Book Title: Bindu ma Sindhu
Author(s): Sukhlal Sanghavi
Publisher: Z_Darshan_ane_Chintan_Part_2_004635.pdf
Catalog link: https://jainqq.org/explore/249247/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ biMdumAM siMdhu [24]. " saMskRtinnA aMkamAM "dharmodaya--dharmAnubhavanI smaraNayAtrA" e mathALA nIce kAkAsAhebanAM lakhANe kramazaH AvatAM te ja vakhate te lakhANa sAMbhaLI ja. mane te aneka dRSTie bahu rucelAM. zrI. umAzaMkarabhAI e e 5Ayela lekhene ghaNokharo saMgraha kyAreka mane Apela, e dRSTithI ke huM ene saLaMga pharI sAMbhaLI jAuM. mArI paNa te vakhate IcchA hatI ke te lakhANo saLaMga sAMbhaLI kAMIka vicAra Ave te nedhuM, paraMtu pharI saLaga sAMbhaLI javAne avasara na maLyo. jyAre e lekhe pustakAkAre prasiddha thAya che tyAre bhAIzrI jeThAlAla gAMdhIe mane kahyuM ke tamane e lakhANe chapAtI vakhate ja gamelAM, te kAMIka lakho. meM e Akho lekhasaMgraha pharI hamaNuM ja akhaMDapaNe sAMbhaLI lIdhe. prathama vAcananAM jhAMkhAM smaraNe udbhavyAM, paNa A vakhatanA vAcane te aneka navA vicAro janmAvyA. enI sAmAnya rIte TUMkI TUMkI neMdha karI, paNa te te judI ja daSTie. mane A vakhatanA zravaNu vakhate vicAra e Avyo ke huM lakhuM bhale game te, paNa je vicAra AvatA jAya te TapakAvuM te khare ja; e TUMkA TipaNe paDyAM haze te kyAreka kAma Avaze, nahi te TippaNa pUratA vicAre te ghaDAze ja. huM e TapakaNemAMthI A sthaLe kAMI lakhIza ema mane nathI lAgatuM, paNa kAkAsAhebanAM e lakhANe sAMbhaLavAthI temanA vize prathama aneka vAra karele vicAra A vakhate je navatA pAmyo che tene ja darzAvavA dhAruM chuM. temanAM lakhANonA AsvAde kalpanA ane jijJAsAnAM vividha agamAM je khumArI pedA karI che tene anubhava svasaMvedya che. tema chatAM mArA e navatA pAmela vicAranA nidarzanathI anya vAcake paNa evI khumArI anubhavavA lalacAze e AzAe thoDuMka lakhuM chuM. kAkAsAhebanuM nAma eTaluM badhuM jANItuM che ke e nAma sAMbhaLatAM ja * "dharmodaya': kAkA kAlelakara, pra. navajIvana prakAzana maMdira, 5, 142, kiM. rU4 Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 814 ] chatAM hu darzana ane ciMtana kAkA kAlelakara ema samajI javAya che. gujarAtI, marAThI ane hiMdI e traNa bhASAmAM te tee! pahelethI Aja sudhI lakhatA AvyA che, joke te bhASAo tA ghaNI jANe che. jema khIjA keTalA viSayA te jANe che e kahevuM agharuM che, tema tenI bhASAsapatti vize paNa che, jANu chuM tyAM sudhI emanAM lakhANA te! ukta traNa bhASAmAM vipula pramANamAM suprasiddha che. tethI e traNa bhASAnA jagatanA vAcakA ane sAkSarA to kAkAsAhebane jANe potapotAnI mAtRbhASAnA lekhaka hAya te rIte ja oLakhe che. temanI mAtRbhASA ke bhaNataranI bhASA te marAThI che, paNa jeo temanAM gujarAtI ane hindI lakhANo vAMce che te badhA ja nirvivAdapaNe svIkAre che. ke kAkAnI bhASAzakti ane lakhANanI hathoTI adbhuta che, virala che. eka kAI siddhahasta lekhakanI kRtionA aneka yogya hAthe anuvAda. thAya che. ghaNIvAra e anuvAde mULa jevA ja manAya che, tema chatAM lekhaka ane anuvAdaka anenAM hRdya savathA eka to nathI ja thaI zakatAM. eka hRdayamAMthI mULa janme che ane khIjAmAMthI anuvAda. chevaTe emAM bimbapratibimbanuM sAmya heAya che, paNa abheda to nathI ja hotA. tethI UlaTu,. jyAre kAI siddhahasta lekhaka pote ja aneka bhASAomAM lakhe che ane te upara tene pUrNa kAbU hAya che tyAre te lekhakanuM eka ja hRdaya e vividha bhASAonAM lakhANAmAM dhabakatuM hoya che. anuvAda karatAM mULa lekhakanI vividha bhASAonI kRtinI khumArI ora hoya che. gAMdhIjI gujarAtImAM lakhe, hindImAM lakhe ane aMgrejImAM paNa, paraMtu e traNemAM gAMdhIjInuM je hRdaya vyakta thAya te temanA kAI eka bhASAnA lakhANanA khIjAe karela siddhahasta anuvAdamAM bhAgye ja joI zakAya. A dRSTie vicAra karatAM evuM vidhAna karavAnuM mana thaI jAya che ke aneka bhASAmAM lakhanAra sihasta lekhaka ane talasparzI vicAraka te te bhASAnA sAhityane ane te te bhASAbhASI jagatane, tara bhASAnA sAhityamAMthI ane itara bhASAbhASI jagatamAMthI, ghaNI kImatI ane upayogI bheTA Ape che. kAkAsAhebane vize kahevuM hAya te ema kahI zakAya ke temaNe gujarAtI bhASAnI samRddhimAM potAnI mAtRbhASA ane khIjI mAtRvat karelI bhASAnI samRddhithI bahu moTo vadhAro karyo che. gujarAtI sASAne aneka navA zabdo, navI kahevA, navA rUDhiprayogo ApyA che.. sAthe sAthe gujarAtI bhASAnA gADiyA gaNAtA, taLapadA manAtA keTalAya zabdo, keTalIya kahevato vagerene potAnA bahuzrutatvanA sa'kArathI sarakArI akSarapriya banAvyAM che. ane gujarAtI bhASAmAM kAI paNa jAtanuM dAridraya Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ biMdumAM siMdhu - 851 nathI evI zraddhA aMgrejIbhaktomAM prakaTAvavAmAM kAkAsAhebane paNa nAnAsUnA phALA nathI. A ja nyAye kAkAsAhebe marAThI bhASAnI samRddhimAM paNa kImatI kALA ApelA haiAvA joIe. (hu hAvA joI e ? eTalA mATe lakhuM chuM ke temanAM marAThI lakhANA me vizeSa pramANamAM nathI sAMbhaLyAM. ) tenAM hindI lakhANA huM pahelethI sAMbhaLatA AvyA chuM ane jotA Avyo chuM ke temaNe hindI bhASAnI samRddhimAM keTalA vadhArA karyAM che ! - sakhI khAlI', ' sarvodaya',* magalaprabhAta' jevAM mAsikeAmAM to temane prANu dhamake ja, paNa khIjA aneka patrapatrikAomAM ane pustakAmAM temanu hindI lakhANa je jotA haze, tema ja temanAM hiMdI ane gujarAtImAM pravacanA sAMbhaLatA haze te kahI zakaze ke kAkAsAheba hindI ane gurAtI sAhityane tema ja te bhASAone keTaluM teja apI rahyA che. bhASA ane sAhityanI samRddhinA eka a e che ke tenu kalevara eTaluM badhu vizALa tema ja unnata karavuM ke jethI temAM aNakheDAyelA vicArA kheDAvA lAge, aApA~ kheDAyelA vicArA vadhAre sArI rIte kheDAya ane ekaMdare viSayAnI vividhatA ane vicAranI sUkSmatAnuM dhAraNa UMce Ave. kAkAsAhebe gujarAtI, hindI ane marADI e traNe bhASAnI ane sAhityanI samRddhi A dRSTie paNa vadhArI che. kAkAsAhebe A rIte paNa saMkucita bhASAvAda ane prAMtIyatAvAO peAtAnA vartana-vyavahArathI ja phaTakA mAryAM che. temane harakAI pAtAnA prAMtIya tarIke ja oLakhe che. A kAMI nAnIsUnI siddhi nathI. goTalI keTalI nAnI ane temAMthI Ugatu, phAlatu phUlatu bhAnu jhADa keTaluM mATu ! A e vaccenuM aMtara jonAra jo sthULadaSTi hoya to e kevI rIte samajI zake ke goTalImAM ja eNvaDA mATA ane vizALa AMkhe chupAyelA hatA ? paNu sthULadaSTine mATe je vastu duMma te ja samadaSTine mATe sugama hoya che. goTalI cAgya bhUmimAM kAhI, havA--pANI--prakAzanuM baLa pAmI, gA kADhe che. temAMthI moTuM thaDa ane zAkhA, prazAkhA, pratizAkhA, patra, maMjarIne meTA kAla vistare che. e ja phAlamAMthI rasanA taka ane taMtra-meAhaka madhura AzraLa pAke che. A rAjtI dRzyamAna jaitika ane vAnaspatika prakriyA kra sRSTi che, jene samajatAM ane samajAvatAM bahu mahenata nathI paDatI. paNa A ja dAkhalAne anusaratI mAnasika tema ja AdhyAtmika prakriyA ke sRSTine samajavA--sama Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 856 ] dana ane ciMtana jAvavAnuM kAma eTaluM saheluM nathI. tema chatAM vizvamAM keTalIka vibhUti evI maLI Ave che ke jenA udAharaNathI AvI sUkSma prakriyA paNa kAMIka sahelAIthI samajI zakAya. mane lAge che, kAkA AvI eka vibhUti che ane e vibhUtitattvanuM darzana temanAM khIjAM sekaDo lakhANAmAM thAya che te karatAM kAMIka judI rIte ane kAMIka akalpya rIte prastuta lakhANAmAM thAya che. cheka zaizavakALamAM banelI nAnImoTI baTanAe phrAne yAda rahe che? paNa ApaNe prastuta dharmonubhavanAM lakhANAmAM joIe chIe ke kAkAnA zizumAnasa upara te vakhatanI ghaTanAonI chApa evI sacoTapaNe UMDI che ke te chApa upara AgalAM varSomAM ane vikasatI buddhi tema ja prajJAnA kALamAM te bahu muktapaNe vicAra karI zakayA che. cheka zaizavakALa ke jyAre teo nizALe paNa kheThA na hatA tyAre ane pUruM eTalatAM paNa bhAgye ja jANatA tyAre temaNe je je joyu, sAMbhaLyuM ane tatkAlIna zakti pramANe je kAlAghelA tarko ane prazno karyAM, adhUrAM ke sAcAMkhATAM je anumAne tAravyAM te badhAMnI chApA temanA smRtibhaMDAramAM sadharAtI gaI ane uttarazattara teja ApA upara teo pAte ja manamAM ne manamAM vicAranuM navuM navuM bhASya racatA gayA. sAmAnya hakIkato je ApaNA sahunAM jIvanamAM ane che tevI ja temaNe pakaDI che. kuTuMba, samAja, zALA, zikSaka, paTAvALo, purANI, pUjArI, maMdira, mUrti, pUjAnA dhyiAkAMDA ityAdi badhuM ja ApaNuM sahune nAnI uMmarathI eka athavA khIjI rIte prApta hoya che. paNa enI bAhyakAlIna chApo TalAnAM manamAM UDe che? ane UThatI hAya. tA te chApAne yAda karI, tenuM pRthakkaraNa karI, tenuM mULa ApaNAmAMthI kANu zodhe che? ane evA mULane zodhI, aMgata gaNAtA anubhavamAMthI sarvopayogI ane sa`kAlIna dharmAnubhava kANu tAravI zake che? A badhuM taddana virala, chatAM ApaNe kAkAnA jIvanamAM A badhI prakriyA ghaTatI joI e chIe. * smaraNayAtrA ' mAM temaNe amuka varSo sudhInA anubhava yAda karyo che, tenA upara prauDha uMmaranI TIkAo paNa karI che. paraMtu A dharmAnubhavanI yAtrAmAM te sAva zaizava avasthAthI mAMDI peAtAnAM smaraNAnI yAtrA karI che. jyAre te zizu haze, kizora haraze, kumAra haze, taruNu haro, prauDha haze, ane atyAre paripakva prauDha che tyAre paNa, te te saMskAro paratve temane aneka jAtanAM tarko, vicAro ane anumAne sUjhayAM; zAstrIya tulanAe paNa temaNe karI ane chevaTe e smRtiIjane atyAra lagInA thayela vikAsa emaNe A yAtrAmAM AlekhyA. jo emanI ' Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ biMdumAM siMdhu [ 857 manobhUmimAM paDela smRtibIjanuM AvuM vikasita vicAra-vRkSa janmAvavAnuM sAmarthya na hota te A yAtrA ApaNane sulabha na thAta. smRti, tarka, kalpanA, samajaNa ane jijJAsA-e badhAMnAM bIjo temane janmasiddha ke vArasAgata che, paNa te nAnAvidha sAmagrI pAmI yathAkALe khUba phAlyAM ane mUlyAM che, jenI pratIti prastuta saMgraha karAve che ane mAnasika ke AdhyAtmika vikAsamAM paNa bhautika sRSTinI peThe ja kAryakAraNabhAvanA pravartatA niyamane khulAso kare che, kAkA pote "jIvanaparaMparA" mathALAvALA lekhamAM punarjanmanA svarUpa 'vizenI aneka kalpanAo ApI atyAranuM potAnuM valaNa rajU kare che. e game tema che, paNa eTaluM te nirvivAda satya che ke nAsato vizvane mAvaH je astitvamAM Ave che tenuM ajJAta ane sUkSma bIja avazya hoya ja che. je vastu prastuta yAtrAmAM vizALa AkAre dekhA de che, tenAM bIje temanAmAM janmasiddha hatAM, ane tethI ja te anukULa-pratikULa paristhitimAM paNa vikasyAM. kAkA kavi che, kaLAkAra che, karmazilpI che, nimaNasthapati che, tatvajJa che, vivecaka che, bhogI che, tyAgI che, gRhastha che, sAdhaka che--ema aneka chenuM bhAna A yAtrAnAM lakhANa, temanAM bIjAM lakhANonI jema ja, karAve che. paraMtu A yAtrAnI vizeSatA mane lAgI che te te e ke emaNe sAdA ane sAva sAdA dekhAya tevA prasaMge mAMthI jIvanasparzI vyApaka dharmasaMskAra tAravyo che ane te je rIte tAravyuM, je rIte pacAvyuM ane je rIte atyAre jIvanamAM kAma karI rahyo che tenuM surekha citra ApyuM che. A lakhANomAM keTalAka viSaya para sAmAnya nibaMdhe paNa temaNe saMdharyA che. e nibaMdhanuM navanIta joke jIvanagata ghaTanAonA maMthanamAMthI ja utpanna thayuM che, chatAM temAM koI khAsa khAsa ghaTanAone ulekha na hovAthI te ghaTanAnirapekSa vicAra bhAse che. huM te kAkAnI upamAo, bhASAvihAra, nava nava kalpanAo, vicAranAM UMDANo-e badhuM jouM chuM tyAre emane navayugIna vyAsa-vAlmIki tarIke ja oLakhAvavA lalacAI jAuM chuM. kAkA "dattAtreya" che. temaNe dattAtreyathI vadhAre nahi te ochA guruo inahi karyA hoya evI mArI dhAraNuM che. te game tema che, paNa temanA aMtima guru ke upAsya gAMdhIjI che. gAMdhIjI ane kAkA vacce ghaNuM bAbatamAM dhANuM aMtara che. e kahevAnI jarUra na hoya paNa prastuta "dhanabhavanI smaraNa Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 858 ] darzana ane ciMtana cAtrA' ane khIjI ' smaraNayAtrA ' te eka rIte kAkAsAhebanI AtmakathA ja che. gAMdhIe AtmakathA ApI jagatane mugdha karyuM che, kAkAsAhebe AtmakathA ApI AkhAlastrIjana uparAMta vidvAnane ane sAkSarAne paNa AkarSyA che, tRpta karyo che. gAMdhIjI je kahevuM hoya te sIdhesIdhuM kahI de. mUrti vize zuM vicAre che ane zuM vicAratA, evI kAI khAbata vize kahevuM hAya tyAre kAkAsAheba kAvyakalpanA dvArA te nAnakaDI dekhAtI ghaTanAne khUba phulAvI, vikasAvI aneka maneArama tarka ane AsapAsanA anubhaveAnA raMga pUrI rajU kare che. eTale gAMdhIjInuM eka vAkatha te kAkAsAhebanA eka nAnakaDA lekha bane. vidyAnA ane sAkSarone * Azroti 'e vAkaya saMtoSa nathI ApatuM, jyAre te ja arthanuM ' sArata vinatitarAM vurastAr ' e vAkaca AkarSe che. yAtrA karavI hoya tyAre eka niyata sthAnathI bIjA atima niyata sthAna sudhI pagapALA javAnuM heAya che; temAM paDAvA karavA paDe che; pratyeka paDAve nA navA anubhava ane tAjagI maLatAM jAya che; khAsa karI nadI, mAnasasarAvara ke kailAsanI yAtrA karavI hoya tyAre te UMcuM ne UMcuM caDavAnuM prApta thAya che. AvAM caDANAmAM kSitijapaTa uttarAttara vistarato jAya che. kAkAsAhebe evI yAtrAnA Anada mANyo che, enI khUnnIe jANI che. tethI ja kadAca temaNe potAnAM smaraNAne yAtrAthI oLakhAvyAM che. A pa eka mAsika ane AdhyAtmika UMDANu ane caDANunA pravAsakrama hovAthI yAtrA ja che. adhikAra, samajaNu ane vivekanA tAratamya pramANe dharmanA aneka arthI manuSyajAtie karyAM che; zAstromAM sadharAyA paNa che. eka ja prasaMgamAMthI amuka kALe dhamanA je artha kRlita thAya te ja prasagamAMthI kALAMtare samajaNu, viveka ane prajJAnI vRddhi sAthe dharmanAM uttarottara sUkSma rUpA te ja vyakti ka2e che, anubhave che ane e rIte dharmanA vizALa rUpanA anubhavanI yAtrA jAgarUka vyakti eka ja vanamAM kare che. prastuta lakhANe kAkAsAhebanI evI yAtrAnAM sAkSI che, tenI pratIti harakeAI vAcaka karI zakaze. sidhumAM biMdu ane biMdumAM siMdhu evI prAcIna vANI che. pUrvAneda atha samajatAM vAra nathI lAgatI, uttarArdha vize tema nathI. paNa uttarAdhanA e rUpathI nirUpita karavAmAM AvatA bhAva ke sUcita karavAmAM AvatA artha jo ApaNI najara samakSa hAya to e rUpaka samajavuM sAva saheluM che. jaina zAstramAM varNana che ke kAI vyaktimAM evI paNa labdhi zakti hAya che ke te ekAda pada, ekAda vAkaya ke ekAda sUtrane avalakhI tenA upara vicAra kare Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ biMdamAM siMdhu [859 che ane nija-prajJAne upaga kare che tyAre te ekAda sUtra tene cauda vidyA jeTaluM vizALa jJAnasAmarthya Ape che. A varNana jhaTa jhaTa badhAne gaLe na paNa Utare, to paNa enI eka nAnI ane Adhunika AvRtti kAkAsAhebanAM A lakhANe pUrI pADe che. tethI ja te enA zaizavakAlIna sAva upekSya gaNAya evA najIvA saMskArabiMdumAMthI vicAra, parIkSaNa ane paripakava prajJAne siMdhu chalakAya che. keTalAka abhyAsIoe gujarAtI sAhityanA dhuraMdhara lekhake jevA ke narasiMharAva, ramaNalAla Adine kendramAM rAkhI pIeca. DI. nI DigrI meLavI che; bIjA keTalAka atyAre paNa evA lekhakone kendramAM rAkhI evI DigrInI taiyArI karI rahyAnuM jANamAM che. tethI sUcana karavAnuM mana thAya che ke je koI abhyAsI kAkAsAhebanA gujarAtI samagra sAhityane athavA ekAda kRtine athavA temanA aneka viSaye paikI ekAda viSayane kendramAM rAkhI evI DigrI mATe prayatna karaze te, huM mAnuM chuM ke, te pitAnI yegyatAne anekamukhI vikasAvaze, eTaluM ja nahi, paNa gujarAtI sAhityanI sAcI upAsanA karavA uparAMta paraprAntIya vyaktie gujarAtI sAhityane keTaluM unnata karyuM che ene ajoDa dAkhale upasthita karaze. - saMskRti, ogasTa 1952