिच्छेदनि शुर; 'of s. stuff' अभे प्रवृत c., अरुच् ., उही ., (शक्ति-तेजः-) वृध . यसार. -LY, adv. निठुरं, कठोर, दारुणं, उH-NESS, -ING,-STIMULANT, a. दीपक-न, उत्तेजक, प्ररोचक, 8. नेय, कठोरता, पारुष्यं. तेजोवर्षिन्; प्रवर्तक, प्रोत्साहक... दीपनं-क, प्र-, रोचनं, STERNUN, S. उरोस्थि . जीवनीयं, उत्तेजक, प्रवर्तकं, &c. -ION. 6. प्र-उद्-दीSTERN UTATION, S. See SNEEZE. -STERNUTA- | पनं, प्रोत्साहः-हनं. -STIMULUS, 8. दीपमं, प्रोत्साहःTORY, S. नस्य. हन, प्रचोदन, उत्तेजनं, &c.; give s.to'वृध . &c. STEWARD, S. परिचारकः.2 अर्थाधिकारी, कार्याधीशः. STING, V. 1. दंश् 1 P.2 अत्यतं पीड 10 or व्यथ . -8HIP, S. कार्याधीशत्वं. (व्यथयति), मर्माणि मिट्-छिद् 7 P or स्पृश 6 P. STIBIUM, S. सौवीरं, कापोतं, स्रोतोजनं, यामुनं. -. दंशः; दंशचंच., कंटकः, शंकुः; (of a scorSTICK, 8. दंडः, यष्टि; वेत्र, वेत्रयष्टिः (cane); काष्ठं, | pion) अलं. 2 मर्मन् ॥., रसः. -IN0, 4. कद, दंशक, काष्ठखंडः, लगुडः. -v.i. सं-लग 1 P, संश्लिष् 4 P, | मर्मस, अरुंतुद. संज् pass., आ-सं-अनु-, आसस् 1 P, अनुबंध 9 P, | STINGY, a. कृपण, बद्धमाष्ट , दानविरक, अमुक्तहस्त, संसक्ती-संलग्री-भू 1 P.2 मस्ज 6P, निरुध-स्तंभ क्षद्र, कदर्य. -ILY, adv. कृपणं, बद्धमुष्टया. -INESS, pass.; ' the wheels stuck fast into the mire' | .कार्पण्यं. पंके गाढं निरुद्धानि चक्राणि. 3 विकृप 1 A, विशंक SrINK, S. पूति f.,-गंधः, टुगंधः. -v.i. Ex. by 's. 1A; See DOUBT; 's. out ' प्रलंब 1A; See ing' with भू. -ING, 4. पूतिगधि, डुगंध, कुत्सितPROJECT. -V. 1. निविश् c., अनुबंध, आ-सं-संज् e., गंध, पूति. सलमीक 8 U. 2 प्रम. -Y, a. स्निग्ध, चिकण, SrINT, V. 1. नियम 1 P, निबंध P, मिग्रह 9 P,संश्यान, सांब, संलगशील. ह1P, परि-मा 3 A,2 P, परिच्छिद् 7 P.-. परिSrICKLE, V.i. पक्ष ग्रह 9 P. 2 Contend, q.v. माण, परिमिति, नियम:-मनं, इयत्ता, मर्यादा; See STITr, a. कठिन, संहत; दृढ, घन, अनम्य, अशिथिल, LIMIT. स्तब्ध.2 परुष, रुक्ष, कर्कश.3 असुगम, दुर्बोध, दुर्जेय, STIPEND, 8. वेतन, वृत्ति, वर्तन, भृति f-STIPENगहन; 's.-hearted,-necked ' प्रतिनिविष्ट, स्तन्ध, | DIARY,S. वृत्ति-वेतन-भुज् m., वृत्तिग्राही, वैतनिकः. दृढ निभय. -EN, V... कठिनीक 8 U, घनीक, स्तंभ STIPULATE, V.i. समय-संविदं-कृ8 U, नियम् 1 Pi 9 P or c. -v.i. कठिणीभू 1 P; ' remain with प्रतिपद् 4 A, परि-,पण 1 A, प्रति-ज्ञा 9 A, अभ्युपगyour body s. ed' स्तंभितगात्रास्तिष्ठ. -LY, adv. म् 1 P, -इ2 P.- ED, a. नियत, नैयविक-सामायिकदर्द, कठिनं. -NESS, S. काठिन्यं, दृढता, &c. (की.), प्रतिज्ञात, संकेतित, निरूपित, निर्दिष्ट. STIFLE, V. 1. श्वासं निरुध 7 U, श्वासरोधं कृ. 2 संभ | -ION, 8. समयः, संवि, अभिसंधिः, नियमः, पणः, 9P or 0., निग्रह 9 P, नियम् 1 P, नियंम् 103 संकेतः, प्रतिज्ञा. See OHOKE, SUPPRESS : with sed words' | SITR..... चल., सं-वि-See Movx; when स्तंभितवाक्. the fuel is 8.ed, the fire blazes up' ज्वलति STIGMA, S. कलंकः, अंकः, लांछन, दूषणं.-TIZE, V... | चलितधनाग्निः (8.6). 2 आ-वि-लु ., भुभ ., निद् 1 P, परिवद् 1 A, दुष c. (दषयात) कलंक- | (of water ); मंथू 0 P or c., l-y 6, 90 यति (D.), अपकीर्त्या अंक 10; See STAIN. (up) सं-क्षुम् ., उत्तिज् ., प्रकुर 0.5 उही ., LE, सोपानमार्गः-परति | प्रवृत् ०., प्रणु . See EXCITE, PROMer. -... Page #426 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (418) STI क्षुभ् 4 P, 1 A, चल 1 P, उद्वि-संक्षुब्ध . भू 1P. 8. संक्षोभः संभ्रमः, चलनं, धूननं, विप्लव, तुमुलं. - BING, 4. प्रक्षोभिन्, प्रकोपक, उहीपक. STIRRUP, 3. पादग्रहणी-धारणी. STITCH, v. ८. सिच् 4 P; See SEW; संश्लिष् c. - 8. गुणः, सूचिमार्ग:-अंकः. 2 शूल: -लं; ' as in time saves nine' स्वल्पोपि कालकृतो यत्नः महांत उत्तरकरणीयं यत्नं व्यावर्तयति. - ING, 8. सी (से) वनं, स्यूति f. STOCK, 8. मूलं, मूलधनं, परिपण:; नीवि वी f. commons. ' गणद्रव्यं. 2 त्सरुः, दंड, वारंग, मुष्टि m. f. 3 संचयः, राशि, संभार:, सामग्री; s. in cattle ' गोधनं, पशुसंपत्ति f. 4 मूलं, प्रसूति, वंश, कुलं, अन्वय:. 5 प्र-, कांड:-डं, स्कंध 6 स्तंभः, स्थाणुः 7 ( Ss ) निगड, हडि; 's dove' कपोतः; See DovE; ' s -still ' स्थिर, स्थाणुरिव अचल -०. ८. - 1, 3 U, संचि 5 U, समाह 1 I, राशीकृ 8 U, उपक्लृप् , परिपूर् 10. . मूल in comp., प्रधान, विशिष्ट ; s. instance' मूर्धाभिषिक्तमुदाहरणं. -STOCKADE 3. स्तंभपंक्ति, शंकुवरणः. STOCKING, S. चरणच्छदः, पादावरणं, पादत्रं त्राणं. STOIC,-AL, a. निःरगृह, जितेंद्रिय, निःसंग, समबुद्धिचित्त, सुखदु:खानधीन, समसुखदुःख, इंद्रियानायत्त. -ALLY, adv. औदासीन्येन, निःसंगं, वतिस्पृहं. - IBM, s. निःस्पृहता, औदासीन्यं, आत्मसंयमः, इंद्रियजयः, सुखदुःख समता. STOLID, a. See STUPID. STOMACH, 3. जठरः-रे, पक्वाशयः, कोष्ठः, अन्नाशयः, आमाशयः उदरं विषं ( ) ड : 2 रुचि f. ex. by Like, q. v. 3 औद्धत्यं, दर्प:; See HAUGHTINESS. -v. t. fa-, 1 A, qq 4 P, 10. -IC, a. - पन-वर्धन (नी f. ), उत्तेजक, अग्निद, दीपक, रुचक, पाचक. 2 जाठर (री f. ). -s. दीपनं, रुचकं, अग्निवर्धनं. STONE, . शिला, पाषाणः, अश्मन् m., प्रस्तरः, उपलः, ग्रावन् 22., वृषद्, शर्करा. 2 ( of fruits) अस्थि h., अष्ठिf., अष्ठीला. 3 ( In the bladder ) अश्मरी, मूत्रकृच्छ्र. 4 Testicle, q. v. ; s. blind ' घनांध ; ' s.-cutter ' औपलिकः, आश्मिकः, पाषाणदारकः ; ' s.-hearted' पाषाणहृदय, अश्महृदय, निर्दय, कठोर; 's.-horse':; s.-pit,' s.-quarry' - स्तरखनि f. - आकरः -a. Stony, q. v. ०. ८. लो - उपलैः - हन् 2 Por व्या-पद् . - Y, . उपलसंकुल- बहुल-आकीर्ण. 2 औपल (ली f. ), शिला प्रस्तरमय (यी f. ), शार्कर (f.), आश्मिक ( कीf), शर्करिल, श (शा) कैरिक ( की f. ), (s. ) in comp. ; ' s. seat ' शिलांसनं. 3 प्रस्तरवििभ-तुल्य-समानSrooL, 8 पीठ:-ठं, आसनं, पाद-चरण-पीठं 2 उच्चारः, रेकः, मलोचारः, पुरीषोत्सर्गः ; 'to pass ss उच्चर 1 P, पुरीषं उत्सृज् 6P. STOOR, .. गानम् or आवृज 10, नम्र 1 P, . STO अव आ-प्र-, मह्वीभू 1 P, नमीभू, प्रवणीभू. 2 Conde - scend, q. v. - v. ८. आवृज् नम् , नमीकू 8U, महीक. 3., -ING, 8. नति f., नमनं, आ अव-प्र- -ING, 4. नत, प्रवण, प्रणतिप्रवण अव-, नम, प्रह, नतोग, अवनतकाय, प्रणतशिरस्; 'as. posture' नतिः, वैतसी वृत्तिः. STOP, ०.८. वि, स्तंभ 9 P or o, भव-स्था ०. ( स्थापयति ), रु 7 U, नि-प्रति-अव-सं, प्रतिबंधू 9 P; - 3U ( ears &c.); s.s the chariot ' रथं स्थापयति. 2 निवृ ., बाधू 1 A, प्रतिविहन् 2 P, प्रति निषिध् 1P, विच्छिद् 7 P. 8 निवृत् C., विरम् C., विश्वम् C., प्र-उप-शम् ०. ०. प्र - उप-शम् 4 P, विरम् 1 P, निवृत् 1 A ; स्था 1 P, अवस्था (A ), निश्चल स्थिर स्तब्ध-रुद्ध गति व भूः 1 P ; See CEASE, END. 2 विश्रम् 4 P ( rest ) ; — the evil does not s here' नैतावता पीडा निष्क्रामति ( 82 ) -3, PING, 8 स्तंभः, स्तंभनं, प्रतिष्टंभः, प्रतिबंधः, अवनि-प्रति-रोधः, विधानं ; विष्टंभ, याननिवृत्ति, विरामः: 'put as to ' See ( v. ), often by विरम् with abl. 2 अवस्थिति f., षिरामः, प्रशांति, विश्रांति f. वि, निवृत्तिः, विच्छेदः भंग, विरति f. 3 (In music ) यति f., अवसानं, विरामः 4 विरामः, चिह्न, बिंदु:, अवसान चिह्न. - PAGE 3. प्रतिबंध, प्रतिष्टंभ : ; See (s. ) ; s. of any organic function ' अवरोधः, आ-, नाहः, बंधः -PER, STOPPIE, 8. रोधः, अवष्टंभः. STORAX, 8. शिलाज, शिलाकुसुमं पुष्पं. STORE, . . संभृ 1, 3 U, समाह 1 P, संधि 5 U संग्रह 9P, संपूर्10, पृ. 3, AGE, 8. संभारः, सं. वयः, राशिः संग्रहः, समाहारः, सामग्री, निधिः, विधानं कोश: ष:, संघातः 2 Store-house, g.v. ; ' 8. house' कोषः, भांडार; को:; ' s keeper ' कोषाध्य क्षः-पालः; ' s.-house of corn ' कुशूल:, धान्यकोष्ठ : STORK, s. सारसः, बकः, बलाकः, क्रौंचः. STORM, 3. वात्या, चंडवातः, प्रभंजनः, महा-अति-वातः वात्यावेगः प्रकंपन, दुर्दिनं, झंझावात ( with show ers). 2 संरंभः, संक्षामः 3 लंघनं, अवस्कंद :- दगं - . . आ अव स्कंद्र 1 P, लंघ् 1 A, 10, सहसा भा पत् 1 P or ग्रह 9P or रु 7U... Rage q. v. - x, a. प्रचंडवात, वात्याकुल, वाताहत, पवनक्षु ब्ध, अतिवातविशिष्ट; ex. by ( 8 ); ' it is s. wea ther to-day ' अद्य प्रभंजनः सर्वतो वाति, दुर्दिनमय ' s. sea ' क्षुब्धार्णवः. 2 संरब्ध, संक्षुब्ध, संक्षोभित Sronx, 8. कथा, वृत्तांतः, आख्यानं, उपाख्यानं, उप-प रि कथा, आख्यायिका ; ' historical s इतिहास चरित्रं-तं ; ' remaining only in s. ' कथीकृत, क थावशेषीकृत, कथा शेष 2 वस्तु ", कथानकं (c dramas &c.). 2 भूमि f.; सप्तभूमिकः प्रासादः • palace having 7 ses ' ; ' ground's. ' तल s-teller' कथकः. Page #427 -------------------------------------------------------------------------- ________________ STÖ RA - 10 SroUr, a. महा-स्थूल-काय, बहछरीर, मांसल, स्थूल श- चित्रं, आभयं. -ER, 8. आगंतुकः, अभ्यागतः.2 वैदे रीर, प्रबल, महाबल, बलात्. 2 धीर, विक्रांत, शूर, प्र- शिकः, विदेशीयः, वैदेश्यः परः, परपुरुषः, पारक्यः, गल्भ ( heart). -NESS, 8. शरीरस्थूलता, मांसलता. अपरिचितः, अन्यजनः.4 (a.) अपरिचित, भनभ्यस्त, STOVE, 8. चुलि-सी., अधिश्रयणी, अग्निकुंडं, अश्मं- अनभिज्ञ, ज्ञात; 'we are s.s to the use of तं, उद्धानं, अंतिका. chariots' वयं अनभ्यस्तरथचर्याः (U.5). -Lx, adv. Brow, v.t. ( कोशे) निविश् ., नि-धा 3 U, स्था . | अद्भुतं, चित्रं.-NESS, 8. अपूर्वता, वैचित्र्यं, वैलक्षण्यं,&c. (स्थापयति); See STORE also. STRANGLE, STRANGULATE, B... कंठ निपीड्यSTRADDLE, V. i. प्रगतजंघ-. स्था 1 P. श्वास निरुध्य-मृ c. or व्यापद् ०., गलहस्तयति ( D.); STRAGGLE, O.i. व्यभिचर 1 P, विभ्रम् 1, 4 P; श्वास अव-नि-रुध् 7 U. -ING,-ION, . गलपीडनं, मार्गात् प्र-वि-बल 1 P or च्यु 1 A or भ्रंश् 1 A, गलहस्तः, श्वासावरोध:. 4P.-ER, 8. भ्रष्ट-भ्रांत-पथः, व्यभिचारिन् m.,नष्टपथः. | STRANGURY, S. अश्मरी, मूत्रकृच्छू. STRAIGHT, a. सरल, रजु, अनिझ, अकुटिल, अभुन, STRAP, 8. चर्मपट्ट:-बंधः, वरत्रा, वधी, नधी.-.t. च. अवक्र, समरेख, अनराल, प्रगुण, अंजस; — the s.- | मपट्टेन प्रह 1 P or तड् 10. stemmed lotus' अनरालनालनलिनी. -adv., '8.- STRATAGEM, 8. उपायः, कल्पना, युक्ति, अप-व्यपway' सपदि, अनंतरमेव सद्यः, तत्कालं, अविलंबितं.2 | देशः, छल, कपटोपायः, छद्मन् n. . सरलं, अव कं, ऋजु. - EN, V. 1. ऋजूक 8 U, सरलीकृ. STRATEGY, s. युद्धकौशल, समरपाटवं, व्यूहरचनावि. -LY, adv. सरलं, अवकं, ऋजुतया, &c. - NESS, s. या-नैपुण्य. सारल्यं, आर्जवं, अकौटिल्यं.-STRAIGHTFORWARD, STRATUM, S. स्तरः, फलक:-क, आ-सं-स्तरः. a. ऋजु, सरल, शुचि, ऋजु-सरल-प्रकृति; See HON- | | STRAW, 8. पलः, पलालः-लं, नाल:-लं, तृणं (fig. also), Er. -LY, adv. सरलं, अवकं, ऋजुतया; स्पष्ट, व्यनं. शुष्कधान्य; to make s. of', 'not to caro as. -NESS, S. आर्जवं, सारल्यं, दाक्षिण्यं. for ' तृणाय-तृणं-मन 4 A; ' a man of s.' तृणमूSTRAIN, V. 1. आयस् c., अत्यंत आकृष् 1 P; s. ति. कल्पित पुरुषः every nerve' सर्वात्मना प्रयत् 1 . 2 अत्यंतं तन् | STRAY, V. . (यूथात् &c.) भंग 1A, 4 P, व्यभि8U, अतितानेन अभिहन् 2 P; See STRAIN. 3 । घर 1 P, (मार्गात् ) प्र.,विचल 1 P, प्र-,भ्रंश्.2 प्र. (Juice) निष्पीड 10, निर्गल C., निष्कृष्.4 (Filter) | मद् 4 P, स्खल् 1 P; See ERR, MISTAKE. -ED, शुध.,49 U, विमलीकृ8 U, c.; ' should s.. . प्र-भ्रष्ट, च्यत, विचलित, भ्रांत, मार्गभ्रष्ट, नष्टपथ, यूthrough a cloth' खावयेत् पटात्. 5 (To the bo- थभ्रष्ट. 2 ( Thoughts ) निरन्वय. som) See CLASP; ' this is not the time to s. STREAK, 8. रे( ले )खा, राजि '. of lightning' courtesies' अत्युपचारपूर्वक-यथाचार-व्यवहत नायंस- विपाखा. -0.. रेखाभिः अंक 10, चित्रीकृ 8U; मयः.-v.i. अत्यंत प्रयत् or उद्यम् 1A or आयस् 1, 4 s.ed with gold ' कनकरेखाभिः सनाथीकृत, हेमरेPor व्यवसो 4P.2निर्गल 1P, 1P.-.आयासः, खांकित. -ED,-Y, u. रेखांकित-चिह्नित, चित्र, चित्रित, अतियत्नः-श्रमः.2 प्रवहणं, अत्यंताकर्षः; See SPRAIN. शबल. 3 तानः, संततस्वरः.4 आ-,कर्षणं, वितति /.5 रीति STREAM, . स्रोतस् १., सरिन् ।., नदी. 2 स्रोतः, प्रवाहः, f., प्रकारः.6 विषयः. -ED, a. वितत, आ-,कृष्ट &c. रयः, ओघः, प्रवृत्ति J., वेला, वेगः, प्रस्तावः, धारा-रः; 2 (Meaning) क्लिष्ट, नयार्थ..-ER, 8. गालनी, 's. of rain' पर्जन्यधारा. -v.i. वृष् 1 P, सततं प्रपालनी, शोधनी, वह 1 P or प्र 1 P. 2 Radiate, Extend, q.v. STRATT, a. संकट, संबाध, अनायत, संकुचित; See -ER, S. पताका, के तवसन. -ING, a. संतत-निरंतरNARROW. -. कृच्छू, कष्ट, संकटं, दुर्दशा, कष्टावस्था, प्रवाहिन्-खाविन्. - LET, S. क्षुद्र-कु-सरित् । अल्पलोतः. संकटावस्था; in s.s' कृच्छ्रगत, कष्टापत्र. 2 सामुद्रधुनी, STREET, S. पथिन् m., मार्गः; वीथि-थी., रथ्या, प्रसंकटमार्गः. -EN, V. 1. पाड 10, सं-,बाध् 1 A, संकुच् तोली, विशिखा, 'royal s.' राजमार्गः-पथः, महापथः, 1P; 's.ed circumstances' (अर्थ-) कृच्छु, कष्ट, संसरणं. दुर्गति STRENGTH, 8. See under STRONG. STRAND, B. तीर, तट, कूल. -V. 1. उत्कूलयति (D.). STRENUOUS, a. सोत्साह, सोचम, सोयोग, महोबमा अ. -U.i.तीरं प्राप्5 P. विरत, अविश्रांत, अभिनिविष्ट, संतत. -LY, ado. सोSTRANGE, a. अपूर्व, वि-चित्र, अद्भुत, आर्यभूता साह, प्रयत्नैः, अविरत. - NESS, S. उत्साहः, उद्योगः, 'what is s. in this 'किमत्र चित्र.2 विदेशीय, प- उद्यमः, उद्यमसातत्यं ; See ENERGY, INDUSTRY. रकीप; See FOREIGN. 3 अप-ति-रूप, विलक्षण, अ- STRESS, 8. भारः, भरः गुरुत्व, माहात्म्य, गौरव, प्रभावः, संगत, असंबद्ध, अलौकिक (की/.), असंभव.4 अ.. बलं; I lays. on this point' इममर्थ गुरुप्रयोजनंपरिचित, असंस्तुत, अज्ञातपूर्व. -interj. चित्रं, अहो बत | गुरु-मन्ये. Page #428 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (418) STRETCH, V... विस्तृ-स्तु ., प्र-वि-तन् 8 U, आयम् -out, ( Fire ) घर्षणेन-संघटनेन जन् 0.2 लुप 8.P 1P, दीर्घाक 8 U; ( hand) प्रस., लंब c. -v.i. or c., नश्., उच्छिद्, व्यामज: See EFFACE. 3 . प्र-वि-तन् pass., विस्तु pass., प्र-स 1 P, प्र-लंब 0., चित् 10, युज् 7 U, 10, निरूप् 10. 4 मुत्यति 1 A; See EXTEND also. 2 Exaggerate, q. (D.). -through, निर्मिद् 7 P, प्रविश 6 P, प्रविश्य v. -8. वितति f., विस्तारः, विस्तृतिः, आयामः, प्रसा- निर्गम्. -up, आरम् 1 A, प्रस्तु2UBSes BEGIN. . र:-रणं.2 प्रयत्नः, प्रयासः, उद्यमः. 3 विषयः, प्रसरः. -s. युगपत् or संभूय कार्यनिवृत्तिसंकेत:. -ING, 4 वागुपचयः, अत्युक्ति f-ER, S. शिबिका. a. विचित्र, आश्चर्यजनन (नी.), अदुत, विस्मSTREW, U... अव-प्र-वि-कृ6P, स्तृ 9 U, सं-आ-प- यावह, आश्चर्यभूत, हृदयग्राहिन्, चिनहारिन्. -INGरि-, आच्छद् 10. • LY, adv. मनोहरं, विचित्रतया, अद्भुतं, अतीव, हृदयप्राSTRICT, a. अशिथिल, दृढ, नियत. 2 अनतिक्रमणीय, हितया. -STRORE, 8. आ-अभि-घातः, आहति f., अनलध्य; See PEREMPTORY. 3 परुष, निठुर, प्रहारः, ताडनं, पातः; s. of a thunder-bolt ' बजकठिन, कठोर, तीक्ष्ण, तीव. 4 सूक्ष्म, निपुण; 'on the पातः, अशनिपातः. 2 रेखा, लेखा. 3 आक्रमः, अवs.-est search ' अतिनिपुणमन्विध्यापि. -LY, adv. तारः, आवेशः, लंघन; ' sun-3.' आतपलंघनं, सूर्याअशिथिलं, परुष, सनिश्चयं, परिच्छेदनिरं, दृढं; '. भिघात:.4 प्रयत्नः, आकस्मिकयत्नः; 's. of policy' true' सर्वथा सत्य. - NESS, s. अशैथिल्यं, सूक्ष्मता, नीत्युत्कर्षः, नयनिपुणता. -0... (पाणिना-हस्तेन) काठिन्यं, &c. परामश 6P, स्पृश् 6 P; (परामशन हर्षजउन पाणिना STRICTURE, s, निंदा, भर्त्सना, आक्षेपः; See R. III. 68 ); शनैः मृज् 2 P or समाल 1A, OENSURE. 2 प्रत्रावरोधः, मूत्रप्रांर्थ:. हस्तेन लल् 10. STRIDE, 8. विक्रमः, पादन्यासः, दीर्घविक्रमः. -. वि STRING, 8. रज्ज., गुणः, तंत्र-त्री ( of lutes &o.), परि-क्रम् 1U, 4 P, लंघ1A, 10, आ-अध्या-रुत् । तंतुः, सूत्र, दामन f. n., शुल्ब; See ROPE; (of a 1P, आ-अध्या-क्रम्. bow ) ज्या, गुणः, मौवी, शिंजिनी. 2 परंपरा, माला, STRIFE, 8. कलिः, विवादः, कलह:, विप्रतिपत्ति f., पंकि, श्रेणि-गी., आवलि-ली/3's. of pearls' विरोधः, द्वंद्वं. मुकावली, मुकाहारः-सरः. 3 (Human) शिरा. -v... STRIKE, V... हन् 2P, प्र-अभि-उप-', आहन् 2 U, सं-ग्रंथ 9 P,गुं(गु )फ 6P, वि-रच् 10, सं-, 6P, तुद् 6P, प्रह 1P (with loc.), तड् 10%; आस्फ 10, मू 10.2 तंत्रभि:-गुणैः-बंध 9 P; (a bow ) ल 0. ( water ); 's. on the fuco' मुखे चपेटां दा अधिज्यं कृ; धनुषि ज्यां आरुह् c. or आतन 8 U3; 'a 3 U, हस्ततलेन प्रह.2 वितु , पीड् 10, अर्द 1 P bow strung' अधिज्य-आततज्य-आरोपितज्यं-धनुः; or c.; famine-s.en' दुर्भिक्ष-पीडित-वित. 3 'astring strung tight on a bow' धनुषि आ(With wonder &c.) उपहन, चकित-a. h; oft. तता मौर्या ( R. I. 19).-ED, . तंत्रिन्, तंत्री-गुणby चकित-सविस्मय; 'was struck with the विशिष्ट, तंतुयुक्त. -Y, ८. सूत्रिन्, सूत्र-तंतु-मय (यी.). beauty of his horns' शृंगशोभा दृष्टा विस्मयमापेदे. STRINGENT, a तीक्ष्ण, कठोर, दृढ, अशिथिल. STRIP, ...अप-,ह 1P, अप-नी 1P निर-ह; gen.by 4 वद् c., नद., ध्वन् . ( lute &c. ). 5 जन् ., उत्पद् c.; 's.s fear in the inind ' चिने भयं ज अप, निर , वि in comp.; '३. of clothes ' विवाय ति (D.), निर्वस्वीकृ8 U, उच्छद् 10%; s. of bark' नयति; 's. ing deep root' स्थिरबद्ध-प्ररूढ-मूल; 's. sail' वातवसं अवपत् c. or अवत , निश्चली विवल्कयति ( D.); निष्पत्रयति, निर्दलीकृ, &c. -8. स्तब्धी-भू; s. blind' अंधाकृ; खंड:-डं, पट्टः. -PED, 4. अप-हत, अपनीत.2 विवम, s. accounts' गणनां समीकृ; 'it struck me as wonderful' विवस्त्रीकृत, नन्नीकृत; हतवन-वेश;. of one's all' हतसर्वस्व. तदद्भुतमिव मा प्रतिबभौ; - he was struck with wonder ' तस्य हृदयं पस्पर्श विस्मयः ( Ka. 80), STRIPE, 8. रे( ले )खा. 2 दीर्घखंड:. 3 कशाघात:आश्चर्यचकितो बभूव; ' being used in its most प्रहारः. -0... रेखामिः चित्रयति (D.) or अंक 10. general sense, it easily s.s the mind 'तद्धि 2 कशया तद् 10 or प्रह 1 P. प्रसिद्धतरेण प्रयोगेण शीघ्र बुद्धिमारोह ति, प्रसिद्धिबलेन STRIPLING, 8. शिशः, अर्भकः, डिभः, बाल:, किशोरः. प्रथमतरं प्रतीयते (S. B. 135, 137). -0. i. STRIVE, V.i. प्र.,यत् 1A, घट् 1 A, उद्यम् 1A, ( Against ) संघ 1A or e., आस्फल् 1 P; See चेट 1 A, व्यव-सी 4 P, प्रवृत 1 A.2स्पर्ध 1 A.3 DASH. 2 संभय कर्म परित्यज्.1 P कार्यनिवृत्तिसं (Against) विवद् 1 A, विरुध 7 U, कलहं कृ 8 U; केतं कृ. -down, नि-अव-पत् ., शद् c. (शातयति), See CONTEND. आहत्य भूमौ पत्.-for, प्र-स्था 1 A, प्र-या 2 P, नि STROKE, S. See under STRIKE. गम् 1 P; See START. -ofk, वि-नश् ०., वि., STROLL, P.. (आलस्येन) विचर 1 P, परिक्रम् 10, लप् . अप-व्या-मृज् 2 P or c., उच्छिद 7 P.| 4P, विह 1 P, परिभ्रम् 1, 4 P... परिक्रमः-मणं, Page #429 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 48 ) 'विहारः, परि-भ्रमणं, यथेष्टचार:.-RR, . पथिकः, य- STUDY, V. 1. अधिन2 A, अधिगम् 1 P, (acquire थेष्टविहारिन् m. bys.); शिभ 1 A; प 1 P; आवृत् ०., अभ्यस् BIRONG, ar बलिन्, बलवत्, सबल, वीर्यवत, शक्तिमत्, 4 U.22 1 P, चिंत् 10, कृप 103 प्रयत् 1 A, विसमर्थ, अस्वल, ओजस्विन्, प्रबल, अजित '.- मृश् 6 P... अध्ययन, अभ्यासः, अभ्यसनं, शिक्षणं, minded' मनस्विन, धीरप्रकृति. 2क्षम, दक्ष, कुशल. पठन, पाठः, अधिगमः-मनं; s.of the Vedas' 8 बढ, स्थिर (resolution ); उग्र ( smell ).4 वेदाध्ययन, उपाकरणं; close s.' अविरताभ्यासः, अनुतीब, तीक्ष्ण, चंड, प्रखर, अति pr. 5 गाड, उत्कट, परि-शीलनं; 'desultory .'चंक्रमणं.2 अध्ययनशाप्रवत; See INTENSE. 8 वीर्यवत्, प्रतापवत्, गुणाव- ला-आगारं, ग्रंथकुटी. 3 पाठः, अध्ययनविषयः.4र्षिह, गणकारिन ( medicine); to grows.' प्रब- तन, कल्पना, विचारः. -ENT, 8. अध्येत् m., छात्रः, लीभ, मुर्छ 1P;' 10000 .' अयुतसंख्याक; '.. शिष्यः, आधीयानः, विद्यार्थी; 'a religious s.' ब्रह्मbodied,"s.-built' उपचितगात्र, मांसल, दृढांग, चारी, व्रती, लिंगी. - IED, a. पूर्वपठित, सुनिश्चित, पूर्वदृढावयव; 's.-hold ' दुर्ग, कोटः, -LY, adv. बलव- निर्णीत, चिंतित-निर्णीत-पूर्व, कामतः कृत. -Ious, a. तु, दृढं, गाढे, परमं, उग्र, उत्कटं, &c. -STRENGTI, अध्ययनपरायण-तत्पर-शील-आसक्त, विद्यापसित-आभि..बल, वीर्य, शक्ति, सामर्थं, तेजस् , प्रभावः, ओ- निविष्ट. 2 उत्सुक, व्यवसायपर, अध्यवसायिन्, 'ot s. जस् ।., उर्जः, सत्वं; वि-परा-क्रमः, क्षमता, बलवत्ता, habits' व्यवसायशील. - IOUSLY, adv. विद्याव्यासंप्राबल्य, विभवः; 'the s. of mind' धीशनि:, बुद्धि गेन; संकल्प-निर्णय-पूर्व, कामतः. -IOUSNESS, S. अप्रभावः, मतिविभवः; 'what is the s. of the ध्ययन-विद्या-आसक्ति-अभिनिवेशद, विद्याव्यासंगः. enemy' कियत्संख्यकाः शत्रवः, 'on the s. of STUFF, 8. वस्तु ., द्रव्यं, प्रकृति f., पदार्थः.2 पटः, अवलंय. -EN, V. 1. प्रबलीक 8 U, बलं दा 3 Uor वस्त्रं, वसन; See CLOTH. 3 गृहोपस्करः, गृहसामग्रीवृध्.2 दृढीकृ, द्रढयति (D.); See CONFIRM, द्रव्याणि-भांडानि.4 तुच्छ-कुत्सित-व्यं. 5 अनर्थकालाESTABLISH; निवेशः शैलानां तदिदमिति बुद्धि द्रढ य- प:. -v. t. अत्यंत पूर 10, अतिशयेन तृप् . 2 fa (U.2) 9.the belief that it is the Crowd, Cram, q. V.; ' S.-ed with cotton'lsame'; Sringira.s.ed by Karuna' करणा- पासपूरित.-v.i.आतृप्ति पृ pass. - ING, 8. पूरणं &c. नुप्राणितः शृंगाररसः -v.i. प्रबलीभू 1 P, प्र-उप-धि- | STULTIFY, V... मूढीकृ 8 U, मूर्खवत् आचर् .; pass.; वि-प्र-वृध् 1 A; प्ररुह 1 P. -ING, 4. बलव- ( oneself ) मूर्खवत् आचर् 1 P. र्धन (नी/.), बलप्रद. STUMBLE, V.i.प्र,स्खल् 1 P, विषमीभ, ( मार्गे पदाSTRUCTURE, 8. निर्माण, संस्थानं, विधानं, रचन-ना.2 नि खल ते विषमीभवति S. 4); प्र-वि-घल् 1 P, च्यु आकार:, रूपे. 3 मंदिरं, भवनं. 1 A. -V. 1. प्र.,स्वल् . (स्खलयति ).-.,-ING, STRUGGLE, V.i. प्रयत् 1 A, प्रयास-यत्न-कृ, चेष्ट . स्खलनं, स्खलितं; 's. ing-block' गतिकुंठनस्थान 1A; शार्दलः पशामिव हन्मि चेष्टमानं (S. 6) 'an | 'this is a s. ing-block to all' अत्र सबै स्खलं. animal s.-ing, while being killed' &c.2 युध् । ति अत्र सर्वेषां गतिः कुंठिता भवति. 4 A, संयत् ; See FIGHT. -ING, . प्रयास:, प्रय- STUMP, 8. कंद:-दं, स्थाणुः. -, a. -हस्वस्थूल. नः, वि-बेष्टा-चेष्टितं, अतियत्नः मुक्तप्रयत्नं मां सलिल- | SrUN, ७. 1. बधिरीकृ 8 U, (आक्रोशन दिशो बधिरीबिंदूनपापयत् (Ka. 38 ) · me who had ceased कृताः); ( persons ) आघातन-प्रहारण-जडी 8 U, s. &c. 2 युद्धं, कलहः, विवादः, द्वं. मूच्छी प्राप् c. or जन् c.; 's the ears' कर्णविवरSTRUMPET, S: See PROSTITUTE. कर्णपुटं जर्जरीकृ or जर्जरयति ( D.) or स्फट c. or STRUT, v. i. साटोपं-उद्भूतं-धीरोद्धत-परिक्रम् 1U, उपहन 2 P, जर्जरितकर्णविवरः (Ka.27), जर्जरी4P, सगर्व चल् 1 P.-8. साटोप-उद्धत-सगर्व-गति. कृतकर्णपुटः 'the ears being s.ed ' &c.; ' he -TING, a. सगर्वगति, साटोपगामिन्. was g.ed by the noise' निनादश्रवणेनामूच्र्छत् . STUBBLE, . नाल:-ली, लून शस्यनाल:. -NED, 4. आघात-प्रहार-मूढ-जड-मोहित, जजरितकर्ण, STUBBORN, a. दुर्दात, दुर्दम, प्रतिनिविष्ट, अवश्य, अवि- | बधिरीकृत. -NING, 4. कर्णोपघातिन्, श्रवणशनिहारिन्. नय, प्रतीप; See OBSTINATE. STUNT, V... ( वृद्धि) स्तंभ 9 P or c., रुधू 7 U, Srocco, S. सुधा, चूर्णलेप:.-v.t. सधया लिप 6 P. वामनी-ख:- 8 U. -. वृद्धिरोधः-स्तंभः. - RD, a. -RD, a. सुधालित. पृश्नि, अल्पतन, वामनाकृति, रुद्धवृद्धि. STUD, 8. गंडः, (ot horses) अश्वाः, आश्वं, अश्वी- | STUPEFY, v. . जडीक 8 U, जडयति ( D.), मुह ये, वाडवं (place) अश्वशाला, मंदुरा.-0.. उत्-खच् | c., सं-व्या-, निष्पंदीक, सं-स्तंभ् . -ACTION, 10 (खचंयति), प्रतिबंध 9 P, प्रतिवप् 1 P, अनुव्यध् । STUPOR, 8. जाउच, जडिमन् m., जडता-त्वं, मोह, 4P; sky s.ed with stars' तारकितं नभः; s.ed | सं-व्या-, इंद्रियस्वापः-मोहः-स्तंभः-ING, G. म्या, with gems! रत्नखचित, रत्नानुविभू-प्रत्युप्त &or | मोहिन, मोहकारिन्, स्तंभक.-STUPID, a. मूह, Page #430 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ro (Atm SUB मूर्ख, मंद. 8-स्थल-जड-मंद-धी-मति-बुद्धि, निर्बद्धि, निन्य-सदा-रोगिन्, रोगपात्रं, &c. -... वशीकृ80, दबैद्धि, आंज्ञ, अज्ञ; 'as. mistake' अतिगर्हणीयः अभिभू 1 P; See SUBDUE. 2 पद नी 1P, अधीमी. प्रमाद:. -ILY:-NESS, S. जाड्यं, मौख्य, मूहता, ज आयत्ती-आस्पदी; 'you have s.-ed yourselt to डिमन् m., ज्ञ नं &c. -LY, adv. जाड्यन, मूर्ख- trouble' क्लेशस्यात्मा पदमुपनीतः (8.1); you तया, मूढ वत्. have s. ed yourself (soul) to great penance' STUPENDOUS, a. अतिविशाल, अद्भुत, भाभर्य विस्मय- आयोजितस्तपसि महत्यात्मा (Ka. 173);अयत्नेनैवोपहाकर (रीf.), विस्मयोत्पादक. सास्पदतामीधरो नयति जन (Ka. 151) easilysis STURDY, a. कठिन, कठोर; दृढांग, प्रबल; See STOUT. to ridicule ' &c.; उपाहासास्पदं कृ, &c. -ION, . STUTTER, v. i. See STAMMER. वश:-शं, वशता, निम्रता, तंत्रता, आश्रितत्वं, अधीनता, STY, s. शूकरशाला. &c. in comp.; s. to another' परवशता, पराSTYLE, S. रीति , प्रकारः, पद्धति , वृत्ति , सरणि धीनता, परवत्ता, &c.-IVE, a. विषयिन्, अधिकरणनिष्ठ. f.2 भाषासराणः, लेखनपद्धतिः (of speaking) वा- SUBJOIN, V. 1. अनुबंध 9 P, आय 7 U, 10%; अध: ग्वृत्तिः-व्यापार :-सरणिः.3 संज्ञा, आख्या, ख्याति /.4 लिख 6 P or निर्दिश 6 P. लेखनी, कलम:. 5 शलाका, कील:; शंकुः (of a SUBJUGATE, V... वशीकृ8 U, अभिभू 1P, पराdial ). -... अभि-धा 3 U, वचू 2 P, संज्ञा दा वि-जि 1 A, भंज 7 P, करदी; See SUBDUE. 3 U, कृत् 10; See NAME, OALL; 's. ed Kakut -ION, s. दमः-मनं, जयः, परा-अभि-भव:, भंगः, नि-- stha' ककुत्स्थ इत्याहितलक्षण ( R. VI. 71), कक- यमः, निग्रह:: See CONTROL also. स्थसंज्ञ &c. -ISH, a. शिष्टजनमत, सभ्याचारानरू.प. SUBLIMATE, S. रसकपूर:-पुष्पं. -V... बाष्पीक 8 U. STYPrIC, . रकस्तंभन, रक्तस्त्रावरोधिन्. -. रक्तस्तं- SUBLIME, 4. उन्नत, अत्यचित, उत्कृष्ट, विशिष्ट, गुरु, मन-अवरोधः. See LOFTY; उदान, प्रौढ ( sentiment &c.). STYx, s. वैतरणी, प्रेतनदी. -v.t. Exalt, .v. -ITY,-NESS, s. तुंगता, उ. SUAVITY, s. माधुर्य, मनोज्ञता, स्वादुता. नति , अनुभावः, प्रौदि., अत्युत्कर्षः, गौरवंs. SUBACID, a. ईषदम्ल. of meaning' अर्थगौरवं, उदानार्थः. SUBDIVIDE, V. 1. प्रतिभज् 1 U, अंशांशान् कृ 8 U. | SUBLUNARY, a. ऐहिक-सांसारिक (की ); Sea -SUBDIVISION, S. प्रभागः, प्रविभागः, उपशाखा, WORLDLY. प्रति-प्र-शाखा, उपांगं, अवयवः. SUBMARINE, . समुद्रस्थ-गत; 's. fire ' और्वः, वडSUBDUE, V. 1. वशं नी 1 P, वशीक 8 U, वि-परा- वानल:, वाडवः. जि 1 A, अभि-परा-भू 1 P, दम् . (दम यति ), स्वाय- SUBMERGE, V. 1. नि-,मस्ज . ( मज्जयति ), आधु० नीकृ, स्ववो स्था (स्थापयति).2(Passions) -.i. नि-,मस्ज 6P, अवगाह 6A; See PLUNGE. जि, सं-नि-यम् 1 P, निग्रह 9 P, दम् ., वशं नी; See | -SUBMERSION, S. निमज्जनं, आशावः, पावनं. CONTROL. - ER, s. जेतृ m., दमनकारिन्. 2 वशिन् । SUBMIT, U.i. प्रणम् 1 P, वशं गम् 1 P, शरणं गम् or m. -ING, S. वि-,जयः, दम:-मनं, अभिभवः, नि-सं- 1 या 2 P or प्रपद् 4.43; (to order &c.) अनुरुध् 4A, यमः, निग्रहः, &c. अनवृत् 1 A, अनुपा . ( पालयति); See OBEY; सह SUBIACENT, अधोवर्तिन्. 1 A, क्षम् 1 A, मृष 4 P, 10; oft. ex. by प्रमाणं; SUBJECT, 8. प्रजा, प्रकृति . ( usually in pl. ). 2 आर्यमिश्राः प्रमाणं ( M. 1) I s. to your honor's विषयः (विषयिन् m., as opp. to object); प्रकरणं, opinion (decision)'.2 सविनयं वद् 1 P or प्रस्तावः, प्रसंगः, अर्थः, पदं, स्थान, आस्पदं, भूमि f., प्रार्थ 10 A. -... सविनय *_c. (अर्पयति) or अधिष्ठानं, आधारः, आश्रयः, आशयः, भाजनं. 3 नाय निक्षिप् O P or निर्दिश् 6 P; See REFER. -SUB. कः, कथापुरुष:-नायकः.4 कर्ता ( in grammar ). MISSION, S. प्रणति.f., वशता-त्वं.2 अनुवृति ., अनु5 साध्य; s. in hand' प्रकृत, प्रस्तुतं, प्रस्तुतार्थः; वर्तनं, अनुरोधः.3 क्षमा, क्षांति f., सहिष्णुता.-8B this chapter is on the s. of Sankhya doc. MISSIVE, a. वश्य, प्रणतिप्रणव, वशग, वशवर्तिन, वि. trines 'सांख्यवादविषयकोऽयमध्यायः.-4. वशवर्तिन्, धेय, अनविधायिन्, आज्ञाकर (रीf.).2 सविनय, व शग, उपनीविन्, भाधित; निम, वश, अधीन, आयन, नम, दीन. -LY, adv. सविनयं, नम्रतया, प्रार्थनापूर्व, तंत्र in comp. 2 ( Liable) अधीन, आयत्न, &c., प्रणतिपूर्व. अहे, पात्रं, बास्पदं in comp.; See LIABLE; 'one SUBORDINATE, . अधीन, आयत्त. 2 अप्रधान, गोण that is born is s. to death ' जातेन खल मर्तव्यं, (णी/.), अमुख्य; ' any thing s. to another' जातस्य हि धवो मृत्यः; ' not s. to anger' अमायनो | अप्रधानं, उपसर्जनं. -V.t.(to) अन्यापेक्षया गौणरोषस्य (Ka.45); so अवशो विषयाणां, अदनावका- अप्रधान-a. मन 4 A. - ION, 8. अधीनता, वशता, का मत्सरम (ilid.); s. to disease ' रोगाधीन, वश्यता, परवशता, पारतंत्र्य, पराधीनता.2 अप्राधान्यं, ५३ Page #431 -------------------------------------------------------------------------- ________________ STAR (418) .. sse गौणता.-1Y, adv. गौणतः, अप्राधान्येन, अमुख्यतः. वि-भc. See PROTE.-ION, 8. उपपादनं, साधनं, SUBORN, O... (धनदानादिना) कूटसाक्ष्यं दा . सिद्धि f. -SUBSTANTIVE, 8. विशेष्यं, सच्चde(दापयति ). pendent on the gender of the s.' विशेष्यनिम, SUBPOENA, B. भाह्वानपत्रं.-0... आहे. 1 P. वाच्यलिंग.-8. मत्वयाचिन्. SUBSCRIBE, V. (अधः) नाम लिख 6P or | SUBSTITUTE, . प्रतिनिधिः, प्रतिहस्त:-स्तकः, प्रतिपुरनिविश्., हस्ताक्षरेण अंक 10 or चिलयति ( D.); पः, oft. by स्थानीय- a. or स्थाने वृत् 1 A.2 ( In See SIGN. 2 Agree, g.v. 3 (द्रय ) दातुं प्रति- grammar) आदेशः. -... स्थान-पद-सं-निविय शा 9 A, अंशं दाdesid. (दित्सति-ते). -RR, s. c. or प्र-नि-उप-युज् 7 A, 10 or उपक्र ०. तत्पदे अंशदायिन् m.-SUBSCRIPTION, 8. नामलिखनं-निवे- धातोः स्थान इनादेशं सुग्रीव संन्यने शयत् ( R.HI. शनं.2 अंश-उद्धार-दानं; स्वांशः, उद्धारः.3(of a 58) 's.ed Sugriva in his place' &c.3B paper) मूल्यं. ' Adesa is one word s.-ed for another' SUBSEQUENT, a. उत्तरगामिन्, उत्तर, पक्षात् in | आदेशा नाम शब्दांतरस्य स्थाने विधायमानं शब्दांतरमcomp.; पर, पभात्कालीन; अनु pr.; 's. rites' अनु- भिधीयते ( M. N. on ibid. ). 2 परिवृत् ०., उपसज् कर्माणि अनुगमनं, &c.; 's. mention' वक्ष्यमाणता. 6 P. -TON, S. स्थाने निवंश नं-उपकल्पनं-विधान. -LY, adv. तत उध्व; अनंतरं, तत उत्तरं; पात्; SUBSTRATUM, S. स्तरः, फलकः-कं.2 आधारः, आश्र(to) पर; उर्व, अनंतरं, परतः (with abl.); अनु pr.; यः, स्थानं. 's. to the marriage ' अनुविवाह, शिवाहात्परं, SUBTEND, V. 1. अनिमुख-संमुख-वत् 1A or स्था &c. -SUBSEQUENCE, S. अनुगमन-यानं. 1P ( with gen.). SUBSERVE, V.i. पुरस्कृ8 U, वृध् ., टपकृ; See SUBTERFUGE, S. उलं, उन 1., अप-व्यप-देशः. PROMOTE. -SUBSERVIEN'T, a. आयन, अधीन, SUBTERRANEAN, a. आंतम (मी.), भामे in वश, निम, तंत्र in comp.2 उपयुक, टपकारिन्, स. _comp:; भयंतर्गत, गुढ; '. place' भूमिगृहं, अंतहयोगिन्.-SUBSERVIENCE,-CY, तंत्रता, अधीनत्वं. भूमिः; 's. passage' सरूंगा, पंढनार्ग:. 2 उपयोगः, उपकार:. SUBAILE, SUBIT.L, 4. अतिसूक्ष्म, अण, अतिलघु, निर• SUBSIDE, v. i. शम् 4 P. प्र-उप-, निहत 1 A,वि. वयव. 2 चतुर, विदग्ध, सूक्ष्मदर्शन, सूक्ष्म-क शाय-मति. रम् 1 P, वि-गम् 1P: प्रसद् 1 P.2 अधस्तले आसद्, बुद्धि, मार्मिक ( की.), मर्मविद्.3 Roguish, sly; भधः गम् or पत् 1 P. ५.v. -LY, adv. नम, सूक्ष्ममत्या. - NESS, -TY, s. SUBSIDY, S. (धनरूपं ) साहाय्यं, करः. -SUBSI- सूक्षता, भाग मन् m., आँतलाघवं. 2 वैदग्ध्य, चातुर्य, DIARY, a. सहकारिन्, साहाय्यकारिन्, अनुएल, मित्र- SUVIRACT, V. 1. वियुज 10, विय 2 P, व्य-कल् 10 भावापत्र. 2 Subordinate, g.v.; 'somethings.' | (कलयति); निवृज् 10, (with instr.); शुध् . अप्रधान, उपसर्जन, गौणार्थः. एतान यतवियनान ( Li. 13 ) · these s. ed from SUBSIST, ..भू 1 P, वृत् 1 A.विद् 4A, यस् 10,000; 3 युच्छाधिते जातं &c. ( ibid. ). ४ उद्2P, स्था1 P.ज 1 P, आ-उप-, गाणयात्रां है1 P. -ION, इ. नियोजन, वियागः, व्यवकलितं, म्य. क, जीवितं-प्राणान् धृ1P, 103 See LIVE.- ENCE, पकलनं, शोधन, वि-वर्जनं. 2 उद्धारः. -SUBTRA.... सना, अस्तित्व, भावः, वृत्ति . 3 आजीवः, नि:, HEND, S. अणं, शोधकः. भा-उप-जीविका, प्राण-शरीर-यात्रा; See LIVING. SUDURB, S. (नग-)परिसरः, उपकंठे, पर्यतभूमि, '-INT, a.जीविन्, सस्ववत्. उपशल्य, उपांत, शाबानगर, उपनगरं.-AN, 4 नगरीSUBSTANCE, सारः, सर्व, तत्वं भावः, भानार्थः, सा- पांतस्थ-वर्तिन, उपकं. रोशः, तात्पर्य, तात्पर्यार्थः 'sum and s.' पिंडित:- | SUBVERT, U... द-वम् ०., उन्मूल 10, बिना ., 'निर्गलितः अर्थः, निष्कर्षः, भावः; ' they are the | उछिद् 7 Port., अवसद् ०, खड़ 10, नि-भव-यत् same ins.' वस्तुतः समाः, अर्थत: सुस्याः .2 (Inc.-SUBVERSION, .. सः, उच्छेदः, विनाशः, Philosophy) दुग्य, पदार्थ:.3 वस्तु ., दृश्यं, अर्थः, &c. -SUBVERSIVE, a. विनाशिन, स-नाश-कर मूदम्प.4 संपत्ति, व्यं, धनं, अर्थः, विन, विभवः, ( f.), उच्छादेन; better ex. by (0.); it is वैभव: Ses WEALTH. -SUBSTANTIAT, 4. सार- | 8. of happiness' मुखं उच्छिननि, सुखांत करं. पत् , ससार, सगर्भ, धन. 2 तास्विक-सात्त्विक-वास्तवि- SUCCEED, V.i( Of things) निष्पद 1 A, सं-पद, क-(की.), यथार्थ, सत्य, वासन (वीf.). 3 धनि- सफलीभू 11% फल 1 P; सिंधु c. (साधयति ), जयं न, सधन, समृद्ध, धनवत: Ses WEALTHY.-LY, I आप 5 P, विजापन-1. भू ( of persons ); सि4P adv. वस्तुतः, अर्थतः, तस्वतः, सारतः.-SUBSTAN. | ( of both ); he s. ed in all his attempts' THATA, B... साध ., उप-प्रति-पद् ., प्रमागयति तस्य प्रयत्ना निधनाः-सफला बभूवः &c -... Ex. (D) प्रमाणीक 80, सत्यापपति (D.), स्यांका by Go'..viob Rewithapa Page #432 -------------------------------------------------------------------------- ________________ BUO (419) SUP .. त ( with gen.): अनु pr.:'s.ing his father as SUDDEN. a. आकस्मिक (की.), अकोड, अलक्षित sovereign of the North Kosala 'पितरनं रमत्त- अतर्कित-भचिंतित-पर्व, अकल्पित, अकस्मात.2 चल, रकोशला समधिगम्य ( R. Ix. 1); s. to the चंचल, लाल; See PICKLE. -LY, 'on as.' adv.. throne' राजप-सिंहासन-प्रारूह 1 P, गजपदं आम् अकस्मात, सहमा, एकपदे, अकाउं-डे, काकतालीयन्यायन, 5P. राजादभार भ. 's-ed his brother' भ्रातः | अतर्कितं, असमर्थितं; - betalling s.' अताकतोपनत. पशात मध्यमगा; 's.ed the treneral' सनापते: SUDORIFIC, a. स्वेदजनन (नी/.), स्वेदकर ( f.). पश्चात तत्पदमाप, ( lit. ) सेनागीम-वगच्छत्; See_SUE, P.प्रअनि-अर्थ 10 A, सविनय या 1A. FOLLow;joy 8.-ed by fear' भयोचरः हर्षः. । अभियान 7A, 10, निविद् . (राजकले); it he -ING, a. पर, उत्तर, आगामिन्, अनुयायिन्-गामिन्; • s. me in a court of law' ययसी.राजकुले माक•s. generations' पुत्रपौसादयः, उत्तरकालीना जनाः. थयति ( Mr. 4). -SUCCESS, s. मिद्धि f., साफल्य, अर्थ-साध्य-सिद्धिः, | SUET, s. वसा, मेदम् .. कृतार्थना, जयः, संपद् [., श्री:, उदयः. - FUL, C. कृ- SUFFER. V. 1. अनुभ 1 P, उपगम् 1P, उप-भुज तिन, कृतार्थ, सिद्धार्थ, विजयिन् , चरितार्थ, कनक-य, 7A,प्रा 5P, ज्ञा 9 U( Experience',q.v.). प्रान-पुणे-लब्ध-काम, संपत्रमनोरथ.2 ( Of things ) . अनु-ज्ञा, अनुमन् 4 A, अनु मुद् 1 A, न प्रतिबंध तिद्ध, सफल, निष्पत्र, फलवन्. - FULLY, adv. सफलं, 9P or प्रतिष, 1 P.3 वि-सह 1 A, क्षम् 1A, अवृथा, अमोघं, निद्धया. -TON, S. अनुक्रमः, परं- मृष 4 P, 10. -0.i. (from) क्लि-तप्-पीर-pass., परा, आन थ, पर्यायः, अन्वयः, श्रेणी; See ORDER; व्यथ 1 A.; ' is s. ing from an injury' (कत.) •in s.' अनुक्रम-क्रमेण, यथाक्रम, अनु पूर्वश:, निरंत- निकृत्या पीडयते; ox. by भाज् in comp., (दुःखभाक); सम्बनरवाताष्टषु ( K. v. 25 ) - coming in s.'. द:खं-पीडा-अनुभः परार्थे यः पांडामनुभवति — who ss 2 श्रेणी, आवनि-ली/., माला; See SERIES. 3 उत्त- for others '; if any important duty should राधिकार :-रिता, दयाधिकार:. -IVE, (५. क्रमबद्ध, आनु- not s. thereby' यदि नावसीदति गुरु प्रयोजनं (Ka. क्रमिक (की/.) यथाक्रम, अनपूर्ण, परपरा-कम-4.1- 181); 'a vicked person commits atault त-आयान, क्रमानमारिन्. 2निरंतर, सतत, अविरत. and a good man s. s for it' खल: करोति दुनि -IVELY, adv. क्रमशः, क्रमण, अन क्रमश:, अनुपूर्व- नूनं फलति साधुष. -ANCE, 8. अनुज्ञा, अनुमति , शः, आनपण, यथाक्रम. -OR, S. प्रत्यनंतर:. उत्त- क्षमा. - ER, R. दुःखितः, दुःखभाक्, दुःखी. -ING, S. राधिकारिन् m., अनंतरागामी. पीडा, वंशः, टुःख, व्यथा, परि-सं-,तापः, बेदना, क. SUCCINCr, a. संक्षिप्त, लघ, अविरतीर्ण. -LY, adv. च्छं.2 दःखानुभव:-वेदनं &c. -4. विष्ट, दुःखभाकसंक्षित, समासतः. भागिन्. SUCCOUR, 8. साहाय्य, शरणं. -0.1. दा 3 U with SUFFICE, P. i. 1A ( with dat.), पंयोत-a. (.), उपकृ8 U. भू 1 P; See below; 's. it to say' इति क. SUCCULENT, a. सरम, आई, रसमय (यी/.), सद्रव, थनं पर्या भवेत्. -SUFFICIENT, a. पर्यात, सजल. उपयक, उचित, समर्थ, gen. by अलं ( with SUCCUMB, v.i. वशं गम् 1 P or इ-या 2 P, वशीभू dat.); ' this (cow) will be s. to satisty 1 P, अव-संद 1P; See Give way' under my hunger' तस्यालमेषा क्षुधितस्य तृप्त्यै ( R. u. GIVE. 39), क्षधा शांतये कल्पत, पर्याता भवेत्. 2 यथेष्ट, मधुSUCH, 4. ईदृश-श (शीf.), तादृश्-श, एतादृश-श, t, fag; you cannot do him s. honour' तथाविध, एविध; 's. as myselt,-yourself ' माद द्विषये अपर्यातिहमानस्य. -Lx, adv. पर्याप्त, यथेष्ट, -शा, मद्विध; भवादग-श, वादा &c.; 's. and s.' प्रचुर. -SUFFICIENCY, . पर्याप्ति f., औचित्य, य. अमुकass.' एवं सति परमार्थतः प्रम 'affec थेष्टता.2 स्वशक्त्यभिमानः. tion ass. SUFFIX, See AFFIX. SUCK, ... भा-,चम् 1P, पा 1P. 2 ( As chil SUFFOCATE, V... श्वास-कंठ-5 7 Uor स्तंभ.9 P; dren) धे1P, सन स्तन्य-पा'a child that s.-s See CRORE. -En, a.रुद्धश्वास-प्राण-कंठ.-ION, tho broast' स्तनधरः शि. 3 ( up) उत, श्वास-प्राण-रोषः, कंठस्तंभनं. शुष् ० , आ-नि-पा, आचम् 1P, ( रसं ) आद! 3 A. SUFFRAUE, 8. See VOTE. -ING. 8. स्तनप नं, चूषगं 2 स्तन्ये, दग्धं घुष्यं, SUFFUSE, U... आ-परि०, पाप 5 P, व्या 6A, 'who giress.' स्त-यविनी. -SECRLE, V... आ-सं-GP; eyes s.ed with tears' बाष्पपस्तन-रत य पा . or दा 3 U, स्तनं ध (धापयति ), रिपुत-अधारित-बायसमाकल-नयने; s.ed with स्तन्यद नन पुष c. -ING, 8. स्तन्यदानं. 2 सधय: blushes' हीपरिगत सबीड, बीडाविलक्ष. -TON, (पी., स्तस्यपायिन. -SUOTTON, .. भा., भूषण. | भाषाव:-वनं, व्यापनं. / Page #433 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SUG (420) SUN SUGAR, S. शर्करा, सिता, खंडविकारः; 'coarse s.' SULPHURET, S. ( Of iron ) ताप्यं; (of mercury) गुड:raws.' मत्स्यंडी, फाणितं.-... मिष्टी-म- | कज्जली. धुरी-कृ8U, शर्कराम्वित-a. कृ. -ED,-Y, a. मधुमय , SULTRY, a. प्रखर, तिग्म, प्रवृद्धताप, अत्युष्ण, निर्वात (यीf.), मधुस्यंदिन्, शर्करावगुंठित, सशर्कर, मिष्ट, श- 's. season ' निदाघः, ग्रीष्मः. करायुक्त; 's.-candy' सिताखंडः, खंडमोदकः; 's.- | SUM, 8. योगः, संकलन, संयोजनं ( in Math.).2 cane' इक्षुः, रसाल:. साकल्यं, समाहारः, समवायः. 3 सारः, तात्पर्य, सारांशः. SUGGEST, V.t. सूच् 10, उपन्यस् 4 U, उपक्षिप् 6P, 4 राशि:.5 संग्रहः, संक्षेप:.8(Of money ) राशिः , उदिश् 6P, प्रस्तु C., समुप-स्था c. (स्थापयति); व्यंज c. धनभागः-अंशः, oft. not ex.; ' spending a large -2 उपदिश, प्रबुध् ., मंत्र 10 A%; s.ed sense', 3. of money ' भूरिद्रव्यत्ययः; — small s. of वनितः-व्यंग्य:-अर्थः; 'such is the s. ed sense' monoy' अल्पधनं; बहुधनं &c.7 परा कोटिः, सारः इति ध्वनिः; this plan s. ed itself to my mind' .s. and substance'; See SUBSTANCE. -v. t. भयमुपायो मे मनसि प्रादुर्बभूव, एनमुपायमहमचित यम्. संयज् 10, मं-कल् 10 ( कलयति ).2 (up) संक्षेपेण •ION, . सूचना, उपन्यासः, उपक्षेपः, प्रस्ताव: 2 मं- कथ् 10, समासता बद् 1 P, ( उक्त ) उपसं-ह 1 P. घणं, उपदेशः, बुद्धि f. -IVE, a. व्यंजक, सूचक, प्र., -SUMMARY, U. संक्षिप्त, सामासिक (की/.).2 बांधक. क्षिप्र, अविलंबित. -. संक्षेपः, सारः, संग्रहः. -ILY, SUICIDE, S. आत्महत्या-घात:-वधः, प्राण-जीवित-त्यागः, radv. सक्षेपतः, संक्षेपेण, समासतः. " हिंसा. 2 आत्मघातकः-घाती-हन् m.; ' commits.' SUMMER, S. ग्रीष्मः, निदाघः, धर्मः, तपः, उष्णः, उप्राणान् उत्सज् 6P, आत्महत्यां कृ. - AL, U. आत्मघा- (उ)मागमः, उ( 3 )मकः, ग्रीष्मसमय:-काल: &c.; निन्, आत्मनाशिन्, स्वनाशावह. — 3.-house' केलि-विलास-गृह-मंदिर; — s.-house SUIT, V. युज् pass. ( with loc. of person ), with fountains &c.' जलमंदिरं, धारायंत्रगृह. • शभ् 1 A ( with gen. of person ), उपपद् SUMMIT, S. शिखर:-रं, शंग, सानु m.n., चूडा, शिखा, 4 A, ( with gen. or loc. ); ननु रामभद्र अग्रं, कूट:-टं; ' reclining on the s. of the इत्येव मा प्रत्युपचारः शोभते तातपरिजनस्य (U. 1); western mountain' अस्ताचलचूडावलंबिन्. 2 युमर्यादत्वं ब्रह्मणी नोपपद्यते, ते गणाः परस्मिन् ब्र ( fig. ) परा काष्ठा-फोटि:. अणि उपपद्यते (S. B. 147, 170 ), oft. ex. SUMMON, V. 1. आह्व 1 P, आकृ., आनी c., आवह: by words for proper g.v. -. प्रार्थना, प्रण- c.; ' to s. up courage'; See COURAGE. यः, विज्ञान, विज्ञापना. 2 काय, अभियोगः, व्यवहा -SUMMONS, s. आह्वानं; ' written s.' आह्वानपत्र; रः, अक्षः; 'tile as.' अभियज 7 A; See SUE. 3 ' he who disobeys a. s.' आहूतोऽनागच्छन् (V. (Of clothes &c. ) युगलं, युग्मं, युतकं, युगं, संयो M. 4). गः, समहः; See SEr. 4 परिजनः; परिवारः; See SUMMUN-BONUM, 8. निःश्रेयसं, परमार्थः, अपवर्ग:. RETINUE. -ABLE, U. अनुरूप, युक्त, उचित, यो- SUMPTER-HORSE, . स्थू(स्था)रिन् m., पृष्ठयः. ग्य, उपपन्न, अनु गुण, सदृश (शी/) See BECOM-SUMPTUARY, a. व्ययविषयक, व्ययनियमसंबंधिन्. ING, PROPER. - ABLY, adv. यथोचितं, अनुरूपं, SUNPrUOUS, a. महाई-घ, बहुव्ययसाध्य, महा-बह-मल्य. यथायोग्यं, यथार्ह, युक्तं. 2 अनु गुण, अनुसारेण, अनु- 2 विशिष्ट; 's. feast' भोजनविशेषः. •LY, adv. अरोधेन. -OR, 6. प्रार्थयित m., प्रार्थकः; आवेदकः.2 तिव्ययपूर्व, महाव्य येन. - NESS, 8. महा-अति-व्ययः. आर्थिन् m. 3 विवाहार्थी, पाणिग्रहणार्थी.. SUN, S. रविः, सूर्यः, आदित्यः, भानुः, सवितृ, अर्कः, SUITE, 8. परिच्छदः, परिवारः, परिजनगणः. 2 (Of भास्करः, दिनकल) दिवाकरः, मार्तडः, मरीचिन, विवrooms ) समष्टि f., संयोगः. स्वत्, मित्रः, खगः, पूषन्, भास्वत्, and comp. of SULKY, SULLEN, 4. रूक्ष, प्रतीप, विषण्ण, उदासीन, — Hot' with — Ray', 'Ray' with सहस्र, पतिः उद्विग्न, अंतःकुपित. -LY, adv. उदासीनवत्, सावगं. with Day'; उष्णरश्मिः , सहसकिरणः, सहधामा, दिनपतिः &c. 2 आतपः; ' morning-s.' बालातपः, -NESS, S. औदासीन्य, अंतःकोपः, उद्वेगः. बालार्क:; 'exposed to the sun' आनंपे दत्तं, आत. SULLY, V. 1. दुष c. (दूषयति ), आविलयति-कलंकयति पायोज्झितं (धान्यं); 's.-beam' मर्यकिरणः, अंशु, (D.), मलिनीकृ8 U; See STAIN. See RAY; ' .-day' रविवार:-वाम : भानुवासरः SULPHATE, S. ( Of copper ) तुत्थं; ' red s. of '.-dial' सूर्पवटी 's.-rise' यः, उदयः iron' काशी(सीशं; 'green s. of iron ' धातु शेखरः. s-sot' अस्तमनं, अस्तः , नांतः; ' at s.-set" SULPHUR, 8. गंधिकः, गंधकः, गंधाश्मन् M., सौगधिकः | अस्तं गत रवौ समुदिते रवी 'ats.-riss; froin, -ATED, EOUs, a.गंधकसंघक-युक्त, गंधक गुणविशिष्ट, s-stroke ! आतपलं घरात (S. 3); 's.-shine' गंधकगर्भ. . | सूर्यातपः, प्रकाशः, सूर्यालीक:. -NY, a सौर (0) Page #434 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (5.) in comp. 2 सूर्यतत, आतपव्याप्त, आतपाक्रांत; मानुष- (पी.), प्रकृतिबाह्य, मानुषातिग. -LY, adv.. आतपवत्, सातप. अलौकिकतया. SUNDER, See SEPARATE. SUPERNUMERARY,a. अतिरिक्त अधिक, संख्यातिरिक. SUNDRY, a. बहुविध, नानाविध, विविध, अनेक-नाना । SUPERSCRIBE, V... बाह्यनाम लिख 6P or दा in comp. 3U.-SUPERSCRIPTION, S.बाह्यनाम: (fig.). SUP, Vi. रात्री भज् 7 A.-SUPPER, 8. रात्रिभोजनं. हिर्देशः, बाह्यभागः. SUPER, A prefix rendered by अति, अधिक, अक्ति- SUPERBEDE, V.t. उल्लंघ 1 A, 10, अतिक्रम् 10,. शाय in comp.; 's.-abound' अतिबहुलीभ; '. 4 P, निरम् 4 U, निराकृ8 U; s.ed him in the abundant' अतिबहुल, उपचित. office' तमतिक्रम्य तत्पदमवाप.2 वि-लुप्_०., खंड SUPER-ANNUATED, a. वयोधिक, वार्धक्येन कार्याक्षम. 10, निवृत् c. -ED, a. निरस्त, विलोपित; 'as. wife' अधिविना, अध्यूढा. SUPERB, a. अतिशोभन; See MAGNIFICENT. SUPERCILIOUS, a. अवलिप्त, अत्युद्धत, अतिदृत. SUPERSTITION, S. मूढ विश्वासः, अतिविश्वास:-भक्ति f., SUPEREROGATORY, a. विध्यतिरिक्त, नियमानिरिक्त. मिथ्याधर्मः; अविधिनिष्ठा-श्रद्धा. - SUPERSTITIOUS, -SUPEREROGATION, S. नियमातिरेकः, अत्याचार:. 4. मूढ, विश्वासनिष्ठ; असत्य-मिथ्या-धर्मिन्, अत्याचार निष्ठ.2 मूढ विश्वासमूलक. SUPERFICIES, S.तलं, पृष्ठं. -SUPERFICIAL, O. SUPERSTRUCTURE, S. भवनं, मंदिरं See BUILDING. बाह्य, बहिःस्थ, बहि:-पृष्ठ in comp.; 's. contents' पृष्ठफलं; 's. view' बाह्यालोकः. 2 गाध, पासवग्राहिन्, SUPERVENE, v. i. अकस्मात् उप-स्था 1 P, or उप नम 1 P. अल्प, असूक्ष्म, अनिपुण, अगाढ; 's. scholar' अल्प SUPERVISE, V. 1. पर्यवेक्ष् 1 A. -ER, . पर्यवेक्षकः; ज्ञः, चुंबकः. -LY, adv. बाह्यतः, बहि:. SUPERPINE, a. अतिसूक्ष्म, सर्वोत्कृष्ट. See SUPERINTEND. SUPINE, a. उत्तानशय, अवपृष्ठ शायिन्, उत्सान, अर्वSUPERFLUOUS, a. अधिक, अतिरिक्त, व्यर्थ, अपेक्षाति मुख (खी f.). 2 अलस, निरीह, उदासीन. - NESS, रिक्त; oft. ex. by पुनरुक; ' render s.' पुनरुकतां s. आलस्य, तंटा. नी 1 P, (इदमुत्पाद्य सरःसलिल अमृतरसमुत्पादयता SUPPLANT, V. 1. निष्कस् ., स्थानं व्याप् 5 P or पुनरुकतामिव नीता स्वसृष्टि: Ka. 124); when अधि-ठा 1 P, अप-नि:-म ., निराकृ 9 U, निरस् 4 U. 'there is clear moonlight, torches aros.' अभिव्यक्तायां चंद्रिकायां किं दीपिकापौनरुक्त्येन (V. 3); SUPPLE, a. कोमल, मुनम्य, अदृढ, मृदु, चपल, लघु, नमनशील. आशास्यमन्यत्पुनरुकभतं (R. v. 34). -NESS,-SUPERFLUITY, 8. आधिक्यं, पुनरुक्तता, अतिरेकः,वैयर्थ्य. SUPPLEMENT, S. परिशिष्टं, परिपूरणं, उत्तरखंडः, शे. SUPERHUMAN, 6. अ-अति-मानुष (षीf.), अतिम षपूरणं.-... पूर 10, न्यूनतां निराक 8U.-AL, यं, अपौरुष (पी.), मानुषातिग. - ARY, a. परिशिष्ट in comp. SUPPLLAN'T, SUPPLICAN'T, s. अर्थिन् m., प्रणयिन्, SUPE RINCUMBEN'T, a. उपरिस्थित, अधिश यान, उप प्रार्थकः, शरणागतः; ' service to s. 9' प्रणयिक्रिया. रिवर्तिन. -a. प्रणत, नम्र, कृतांजलि, बद्धांजलि, शरणार्थिन. SUPERINDUCE, V. 1. अध्यारुह c., अधिनि-विश् . -LY, adv. सानुनयं, प्रणतिपूर्व, कृतांजलि. SUPERINTEND, V... पर्यवेक्ष 1 A, अधि-ठा 1 P, I SUPPLICATE, V. 1. अन-नी 1 P, अर्थ 10 A, सांजलि अभ्यास 2 A. - ENCE, S. अधिष्ठानं, अवेक्षा, अधि याच् 1 A. -ION, . प्रार्थना-नं, अनुनयः, सविनयप्रा. कारः, अध्यक्षता, अवेक्षणं, कार्यदर्शनं. - ENT, . पर्य थना. -ORY, 6. सानुनय, सविनय, प्रणतिपूर्व. वेक्षकः, अधीशः, अध्यक्षः, अधिकारी. SUPPLY, V. 1. उपाह 1 P, परि-उप-कृप., संयुज् 103 SUPERIOR, a. (To) ज्यायस, गरीयस, श्रेयस्, वरीयस्। • ho was s.ed with food ' अन्नमुपकल्पित तस्य; आधिक, श्रेष्ठ, वरिष्ठ, गरिष्ठ, विशिष्ट, प्रमुख, oft. by सं-भ 3 U, उप-स्था c. (स्थापयति), परि-पूर 10.2 अतिरि-विशिष्-pass.; See EXCEL; 'truth is s. (An ellipsis) अध्याह, अभ्यूह 1U, पूर. -8. संभारः, to thousands of horse-sacrifices ' अश्वमेधसह- संचयः, सामग्री, उपकल्पन. 2 (S.s) वीबधः; See तेभ्यः सत्यमेवातिरिच्यते-विशिष्यते ( H. 4); 'of s. PROVISION. merits' गुणाधिक, विशिष्टगुण. -8. गुरुः, ज्येष्ठः, SUPPORT, V. 1. उप-सं-अव-उत्-स्तंभ 9 P or c., आश्रेष्ठः, वरिष्ठः, अध्यक्षः. - ITY, s. आधिका, ज्येष्ठता, अव-लंब 1 A, सं-, 1 P, 10, आलं-अवलंब-दा श्रेष्ठता, विशिष्टता. उत्कर्षः, प्राबल्यं, प्राग्भाव:. 3 U; · how shall I s. my life' कथं जीवित SUPERLATIVE, a. सर्वोत्कृष्ट परम, अत्युत्तम, अति- धारयिष्यामि (S. 4); 's. by the hand' हस्त दा, शंय in comp. -LY, adv. अत्यंतं, परमं. (सेवाविचक्षणहरीश्वरदत्तहस्तः R. XIII. 69); See UPERNATURAL, a. भलौकिक (की/.),भ-अति- । LEAN. 2 91,30, ग्रासाच्छादनं दा 3U, पुष 1,0P Page #435 -------------------------------------------------------------------------- ________________ DUN or 0., ( अबारिना ) पा. (पालय ते ), संवृ c.; 's. SURCHARGE, V. 1. अत्यंत पूर 10. -ED, a. अति. oneself ' उदरपूरणं कृ. 3 वि-सह 1A; See BEAR. भागक्रांत, पूर्णगर्भ. 4 उपकृ8 U, अनुग्रह 9 P, साहाय्य कृ.5 समई 10, SURD, 8. करणी. यति (D.), See PROVE; न ह्ययं मंत्र: स्वातं- SURE. a. निमित, असंदिग्ध, धव, नि:संशय, स्थिः, नि येण कंचिदपि वाद समर्थचितमत्महते (S. B. 356) | qa; Sec CERTAIN; (of persons ) 7.27 ' cannot, by itself, s. any theory'. 8 अ- जातपन्यप, संशयही; I am s.' दृढं मग, मम भिनंद् 1P, अनमद् 1A, अनुकलयति ( D.). -s. दृढ प्र या शा विद्यते, नूनं खल, or एवं with verbs; आ-अब-लंब:-लंबनं, धारणं; •s. of life अंसधारणं, ' he is s. of success' सिद्धिं ध्रुवां मन्यंत; she is प्राणयात्रा. आष्टंभः, आश्रयः, आधारः, आ-अव-लंब:, s. of heaven' तस्याः स्वर्गवासोऽस्थित एव; तं हतं उपस्तंभः, उपनः; 'atreo of s.' संश्रय-आश्रय-द्रमः, विद्धि - bes. that he will be killed'.3 निर्भयः उपनतरुः.3 भरणं, पोषणं, पालनं, संवर्धनं. 4 अकतोभय See SECURE, SAFE. -LY, adv. नि(Means) आजीव: उपजीविका; See LIVING. 5 यतं, नूनं, खल, ध्रुवं, अवश्य, निभिनं, नि:संदेह, नि:साहाय्यं, अनुग्रहः, आनुकूल्य, अभिनंदनं.-ED, a. संशयं ; See CERTAINLY. -TY, . प्रतिभूः, बंधकः, साधार, सावष्टंभ, उत्तंभित, दतहस (with the लमकः; 3. for recognizance 'दर्शनमनिमः.2 hand). 2 सप्रमाग. -ER, S. आधारः, अवष्टंभः, आ. प्रत्ययः, निर्णयः, निश्रयः. -TYSHIP, , प्रातिभाव्यं. लंबी, उदहः.2 पोषकः, वर्धपितृ m., पालकः. SURF, S. लहरी, तरंगः, काल:. SURFACE, S. तले, पृष्ठं, मुखं, दृश्यांग, तल-पृष्ठ-भागः, SUPPOSE, V. 1. वि-सं-भू ., कृप c., उपन्यम् 4 U.2 पीठ; 's. of the earth' क्षिनित, ध.पीठ, &c. मन् 4A, उड़ 1 A, अनु-मा 3 A, अवगम् 1 P, वि., SURFERT, V... अतिर 10, अतिभोजनं कृ., अत्यंतई 103 See INFER; s. ing that'ex. by अथ, तं तप ., सीहित्य-निर्वेदं-जन् c. See GLU'. -s. यदि, (अथ मरणमवश्यमेव जंतो: Ve. 3). - ITION, अतिनोजनं, अनिपूरणं, अतितनि मौहित्य. 8. सं-भावना, कल्पना, उपन्यासः; त:, उहः, अनमा SURGE, B.i. उल 1 P, उनम 1P, रक्षिा नं: 'on this s. only' एवं कल्पिते एव, अनंन पत्र pass.; उपन्यासेन. -SUPPOSITITIOUS, a. कूर in comp., is. ing waters' कोलाकलं तरंगक्षति-जलं.-8. कृत्रिम, कल्पित 's. child' पुत्रपतिनिधिः, कटपुत्र:.. कलालः, महोमि . | SURGEON, 8. शल्यतंत्ररिद, शास्त्र वः. - SURGERY, SUPPRESS, V. 1. संनि-यम 1 P, निग्रह 9 P, अव-सं . शल्यं, शल्य-शासं, शस्त्रविद्या. -SURGICAT, नि-रुध् 7 U, नि-वृe., नियंत्र 10; धू 10, स्तंभ 9 P a. ( . ) in comp. or c., प्र.,शम् c. (शमयति), निवृत् c.; 's. ing the SURLY, a. कर्कश, रूक्ष, परुष, प्रती, वक्र, दुःशील. emotions of sorrow' नियम शोकावर्ग; अंतर in SURMISE, U. आ-,शंक 1 A, तई 10, सं-y c. -s. comp.; 'who s. es his tears' अंतर्बाष्यः, अंत: वि:-नर्कः, आ-,शंका. कोपः &c.; 's. ing disturbance ' संक्षोभशमनं-नि | SURMOUNT, B... तृ 1 P, सं-उन-, अतिक्रम् 1 U, बारणं; (the passions ) जि 1 P, दम् c. (दमयंत), 4 P,लंघ 1 A, 10, पारं गम् 1P. नि-सं-यम् , निग्रह See CONTROL. 2 गृह 1 U, छद SURNAME, S. उपनामन् ॥., कुलनाम. -1.t. Ex. 10, गुप् 1 P, संवृU, अपल! 1P; See CONCEAL, by (8.); 's.ed Vyasa' व्यास कुलोत्पन्न:, व्या-ION, . सं-नि-यम:-मन, निग्रहः, अव-नि-रोधः, नि सपनामा. यंत्रणं, स्तंभन, निवारणं, प्र.,शमनं, अवष्टंभः; (of the SURPASS, V. 1. अति-शी 2 A, अतिक्रम् 1 U, 4 P, passions ) दर:-मनं, जयः, निग्रहः, &c. 2 गहनं, अतिरिच्-विशिष- pass., जि 1P3 Ses ExcEL. गोपनं, छादनं. -ING, 4. अति in comp. ; 's. the strength of SUPPURATE, v.i. पार्क व 1 P,पच् pass., सपूय. man' अतिमानुष; Sea BEYOND. .. भू. -ION, . परि-पाकः, सपयत्वं. SURPLICE, S. धौतावारः, उपरिच्छदः. SUPREME, 8. परम, अतिश्रेष्ठ, निरतिशय; s. soul' SURPLUS, S. उद्-वृनं, उद्वर्तः, अतिरिकभागः. . परमात्मा, परनाम, जगदात्मा. 2 मुख्य, प्रभविष्ण, प्रधा- SURPRISE, V... वि-स्मि. (माय पति, स्मापयते), न, विशिष्ट; Ses PRINCIPAL; 's. power' साम्राज्यं, साभर्य- . कृ.स्मियेने उपहन 2P, विस्मपाकुल-आश्व पारमेष्ठ, प्रधानाधिकारः, एकपत्यं; s. monarch' यचकित- ३.कृ.2 अता-सहसा-आपत् 1 P or आ• अधीश्वरः, सम्राट. परमराजः; 'bo s. to ' अनिरिच-वि- सद c. or अवस्कंद 1 P; मानपत्याभियुक्तः (U. 3) शिष-pass., (with abl.): See EXCEL. - LY, adv. ' was s.ed and attacked.' -.,-AL, S. मयः, परम, अत्यंतं, परं, अति-भु pr. -SUPREMACY, S. आश्चर्य, चमत्कारः, चमत्कृति, अतं. 2 अतालिः आधिपत्य, प्रभुत्वं, प्रभाविष्णुता, स्वाम्यं प्राधान्यं, मुख्य- आपातः-अवस्कंदः, सहप्ताकमः-अवम्क नं. -D, a. "ता, प्रेता, विशिष्टता.. विस्मिल, विस्मापित, विस्मयाकल, साबये, मायचकिता Page #436 -------------------------------------------------------------------------- ________________ निमयोपहत-अवित-आपत्र; ' to be s.' विस्मि 1 A. (From off.ce ) निम्तकालं यावत् अधिकारात नि । 2 सहमाकांत. -ING, G. आभय-विस्मय-कर (11) कस् c. or प्रच्यु ०. or भ्रंश् c. -ED, a. उदर, म । अतं, विचित्र, आश्चर्य-विस्मयावह. अव-लंबित, विषक, आंदोलित, &c.; 'B.ed in a loop'. SURRENDER, O... सपा-1P, उपा-नी 1 P,सं-र काचित, शिक्यिता '. ed from the neck' कंठसं6. (अर्पयति), निक्षिप् 6P, प्र-दा 3U, प्रति-पद् . बिन्-लग्न. -SUSPENSE, 8. अनिश्रयः, संदेहःसंशयः, परित्यज्ञ1P, उस 6P,हा 3P, संन्यम् 4 U.3 विकल्पः, दोलावृत्ति, वैधीभावः; धनधीभावकातरं में (Oneself ) शरणं गम् 1 P or या 2 P or प्र-पद् मनः (81) 'my mind is held in s. and 4A, वशं गम्-या. -8. समर्पणं, प्रदान, परित्यागः, hence anxious', · being in s.' दोलायमान, संशउन्सगः. 2 प्रणति, वशीभवनं. मदोलारू, संदहदोलास्थ. -SUSPENSION, उर्दूSURREPTITIOUs, a. मोषेण धौर्येण-छलेन-कृत प्रका- धन, अवलंबनं. 2 विलंबन, व्याक्षेप:. विच्छदः, निशित-निवेशित, &c. -LY, ado. छलन, सकपटं. वृति /, निराध:. SURROUND, V. 1. परि-वृ 5U or c., परिक्ष 6P, SUSTAIN, ... F 3 U, सं-वृध ., पा. (पालयति &o. परि-2 P, परिगम् 1 P, परिवेष्ट-1 A or c., पारे 2 सं-धू 10, ( शोकक्षामं हदयं प्रलापरेव धार्यते ७. 3); स 1 P; oft. by मेखला, रसना, वलय in comp.: सं-स्तंभ 9 P or c.; See SUPPORT; ' s. life' पाण• the earth s. ed by ocoan' समुद्ररसना-उदबि- धारण-प्राणयात्रां-कृ8 U, जीवितं धू, प्राणसारं भृ; See बलया-रत्नाकर मेखला-उर्वो. -ING, 4. समंततः वर्तिन, LIVE, MAINTAIN. 3 प्रवृत् c.4 प्रति-उप-पद् 0.5 आभोग-पर्यत-वतिन् ; परिसरस्थ; See NEAR. -5. प- See PROVE. 5 सह 1 A, अनु-भू 1 P. -SUBTENरिवेष्टनं, संवलनं. ANCE, S. जावनं, उपजीविका, वृत्ति, अन्न, आहारः SURTOUr, S. उत्तीय, पावार:. See MAINTENANCE, LIVING. SURVEILLANCE, S. अवेक्षा-क्षण, निरूपणं. SUTURE, S. संधिः, सीवनं. SURVEY, V. 1. प्र.,परिमा 3 A or c. (मापयानि ). SWADDLE, Pt.झौमेण परियe. or परि-वष्ट . .. 2 (With the eye) संदृश 1 , परि-अव ईक्ष | ing clothes ' बालपरिवेष्टनं. 1A, विला* 1A, 10, निरीक्ष, निरूप 10. -s. अव- | SWAGGER, "... प्रगल्भ 1 A, विकाथ् 1 A5 See आ-लोकः-कन, निरीक्षा, निरीक्षणं. मापनं.-0R, s. ___BOAST. क्षेत्र-भ-मापकः. SWAIN, S. ग्रामिकः, असभ्यः, ग्रामीणः. 2 AgriculSURVIVE, r. l. fa-sila 1 l'; ofia with qui ___turist, u. v. (with gen.) or उत्तर (with abl.); 's.danger' SWALLOW, t... ग्रम् 1 A, नि-,ग 6 P. -. ग्रासः, आपदं उ:1P.-v.i. g pass., अवस्था 1 A. मिलनं.2 निगरणसातम् n., अन्नमार्गः; 3.-wort' -AL, s. अतिजीवनं, अवस्थान. -ING, a.,-OR, s. अर्कः, वसु(स)कः, आस्फोटः, गणरूपः, विकी(कि शेष, अवशिष्ट, निजीविन, ध्रियमाण, अवस्थित. रण:, मंदारः, अर्कपण:. SUSCEPTIBLE, . योग्य, उचित, प्राहिन, ग्रहण-वेदन- | SWAMP, s. कच्छभू, अनूपी देशः, अनूपभू:.-... क्षम-शक्त, गमनीय, ग्राहक; See ADMIT ( of); I आ- c.: See PLUNGE. -Y, 4. कच्छ, भनूप. am mades. of an emotion' विकारण्य गमनी- SWAN, B. मरालः, राजहसः, तगरुत् m. यास्मि संवृत्ता (8.1); youth is s.' विकारि यौ- SWARD, S. शादलं, सतृणभूमि . वन ( Mal. 1 ); B. of anger' सुलभकोप, गोध- SWARM, S. संघः, सनुहः, गणः, बंद, कल; See More शील, शीघ्रकोपन्. -SUSCEPTIBILITY, 8. ग्राहक- TITUDE. -... गणश: संनिपत, 1P or समिट वं, ग्रहण-वेदन-शीलता-क्षमता. 61, संघशः गम् 1r or या 2P. -ING, a, SUSPECT, V. 1. शंक 1A, वि--पर-, सं-शी (with) व्याप्त, संकुल, आ-न-कीर्ण, जुष्ट, उपसेवित. 2A, न प्रति-2P or विश्वस् 2 P; 'excessive | SWARTHY, a. श्याम, कृष्ण, कृष्णवर्ण. affoctions. s evil' अतिस्नेह: पापांकी (84). SWATI, ..पः, दीर्घखंड:.-...(पहेन) वष्ट 14 2.मन 4 A, वितर्क 10. -SUSPICION, . 31., I or c., पार-वृ... परिच्छद् 10. शंका, संदेहः, संशयः, विकल्पः, वितर्कः -SUST- SWAT, S. शासनं, आधिपत्यं, ईशत्वं, प्रभुत्व, वश:CIOUS, 4. आ-,शंकिन्, जातशंक, शंका-संशय-शील. अधीनता. -४... शास् 2 P.2 प्रवृत् ८., प्र.नी 1P, बुद्धि, साशंक, संदिग्धचित्त-मति, अविश्वासिन्. 2 आन, प्रर ., प्रयुज् 10, प्रचुद 10; See INFLUENCE, शंक्य, शंकावह, कास्थानं-आरपद-पान SUBJECT3B • not s.ed by avarice' अवशोलोSUSPEND, V... उद-बंध 9P, प्र-अवलंबू., वि- भस्य, अनाकृष्टः लोभेन, लोभाप्रेरित, &c. -..ख भव-सं . निटपविषक्तवाकलेले (8.1) 'the 1P, इनस्तनः चल् 1P or कंप् 1A; नम् 12, Dark-garmentss.ed from the branches':| आ-प्र-लंब 1A. मालिसति (DE P विरISHEIR 1,4U, पर्थ शर. -. . शित. Page #437 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ., शपथ ग्रह .. - ER, 8. शपथकत् m. -ING, so sea with their arms' पयः अतारिषु जैः (Si. शपथं, शाप:. XII. 77); s. ing against the waves '7789217 SWEAT, M.i.प्र-स्विद् 4 P; See PERSPIRE. 21 लहरीदिन् 'the Earth s. s in blood' रुधिराशपरिश्रम् 4 P; तम् 4 P ( tire). -0... स्विद् c.-8. विता मही. -..तु ( with acc.), पार गम् 1 P. स्वेदः, धर्मः, स्वेदजलं. 2 परिश्रमः, आयास:; 'by the -MER, S. तरण-पवन-कृत् m. -MING, . तरणं, त्रs. of thy brow' आत्मनः परिश्रमेण. -ING,-x, a. वन; s. against the current' प्रतीपतरण. सस्वेद, धर्म लिप्त, स्वेदवत्. SWINDLE,-ER, See CHEAT. SWEEP, V... मृज् 2 P or c., सं-परि-प्र- 's. SWINE, 8. शू(सू कराः, वराहा.. -ISE, a. सीकर away' अव-अप-मृज्, अपवह ., (रयेण ) अपनी; (री.), सूकरशील-वृत्ति. 's. across', 's. over ' जवेन अतिक्रम् 10, 4P SWING, S. दोला-ली, पंखा, खोल नं, हिंदोलः; काचं, or अति- 2 P. -8. प्रसरः, गोचर :, विषयः, See शिक्यं ( with a loop).2 दोलनं, प्रेखणं. 3 रयः, RANGE. - ER, S.संमार्जकः, खलपू:, बहुकर:. -ING, वेगः, गति/-vt. 1P, दोलायते (D.), इत3. सं,मार्जनं-ना, मलापहरण. -INGS, 8. अवकरः, स्ततः सं-वि-चल् 1 P.-... ., आंदोलयति-मेंअव(प)स्करः, मलं, संकरः, उच्छिष्टं. खोलयति ( D.), इतस्ततः सं-वि-चल् . -ING, a. SWEET, a. मधुर मिष्ट, सुरस, स्वाद, मधुमय (यीf.), खत्, दोलायमान; काचित, शिक्यित. . (of taste only ). 2 चारु, मंजुल, ललित, कोमल, SWINGE, V.1. बलवत्तड़ 10, प्रतुद् 6P, परुषं पह 1P. मनोज्ञ; See PLEASANT; 's. smile' चारु-मधुर- SWIRL, V.i. घूर्ण 6P, 1 A, भ्रम् 1, 4 P. स्मितं ; s. song' चारुगीतं, &c. -8. मध, मिष्टं, | SWITCH, 8. पिंजा पालवः. आस्वादः. 2 सुखं, सौख्यं; 's. s of royalty' राज्य- SWOON, V.i. मुह 4 P, प्र-वि-व्या-', मुर्छ 1P.सुखानि; '.-heart' वलभ, प्रणयिन्, दयित, कांत, मच्छो, मोहः; ' he fell in a s.' मोहपरायणो बभूव, रमण (णी.), प्रियतम; 's.-meat 'मिष्टान्न, मोदकः, । म पन्न:. -ING, a. मूढ, मुग्ध, मूपिन, मोहवश. बायन; 's.-smelling' सुगंधि, सुरभि; 's.-speaking. Swoor, 8. अवपातः, सहसाक्रमण-आपतनं.-७.i..स-toned,-voiced ' मंजलस्वन, चारुभाषिन्, प्रियंवद, म- हसा अवपत्य ग्रह 2 P or आक्रम् 1 U, 4 P. धुरवाक्.- EN, B.t. मधुरीकृ8 U, मिष्टीकृ, स्वादूकृ. SWORD, S. असिः, खड्गः, निमिशः. कृपाणः, करवा-v.i. मधुरीभ. -LY, adv. मधुरं, चारु, मधुर in | (पा)ल:, चंद्रहासः, रिष्टिः, मंडलाय:, कौक्षेयकः; s.: comp.; ' smiling s.' चारुहासिन्. -NESS, S. मा- belt' सहबंधन; 's.-stick' कूटासं, 's.-man' धुर्य, स्वादुता, &c. खगिन्, खङ्गधरः, आसिकः । SWELL, V. 1. वि1P or pass., प्र-उत्-, स्फाय SxcoPH.INT, 8. चाटुकार:-पदः, अतिलालनपरः, अन्य1A, वृध् 1 A, उत्सृप 1 P;प्र-उप-yि pass., बहुली- नरोधिन् m. -SYCOPHANCY, s. चाटूक्ति , चाटुभ1P;' hearts. ing with joy' ही फुलं | कारित्वं See FLATTER,-Y. हदय: See INCREASE. -v.t. वि ., स्फाय . SYLLABLE, 8. अक्षर; 'of one s.' एकाच , एकाक्षर; (स्फावयति), वृध c. (with air), उद्-प्र-आ-मा 1P; | 'of many s. 3' अनेकाच् , बह्वक्षर. See PURE. -., -ING, S. स्फीति f., वृद्धि ., उप- SYLLABUS, . सारः, संक्षेपः, सारांश:. चयः.2 श्वयथः, शोथ:, शोफः, गंड:. 3 ( Of the SYLLOGISM, S. न्यायः. -STLLOGISTIC, a. न्यायसंsea) अमिप्रलोटनं, संक्षोभः. -ING, a. शूयमान, गत, न्याय्य, न्याय in comp. उत्सपिन्, 'as. sea' प्रचलर्मिमालाकल. -SWOLL- SYLPI, S. तन्वंगी, तनुगात्री. 2 विद्याधरी, दिव्यांगना. EN, a. शून, स्फीत, प्रवृद्ध, &c. SYMBOL, S. चिहूं, लक्षणं, लिंगं, संज्ञा, प्रतिरूपं. -IC, SWERVE, V. 1. प्र-वि-चल् 1P,भ्रंश 4 P, 1 A, परा- a. लाक्षणिक सांकेतिक (की.), संकेतरूप. समुखीभ 1 P, च्यु 1 A, व्यति-इ2 P, व्यतिक्रम् SYMMETRY, s. सौष्ठवं, चतुरलता, यथाप्रमाणता, अंग10,4P,(with abl.); अतिचर 1P, अति-वृत् 1 A संयोगः, अवयवसंगति f. -ICAL, a. सम, चतुरस्त्र, (with acc.); See DEVIATE; s. ing from the ! सम-यथा-स-प्रमाण, संगतावयव. right path ' सन्मार्गभ्रष्ट, &c. SYMPATHY, 8. सहानुभवः, संवेदनं, अनुकंपा, समदुःSWIFT, a. अवन, वेगवत्, त्वरित, सत्वर, शीप्र-बुत-लघु- खता, समदुःखिता; समसुखिता, oft. by समदु:: गामिन, प्र-,जविन, शीघ्रग, प्रजवन, तरस्विन, महावेग; ख-सुख : 'the birds even screamed 88 is. of foot' धावने महाजव; ' as s. as the wind', if out of 's.' विहगाः समदुःखा इव चुक्रुशुः वायुगति, वायुवेगं. -LY, adv. शीनं, जवेन, सवेग, (R. VIII. 39 ). 2 स्वभाव-प्रकृति-साम्यं, आनुसत्वर. -NESS, S. शीप्रता, वेगः, तरस् . गुण्य, साधये, आनुरूप्य. -EXIC, a. समदुःख-दुःखिन्, SWIG, SWILL, V. अतिपानं 8 U. सदय, स्निग्ध, सहदुःखिन्, सुखिन्. -IZE, ... Swam.11.P 1A; swam across the| सह-सम-दु:खिनू-कभू &O.S6 ( Lowlth Page #438 -------------------------------------------------------------------------- ________________ you in your distress' खदःखिनोह, त्वत्स- भुज7A; to keep good t.' भोजनविशेस... मटवतान; ' many s. with us in our success' प . "t.-land' अधि-यका, उर्वभूमि, माल बहवः अम्मदभ्युदयन मुखभाजो मनि-मोदंत-प्रीपने &c. क्षेत्र, सानु m.n., प्रस्थः ; 't.-talk' विभालापाSIMPHONY, .. एकतामता, सरेक्य, साम्य; See कथा. -TABLET, . पट्टिका, पट्टः, फलका, पत्र; 'on HARMONY. -TOUs, a. सम-संगत-सर-तान. the t. of your heart' हत्पट्टिकाया.-TABULAR, SyxPTOM, B. लिंग, लक्षण; See INDICATION. | a.पत्राकार. -ATIO, a. सूचक, बांधक. TABOO, See INTERDICT. STNAGOGUE, . समाजः, मभागृहं. TABOR, 8. मुरजः, मृदंगः. SYNCHRONOUS, a. एक-सम-कालान. -SINCIRON TACIT, 4. तणी दत्त, मानस (सी.),'t. consent' ISM, . योगपये, समकालीनता. -SYNCHRONIZE, मानसाज्ञा; t. obedience' निर्विकल्प-निर्विवाद-आv.i. युगान्-एककाले-वृत् 1A or भू 1P or ज ज्ञापालनं. -LY, adv. तूष्णीं, जोषं, मूकभावेन, मनसा; म् 4 A. निर्विकल्पं. TACITURN, a. संवृतिमत्, मानिन्, अनालापशील, तूSrNCOPE, . मूछो. गीक, तुष्णींशाल, भाषणविरक, मितवाक्-कथ. -ITY, SINOD, S. Hमाजः, सभा, परिषद् /. -IC,.a. चंद्र in ६. संवृति, मौनं, मकभावः, अनालाप:, मितवाक्, कComp.; (चंद्रमासः). SYNONYM, . पर्यायः, तुम्यार्थशरदः, पर्याय शम्दः. | थाविरनि f., वाग्यमः. TACE, ... आ-बंधु 9P, पि-आ-नह 4 P. 2(a. -ous, a. समानार्थ, तुल्य-एक-अर्थ, महार्थ. SINOPSIS, 8. सारसंग्रह:-पत्रक. -SYNOPTICAL, a.i vessel) नौमार्ग परि-च्या-वृत् . -5. कीलकः, गुणः. -ING, s. नौमार्गपरिवृत्ति सारभूत. TACKLE,-INO, S. ( नौ-सज्जा, रज्ज्वादिसामग्री. STA TAX, 8. कारकप्रक्रिया, वाक्यरचनाविचार:. SINTUESTS, ..संयोगः, संकलन. -SYNTHETICAL, -v... सज्जीकृ8 U, संन . TACT, s. कौशलं, नैपुण्यं, वैदगध्यं, युक्ति f., चातुर्य a. सायोगिक ( की /.); सयोग in comp.. संयोगात्मक. See SKILL. -TACTICS, . यक्तिको शलं; ( of war) SVPAILIS, 8. उपदंशः. . STRINGE, *. शृंगं-गकं, वस्ति m.f. बलविन्य सोशलं, व्यूहरचनाविधा. -TACTICIAN, S. युकिकुशलः, व्यहपांडत:. SYSTEM, 8. पद्धति f., राति f., सर्राग-णी f., क्रमः, TACTILE, a. Sre TANGIBLE. पर्यायः, See MANNER. 2 कल्पना, प्रयोग:.3 शाखा. TADPOLE, . भेकशि शुः-शावकः. 4 (Of the body ) कायम्यहः. 5(Of philo TAG, S. अनं. sopy ) दर्शनं: 'the solar s.' सौरं जगत्. -ATIC, a. अनुज्झितक्रम, यथापद्धति, यथाक्रम, क्रमानुगत. TAIL, S. लांगू(गु )लं, पुच्छ:-छं, लूमं; बालहस्तः , बा-ATICALLY, adv. यथाक्रम, यथारति . -ATIZE, लधिः ( bushy end). -ED, a. पुच्छिन्, लांगूलयुक्त. ७. 1. व्यवस्था . ( स्थापयति ), यथाक्रम रच् 10 or | TATTOR, S. सौधिकः, तत्रवायः, मचिकः't's work' विग्यस् 4UB See METHOD, -12E, &c. मूच्या सेवनं, मूधिकर्मन् n. TAINT, v.t. दुष् . ( दूषयति ), लिए 6P, कलंकयात (D.). -. दूषणं, कलंकः, दोषः, See STAIN. TAKE, V. 1. ग्रह 9 P. प्रति-परि- (in all senses); अगृहीते राक्षसे (Mu. 1) उपदेशं गृहाण &c.; TABARD, .. तमत्राचार:. आ-दा 3 A, प्रनि-इषु 6 P; स्वी-अंगा-कृ8 U.25 TABASHEER, 8. Ses MANNA. 1P, 10, आ-अव-सं 1 A. 3(A word in a TABBY, O.वित्र, शवल, करित. sense) परिग्रह तत्राथशम्द आनंतोः परिगृह्यते TABERNACLE, .. परवश्मन् n., पटमंडपः, दूष्य ! (8. B. 23 ) is t. en in the sense of' &o. 4 (ig.) भचिरस्थायी भावासः. नी1P, वह 1P,1P.5 उपलभ् 1A, अवगम् TABES, B. क्षयः, क्षयधु:. 1 P. 6 474 1 P; Ses SUFFER, AFFECT. 7 TABLATURE, S. Sve PICTURE. लभ, प्राप् 5 P, अधिगम्, आ-सद . See GET.8 TABLE,... फलक:-कं, भाधारः, मंच: t. for Captivate, q. v.; 't. food' TIETE ÀY 1 A; 't. writing' लेखनाधारः, लिपिसज्जाधारः. 2 वर्ष. the field' रणभर्मि अगत 1 P, रणांगणे युध् 4 A%; 3 ( Of metal &c. ), पत्रं, फलकं; 'sit 't. rest' विथम् 4 P; "t. root " मूलं बंधू 0 P; ting at the same t.'सानाजिम्, पक्रियः, “t. t. heart' समाश्वस् 2 P, धैर्य अवलंब-अवष्टंभ 9 PM of contents ' सूची-निघंट-पत्र, सचि-बी f., अनुक्रम- See COURAGE; 't. fire' दह pass., अनि उपजिमाtotnumbent- bratiP tia band' प्रतिपद 44,( Page #439 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - t. place'; See HAPPEN; t. part in' हरतं दाभ 1 P; t-ing or hands' अक्षरसंपदः. ... 3U, संगिन्-सहकारिन्-सहाय-6. भा - took part in Match, q.v. the massacre' विशसन सहाया बभव; t. ain'स- | TALON. S. नख:-वं नरःt. था 30%;"t. one's way'सिध-गाध . (माधयान), | TAMARIND,, . चिंचा, नितिडी-उका, अम्लिका, आम्लिसाधयामो वयं (8.1); 't. effect' फल 11', सफ- ( १)का. लीभ 1 P; 't. possession of' आक्रम् 10, 4 P. TAHARIX, S. पिचुनः, भानुकः. आविश्6P3t. to task' निर्मर्स 10 A, परुषं । TAMBOURINE, S. Ses Drum. निंद् 1P.-v.i. सिध 4P,संपद् 4 A, गणं आवह.2 TAME, ...वि-नी 1P, दम् . (दमप्रति), निग्रह आणि 1U, बज् 1 P.-away, अप-मि-नी 1P, अ. 9P, वशीकृ8 UB (fury) शम् . ( दामयति ). प. 1P, अप-जह 1 U, विनु c. See REMOVE. -a. निीत, दांत, वदाग, अधीन. 2 ग्राम्य, गृहपृष्ट, -back, सं-प्रतिस-ह, प्रत्या-दा, प्रत्यानी. -down, गृह्य, गृह-प्राम- in comp; 't. dove' गृहकोतः अवरु_c., नि-अव-पत् c., अधी नी. 2लिख 6P. 't. hog' ग्राम्य शकरः, लिट्बरः.3 निस्तेजम, नष्टवी. -for, मन् 4 AD See CONSIDER; ' mischiov- र्य नारस. निःसच See SPIRITLESS. WED, a. दां. ousness is t.en for assiduity' चापल्यन योगिता त, शांतार्य, मिनात. -ER, S. विनत m., दमयिता. भजते. -in, ग्रह , सेव ; ( in the stomach ) ग्रन् -ING, 8. दमनं. -LY, adv. नष्टवीर्यवतू-कापुरुषवत्, 1A,नि-ग 6 P.2 विम-लम् 1A; See CHEAT. क्लाबवत्. -NESS, 8. व शता, गृह्यता, &c. -off, अपनी, अवत ., उन्मुच् 6P, अवकृष्. -out, TAMPER, ( with ) v. i Meddle, 9. v. 2 (Witबहिनी, अपनी. -to, सेव, आधि, अवलंब्. -up, प्रति- ness &c.) कपंटन-उलेन-वशीकृ8 U; टुप् . पद, अंगी-सी-3.2 आरम् 1 A, प्रबुत् 6.30c- | ( दृषय ते ), अन्यथा कृ, विकृ. cupy, Engross, g. v. -upon, ( oneself ) - TAN, V. 1. श्याम कृ 8 U, सं-धा 3 U, श५० परिगीक, प्रति-पद्, उ उ) ; (निर्वाह: प्रतिपनव- कृ c. -NER, S. चर्मकर:, चर्म शोधनकृत् m. स्तष Mu.2). -ER, 8. ग्रहीत m., ग्राहिन्-हार- | TANGENT, S. सो:, पदारखा. हत् in comp. -ING, G. मोहन, मनोहारिन्, चिना- TAXGIBLE, ४. सर्शनीय, स्पृश्य. 2 स्पर्शलेद्य, प्रकट, कपिन्, मनोज ; See CIARMING. 2 ग्राहिन्, &c.! सस्पष्ट, निभायमानः -s. भादानं, ग्रहणं, स्वीकारः. TAXGLE, v. Entangle. g. v. -ED, a. जटिल, संTALE, S. कथा, उप-,आख्यानं, आख्यायिका. 2 परि- मित्र, संकल, मकणे. गणना, संख्पानं; t.-bearer ' मम:, कर्णजाः: TANK, 8. तडाग-गं, जला दशरः, कासारः, वापी, दीघ. -to-bearing' पेशुन्यं, उपजाम:. का ( large t.); See POND. TALENT, S. मति f., बुद्धि, धीया कि, प्रज्ञा, बद्धि TASKARD, S. चषक:. मति-प्रभाव:-विभवः, बद्धिकौशलं. 2 गण:. -ED, a... TANTALIZE, 1... आशा-तृष्णां-धू c., आशा वर्धधीमत्, प्रज्ञ, सुधी, गुगिन्, गुणवत्. पित्वा विप्रलम् 1A, जानाशाः खइ 10 or भंज 7P. TALISAMAN, S. कवचः-चं, माया, रक्षाकरंडकः. 2 / general) Cheat, q. v. TALK, B.i. आ-सं-ला 1 P, सं.,माए 1A, संबट TANTAMOUNT, (.+म, तन्य, समार्थक, तन्यार्थक. 1P, संमंत्र् 10 A; See CONVERSE. -s. आपः , TAP, "t. लघ आ-अभि-हन् 2 U or प्र-ह 1 P.2 संवादः, सं-कथा, संभाषणं, कथाप्रसंग:.2 किंवदंती, रिद्रयति ( D. ), छिद्र कृ8U.-. मृदु-लघ-चपेटः, प्रवादः, See REPORE; idlot.' प्र.,जपित, प्र. राघात:-प्रहार:लार: popular t. 'जनप्रमाद:; fine t. 'शान्द TAPE, इ. दीघपहः-बंधनी. पांडित्यं; ' mere t.' बारमात्र. -ATIVE, a. बहु TAPER, दीपिका, भाइटीप: भाषिन, जल्पनशील, जस्प(स्पा)क, पावटुक. -ATIVE PATERING, a. वृत्तानुपूर्व ( K. I. 35 ); गोपुण्ठाकाNESS, 8. वाटूकता, जल्पकता, बहुभाषित्वं.-ER, र झुंडाकृति. कथकः, m., आलापिन् m. TAPESTRY, s. चित्रयवनिका. TAPEWORI, S. कृमिः, अंत्रकीट:. TALL, a. उथ, तंग, उत्रत, उचित, प्रांश;"t. in stature' उच्च-दार्च-देह-मनि; TAR, S. अ-रानः, सर्जरसः: See PrICI. t. person' प्रांता:. -NESS, S. रचना, उतुंगता, उबात, उच्छाय: t. TARDY, a. चिरक्रिय, दाघवन, मंद; Sae Sxow. of stature' देहदीर्घता-उच्चता. TARGET, क्षेचन.2 गारव्य, लक्ष्य-.-BER, घधरः. TALLow,.(मेषादीनां) यसा, वपा: t.-chand TARITT, S. (पण्य-) कापिका. ler'वस.विकायन् m. TARNISH, b.t दुष् . (दूषयति ). कलकयति ( D.); PACEx, . संबद् 1 P, तुल्य अनुरूप-अनु मुण- SR STAMMr.i. मलिनी 1 Pटुम् 4:P... Page #440 -------------------------------------------------------------------------- ________________ TAX TARRY, .. लिंबू 14, चिर ( रा ) ते ( D. ); अवस्था 1 A 2 TART . अम्ल, शुक्र. 8. अम्लीये. TARTAR 8. दंतशर्करा, मल, ( 424 ) का. • TASK, S. कारें नियुक्तं कर्म कर्तव्य, काभा (भ)र, व्रतं; ' one who does a t. imposed ' व्रातं नः; • to take to t.' आधा 6 P. निर्भत्सुं 10 A; See REPROACH. . . कार्यभारं न्यस् 4 छ, गुरुकायें नियुज् 7A, 10. TASTE, v. t. 3-, 1 A or c., 10, яr 91', fag 2 U. v. i. Oft. by (s. ). s. -, स्वादः, रम:. 2 आस्वादनं रसनं 3 (Souse of t.) रसनं, रसनेंद्रियं रुचि f. 4 अभिरुचिः, मां, शालं, व्यसनं 'ts differ', 'different men have different t.s' fafa; he was not to her t.' स न तत्या रुय बभूव ( R. VI. 44 ); bof like t. s' समानशील 5 रसज्ञता, रसिकता, ' devoid of t. ' अरसिक, अरसज्ञ. -ER, 3. आस्थादक: Y, FUL, रुचिकर (री), सादु, मिश्र, सरस, सुरस, रुच्य 2 हय, मनोहर, हृदयग्राहिन् -FULLY, adr. सकौशल; रसज्ञतया यथारुचि, - LL.BS, 4. नीरस, विरस, रसहीन. TATTER, 3. चार, चीरचारं नेचकः कपेट See • RAG -ED, . जाणे, जर्जरित. TATTLE,-ER, See BABBLE,-ER. TATTOO .८. रंज् c. -s पादः TAUNT . ८. आ-मधि-क्षिर P. निंदू 1 P, उपलम् 1 A; See CENSURE माउंटन - सात्प्रासेन वद् | 1 1'; · enough_of t. ing' ललभ्य - आ-मधि-क्षेपः, उपालं : साउंटन -ING, 4. साक्षेत्र, सांगलंभ, आक्षेपगर्भ; See SARCAST. TAURUS, S. वृषभः,-राशिः. TAUrOLOGY, $. पुनरुक्ति f., पुनरुकत्वं पौनरुक्त्यं. TEDIOUS, 5. अतिदर्घि, दीर्घसूत्र, दीर्घतर; 'passes the TECENOLOGY, 8. परिभाषा. 2 शिल्प-कला-विज्ञानं; ' school for t. ' शिल्पशाला. night grown a. by sorrow' गमयति रजनीं विबाददीत ( S. 4 ) 2 भ्रमाह, लांति-बंद कर (f). 3 मंद, मंधर, दीर्घमूत्रिन, चिक्रिय. -LY, ade. अति-स-दीर्घ - NESE, . अतिदेध्यं श्रमावहता; दीर्घता : ex. by (a.). -OUS, C. पुनरुक्त, पुनरुक्त भूत. TAVERN, S. गंजा, गुंडापानं, गुंडा पथिकाश्रमः - keoper' शॉडिक :. TAWDRY, . बहिरुज्ज्वल, बाह्य जे भन, मिथ्याशोमायुक्त. Tawar, .पिंग, पिंगल, पिशंग ( गी/ ), कपिल, कडार, कन्. Tix, 5. कर, बलि शुल्क: रजवं. 2 गा ~ ७. ८. करं ग्यस् 4 P' (with luc ) or दा . ( शरण) or ग्रह 0 J' ( with abl. ) 2 भाग, अत्यंत पीइ 10.3 निंद्र 11 दोघं मद्द 9 P See CENSURE. ABIM . कैराहें, शुक कर अधीन -ATIONS करग्रहणं धानं शन्कवापन • उपाध्यायः, भाषीयं: -ING, 8. भध्याननं, शिक्षा-क्षण, उपदेशः. TEAR 3. अर्ग:; 't.-wood' अण, अर्णक. . TEAM, 8. 14 or by pl. वि., TEAR, 8. अथ त्र ११, बाः, अलं, नेत्रांब ११. जल-डद, नव, and sim. comp. : ' with t. sin eyes' सवाST, माल, बाधाकलनयन ; ' starting of t. s'asi:, 7; flood of t. s' धारा अधारा; 'having the eyes filled with ts' बापाकल अनुनयन, साल, अभ्रमख, अपारतेक्षण, पर्यपु. 2 छिद्र, विदरः, मिदा See RENT. -- ) P or c., 9P, विदल् c., f-14-7 P';sho tore her hair for grief 'fteen विकार्ण मर्धजा ( K. rv. 4 ); 't. to pieces' दाकलीफ, चर्ण 10. -down, अवकृष् 1P, निकृ. off, आच्छिद्P, अपनी 1 P, व्यवह 1 P, निर्हे 1 P; 't. off the hair' केशान् उच् 1 P': See PULL. also; I am unable to t. myself off from tho cane-bower' निर्गतं सहसा न त ( S. 3 ) -up, उमूल 10, उम् विपद् 10, उद-धू 11, उच्छिद्र, उत्खन्, व्यपरुह . - .. विदु-विभिद्र- pass. 2 संवेगं चल 1 P. -FUL, C. सबधि, साथ, अश्रु संकुल पूर्ण परित. - FULLY, adv. सालं, सबाध्यं साधु - ING, विन्, दारणं, विभेदनं, पानं &०. TEACE, ७. ८. अध-व ७. (अध्याय), शिक्षC, पंद, उपदि 0P, शास् 2 P. -ER, 8. अध्यापकः, शिक्षकः, गुरुः, उपदेश, शास्ता; religious t. TEASE, .८. P, क्षम् , अ 1 P or c., बाध् 1A, पड् 10; See INJURE. TEAT, S. 1. 2 चकं, स्तनाग्रं. TECHNICAL . परिभाषिक सांकेतिक (की.). -ITY ● पारिन पिशब्दः परिभाषा. 2 पारिभाषिकत्वं. -LY, ade. परिषानुसारंग. | TELM, C. i. Abound, q. v. 2 बाहुन्येन टत्पद् ०. or 9-1_2, 4 A. -ING, परिपूर्ण, पूर्णगर्भ, आय, समाली प्रच; Se ABUNDANT. TEGMENT . हनं आवरणं, करचः, पुट:-. TELEGRAM, 8. विद्युत्प्रेरित विद्युत्सदेशः पाती, -T1LEGRAPঘ, 8. ( , TELLOLOGY, 8. मानामा हेविया TELESCOPE, 3. दूरद शेनयंत्र 'TELL, ७. ८. कथ् 10, आषक्ष 2 A, शंस् 1 P, आ-नि 'विद, आप 2 Por o. (ख्यापयति ), (with Page #441 -------------------------------------------------------------------------- ________________ MAMATA dat..);वणे 10, कृत 10, Ye., नि-गद् 1 P. म्या- भनागपद. -BR, .म-विलोभकः, मोहकः. -ING, .. बदा--1P, अनि-धा 3 U, निरूप् 10; See SAY | आकर्षि. वि.,मोहिन, प्रलोनिन्। also. 2 गण 10, सं-परिसंख्या ; t. beads' प् TEN, दशन; ' in t. wayg' दशधा; t. times' 1P.-".*.सिधू 4 P, सफलीभू 1 P, गुण-कार्य-कृ. दशकृत्वः. -TH, a. दशम (.11.). यशः-सिद्धिं-दा 3 U. 2 (upon) गुण-कार्य-जर. TENABLE, a. रक्षणीय, प्रतिपादनीय. or उत्पद् . अवसद् 0., अप-धि U, क्षि 5 Por c.. TENACIOUs, a. ग्राहिन, संलग्नशील. 2 धारणावत 2 दुर्वली; See IMPATR; t.-tale' सूचकः, पिशु- See RETENTIVE. 3 साग्रह, प्रतिनिधि, भाग्रहित न:, कर्णेजप:. -ER, S. कथकः, आख्यायकः. -ING, दृढकम्प, स्वमसामहिन्; See OBSTINATE.4४. कथनं, शंसनं, &c. न, सांद, चिक्कण.-NESS,-TENACITY, ३. ग्राहकावं, TEMERITY, साहस, क्षिप्रकारिता, असमीक्ष्य-अविम धारणाशकि. ग्राहः, (एकी ग्राहस्त मीनाना), भार, श्य-कारिता; See RASINESS. ग्रहः, अभिनिवेशः, पढता, क्यानता. TEMPER, V... संमिथ् 10, संयुज् 10, संसज 6P. TENANT. S. भम्यधिवासिन m.; (in general ) गृह. 2 मृदक 8 U, स्निग्धीक, प्र-,शम् . ( शमयति ), ल निवासिन्.-... परभान अधिवम् 1Por अधि-ठा 1P. घूक, लघयति ( D.), नियम् 1 P; See MODERATE. TEND, V.i.प्रवणी-भ 1P, प्रवृत् 1A,प्रबह 1P, ट. -8. शीलं, प्रकृति ., स्व-भावः; 'good t.' सशील, हिश 6P, अनिसं-धा 3UB oft. by आल, शील in सद्भावः, सौजन्यं; See under Goov. 2 समता, अक्षो comp.; 't.ing to fall' पतयालु. पतन शील, पिभः, असंभ्रमः, संयमः, रोषाभावः, चित्तस्वास्थ्य, ममता; पति; • t. ing to the same object' तदहिष्ट, 'to lose t. 'क्षम् 4 P, धू-कर 4 P.3 Anger, 't. 8 to the centre' केंद्रामुखीभवति. 2 (to) g.v. -TEMPERAMENT, 8. प्रकृतिः, स्वभाव:, देह आवह 1 P; कृप 1 A, संपट् 4 A ( with dat.), शरीर-प्रकृति-स्वभावः; of acholeric t.' पित्तप्रक (निप्रायमपि प्रभुप्रयोजनं न मे धृतिमातहति Rat.1); ति. -TEMPERATE, a. परि-मित, समर्याद, नियत. 2 कम्पस रक्षणाय &c.; oft. by dat. with or withप्र.,शांत, अक्षध, धार, अकोपन, अचंड. 3 संयत, सय out See LEAD. - V... घर C., पा. (पालयत), मिन्, संयतवृत्ति, संयमशील; t. in eating' मिताहार, रक्ष 1 P(of cattle only ). - ENCY, . प्रवृचि/, अल्पाहार, मिता शन, संवताहार; t. in drinking' प्रवणता. प्रावण्यं, स्वभाव:, शीलता-अलना in comp. &e. See MODERATE. 4 समशीतोष्ण, मंदोग. TENDER, . सुकुमार, कोमल मृदु, पेलव; See DELI-. -LY, adv. धीर, शांत्या, अक्षाभण, निरुद्वेग, शांत चेत _CATE, SOFT. 2 सुलभवेदन-दुःख, दुःखज्ञ, मृद. सा. - TEMPERANCE, S. संयम:, निग्रहः, परिमितता, 3 बाल, कोमार (01).4 सदय, करुगाई, करग, नियमः, नियतत्वं, मिताहारः, मिताशन, मितपानं, पा स्निग्ध, दयाल; ·t.-hearted' करुणात्मक, कोमलमाप्रसक्ति f., &c. मृद-चिन, क्लित्रहदय, दयाचित्न. -0.1. उपानी 1 P, TEMPERATURE, S. TGT-धर्म-परिमाणं. उपह 1 P. ४ उपक्षिप् ७P, उपन्य 4 . -. टप. न्यासः, प्रस्ताव:. -LY, ade. सकरुणं, दय, सानुकंप, TRMPEST,-OUS, See STORM,-Y. सादरं, करुणदृष्ट्या . -NEss, s. मादेव, कोमलता, TEMPLE, S. देवालयः, देवतायतनं-निकेतनं, सिद्धायतनं, निग्धता, कारुण्य, दयालता, वात्सल्यं, &c. देवगृह-भवन-मंदिरं; and sim. comp:; मठः, वि: TENDON, I. शि(सि )T; स्नाय, स्नसा. -TEN. हारः (Jaina t.); 'endowment of at.'देवस्वं. DINOUS, a. शिराल; स्नायुमय (यी/.). 2 कुंभः, कपोल:, शंखः. TENDRIL, S. तंतः; (of creepers) प्रतानं, किसलयःTEMPORAL, a. ऐहिक-सांसारिक-ऐहलौकिक-प्रापंचिक- यं; Se SHOOT. लौकिक-(की/.). TEN EMENT, S. भवन, आयतनं; 'earthly t. 'देहः. TEMPORARY, a. अचिरस्थायिन्, अचिर- अल्प-कालिक 2स्थावरं. (की.), अशाश्वत (ती.), असनातन (ना.), TENET, .. मत, अनिप्रायः. अधिर, अनित्य, क्षणिक. -ILY, adv. स्वल्पकालं, अ- TENOUR, .. भावः, भावार्थः, अभिप्रायः, तात्पर्य.2 चिर, अशाश्वतं. क्रमः, अन्वयः. TEMPORIZE, V.. यथाकाल-यथासमय-व्यय 1 P; TENBE, B. कल. . छंदोनवृत् 1 A.-ING, a. समयानुवर्तिन, कालानराधिन. | TENSION, S. आ-,तति. TEMPT, U... प्र-वि-लम् ., वि-आ-कृष् 1 P, वि.,मह TEN'T, B. वन-पट-वेदमन् ., दुष्य-यं, पटमरः0.; See ALLURE. 2018 1 A. -ATION, & 9- | royalt.' उपकार्या; उपकारिका; pitch at.' विलोमनं, आकर्षणं, विकारहंतः, विकारहेतौ सति विक्रियते येषां न घेतांसि त पर धीराः (K. I.59) | TENDOUB, a. See THIN. there being t. $ &o. ';, liable to t. s'a TEPID, a.कोण, कोण, पदुष्ण, मोन.... Page #442 -------------------------------------------------------------------------- ________________ TERGIVERSATION, .. बाकलं, अपलापः; See | TESTICLES, 8. अंडः, कोषः-शाः, मुष्कः , वृषणः, फल PREVARICATION. | (in dual). TERM, B. पर्यनः, अंत:.2 मर्यादा, अवधिः, सीमा; the | TESTIFY, ... साक्ष्यं दा 3 U, प्रमाणयति ( D.), प्रutmostt. 'परमावधिः; t. of lite'. भायर्यादा, माणीकृ8 U.2 प्रकाश ., विवृ 5 U, ग्यं 7 Por आयुःसीमा the t. of life is small' स्वपं भायः. ., प्रकटीक, आविष्क; ( by words)2U, पर कायांन हममयः-काल:.4 पदं, शरदः, सज्ञा. 5 व्य- 2P,&c. वहारः, वृति, भावः; 'on friendly t.s' मित्र- TESTIMONY, . साक्ष्यं, प्रमाणं, प्रामाण्य. -TETrभावेन, सद्भावेम, प्रीत्या, सुखेन; 'ill t.s' अप्रीति f., I MONIAL, S. प्रमाणपत्र लेखः. विरोधः, असंतोषः. 6(Math.) पदं. 7 अवयवः TEHTY, a. See FRETFUL. (ot asyllogism).8(T.s) समपः, संकेतः, सं- TETANUB, S. धनुर्वात.. विद्, प्रतिज्ञा. -v... आ-ख्या 2 P, अमि-धा 3 U, TETE-A-TETE, S. रहः-संलाप:-प्रत्यासनि. आहे 1 P, See OALL, NAME. -LESS, a. निरव- TETHER, s. बंधनरज्जु f. -सूत्र. -४... (रवा ) धि, अनंत. -TERMINABLE, C. अत्प, सीमा in बंध 9 P. comp. -TERMINATE, V. 1. अवमी 4 P, समार TETRAD, S. चतुष्टयं, चतुष्कं. c. - i. समाए pass. -ION, F. अंतः, अवसानं, TETRAGON, . चतुर्भुजः, चतुरस्त्रं. -AL, a. चतुरल, परिणाम:, निष्ठा, समाति.f., निवृत्ति 1.2 प्रत्ययः. चतुष्कोण. TERNAGAN'T, S. अतिकलहप्रिया, कर्कशा, चंड; See TExr, s. मुलं, मलपंक्ति, मूलथः . 2 उक्ति, सूर्य, SIREW. ScOLD. वचनं, वाक्यं. -UAL, a. मौलिक ( की f.), मौल 'TERMINOLOGY, s. परिभाषा. (ली.). TERRACE, S. अलिंदः, भनि f., प्रघा(घ)गः. 2 TEXTILE. 4. तांतव (वा.), तंतुनिर्मित. Root, q. v. 3 वितदि., वेदिका. TEXTURE, S. विन्यासः, वि-रचना-नं, अति, वाप:TERRAQUEOUS. 4. जलस्थलात्मक. य:.2 तंतु-सत्र-गण:.3 तांत. TERRENE, TERRESTRIAL, a.पार्थिव (वी./.). मी TEw, o. t. See Ply. मिक (कीf.), भौम (मी/.), भ in comp.2 लोक THAN, conj. Ex. by abl. of word following क, ऐहिक (की.); See WORLDLY. 3 भूचर, it; मतिरेव बलागरीयसी &c. ; with better 'ex. स्थलज, भूलोकस्था 't.globe' भूगोल:. by न च, न त, न पुनः; See PREFER, BETTEB%3B TERRITORY, S.,देशः, राष्ट्र, राज्य, भूमि f. -IAL, oft. ex. by अपेक्ष्य (with acc.), अपेक्षया in comp. a. राष्ट्री; by (.) in comp. THANK, ... उपकृत-अनुग्रहीत-8. अस्मि इति वद् 1P, ( Say', q.v.); कृतज्ञतां दश् .. or आविTERROR, S. सं.,त्रासः, भयं, साध्वस, शंका. 2 भयहेतु : 580, कृनाकारं म्त 2 U or प्रशंम् 1P; t.. स्थान, शंकास्थान; a t. to the wicked ' ed his deliverer' भवतानाहीत:-उपकत:-अस्मि शठा भ्ययिता ( Mr. 9). -TERRIBLE,-TER इति रक्षितारमुवाद (I)t. you', ' thanks' LLPIC, a. घोर, दारुण, भाषग, भीम, उग्र, कराल, वि अन गृहीतास्मि, महानयं प्रसाद:. ·t. God ' दिष्टचा. कट.-TERRIBLY, ado. दारुणं, बलवन, घोर, उग्रं. -s. ( Thanks) कृतज्ञतादर्शनं-प्रकाशन, उपकाररतति . -TERRIFY, ..सं-पम् ., भाc. See FRIGHT, f., y1019:; better ex. by (v.); accept -PUL, &c. my t.s' by (1.). - FUL, a. कृतज्ञ, कृतवेदिन, TERSE, a. लाघवान्वित, संक्षिप्त, लघुपद. -NESS, s. उपकारज्ञ, कृतज्ञतादर्शिन्. - FULLt, adv. कृतज्ञतापूलापर्व, संक्षेपः. वं, कृतज्ञतपा.-LESS, a. अकृतज्ञ, कृतन.-THANKSTERTIAN, तृतीयकः,-स्वरः, यहि कविषमः (t. GIVING, s. Ses (3.). agut). THAT, 4. तद् (सः-सा-तत् ). 2 यत् (यः-या-यत्), TEST, B... परीभ 1A,(माया मयोद्भाश्य परीक्षितीसि oft. by comp. ; he t. has strength' सबल, R. I 62), विमृश 6P,( शामे प्रयोगे व मां विमृ. बलिन् &c. -conj. इति (after assertions), यथा, धातु M. 1).-.परीक्षा, विमर्शः, प्रतीति f.2141- यत् (at beginning) with or without इति; णं ( something whereby to t.) नष:. निकष- sometimes not ex. 2 ( Purpose ) a with मावन् m. this should be put to t.' एतत्प्रती- pot mood or 314-3 in comp. ; . Oh t.' Spe REFTITT; See TOUCH. WOULD. TESTACEOUS, a. बुरिशिष्ट, शंखवासिन्. THATCH, S. छदिम , पटलं, तृणपटलं-उदिः. -0... . 'ERTAMENT,.. मृत्युलेख:-पत्रं, इच्छा. 2 संहिता. | तणादिना भाछ 10. -ER. तृणपटलकार:. -ABT, मृत्युपत्रदान | THW..11P, वि-सी4. -.hora. Page #443 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (450) वीक, वि-ली .; Soo Metr. - हिम-तुषार-तं. - खान: Tax, ( Article ) Ex. by तत्र ( सः मानत ) or भदस् (अनौ-भदः ) ; gen. not ex. 2 ( With comp. adj. ) by यथा यथ तथा तथा; पथा थ यौवनमतिचक्राम तथा तथा अनपत्यतामा अवर्धनाय संताप: ( Ka. 59 ) 't. older he grew, t. greater his torment' &c.; t. sooner, t. better' यथा यथा लघु का संपावते तथा तथा आक भवेत् ; 't. more s0 विशेषतः, विशेषण. THEATRE, 3. रंग:, -भूमि f·, शाला, नृत्य-नाट्य- गाला, नाटक गृह. - THEATRICAL . नाटक, नाव्य in _comp. ; 't. performance ' नाटकप्रयोग: THEFT, S. See under THIEVE. THEISM 3. ईश्वरवादः, आस्तिक्यवादः, आस्तिक्यं. - THEIST, 9. ईश्वरवादिन् m., आस्तिकः. THEME, 8. विषयः, प्रकरणं, वस्तु 22, प्रबंधः. THEN, ado. तदा तदानीं तस्मिन्कालं. 2 ततः, अनंतरं, अथ 3 तर्हि ; तत् ; ' now and t. ' कदापि, कदाचित् ; ' 80 t. एवं ि ; 'what t. ' ततः किं. - TUENce, ado तनः, तस्मात् तस्मात् स्थानातू ; ‘ t.-forth ', ‘t-forward ' ततः प्रभृति-आरभ्य, तदाप्रभृति. ܕ THEOCRACY, . ईश्वरप्रभुत्वं ईश्वर कर्तृकत्वं. THEOGONY, 3. देवोत्पत्ति f. - वंश:. THEOLOGY, 3. ईश्वर त्रह्म-ज्ञानं, परमार्थनिया, अध्यात्मज्ञानं विद्या. -IAN, 3. परमार्थविद् ईश्वरज्ञान विश रदः, ब्रह्मविद् ज्ञानिन् वेदांती अध्यात्मवादी ICAL, a. Ex. by ( 4 ) in comp, आध्यमिक-परमाथिंक- (की f. ). THEOREM, 3. मेयोपायं. ततः परं तदनंतर 'tat' तेन तत्र तद; ततः 't by ' तेन तेनार न तदवांण; ' t fore ' अतः. नग्मात् तस्वात् कारणात्हता, ततः, तत् हान हतं, अनेक कारणन इतना t-in तम्मिये 't. of तत्रस्य ततस्य तत्र थ (1.); तस्य, अस्य. ताय; 't. upon ' ततः, &c. THERMOMETER. 3. उष्णमानयंत्र THESIS, s. प्रांतज्ञा. पूर्वपक्ष: 2 प्रबंध TICK, घन, निवड, आवेरल, सांद्र, गा; नीरंध ज्ञान 2 स्थूल, महत्, विपुल; See LARGE. 3 मंद, अड, स्थ; See DULL; 't-headed ' मंरधी; ' t -skinned ’ काठन, सहिष्ण मंद, स्थूल 4 पंकिल, काषत. आल. 5 ( Of a solid body ) घन. -s तमलं, शिरस 22, मूर्धर, संकुलं; in the t. of the fight' रणशिरांत, समदें मूर्ध्नि. -ado. अतिरतं, निति, अविरलं, निब, by (a.) in comp. ; 't.-sowu' घनीत सात &c.; 't. set सु-, संत, उपचित. - EN. ०.८. घनाऊ 8 U. निबिडाकू &c. - घनीभू 1 P, निबिड भू; the horizont. ed’दिङ्मंडल (भ्रपटलैः) घनमूने, अभ्रपटलाकीर्ण. - Er, 3. गहनं, गुल्मःल्मं, निविडारण्यं, वृक्ष तरु- गहनं. -LY, ado निरंनरं, अविरल, निविर्ड, गाई. - NESS, धनता, सांद्रता, संहति f., &c. 2 वेधः, घनता, निडलं. 3 ( Of voice ) स्वरभंगः. THIEVE, v. t. 10, 9 P, 10. -ISH, a. अपहरण-चौर्य-शल-वृत्त. चौयांतक - ISINESS, 3. चौवनति. -TatEF, तनः चार, चौर, तरकरः, दस्य:, मारकः कृनीलकः प ( ) प्रतिबाध पस्का मलमलचः, ऐकागारिकः - Tarrr, s. स्नेय मंष, चोर्य, चं (चौका, स्तै यं Turu, s. ऊरु: (m.), सक्थि ; having beautiful t. s' वामोरुः-रू. THEORY, S. i, fata:;:; t. of evolution' परिणामवादः; नास्तिक मतं &c. 2 कम्पना, तर्कः, मनःसृष्टि f. 3 आगमः, शानं, उपपत्ति f. (as opp. to ‘practice' प्रयोगः), द्वावेवाभ्यामिनी प्रयोगनिपुणौ च ( M. 3 ) • well-versed in t. practice '; oft मंत्रतंत्र t and practice'. THEORETICAL, a व्यवहारायांग्य, काल्पनिक व्यावहारिक (की f. ). -ALLY, ado. कल्पनापूर्व. - THEORIZE, . . मतं उपकृ . and having a t waist' तनुमध्यम, क्षीणमध्यम; See SLENDER. -0. ८. तिरलयति (D.), उनी विरली कृ 8 U, संख्यां अप-त्रि 5 U or fक्ष 5I or c. 2 तक, तक्ष 1, 5P, दक्खि 6 P. LY ado. विरलं, असंहनं. -NESS, 3. तनुना, सूक्ष्मत 5. रम्यं कार्य क्षीणता. THEOSOPHY, 3. ईश्वरवादः ज्ञ.नं. THERAPEUTIC, a शांतिकर (f.) रोगघ्न | Turse, s वस्तु, द्रव्यं पदार्थः अर्थः विषयः, (घ्नी f. ) ; 't. 8 ' भेषज शाखं. THERE, ado. तत्र, तस्मिन् स्थाने, तत्स्थलं. 2 ( Expletive) by अस्ति. -interj. पश्य, पर; ' here and t.' इतस्ततः; 't.-about' (ts ) तथैव कनारि तत्स्थानसमीपे (with number ) उप-आसन in comp. ; See NEARLY, ABOUT; 20 or t.-abouts' aqभासन - विज्ञाः ( नराः) &o 't. after ' ततः, तदनु अर्थःTarxx. . चितू 10, ध्यै 1 P, मृग् 0F, आ-पर्या10, 10, चर, मनमा, मं, भू . मन् 4 A, गण 10; See CossIDER; 't. inuch of ' बहु मन्; ' It so ' इति मे मतिः; ' does not t. of going to his capital ' नगरगमनाय म तन करोति ( 8.2 );t of 1P, मनसि कृ TUMBLE, अंगुलित्राणं, अंगुलिमुखत्रं. TUIN, . प्र-तन्, सूक्ष्म, विरल, अरथूल, लक्ष्ण. 2 कृश, क्षीण, शांत; ' grown t. ' तन्वंग करातांग (गी f. ); Page #444 -------------------------------------------------------------------------- ________________ • PER (431) TEE ·I never thought of winter'हेमंत: समाम्था- COMPLETE%3D t.-bred' अभिजात, भतिकमीन स्पति हरि चिता नेव मनसि ना, हा माल चित. ( horso) जानयः, कुलीन: t-fare' राजमार्ग, - ER, S. मर:, मनिः ; (lit.तिक Sea PHILO- घायः, संतरणं; सर्वसामान्यपथः, सर्वगम्पमार्ग: SOPHER. -THOUGHT, s. (act) ता. -LY, adv. सम्मक, संपूर्ण, सायंत; by पार in नं, आगमन; ( result also ) विधर:, मिशः, कि- comp. ; ' who hns t. learnt the lores' forat चारणं-णा, भाना, महापा.:, चित्तचंष्टा.. मतं, अ- पारदृश्वनः (R. I. 23); 't. mastered all lores' भिप्रार:, मनारथ:.3मांत/., बुद्ध f., क-पना चिा - नारसको विधाः ( R. III. 30). -NESS, . पूर्णता, . र:, संकल्पः, मनोगतं, चिन, मनम् ॥., त:, चित्त-न- परिपान , निःशेषत., ना-वृत्ति, भााना; 'one's inmost ts'अंतगर्त । THou, pron. स्वं; to t. and thee' त्वं 80% . मनः; 'evil t.' कनात 'benevolent t.' परहे- do not t. your elders' गुरुष त्वंकोर न प्रयोजयेतबद्धिः ; 'swift as t.' मनोजक - beyondt." त्. -TAINE, a त्वदाय, तावक (की/.), तावकीन, । 311977; in t., word or ( actual) dood' - त्वक, भवदीय, त्वत् in comp. नोवाकायकर्मभिः. -FUL, a.fताशाल, विचार-विवेक- TIOUGII, adv. आप, यपपि; ' as t.' इव. शील, विमृश्य-समीक्ष्य-कारिन्, असाहसिक ( की.), THOUSAND, a., . महरले, दशशत; ts of times' . साधान, अप्रमन. 2 चिंता-कुल-पर-निमन, ध्यानार. सहस्रशः-वार; — in a t. ways or parts' -FULLY, adv. विचित्य, विमृश्य, विचार्य, समीक्ष्य, सहस्रधा; ' ten t.' अयुतं ; 'hundred t.' लक्षं; सविकि, पर्या गोव्य. - FULNESS, 5. सविचारता, नि- by t.s' सहस्रशः. -TI, a. सहखतम (मी.). वरिता, सक्ष्यकारिता. -LESS, . प्रमच, अनाहित, THRALL, S. दासः. - DOM, .वास्य, दासवृत्ति, दासअसावधान See NEGLIGENT. 2 निभिन, वी सचिन. वं; Ses SLAVE, ERY. 2 व शता, पारतंत्र्यं, अधीनता. 3 अनमीक्षा-मि- कानि, क्षिपकारिन, विक-नि- TIRASH, 1. परुष बलात्-तह 10 or प्र-ह 1P.2 चर-हीन, मरमस, म... -LESSLY, udo. मोह त् , र- निस्तषा, 8U, UB Sre TERESE. भसा, अविमृश्य, अविकन, अविचारण. -LESSNESS, THREAD, S. सूत्र, नेत:, ( fig.also ), (आशातंतुः ), इ. विकः, भतिचा:, रभसः, मोहः गगः तं “t. of a story' कथाप्रबंध:-अनुवध:TIIRST, V... 4 , ( fig.nlso); पा desid. सदर्भ:-अपयः, अनुसंधान, प्रबंधार्थः; t.-bare' ( पिपासति ), उदयति ( D.). -. sगा, (ig. सूत्रदरिद्र ; अयं पट: सूप्रदरिद्रतां गतः (Mr. 2), सूत्रalso); ध्यतागा, जमिन तृष्णा &c.; विपासा, तृषा. शेष; जर्जर. -... सूत्र 10; गु(गं 6P, ग्रंथ तृष f., उदन्या, पानच्छा. -Y, a. तापत, पिमत, त- 9 P; t. one's way' मंद मंद प्रम 1 P.-४, पान-आकुल-भातुर, सतुग, पियामु, उदकाधिन्, तणा- १. मूत्र-तंत-मय (यी . ). विष्ट-आक्रात. TIREAT, S. तर्जनं, तणतं, भर्त्सनं, अपकारगिर THIRTEEN, a त्रयोदशन. -Ti, a त्रयोदश (शी/.). -EN, O.. मं-तर्ज 1P, 10 A, निर-,भ... 10 A, TuIRIY, afशत् f. -JETH, a श (दी.,त्रि- भी .-".i.प्र.या-सद् 1P,लग-. संपद् 4 , 3नम ( मी... त्रम् 1 P; — war t.g' प्रत्यासीदति रणप्रनंगः; See TIIs, pron. a. एतद (एष:-एषा-एतत् ), इदं (अयं IXPEND. - ENING, a. भर्तनकृत, अनिष्ट वेदिन्। प्रइ-इदं); 't. way', 't. way' इत: इत:. न्याभनय, रामापक. - ENINGLY, adv. तर्जय-a THISTLE, S. गं:क्षर:-रकः. गोका , बनशंगाटा, सा. TuREE, an (तिम् ): 'aggregate ott." दटक पलं रूपा इक्षगंधा, श्वा', (plunt ). वितयं, त्रिकं, प्रयो; t. months' विमासं, मा. THEELER, ado. नत्र.-WARD, ado.२ दश प्रति. सत्र ; two or t.' दिय, त्रिचतर &o. t.-oorTRONG, बरत्रा, नव', धर्मरज. nered' त्रिकोण; t.-eyed' त्रिलोचनः, त्रिनयनः; THORAT, S. उर:-वक्षः ., स्थलं. &o.: t.-fold' विगुग; t.-fourths' त्रिपादः, THORN, S. कंटकः-कं, शस्यः शिनायः, तरु-दम-नखः पादवयं 2 and t.-fourths' पादोनत्रयं.-THIRD, (fig.) कंट:, श ; he is a t. in your a. तृतीय. -.तृतीयभाग:-अंशः. -LY, adv. तृतीside ' अंन प्रम्बन शायं-कंटक-इ। सवा पीडयात यस्थान. -THRICE, adv. नि:, त्रिवार. 'there is no rose without a t.' सुख नाम : | THRESE, U... मृद् 9P, परिपू 9U, निस्तुपीक खमिश्रितमस्यव, दःखासनित्र मख नैव प्राप्यते.2 कं 8U.10.2 नई 10, H-11 P. -ED, a.नि. टकना-वृतः, trapple' धनरः, स्तरः, उम्मनः, स्त पत, निस्तष, पूत, बहुलाकृत. -ING, . पावन,क. कितवः, :, कनकाहयः, मात नः, मदनः; (fruit) हुलीकरणं, केडनं, निम्तपीकरगं; 't: floor'खलपामातुल पत्रकः. -LESS, 4. निष्कटक. -7, a. कंटका न्य; t. instrument' मुसल:-लं, अयोगं, करनी.., त, कंटकाकीर्ण, कंटाकर, सकंटक. TURESHOLD, . हली, द्वारपिंडी, महावग्रहणी (68) BUROVE संपूर्ण सम्परमात पल 80 प्रारंभ Page #445 -------------------------------------------------------------------------- ________________ THIrr, मितम्यय:-व्ययिता. 2 सं-वि-वृद्धि/. ., दा 30or पत् 't. into disorder' पिंजली-भा. मिसम्यायम्, अस्पध्यय: See FRUGAL. कली-%80, न्यूई भंग 7 P; ' t. dice ' अक्षा भाव TERIEL, प्र-कंपः, स्फुरण, हर्षः, (of joy, hor- 1Por पत् 0.-about, उत्-नि-क्षिप, इतस्ततः चल०, 'ror, &0.)रोमांच:, पुलका वर्षःt. of joy'| बाहक्षेपं - t.ing about the arms.' -away, नि: हर्षरोमांचः, पुलकोद्रमः, रोमहर्षः 'a t. came over वि-क्षिप, अपाम्, अप-हा 3 P, अपव्य 4P,त्य 1P; her body' तस्या गात्रं रोमांचितं-पलकित-कंटाकितं. (time) क्षिप, 1P,या. (यापयति).2 निरस्, प्रत्याबभूव with at. of horror' सासरोमांचितगात्रः. ख्या 2 P; See REJECr; it was t. ing words -०. स्फुर 6P, ह 4 P, प्र-कंर 1A; gen. away'निरर्य-मोघं-एव तद् भाषणं, वागायासमात्र • ex. by पुलकित, रोमांचित, केटकित, (4.); he t.od भाषणं; • kindness was not thrown away upon with joy' आनंदपुलकिततनबंभन. -ING. a. ला. him' सानग्रहं कृतज्ञनयास्मरत्; to be thrown (गे)महर्षण (जी.), पुलकित, रोमांचित, &c. away upon ' विफलीभू 1P, विफलना गम् 1 P, TERIVE, V. 1. प्र, 1 A, प्र-उप-वि pass., सं- लय-क्षय-नाशं गम्-या &o.; गता नाशं तारा यकृतमअधू 4,5P, उन्नति-उत्कर्ष-प्राप् 5 P; See PRO- साधाविव जने ( Mr. 5); असत्पुरुषतोष दाष्टविफलSPER, FLOURISH. -ING, a. वधिष्ण, प्र-उप-चीय- तां गता (Mr. 1). -down, पत् 0., अधः क्षिप् or मान, समृडू. पत, प्र-भ्रंश् ., प्र-च्य . -off, निः-प्र-भिप, अव-निर-ध THROAT, 8. कंठः, गलः, ककः, निगरण:: ' relating 5, 9 U, निराक, अपव्यध, अप-म 0.;"t. one off to t.' कंठच; 'up to the t.' आकंठ, आउठात. his guard' असावधान-a. कृ;" t. off the veil or THROB, V..प्र.,स्पंद् 1 A, स्फुर 6 P, वे 1A; कर mask' ग्वरूप प्रकटीक or वि- वृU or प्रकाश-0. .1 A. -BING, . संदः, स्पंदनं; स्फुरणं, स्फुरितं, कंपः. -out, Roject. ५. v. 2 निः-म ., अपाम. 3 THROE, S. यातना, वेदना, व्यथा ; ( of delivery ) ( Hints) मूच 10, उप-झिर, उपम्यस्, व्यंज 0.-up, प्रसववेदना, प्रसवकालव्यथा. उदम, उक्षिप् &c.; (from the stomach) उम् 17, THRONE, S. सिंहासन, नृपासनं, &c.; भद्रासनं ; 'a 16-T 6 P'; . I have thrown a wall around' scended the ancestral t.' भेजे पैतकमामन ( R.. उपक्षितो मया मिनिबंध: (M.5).-. प्रक्षेप:-पगं, XVII. 28); getting the t.' राजपदामाप्ति .3 प्रासा, प्रेरण; &c. --ER, . क्षेप्त m., प्रास::. ' having lost his t.' भ्रष्ट. -0.1. अनिषिच् THRUM, S. दश:-वस्तपः (pl.). 6P, राज्ये अभिषिच, सिंहासनं आरुह c.; t. ed THRUSE, . मारिका, शरारि. king ' अभिषिक्ता राजा. TERUST, ... अपव्य 4 P, प्र-म., प्र-क्षिप् 6 P; THRONG, s. जनसंमर्द:-मंकुलं, लोकनिवहः. -... 't. away',"t. out' निरस् 4 U, निः-स., बाह. भा-समा-क 6 P, संवा 1 A, -.i. जनाकीर्ण-जन कृ8 U; (the hand &c.) प्र.म. 't. into' संवाध-. भू; See CROWD. WED, a. आ-समा-कीर्ण, प्र-नि-विञ् c.; 't.on'प्रचुद ८., प्रचल c.-.आघातः, जनसंकुल-संवाधित. प्रहारः, ताडनं; ( with fist) मुष्टिाहारः-आघात:. THROTTLE, v.1. गले निष्पीड 10, गलनिष्पीडनेन THUMB, S. अंगुषः; 'under one'st.' आयन, वश्य. ध्या-पद् ., गलहस्तयति ( D.). -U... अंगुष्ठन पगमश 6 Por सय 6 P or अंक 10. THROUGH, Prep. Ex. by instr.or ab1.2 मध्यन, | TRUMP, V. 1. आहन् 20, तर 10, प्र-ह 1P.-. अंतरेण; t. the branches ' विटगांतरेण. 3 पारं, भा-अभि-पातः, प्रहार.. तीरांतरं यावत्.4 मुखेन, द्वारेण, द्वारा, in comp.; THUNDER, 8. मेघगर्जनं, घनश्वनिः, जीमूतस्तनितं, मेसखीमखेमोथे • spoke.t. her friend'.-ads.म. घगणित : and sim. comp.; विस्फर्जयः-धः, स्फजि. मगं, सात, शेष यात्, भासमान:, oft by पारं गम् तं, स्तनित, रसितं; गजितं, गर्जन-ना; 'to-bolt' or T 1 P.;' ha has learnt the Vedas t.' बजः-ज, कुलिश, भिदरं, पवि:, अशमि m. f., श्रतिपारंगतः, श्रुतियारधा; toget t'तारयति- शनकाटिः, स्वरुः, शंबः, हादिनी, भोलि:, t-alap' पारयति (D.), समाप 0. -THROUGHOUT, prep. वजनिचेषः-निर्यातस्वनः-निष्पेषः, See (8.);...Ex. by सर्व, समस्त; See ALL; आ or यावत् in storm' अशनिवर्ष:-पातः; 't.-struck' अशनिताcomp: t. one's life' यावजीवं-बेन, आजीवि- डित, वजाहत: See ASTOUNDED. -७. गर्ज 1P. सांतातtthe towa' अखिले नगरे, नगेरे. सर्वत्र. स्तन् 1 P, वि-रफु 1 P; ' shonldst t. reproof .-ads. सर्वत्र, अशेषतः; सर्वत्र वैतालीयं उंदः (the यत् (माक्षेपमिव ). नदास सिंहनादेः (Mr.5). metre is Vaitálya t.' -ER, . वजिन् m., कुलिशभृत, वजपाणिः. THROW,... प्रक्षिप् 6P, प्र.,अस् 4 P, पत्., THURSDAY, S. गुरुवासरः. प्र-मन्यू 6P, विवा 6P, ईर ०., प्रेष् ०., ( with THus, adv.एन, इत्थं, इति, अनेन प्रकारेण, अनया रीत्या. Jaw.of plave) taglars'कर्षि-पक्षाक्षिएITIWAGESAMBHAUN Page #446 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (433 ) . THWART, V. 1. खंड् 10, वि-पति-हन 2 P, मोपीक | 7 (With numerals) गुणं, कृत्वः, वार, 8U, नि-प्रति-वि-5 7 U; प्रतिकूलयति-प्रतीपयति comp.; '10 t.s' दशकत्वः; सहस्रगुण, त्रिधार, &0.5 (D.); क ईप्सितार्थस्थिरनिश्चयं मनः प्रतीपयेत् ( K. 'from t. to t.' काले काले; losing or wast-. . 5); See FRUSTRATE, BAFFLE. ing t.' कालहरण, कालक्षेपः-हामिः: by this t.' THARA, . मुकुट, किरीटः, मौलि:. अनेन समयेन, इयता कालेन; after a long t.' चिराTICK, 8. यूका.2 Credit, q.v. त्, बहोः कालात्; ' for a long t.' चिरं, महांत कालं; TICKET, B. निर्देर्शनी, अभिज्ञानपत्रं. 'of the same t.' समकालीन, समकालिक (की f); TICKLE, ७. कुतकूतयति ( D.), कडूयति (D.); (ig.) — at the right t.' काले, यथावसर, प्राप्तकाल; in Please, Gratity, q.v. -ER, S. कडूयनकः. • time' यथासमयं-अवसरं, काले; in a short TIDE, S. वेला (of the sea). 2 स्रोतस् ।., ओघः, t.' अचिरेण-रात् ; ' at the t. when' यदा-तदा; वेगः, रयः, See STREAM. - V. . (over ) तृ 1 P, 'at the same t.' सम, एकावसरं, तत्कालं, तत्क्षण; सं-उत्-. 'at all t.s' सदा, सर्वदा; ' at other t. ' अन्यदा Tidy, a. Neat, q. v. 'att.s' काले काले, अंतरा अंतरा; ' at this, TIDINGS, 8. वाता, प्रवृत्ति f.; See News. that, t.' अधुना, तदा; 'at any t.' यदा कदा; TE, Vt.नि-,बंध 9 P, पिन 4 P; ( together ) 'come at any t.' यदा इच्छसि तदा-यथेष्टकालेयोक्त्रयति ( D.), संबंधू, संश्लिष् ., संसं ., सं-युज आगच्छ; ' of our, those, t.s' इदानींतन-तदानींतन 7U, 10, सं-धा-3 U; ( flowers &c. ) गुंफ 6 P, (नीf.);' high t.' उचितः समय:, it is high सं-ग्रंथ 9 P. -s. निबंधनं, ( द्वितीयं मनसो निबंधनं ); t. to bathe and take our meals' समयः खानसंश्लेषण, बंधः-धनं-नी, ग्रंथिः ; ' t. of ayoke' यावत्र, भोजन से वितुं ( V.2 ); good for the t. boing' आबंध:; ' this (child ) is the mutual t. of आपातरमणीय, आपाततो रम्यः · hard t.s' बापparents' एतदन्योन्यसंश्लेषण पित्रोः (U. 3). 2 दा काल:; विपत्समयः, आप 1.35 dark t.s' क. मन f.n., गुणः, तंतु:.3 Fetter, q. v.4 संगः, बंधः; लिकालः; from t. to t. ' अनुवेले, वारंवार; 'worldly t.s' संसारबंध: 'free from t.s' नि: ' many t.s' बहुशः, बहुवारं, काले काले; t. संग, मुक्तसग. -ER, s. पार्क-श्रेणि f.: See LINE. server', ' t.-serivng' कालानुवर्तिन, समयानुरो'TIGER, s. व्याघ्रः, शार्दूल:, दीपिन् m. धिन; I shall not do so next t.' नैवं वारांतर TIGHT, a. अशिथिल, दृढ, गाढ, संसक्त, सुसंहत. 2 विधास्यामि; ' what is the t. now' का वेला अधु ना वर्तते; - begging is out of t.' अनवसरमस्तीअतिपिनद्ध, गाढ-दृ-बद्ध, संनिबद्ध; 'I am chainod down by this t. bark-garment' अतिपिनडून थिभावः ( Mal. 9); 'sign of the t.' कालधर्मः 'without loss of t.' अकालक्षेपेण, अविलंबित वल्कलंन नियंत्रितास्मि (S. 1); 'the coat sits t. 'one keeping or beating t. with the hands' on your body' अंगानंतरवता-अंगसंसक:-कंचुकः. पाणिघः, पाणिवाद:; कर किसलयताले ग्धया नय॑मानः 3 आसत.4 संबाध. - EN, O... दृढीकृ8 U, नियम् ( U. 3 ) by keeping t. with her hands' 1P, द्र०यति (D. ). -LY, adv. दृढ़, प्र-,गाढं, &c.; quick, mean, slow, t.' तं, मध्य, विलंबिअशिथिलं; - tied t.' दृढ बद्ध &c. -NESS, 6. दृढ त; out of t.' विताल, वैतालिक (की.). -... ता, घनता, सुसंसक्ति, संहकिf., आनंतयं. काल निर्णी 1 P or परिकप ८., कालानुरूप a. कृ8U. TILL, adv., prep. यावत् ( with acc. of noun ) -LY, a. Ex. by (s.) in comp.; "showering t.' or यावत् न (followed by तावत् ); 't. now' काल-समय-वर्षिणः; सामायिक (कीf.); कालकृतोद्योगात् अयावधि, अद्य यावत्; gen. by आ in comp. or • by t. attempts.'.-adv. काले, यथासमयं-कालं. with abl.; 't.death' आमरणं, आमृत्योः ; 't. the | TIMID, TIMOROUS, a. भीरू, कातर, ससाध्वस, प. learmed are satisfied ' आपरितोषाद्विदां (S. 1).. स्त, सभय, दीन, भीरुहदय, चकित. -ITY,-NESS, B. -v.t. कृष 1 P, 6 U. -AGE, S. कृषिकर्मन् n., कृ-- सं-त्रासः, कातय, साध्वसं, &c., भीरुता-त्वं, चिनवद्धवि.f. -ER, S. कृषकः, कर्षकः, कृषीवल:, क्षेत्राजीव:. . व्यं. -LY, adv. ससा वसं, चकितं, सभयं. TILT, S. वितान, उप्लोषः. 2 प्रासक्रीडा-युद्धं.:-... TIN, S. पु., वंगं, रंग, पिभट't.-man'वंग-पु. भाकृज् 10.2 प्रासयद्धे प्रयत 1A.-.i. आ-अबनम् 1 P, भुज् P. कार: ' calx of t.' प्रपुभस्मन् ॥. TIMBER, S. काष्ठं, दारु . TINCTURE, S. आभा, छाया,आभासः इम्मिश्रण-संसर्गः. ' 2 औषधाधिवासितो मयार्कः, निर्यास, (extract ). TIMBER.EL, S. See DRUM. -V. ( lit. ) ईषत मिथ 10 or अधिवास- 10(ig.) TIME, . काल:, समयः, वेला. 2 (Occasion) अ ex. by (8.); 't.ed with truth' सत्याभास. वसरः, प्रसंगः, प्रस्तावः.3 वारः, वासरः. 4 अवधिः, मर्यादा.5 लः, लयः. 8-Personified) काल:. | TINDER, S. इंधन, एषस् ॥., शीपदामं. Page #447 -------------------------------------------------------------------------- ________________ TIN ( 434) Too TINGE, 6. रंगः, रागः; आभा, छाया, आभासः; To, prep. (With verbs of motion) ex. by acc.; speech with a t. of falsehood' असत्या- वाच्यतां याति, उमाख्यो जगाम &c. 2 (As indi• भासं वचन -0... रंज 0. -ED, a. सराग.. rect object ) by dat. of person. 3 ( Up to ) TINGLE, G.i. रणत्कार कृ 8U, रणरणायंते ( D.), | आ in comp. or with abl., यावत् with acc.; सशूल स्फुर 6 P; ' making the ears t. 'श्रवणाव- अंत-पर्यंत in comp.; from one to ten' एकादिददारणं ( वचः ). -8. सशूलस्फुरणं, रणरणायितं. शांताः ( संख्याः ).4(Possession) by gen. 5 TINKER, . कांस्यकारः. (Purpose) by dat. or inf., or 37f-ef in comp. TINKLE, V.i. कण् 1 P, शिंज् 2 A, मणक्षणायते 6( Consequence) by ciroum.; by dat.; "he (D.); वि-52 P. +ING, S. क्वणितं, शिजितं, पण was stoned to death' लोष्टघात हतः; 'he, to my मणध्वनिः. great delight, soon recovered ' सोचिरात्सस्थोTINSEL, S. मिथ्याशोभनं वस्तु, बाह्य शोभन द्रव्य. -a. ऽभवनाह' प्रमदितोऽभवम्; ' tortured to death, बाह्यशोभ, कृत्रिमशोभि, मिथ्याशीभन. तथा पीडितो यथा विगतासुरभूत; ' went to his ruin' TINT, 8. रागः, रंगः, छाया. -७...रंज c. स्वनाशायैव जगामै; ' was frightened to death' TINY, a. क्षुद्र, अतिलघु, प्रतनु; t. spark' तनुप्रकाशः. भीत्या मृतकल्पो बभूव; — she accompanies the Trr, 8. अग्रं, शिखरं, अग्रभागः, प्रांतः, मुखं, अणि m. movements of her foet to the musical timo' fi't. of the foot' 798, 9181; learning पादन्यासो लयमनुगत : (M. 2); 'to the number of danced on the t. of his tongue' अमुष्य विद्या 10' दशसंख्य- .; face to faco' समक्षं, संमुखं; ten रसनाग्रनर्तकी (N. I), समस्ता एव विद्या जिह्वाग्रेभवन् to one' प्रायः, भूयसा; भूयिष्ठ; - take to wife' (Ka. 346); 't.-too' पादायं, प्रपदं, अग्रपादः पत्नीस्थाने मन् 4 A; ' to a man' निःशेष, अशेषेण. ' from head to t.-too' आपादमस्तकं, नखशिखांतं. TOLL, V. 1. (घंटा &c.) वद् ., क्वण c.; See SOUND. -vt. Ex. by अग्र, मुख in comp.; 't. ed with | -v.i. शनैः कण् 1 P.-s. शुल्कः -ल्कं, करः; t.. silver' रजताग्र, रजताश्लिष्ट कोटि; 't. ed with | collector' झोल्किकः, शुल्क नाही. iron' अयोग्र, लोहान, अयोमुख.2 Top, q.v. ToMB, 8. समाधिः, स्थान; t.-stone' चैत्यं. TIPPET, S. अवेयं-यकं, ग्रीवाच्छादनं. To-MORROW, adv. श्वः, परेयुः, परेचवि; 'day after TIPPLE, V. 1. अतिपानं कृ 8 U, नित्यशः मयं पा 1 P. t. 'परश्वः; of t.' श्वस्तन (नी /.). -ER, S. अतिपानासक्तः, मद्यपः. TON, S. शिष्टाचारः. TIPSY, a. क्षीव, प्रमत्त, मदविह्वल, मदवश. TONE, S. स्वरः, स्वनः, नादः, ध्वनिः, रवः, शब्दः; TIRADE, 8. आक्षेपः, निंदावच:-लेखः, उपालंभलेखः. See SOUND. 2 भावः, चेष्टा, चेष्टितं. 3 (In music) TIRE, 8. उष्णीष:-, शिरोवेष्टनं; t. ing room' ने- स्वरः; ' long t.' तानः; ' keep a protracted t.' पथ्य,-शाला. 2 लोहवलयः-यं.-... खिद् c., क्लम् c., तानं प्रदा 3 U, ( उदास्यतामिच्छति किन्नराणां तानप्रदाश्रम् c. to be t.ed 'लम 1, 4 P, परि-,थम् 4 P, यित्वमिवोपगंतुं K. 1. 8). 4 (Of body ) बलं, आआयस् 1, 4 P, खिद् pass., निविद् pass., (राज्ञो व. रोग्यं, स्वास्थ्य, सस्थता, आनि:.-.t. ( down ) यस्यभावन निविण्णोस्मि 8.2 ); See FATIGUE. मृदूक 8 U, स्निग्धीकृ पारुष्यं अप-नी 1P. -TONIC, -ING, SOME, a. कष्ट-खेद-कर (f.), आयासक, 8. बल्यं, वाजीकरणं, बलवर्धन, आग्मेदं, रोचक, कष्टावह. दीपनं; क्षीणबलीयवाजीकरणचिकित्सा administerTISSUE, 8. जालं, क्रमः, रचना; t. of falsehood ' ing t.s to persons reduced in strength'. अनृतवाग्जालं. -a. वाजीकर (री.), बलवर्धन. TITAN, S. दानवः, दैत्यः; See DEMON. TONGS, S. केकमुख, संदेश:. TTEE, S. दशांशः, दशमभागः. TONGUE, .जिह्वा, रस(श)ना, रसज्ञा; ' holda the t.' TITILLATE, v. i. See TICKLE. See HOLD; t. of a bell' लोला.2 वाणी, भाषा; TITLE, 8. नामन् ॥, संज्ञा, लक्षणं, आख्या; See NAME%3; See LANGUAGE; t.-tied' बद्ध-नियंत्रित-जिंत. 't. of honor ' उपाधिः, उपपदं, मानपदं, कीतिषि To-NIGHT, adv. अद्य रात्रौ, नकं. है; distinguished by the t. of Srikantha' श्रीकंठपदलांछनः (0.1). 2 अधिकारः, आगमः, TONSURE, 8. क्षौरं, मुंडन, केशवपन, चूडासंस्कारः, स्वत्वं. 3 उपाधिः, उपपदं.4 स्थानं, पदं, विषयः; t. | शिरोमुंडन; 6.-ceremony ' चौलं. page' मखपृष्ठ-पत्र ‘t.-deed' आगमः,-पत्रं.-T7- Too, adv. अपि, तथा, चैव. 2 अति or A pr.; अत्यंTULAR, d. नाममात्र; See NOMINAL. तं, अतीव, भृशं; See ExCEEDINGLY; सुदीर्घ, दीघेTITLE, S. लव:, लेशः, अणुमा. तर 't. long' &o. TITTLE-TATTLE, S. विजल्पितं. Toor, 8. उपकरणं, साधन यंत्रं amere t.'यं Page #448 -------------------------------------------------------------------------- ________________ To0 1486) ' row - र fore than, दंष्ट्रा, दि. ade. .पक, 12 (oran' राजदतौ / TORTURE, DA, प्रमात्र; 'you are at. in the minister's hands' | TORTUOUS, a. वक्र, कुटिल, जिम, तियेच्.-LY त्वं सर्वथा सचिवाज्ञानुवर्ती तेन यंत्रवत् चाल्यसे. adv. वक्रं, तिर्यक्-कुटिल in comp. TooTE, 8. दंतः, दशनः, रदः, रदनः, देशः, दंष्ट्रा, द्वि- TORTURE, v. . यत् ., अत्यंत पीड् 10, प्र-मंथ् 0 P; जः, जेभः; two middle fore-teeth' राजदंती See TORMENT. 'double teeth' माढिf.2 (Of a saw ) दंतः; Toss, v.t. उत्-वि-क्षिप् 6 P, व्युदम् 4 U, उद्-धू 't.-picker' देतस्य निष्कोषणं, दंतालेखनी; शोधनी, 5, 9 U, संक्षम् c.; See THROW. -v.i. विक्षिप्निर्धर्षणकं; : t.-powder' दंतशोधनचूर्ण, दंतपवन; उद्भू-pass., इतस्ततः विचल् 1 P or लुट 6 P or लुलू -to-brush' दंतपवन,-कूर्चक; having good teeth | 1 P or g 1 A, धूर्ण 6P, 1 A. -8. उत्-क्षेप:-पणं; मदत ; ' in the teeth of ' अनादृत्य (with acc.) 'स-ठ्या-क्षाभः. or by abs, constr.; See. In spite of ' under TOTAL, (6. सकल, सर्व, समग्र, सपूर्ण, &c.; See SPITE; 'in the teeth of the Vedas' वेदेष जा WHOLE; — t. rout ' अत्यंतनाशः, सुपलायित; 't. गरूकेषु सत्सु आप.-ED, a. दंत, दत् in comp. disorder' अत्यंतमाकुलं. -ITY, 8. साकल्यं, समष्टि -LESS, a. दंतहीन, गलितदंत, निदत, नीरद, भग्नर f., ऐक्यं, काय what is the t.' एवं सर्वे (पिंद्वत-दंष्ट्र. - SOME, 4. स्वादु. -TEETLING, 8. द डीकृत्य ) कति संपते. -LY, adv. संपूर्ण, साकल्यन, ते ड्रेदः, दंतोद्गमः. सर्वथा-तः, अशेषण, निःशेषं. Tor, s. अमे, शिखर, शंगं, सानु m. n., शिखा, चूडा, | ToTTER, V. प्र-स्खल 1 P, कंप् 1 A, वि-घल् 1 P; शिरस 1., शीर्ष कं, मूर्धन् m., मस्तक. 2 भ्रमरं. 3पि- See SHARE. -ING, a. स्खलित, स्खलित-विह्वल-गति. धीनं, आच्छादनं, पुटं. 4 मुख्य-श्रेष्ठ-स्थानं; ' he | ToucI, V. 1. सं-स्स 6 P, (fig. also); पstands at the t. of the class' सर्वेषां बालकानां रामृश 6 P, हस्तन आलभ् 1A; शतसंख्या तु मुनि तिष्ठति; t.-heavy' उर्वगुरु; 't-knot' चडा, मामियं स्पृशति (Ve. 2) 't. es me home'; शिखा, शिखंडः, शेखरः. -8. मुख्य, श्रेष्ठ, उपरिस्थ, ' was t.erl to the heart' हृदये (दिग्धशरैअग्र in comp.; 't.-most branch' अग्रशाखा. रिव ) आहतः (K. IV. 25); · heart t. ed with -V. t. Ex. by (8.); 't. ed with snow' तुहि- anxiety' हृदय संस्कृष्टमत्कंठया (S. 4 ).2 (on, नावृतशिखर. 2 Excel, q. v. See (s. ) also. upon ) उद्दिश्य-अधिकृत्य-वद् 1 P ('Say', q.v.). TOPAZ, S. पीताश्मन् m., पुष्परागः. -v.i. संसर्ग-संपर्क-इ2Por गम 1P.-8. सं-स्पर्श:TOPE, 8. स्तूपः. शेनं, परामर्श:, आलंभनं, संसर्गः, संपर्कः.2 स्पर्शवोध:TOPIC, s. विषयः, अर्थः, प्रस्तावः; प्रकरणं, वस्तु . ज्ञानं. 3 स्पर्शः, स्पर्शेद्रियं; 't.-stone' नि-,कषः, TOPOGRAPHY, 8. स्थानवर्णनं. निकषयावन् m.-पाषाण:-उपल:, शाण:; adversity TOPPLE, V. i. (शिखरात् ) सहसा पत् 1 P or अवपत्. is the t.-stone of (the sincerity of ) friendTOPSYTURVY, adv. विपर्यस्त ६., अधरोत्तर a. ship' तेषां ( मित्राणां ) तत्त्व निकषावा विपत् (II. 1). ToRCH, S. उल्का, उन्मुकं, दीपिका, अग्नि काष्ठं. -ING, prep. उद्दिश्य, अधिकृत्य; See ABOUT. -a. TORMEN'T, v.t. ( अत्यंत ) अर्द 1 P or e., पीड् हृदयंगम, हदिर; See PATHETIC. - Y, 4. कोपन, 10, संतप c., सं-बाधू 1 A, क्लिश 9 P, आयस् c., चंडकोप, शीघ्र-सुलभ-कोप. विप्र-कृ8 U, प्रमंथ् 9 P; Seg AFFLICT. - 8. ( अ- TovGI, 4. कठिन, दृढ, दुर्मेध. त्यंत-) आतंकः, संतापः, व्यथा, पीडा, दु:खं, वेदना, TOUR, 8. परि-भ्रपणं; पर्यटन; ' he is on t. ' स्वमंयातनाः कारणा, दारुण-तीव-तिग्म-यातना-वेदना. मन्यातना-वदना. डले चरति-भ्रमति; — make at.'.परिभ्रम् 1, 4 P. -ING, a. प्रमाथिन्, अरुंतुद. आयासकारिन्. -OR, s. -IST, . पर्यटकः. अतिपीडकः, प्रमाथिन् m., आयासकः, संतापकः. TOURNAMENT, 8. सादिक्रीडा-युद्धं. TORNADO, 8. घूर्णवायुः. Tow, v.t. कृष् 1 P, आकृष्य संचल c. -8. स्थूलशाण, ToRPID, a. जड; सुप्त, विचेतन. 2 मंद, जड; See शणसूत्र. DULL, SLow. -ITY, TORPOR, S. जाडचं, मुप्ति TOWARD, TOWARDB, prep.प्रति (with acc.), अभि f., चैतन्यनाशः, स्वापः, मांय, तंद्रा, जडिमन् m. in comp; by अभिमुख- a. (खी/.) or अभिमुखTORRENT, . स्रोतस् ।., रयः, वेगः, ओघः. 2 जल adv. in comp., (गृहाभिमुखं प्रतस्थे), उहिश्य ( with प्रवाह:-प्रपात:, निझरः, प्रलवणं; नदी.3 धारा, आसारः; acc. ). 2 ( With words of direction ) by loc. 't.s of rain' धारासपातः, धारासारः, वृष्टिधारा; also, उपरि (with gen.): "t. the north' उत्तरस्या धारासारैमहती वृष्टिर्बभूव ' it rained in t. s'. दिशि, उत्तराभिमुखं 't. me' ममोपरि, मा. प्रति, मामु. TORRID, a. 757; See Hot. हिश्य, मयि. 3प्रायः; t. evening' अभिसायं, सा' TORTOISE, B. कर्मः, कमठः, कच्छपः; 'female of याह्वकल्पं.-a. See FORWARD; 'un-t.' अतर्कित' at.' कुर्मी, कमठी, हुलिः. असमर्थितोपनत. Page #449 -------------------------------------------------------------------------- ________________ TOW (488) Towar, 8. गात्रमार्जनी, मानव -TRAGICAL, a. शोकपर्यवसायिन , दुरंत.2 करुणToWER, S. अष्टः, उत्सेधः; क्षीमः-मं ( room on the रसप्रधान. t.).-..मनि वृत् 1 A or स्था 1 P.-ING, a. TRAIL, S. गंध:.2 पदवी, पादचिह्न, पदं. -... वि. प्रोन्नत, प्रोच्छित, उ मुंग. आ-कृष् 1 P.See DRAG. -v.i. कृष् pass. Town, s. पुरे, पर f., पुरी, नगर-री, पसन (small t.), TRAIN, 8. परंपरा, श्रेणी, माला; See SERIES. 2 परिपुटभेदन, स्थानीयं, निगमः. -TowNSMAN, S. नाग वारः, परिबर्हः, परिजनः 3 (Of dress) पुच्छं, बसरिकः, पौरः,-जनः (पौरी, पौरवधू.). नांतः. 4 परिपाटी, अनु-,क्रमः, प्रबंधः; 't. of reaTox, s. क्रांडनकं, क्रीडाद्रव्य-वस्तु. -0.i. क्रीड् 1 P; soning' उहक्रमः, तर्कप्रबंध: "t. of a peacock' See PLAY.. बर्हः, पुच्छं.-७... वि.नी1P, (animal also ), अTRACE, 8. चिह्न, अंकः, अभिज्ञान; See MARK. 2 धि-इ. (अध्यापयति); अनु-,शास् 2 P, शिक्ष् .; दम् (Of foot-steps ) पदवी, पदपद्धति f. See FooT c. (दमयति: 2 परिचय-अभ्यास-c.; 'at.ed solSTEP.3 (Of carts ) प्रग्रहः, चर्मबंधः. -0... आ. dier' कृतशबपरिचयः पदाती. -ING, . शिक्षा, लिख 6P, बाह्यरेखां लिख.2 अनु-स 1P, अनु-धाव 1 P; विनयः-यनं, शिक्षण, अभ्यास:; ' military t.' रणमृग 10 A, अनुपदं या or गम् . 3 (Out) आ-सद् • अन्न-शिक्षा, युद्धाभ्यास:. ., ग्रह 9 P; ग्राहकैह्यते पौरो लोप्त्रणाथ पदेन वा TRAIT, S. लक्षणं, चिह्न (Y. II. 266) 'or is t.ed out &c.; oft. by प्रभवः TRATTOR,-OUS, S., 4. विश्वास-विश्रंभ-घातिन, मिथ्याप्र('Source', q.v.);' his sudden affluence has तिज्ञ, शत्रु-द्विद-सेविन्; ' t. to the king' राजापथ्यbeen t.ed out' तस्याकस्मिकविभतेः प्रभव उपलब्धः. कारिन्, राजद्रोहिन्; t. to the country' स्वदेशश4(Word) व्युत्पद् c.; ' when the word Brah- | त्रु:-घातक: 'act the t. 4 P. man is t.ed ( to its root) ब्रह्मशब्दस्य व्युत्पा TRAMMEL, See FETTER. यमानस्य ( S. B. 33 ). TRAMP, V.i. चरण-पाद-न्यस् 4 P or क्षिप् 6 P. TRACHEA, S. श्वास-प्राण-मार्गः. -8. पादशब्दः, चरणविक्षेप:. TRACK, V. 1. अनु-स 1 P, अनु-धाव 1 P, मार्ग 10; TRAMPLE, V. 1. मृद 9 P, सं-अव-, अभिहन् 2 P; See FOLLow. - S. मार्गः, पदचिह्न-पंक्ति f. See ( under foot ) पादतलेन आहन् 2 U or आ-समाWAY. 2 चिह्न, अंकः. -LESS, . निःसंचार, निर्ज- क्रम् 1 U, 4 P or क्षुद् 7 P; t. to dust ' चूर्ण 10;; न, पादासष्ट. निष्पि 7 P. -ED, a. सं-अव-मर्दित, पादतलाहत, TRACT, . प्र.,देशः, भूभागः. 2 प्रबंधः, ग्रंथः, लघुले पादाक्रांत, पादक्षुण्ण. -ING, s. मर्दन, पादाघातः, खः,-ग्रंथः. पादाक्रमणं, प्रमथनं. TRACTABLE, a. विधेय, विनीत; वश्य; See DOCILE. TRANCE, S. समाधिः, लयः, तन्मयावस्था, देहातीतवृत्ति TRADE, S. वाणिज्य, वणिकर्मन् ॥., व्यापारः, क्रयवि f.; ' being in a t.' लीनवृत्ति, समाधिस्थ. TRANQUIL, 4. प्र-, शांत, स्तिमित, निश्चल, स्वस्थ, अक्रयः. 2 व्यवसायः, व्यवहारः, वृत्ति f., व्यापारः. क्षन्ध, शांतात्मन्; See CALM. -LITY, S. शमः-शांति -v.i. वाणिज्यं कृ 8 U, व्यव-ह 1 P, पण् 1 A, क्र f., प्र-,उप-, अक्षोभः, निर्वृति f.,निरुपणवत्वं, धैर्य, अयविक्रय कृ; oft. by (s.);' went out to t.' वा नुगः, स्वास्थ्य, स्थैर्य -LIZE, V... सा(शां )त्व णिज्येन गतः; 't. ing by sea ' समुद्रव्यवहारी (S. 10, शम . (शमयति ), प्र-उप-,-आ-समा-श्वस् c.; 6). -ER, . पणिज् m., वाणिज्यकारिन्; See MER See CALM, COMPOSE; "t. yourself' समाश्वसिहि. CHANT. - TRADESMAN, S. पण्यविक्रयिन् m. TRANSACT, ७. 1. सं-निः-पद् ., साध 5 P or e., विTRADITION, 8. संप्रदायः, आम्नायः. 2 ऐतिह्य, लोक धा 3 U, कृ8 U, अन-ठा 1 P; निर्वह., प्रवृत् ., कथा, पारंपरीयकथा, पारंपर्य; 'there runs at. to आ-समा-चर् 1 P; (a business ) पण् 1 A, व्यव-ह this effect' इति ऐतिय. - AL,-ARY, a. परंपराग 1 P.-ION, 8. करणं, अनुष्ठान, विधान, निर्वाह:, त-प्राप्त, परंपरीण, क्रमागत-आयात, सांप्रदायिक-पौरा आधरणं &c. 2 कार्य, कृत्य, कर्म, व्यापारः, व्यवहारः, णिक (की/.); 't. knowledge' संप्रदायः, (कुमा पणाया. रस्य पुनः कुतः संप्रदाय इति पृच्छामि U.6). -ALLY, TRANSCEND, V... अति-2 P, अति-शी2Aअadv. संप्रदायतः, पारंपर्येण. तिक्रम् 1 U, 4 P; See EXCEL; t. s definition' TRADUCE, ७.t. आक्षर ., अभिशंस् 1 P, अप-परि-व अपरिच्छेद्य, परिच्छेदांतीत; t. s description' सक1A; See CALUMNIATE. -ER, 8. आक्षारकः, लवचनानामविषयः ( Mal. 1 ), वर्णनविषयातिकांतः; अपवादकः: See PASS. - ENT, -ENTAL, a. सर्वातिरिक्त, सर्वाTRAFFIC, See TRADE. तिशायिन्, अत्युत्तम. - ENTLY, adv. सविशेष, परम, TRAGEDY, a. शोकपर्यवसाय नाटक. -TRAGIO, | भत्युत्तम. Page #450 -------------------------------------------------------------------------- ________________ TRA TRANSCRIBE, v. t. for 6 P. -ER, 8. Pas foraiti, TRANSMIT, •. t. See SEND, REMIT. -TRANS लेखक:.-TRANSCRIPT, 8. प्रतिलेखः, प्रति-,लिपि. | MISSION, 8. प्रापणं, वाहम, प्रेषण, संचारण. TRANSFER, D.t. स्थानांतर नी 1 P or गम् 0.2 सं- TRANSMUTE, o. t. See CHANGE, TRANSFORM. क्रम c. ( with loc. for to') संचर c., सं-, TRANSPARENT, a, शुद्ध, स्वच्छ, प्रसन्न, विशंद, निर-वि. c. ( अर्पयति), निक्षिप् 6P, अध्यारुड 6.; त- अ-मल, स्फटिकप्रभ.2 प्रकाश-किरण भेय, पारदर्शिम्. नयस्नेहं तरुषु संक्रमय्य ( Ka. 345), (पुत्रसंक्रांतल- -TRANSPARENCY,S. स्वच्छता, प्रसादः, नैर्मल्यं, &e. क्ष्मीकैः U. 1). - ENCE, s. स्थानांतरप्रापणं-नयनं, TRANSPIRE, v.i. प्रकाशतां गम् 1 P, प्रचली-प्रकाशीस्थान-स्थल-परिवृत्ति 1.2 संक्रांति /., संक्रमणं, संचारः, | भू 1 P, (कथं प्रकाशतां गतोयमर्थः पौरेषु Mu. 1), परहस्तसमर्पणं. प्रसिद्धीभ, निः-प्र-मृ 1 P. TRANSFIGURE, v. t. See TRANSFORM. TRANSPLANT, V. 1. स्थानांतरे रुह . TRANSFIX, V... व्यध 4 P, निर्मिट 7 P.2 जडीकृ | TRANSPORT, V. 1. नी-बह-1 P; तु . 2 द्वीपांतरे नि8 U, कील 10, निखन् 1 P, कीलितेव चास्मिन्नेव स्था- वैम् c. or विवम् c., स्वदेशात् दूरीक 8 U. 2 अत्यंत ने तनुः ( Ka. 278) 'as if t ed to this very प्रमुद् c.; ' Delight' excessively, g.v.; ' t.ed spot';'t.od through tho belly' निमन्त्रीदर. with joy' हर्षनिर्भर, आनंदस्य परां कोटिंगत. - ६. मTRANSFORMV..परिणम् ० (परिणमयति), रूपांतरं यन, वाहनं.2 प्रवहणं. 3 हीन्मादः, हर्षनिर्भरः हर्षावेशः. नि-धा 3 U, आकार-रूप-परिवृत् .; 'to be t.ed TRANSPOSE, V... विपर्यस् 4 U, स्थानं परिवृत् ., विपरिणम् 1U, रूपांतरण परिणता &c. (V.4).2 नि-मं 1 A; See EXCHANGE. - ITION, S. (स्थान-) विडंबू 10, विकृ 8U. -ATION, S. रूपांतरपरिणामः, व्यत्ययः, व्यत्यासः, विनिमयः, विपर्यासः, परिवृत्ति/ परिवर्तः, रूपांतर, विकृति, विडंबनं. TRANSVERSE, a. व्यत्यस्त, निर्यक; ' with legs t.' TRANSFUSE, V. t. अन्यपात्रे संक्रम् c. or निविश् . व्यत्यस्तपाद-4.-LY, adv. व्यत्यासेन, तिर्यक, व्यत्यस्त. - ION, S. संक्रामणं. TRAP, 8. उन्माथः, कूट यंत्र, कुट; 't.-door' कूटद्वार, TRANSG RESS, V... वि-,अतिक्रम् 1 U, 4 P, अति- छन्नमार्ग:.-.. कूटै निक्षिप 6 P. इ2 P, उद्-लंघ् 1 A, 10, भंजू 7 P; व्याभि-आते TRAPEZIUM, S. अनुल्यलंबकः. चर 1 P, अतिवृत् 1 A, लु' 6 P or c. -v.i. अ-, TRAPEZOID, S. समलंबकः, पराध 4 P (with loc. of person ); See OF- TRAPPINGS, . सज्जा, भूपा, परिकर्म, परिचदः; t. FEND. -ION, S. आतिक्रमः, उल्लंघनं, व्यतिक्रमः, अ- _of an elephant'परिष्टोमः, आदान; See HOUSINGS. त्याचारः, अत्ययः, भंगः, लोपः, अतिपात:.2 अपराधः, । TRASH, a. असार, निरर्थक, निःसार. -. असार-निरदोषः, पापं. -OR, 8. अतिक्रामिन, अत्याचारी, अपराधी. र्थक-द्रव्यं. TRANSIENT, a. चंचल, लोल, क्षणभंगुर, अस्थिरस्था- TRAVAIL, See LABOUR. यिन् , अस्थायिन्, चपल, विनश्वर, अनित्य, क्षाणिक, अ- TRAVEL, V.i.परि-भ्रम् 1, 4 P, परि-,अट् 1 P, विसार, अशाश्वत (ती ), क्षणविध्वंसिन्. -NESS, s. चर 1 P; See JOURNEY. -8.,-LING, ६. पर्यटन, प. अनित्यता, अस्थायित्वं. रि-भ्रमणं, विचरणं, यात्रा, प्रवास', अध्वगमनं. -LER, TRANSIT, 8. क्रांति f., संक्रमः. -ION, 8. संक्रांति f., 8. पाथः, पथिकः, अध्वगः, अश्वनीनः, अध्यन्यः, यात्रिपरिवर्तः, विकारः (state ).स्थित्यंतरं, अवस्थांतरं. कः, पादविकः, सारणिका. -IVE, a. सकर्मक. -ORY, a. क्षणभंगर, असार: See | TRAVERSE, v. ... आक्रम् 1 U, 4 P, 1P, सं. TRANSIENT. अति-रत-, पारं गम् 1 P. . TRANSLATE, V.t. भाषांतरे वि-परिणम् c.or परिवृ TRAY, s. भाजनं, आधारः, पात्र. त्_c.; ' boys should t. Sanskrit sentences in TREACIIERY, इ. विश्वासभंग:-घातः, विधभभंग, असto English' बालकाः संस्कृतवाक्यानि आंग्लभाषया त्यसंधता, पतिज्ञा-समय-गंग:; See PERFIDY. -008, विपरिणमयेयुः, 2 Transform, q. v. 3 ( To the a. विश्वासघातिन्, अविश्वास्य, असत्यसंध. 2 मिथ्यावभाskies) (सशरीरं ) लोकांतरनी 1 P or प्राप् c. or स, असार, मायाबहुल. -OUSLY, adv. विश्वासघातेन, गम् c.; ' t.ed to the skies' सशरीरमकः. -ION, शाठयन. -OUSNESS, S. See (s.). 8. विपरिणामः, विपरिणमन; भाषांतर, अनुवाद:.2 TREACLE, S. 13:; See MOLASSES. लोकांतरनयनं, स्वर्गारोपणं, सशरीरमुक्ति f. -OR, s. TREAD, V. क्षुद 7 P, आ-समा-क्रम् 1 U, 4 P, पादाभाषांतरकृत् m. भ्यां पीड् 10 or आक्रम or मृद् 9 P; from the TRANSLUCENT, a. See OLEAR. trodden path' क्षणावर्त्मनः, (क्षुद्र जनक्षुण्ण एष माTRANSMIGRATE, Vi. पनर्जन्म प्राप् 5 P, देहांतरं : Ka. 146); ' trod one of them to death' गम् 1 P. -ION, S. पुनर्जन्म, पुनर्जनन, देहांतर पानि तेषामे कतमः पादाक्रांतोऽमियत, एकंपादतलेन अवामृ , f.-गमनं, योन्यंतर. हा-t. in the footsteps of' पद अनुविधा Page #451 -------------------------------------------------------------------------- ________________ PAR (148) mr . - पदवी प्रतिपद् 4 A, (पदवीं तरुवल्कवाससा प्रपेदिरे R. TRENOR, 8. खातं, परिखा; माली, प्रणाली; भालवालं VIII. 11).2 क्रम्, पदं-धरण-विभ्यस् 4 P or we. (of a tree ). -v... खन् 1 P; t. upon' आ(भर्पयति)... चरणपातः, पादन्यासः-विक्षेपः, विक्रमः. क्रम् 10, 4 P; See ENCROACH. - ER, B. खनकः. TREASON, S. राजद्रोहः, राजाभिद्रोह:-अपकार:, राजा- 2 काठपात्र-राजनं. पथ्यकारित्वं. -ABLE, OUs, a. राजद्रोहिन्, राजाप- | TREPTDATION, S. उद्वेगः, संक्षोभः, साध्वसोत्कंपः, थ्यकारिन्. भयकंप:. TREASURE, 8. कोशः-षः, निधिः निधानं, द्रव्यसंचय: TRESPASS, ७. अति-उत्-कम् 1 U, 4 P, अतिचर राशिः -संग्रहः. 2 वित्तं, धनं, भांड, द्रविणं; See WEALTH.-.t.सं- चिU, राशी 8 U, नि-उप _1 P, अनधिकार प्रविश् 6 P; See TRANSGRESS, INTRUDE, OFFEND.-. अतिक्रमः, मर्यादातिक्रमः, धा 3 U; See STORE; "t. in the heart' हदि उप अमर्यादा, अपराधः, दोषः. नि-धा, अवधू 10, चिने कृ. -ER, s. कोशाध्यक्ष:-अधीशः, कोषगृहे नियुक्तः, अर्थाधिकारिन् m., धनाध्यक्षः, TRESS, S. कबरी, केशकलापः; अलकः, चूर्णकुंतल:. कनकाध्यक्षः, भौरिकः (gold t.); रूप्या यक्षः, नैष्कि TRIAD, S. त्रिकं, त्रयं, त्रितयं. कः (silver t.).-४, . कोषागारं, कोशः-पः, भांडा- TRIANGLE, S. त्रिभुजः, त्रिकोणः, व्यलं. -TRIANगारं, कोशगृहं. GULAR, a. त्रिकोण, व्यत्र, त्रिभुजाकार, त्रिकोणाकृति. TREAT, v. t. Ex. by Act' ( towards ) q. v.; TRIBE, S. जाति वर्गः, वर्ण: ( caste). पुत्रे मित्रवदाचरेत् 'should t. a son like a friend'; TRIPULATION, S. दु:खं, क्लेशः, कष्टं; See DISTRESS. •t. your rivals as dear friends' कह प्रियसखी TRIBUNAL, S. धर्म-न्याय-आसनं, व्यवहारासनं; 'sat वृत्ति सपत्नीजने (8. 4); "t. with honour' पूज on the t. ' व्यवहारासनमाददे.2 धर्म-न्याय-सभा. 10, पुरस्कृ, सत्कृ, सेव् 1 A; See HONOUR; 't. TRIBUTE, 8. करः, शुल्कः ल्क; ( fig.) उपहारः hospitably' आतिथ्यं कृ, अतिथिसत्कारं कृ. 2 (A See PRESENT. -ARY, a., . करदा सामंत subject ) निरूप् 10, विचर ., वर्ण 10, प्र-स्तु 2UB — rendered t.' करदीकृत.2(Of a river) शाखा. 't. at length' प्रपंचयति ( D.) 3 उप-उपा-चर TRICE, s. See TWINKLING. 1P, कित् desid. (चिकित्सति-त). 4 संतृप् . TRICK, 8. उलं, छन् ।., कपट, कूटोपायः-कल्पना-प्र'gave a good t.' भोजनविशेषैः संतर्थयांचकार; t. बंधः, अप-व्यप-देशः, व्याजः, कैतव. 2 माया, हस्त. with' सं-धा 3 U. - 8. भोजनविशेषः, उत्तमात्रतर्पण. लाघवं (juggler's t. ). 3 कुचेष्टा, चेष्टितं; लीला, खे-MENT, S. आचरणं, व्यवहारः, वृत्ति, आचारः, न लनं, दुर्लक्षणं. -0... वच् 10, प्र-त . See CHEAT. यः; ill-t.' अपकारः, अपक्रिया. 2चिकित्सा, उपचारः, - ERY, s. See DECEIT. -STER, S. वंचकः, कितउपक्रमः. 3 वर्णनं-ना, निरूपणं, विवेचनं, विचारणा. | वः, प्रतारकः. -, . संधिः , संधानं 2 संधिपत्र, नियम-समय-पत्रं. TRICKLE, V. 1. मंदं मंदं स्त्र 1 P, परि-सु, कणशः-TREATISE, S. नि-प्र-बंधः, लेख:. शनैः शनै:-क्षर 1 P or स्यं 1 A. TREBLE, a. त्रिगुण, त्रिविध. -s. (In music ) तारः; TRIDENT, 8. त्रिशुलं; त्रिशिखं, त्रिशीर्षकं; पिनाकः, के उच्चस्वन:. -0... त्रिगुणीकृ8 U. - TREBLY, adv. (of Siva). त्रिगुणं, विधा, प्रेधा. TRIDUAN, 6. व्याहिक की.). TREE, S. वृक्षः, तरुः, द्रुमः, पादपः, वनस्पतिः, शाखि- TRIENNIAL, a. त्रैवार्षिक (कीf.). न् m., अनोकहः, विटपिन्, कुटः, साल:. पलाशिन्, दुः, TRIFLE, V... बालकवत् आचर 1 P or वृत् 1A; अगमः, अगः; and रुह- with • Earth,' q. v., खेल 1 P; 't. with ' परिहम् 1 P; See JEST; 't. क्षिति-मही-पृथिवी-रूह:- m. &c. away' अव-शि 8 P; See SPEND. -8. अणुः, TREFOIL, a. त्रिपर्ण, त्रिदल. लेशः, लव:.2 अल्प-स्वल्प-विषयः, लध्वर्थ:- -ING, TEELLIS, B. जालं, गवाक्षजालं. a. लघु, निरर्थक, तुच्छ, क्षुद्र, लघ्वर्थ, सु.,अल्प, तृणTREMBLE, V.i.वि-प्रस् 1,4P,( with fear ) प्र- प्राय, अकिचित्कर (री.). वैप 1 A, कंप् 1 A, स्फुर 6 P, प्र-वि-, स्पंद 1 A%; TRIFOLIATE, a. विदल. त्रिपर्ण. प्र-वि-बल 1 P. -ING,-TREMULOUS, कंपमान, TRIGONOMETRY, .. त्रिकोणमिति f. वेपथुमत्, सकंप, तरल, विलोल, चपल, चंचल, उत्त्रस्त, TRILATERAL, a. त्रिभुज, त्रिपार्थ. कातर (with fear); भन, गवद (voice); ' in a t. TRILITERAL, a. यक्षर. voice ' स्वरभंगेन, सगरदं.-THEMOR, 8. प्र-कंप:, TRILLION, 8. दशपराध. साध्वस, वेपथः, वेपनं, स्फुरण, उत्त्रासः, कातरता, &c. | TRIM, U.. ., वि-रच 10; परिष्क 8 U. a. TEEMENDOUS, a. महाप्रमाण, अतिबृहत् घार, दारुण, लत, सु-रचित, विनीत, परिष्कृत.-8.,-XING, . परिभतिगुरु. कल्पः, भूषा-षणं, सज्जा ; the body is not in - Page #452 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ED . (489) ' TRU good t.' शरीरमसौष्ठवं (Mal.1). 2 अवस्था, दशा. TROUGH, 8. द्रोणि-णीf. TRINITY, 8.त्रिमति. TROWEL, 8. ff. TRINKRT, 8. कंकण:-णं; अलंकार: See ORNAMENT. TROWSERS, S. जंघात्राण-वसं. TRINOMTAL, a. त्रिपद. TRUANT, a. कार्यपराक्मुख (खीf. अलस; TRIO, . प्रयी, त्रयं, त्रितयं, त्रिकं. ' be t.' अलसवत् आचर् 1 P. TRIP, ...प्र-स्वल् 1 P; वि-भ्रम् 1, 4 P, वि-घल् TRUCE, 8. युद्धविश्रामः, युद्धनिवृति , अवहारः; 't. 1P.2 लघु चलू- 1P. -0...प्र-स्खल् . -8. to 'ex. by विरम् 1 P, अलं ( with instr.);t. स्खलितं, स्खलनं, भ्रमणं, पर्यटनं. to your jest' अलं परिहासेन; t. to your im. TRIPARTITE, a. विभाग, त्रिखंड. • pudence ' विरमातिप्रसंगात् ( U.5). TRIPE, 8. जठर, उदरं; अंत्राणि (pl.). TRUCK, S. शकट:-टं; See CART. . TRIPLE, a. त्रिगुण, विविध, विधा-वेधा ind. -... | TRUCKLE, v. i. See FLATTER. त्रिगणीकृ 8 U. -TRIPLICITY, 8. त्रैविध्य, गुण्यं. TRUCULENT, a. कर, निष्ठर, निर्दय. TRISYLLABLE, S. व्यक्षरं, त्रिकं.' TRUDGE, V.i. शनैः-मंदं-बज् or चल् 1P, पद्भ्यां चल. TRIPED, S. त्रिपदी. TRUE, a. सत्य, तथ्य, अवितथ, ऋत, यथार्थ, वास्तविTRITE,a. क्षुण्ण, जीर्ण, उच्छिष्ट, सुप्रसिद्ध, सदाव्यवहारित. क (की.), सत् pr.; अकृत्रिम, अकृतक (not TRITURATE, v. t. År 1 P, falsa 7 P; See feigned ). 2 युक्त, उपपत्र; 'what you say is GRIND. t.' युक्त आह भवान् ; 't. to one's engageTMUMPI, V.i. वि-परा-जि 1 A, पराभ 1 P. 2 वि- ments' सत्यसंध-प्रतिज्ञ-बत. -LY, adv. सत्यं, वजयोत्सवं कृ8 U. -5. वि-,जयः; 2 विजयोत्सवः, ज- स्तुतः, यथार्थतः, परमार्थतः, तत्त्वतः; ' affection t. ययात्रा. 3 जयहर्ष:-उल्लास:; आनंदहेतु:. -AL, 4. जय so called ' परमार्थतः प्रेम: Parantapa t. so in comp.; जयतोरणं 't. arch'; 't. column' called ' परंतपो नाम यथार्थनामा ( R. VI. 21); जयस्तंभः. - ANT, a. जैत्र (बी), जयशालिन्, ध्रुवसिद्धेरापि यथार्थनाम्नः सिद्धि न मन्यते (M.4) जेत, जिष्णु, वि-,जयिन्, प्राप्तजय, क्षतारि. -ANTLY, ' true to his name', 't. so called.' -TRUISM, adv. सजय, सजयघोष. . s. सत्यं, स्वतःसिद्ध वचनं. -TRUTH, . तथ्य, सत्यं, TRIUMVIRATE, S. विनरप्रभुत्वं. अवितथं, अतं, तत्त्वं, भूतार्थः, परमार्थः, तत्त्वार्थः. 2 TRIVIAL, a. See TRIFLING. सत्यता, यथार्थता, याथार्थ्यं ; 'in t. ' सत्यमेव, खलु, TROOP, 8. (T.s) सैनिकाः , पदातयः, सैन्यं; See ननं; to tell you the t.' यत्सत्यं, वस्तुतः. - FUL, FORCE. 2 गुल्मः -स्म, दलं. 3 यूथं, गणः, कदंबः, . सत्य; See (a.). 2 (Of persons) सत्यवादिन, बंद, कुलं; See HERD. - ER, S. सादिन् m., अश्वारोहः | यथार्थव कृ-वादिन्, तथ्यभाषिन्. । TROPE, S. रूपकं. TRUMP, V... ऋप् c., सकूटं निर्मा 3 A; See FABRITROPHY, 8. जयस्तंभ:-चिह्न. CATE. - TRUMPERY, a. असार, कृत्रिम, कूट in TROPIC, 8. अयनवृत्तं, कातिवलयं-मंडलं. -AL, a. Ex. ___comp. -s. असार-तुच्छ-द्रव्यं. by (s. ) in comp. TRUMPET', 8. तूय, तूरी. 2 ( Flower ) पाटला-लिः, TROT,.8. धो(धौ )रितं-तकं. -... धोरितेन या 2P मोघा, काचस्थाली, फलेरुहा, कृष्णबंता, कुबेराक्षी.-... or गम् 1 P. उद-घष् 10, प्रकाश् ., उच्चैः प्र-ख्या c. (ख्यापयति). TROTH, 8. विश्वासः, प्रत्ययः; by my t.' सत्यमेव, -ER, S. तूर्यवादकः.2 उद्घोषकः. यदि तव मयि विश्वासः. TRUNCATE, V. 1.09 U, अवच्छिद् 7 P. TROUBLE, 8. कष्ट, दुःख, पीडा, क्लेशः, प्र-आ-यासः, ख TRUNCHEON, 8. यष्टि दिंडः, गदा. दः, कृच्छं; आ-वि-पद् , दुर्दशा, बाधा, उपरोधः.2 TRUNDLE, See ROLL. यत्नः, उद्यम: See PAINS. 3 कंटकः, आयासकः, TRUNK, S. ( Of the body) कबंधः, अपमूर्धकलेवर. शल्यं.-... बाध् 1 A, पीड 10, क्लिश् 9 P, उप- 2 (Of trees ) स्कंध:; प्रकांड:-ड; "t. with the रुध 7 U, आयस् ., सं-परि-तप c.; See AFFLICT; branches lopped off' स्थाणुः.3 (Of ele't.ed at heart' खिन्नांतःकरण, उद्विग्नचित्त and phants ) झुंडः, झुंडा,-दंड:, हस्तः, करः.4 भांडं.5 sim. comp.; ' Oh! do not t. yourself ' अल- अग्र-मुख्य-भागः. मात्मानमायास्य, कृतं कृतं आयासेब. - ED, a. बाधित, | TRUSS, . पट्टः, बंधनं. 2 (तृण-) कूर्चः, भार:.-.... पीडित &o., व्यग्र, उद्विग्न, कातर, विह्वल, आर्त, विक्लव. कील 10, संबंध 9 P, संसंज्. -SOME, a. कष्ट-पीडा-कर (f.), पीडाप्रद, क्लेशाव- TRUST, V... विश्वम् 2 P, प्रति-2 P; See BELIEVE. ह, दुःखावह, दुष्ट, आयासहेतुक; a t. tellow 'कं- 2 निक्षिप् 6P, सं-,G. (अर्पयति), न्यस् 4U, Sos दकः, -TROUBLOUS, A. आध, सोपव. ENTRUST. -v. 1. Ex. by Sure,' q. V.; learn Page #453 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Ter ।। 440) to t. in God' ईश्वरासत-ईश्वराधीन-चिसो भव, ईश्वरं | TURBAN, 8. उष्णीषः-घ, शिरोवेष्टनं. शरणं प्रपद्यस्व ; t. to' आ-अब-लंब् 1A, आश्रि TURBID, a. कलुष, आविल, पंकिल, सपंक, पंकदूषित, 1 U. -. विश्वासः, विश्रंभः, प्रत्ययः. 2 निक्षेपः, मलिन. न्यासः. कालिका, रद्धारः. - EE, 8. निक्षेपधारिन m. | TURBULENT, a. पीडाकर (रीf.). दुर्दात, कलह-ING, a. विश्वासिन्, विश्वस्त; 't. to the strength तमुल-कारिन्, अवशवर्तिन्; अनवस्थित. of his own arms' स्वभुजबलमवलेब्य.-WORTHY, TURE, S. शाद्वलं, सतृणभूमि . -Y, a. विश्वसनीय, विश्वास्य, विश्वासार्ह, विश्वासयोग्य, | TURGID, . स्फीत, उच्छून. विश्रंभास्पदं-पात्र-भूमिः, आप्त. TURMERIC, S. हरिद्रा, कांचनी, पीता, निशा, परवणिनी. TRY, v. . परीभ 1 A, अन-भू 1 P; to t. their | TURMOIL, s. संक्षोभः, उपप्वः , तुमुलं ; ' t. of war strength upon a traveller' पथिकमात्म शक्तिनि संग्राम तुमलं. कषं क. 2 (Cases ) दृश् 1P, बि-चर् 0., अनुसं-धा TURN, ..परि-भ्रम् 1, 4 P, घर्ण 1A,6P, व्या30, वि-विच् 3, 7U; See JUDGE; t. ing cases' परि-वृन् 1A.2परिवृत्; oft, by भू 1 P, जन् 4 A. ग्यवहारदर्शनं ददर्श संशयच्छेद्यान्यवहारान् ( R. XVI. 3 अम्लीभू, अम्लता गम् 1 P; - food t. s into 39) tried contested cases'. -... प्र-यत् blood' अन्नं रुधिरभावेन परिणमति; See CHANGE 3; 1 A, उद्यम् 1 A, व्यव-सो 4 P, प्रवृत् 1 A; See 't. into whito' श्वेतीभवति; 't. to nothing' ATTEMPT ; oft. ex. by desid. forms. -ING, a. कष्ट-पीडा-कर (री.), ( heat &c.). - TRIAL, निरर्थक-व्यर्थ-a. भू. 4 भू with संमुख अभिमुख ( at f.) in comp. or with gen.;' t. ing to 8. परीक्षा-क्षणं; ' to make a t. of' परीक्ष; अनुभ the hero' नायकाभिमुखी भूत्वा. - V. 1. परि-भ्रम् ., व:; 'under t.' अनुभूयमान. 2 व्यवहारदर्शनं, वि ( fig. also ), पूर्ण c.; परि-वि-व्या-वृत् c. 2 परिवृत् चार:. 3 कृच्छं, वि-आ-पद् /.; See CALAMITY, MISFORTUNE. 4 प्र-,यत्नः, उद्यमः, उद्योगः. c., आ-,वल C., (आवलित वदनं राजकमासीत Ka. 10); TUB, 8. द्रोणि-गी. परिवृत्तार्धमुखी ( V. 1) 'with her face half-t. ed'. 3 विपर्यस् . 4 साचीकृ8 U; See BEND. 5 TUBE, . नाल:-ली-लं, न(ना)लिका, नाडि-डी., सुषि अम्लीकृ; t. to account'; See under ACCOUN'T'; रं, प्रणाल:-ली. -TUBULAR, a. नालाकृति, नाडीरूप. 't. to use' उपयज् 10; 't. into ashes' भस्मTUBER, 8. कंद:-दं.-008, a. ग्रंथिल, ग्रंथिमत, कंदिन. सात्-भस्मी-कृ or भ; 't. the back' पृष्ठं दृश्., TUBERCLE, S. सूक्ष्मवणः, ग्रंथि:. परामखीभू ; 't. s a single fault to two' एTuck, See FOLD. कापराधं द्विगुणीकरोति. -about, वि-परि-बृत् । TUESDAY, 8. मंगलवासरः.. परिक्रम् 1 U, 4 P. -against, प्रतीपयति ( D.); TUFT, s. चुडा, शिखा, शिखर:-रं, शेखरः; ' having (v.i. ) प्रतिकूलीभ, प्रत्यर्थिन्- ६. भ, विरुद्ध- १. भू. at.' शिखिन्. 2 पलव:; स्तबकः, गुच्छ:, अवतंसः. -away, अपनी 1 P, दूरीकृ; अपास्, निःस ., निराकृ; -ED, a. शिखिन्, शेखरित. See DISMISS, DISCHARGE. 2 ( aside ) 1-541TUG, U... आ-कृष् 1 P. प्रयत्नेन कृष्; See PULL. वृत् c., सं-ह 1 P; साचीकृ, तिर्यग्-वल् ; ( अभिमुखे TUITION, 8. शिक्षणं, अध्यापनं, उपदेशः. मयि संहतमीक्षितं 8.2); shall t. away his TUMBLE, V.i. अवपत् 1 P, स्खल् 1 P. -5. अव mind ( in another direction ) अन्यतः एन क्षिपातः, स्खलनं. पामि-संचारयामि (v.i.) व्यावृत् 1 A, (व्यावर्तमाना TUMBLER, S. काचपात्रं.2 कलायनः, सूत्रायणः. हिया ), परामुखी-विमुखी-भू; मुखं परिवृत्. -back, TUMID, a. स्फीत, आध्मात. परि-परा-वृत; (.t.) परि-परा-वृत् . -into, कृ, TUMOUR, TUMEFACTION,8.वि-स्फोट:-टकः,शफिः, (तपोवन मुपवनं कृतं S.2).2 परिणम् c. with भावेन; श्वयथः, व्रण:-णं, मांसार्बुद, प्रथिः; fatty t.' मेदोर्बुदं. आख बिडालभावेन पर्यणमयत् 't.ed the rat into TUMULT, S. तुमुलं, संकुलं, अत्यंत माकुलं; 't. in the a. cat'; See CHANGE. -off, दूरीक, निवृत् ., अarmy' पिंजल:.2 कोलाहल:, कलकलरवः. -UOUS, पाम् &c.; (v.i. ) अप-स 1 P, निर्गम् 1 P.-out, a. तुमुल, संकुल, क्षुब्ध, अव्यवस्थित.. (७.t.) नि:-म., निष्कस् c., बहिष्कृ; See DrsTUNE, 8. रागः, ताल:.2 तालैक्यं, स्वरैक्यं; out of CHARGE; (r... ) संपत् 1 P; See HAPPEN. 2 अम् t.' विस्वर-a.; ' in t. ' लिष्टस्वर, युक्तस्वर-a-v.t. 4 A, भू 1 P; "t. ed out pale' विवर्णीभूतः, सहसा स्वरक्यं कृ8U. - FUL, a. सुस्वर, मधुर, संगतस्वर; विवर्णभावं प्रपैदे; the words of the great never See HARMONIOUS. . t. out untrue' न हीश्वरव्याहतयः कदाचित्पुष्णति TUNIC, . चोल:-ली, कूर्पासकः-कं. लोके विपरीतमर्थ (K. III. 63).-over, उत्क्षिप.6P: TUNNEL, 8. कुल्या, सुरुं(रंगा, गूढ-आंतर्भीम-मार्ग:. 2 परिवृत् c., चल 0.; 't. ing over the pages -... उत्खन् 1P, सुषिरीक 8U. पृष्ठानि चालयित्वा-समालोक्य. -round, परि-परा-पूर' Page #454 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (441). - to, दृश् 1 P, ईक्षू 1 A; by प्रति with acc. -towards, अभिमुखी - संमुखी - भू ( with gen. ). -up, सहसा विर्भू or प्रादुर्भ 2 Happen, q. v. 8. भाव:-तेनं, आवृत्ति f. 2 परिवृत्तिः, परिवर्तः, विक: 3 पर्यायः परिवृत्ति:; by t. s. ' पर्यायेण, पर्याय in comp. ; ' service by t. s. ' पर्यायसेवा. 4 वार:, ( शशकस्य वारः समायातः P. 1. 8 ). 5 प्रवृत्तिः, भावः, दशा; 't. of mind' षितवृत्तिः, मनःस्वभाव:. 6 आकार:, स्वरूप; ' matters took a different t. ' वस्तुस्थितेरवस्थांतरं अदृइयत, सकलोर्थः परिवृत्तः 7 गति, क्रमः; 'mysterious is the t. of fate' कर्मणो गहना गतिः; 't. of fortune ' दैवगतिः. 8 मरिक्रमः ; ( walk ) विहार:. 9 अवसरः, समयः, काल: 10 बंक: ( of rivers ); ' a good t. ' उपकार; 'ill t. ' अपकारः; ' do good t. deserves another ' उपकारः प्रत्युपकारेण निर्यातयितव्यः. - ER, 3. चक्रिन् m., दिन् m. TURNCOAT, 8. स्वपभत्यागिन् १., समयाननुरोधिम्. TURNIP, S. शिखामूलं. TURPENTINE, S. देवदारुतैलं, सरलद्रवः. TURPITUDE S. दुष्टता, दोष: TURQUOISE, 3. वैदर्य, हरिताश्मन् n. TURRET, 8. शिरोगृहं; प्रासादर्शन-शिखरं. TURTLE, S. :; See TORTOISE. TUSK, S. दंतः, दंद्रा, रदः, रदनः TUTELAGE, S. बालावस्था, बाल्यं. TUTELARY, 4. रक्षक, रक्षा in comp. ; 't. deity ' इष्ट कुल देवता. TUTENAG, तुत्थं, तत्थांजनं. Turon, s. गुरुः, अध्यापकः, आचार्य, शिक्षक:- SHIP, 8. आचार्यत्वं. TWADDLE, See PRATE. TwAIN, 4. ( In t. ) द्विधा, द्वेधा. TwÄNG, v. t. ( A bow) आ-स्फल् ; टंक 8 U, घुष् 10; (a lute ) क्वण् ०., नद् c. - वण् 1 P, टंकारं कृ 8 U. s. टंकारः, ज्या शब्दः -घोषः, धनुरास्फालनं. 2 कणितं, झणत्कार:. TWEAK, See PINCH. TwEEZEE, 3. संदंशः, कंकमुखं. TWELVE . द्वादशन् TWELFTE, . द्वादश (शी f. ). द्वादशांशः. TWENTY, . विंशति f. - TWENTIETE, . विंश (शी f. ), विंशतितम ( मी f. ). TwIG, 8. विटप, शाखा प्रशाखा. • TWILIGHT, 8. संध्या, संधिप्रकाशः, संध्याकालः समयः, निशादिः • TWIN, ., . यम, यमज, यमल; ' we are t. brothers ' भ्रातरावाrां यमजौ ( U. 6 ); oft. by ५६ עמם. यमलं, युगे, ई, मिथुनं युगलं; t. stars . मिथुनेा ' one of t.' यमः, यमल:. TWINE, . सूत्रं, तंतु:. . . उद्-प्र॑थ॒ 9P, उत्खच् 10, (कुसुमावलीभूतभलयन अलकान् R. VIII. 53). 2 (Itself) an-aft-ago., an-ft-o. TWINGE, 8. व्यथा, पीडा, वेदना, शल:-लं, तीव्र वेदना. -v. t. Ex. by with (8.). TWINKLE, v. i. (Of the eye) f-,f 6 P, - मिष्, निमील 1 P, उम्मील, निमेषोन्मेषं कृ. 2 स्फुर 6P, तरलं सकंप-प्रभा 2 P or प्रकाबू 1 A or गुत् 1 A. =S., -ING, 8. निमि ( मे ): निमेषोन्मेषी; — within the t. of the eye ' निमेषमात्रात् निमेषेण. 2 स्फुरणं, स्फुरितं, तरलज्योति ” प्रभा; ' the oyes knowing no t. ' (पपैा ) निमेषालसपक्ष्मपंक्तिः ( R. II. 19 ), अनिमेषलोचनो ददर्श ( Ka. 11 ). TWIRL . ८. त्वरितं भ्रम् c. or परि वृत् ०. . . परिवृत् 1 A, भ्रम् 1, 4 P. 8. त्वरितपरिवृत्ति f. TWIST, . . पार-व्यावृत् , आकुंच् , मुद- 10. - v. ॐ. व्यावृत् 1 A, आकुंच् pass. 8. व्यावर्तन, आकुंचनं, मोटनं. Twrr, v. t. See CENSURE, TAUNT. TwrrCE, v. ८. ( सहसा ) आकृष् 1 P, आ-क्षिप् 6 P. - 0.1. स्फुर 6P, स्पंद 1 A, प्र, कंप् 1 A. & सहसाकर्ष:- आक्षेपः स्फुरणं, संदनं. TWITTER, ०.. प्र-जल्प् 1 P, प्र-लप् 1 P. 8. प्रलापः, प्रजल्प:; See CHATTER. Two a. द्वि (द्वौ द्वे fn ), द्वि pr; इयं affixed ; 't. years ' द्विवर्ष, वर्षद्वयं; 't. or three ' द्वित्राः; 't.fold ' द्विगुण; 't.-handed ' द्विहस्त; द्विजिह्न &co.; ' in t. ways ' द्विधा. - Twice, adv. द्वि:, द्विवारं; 't. married ' पुनरूढा, पुनर्भू: ( widow remar ried); ' 20 is t. 10 द्विरावृत्ता दश विंशतिः संपते. TYPE . आदर्श: प्रतिरूवं; See MoDEL. 2 चिह्न, लक्षणं, व्यंजनं. 3 मुद्राक्षरं. 4 प्रकारः, रीति f. IOAE, . Ex. by ( s. ) in comp; आदर्शभूत, प्रतिरूपक. -TYPEFY, . . आदर्शीकृ 8 U, प्रतिरूपेण दृश् ०० -TYPOGRAPHY, 8. मुद्रांकनं. TTRANNY, 8. प्रजापीडनं, लोकोपमध:, जनमर्दनं, निहुरशासनं IO, ICAL, C. मजेोपमविन्, प्रजोपइविन्. -IZE, . . ( भृशं ) पीड् 10, उप- 1 A, विम-कु 8 U, उप 1 P. -TYRANT, 8. प्रजापीडकः, लोकोपावकः, उपद्रवी, निष्ठुरशासन:. TYRO, 8. नवच्छात्रः- शिष्यः, अनभ्यस्तः. प. UBIQurrous, सर्वगत, सर्वव्यापिन्. UDDER, 8. अधस् n., आपानं, स्तनं (mostly ha _man ); — having pot like us' षटोनी; 'haya ing large us' पीमांनी. Page #455 -------------------------------------------------------------------------- ________________ UND मंदादरेण. Uatt, a. कु-वि-अप-रूप, विकृत, कदाकार; दुर्दर्शन, UNBLEMISHED, a. निष्कलंक, निरबद्य, भक्षत. विकताकार.2 कुत्सित, निंद्य. -INESS, S.रूप्यं, अप- UNBOSOM, v. t. Fap 5 U; See DISCLOSE; 'u. रूपता, कदाकार: oneself 'हृदयं-मनोगतं-विवृ. ULCER, 'पूयव्रण:-णं, विद्रधिः, नाडीव्रण:-ण, पूयक्षत. UNBOUNDED, a. अनंत, अमित. -ATE, V. 1. वणं उत्पद् c. -.i. सक्षतीभ 1 P, वणं UNBRIDLED, a. उठूखल, उहाम, निमर्याद, अनर्गल. बंध9 P.-ATED,-OUs, a. पूयवणिन्, सव्रण, सक्षत, UNBURDEN, v.t. भारमपनी IP Jee ALLEउपहत in comp. with (8.). VIATE also. ULTERIOR, a. उत्तर, अपर; See DISTANT. UNCEREMONIOUS, a. अनादर, मंदादर. -Lx, adv. ULTIMATE, a. घरम, अंतिम; See LAST. -LY | adv. अंते, शेष, अंततः.-ULTIMATUM, S. घरमाभि- UNCERTAIN, a. संदिग्ध, संशयग्रस्त; See DOUBTसंधिः, अंत्यप्रतिज्ञा. FUL. - TY, 8. अनिश्चयः, अनिर्णयः. ULTRA, a. Ex. by a fa in comp. UNCHAIN, V. 1. निगडान् अपनी 1 P, मुच् . See DE CAT... . a in comp. (u. cord' TREE, LIRERATE. नाभि, नाल:. UNCHARITABLE, a. दोषदृष्टि, अस्यक, छिद्रान्वेषिन्. UMBRAGE, S. छाया.2 अप्रीति , कोपः, असंतोषः, । UNCLASTE, a. अविनीत, पांसल, &c. See PRO अपराधः; ' take u.' प्र-कुप् 4 P, Angry', STITUTE. q. v.; 'givo u.' fatit at 1 P: See Insult. UNCLAIMED, a. अस्वामिक, अनाधिकृत. UMBRELLA, S. छत्रं, आतपत्रं, धर्मवारणं, जलत्रं. UNCLE, S. पितृव्यः.2 मातल: ( maternal u.)" -UN, A prefix, ex. by अ (अन् before vowels ), UNCLOSE, v. t. Open. q. v. sometimes by निर, वि, दुम् pr., हीन, रहित in UNCLOTHE, V.t. Strip, q. v. -ED, a. विवस, comp.; 'unaided' असहाय, साहाय्यहीन; 'un- | नम; See NAKED. daunted ' निर्भीक, अभय; - unmixed ' अमिश्रा | UNCLOVEN, a. एक शफ, एकखुर. 'unwelcome' अप्रिय, अनभिमत &c.; 'unat- | UNCOMMON, a. असामान्य, अपूर्व, अलौकिक (कीf.). tainable ' टुष्पाप. ( In cases where the word | -LY, adv. अपूर्व; See EXCEEDINGLY. formed with un' is not given, the student | UNCONCERN,-ED, a. Indifferent, &c., g.v. should take the simple word or form it, and UNCONTROLLED, a. अप्रतिबंध, निरर्गल, नियंत्रण. use the above prefixes. With nouns the UNCOUPLE, v. t. Separate, q. v. sense of un' may be expressed by अप-नी UNCOUTH, a. Ugly, Strange, q. v. 1P, or 1P;e.g. 'unbar' अर्गलं अपनी, नि- UNCOVER, V. 1. उच्छद् 10, अपा-वि-वृ 5 U; See रर्गलीक &c.) STRIP; "they u. ed their heads' TETUNACCUSTOMED, a. अपरिचित, अनभ्यस्त, अननुभूत. वेटनमपनिन्यु:. UNAFFECTED, a. अकृत्रिम, सहज, अव्याज; See | UNCTION, S. अभि-,अंजनं, आ-वि-लेपः-पनं. -UNCARTLESS. TUOUs, a. स्निग्ध, मसूण, चिकण, सांद्र. UNANIMOUS, a. एकमत-चित्त. -LY, adv. एकचि- UNDECEIVE, ... भ्रम निरस् 4U or अपा%8U सीभय, ऐकमत्येन. -UNANIMITY, s. ऐकमत्य, चि- or छिद् 7 P. स-मत-ऐक्यं, एकचित्तता; अस्मिन् विषये सर्वेषामकम UNDECIDED, a. apfarrapat; (of persons ) Irreत्य' there is a u. on this point'. solute, q. v. UNARMED, a. विशम, निरायुध, असज्ज. UNDENIABLE, a. निर्विवाद, निःसंदेह. UNASSAILABLE, a. दुष्प्रधर्ष, अधृष्य, दुरासद. UNDER, UNDERNEATH, prep. अधः, अधिस्तात् UNASSUMING, a. अविकत्थन, अदृप्त, विनीत; See | आवकत्थन, अदृत्त, विनीत; 3ee ! (with gen.); See BELOW; तले in comp. or with HUMBLE. gen. 2 अधीन, आयन, पशग; See SUBJECT. 3 UNAVAILING, a. निरर्थक, निर्गुण, निष्फल. (Age &c.) उन in comp.; .18' उनषोडशUNAWARES, adv. अतर्कितं, अलक्षितं, निभृतं, भक- वर्ष ; 'u. age' अप्राप्तवयस्क, अप्राप्तव्यवहार FHTT; See SUDDENLY also. should bury one who is u. two years' 57UNBAR, UNBOLT, V... निरर्गलयात (D.). द्विवर्ष निखनेत् (Y.पा. 1).4काले, समये or ex. UNBELIEVER,.नास्तिकः,-बुद्धिः,पाखंडः, मिथ्यादाष्ट:. by Reign', 9. v.; . u. the Moghuls' asUNBEND, O... शिथिलीकृ8 USee RELAX. महीं शासन्म ; gen. ex. by loc. or instr. u. ' -ING, a. Oruel, q.v. this condition' अनेन समयेन 'u. misfortunes' UNBIND, V..उद्-ग्रंथ 9P,शिथिलीक8 U. भापदि, भापत्काले;.yourtavour'भवतीनुमोण, Page #456 -------------------------------------------------------------------------- ________________ UNI L - ..भपर, अध: in comp.; 'u.-garment' अधा- | better by u. ing.' -ING,-ORY, a. अभिमत शाक, अधीवास: See GARMENT; oft. by उप pr. तरंगित, उन्नतावनत, भंगर, उत्सपिन्. -TON, B. भंगुरUNDERGO, V. 1. अनुभू 1 P, सह 1 A, उपगम् 1P; ता, अमिमता, &c. See SUFFER; u. examination Trier pass.; UNEARTH, V. 1. उत्खन् 1 P. 'u. change' परिवृत् 1 A, विकु pass.. UNEQUALLED, a. Matchless, q. V. UNDERGROUND, a. आंतभौम, भूम्यधस्तात्. UNERRING, a. अमांध, अभ्रांत, अवंध्यपात; took । UNDERHAND, G. गूढ, प्रच्छन्न, परोक्षकृत, छलेम कृत; an u. aim on his bow' धनुषि अमोघं समधन निध, गर्हणीय. att; See Fix. UNDERLIE, V.t.ली 4 A, निगृह pass. (with loc.). UNEVEN, a. विषम, उत्रतानत. UNDERLINE, V... अधोरेखया अक् 10. UNEXPECTED, a. असमर्थित, भतर्कित, आकस्मिक UNDERLING, s. अनुजीविन् m. (का.), अकांड, अनपेक्षित, अधितितपूर्व. -17, UNDERMINE, V. 1. सुरंगां कृ8 U, उत्खन् 1P, अध- adv. अकस्मात् , अकांडे, अतकितं. स्तात् विनश् . 2 विनम् , अवस'., उच्छिद् 7 P, क- UNFAITHFUL, C. Faithless, q.v. 1Pariver u.ing its banks' कूलंकषा सिंधु:. UNFASTEN, P.t. Loose, g.v. UNDERRATE, UNDERVALUE, V. 1. न्यून मूल्यं कृप् | UNFATHOMABLE, a अगाध, अतलस्पर्श. c., अर्घतः पत् 0.2 लघु मन् 4 A, अवमन्, लघूक, UNFAVOURABLE, a. प्रतिकूल, वि-परा-मख(खीj.), अपकृष् 1 P. विरक्त, अननुकूल; विषम, अप्रिय, अप्रसन्न. UNDERSTAND, V.. बुध 1 P, ज्ञा 9 U, अवगम् UNFEELING, M. निर्दय, कर; See CRUEL. 1 P, ग्रह 9 P, उपलभ् 1 A, वि-भू., अव-इ2 P, | UNTIT, a. अयोग्य, अक्षम, &c.-.t. Disable, q.v. अवध 10; See KNOW.2(Words &c. ) अध्या- UNFOLD, UNFURL, V... विस्तृ-स्त .2 विवृ 50%B F1 P, 1 A, (इदं पदमत्राध्याहर्तव्यं ). -ING, See DISCLOSE. 5. मतिः, बुद्धिः, धीः, मेधा, ग्रहण-ज्ञान-शक्तिः, प्रज्ञा | UNFORESEEN, a. Unexpected, q. v. See INTELLECT. 2 भावः, वृत्ति f; 'good u. स- UNFORTUNATE, ८. अधन्य, दुर्दैव, मंद-हत-भाग्य, दावः, मित्रभाव:; ' come to an u. See SETTLE. देवापहत, आपदग्रस्त.2 अमंगल, अभद्र, अशुभ. -Lx, UNDERTAKE, V. 1. आरम् 1 A, उपक्रम् 1 A%; See adv. मंदभाग्यतया, टुर्दैवात. BEGIN. 2 व्यवसो 4 P, ई 1 A; See ATTEMPT, UNFOUNDED, 4. अमूलक, निर्मूल, मिथ्या in comp. INTEND. 3 स्वी-अंगी-कृ8 U, उ(3)रीकृ, अभ्युप- UNFRUITFUL, a. Fruitless, q. v. गम् 1 P, अभ्यूप-इ2 P, प्रति-पद् 4 A. - ER, S. UNGAINLY, a. Clumsy, q. v. आरंभकः, अनुष्ठातृ m. 2 प्रेतकर्मनिरिकः. -ING, S. UNGOVERNABLE, a. अवश्य, अविधेय, अनिवार्य, दुकार्य, व्यवसाय:, कर्म, आरंभः, व्यापारः, प्रवृति/ निवार, दुनिग्रह. उद्दाम, नियंत्रण, उच्छृखल. UNDESERVING, a. अनर्ह, अगुणवत्, अपात्र, निर्गुण. | UNGRATEFUL, -NESS, See INGRATE &c. UNDESIGNED, a. अनभिप्रेत, अबुद्धिपूर्व. -LY, adv. UNGUENT, S. अभ्यंजनं,अनु-वि-लेपः-पन, समालभ:-भनं. अज्ञानतः, अबोधपूर्व, अकामत:. UNHAPPY, a. अधन्य, मंदमान्य, दुःखमाज, अनिता UNDESIGNING, a. Sincere, q. v. See MISERABLE. UNDIMINISHED, a. अक्षत, अन्यून, अनपाय, अकुत , UNHARMED, UNIIURT, G. अक्षत, निःण. अक्षीण. UNTIARNESS, ... मुच् . UNDISGUISED, a. Frank, q. v. UNIINGE, V... विसंधी 8 U, अपसंधीक. UNDIVIDED, a. अभिन्न; ( attention ) एकाय, अ- | UNICORN, S. एकशंगः. नन्य, अनन्यासक्त, मुसमाहित; See FIXED. UNIFORM, a. सरूप, एक-समान-विध, एक-समान-रूप, UNDO, V... उन्मुच् 6P, उद्-घट ., उद्-ग्रंथ् 9 P. एकप्रकार, एकाकार; सम, समान, अविशेष. -8. निर्वि-2 व्या-परा-वृत्c . able to do, not to do, or शेषः वेषः. -ITY, 8. सारूप्यं, ऐकविध्य, साम्यं, एकरूप u. things' कर्तमकर्तमन्यथा कत क्षम:. 3 हन् 2 P, ता.-LY, adv. नियतं, अश्रांत, अविरतं, एकरूपेण, सदा. नश् . ' Oh! I am undone' हा हतास्मि (मंद- UNIMPEDED, UNINTERRUPTED, a. निर्विघ, निरंभाग्यः), देवेन मुषितोस्मि. तर, अनंतराय, अविच्छिन्त्र, अविरत. UNDRESS, V... वासः-वयं अपन: 1 P or अवतृ c. UNIQUE, a. अपूर्व, अद्वितीय, अप्रतिरूप. or उन्मुच् 6P or अपनह 4 P. -. लघुवासस् n. UNISON, 8. एकनानः, स्वरैक्यं. -ED, a. (food ) असंस्कृत, अपक्क, आम. 2 विवस, UNIT, 8. एकः, एकांक:. -UNITY, 8 एकता-त्व, भ. विवसन, उन्मुतवसन. दैत; doctrine of u. ' अद्वैतवादः, अभेद:. 2 ऐक्य, UNDULATE, ... तरंगायते ( D. ), उत्कृषु 1 P; | एकधिनता. -UNITARIAN, " भौजवादिन . Page #457 -------------------------------------------------------------------------- ________________ UNI UPO UNITE, . . युज् 7, 10, सं- समा-, संगम् ., संहन् 2 P, समानी 1 P, सं घट् , संपृच् 7 P, 2 A, सं-धा 3 U; ' seems u. ed' भवति कृतसंधानमिव ( S. 1). UNRIVALLED, UNPARALLELED, 4. अप्रतिम, भ द्वितीय, अतुल, अप्रतिरूप; अनुपम. UNROLL, v. t. See OPEN. | - . . घट् 1 A, ( ततेन ततमयसा घटनाय योग्यं | UNRULY, . Ungovernable, q. v. V. 2), संयुज् pass.; एकत्र भू, सं-, मिल 6 P; See UNSADDLE, . ८. पर्याणं अपनी 1 P. ASSEMBLE. =ED, 4. संहत मिलित; संयुक्त | UNSCRUPULOUS, a. निशंक, शंकाही. - BDLY, adv. संभूय, मिलित्वा, एकीभूय, संहत- ०. UNBEAL, . . मुद्रां अपनी 1 P, उद्धट् , उन्मुद्र-UNION, 8. संगः, संगमः, समागमः, संगतं ति यति (D). संहति f, समवायः संयोगः, संधिः '. is strength ' समवायो हि दुस्तर : (cf. बहूनामप्यसाराणां संहतिः कार्यसाधिका ' weak faggots make a strong bundle ' ). . (444) UNIVERSE 8. विश्व सर्व जगत्, त्रिभुवनं; See WORLD. - AL, 4. विश्व, सार्वलौकिक सार्वत्रिक - ( की f. ); सर्वगत, सर्व; 'u spirit ' विश्वात्मा, जगदात्मा ब्रह्म. - ALITY 9. सर्वगतत्वं अभिव्यापित्वं -ALLY, adv. सर्वतः सर्वत्र, विश्वतः, विश्वक्. UNIVOCAL, . एकार्थ, ऐकतानिक (की f. ). UNKIND, . अस्निग्ध, विप्रिय, निर्दय, क्रूर. - Ne 8. निर्दयता, &c. 2 अपकारः, अहितं. UNLACE, v. t. See FREE. UNLAWFUL, . Illegal, q. v. UNLEARN, .८. स्मृतेः अपास् 4 U, विस्मृ 1P. -ED, a. अज्ञान, अकृतविद्य. UNLOCK, v. . उद्-घट् C., उन्मुद्रयति (D.). UNLOOSE, See LOOSE,-EN. UNLESS, conj. न-नो- वेत्, यदि न. UNLOAD, . ८. भारं अपनी 1 P or अव- c. or अबरुद्द c.; See DISBURDEN. UNMAN, . ८. पौरुषं नश् c. or ह 1 P. -LY, . क्लीन, पौरुषहीन, पुरुषानई. UNMASK . . छद्मवेशं अपहृ 1 P; (fig. ) निजरूपं प्रकटीकृ 8 U; ' ho was u. ed' तस्य वास्तविकं .. स्वरूप माविष्कृतं. UNANING, 4. अनर्थक, असंगत, अपार्थ. UNMOOR, . . उन्मुच् 6P or c. UNMOVED, स्थिर, अविचलित, निर्विकार. UNNATURAL, . निसर्ग सृष्टिक्रम विरुद्ध बाह्यUNNECESSARY, . निष्प्रयोजन, वृथा in comp. UNNERVE, v. t. Enfeeble, q. v. UNPACK, . . उद्-घट् , कोशात् निष्कृष् 1 P. UNPRINCIPLED, . दुर्वृत्त, विचारहीन, सदसद्रिकहीन. UNBAVEL, D. ८. उद्-ग्रंथ 9P, व्याकृ 1U, व्याख्या 2P. UNREAL, . असार, मायात्मक, अतथ्य. UNRELENTING, a. See CRUEL. UNRESERVED . अशेष, निःशेष, संपूर्ण. UNRESTRAINED, . निरवग्रह, उच्छृंखल उद्दाम, निपण, अनर्गल, निरंकुश, UNSETTLE, . . आकुलीकृ 8 U, क्षम् , भाकुलयति ( D. ); See AGITATE. -ED, 4. अस्थिर, आकुल, क्षुब्ध. UNSHAKLE, v. t. See FREE. UNBEEATHE, . ८. कोशात् उद्-ह 1 Por निष्कृत् 1 P. -ED, . विकोश, उच्छसित. UNSIGHTLY, . अप्रिय विरूप-दर्शन, कुरूप; See UGLY. UNSOUND, . असार, अयुक्तिसिद्ध.. UNSTEADY, a. See FICKLE. UNSTRING, v. t. (A bow) ज्यां अपनी 1 P or शिथिलयति ( D. ); ' a bow unstrung' शिथिलज्याबंधं धनुः (S. 2 ). UNrIE, v. ८. उत्-मुच् , मोक्ष 10 उद्-ग्रंथ् 8 P, शिथिलंयति (D). UNTIL, prep. See TILL. UNTIMELY, “. अकाल in comp; oft. अप pr. UNTO. prep. See TO. UNTWIST, UNTWINE, UNVEIL, UNWRAP, v. t. See OPEN. UNUSUAL, . अपूर्व असामान्य, अलौकिक (की f. ). UNWHOLESOME, . अपथ्य, अहितावह. UNWIELDY, . स्थूल, अतिमहत्, अनुत्थानयोग्य. UNWORTEY, . अनर्ह, अयोग्य, निर्गुण; oft. by अ; ' u. object ' अपात्रं; अकार्यं, &c. UNYOKE, .८. मुच् , क्ष 10. 2 वियुज् 10. Ur, prep., adv. उत् prefixed; ऊर्ध्व, उपरि, उच्चैः; up to See TILL; आमदानात् ' up to being given away '; आफलोदयकर्मणां &c.; 'be up and doing' कार्यव्ययो भव; ' ups and downs ' पातोत्याता:; See Dowr. -PER, 4. उपरिवन (नी ई.), उपरिस्थ, ऊर्ध्व, उत्तर; ' to get the u hand ' अ मि-भू 1 P, अतिरिन pass; See ExcEL. UPBRAID, v. t. 4 10 A; See REPROACH. UPHOLD .. समर्थ 10, द्रढयति (D), उत्तम् 8P, _संघ 10, आ अवलंब 1 A; See SUPPORT. UPHOLSTERER, 3. गृहोपस्करविक्रयिन् m. UPLAND उपरिभूमि f. अधित्यका. UPLIFIUPRAISE, . . उद्यम् 1 A, उत्था ०., (उ. थापयति), उच्छ्रि 1 U; S00 RAXSE. UPON, prep. See ON. Page #458 -------------------------------------------------------------------------- ________________ UPNE (448) xo. . . FORIGHT, 4. उन्नत, उच्छ्ति , दंडवत् ind., जु.2 उपयोगः, प्रयोजनं, अर्थः, फल, कार्य; किं with सरल, सत्यात्मन्, जु; See HONEST. -LY, adv. . instr.; किं तेन जातेन, कोर्थस्तेन जातेन &o. दंडवत् रजु, सारल्यैन. See WANT. 2 प्रयोगः, व्यवहारः, व्यापारः, उ. JPROAR, 8. कोलाहल, कलकल:, नुमुलं.. पभोगः, सेवन; to apply to one's own'u.' स्वयं IPROOT, U.. उन्मल 10, मूलात् छिद् 7P, उत्पट् 10, उपयुज्, 'in general u. 'रूद, प्रसिद्ध, सर्वप्रयुक्त. उड़ 1 P; See ERADIOATE. -AGE, . प्रयोगः. 2 व्यवहारः, आचारः, आचरण, JPSET, V. 1. परिवृत् ., पर्यस् 4U.-8. पर्यासः, परि- वृत्ति , ' conventional u. ' रूdिf. -FUL, a. वर्तन; See OVERTURN. उपयुक, हित, सोपकार, उपयोगिन्, उपकारिन, हितकर JPSHOT, . परिणामः, पर्यवसानं. f.). - FULLY, adv. अवृथा, सफलं, सोपयोग, JPSIDE, S. अधरांशः; 'u.-down' अधरोनर-a., अमुधा. - FULNESS, 8. उपयोग:-गिता, हितकारित्वं. अधोमुख-a..; 'turn u.-down ' अधोमुखाकृ. -LESS, a. निष्प्रयोजन, निरर्थक, विफल, निष्फल, निJPSTART, S. नगेदयः, नवोत्थानः, नवद्धिः, आगंतुकः. गुण, निरुपयोग, व्यर्थ, अनुपयांगिन्, वृथा-मुधा in UPWARD, UPWARDS, adv. उर्व, उपरि. अधिक comp. -LESSLY, adv. वृथा, म्यर्थ, मुधा, निष्फले. in comp.; अधिकत्रिशा नराः 'u.of 30'3; परं, परः -LESSNESS, 8. अनुपयोगः, वैयर्थ्य. -USUAL, a. in comp. (परःसहलाः शरद: U.1). साधारण (णी/.), सामान्य, व्य( व्या )वहारिक-प्रायिURBAN, a. पौर (री.), नागरिक (की.). 2 सुजन, क-लौकिक-सांप्रदायिक (की.), प्रसिद्ध ; oft. by मशील, दक्षिण. -ITY, s. दाक्षिण्यं, नागरिकवृत्ति , 'u.-ly.'-LY, adv. प्रायः, प्रायेण, प्रायशः, साधारण्येसौजन्यं. न, सामान्यतः, बहुशः. IRCHIN, S. (दुष्ट-) बटुः, माणवकः. USUFRUCT, S. फल-फलभोग-अधिकार:. URETHRA, S. मूत्रमार्गः-द्वारं. USURP, V... बलाद् ग्रह 9 P or आत्मसात्क 8 U, URGE, V. 1. प्रोत्सह c., प्रचद् 10, उनि ., प्रणुद् अनधिकारेण आक्रम् 10, 4 P. -ATION, 8. बलाद् . 6 P or c., प्रवृत् c.; See PROMPT. 2 निर्बधन प्रच्छ आक्रमणं-ग्रहण, बलापहार:.-ER, S. बला पाहिन् । 6P, अनुनिबंध 9 P; See IMPORTUNE. - ENCY, 'u. to the throne' राज्यापहारी. ६. गौरव, गुरुता, भार:. 2 निबंधः, आग्रहः. - ENT, u. USURY, S. कसीदं, कौथि; अर्थप्रयोगः, वृद्धिजीविका. गुरु, आवश्यक (की f), अपरिहार्य, अविलंब्य. ___-ER, s. कुसीदकः, वृद्धयाजीवः, वार्धषिकः, वाधुषिः. -ENTLY, adv. निबंधन. 2 आशु, अपरिहार्यतया. -ous, a. कौसीद (दा.), सवृद्धिक. URINE, S. मत्रं, प्रस्तावः, मेह:.-.i. म 10. -AL, UTENSIL, S. भांडं, पात्र, उपकरणं, भाजनं. ७. मूत्रपात्र-भाजनं. -ARY, s. मूत्रस्थानं.-८. मूत्र in comp. UTERUS, s. गर्भकोशः, गर्भाशयः, योनि f. -UTE RINE, a. सहोदर, सोदर, समानोदर, सनाभि. URN, S. (जल-) कुंभः, कलसः-शः, भाजनं. URSA-MAJOR, 8. सप्तर्षयः. UTILITY, 8. उपयोग: See USE. USE, V. 1. प्र-उप-युज 7 A, 10, व्यव-ह c., व्याघ c.) UTMOST, a. 9TH, TT;' to the u. of one's pow er' यावच्छक्यं, यावच्छक्तितः, do or try one's उप-,भ 7 U, सेव् 1A; 10 (clothes &c.).2 प्र-युज;" is used in the sense of Light' तेजसि u.' यावच्छक्यं प्रयत् 1A; 'u. limit' परा काठा, परा कोटिः - this is the u. that I cando' एष प्रयुज्यते; for it is tound to be so used' इति मे परमो विभवः (ka. 159). TOITETTIT; "to be used (conventionally UTOPIAN, a. काल्पनिक (की. मनःसष्ट; 'u.. or by popular acceptance) ex. by रूड, प्रसिद्ध ज्योतिःशब्दो ज्वलन एव रूढ: (S. B. 104); दाक्षिण्य scheme' कल्पना-मनः-सृष्टिः. रूढेन नावा (R.1. 31).3 आचर 1P, व्यव- 1P, UTTER, a. संपूर्ण ; S60 COMPLETE. 2 केवल, मात्र वृत् 1 A (with loo.); See Acr. 4 अभ्यस्त-प- in comp.; (मौरुषमात्रमिदं ). -t. t. उदीर ., रिचिंत-a. कृ8 U.5 (With inf.) By present व्या-ह 1 P, उदाह, उद्-ग 6P, उच्चर 0.5 Sen SAT tense simply; पातं न प्रथमं व्यवस्यति, नादने ६c. also. -ANCE; s. उच्चार:-रणं, उतारः, व्याहारः, :(S. 4) or by पूर्व, पुरा; • I used to sing' पुरा । दीरणं; easy of u. ' सुखोचार्य, सुखोय. -LY, adv. गायकवृत्तिरस; it used to be so' एवं पर आचा. | सर्वथा, अशेषेण, साकल्येन, संपूर्ण. र आसीन् 'to be used to' अभिज्ञ, परिचित, अ. UVULA, S. अलि-प्रति-जिह्वा. भ्यस्त, अनुभत, उपभुक्त; अनभ्यस्तरथचर्याः (U.5)| UXORIOUS, a. मावश्य, भार्यासक, मीविधेय, दारनिरतं, ' ' not used to sit in chariots'; 'used to कामवश.-NESS, B. भार्यासकि, भार्याधीनता pain' दुःखाभिज्ञ, अनुभूतदुःख not used to ornaments' भनुपभुक्तभूषणः (8.). ... Page #459 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Ve TAB महा-बा-मूल्य, मूल्यवत्, गुणवत्... बामुल्यव्यं. VACANT, A. 1739, (fig. also ), ff;with v. -ATION, 8. मूल्यनिरूपणं-संख्यापन-निर्णयः. looks' शून्येक्षण ; •v.-minded 'न्यादय.. VALVE, S. कपा(वा)ट:-टी-टं विधानं. भस्वामिका'av.throne' अराजक. -VACANCY, VAMPIRE, I. भूत, प्रेत, पिशाचः. 8. शून्यं, रिकं. 2 शून्य अस्तामिक अधिकारपद. VAN, B. (सेना-) मुखं, अग्रभागः, अगं, मुर्धन् m., ना. -VAGATB, ... उत्सृज् 6P, रिच् 7P, परित, सीरं, शिरस् n.;'in thev.' अग्रे, पुरस्तात्, अप्रतः. त्य 1P. HION, 8. अनध्ययन, अध्ययन विश्राम: 2 यानं; See OART'; 'v.-guard.' अग्रानीकं, सेनानिवृत्ति विश्रामकाल:. मुख, नासीरघराः (pl.). VACOINE, A. गव्य. VANE, . वायुगतिदर्शि यंत्र. VACCINATE, V. 1. गोबीजं निविश्. VANISE, V.i. तिरोभू 1 P, तिरोधा-अंतधी-pass.; VACILITATE, See WAVER.-ION, 8. अस्थिरता, अ-| Ses DISAPPEAR.2 वि-न 4 P, प्र-वि-ली 4 A. निश्चयः, पांचल्यं. | VANQUISE, V... पराजि 1A, पराभू 1 P, वशं नी VACUITY, VACUUM,..शय, खं, रिकं. आकाश. 1Pdeo HUMBLE, SUBDUE. -ER, S.जेतm. VAGABOND, VAGRANT, a... स्वेच्छाचारिन, परि- VANTAGE,-GROUND, 8. अग्रभूमि/.2 उत्कर्षः, श्रेभ्रमिन्, यथेच्छविहारिन्.2 अज्ञातनिवास, गूढ पारिन्. । पदं. VAGARY, s. वि-भ्रमः, छंदः-दस् 1., मनोलौल्य, बुद्धि VAPID, a. विरस, नीरस, रसहीन. " चापल्य. VAPOUR, 8. बाष्पः, धमः 'v.of the sky'खबाVAGUE, a. अनिश्चित, संदिग्ध, अनियत, अनिर्णीत, अ पः, अभ्रं; 'v.-bath' उष्णस्वेदः.-..वि-कत्थ परिच्छिन्न. -NESS, S. अनिश्चयः, अपरिच्छेदः, अनि 1A; See BOAST. -OUS,-, a. बाष्पमय (यीf.), र्णयः, संदेहः, संशयः बाधरूप.2 असार, निःसार. VAIN, a. व्यर्थ, निष्फल, विफल, निरर्थक, मोघ, मुधा VARIEGATE, V. 1. चिम् 10, चित्रीक 8 U, कर्बुररीक, वृथा in comp.3 v. thoughts ' वृथा मनोरथाः.2 शबलीक; कल्माषयति (D.). -ED, a. चित्र, कर्बुर, असार, निःसार, शून्य. 3 ( Vainglorious ) वृथा कर्बुरित, कि(क)ीर, किसरित, शबल, कल्माष, कल्मा षित, एत, शार; 'v. colour' कर्बुरः, किर्मीरः, शबल:. भिमानिन्, अहंकारिन्, वृथावलेप, गर्वित; See PROUD. -LY, ' in v.' adv. वृथा, मुधा, निरर्थक, व्यर्थ, नि VARNISH, 8. ककुभः. -0... कुकुभेन लिए 6P, निफलं. - VANITY, S. वृथाभिमानः, मिथ्यागः, अहं ग्धीकृ; ( fig.) बाह्य शोभा दा 3 U. कार:, See PRIDE. 2 असारत्वं, निःसारता, अवलेपः, VARY, V... परिवृत् c., विपर्यस् 4 U or c., अन्यथाक वैयर्थ्य, मोघता.3 असारद्रव्यं. 8 U, नानाविध-विविध-a. कृ; विपर्यास नी 1 P; See VALEDICTION, S. आमंत्रणं, आपच्छा, आमच्छन; स्व CHANGE. -v.i. भिट pass, परिवृत् 1A; विरुध् pass.; oft. ex. by भित्र, भित्ररूप प्रयोजनापेक्षितया स्तिवाद:. -VALEDICTORY, a. स्वस्तिवाचनिक प्रभूणां प्रायश्चलं गौरवमाश्रितेष (K. II. 1).v.es (कीf.). with the object in view' &c. -IABLE, a. अ. VALET, 8. पेटः, दासः, पार्वघर:. स्थिर, चंचल, परिवृत्तिशील, अनित्य, अनवस्थित. VALETUDINARIAN, 4., . रोगिन्, दुर्बल, व्याधिपी -IANCE, . भेदः, विरोधः, विप्रतिपत्ति विवदः, क• डित, सदारोगिन्. लहः, वैरं, द्वंद्वं; ' to be atv.' विप्रति-पद् 4 A; (अत्र VALIANT, a. विक्रांत, पराक्रमक्त, उरुविक्रम, यूर, स्मृतयः विप्रतिपयंते); 'at v.' विमत, विप्रतिपन्न, धीर; See BRAVE. -LY, adv. सविक्रम, सपराक्रम, परस्परविरुद्ध. -IATION, 8. परिवृत्ति /., विकारः, भेदः, शूर-वीर-वत्, साहसपूर्वक. -IETY, S. विचित्रता; भेदः, विशेष: in comp.; शमी VALID, a. सबल, प्रबल, सप्रमाण; सयुक्तिक (की.), वृक्षविशेषः-दः. 2 शबलता, चित्रता, (of colours); अखंड्य, न्याय्य, धम्ये. -ITY,B. प्राबल्यं, सिद्धि. v. of' Various, q. v. -VARIED, VARIOUS, VALLEY, VALE, S. दरी, उपत्यका, अद्रिद्रोणी. a. विविध, नानाविध-रूप-प्रकार-जातीय, अनेक-नाम in VALOR, 8. वि-परा-क्रमः, शौर्य, वीर्य. -OUs, a. शूर, comp.; बहुविध; 'v. talks' उच्चावचाः प्रलापा: 'in वीर, विक्रांत; See BRAVE. v. ways' अनेकधा, बहुविधं, नाना. -LY, adv. बVALUE, V. 1. मूल्यं-अर्घ-निरूप् 10 or स्था . हुधा, विविधं, नाना, नानाप्रकारं, अनेकविध. (स्थापयति) or.सं-ख्या 0.2 मन् 4 A, वि-गण् 10, VASCULAR, W. नाडीविशिष्ट-संबंधिन्. . आ-कल् 103 v. highly' बहु मन्, संमन् c. -8. VASE, S. कुंभः, कलसः-शः, पात्रं, भाजनं; a golden मूल्य, अर्घ : SeG PRICE. 2 माहात्म्य, गरिमन् m., स- | v.' श्रृंगारः, कनकालुका. खारता.8 महाः , बहु-महा-मूल्यं.4 अर्घप्रमाणं; 'fix. VASSAL, B.प्रमा, यशवर्ती, आयत्तः, परतंत्र: See ing the v.' असंख्यापनं. -ABLE, . महाई-थे, AND INT. Page #460 -------------------------------------------------------------------------- ________________ *IS VAST, a. विशाल, विस्तीर्ण, विपुल, अपरिमित, सुमहत्, अतिबृहत्. VAT, 8. कुंडे, (बृहत् ) भांडं. VAULI, 8. गुप्ति f., विवरं, भूमिगृहं. 2 खोडकशीर्षं; ' v. of heaven ' नभोमंडलं. 3 वल्गितं. . . वल्गू 1 P, 1 A. 47) VAUNT,-ER, See BOAST; v. ing of his might' अतिदर्पितबल: ( Mr. 5 ), स्वबलावलिप्त:. VEAL, 8. गोवत्समांसं. VEER, 0. परिवृत्] 1 A, भिनदिशं या 2 Por गम् 1 P. VEGETATE, .. उद्भिद pass, स्फुद 6 P, प्ररुह् 1 P. -ION, 3. उद्भिद उद्भेदः, तृणादि, तृणजाति / - - VEGETABLE, . उद्भिद्द, उद्भिज्ज, औद्भिद (दी.). - 8. ( Eatable ) शाक:- कं; हरितकं शिभुः -8. - ओषधि, तृणादि. VEREMENT, . प्रचंड, तांत्र, तीक्ष्ण, बलवत्, उम्र, सर भस, सवेग; परुष, रूक्ष ( of tone, speech &c. ). -Lx, adv. बलवत्, चंडं, तीव्रं. - VEEEMENCE, 3. चंडता, तीक्ष्णता, रभसः, वेगः, तरस 2, संरंभः. VEHICLE,S. यानं, प्रवहणं, वाहनं, रथः, वाहः, पत्र. 2 द्वारं. VEIL, 0. . छद् 10, आ-प्र-सं-, अवगुंठ् 10, सं-वृ 5, व्यवधा 3 U; See COVER - अवगुंठनं आवरकं, आवरकः, तिरस्करिणी. 2 आवरणं, व्यवधानं, आच्छादनं, संवरणं; ' throw the v. off' स्वरूपं प्रकटीकृ or आविष्कृ, विवृ 5 U, विशदीकृ. VEIN, S. शि ( सि )रा, धमनी, नाडि-डी f ; ( of stones ) रे (ले ) खा. 2 वृत्ति f., भावः, मनोवृत्तिः; 'angry v. ' कोपवृत्तिः. - x, a. शिराल. VELOCITY, 3. जवः, वेगः, रंहस् , रभसः, तरस् 12 VENAL, . धनभेय, उत्कोचदानवश्य. 2 पण्य in comp ; ' & v. woman' पण्यस्त्री. VEND, . ८. विक्री 9 A, पण् 1 A ER, 3. विक्रयिन् m. - IBLE, . पण्य, विक्रेय. VENERATE, VENERABLE See REVERE,-ED. VENERY 8. मैथुनं रति f., संभोग:. - VENEREAL, 4, ( s. ) in comp. ; 'v. disease ' उपदंश: 2 वाजीकर (f). VENESECTION, 3. शिराच्छेदः. VENGEANCE, 8. प्रतिहिंसा, प्रत्यपकारः, वैरनिर्यातनंशुद्धि f. ; See REVENGE. VENIAL, C. मर्षणीय, क्षेतव्य, लघु, उपेक्ष्य, अल्प; oft. by उप pr. VENIBON, 8. मृग - हरिण मांसं . VENOM, 3. विषं, गरलं, गरं, क्ष्वेडु:. COUB, C. सविष, विषाक्त, दंदणूक, विष in comp. VENT .. उत्-विसृज् 6P, उत्क्षिप् 6P, निः- ०.० उद्वम् 1 P, उद्-गृ 6 P; See EMrr. 8. छिद्रं, रंध्रं, द्वारे'; ' give v. to ' उदीर ., प्रकटयति (D. ), भविष्णु 8U. , PER VENTILATE, ०.८. वीज् 10; See FAN. 2 मंचर 09 प्र. 0. ED, C. प्रवात, वायुभ्यात; 's bed in a tv. place' प्रवातंशयनं (M. 4). OB, 8. वीजन, व्यवनं. VENTRAL, . उदर in comp. VENTRICLE, 8. कोश:-षः, द्वारं. VENTRILOQUIET, 8. गारुडवादिन् m. -VENTILOQUISM, 8. गारुडवाद:VENTURE, 8. साहसं साहसक्रिया. 2 संकटं, संशयः; • See DANGER. - v. संशये निक्षिप् 6 P. 2 उत्सर 1 A, साहसं कृ 8 U, धृष् 5 P; ' we cannot v. to state this ' इति कथनरूपं साहसं कर्तुं न शकुमः, इति कथयितुं नोत्सहामहे; ' nothing v, nothing gain ' साहसे श्रीः प्रतिवसति -OUS, BOME, . साहसिक (की f. ), साहस बुद्धि. VENUS 8. शुक्रः, भार्गवः कविः, उशनस् , काम्यः, दैत्यगुरुः. VERACIOUS, 4. सत्यवान्, सत्यगीर, सत्यवादीम्, स त्यशील. - VERACITY, 3. सत्यवादित्वं सत्यशीलता. VERANDA, 8. See PORCH. VERB, S. क्रिया, -पदं - AL, C. शाब्दिक (की f. ), शाब्द ( ब्दी f. ), शब्दरूप. 2 ( Oral ) वाचिक-वाच निक (की f. ); (किमिदानीं श्रोतुमिच्छामि Mu. 5). -ALLY, adv. वाचा. 2 शब्दतः, यथाशब्द. -ATIM, adv. यथाव्याहृत, पदानुपदं, शब्दशः, यथाशब्द. - OBE, C. वाग्बहुल, अतिविस्तीर्ण; See PROLIx. -OSITY, -IAGE, 8. वाग्विस्तरः, वाक्प्रपंचः, वागुपचयः. VERDANT, . हरित, शाद्दल. VERDURE, . हरितत्वं, हारित्यं; शाद, शाइलता: — clothed in fresh v. of sprouts ' नवह रितसस्यांकुरवती. VERDICT, 3. निर्णयः विचारः; दंडनिर्णयः. VERDIGRIS, 3. ताम्रकिटं-मलं, कलंक:. VERGE, S. प्रांत, पर्यंतः, धारा; ' on the v. of ' - मुख (खी f. ), आसन्न in comp. ; 'on the v. of ruin विनाशोन्मुख, आसनलय. 2 दंड, यष्टि f. - . . अव-,लं'ब् 1 A; by ( 3 ); ' is v. ing on ruin ' आसन्ननाशो वर्तते; ' when it was v. ing towards sunset' परिणतप्राये अहनि; 'v. ing on 18' अष्टादशवर्षदेशीय; See BORDER. EB, 8. ६डिन् m., दंड - वेत्र - धरः. VERIFY, . ८. प्रमाणीकृ 8 U, प्रमाणयति (D.), समथे 10, सत्याक, सत्यापयति ( D.), निर्णा 1P. -ICA - TION, 8. सत्यापन, सत्माकारः. VERILY, adv. सत्यं, नूनं, नियतं, नाम, खलु. VERITABLE, VERITY, See TRUE, TRUTH. VERMICULAR, . कृमिसदृश (शी f. ) .. VERMIFUGE, . कृमिहर, कृमित्र (त्री f.) VERMILION, 8. सिंदूर - शोण, रक. -०.१ 'cover with v. "सेंचुरी, सिंदुरेण रंज ०. Page #461 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ' VERMIN, मयः (pl.), कृमिगण:. -ATION, TRA, दःख, पीडा, कष्ट, बाधा, आयाम VERNACULAR, a. FH in comp.; ' v. dialects' संताप:.2 प्रकोपनं, क्रोधोदीपनं.-ATIOUS, a. कष्टद, भाषा, प्राकृतभाषा. -8. जन्मभाषा, मातृभाषा. केशकर-पीडाकर (f.), रोगकर, संतापक. -RD, VARNAB, a. वासंत (ती-f.), वासंतिक (की ), a.दुःखित, संतापित, भर्दित, &c. -RDLY, adv. ससंत in comp. क्रोध, सोगं. VERSATILE, . चपल, लोल, लोल-मति-बुद्धि, चंचल | VIAND, ( V.s). अनं, भक्ष्य, सिद्धानं. Sea FXCELE. -ITY, 8. (बुद्धि-) चापल्यं, लोल्यं. | VIATICUM,..पाथेयं, पथि भोज्यं. VERSE, B. कविता, पर्य, काव्यं; syllabiov.' वृत्त । VIBRATE, V.. दोलायते (D.), कंप् 1A, स्फुर 'blank v.' मुक्तपास:.2 श्लोक:.3 ( Portion of 6P, भ्रम् 1, 4 P.-V... भ्रम् ०., इतस्ततः चल् ., v.) चरण: पादः, पद. -VERSITY, ७.. पद्यानि वि-धू 5, 9 U. -TON, " आंदोलन, दोलावित, स्फुरणं, रच् 10 or निबंध 9P, कवयति (D.). -IER, S. कविः, कंपः, भ्रमणं. कविदेश्य:.- ICATION, 8. श्लोक-पय-रचना, छंदोबंध:. VICAR, 8. प्रतिनिधिः. -TOUs, a. प्रतिनिधिरूप. VERSED, a. अभिज्ञ, कुशल, निपुण, प्रवीण, सुप्रतिष्ठित, VICE, S. अधर्मः पापं, पापाचरणं, असदाचारः, व्याभिअभ्यंतर, विशारद See SRILFUL. चार:.2 दोषः, दुर्गुणः, व्यसनं. 3 (Instead of) Ex. VERSION, S. Translation, q.v.2 पाठांतरं, पाठ-। by स्थाने or प्रतिनिधिः, oft. by उप pr.; ' viceभेदः. roy' राजप्रतिनिधिः, राजस्थाने स्थितः 'v.-preVERTEBRA, S. पृष्ठवंशास्थि. -ATE,-TED, a. पृष्ठ sident' उपाध्यक्षः. -VICIOUs, a. दुष्ट, दुराचार, वंशयुत-विशिष्ट. अपथप्रवृत्त, व्यसनिन्, दुरात्मन्, पापवृत्ता दुर्वृत्त, दुपारत, VERTEx, 8. शीर्ष, अग्रं, शिखर See Top also. खंडितवृत्ति. -Ex, adv. दुष्टतया, दुर्वृनतया, दुष्टभावेन. VERTICAL, a. उर्व-उपरि-तन (नी.), लंबरूप. VICINAGE, VICINITY, 8. संनिधिः, संनिधान, सं-LY, adv. अधोमुखं, उर्माधर. निकर्षः. VERTIGO, S. भ्रमरं; See GIDDINESS. VIcISSITUDE, S. आ-परि-वृत्ति, विपर्ययः, परिवर्तः, VERY, adv. अति-सु pr., सातिशयं, अतीव, भरि, नि- | अनुक्रमः; ' Oh! how rarely seen (by mortal सु-तरा, अत्यंतं; See ExCEEDINGLY35 v.de- prescience ) the strange v. s of human life' ceittul' भरिमाय. -4. Ex. by demonstrative | अहो अल क्षतोपनिपाताः पुरुषाणां समविषमदशाविभागpron. with एव; 'the v. hills' त एव गिरयः; परिणतयो भवंति ( Mu. 6). ·this v. day' अद्यैव. 2 सत्य, तथ्य. 3 मात्र in VICTIM, S. बलिः, उपहारः, वध्यः, यज्ञपशः, ( fig.) comp., केवल. See PREY. -IZE, ... उपहारीक 8U%BSee VEBIOLE, S. त्वक्-धर्म-स्फोट:. SACRIFICE. VESPER, S. संध्या, संध्योपासन. VICTOR, VICTORIOUS, s, a. विजयिन्, जैत्र VESSEL, S. पात्र, भाजनं, भांडं, आधारः. 2 पोतः, स- (त्री.), जित्वर (री.), जिष्णु, प्राप्तजय. 2 जयमुद्रयान, जलयानं, वहिन, नौः.3 नाडी; See VEIN. | प्रद, जयावह. -TOUSLY, adv. सविजयं, जयपूर्व. - Y, VEST, 8. वस्त्रं, वेश:-षः, वसनं.-७... घेष ०., परि-धा | . वि-,जयः; ' gain v.' विजय लभ् 1 Aor प्राप् c. See DRESS. WED, a. ( in) व्यवस्थित; 'are | 5 P, वि जि 1 A ; 'v. to your Majesty' जयतु warlike qualities v. (in any one ' f 549- जयतु देवः. स्थित विषयाः क्षात्रधर्मा इति (U. 3). 2 अधीन, आयत्न. VICTUAL, O... खायसामग्री उपकप . -8. (V.s) -VESTMENY VESTURE, S. बासस्स., ; See खाद्य-भक्ष्य-सामग्री, भक्ष्यसंभार:. -LER, S. भक्ष्यविकDRESS. यिन् m. -LING, 8. अत्रविक्रयः, भक्ष्यग्यवहार.. . VRSIAL, a. शुद्ध, पवित्र See OHASTE. VIE, (with)v.i.स्पर्ष 1A, जिdesid. (जिगीषति); VESTIBULE, . Irfast f. ; See PORCH. See RIVAL: अहमहमिकया प्रणामलालसाः (Ka.81) VESTIGE, बिह, अंकः, लक्षण, पदांकः, पदपंक्ति f., | 'v.ing with each other for saluting'... . पदवी. Vzw, .t. सं- 1A, निर्वर्ण 10, आ-भव-लोक VETERAN, a., 8. जातानुभव, ज्ञानवृद्ध, अभ्यासवृर. 1A, 10, निरीक्ष; See SRE. -8. आलोकन, समीVETERINARY, 8. पषिकित्सकः, पशुवैपः, (art) क्षणं, दर्शन, दृष्टि f; ' point of v.'ष्टिः, पक्षः पअधिकित्सा. from & worldly practical ) point of v.' VEro, D... प्रति-नि-विध 1P, प्रत्या-ख्या 2 P; See लोक-व्यवहार-वृष्टया; शामदृष्टया &c.हत्येतोकष्टया CONTRADIOr. -8. प्रति-नि-बेधः, प्रत्यादेशः. निदर्शितं शामदृष्टयान पराणुयते (S. B.508); from Vix,...बा 1A,पीड़ 10, किश , संतप., this point otv.' अस्मिन् पक्षे. 2 मतं, बुद्धि, उदिए., भई 1 Pore. मकर ., की नगी ... मति पष्टिः हेतुः, भाशयः, भभिप्रायः, मेवाः Page #462 -------------------------------------------------------------------------- ________________ with whatv.' किमुश्यि , केम हेतुना, किमाभिप्रेत्या साहसिन्, साहसिक (की.), तीक्ष्णकर्मन 07. with this v.' अस्माद्धेतोः, एतदर्थ ; 'ornar- death ' अपमृत्यु:. -LY, adv. प्रसघ, प्रस, तरसा, row v.' पणबुद्धि-ष्टि; 'ot liberal v.s' उदा- | वेगेन, बलास्कारेण, बलवत्, उचं, तीर्य, गाढ़, भतिरधी:.4 दृक्पातः-विषयः, नयनगोचरः प्रदेश: - hav- pr.;' v. in love' morgun. - VIOLENCE, &. ing in v.' दृग्गोचरवर्तिन. - LESS, 4. अदृश्य. बलं, तरस् ॥., जवः, वेगः.2 बलात्कार, साहस, प्रमाVIGIL, .. जागरणं, प्र-जागरः, रात्रिजागरः.. थः, प्रसभं. -ANCE, S. अवधान, अवहितता, दक्षता, जागरूक- VIOLET, B.पाटले. 3(Colour) नीललोहितः. सा. -AN'T, a. जागरूक, अवहित, दक्ष, सावधान, अ- VIOLIN, S. सा(शा)रंगी, पिनाकी. प्रमत्त. - ANTLY, adv. अप्रमादेन, सावधान. VIPER, 8. दंदशकः, अहि:, See SNAKE. VIGOUR, 8. वीर्य, बलं, शकि, ओजस् ॥., सत्त्वं, ते- | VIRAGO, 8. श्रीयोधी, पुरुषवृतिः, षभी. जम् ।., प्रभावः, पौरुषं See STRENGTH. -OUs, a. VIRGIN, S. कुमारी, कन्या, तरुणी, अक्षता, अक्षत-अ- . प्रबल, ओजस्विन, महासस्व, अर्जस्वल, वीर्यवत; See विद्ध-योनिः, पुरुषाम्पृष्टा. -a. कौमार (f.),(..) STRONG; सोत्साह, सप्रयत्न. HOUSLY, adv. चंडं, in comp. 2 वि.,शुद्ध, अक्षत. -ITY, 8. कौमारं, कबलवत्, तरसा, भोजस्वितया; सवीर्य, महाप्रयत्न, सो मारीत्वं पुरुषास्पर्शः. 2 विशुद्धता. यम, सोत्साहं. VIRGO, S. कन्या,-राशिः . VILE, a. अधम, नीच, जघन्य, नि-अप-कृष्ट. -NESS, VIRILE, a. पौरुष (पी.), पौरुषेय (यी.), पुरुष . नीचता &e. See MEAN &c. -VILITY, V.t. in comp. -ITY, s. पुंस्त्वं, पुरुषत्वं, पौरुष. करि-वद् 1A, कुत्स् 10, भाक्षर 0.See TRADUCE, LIBEL. ER, -ICATION; See under CALUMNY. VIRTUE, 8. धर्मः, पुण्यं; सुकृतं, सदाचारः, साधुता, 4VILLA, S. ग्राम्यं गृह, विनोदस्थानं. माधरणं, नीति /.2 गुणः, सद्गुणः. 3 शक्ति f., बलं, VILLAGE, S. ग्रामः; निवसथः; ' head of av.' प्रभावः, सामर्थ्य ; 'by v. of' वशात् , बलेन, प्रभाप्रामणी, प्रामेशः, प्रामाध्यक्ष:. -०. याम्य, ग्रामीय, प्रा वेण. -VIRTUAL, a. वास्तविक (की.), better मीण, ग्राम in comp. - ER, ग्रामिन् m., ग्रामिकः, by v.-ly'. -LY, adv. वस्तुतः, यथार्थतः, अर्थतः. -VIRTUOUS, a. धार्मिक (की.), पुण्य-धर्म-शील, ग्रामवासी, ग्रामीण:, ग्रामस्था, ग्राम्यजन:. धर्मपर-परायण, साधु, पुण्यात्मन्, सुकृतिन्, पुण्यभाज, .VILLAIN, 8. दुर्वृत्तः, अपसदः affixed, (नरापसदः), न्यायाचार, साधुवृत्त, सदाचार, सच्चरित; oft. by सत् । चांडालः, खलः, अधमः, दुरात्मन् m. See ARABCAL सती, सज्जनः &c. 2 (Of acts ) धर्म्य, पुण्य, साधु. also. -OUs, a. दुर्वृत्त, दुष्टतम, अधम &c. -LY, adv. धर्मतः, धर्मेण, सदाचारतः. VILLEIN, 8. दासः, प्रजा. VIRULENT, a. उग्र, कटु, तीक्ष्ण, चंड; See MALIGVINDICATE, V. 1. रभ 1 P, प्रमाणीक 8 U, समर्थ _NANT, SHARP. 10, प्रति-पद्.,स्था ०. (स्थापयति); (from blame) VIRUS, S. विष. शुध् ., निर्दोषीकृ. 2 निर्वह 1 P or c.; नियंढस्तप VISAGE, S. आस्य, आननं, वदनाकृति , बदनच्छाया; FUENTE: (U. 3) thy parental affection has 'with sad v.' विषण्णवदन. been v.ed'. -TON, 8. रक्षणं, प्रतिपादन; स्थापनं; निर्वाहम दोषमुक्ति, परिशोधन. -0R, 8. रक्षकः, स- VISCERA, S. अंत्राणि (pl.). मर्थयितृ m. VIsCID, VIscous, a. सांद, श्याम, शीन; चिकण, VINDICTIVE, a. प्रतिकारपरायण-शील, वैरसाधनपर, निग्ध; 'v. fluid' दानजल, दानं (of an elephant). वैरैनिर्यातनोत्सक क्रोधन, क्रोधिल अक्षमिन , असहिष्णु. VISIBLE, a. श्य, दृग्गोचर, प्रत्यक्ष दृष्टिविषय, नयमपVINE, . द्राक्षा, लता. -0s, a. सुरामय (यी.). थवर्तिन, नेत्रविषयगत, व्यक्त, सुप्रकाश, वार्मास्य, and -VINEGAR, S. शक्त, शौक्तिकं. -VINEYARD, S. sim. comp. -VISIBLY, adv. प्रत्यक्षं, प्रत्यक्षतः, द्राक्षाक्षेत्र-बाटिका. - VINTAGE, S. द्राक्षाः, द्राक्षाफलं ; साक्षात्. •r.-time'क्षावषयकाल:. -VINTNER, S. शौं- VISION, 8. दृष्टि f., चक्षुरिंद्रियं. 2 छाया, आभासः, मा. डिकः, सुराजीविन् m. या, मनःसृष्टि , कल्पना. 3 स्वमः, स्वमदर्शन. -ARY, VIOLATE, ... . (a woman). 2 भतिक्रम् a. अवास्तव (वी.), मानसिक-काल्पनिक (की/.), 10,4PM 1A,10, भतिपर 1P, ध्याहन् मनःसृष्टः-कल्पित. 2U, लुप् ०., मंज 7P, or fear of v.ing VISIT, s. दर्शनं, अभ्यागमः. 2 साक्षात्कारः। your word'प्रतिज्ञाभंगभीरुणा (त्वया).3 भं, परा- 'pay av. to' द्रष्टुं अभ्यागम् 1P.v.t. T, • जि1 A. HION, ..भतिक्रमः, भंगः, उलंघन, लोप:- अभि-१P, अभ्युपगम्, द्रष्टुं गम् or यां2 P.3 सा पम. भा-धर्षय-णा. -0R, .र्षक:.2 पसंपकः क्षाकृ80. 3 ( With punishment) ₹10% YTOURNET.अचंट, मबल, सीब, गरमाग, प्र.2P Talover' भाभि-1P (कामुकं). -ANT-OB, EVINTAGE, S. द्राक्षाः, द्राक्षापOTON, 8. दृष्टि ., चक्षुरिद्रयः Y , Page #463 -------------------------------------------------------------------------- ________________ .. . .. अभ्यागतः, गृहागतः. -ATION, . अभ्यागमनं| घर, वि-उत्-सज, उद्-ग8 P. -ABES, 4. विवदुर्विपाकः. , जनीय, परित्याग्य. VISTA, B. वीथि-थी,तरुपंक्ति-श्रेणी VoLATILE, a. वायुपरिणामशील. 2 चंचल, लोल See VISUAL, d. चाक्षुष (पी.), दृष्टिगत, चक्षुस्-नेत्र in | FICKLE. -TTY, . चापल्यं, चांचल्यं. oomp.; 'v. organ' चक्षुरिद्रियः VOLGANO, S. ज्वालामुखः, आमेयागार:. VITAL, . आवश्यक (कीf.).2 प्राणभूत, जीव-प्राण |-VoLITION, 8. संकल्पः, इच्छा; See WILL. in comp.; 'v.air' प्राणवायु:, 'v.principle' | VOLLEY, 8. वर्षः, (शिलावर्षः, शरवर्षः &c.), वृष्टि जीवात्मा v. part' मर्मन् 1.5 v.s' मर्माणि | f-पात:. touching (rending, piercing, ) the v. s' 87% VOLUBLE, a. चंचल, चपल.2 (Of tongue ) वाकुंतुद, मर्माण, मर्माणि कुंतत्. -ITY, s. जीवन, थे चाल, चपलजि.-VOLUBILITY, 8. वाक्चापल्य. सनत्व, सजीवत्वं, चेतना; पाणः, जीवः, जीव-प्राण-शकि. VOLUME, 8. खंड:-ई, भागः, पुस्तकं ( when the VITIATE, .t. Corrupt, q.v. -ION, s. दूषणं, sense is clear) 2 अंतर्गतं धनफलं. 3 आवलि-ली भ्रंशनं. J., पटले, राशिः , संहति/. -VOLUMINOUS, a. विVITRIOUS, a. काचज, काचाभ, काचमय (यी/.). स्तीर्ण, बहुपुस्तक. -VITRIFY, O... कापसात्कृ8U. VITRIOL, 8. ( Blue ) तुत्थाजनं, शिखिग्रीवं, वितुनकं, VOLUNTARY, a. ऐच्छिक-यादृच्छिक (की/.), इच्छा मति-पूर्व; better ex. by tv.-ily'.-ILY, adv. मयूरक, कर्परी; (green ) कासीसं. VITUPERATE,-ION, See OENSURE. यदृच्छया, इच्छापूर्वक, स्वेच्छातः, प्र-नि-काम, आत्मसंVIVACIOUS, a. प्रफुल्ल, सोत्साह, सतेजस्. -NESS, तोषेण. -VOLUNTEER, v.t. अयाचित उपानी 1P -VIVACITY, S. उत्साह, तेजस्विता, प्रफुल्लता, उल्लास:. or c. (अर्पयति ) or दा 3 U or 18 U. -8. VIVA-VOCE, See ORALLY. यादृच्छिकः युयुत्सुः, स्वेच्छासनिकः. VIVID, a. मुस्पष्ट, विशद, परिस्फुट. VOLUPTUARY, VOLUPTUOUS, s, a. विषयासक, VIVIFY, ... जीव ., सजीवीकृ8U. भोगनिरेत, इंद्रियसुखासक्त, विषयिन् ; See SENSUAL. VIVITAROUS, O. जरायुज, जीवज.2 सचेतनप्रज. VOMIT, V. उद्-म् 1 P, उट्-गृ 6 P, छ? 10, उVIXEN, S. कलहप्रिया, कर्कशा, चंडी. क्षिप् 6 P.-8. वांतं. 2 वमनं (emetic ). -ING, VOCABLE, S. शम्दः , वाक्यं वचनं. 8. वमनं, वमः-मि., वमथुः, प्रच्छर्दिका. -IVE, a. VOCABULARY, s. अभिधानं, कोशः, शब्दार्णवः, श वमन (नी/.), वांतिकर (f.), वांतिकृत्. ब्दसंग्रहः-कोशः VORACIOUs, a. घस्मर, गृध्नु, अतिलोलुप, औदरिक VOCAL, a.पाधिक (की.), वाङ्मय (यी.),पा- (का ग्जात. 2 वाणीयुक्त, वाग्विशिष्ट. 3 सस्वर मध V ORTEX, 8. भ्रमिf., आवर्तः. music' कंठगीत. VOTARY, 8. भक्तः, उपासकः, पूजकः; आश्रितः. VOCATION, B. वृति, व्यवसायः, नियोगः, व्यापार:. VOTE, 8. संमति f., संमतं. -७.. संमति-अनुमोदनVOCATIVE, S. संबोधनं, संवृद्धि f. दा 3U, मतं प्रकाश् c.; संमतिपूर्व 5 U or नियुज VOCIPERATE, V... उच्चैः आकं 1 P, उत्क्रुश 1 P, 7A, 10 or दा. उद्-घुष् 10. -ION, 8. आक्रोशः, उद्घोष:. -Vo- VOUCE, V....साक्षीकृ8U, प्रमाणीक, प्रमाणं दा 3 U. OMPEROUS, 4. महाशब्द, सकोलाहल, उद्घोषण.-LY, 2 दृढीकृ, द्रढयति (D.). -ER, S. प्रमाणपत्र लेखः, ade. महाशब्दन, उद्घोषण. साधनपत्र-लेखः, भागमः. VOGUE, . व्यवहारः, प्रवृत्ति, प्रचारः, रीति, क्षण्णा VOUCHSAFE, .t. वि-7 1 P, कृपया दा 3 U; पद्धतिः; ' it is not in v. here ' अत्र नेशो व्यव- (with inf.) 4-# 1 P; See CONDESCEND, हारः; ' being long in v.' चिरप्रवृत्त. PLEASE; भगवान मारीचस्ते दर्शनं वितरति (8.7) VoIOE, 8. स्वरः, स्वनः, नादः, शन्दः, वाणी, वचनं, 'v.s thee an audience '2 अनु-ज्ञा 9U. . . वाच्., कंठध्वनिः-वः.2 मतं, अभिप्रायः, with Vow, .. व्रतं, संकल्पः, प्रतिज्ञा, शपथः, नियमः one v.' एकचित्तीभूय, ऐकमत्येन; 'cracked v.' 'under av.' व्रतबर, धृतवत, संकल्पबद्ध. -०. प्रतिभनस्वर, 'active v.' कर्तृवाच्यं; 'passive v. ज्ञा9 A, प्रतिज्ञांक 8Uor भारु 1P,सशपथ-सप्रकर्मवाच्यं 'neuter v.' भाववाच्यं. तिज्ञा व 1Porबभि-धा 3U,(Say', q.v.); VorD, a. शून्य, रिक.2 असियू, अप्रमाण, आर्कचित्कर | he has v.ed to destroy us' भस्मद्विनाशे क. ( f.), निरर्थक. 3 Destitute, Devoid.ot, q.v. तसंकल्पोसौ. - जून्यं, शून्यस्थान. -v... रिच 7p or c., | VOWEL, . स्वरः, अच् m., भस्वर्णः. शून्यीक 8 U. निष्फलीक. 8 ( Exorement) s. ( YOrAGE, S. जलपात्रा यानं, समुइयानं, संयावा. ... Page #464 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 461 ) क Ex. by with ( 84 ), पोतेन गम् 1 P, जलवर्त्मना गम्. -EB, 8. सांयात्रिकः, जलयात्रिकः. VULGAR, %. ग्राम्य, असभ्य, अश्लील, अशिष्ट, प्राकृत, लौकिक (की f. ). IBM, 8. ग्राम्या रीति: 2 ग्राम्यशब्दप्रयोगः -ITY, 8 असभ्यता, भलीलता. -LY, adv. साधारणतः, लौकिकरीत्या: 2 असभ्यररीत्या, ग्राम्यतया. -IZE, . . ग्राम्यीकृ. VULNERABLE, 4. भेद्य, धृष्य; वैध्य; 'v. point' रंधं, छिद्रं, मर्मन् 22.; आवृणोदात्मनो रंध्रं रंध्रेषु प्रहरन् रिपून् (R. xvrII. 61) guarded against his own v. points ' &c. VULPINE, . धूर्त, शृगालवत्. VULTURE, 8. गृध्रः, दाक्षाय्यः. • W. WAD, 8. रोधुनी. WADDLE, 0. 1. हंसवत् गम् 1P or चर् 1 P. g WADE, .. तू 1 P, कष्टेन गम् 1 P, कृच्छ्रेण पारं गम्. WAFT, v. ८. वह 1 P or c., उत्कृ 6 P; कणवाही मालिनीतरंगाणां ( S. 3 ); पुष्परेणूरिकरैवतैः (R. 1. 38); (boat &c.) बहू ., प्रशुद् ., प्रखुट् 10, मेर् c.; See DRIVE. -0.3 1 A वायुना वह नी pass. WAG, . . सं-, चल ., वि-, धू 5, 9 U, विक्षिप् 6 P; • ' w. ging the tail ' लांगूलचालनं विक्षेप:-विधूति f. - . . चल 1 P, धू pass. -8 परिहास दिन् m. - GISE, a. See WITTY. - WAG - TAIL, S. खंजन:. WAGE, . . (War) विग्रह 9P, युद्धं आरभू 1 A. WAGER, 8 ग्लहः, पण: -०. ग्लह् पण् 1 A, . ( with gen. of thing staked ). WAGES, 8. वेतनं भृति, मूल्यं, निर्वेशः, पण:; See HIRE. WAGON S. प्रवहणं, यानं, शकट:-टं, चातुरं ER, 8. शाकटिकः, शकटवाहः, चारिकः. Watr, 8. अज्ञातस्वामिकं द्रव्यं. WAIL,-ING, See LAMENT,-ATION. WAIN, 3. गोवहन, शकट:- ट. WAINSCOT, 8. भित्तिपटलं. WABr, 8. मध्यः ध्य, मध्यमः -मं, कटि-टी f., कटिदेश:; 'w.ooat' कटिव. WAIT, v. . स्था 1 P; (for ) प्रति- इक्ष् 1 A, अनु-प्रतिपा. ( पालयति) (of time and persons ); 'w.for some time ' कालः कचित्प्रतीक्ष्यतां (K.11.54 ); मां प्रतिपालय &; सड् 1 A, स्था, ( of time only) (द्वित्राण्यहाभ्यर्हसि सोदुमर्हन R. v. 25 ); स्फुलिंगावfrom aftertasa fस्थत: ( 87 ) ' here is fire . in the state of a spark (only ) w. ing for fuel (to blaze up ); (on or upon ) उप-स्था 1 A, उप-अणु-भास 2A, उप-से 1A, उप-बर 1 P; : WAN 'w. at table ' परिविष् 0. EB, 8. सेवकः, परिवे षक: परिवेद m. (at table ). WAIVE, . . परित्यज् 1 P; See ABANDON. WAKE, . . प्र-बुध् C., जागृ 0. 0. 1. 4-वि- बुध् 44, जागृ 2 P. 8. जागरणं, जागरः, प्र-बोधः धनं. 2 पदवी; 'follow in the w. of पदवीं प्रतिपद् 4 A; See TREAD FUL, a. (lit.) रात्रिजागर, निद्राविमुख, विनिद्र, उन्निद्र जागरूक, दक्ष, अवहित, सावधान. FULNESS, 3. जागरः-रणं, अस्वाप:, अस्वमः, अनिब्रा, प्रबोधः, जाग्रदवस्था. 2 दक्षता, अवानं, &c. WALK, 1. (पद्भ्यां ) चर-चल्- गम् 1 P, पार-, क्रम 1 U, 4 P, पादाभ्यां या 2 P&o.; 'w. about', 'w. to and fro ' परिक्रम्, इतस्ततः भ्रम् 1, 4 P; (for pleasure) वि-हृ 1 P; 'w. away, off ' अपसृ 1 P, अप-या क्रम्-गम् &c. -8. - ING, 8. पादचार:-गमनं; ' w. about' परिक्रमः मणं; 'taking & w. ' विहार, विहरणं, ( वायुसेवनार्थं ) परिक्रमण. 2 गमनागमनस्थानं; अध्वगमार्गः -ER, 3. पादचारिन्, पा( प ) दगः. WALL, 3. भित्ति f., कुड्यं; enclosing w. ' प्राकारः, वरणः, साल:, प्राचीरं 'take the w. of ' अग्रस्थानं आसद् ; go to the w. ' अव सद् 1 P, अवसन्न - उच्छिन्न- भू 1 P; drive to the w. अव सद् c., उच्छिद् 7 P. -०. ८. प्राकारेण आ-वृ 5 U. WALLET, 8. भस्मा; क्षुद्रकोषः . , WALLOW, .. लुट् 6P, लुट् 4 P; क्रीड् 1 P. WALNUT, 9. अक्षोट:; अक्षोटं (fruit). WAN, a. See PALE. WAND, 3. दंड, यष्टि f. WANDER, .. परिभ्रम् 1, 4 P, भटू 1 P, विचर 1P, परिक्रम् 1 U, 4 P; ' w. from ' भ्रंश् 1A, 4 P, च्यु 1 A. =S, ING, 8. परि, भ्रमणं - अटनं. -ER, 3. परिभ्रमकः, भ्रमिन् m. WANE, v. i. qft-, 1 P or pass., 1 P; See DECAY, DECLINE. -8. क्षयः, -हास: ED क परि-क्षीण, क्षीणकल, प्रातक्षय, निष्कल, कला शेष ( चंद्र:). -ING, a. क्षयिन्, क्षय in comp; 'w.period ' क्षयकालः, कृष्णपक्षः, बहुल:, तमिलपक्षः. WANT, v. अपेक्ष 1 A, आकांक्षू 1 P, इब् 6 P; gen. ex. by कार्य, प्रयोजन, अर्थ:, किं, (with gone of that which wants and instr. of thing wanted ); ; I do not w. this house' ममाभन गृहेण न कार्यं, न प्रयोजनं &c. ; ' why do you w. to see her ' किं तथा दृष्टया ( 82 ) 2 Wish, .v. 3परि-, हा pass. ; हीन, रहित, निर् in comp. ; आर्यस्य सुविहितप्रयोगतया न किमपि परिहास्यते (8.1) nothing will be w. ing' &c.;.w.ing in courage' शौर्यहीन, निर्वार्य, &o.; the w. s wisdom स निर्बुद्धिः ज्ञानरहितः - अपेक्षा, प्रयोजनं, कार्य, Page #465 -------------------------------------------------------------------------- ________________ आकांक्षा. 2 अभावः, विरहः, अप्राप्ति ., राहित्य, हीन- WARRANE, . प्रमाणं, अधिकार (writtem) मामता. 3 न्यूनता, उनत्वं, अपचयः.4 दारिच, धमाभावः, । शा-अधिकार-पत्र. -0... प्रमाण वा 3U, प्रमाणीक दुर्गति, कृच्छ; ' come to or reduced tow.' | 80, अधिक.SI SANOTION. -ED, a. सममाण, दारिद्योपहत, भाग्यक्षयपीडितां दशा प्रपत्र (Mr. 1). | साधार.-, . प्रमाणपत्र. -ING, a. उन, न्यून, विकल; See DEFIOTENT. WARREN, S. शशकनिलयः. . WANTON, a. विलासबत्, विलासिन्। 'w. sport' WARRIOR, 8. भटः, योधः, योm., बीरः, स्थी, विविलसितं; See PLATFUL. 2 अनियंत्रित, निर्मर्याद, क्रांत: See HERO, SOLDIERB 'w.s on the स्वेच्छाप्रवृत्त, लोल, (स्वभावलोल), स्वैरिन्, स्वेच्छाचा- | enemy's side ' प्रतिभटाः. रिन्, काम in comp.;aw. woman' चली, स्वै| WART, . किणः, चर्मकील:-सं, अधिमांसं. रिणी, बंधकी..3 शानत:-कामतः-कृत, बोधपूर्व कृत.4 WABY, 4. सावधान, अप्रमत्त, द; See CAREFUL. प्रचुर, विपुल. -.i. विलस् 1 P, क्रीड् 1 P, वि-भ्रम् WASH, ... प्र-मल् 10, प्र-मृज् 2Por., निज 1,4P.-Lx, adv. सविलास; नियंत्रण, स्वैर, स्वेच्छ- 3 U, अव-निर, धाव 1 U, 10; 'w.the mouth या, यथाकाम कामतः. - NESS, S. विलासः, कामचा- (after meals) उप 6P. -.,-ING, .. रन कामचारो मयि शंकनीयः do not suspect धावनं, प्रक्षालनं, मार्जन, अवसेकः, निर्णेकः. 2 आme of w.' लेपः, वि-प्र-लेपः-पन. -RD, a. प्रक्षालित, निर्णिक, धौWAR, WARPARE, 8. विग्रहः, संप्रहारः, वैरारभः, वैर, त, धावित, मार्जित &c. -Y, a. जलधर्मक.-WASHसंग्रामः, युद्ध, रणं, (a particular battle); 'w.- | ERMAN, S. रजकः, धावकः, निणेजकः, (रजकी, रजory' सिंहनादः, श्वेडा'w.-horse' वारकीर:.-... | कवधू.). विग्रह 9 P, युध् 4 A, B with (6.). -LIKE,. | WABP, S. वरटा, गंधोली. -ISH, a. कर्कशस्वभाव, करणभिय, युयुत्सु, युद्धदुर्दम रणोत्सुक, रणवीर-शूर | परटाशील. 'w.qualities' क्षात्रधर्माः, 'w. tribe ' क्षत्रियजा- WASTE, V.1.क्षि1,6Por e., अव-सद् c., नश् ., तिः.2 सोनामिक-सामरिक (की.), c. (क्षपयति), हास-क्षय-नी 1P, अप-चि 5U, व्यय WARBLE, V. FUT I P, -62 P. 10 (व्यययति). 2 (Away) मुधा-व्यर्थ- 1 Por गम् WARD, S. रक्षा. 2 रक्षितः पुरुषः, आश्रितः, रक्षकाधीनः, C., वि-क्षिप् 6P.-.i. परि-,क्षि-परिहा-अपचि- pass., रक्ष्यः. 3 विभागः. -v.t. वार 10 or c., नि-प्रति-१, क्षयं-नाश-लयं या 2 P or गम् 1 P, विनर 4P, अवनिरुध 7 U, निरम 4 U, नि-प्रति-षिध् 1 P, प्रति-इन् सट् 11, हस् 1 P; 1 1 P; ( in strength ) भंगैः 2P, व्यप-उह 1U. -EN, S. रक्षकः, रक्षापुरुषः. परिहा pass.; See LRAN. -8. क्षयः, नाशः, अपच-ER, S. रक्षकः, दौवारिकः, द्राःस्थः. यः, व्ययः, -हासः, भवसाद:. 2 अपव्ययः, वि-क्षेपः, WARDROBE, 8. वासासि (pl.); वमसमूह:. 2 वा- हरणं; 'w.of time' कालक्षेप:-नाशः-हर-यापन धाम-आधार: 'w. of breath' वाग्व्यय:-क्षेप:.3(Land ) खिलंWARE, WAREIS, S. पण्यं, पण्यद्रव्य 'w.-house' भूमि., मरुभू:.-. उच्छिष्ट, मिःसार, निर्गुण.2 निर्जन, पण्यागारं, पण्याचानं, पण्यशाला. शून्य, जिल, अपहत, जंगल; ' lay w.' उप-1A, WARM, a. तप्त, उष्ण, चंड, धर्म in comp.; (ig.)| उप-द्र 1 P, बाध् 1 A, पीड 10. -RD, परित, तीक्ष्ण, चंड, सोत्साह. 2 धर्माते, आतपाक्रांत; 'grown क्षीण, क्षाम, अपचित, &c. -FUL, a. अपव्ययिन , "w.' Angry, q.v. -vt. तप्., ईषत् तप्; 'w. थाम्यायन , व्ययशील. -ING, a. क्षीयमाण, क्षपिम्. 'oneselt' (in the sun) सूर्यातपं सेव 1A,(सेवयेष्ठ. -WASTEPIPE, 8. उच्छिष्टजलनाली, परि(री)वाह.. वो बर्क म.2); 'w. oneself at the fire ' अग्न्यात- WATCH, V. रम् 1P, प्रति-पा..(पालयति); Sn + सेव. -LY, adv. सोत्साई, सस्नेह, उष्णं &c. -NESS, I PROTECT. 2 निरूप 10, निरीक्ष 1 A, अपे. 83. -TE, 8. तापः, उत्तापः, उष्मन् m.; 'w. of wealth' पास् 2 A, उप-स्था 1A; 'w. over' अधि-ठा 1P. .वित्तोष्मा. 2 चंडता, तीक्ष्णता.3 उत्साह, 'w. of | -v.i.'जागृ2P, fig.also) रक्षार्थ जागृ.2 अवधा affection ' स्नेहातिशय: . . 3U, अाहिम-सावधान-8. 'w.for'अपेक्ष, प्रतीभ. WARN... (पूर्व) प्र-अन-बुध , उप-दिश् 6P, -8. रक्षा, निरूपण. रक्षिम् m., रक्षापुरुषः, रक्षितृ m. अनु-नाम् 2 .सच् 10, निर्दि, वि-शा . (ज्ञापय- 3 जागरण, जामहकत्व, दक्षता.4 प्रारः, यामः; 'w.. ति), IR.ed him of the impending danger' house' उद्घाट, w.man' रक्षिन् m., क्षप्रस्यासचापदंत प्राधियं; oft. by — Bewsre',4.7.3 कः; प्रहरिन् . वोधिकः, वैतालिकः; 'w.. अवाहता भव यदापत्प्रत्यासना. -ING, . प्रबोधन, | word' प्रत्ययवा/ -FUL, 4. मागरूक, दक्ष, सावउपदेशः. .. धान, अममन. 2 प्रभागर in comp., उभिइ. Want ... भा-वृत् ...सं.1 P(igl) कमी-WATER, भाभस् ., उदक, कारित प्रयम् कोहु. दूषयति ). Wri.भाव 14THANNEL नीय, मलिन बार पानीम, बार / Page #466 -------------------------------------------------------------------------- ________________ पाथम् . ' land and w.' स्थलनले; place म्योप्या : dificult w.' कांतार, दुर्गम where w. is distributed' प्रपा, पानीयशालिका दुर्गसंघरः, संक्रमः.5 (With numerals) Ex. by •byw.' जलेन, अलवमना; 'ot.firstw.' अनर्घ्य धा; in two w.s' विधा; शतधा &o. it can hold w. प्रमाणकार्टि प्रबेशुमईति.2 मत्रं, प्र along w.off'मदर; 'on the w.' अंतरा, अंतरे stand साव: make w.' मूत्रोस्सर्ग w .-carrier' or come in the ( one's)w. परिपंथीभ, अंतरायः जलवाहः, उदवाहः, तिहार 'w.-aloset'शौचकूपः, &c. ( Obstacle', q.v.) : (lit.) नयनपर्थ-वि'w.-course' जलमार्गः, परि(री वाह: 'w.fall' पर्य-या 2 P; ' in this, that-w.'इत्थं-पर्ष, सभा जलप्रपात:, निर: 'w.ing place' प्रपा; 'w.. 'by w.ot example'मिदर्शनद्वारा-रूपेण ; lond man' नाविकः, उदबाहः, 'w.-melon' गोडंब, सेटु | the w.'AT WIL 6 P or Tol 0.; this w.' 1., तरंज, कालिंग; 'w.-mill'जलचाल्यचक्र, जलयं- | • this w.' इत इतः, by w.ot'रेण, रूपेण 4; 'w.-pot' घटः, कुंभः, कलसः-शःBSee JAR%B | — make w.' अपसर, अपेहि, अंतरं दीयताः .in •w.-proof ' जलाभेया 'w.-snake' जलसर्पः, रा- every w.' सर्वथा; 'in another w.' भन्यवा; w.. जिल: 'w.-spout ' जलवजः; "w.-wheel' घटी- tarer' पथिक:; See TRAVELLER; 'w.-lay' यंत्र, उदयनयंत्र.-...(जलेन ) सिच् 6P, पु., पथि निभृत प्रती 1A,(लैठनाथ, वधार्थ), पथि भव. उम् 1 P.2 जलं पा c. or दा 3U. -v.i.जलं मुच स्कंद 1 P; 'w.ward' प्रतीप, स्वैरिन् , दुर्ललित। 6 P or c. or पत् c.; ' my eyes are w. ing' | See OBSTINATE; 'w.-worn' अध्यांत, अभसंजललवस्यंदिनी नेत्रे. 2 लालायते ( D.). -ED, a.ज- | जातखेद. लभूयिष्ठ, अनूप जलसिक्क; 'w. by rivers' नदीमातका WRAK, . दुर्बल, अशक्त, अबल, क्षीणबल, बल-शक्ति'w. by rain' देवमातृक. -, a.जलमय (यी/.), हीन, निःसत्त्व, निस्तेजस, निर्यि, अल्प-बस-शकि, 2 जलात्मक, जलरूप; 'w. shatts' वर्षशराः, धाराशर- ( In mind ) मंद, अल्पधी, विकलपित्त, 'w. point संपाता:.2 जलाढय, बहूदक, जलभूयिष्ठ, अनूप, जलपाय. or side' छिद्र, रंधे, दोषः, मर्मस्थाम.-IN, V... दुर्वWAVE, . तरंगः, अमि., वीषि-धीf., कलोल:, भंगः, लीक 8 U, शक्ति-वलंह 1P, शक्ति भव-सद् 0.or भंगि-गी f. -..धू 5, 9 U or c. (धूनयात), वि- अपधि 5 UB to be w.ed' अपचि pass. See आ-, पल ., सं-ईर 0.2 उत्सज् 6P, परित्यज् WASTE, LEAN. WED, a. हतबल, क्षीणशक्ति, नहसा .1 P.-.i. इतस्ततः प्र-वि-पल 1 P,धू pass. -Y, (form).-NESS, . दोबस्य, बल-शक्ति-भयः-नाङ्गः, . तरंगित, अभिमत्, कबोलमय (यी.), भंगिमत्, भं असामर्थ्य, बल-सत्त्व-हानि 1.2 दोषः, (यौवनदोगुर, उजतानत. षाः); छिदं. WAVER, V... दोलायते ( D.), वैषीभू 1 P, संगी। WEAL, 8. हितं, कल्याण, क्षेम, श्रेयस् n., भई, कुमार 2 A, 1 A; his mind w. ed being at a 'w. and woe ' शुभाशुभं. loss which course to follow' इत्येकपक्षाश्रयवि- WEALTE,S. धनं, द्रव्यं, वसुः,., अर्थः, वित, अविणं,वववादासीत्स दोलाचलचित्तवृतिः (B.XIV. 34); पद, हिरण्यं, विभवः, वैभव, संपति, ऐश्वर्य, रे oft. by अनवस्थित, अकृतनिभय also. -ING, a. (क)क्थं, गुम्नं, स्वापतेय 'w.in cattle' गोधन.-3, अनिभित, दोलायमान, संदिग्ध, अनकस्थित. 4. धनिन्, धनिक, धन-वित्त-वत् &c., सधन, विनसंपत्र, Waxs. लाक्षा ( for sealing). 2 सि(शिव, सश्रीक, वसुमत्, अर्थयुक्त, विभवशालिन् and sim. सिक्थक, मधुच्छिष्ट, मजं.कर्षमलं, तोक्म.-... | comp वृथ् 1A; 'w.ing and waning' वृशिक्षयी; the WEAN, V.. सन्यं त्यम् c. or . (हापयति) moon w.ed' कलावृद्धो बभव; 'w. ing hot' विमज़.2 विरकी-विमुखी-8ySMSEPARAN क्रोधेडो भत्वा.2 सिम्बकेन लिए 8 Por अं7 P. |..-NG, . स्तन्यस्यागः.2 रिकि,राग्यं, संगल्यान:। -RN,-r, a. सिक्थमय (वी.), शिक्थाक. WEAPON, रामं, अर्म, आयुधं, प्रहरण, इति WAY, . मार्गः, पथिन् m., अम्वन् m., वर्मन् ॥., प WEAR, , . परि-चा. 3,41P, 10,93U, पर दकि-वीf., अयनं, सरणि-णी f.,पति-नी, पषा; 2A.2 (Away) HिP, म ., विलुप् प्रमstep in a wrong w.'arqet q a (R. IX. 2Pore.घर्षणेन मा .3जीक 8 0.44. a little w. 74).2 अंतर, मात्र, पर्यत.; परं, ब.सद् ७., सिद्म O., ग्लै See FAROOR.. स्तोकांतर.3 उपायः, युक्ति.4 प्रकार:, लिपिः, री- Wi(Away) वि pass., भामर 1P,भवि। ति, क्रमः, मार्म, good way'बतिपंथाः, सुप pass. 2 ( By use) ज4P, बर्जरीभू 1P; when the night had almost worn away थाः, सत्पथः, सुपथ: a bad orwrong w.' अपं भीण भूयिष्ठायां क्षपायां'w.off' भपगम् 1. थाः; अपथः, व्यथा, दुरध्वः, विमार्गः, विपथः, करपा, 4P, pass:; 'w.ont'मी -अर्जरी-कभपति 'का(क)पथ: a place where-tourn.s meet' admary w..'सांतरं, दूर.। (..), क्या 2 P. बी . मामी पार-भाया Page #467 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Mon WL (464) WEN पर्यः, उपयोगः घर्षण.8 सेतुः, भालिf.-ER, S. सूक्ष्म निरूप् 10.-... Ex. by Weight'g.v.: धारिन्, भृत् in comp. -ING, a. धारिन्, भृत्, धर | 'what does it w.' किंभारामद किं भारपरिमाण in comp.2 परिधानयोग्य. 'w. upon ' पीई 10, बाध् 1 A; See AFFLICT; WEARY, ... आयस् ., कम् ., खिद् c. -v.i. 'w. with'.मन् pass.; ' dress w.s much with मायस् 1, 4 P, लम् 1, 4 P. -IED, . खिन्न, कांत, them ' वेषस्तैबा मन्यते. -ING, S. तोलन, विगणनापरिश्रीत, म्लान, जातखेद; 'w. of' निर्षिण, निर्वेदमा- नं.-WRIGHT, 8. मानं, भारः, तोलः, परिमाण, भापत्र See DISGUSTED; 'w. of life' जीवितादुद्धि- रपरिमाण, गुरुत्वं.2 गुरुत्वं, गौरव, प्रभावः, भारः.3 जमानः (Mal. 3). -INESS, 8. लमः, श्रमः खेदः, भारः, पर 3 of little w.' लवर्थ, लघुप्रभाव, आयास: See FATIGUE,-ED &. -ISOME, . श्रम अगुरु.-Y, a. गुरु, महत्, सप्रभाव सप्रमाण. खेद-जनन नी/.), आयासकर (री.), श्रमावह, | WEIR, S.बंधः, योग:. कष्टप्रद. WELOOME, a. स्वागत.2 शुम, इष्ट, हित प्रिय, अभिWEASEL, s. नकुलः, बभ्रुः, अंगूषः. मत, सुखद. -0.. स्वागतं व्याह 1 P, सभाज् 10, अWEATHER, S. कालः, दिन; ' bad w.' दुर्दिन । भिनं 1 P, सत्कृ 8 U, पूज् 10; (आश्रममगैरभिन'good w.' मुदिन; if the w. be fine' यदि दु- दितागमनेषु समीरेषु Ka. 49). -interj. स्वागतं दिनं न स्यात्; 'w.-beaten' वाताहत, प्रभजनोपहता (with dat.). -8. स्वागत, सभाजनं, अभिनंदन. 'w.-wise' वातादिलक्षणविद्, कालविद्. -...त WELD, v. t. See UNITE. 1P, प्रत्यव-स्था 1 A; पारं गम् 1 P. WELFARE, S. हितं, कल्याण, क्षेमं, कुशलं, अयम् ॥., WEAVE, ...वे1 P; व 1P, गं(ग) 6P, भई, मंगल, सुखं, भूति/., शिव, सुस्थिति . वि-रच 10. - ER, 8. तंतुवायः-पः, कुर्विदः, पटकारः WELKIN, S. नभस् n. See SKY. -ING, 8. वायः-पः, तंतु-तंत्र-वायः, अति-न्यूति , WELL, S. वापी, कूपः, प्रहिः, अंधु:, दीर्घिका ( large पटनिर्माणं, पटकम. w.), उदपान; ' covering of a w.' वि(वी)नाहः; WEB, 8. जालं, तंत्र-तंतु-संतति (of the eye)प- ' reservoir near aw.' आहावः, निपान, उपकूपजकार टल; 'w.-footed' जालपाद. शयः.2 गुति. -. कुशालिन्, स्वस्थ, सुस्थ शरीर, नि. WED, V. 1. वि-उद्-वह 1 P,परि-णी 1 P. - DED, a. रामय, नीरोग, कळ: See HEALTHY.2 कुशल, क्षेम, कढ, परिणीत. 2 आसन, अवलंबिन् , रक्षिन्, (to an सुखिन्; oft. by कुशलं; अपि कुशलमस्याः प्रजापालस्य opinion); 'w.-lock' विवाहः; 'a wife married मातुः | U. 4 ) ' is she w.'; got w. again' in w.-lock ' धर्मपत्नी, सहधर्मचारिणी; See MAR पुनः प्रकृतिस्थौऽभवत्, प्रकृतिमापनः · know that RIAGE. we are doing w. in every respect' सर्वत्र ने WEDGE, 8. कीलः, शंकुः. -... संपीड 10, संबाध् वार्तमवेहि ( R. V. 13). -adv. सु pr.,(सुकृत, मुद1A, संमृद् 9 P. र्शन &c.); सुष्ठ, साधु, सम्यक् 'w. said' साधूक्त, सूWEDNESDAY, 8. बुधवासरः. क'w. off' सस्थित ., वित्तवत्, सुस्थ; 'you WED, 8. कक्षः, तृणादिक, स्तंबः; (fig.) गतिरोधनं, might as w. have kept all (fruits) सर्वेषां रप्रसरस्तंभनं.2 (W.s) वासम् . See GARMENT; क्षणोप न तव कश्चिदोषोऽभविष्यत्. -interj.बाढं, तथा; 'widow's w..s-विष्टनिवसन, चीर. -0... (Out) — saying very w.' युज्यते, बाढं, तथेति उक्त्वा ; (कक्ष ) उद्-द 1 P, निदौ 4 P, उत्पद् 10. -RR, S. 'very w.' भवतु; 'w. then ' तेन हि.2(As निर्दातृ m., कक्षोद्धारिन्. -y, a. कक्षपूर्ण-बहुल. expletive ) भवतु, अस्तु, gen. by तावत; 'w. wo WEEK, 8. सप्ताहः, सप्तदिन; 'w.-day' वारः. -LY) go away now' साधयामस्तावदधुना; — wi-bea. साप्ताहिक (की.), सप्तदैनिक (की/.).-ads haved ' साधु शील, सवृत्त; 'w.-being' हितं, कुशलं; प्रतिसप्ताह. See WELFARE; 'w.-born' कुलीन, सत्कुलमात; WEEN, . I. AT 4 A ; Ses THINK; over w.- 'w.done' साधु साधु; 'w.-intormed' बहुज्ञ, ing' अत्यंताभिमानिन्. बाश्रुत; 'w.-meaning' सदाशय, हितबुद्धि :w. WERP, v. i. रुद् 2 P, वि-लए 1 P, अभूणि पत् c. or nigh; SE NEARLY; 'w.-read ' अधातिन, सर्वशाFOR 6 P, 811-,*& 1 P; See Cry, LAMENT सपारंगत, बहदश्वन; w..wisher'हितकामः, हिते-ING, S. रुदितं, रोदनं, विलापः, आक्रंदनं, ऋदितं, पिन m., प्रिमेषी. अभुपात:.-4. साबु, अश्रुलोचन. WELTER, Wiलुह 6P, लट् 4 P; See ROLL. WEIGH, ...: तुल-तूल 10, तुलायां 10. 2(In | WEN, B. मांसाईदं. mind)- 6P, आलोच 10, वि-चर ०., वि-गण | WENOH, . बंधकी, पुंभली, दुर्वृत्ता. 2 कन्या, तरुणी 10; S.. THINK. 3 (Anchor) ke;' w: down' -v. i. Fornicate, q. v. 'भाभ- 17,भाकुलीका 'w.duly' परिछिद् 7P, I WEND, DOt.(One's way) गम् 1 Page #468 -------------------------------------------------------------------------- ________________ WB - ", ( 465 ) war Go; ' here he w.s his way'इत एवाभिवर्तते. | का-कि);w.of two' यतर, कतर, 'w.ot many' WEST, . प्रतीची, पधिमा, वारुणी. -a., ERLY, | यतम, कतम 'w.-ever' ex, by repeating (1).. - ERN, a. पाभात्य, प्रतीच्य, चरम, अपर.2 पभिमा- WHITE, . फूत्कारः, फूत्कृतं. भिमुख (खी/.). -WARDS, adv. प्रतीचीमभि, प्रती- WHILE, 8. क्षणः, मुहूर्तः, कालः, समय: 'tor aw. च्यभिमुखं, पमिमादिशि. कषित्काल, क्षणं; after along w. चिरेण; not WEr, a.भाई, क्लिन्न, सिक्क, उक्षित, उन्न, जलाई.-.t. worth w.' निष्फल, निरर्थक, न उपयुक्त; 'worth क्लिट् ., आर्दीक 8U, आईयति (D.); See MELT. w.' उपयुक्त. -conji, WHILST, यदा, यावत् (tol-8. आईता, तेमः, लेदः. 2 दुर्दिन; 'w.-nurse' स्त- lowed by तावत् ); gen. by pres. part.; ग्राम न्यदायिनी, धात्री, उपमाता. गच्छंस्तृणं स्पृशति 'w. going' &c. -. .. WETHER, 8. छिन्नवृषणो मेषः. (away ) क्षिप् 6P, गम् ., . 1P, सि-नुद्. WHACK, v. t. See STRIKE. WHIM, 8. कामचारः, कामवृत्ति , छंदः, ईद , WHALE, 8. तिमिः, तिमिगिल:. चापल्यं, मनोलौल्यं, लहरी, चित्ततरंग: Tone's WHARE, B. घट्टः, सरस्थानं.-ANE, . तरपण्यं-मूल्ये, w. स्वच्छ देन, स्वेच्छया; ' acting according to घदेयं शुल्क. another's w.' छंदोनुवृत्ति /.-WEIMSICAL, a. WHAT, pron. किं (क:-का-कि), किं in comp.; कामचारिन्, स्वरिन्, स्वैर, स्वच्छंदानुवर्तिन, स्वच्छंद - 'w.then 'ततः किं, किंतहि 'w. is he doing | पल, लोल, अनवास्थित. now' (राजा) किमारंभः संप्रति (U.2); 'w. | WHIMTER,v.i. बालकवत् रुद्2P or कैद 1 P. in his name' किनामासी; 'w.else' अथ किं; WHINE, v.i. See MURMUR. 'w. is that to me' किं मम तेन; 'w. though' WHIP, s. कशा-षा, प्रतोदः, प्रतिष्कष:-:. -... यपि.2 यद्यद्. -interj. कथं, आः, किं, नन. | कशया प्र-ह 1 P or तड 10 or चुट 10 or दंड 10 - EVER,-SOEVER, a. यद्-यद्. 2 यत्किम्, यत्कि- | or आहन् 2 U. -PING, 8. कशाघात:-ताडन-प्रहार वित; to w. person' यस्मै कस्मैचित्पुरुषाय; यो 'deserving w. कश्य, कशाई. को वा भवाम्यहं, &e. WHIRL, V.i. पूर्ण 6P, 1 A, परि-भ्रम् 1, 4 P. WHEAT, 8. गोधूमः, सुमनः. EN, a. गोधूममय, -v.t. घूर्ण c., भ्रम् c. (भ्रमयति ). -8.,-ING, 8. (8.) in comp. भ्रमणं, घूर्णनं, भ्रमिf, आवृति : 'w.-pool ' भावWHEEDLE, V. 1. चातिभिः प्र-तृ c. or 4 10 or | तेः, भ्रमिः, भ्रमः, जलावर्तः, जलगुल्मः, 'w.-wind' लल् 10; See FLATTER. चक्रवातः, वातावर्तः; वात्या, पातभ्रमः. WHEEL, .चक्र, रथांग, मंडलं. -... परि-भ्रम् 1, | WHISK, V... अतिशीघ्रं चल c. or विक्षिप् 8 P.-8. 4P, परा-परि-आ-वृत् 1 A, मंडलाकारेण भ्रम. -... लघुक्षेप:.2 चामरं ( for fies). व्यावृत्_c., भ्रम् c. -ED, a. घा कैन्, पक्रयुक्त. WHISKERS, S. गंडलोमन् ॥., गुंफ:. -WHEEL-WRIGHT, S. रथकार:, चक्रकार: WHISPER, D. नीचैः-उपांश-वद 1 P; कर्णे जप 1P WHEEZE, V..कृच्छ्रेण श्वस् 2 P. or कथ् 10 or ख्या 2 P; कर्णे उप-अप; 'w.aside' WHELP, S. शाव:-वकः, शिशुः, किशोर:. जनांतिकं वद. -8.,-ING, S. कणेवादः, उपांशुवादः, WHEN, adv. यदा; by loc.abs.; 'w. the speech कर्णेजपः; जप:-पन; • in aw.'-उपांशु, जनांतिक, was over ' वचस्यवसिते तस्मिन्. 2 कदा; 'w.- | नीचस्वरण. -ER, 8. कर्णे(णे)जप:-कथकः. ." ever,-soever ' यदा यदा, यदा कदाचित्. WHISTLE, S.. शीशब्द:.2 वंश:-शी. -v.i. -WHENCE, adv. यतः, यस्मात्. 2 कुतः, कस्मात् शीशब्दं कृ8U. WHERE, adv.क, कुत्र.2 यत्र; 'w.-ever' यत्र यत्र; WHIT, 8. लेशः, लावा , अणुः; — not a w.'म यत्र कुत्रापि, यत्र कुत्रचित् 'w.-as' यतः, विपर्यये तु; मनागपि, न स्तोकमपि, नाम्पमपि. 'w.-by'येन; 'w..fore' यदर्थ, यतः, येन, किमर्थ, WHITE, a. शाल, श्वेत, धवल, शुभ्र, सित, गौर कस्य हेतोः w.in', 'w.-to' यत्र; 'w.-upon' (री/.), शचि, अवदात, विशद धौत, पांडुर, अयदनंतर, तदनु. वि-मल. - श्वेतवर्णः, शुक्लवर्णः, शुक्लःश्वेतः, WHET, V. 1. तिज 0., नि:, शो 4 P, क्ष्णु 2 P.-., सितः, &c.B' dressed in w.' श्वेतवासो दधान. -STONE, 8. शाण:-णी, शाणाश्मन् me -EN, V.t. धवलीक 8U, धवलयति (D.)&o. WHETHER, pron. कतर:-रात्..conj. किfol- -v.i. धवलीभू 1 P, धवलायते (D.). -18E, lowed by वा, उत, आहो or आहोस्वित् (tor 'or'), a. आपांडु. -NESS, S. शुल्लता, धावल्यं, शुभ्रता, भव. w. he do that or not'स तत्करोतु न करोतु वा. लिमन्-शुक्लिमन् m. -WHITE-WASH, ... सध्या WHEY, 8. मस्तु ., दधिमंडं. लिए 0 P or धवलीक; ' a house w.ed' सुधाभवन: WEIon, pron.a. यत् (य:-या-यत्). 2कि (क:- । -8. सुधा, सुधालेप:.-WHITES, S. श्वेतपदरः, . . Page #469 -------------------------------------------------------------------------- ________________ WATHER, ade. कुष, क.2 य. मिता, बाभा, प्रिया, कांता, रमणी, क्षेचं, गृहाः (pl.). Warrow,.. नखपत्रः, चिप्य, मखवणं. 'arival w. 'सपत्नी; ' taking a w.' दास्यरिWHO-EVER, &c. See WHICH &o. महा-किया whose husband has gone WHORE, a. सकल, समग्र, कत्ल, अखिल, समस्त, सर्व, abroad 'प्रोषितभर्तका. अखंड, निखिल, विश्व, अशेष, निःशेष, पूर्ण, मनूम.2| Wa, 8. उपकेशः, कृत्रिमकेशः. (Number ) अभिन.-8. साकल्यं, कास्य, सामप्रयं, | WGHT, . माणवकः, जंतुः, माणिन् m. समासः, 'on the w.' एवंच, एतावता, समासतः, | WuD, a. वन्य, वनजात, आरण्यक, बब-अरण्य in समासेमाthe w. of 'ex. by (a.).-13, adv. comp..w. mountain' कांतारमध्यवर्ती-वमांतर्गत:समय, साकल्येन, अशेषण, निरव शेषं, सर्वथा, सर्वता- पर्वतः; वनपशुः, वनगजः, वनपुष्पं &c. 2ईल, क्रूर, शः, सर्पभान, एकांततः. -WHOLESALE, a. Ex. क्रव्याद्.3 उम्मत, अतिव्याकुल 'w. with anger' by स्हप in comp., समस्त (विक्रयः); 'w. dealer' क्रोधोन्मत्त 'w. with joy' हीन्मत्त, हर्षनिर्भर.4 स्तूपरिक्रयिन् ; 'w. buying' समस्तराविक्रयः। प्रचंड, तीन दुति, अनियंत्रण, उहामवृत्ति, उच्छृखल; WHORESOME, a. पथ्य, आरोग्यावह; हितावह; See 'w. storm ' प्रचंडप्रकंपन:. 6 अयुक्तिक, अनुपपत्र, SALUTARY. निरर्थक See ABSURD. WERNESS, . वर्म, भरWioop, .. सिंहनादः, वेडा. ण्यं ; See FOREST. 2 महः-,भूमि f., धन्वन् m. WHORE, S. See PROSTITUTE; 'w.'s son' वेश्या- -LY, adv. उन्मत्नवत्, प्रचंडं, सन्माद, उच्छखलं. 'w.-monger ' भुजंगः, पिटः. -DOM, 8. वेश्या- -NESS, 8. वन्यता, रौद्रता, उन्मादः, &c. वृत्ति /-प्रसक्ति WILE, 8. छलं, कपट, वचनं, माया, छाम् .-Wny, WHy, adv. किं, कुतः, कस्मात्, किमर्थ, किनिमित्त a. भूरिमाय, मायाविन्, समाय, उअपर, कापटिक-छाकेन हेत्तुना, 'w. do you do so' एवं करणे कस्तव भिक (की.), सकपट. हेत:.2 नन; 'w. you yourselt are before me' WILL, ७. संकप ., निर्दिश 6 P, निधि 5 U, निी नन भवानेव ममागे वर्तते (8.2). 1 P. 2 Wish q. v. 3 (As auxiliary ) WIck, 8. दशा, पति f., वर्तिका, तैलिनी. Futures or Pot. mood. -8. संकल्पः, संकल्पWICKED, a. ( Of persons ) दुष्ट, दुर्जास, दुरात्मन्, इच्छा-शक्ति 1.2 कामः, इच्छा, अभिलाषः, आकांक्षा, पाप, शठ, दुराचार, खल, पापकर्मन्, दुर्वृत्त, नशंस, पा- इष्टं; god's w. be done ' ईश्वरेच्छा बलीयसी, प्रमपात्मन्, पापचरित, अधार्मिक (की f.), टुभरित्र. 2 वति (गवान विधिः, against one's w.' बलात, (Of things ) दुष्ट, पाप in comp., दुर pr:; 'w. हठात, अकामतः; 'would have ler w.' आत्माभिpolicy' दुर्णीतिः; See SINFUL. -LY, adv. दुष्टतया, प्राये निबंधपरासीत् 'atw.' स्वेच्छया, यथाकामे दुर्वृत्ततया, खलवत्. -NESS, 8. दुष्टता, दोर्जन्य, दौरा स्वैरं, काम in comp:; 'subject to the w. of म्यं, पापं, टुष्कृतं-ति f., पापकर्म, दुराचारः, अनाचारः. another ' परतंत्रषा.इच्छापत्र.-FUL, G. कामतः' WICKER, a. वैणव (वी.), वैदल (ली f.); 'w.- कृत.2 स्वैरिन्, काम-स्वेच्छा-चारिन्, स्वैरवृत्त-गामिन, work ' वैदलं. See WANTON.- FULLY, adv. कामतः, इच्छापूर्वक WIDE, a. विस्तीर्ण, विशाल, ठरु, विपुल, पृथ; See स्वैरं, बुद्धया, जानत्-. अपि. - FULNESS, S. कामBROAD; 'w.of the mark' लक्ष्यभ्रष्ट-च्युत, अपा- चारः, स्वेच्छाचारः, यदृच्छा, स्वैरिता, स्वाच्छंयं.-ING, स्ताविक (की/.).-adv., -LY, adv. विपुलं, सर्वत्र, a. इच्छु, सकाम, उद्यत; ott. by desid. 2 इष्ट, अनुसु-अति-बहु pr.; 'w. known सुविख्यात; 'w. मत, यथेप्सित. -INGLY, adv. प्रकामं, स्वेच्छया, का. awake' सुमबुद्धः ' with eyes w. open' उत्फुल. मतः, स्वेच्छापूर्व.-WOULD (that) Ex. by नयम. -EN, ...पृथक-8, विशालीकृ, प्रथ् 10. अपि नाम: अपि नामाहमप्यात्मनोनुरूपं वरं लभेयोत -WIDTH, S. विस्तारः, व्यासः, परिणाहः, विशालता. (8.1); 'w. I had loved him more 'वर WDow, 8. विधवा, अ-गत-भर्तृका, विश्वस्ता, भमाथा, तस्मित्रहमधिकतर खिग्धोऽभवं यदि...अभविष्य तर्हि अरंडा: child-w.' बालविधवा. -ED, a. अनाथा, हो शोभनमापतिष्यत्. नभर्तृका. -ER, S. मृतपत्नीकः, गतभार्यः. -HOOD, WIN, O... वि-जि1A, विजयिम् . भू; 'won the .. वैधव्यं, वैधव्यदशा. battle'युद्धे जबमाप, समरविजयी बभूव'who is WELD, V... (हस्तेन) भृ8 U, धृ 1 P, 10, प्र- said to v.'यो विजयीति गण्यशे-मन्यते. ल उप-यु 7 A, 10.2 (A state &o.), प्र.शास् | 1A, प्राप् 54PBSE GET. 3 भाकृष् 1.P, प्र-वि. .2P, निर्व. राज्यभरा वा 1P. -Y, a. सुप्रयो- लुम् ., See ATTRACT'; 'w. over' स्वपक्षं मा ., ज्य; ( body ) उत्थानयोग्य (8.2). अनुयायिन् a..-NER, B. जपिम्m,तृm.-NING, WIFE, .. भार्या, पत्नी, जाया, पy:, कलत्र, दार . .मयः.2 लाभः, अर्जितं.-.यहारिन्, चिताकार्षिन्. (p.)ी, परिमहः, गहिणी, गहिनी, सहधर्मिणी, द. I WANOE, Viबिए 14 P heda Page #470 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (457) 1ot w. स भयचकितो नाभवत्; See START, 7IND, 8. वातः, वायु, पवनः पवमानः, अनिल:, सधीरणः, मारुतः, मरुत् m., मातरिश्व श्वसनः, स्पर्शनः, धव (वा) ह:, आशुग:. 2 ( In stomach ) वात:, : 3 श्वास: ; w. fall' वायुपात:; ( fig. ) अउभ्यलाभ:; 'w.lass ' उत्तोलनी ; 'w.-mill ' वाचाल्यं चक्रं वायुपेषणी. ०. . वक्रं कुटिलं-गम् or 1P, जिझं या 2 P; the river runs w. ing ! or a koss ' क्रोशं कुटिला नदी (S. K. ). 2 Turn, 1. V. -0. ८. परि आवृत् c. 2 पूर 10 ( मारुतेन ), .मा 1 P. 2 (Up) संपुटीकृ 8 U, पिंडीकृ, उप-, सं-ह 1 P; अव-सो 4 P; (hair) सं-ह, सं-बम् ., ( संयमय केशपाशं Ka. 84 ). -ING, a. वक्र, कुटिल, निप्र. ब, क, पुटभेद:. - WARD, adv. वाताभिमुखं. - Y, C. वातमय (यी.), वातुल. -WINDOW, S. वातायनं, जालं, गवाक्षः. VINDPIPE, 3. वासनालिका. VINE, S. मयं, द्राक्षारस :- आसवः मधु 2 माध्वीकं; म देरा, सुरा 'w.-bibber' मद्यपः, सुरापः; 'w.seller' मद्यविक्रयिन्, शौंडिकः. VING, 8 पक्षः, पत्रं, पतत्रं, गरुत् 202, हृद मन् ; root of a w' पक्षति f. पक्षमूलं; o be on the w. ' डी1A; • under the w. ' आश्रित 2 (Of army &c. ) पक्ष:, दलं, पार्श्वदलं. - v. ., w. the way 'वक्रमणं कृ 8 U. - ED, . पश्चिन् पतत्रिन् WINK, . . द्विमिष् 6 P, नि-भील 1 P, पक्ष्म संकुच 1 P. 2 संकेतं संज्ञां - कृ 8 U (नेत्रेण ); 'w.at ' उपेक्ष 1 A, न गण् 10. - निमि ( मे ) ष:, मिमीलनं, पक्ष्मसंकोचः. 2 नेत्र संज्ञा, अक्षिसंकेत:. VINNOW, .८. वि, शुध् , पू8 U, बहुलीकृ 8 U, प्रस्फुट् c.; (fig. ) परीक्ष 1 A; See DISCRIMINATE. ER, 4. पावक: -ING, s. पवनं, प्रस्फोटनं; ' w.jng basket ' शूर्प :- पं, प्रस्फोटनं. WINTER 8. हेमंत, शिशिरः, तुषार काल:, हिमागमः, हिम- शीत काल :: - WINTRY, . ( 6 ) in comp. ; मैं (ती), हैम (मी / ). 2 शीत, शिशिर. WIPE, . प्रत्परिमृज् 2 Por c., प्र-क्षल् 10, निर्घृष् 1 P समृद् 9 P; See WASH; ' w. away,' 'w.out' मृज्, (स्वभावलोलेत्ययशः प्रमृष्टं R. VI. 41 ), अप अव- मृज्. -s मार्जनं, प्रक्षालनं. 2 प्रहार:. - ER, S. मार्जनी, प्रक्षालनी. WARE, S. तंत्र, तंत्री, तारः-रा, धातुसूत्रं, लोहतारा-सूत्रतंतुः. - ०.८. तारायंत्रेण प्रेष्c. - Y, a. संत्रमय (यी f. ). WISE. .(प्रा)ज्ञ, विज्ञ, विरुग्ध, ज्ञानवत्, पंडित, प्रज्ञावत्, धीमत्, विवेकिन्, सुधी, धीर, मति-बुद्धि-मत्, मनीषिन् विद्वस् ; See LEARNED also. 2 ( Of nets ) सु in comp. ; ज्ञानप्रयुक्त, वैदग्ध्यमूलक; 'w. gaying ' सुभाषितं ; 'w.step' साधुमार्गः . प्र • ५८ WIT S का: ; See MANNER; ‘in this w. एवं इत्थं. - Lx, adv. प्रज्ञया, ज्ञानेन, सविवेकं सम्यक्, सुसमीक्य, सुठु, प्राज्ञवत्. - WISDOM, 3. प्रज्ञा, ज्ञानं, बैदध्यं, बुद्धि, धीः, विवेकः, वैदुष्यं, पांडित्यं धीरता, मनीषा - WIsEACRE, S. पंडितंमन्यः. WISE . . इ 6 P, रगृह् 10 (with dat.), सं-, ईह 1A, वांछू 1 P, आकांक्ष 1 P, अभिल 1, 4P, कम् 1 A, वश् 2 P; oft by desid. forms; जिश्रामिषति 'w.es to go; ' जिघृक्षति &c. ; will to ' असूयति (D) ( with dat. ); अमंगलं आनंम् 1 A; ‘I w. no evil to any ' न मे कस्मिद्रो हबुद्धि:-द्वेषभावः ; ' I w. I could seo him again' अपि नाम तं पुनरपि पश्येयं; ' he had noth pg left to w. for ' न किमपि तस्य गृहणीयमासीत्.:.च्छा, मनोरथः, स्पृहा, ईहा, कामः, इष्टं, बांछितं, भमिलाष: वांछा, कांक्षा. Wrer, s. शुष्कतृणकूर्चकः. WISTFUL, a. See EAGER. WIT, S. बुद्धि-मति, मेधा, धी:; See INTELLECT. 2 बुद्धि तीक्ष्णता, बुद्धिविलासः - चातुर्य; was at his w's end ' किंवक्तव्यतामूढः कुंठितमतिः आसीत्, निरुत्तरीकृत: 3 ( Person ) वाक्चतुर:, नर्मज्ञः, परिहासकथः, गर्मभाषी. 4 रसः, नर्मन् , वैदग्ध्यं, सारस्थं, नर्म रसिक उक्ति, नर्मालाप:- भाषण; 'to w.' तथ था. - TY, C. नर्मवेदिन्, नर्मभाषिन्; सरस, विदग्ध, रसयुक्त; परिहासजनन (नी f. ); 'w. speech ' परिहासालाप:, नर्मवाक्यं, नर्मालाप:. • WrrCE, s. डाकिनी, मायाविनी, कुहकिनी, मायिनी . -ERY, ' w.-craft ', . माया, अभिचार:: WITH, prep. Gen. ex. by instr. 2 (Manner) by instr. ; प्रीत्या ' w. affection '; by comp. with स; सहर्ष, सभयं &c.; पूर्व, पूर्वकं in comp. ; 'w. respect ' मानपुर: मरं, आदरपूर्वक 3 ( Accompaniment ) by Bah. comp. ; ' Madana w. Rati' रतिसहायो मदनः सकृष्णो रामः; gen. by समं, सार्क, सार्धं सह, सहितं, withinstr.; ' send the book w. Rama रामहस्ते पुस्तकं प्रेषय. 4. (With verbs ) is live w' संघस्. 5 (Oma the side of ) पक्षं. 6 ( In the opinion of ) मतेन, मते, (तव मतेनाकिचित्करमिदं ); ' w. all' r ; See in spite of' under SPITE. -AL, adv. समं, तथा च, अपि च, तथैव. WITHDRAW, . . प्रति-सं-ह 1 P, भपाकृष् 1 P, अपनी 1 P, प्रत्यव ह; 'w.s the world into himself' आत्मन्येवाखिलं विश्वं संहरति ०. . अप कम् 1 U, 4 P, अप-सृ 1 P, अप-गम् IP, परावृत् 1 A; See RETIRE. AL, 8. संहारः, संहरण, अपनयन, अपत्रभिः- मणं. WITHER, v. i. 1 P, 1P, - pass.; Page #471 -------------------------------------------------------------------------- ________________ WIT (458) WOR - 1",h pass. -V.1.न , शु. See FDE. पतिव्रता, सुचरित्रा, कुलसी, कुलपालिका. -HOOD, , -ED, a. म्लान, ग्लान, विशी शुष्क, जीणे. यौवनं. -ISH, a. श्रीवत् ind., औण (णी f. ) WTHERS, B. स्कंधदेशः, स्कंधः. -RIND, 8. स्त्रीजन:, अबलाजनः, अणं.-LY, 4. (8.) WITHROLD, V. 1.नि-ग्रह 9P, अव-नि-रुप 7U, in comp.;. with w. timidity! T417नियम् 1P, प्रति-संह 17, अपसं-ह, वि-5103; न दा। सुलभकातरतया. 3U. WoMB, 8. गर्भः, गर्भाशयः, गर्भस्थानं. WITHIN, adv. अंतर in comp.; अंतर्वतिन्.2 चित्तो- WONDER, S. विस्मयः, चमत्कार:. आश्चर्य, कौतुक. 2 दूत, आंतर. (a.). -prep. अंतरे, अभ्यंतरे, मध्ये, अंतर अद्भुतं, चित्र, अदुतवस्तु; ' it is now. that' नैतचिin comp.; 'w. the house' गहाभ्यंतरे, अंतर्गह त्रं यद् &c., किमत्र चित्र; 'w.-struck' विस्मयाक&c.: 'w.six months' षण्मासाभ्यंतरे, षण्मासमध्ये; ल-उपहत-आपन. -v.i. वि-स्मि 1 A, by (s.) in अर्वा (with abl.). 2 ( In the reach of ) comp. ; w. ed at hearing the news ' वार्ताश्रवगोचर, विषय, ग्राह्य, in comp. ; 'w. hearing' | णेन संजातविस्मयः-सविस्मयः-बभूव.-FUL, WONDRवर्णगाधरीभूत ; 'w. the reach of eyes' नयनगो- | OUs, a. अद्भुत, आश्चर्यभूत, विस्मयकर (री.), आश्चघरे, नयनविषये &c.; 'w. the reach of the ये, वि-चित्र, विस्मापक. - FULLY, adv. अद्भुतं, साश्चhand ' हस्तप्राप्य-ग्राह्य. ये. - INGLY, adv. सविस्मयं, साश्चर्य, WITHOUT, prep. विना (with acc., instr., abl.), WONT, s. अभ्यासः, रीति , संप्रदायः, आचारः, निअंतरण ( with acc.), ते (with abl.), वयित्वा, त्यव्यवहार:. -ED, C. परिचित, नित्य, अभ्यस्त; 'w. मुक्त्वा , विहाय (with acc. ); by अ-निर-pr., nature ' स्वभावः, प्रकृति f; See NATURE; to हीम, रहित, वर्जित, व्यतिरेकेण, व्यतिरिक्त in comp.; bring to one's w. naturo' प्रकृतौ स्था ., प्रकृ'w.delay' अविलंब; 'w. doubt' निःसंशयं, तिस्थ-a. कृ. असंशयं 'w. money' धनहीन-रहित, निर्धन. 2 Woo, s. (विवाहार्थ) याच 1 A, अर्थ 10 A, आ. ( Before participles ) By अ (अन्); 'w. bur राध् c. - ER, S. विवाह कामः, विवाहा. . ing' अदहन, अदग्ध्वा ; 'w. being marked' WooD, S. काठ, दारु .2 वनं, अरण्यं; See FM अलक्षित. 3 बहिः ( with abl.), बहिर्भाग. -adv. EST; 'w.-apple' कपित्थः ; 'w.-cock' काम-नबहिः, बाह्यतः, ' lying w.' बहि:स्थित. कुक्कुटः; "W.-cutter' काष्ठच्छिद, काठिकः; 8WITHSTAND, V... निरा-ति-कृ8U, प्रतिकलयति । land tवृक्ष-वृक्षावृत-भूमि 'w.-man' आटविकः, (D.), वि-रुध 7U, परिपंथीभू 1P, (बद्धपरिकरस्य तेन वनजीविन् m., 'w.-cutter', q. vr:w.-nymph' प्रैलोक्यमाप क्षमं परिपंथीभवितुं Ve. 3); प्रत्यव-स्था वनदेवता; 'w.-pecker' काष्ठकुटः, दार्वाघाट; 'w.. 1 A; See OPPOSE. pigeon' हारीतः; 'w.-sorrel' चुत्रिका, दंत शठा. WITNESS, 8. साक्षिन् m.; 'w. es for proseeu -ED, U. वृक्षावृत, सवृक्ष. - EN, a. काष्ठ-दारु-मय tion' पूर्ववादिनः साक्षिणः; 'ear-w.' श्रुतसाक्षी; (यी.), काष्ठ-दारु in comp.-Y, 4. वृक्षाकीर्ण, द्रुeye-w.' दृष्टसाक्षी.2 साक्षात् दृष्ट्र m. 3 साक्ष्यं, प्र मभूयिष्ठ, इमावृत. 2 Silvan, q.v. • माणं.-... प्रत्यक्षीकृ8 U, प्रत्यक्षं दृ 1 P; See WooF, . प्रतितंत्र:, वाणि-णी/ SEE. 2 साक्ष्येण प्रमाणीकृ. -.i. साक्ष्यं दा 30, Wool, s. लो(रो)मन् ॥., उर्णा (of sheep). साक्षीभू 1 P. -LEN, A. लोमज, और्ण (णी/), उर्णामय (यी.); WIZARD, 8. #17121T:; See MAGHIAN, मेषलीमज; 'w.cloth' और्णवस्त्र-पट:. -LY, 4. लोम.WoE, s. दुःखं, इोकः See /SORROW, GRIEF. | श, रोमवत्. -interj.हा, धिक, (with on:); अहो बत, हा कष्टं WORD, . शब्दः, नामम् ॥., पदं, तच 'w. for -FUL, a. Sorrowful, q. v. ; ' is in a w. w.' यथा शन्द.2 वचनं, संगरः, प्रतिSe PROplight' कष्टमभ्यापत्रः (U. 3 ). MISE, ;true to, or keeping, ons w.. #4WOLF, 8. वृकः, कोकः, ईहामृगः. पालित-संगर:; 'you have given your w.'-4WOMAN, 8. स्त्री, नारी, अंगना, अबला योषित, वनिता, I हितप्रतिशः-दत्तवचन:-असि; to break one's w.' ललना, योषा, सीमंतिनी, वधूः, धामा, महिला; 'nobly- विसं-वद् 1 P, प्रतिज्ञा लुप् . 3 वाक्यं, वचस ,ताच् born w.' कुलांगना, कुलजा; 'young w. वतिःf., उक्तिपिचनं 'whose w. can be trusted' . ती, गुनी, तरुणी, प्रमदा, बाला; ' beautiful.w. आप्तः, आमवारमार्थवका; 'war of w.s' वाग्युदरी, प्रमवा, 'मुभंगा, नितबिनी, वामलोचran ex- द्ध, वाकलह: Momen of few w.s'मितवाक्, अ. cellentw..'परारोहा, मनकाशिनी, उसमा, वरवर्णि-पिमापी. संदेवाहवार्ता - inaw.' किंबहुना; 'in . नी; passionate w.' कोपना, भामिनी oldw. a few w.s"मलतः, समासेन : ' upon my w.' स्थविरा, वृद्धा, जरती; ' virtuous w.' सी सावी y on ke. ) यदि मचः प्रजेयं मन्यसे, यदि . Page #472 --------------------------------------------------------------------------  Page #473 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 491.232/APT/R/S 26455 Page #474 -------------------------------------------------------------------------- _