Book Title: Dharmik Shikshan
Author(s): Sukhlal Sanghavi
Publisher: Z_Darshan_ane_Chintan_Part_2_004635.pdf
Catalog link: https://jainqq.org/explore/249161/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhArmika zikSaNa [10] dhArmika zikSaNa ApavuM ke nahi e savAla para sAmasAme cheDe UbhelA mukhyatve be vargo che: eka dhArmika zikSaNa ApavA-apAvavAno ati Agraha seve che, jyAre bIje te viSe udAsIna ja nahi, paNa ghaNIvAra viredha suddhAM kare che. A sthiti mAtra jainasamAjanI ja nahi, paNa lagabhaga badhA samAjanI che. huM A sthaLe vicAravA dhAruM chuM te bAbata e che ke virodha karanAra zA mATe virodha kare che? zuM ene zikSaNa pratye aNagamo che ke dharma pratye ja aNagame che ke dharmanA nAmathI zIkhavAtI amuka vastuo pratye ja aNagame che ? ane e aNagamAnuM kAraNa zuM che? e ja rIte dhArmika zikSaNa viSe Agraha sevanAra kayA dharmanA zikSaNa viSe Agraha seve che ane e AgrahanA mULamAM zuM raheluM che? virodha karanAranI zikSaNa pratye te eTalI ja mamatA che jeTalI dharmazikSaNanA AgrahI pakSanI. dharma pratye paNa ene aNagame hote ja nathI, je te jIvanaprada ane mAnavatApaSaka hoya te. tene virodha dharmane nAme atyAre zIkhavAtI vastuo viSe ja che ane tenuM kAraNa dharmazikSaNa dvArA mAnavatAne vikAsa sAdhavAne badale eno hAsa sadhAya che e che. bIjI bAju, dhArmika zikSaNane Agraha sevanAra mukhyapaNe amuka pATho zIkhavavA ane amuka paraMparAgata kriyAkAMDe zIkhavavAne ja Agraha seve che. e AgrahanA mULamAM eno pitAne dharma viSene jIvaMta anubhava nathI hoto, paNa vAragata je kriyAkAMDanA saMskAre tene maLyA hoya che, e saMskAre cAlu rAkhavAmAM je sAmAjika meha manAte AvyA che ane evA saMskAro sIMcavA je paMDita ane dharmagurUo satata bhAra ApyA kare che te che. vidhI varga dhArmika zikSaNane virodha kare che, tyAre te eTaluM te mAne ja che ke mAnavajIvana ucuM ane zuddha saMskAravALuM-je dvArA mAnavI khAnagI ane sAmAjika jIvanamAM prAmANikapaNuM na choDe, tuccha svArthane lIdhe te samAja ke rASTranA vikAsane rUpe evuM kazuM paNa na kare tevuM--hovuM joIe. Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 68 ]. darzana ane ciMtana AvA jIvananuM piSaka dhArmika zikSaNa ke tatva e vargane sAmAnya nathI hotuM. Ane sAra e nIkaLe ke samRddha ane saMskArI jIvana mATe je Avazyaka hoya tenA ja zikSaNane te varga svIkAre che. je zikSaNa dvArA jIvana samRddha thavAnA ke jIvanamAM udAtta saMskAra pipAvAne saMbhava bhAgye ja heya. che, tevA zikSaNane virodha e ja temane vidhi che. A rIte UMDA UtarIne joI e to dhArmika zikSaNane virodha karanAra varga kharI rIte dhArmika zikSaNanI AvazyaktA ja svIkAre che. bIjI bAju, e zikSaNane atyAgraha sevanAra zabdapATho ane kriyAkAMDe para game teTalo Agraha seve, chatAM te paNa jIvanamAM ucca saMskArasamRddhi pipAtI hoya to te jovA utsuka to che ja. A rIte sAmasAme cheDe sthita e baMne vacce mAnavInuM jIvana ucca ane saMskArI bane e bAbatamAM ekamata ja che. eka pakSa amuka prakArane virodha karIne te bIjo pakSa te prakAranuM samarthana karIne chevaTe te baMne pakSe nakAra ane hakAramAMthI eka ja sAmAnya tatva upara AvI UbhA rahe che. je cheka sAmasAmenA baMne pakSe eka bAbatamAM ekamata thatA hoya, te te uThyasaMmata tatvane lakSIne ja zikSaNane prazna vicAro joIe ane vivAdAspada tattva viSe A ke te jAtanuM aikAMtika vidhAna ke te vAstenI goThavaNa na karatAM te bAbata zikSaNa lenAranI rUci ane vicAra upara choDI devI joIe, ema ja phalita thAya che. jeo dhArmika pATha ane kriyAkAMDanA pakSapAtI hoya che, temaNe potAnA jIvanathI je ema sAbita karyuM hota ke pravAsI dhArmike pitAnA jIvanavyavahAramAM bIjA karatAM vadhAre sAcA hoya che, bolyA pramANe vartanAra hoya che, tema ja sAduM jIvana jIvanAra hoI pitAnI cAlu dharmaprathA dvArA mAnavatAne vadhAre sAMkaLe che, te koIne paNa temanA rUDha zikSaNa viSe vAdha levAne kAraNa ja na hota. paNa ItihAsa elI UlaTuM kahe che. je je jAtie ke kAme rUDha dharma-zikSaNa vadhAre lIdhuM hoya che, te jAti ke kAma bIjI kAma karatAM vadhAre bheda pivatI AvI che. kriyAkAMDI zikSaNamAM sauthI vadhAre abhimAna lenAra brAhmaNa ke hiMdu jAti bIjA samAje karatAM vadhAre vaheMcAI gayela che ane vadhAre dAMbhika tathA vadhAre bIkaNa jIvana gALe che. jema jema dharmanuM zikSaNa vividha ane vadhAre, tema tema jIvananI samRddhi paNa vividha ane vadhAre hovI joIe. tene badale itihAsa kahe che ke dharmaparAyaNa manAtI kema dharmathI saMdhAvAne badale dharmanI vipulatAnA. Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 69 dhArmika zikSaNa pramANamAM vadhAre vipulatAthI ekamekathI chUTI paDI gaI che. IslAma dharmanA rUDha zikSaNe je eka amuka vargane amuka aMzamAM sAM hoya, te tethI moTA vargane aneka aMzamAM pahelA vargane virodhI manAvI chevaTe te mAnavatAne khaMDita ja karI che. khristI dharmanI rUDha zikSAe paNa mAnavatAne khaMDita ja karI che. amuka dhama pitAnA rUDha zikSaNane baLe amuka pramANamAM mAnavavargane aMdaroaMdara sAMkaLavAnuM puNya karate haiya, te tethI meTA vargane cheka virodhI gaNAvavAnuM mahApAtaka paNa kare che. A te razikSaNajanya mAnavatAnA khaMDitapaNAnI vAta thaI paNa amuka saMpradAyanuM rUDha zikSaNa te saMpradAya pUratuM paNa saraLa, prAmANika ane parAthI jIvana sAdhatuM hoya, teya dhArmika zikSaNane virodha karanArane virodha karavAnuM pUratuM kAraNa na maLe, paNa itihAsa bIjI ja kathA kahe che. keI eka saMpradAyanA mukhiyAjI manAtA dharmaguruone laI vicAra karIe, ke AgevAna gaNAtA gRhasthane laI vicAra karIe, te jANe ke dareka dharmaguru ADaMbarI jIvanamAM rasa le che ane bheLAM mANasamAM e ADaMbarane dharmane nAme pive che. je nANuM, je zakti ane je samaya dvArA te saMpradAyanA anuyAyIonuM Arogya sAdhI zakAya, temane keLavaNuM ApI zakAya, temane dhaMdhe zIkhavI svAvalaMbI jIvana jIvatAM banAvI zakAya, te ja nANAM, zakti ane vakhatano upayoga moTebhAge dareka dharmaguru pitAnI Abarasajijata jIvana gADI dhakelavAmAM kare che. pite zarIrazrama cheDe che, paNa zarIra- zramanAM phaLone bhoga nathI choDatA. pite sevA devI cheDe che, paNa sevA levI cheDatA nathI. bane teTalI vadhAremAM vadhAre javAbadArIo pheMkI devAmAM dharma mAne-manAve che, paNa pitA pratye bIjA javAbadArI na cUke enI pUrI kALajI rAkhe che-jevI rIte rAjAo. e ja rIte te saMpradAyane rUDha zikSaNarasika AgevAna graha potAnA jIvanamAM sadAcAra vinAnA hoya che ane game teTalAnA bhAge paNa ochAmAM ochI mahenate vadhAremAM vadhAre pUcha ekatra karavAne moha sevatA hoya che. anukULanA hoya tyAM lagI dhaMdhAmAM prAmANikapaNuM ane kAMIka jokhama AvatAM devALuM kADhavAnI rIta-A vastusthiti hoya tyAM lagI game teTalI lAgavaga vAparavAmAM Ave, chatAM daDha dharmazikSaNa viSe svataMtra ane nirbhaya vicArakanI AMtarika-bAhya vidha rahevAne ja. je vastusthiti AvI che ane cAlavAnI che te vadhAre suMdara ane salAmata mArga e che ke banne pakSa saMmata hoya evA ja dharmatatvanA zikSaNane prabaMdha jAgarUkapaNe thA Ie. Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * ] dana ane ciMtana evA dhama tattvamAM mukhya e azo Ave che: eka vartanane ane khIjo vicAratA. jyAM lagI vatananA zikSaNanA samdha che tyAM lagI nirapavAda eka ja vidhAnasabhave che ke jo kAIne sananuM zikSaNa ApavuM hoya te te sana jIvIne ja zIkhavI zakAya; e kadI vANIthI zIkhavI na zakAya. sana vastu ja evI che ke te vANImAM UtaratAM phIkI paDI jAya che ane jo te krAInA vanamAM aMdarathI UgelI hoya tA te bIjAne Ahevatte aMze vaLagyA vinA rahetI ja nathI. Ane artha e thayo ke mAnavatA DanAra te poSanAra je je jAtanu sana samAjamAM ke saMsthAmAM dAkhala karavuM hoya te te jAtanu sana gALanAra kAI paNa sAcI vyakti ja na hoya tyAM lagI te samAja ke te saMsthAmAM sananA zikSaNanA prazna hAtha dharavA e narI mAlizatA che. mAbApa ke bIjA vaDIle bALakAne ke nAnerAMne ghaDavA mAgatA hoya, to temaNe pAtAnA vanamAM tenuM ghaDatara sacoTapaNe dAkhala karavuM joI e ane ema teo na kare te potAnI satatinA jIvanamAM sana Utare e AzAne namapaNe sevavI paNa na joI e. sasthA kAI bhADUtI x nakalI zikSakane rokI vidyArthIomAM sata navuM vAtAvaraNa jamAvI ja na zake. e vyavahAranA viSaya che ane vyavahAra sAcI ke khoTI dekhAdekhImAMthI utpanna thaI pachI ja vicAranA ne saMskAranA UMDA pradeza sudhI mULa dhAle che. dharmAzikSaNanA Andre aza vicAra che-jJAna che. kAI paNa saMsthA potAnA vidyArthIomAM vicAra ane jJAnanA aA sAcI ane poSI zake. dareka saMsthAne vAste rAjamArga tarIke---dhArmika zikSaNanA viSaya tarIke eka ja viSaya A rahe che ane te jJAna tema ja vicArane. A vAste sasthAe jeTalA udAtta prabaMdha karyo hoya teTalI saphaLatA maLe ja che. vidyArthIne jANavAnI ochIvattI bhUkha hoya ja che. tenI bhUkhanI nADI kIka pArakhavAmAM Ave te e vadhAre saheja paNa karI zakAya che. tethI aneka vidyArthI emAM tattvanI jijJAsA pedA karavAnuM AyAjana karavuM e saMsthAnuM prathama kartavya che. A AyojanamAM samRddha pustakAlaya ane vividha viSayA upara vicAraka vidvAnonAM vyAkhyAtA ApavAno prabandha te Ave ja che, paNa AkhA AyeAjanamAM kendrasthAne jJAna ane vicAramUrti zikSaka tathA tenI sagrAhiNI, pratikSaNe navInatA anubhavatI pratibhAsa panna dRSTi che. je saMsthA Ave. zikSaka meLavavA bhAgyazALI thAya, te saMsthAmAM vicAra pUratuM dharma-zikSaNa te anivAya rIte prasaravAnuM ane vadhavAnuM ja. karavApaNuM Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhArmika zikSaNa [ 71 Ave che tyAre vidyAthI jarA khaMcakAya che, paNa jANavAne savAla hoya che tyAM tenuM magaja anukULa zikSaka AgaLa jijJAsAnI AgathI sUkA ghAsanI peTa saLagI UThe che. jIva adhyApaka e takane lAbha le che ane vidyAthImAM udAra tema ja vyApaka vicAranAM bIjo repe che. kharI rIte te vidyAthIMmAM je karavAnuM ane banavAnuM zakya che, tenA upara saMsthAo dhArmika zikSaNanuM Ayojana karI bhAra nathI ApatI, ane je dhArmika gaNAtA aMzamAM vidyArthIne ke khuda zikSakane rasa nathI hoto tevA aMza upara paraMparAnA mahane lIdhe ke amuka varganA anusaraNane lIdhe bhAra ApavA jatAM saMsthA bane gumAve che. Ama thavAthI zakya evA vicArAMzanI jAgRti rUMdhAya che ane azakya evA rUDha AcAramAMnI rasavRtti utpanna thavAne badale te hameza mATe bahera mArI jAya che. tethI mArI daSTie dareka saMsthAmAM upasthita thatA dhArmika zikSaNanA prazno ukela nIce pramANe ANI zakAya - (1 kaI paNa kriyAkAMDI ke rUDha zikSaNa ApavAnuM marajiyAta hoya, pharajiyAta nahi. (2) jIvananI saurabha jevA sadvartananuM zikSaNa zabda vATe ApavAmAM sapi manAvo na joIe ane evuM zikSaNa ApavAnI sagavaDa na hoya, te te vidhyamAM cUpa rahevAmAM ja satiSa mAnavo joIe. (3) aitihAsika ane tulanAtmaka dRSTie tathA svarUpanI dRSTie tattvajJAnanA amuka muddAonuM vidyArthIonI yogyatA pramANe sArAmAM sAruM udAtta zikSaNa ApavAno prabaMdha tha joIe ane te vakhate te pUratuM dharma zikSaNa gaNAvuM joIe. AvA dhama zikSaNa paratve kAIne matabheda nathI, saMsthA dvArA apAvuM e zakya paNa che ane judAjudA saMpradAyanI mAnyatAone sAMkaLavAmAM e upayogI che, tema ja mithyA vahemono nAza karavAmAM paNa sauthI paheluM AvuM dhama-zikSaNa Avazyaka che. -akhaMDa AnaMda, 1951