Atmanand Prakash Pustak 047 Ank 07

Author(s): Jain Atmanand Sabha Bhavnagar
Publisher: Jain Atmanand Sabha Bhavnagar
Catalog link: https://jainqq.org/explore/531556/1

Page #1

in nung
ur with our cause zu was nomailit..
ઠાગાત્માનંદ પ્રકાશ
1TTITUTILIIIIIIIIL
|
પુસ્તક ૪૭ મુ .
સંવત ૨૦૦૬.
છે
આમ
સં', ૫૪ તા. ૧૪-૨-પ૦.
અંક ૭ મે,
માધ
વાર્ષિક લવાજમ રૂા ૩-૦-૦ પટેજ સહિત.
પ્રકાશક:
11gIjIlllllllllllllllll
હત આત્માનંદ સભા, Hી હતી
છે. શ્રી જૈન આત્માનંદ સભા,
ભાવનગર .

Page #2

અ નુ કે મણિ કા.
૧ શ્રો આદિજિનેશ્વર સ્તવન.
... (લે જ મૂવિજયજી મહારાજ ) ૧૧૯ ૨ દેવગિરિ ( ઐતિહાસિક લેખ તથા તેના સુધારા ... ... , ૧૨૦ તથા સુધારા ૧૩૫ ૩ તાવમેધ ... .. * * *
| ...( લે આચાર્ય શ્રી વિજયકરતૂરસૂરિજી ) ૧૨૫ ૪ અ પરનામક જૈન ચન્યકાર .. ( શ્રી હીરાલાલ રસિકદાસ કાપડીયા એમ. એ. ) ૧૨૯ પ ચાસશીલા રમણીરત્નો. ... ... ... ( રા. મેહનલાલ દીપચંદ ચેકસી ) ૧૩૧ ૬ સ.ક્ષરરત્ન મુનિરાજ શ્રી પુણ્યવિજયજી મહારાજના સાહિત્ય
યાત્રાધામ-જેસલમેર માં અપૂર્વ પ્રવેશ–વાંચવા જેવું ૭ સત્તરમી શ્વેતાંબર મૂત્તિપૂજક જૈન કોન્ફરન્સ ફાલનાના હેવાલ ...
૧૩૭ ૮ આચાર્ય શ્રી વિજયલલિતસૂરિને સ્વર્ગવાસ, જીવન હેવાલ, ... ! નિર્વાણ મહોત્સવ, અને શાક સમાના હેવાલ ...
૧૪૩ ૯ સ્વીકાર-સમાલોચના
... પા. ૧૪૪
૧૩૫
આવકારદાયક સમાચાર, આ સભા તરફથી ગતિમાન થયેલ ( અનેકાન્તવાદ ધર્મ વિષય લખવા માટેની ) ઇનામી નિબંધની યોજના અને તેજ રીતે દરવર્ષે જૈન સસ્તુ સાહિત્ય પ્રકાશનના શરૂ કરેલ કાર્ય માટે જૈન મુનિમહારાજાએ જૈન અને જૈનેતર વિદ્વાન તરફથી આવકારદાયક-પ્રશંસાના તેમજ સહકારના પત્રો મળે જાય છે. આ જૈન ધર્મના મહાન અખંડ-સિદ્ધાંત ( અનેકાન્તવાદ ધર્મ ) ઉપર નિબંધ લખવો જે જે મુનિમહારાજાઓ, વિદ્વાનો-વિચારકે, અયાસીઓ વગેરે મહાશયને વિનંતિ કરી નિબ'ધ લખવા આમંત્રણ આપ્યા હતા જે આપેલી મુદત સુધી ગુજરાતી-ઈંગ્રેજી, હિન્દી, મરાઠી વગેરે ભાષામાં આવી ગયેલ છે, તેનો નિર્ણય કરવા માટે નિમાયેલ કમીટી તપાસી રહી છે, જેથી જેનો સૌથી શ્રેષ્ઠ નિબ'ધ હશે તેમને આગળ આત્માનંદ પ્રકાશમાં જણાવ્યા પ્રમાણે વેતન આપવામાં આવશે. થોડા વખતમાં પાસ થયેલ નિબંધ અને તેના લેખકનું નામ કમીટી પ્રકટ કરશે. અને બીજા નિબ ધના નિર્ણય પણ થોડા વખતમાં પ્રકટ કરવામાં આવશે.
| જૈન સસ્તુ સાહિત્ય પ્રકાશન કમિટી.
| ( શ્રી જૈન સમાનદ સભા-ભાવનગર. ) અમારા માનવતા લાઈફ મેમ્બરો નમ્ર સુચના.. ગયા અંક માં જણાવ્યા પ્રમાણે શ્રી દમય તી ચરત્ર સચિત્ર, ૨ આદશ" જૈન શ્રીરત્ન ભાગ બીજો, ૩ શ્રી જ્ઞાનપ્રદીપ ભાગ બીજો અને જૈનમતનું સંક્ષિપ્ત સ્વરૂપ એ રીતે ચાર ગ્રંથા રૂા. ૧૩-૮-૦ ની કિંમતના (જેમાં બીજા અને ત્રીજા નંબરના ગ્રંથોનું બાઈડીંગ થાય છે, જે વૈશાક માસ સુધીમાં) તૈયાર થઈ ગયે પાટે જ પૂરતા પૈસાથી વી. પી. કરી ભેટ મોકલવામાં આવશે. બીજા વર્ગના લાઈફ મેમ્બરાને ધારા પ્રમાણે ભેટ આપવામાં આવશે.
નંબર ૧ ના ગ્રંથ તૈયાર થયેલ છે તે જૈન બુકસેલર પાસેથી આપના જોવામાં આવૈ તો તે એક જ ગ્રંથ ભેટ મંગાવવા અમારા સભ્યોએ તસ્દી લેવી નહિ' કારણુ કે ઉપરોક્ત ચાર ગ્રંથા કમ્પલીટ ( તૈયાર ) થયે મોકલતાં જેમ આપને ( સભ્ય સાહેઓને ) પેરટના ખર્ચનો બચાવ થાય છે તેમ સભા વિશેષ પડતી મહેનત કે અગવડ વધે નહિં તેથી દરવર્ષની જેમ એક સાથે જ ઉપર જણાવેલા મુદતે ચારે ગ્રંથ ભેટ મોકલવામાં આવશે.

Page #3

શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ.
પ્રકાશક–શ્રી જૈન આત્માનંદ સભા-ભાવનગર .
વીર સં. ૨૪૭૬.
પુસ્તક ૪૭ મુ.
માહ :: તા. ૧૪ મી ફેબ્રુઆરી ૧૯૫૦ ::
વિક્રમ સં. ૨૦૦૬.
श्री आदिजिनेश्वर स्तवन.
(રાગ—રખિયાં બંધાવે ભૈયા.) જિનરાજ આદિરિણુંદા! શિવસુખ આપો રે, નાભિરાજા કે નંદા, જસ મુખ પુનમચંદી,
સેહે ચરણ અરવિંદા.....................શિવસુખ૦ ૧ માતા મરૂદેવી જાયા, વીર્થકર પ્રથમ કાયા,
સેવે સુરાસુર ઇંદા ...શિવસુખ૦ ૨ તારે મુજને જિનરાયા! તારક જે બિરૂદ ધરાયા,
કાપ રાવિ દુઃખદંદા.......શિવસુખ૦ ૩ અન્ય દેવ નહીં યાચું, શરણું તમારું સાચું,
જગનાથ સુરતરુ કદા શિવસુખ૦ ૪ કરુણરસના ભંડારા, જંબૂના એક આધારી;
ટાળે ભવ ફંદા............શિવસુખ૦ ૫
મુનિરાજશ્રી જબ્રવિજયજી મહારાજ.

Page #4

દેવરિ
(ગતાંક પૃષ્ઠ ૧૦૩થી ચાલુ ). દેવિગિર અને સહુજા શેઠ.
ઉપર જે સાહુ સહજાએ બંધાવેલા જિનમંદિરને જિનપ્રભસૂરિએ શાહીફરમાન ખતાવીને મુસલમાનોથી કરાતા વનાશથી બચાવી લીધું તે સાહુ સહા શત્રુંજય તીર્થ ઉપર સ. ૧૩૦૧માં (મહા સુદ ૧૪ને દિવસે) ૧૫,એ ઉદ્ધાર કરાવનાર સંઘપતિ સમસિ'હુ
1 આ ઉદ્ધારના સંબંધમાં નીચેની હકીકત અનુસધાનમાં લેવા જેવી છે—વિ. સ. ૧૦૮માં મધુમતી( મહુવા )ના વતની જાવડશ હે ભગવાન વાવામીના હાથે જે આદીશ્વર ભગવાનના બિંબની પ્રતિષ્ઠા કરાવી હતી તેના મસ્તકના સ. ૧૭૬૯માં ૧૪મી સદીના મહા અયાચારી બાદશાહ અલ્લાઉદ્દીન ખૂનીના સૈનિકાએ ઉચ્છેદ કરી નાખ્યા હતા, અને સ. ૧૯૧૭માં ઉદાયનમંત્રીના પુત્ર બાહુડમ ત્રીએ એ ક્રાડ, સત્તાણુ લાખ દ્રવ્ય ખર્ચીને જે મુખ્ય મંદિર બંધાવ્યું હતું તેના પણ કેટલાક ભાગોનો વિનાશ કર્યા હતા. સ. ૧૭૮૫માં રચેલા શત્રુંજયતીર્થંકલ્પ વિવિધ તીર્થંકલ્પાન્તČત )માં જિનપ્રભસૂરિજી भावे -ही प्रहर्तु क्रियास्थान संख्ये विक्रमवत्सरे । जावडिस्थापितं विम्बं म्लेच्छैर्भग्नं कलेर्वशात् ॥ ૧૨૧ || હા, હા ! મહાખેદની વાત છે કે, જાવડશાહે સ્થાપેલા બિંબને સ. ૧૩૬૯માં કલિકાલના પ્રભાવથી મ્લેચ્છાએ ભાંગી નાંખ્યું. ઉપદેશતર'(મણીમાં (પૃ. ૧૩૬, ૧૩૭) કહ્યું છે કે, દિલ્લીથી ૧ લાખ એંશી હજારની મુસલમાન ફેજ સૌરાષ્ટ્રમાં આવી હતી, અને તેણે જાવડશાહે સ્થાપેલી પ્રતિમાના ભંગ કર્યા હતા.
આ દુઃખદ અને ભયાનક ઘટનાથી ભારતના સમગ્ર જૈનસોંધમાં હ્રાદ્ધાકાર વ્યાપી ગયો હત અને જૈનેાના પ્રાણુસમાન આ સર્વશ્રેષ્ઠ તીર્થનો વિનાશ થવાથી આખા સલ શોકસાગરમાં ડૂબી ગયે હતા. બરાબર આ અવસરે જ જિનશાસનરૂપી વનમાં સમર નામના સિંહુ પ્રગટ થયા કે જેણે પેાતાના બુદ્ધિ-પરાક્રમથી અતિવિષમ સમયમાં પરમતારક શત્રુંજ્ય તીર્થાધિરાજના ઉદ્ધાર કર્યાં. સમરસ'હું ઉપર સુન્નતાનની ઘણી પ્રીતિ હતી, તેથી તેને લાલ ઉડાવવા તેણે નિય કર્યાં. અને જેના દર્શનમાત્રથી જીવન ધન્ય અને છે તે તીના ઉદ્ધાર કરવાની તેણે પ્રતિજ્ઞા લીધી. સુલતાનને પ્રસન્ન કરીને ફરીથી તીસ્થાપના માટે મંજૂરી મેળવી લાંધી.
વસ્તુપાલ મંત્રીએ ભવિષ્યમાં મ્લેચ્છાથી તીના લગની સંભાવનાથી ખવડશાર્ડ જે મમ્માણ ખાણુના પાષાણથી પ્રતિમા દ્વારાવી હતી તે જ ખાણમાંથી એ મે!ટી શ્રેષ્ઠ ફાહી( શિલા ) લાવીને ભોંયરામાં રાખી હતી કે કદાચ ભવિષ્યમાં મૂર્તિના ભંગ થાય તો તેમાંથી યુગાદિદેવ શ્રી આદિનાથ અને શ્રી પુ'ડરીકરવામીની પ્રતિમા ભરાવી શકાય. સમાંસહે આ પાષાણુની મૂર્તિ ભરાવવા વિચાર ફર્યાં, પરંતુ વિષમ ફાલમાં આવી શ્રેષ્ઠ ક્હીના ઉપયોગ કરવામાં જોખમ છે ' એમ માનીને સધે

Page #5

-.
-.
-
-
- દેવગિરિ
૧૨૧
(સમરોશા) ઓસવાલના જયેષ્ઠ બંધુ જ જાય છે. ઉકેશગચ્છના શ્રી કકસૂરિએ સં. ૧૩૯૩માં કેજરપુરમાં રચેલા નાભિનંદનેદાર પ્રબંધમાં તથા નિવૃત્તિ ગચ્છને પાસડસૂરિના રજા ન આપી, તેથી આરાસણુની ખાણમાંથી બીજી એક મોટી ફલહી કઢાવી. આ મેટા પાષાણુને પાલિતાણ લાવવા માટે ગાડાને ૨૦ તો બળદ જોડવામાં આવ્યા હતા, ચોરાશી પુરૂષોએ ખભા ઉપર ઉપાડીને ૬, દિવસે તે ડુંગર ઉપર ચડાળે હતો, અને તેમાંથી પ્રતિમા ઘડવા માટે અતિકુશલ ૧૬ કારીગરો પાટણથી લાવવામાં આવ્યા હતા. પ્રતિમાજી તૈયાર થયા પછી મહામહોત્સવપૂર્વક ધર્મવીર સમરસિહે શ્રી સિદ્ધસૂરિજીના હાથે પ્રતિષ્ઠા કરાવી હતી અને સ્વેચ્છાએ ભાગેલા બાહડમંત્રીને મંદિરના બાકીના ભાગને પણ શિખર સુધી બંધાવીને પૂર્ણ કર્યો હતે. આ સિદ્ધસૂરિજીના શિષ્ય કકસૂરિએ જ સં. ૧૩૯૩માં નાભિનંદને દ્વારપ્રબંધની સંસ્કૃતમાં રચના કરી છે તેમાં તથા પાWદત્તસૂરિના શિષ્ય અંબદેવસૂરિએ ગુજરાતી ભાષામાં રચેલા સમરારાસ(જેન ઐતિહાસિક ગુર્જર કાવ્ય સંચય, (શ્રી જૈન આત્માનંદ સભા પ્રકાશિત)માં આ ઉદ્ધારનું અત્યંત આનંદજનક વિસ્તારથી વર્ણન છે. આજે પણ જૈન ઇતિહાસમાં મહામાત્ય વસ્તુપાલ અને પેથડશાહ પછી ધર્મરત્ન સમાશાનું તેજસ્વી નામ ઝળકી રહ્યું છે.
મહાદુઃખની વાત છે કે, સમરાશાએ સ્થાપેલા બિંબનું મસ્તક પણ પુનઃ કેઈ નરપિશાચ દુષ્ટ લેઓએ ખંડિત કર્યું હતું. અને તેથી તેને ફરીથી ઉદ્ધાર કરવાની ફરજ ઉપસ્થિત થઈ હતી. આ કાર્ય ચિતડના વતની અને ત્યાંના મહારાણા સાંગાના પરમમિત્ર શેઠ તાલાશાહને સુપુત્ર શેઠ કર્ભાશાહે કર્યું. એકદા સંઘમાં તપાગચ્છના ધર્મરત્નસૂરિ ચિતોડ આવ્યા હતા. તે સમયે તેલાશાહે ગુને પૂછયું હતું કે, શત્રુંજય ઉપરના સમરાશાહે સ્થાપેલા બિંબનું ખંડન થયું છે તેના ઉદ્ધારને મનોરથ સિદ્ધ થશે કે નહીં ? ગુરૂએ કહ્યું કે, તારે પુત્ર કર્મશાહ એ કાર્ય કરશે. ત્યાર પછી કાલક્રમે તલાશાહ સ્વર્ગે સિધાવ્યા. કર્માશાહ કાપડનો વ્યાપાર કરતા હતા. તેમાં એક પ્રસંગમાં શાહજાદા બહાદુરખાન સાથે તેમની મૈત્રી થઈ હતી. સં. ૧૫૮૩માં એ જ શાહજાદે અમદાવાદમાં બહાદુરશાહનું નામ ધારણું કરી ગાદી ઉપર બેઠે. અવસર સાધીને કર્ભાશાહે તીર્થોદ્ધાર માટે મંજુરી મેળવી લીધી, અને ઠાઠમાઠપૂર્વક સંધ લઈને પાલિતાણા આવ્યા. જે પાષાણમાંથી પ્રતિમા ભરાવવાની સમરાશા ઓસવાલની ઈછા સંઘની અનુમતિ ન મળવાથી મનમાં ને મનમાં જ રહી ગઈ હતી તે જ વસ્તુપાલ મંત્રી લાવીને રાખેલા મમ્માણ પાષાણની પ્રતિમા ભરાવવાનું સદ્ભાગ્ય કર્માશાહને પ્રાપ્ત થયું. તેમણે એ પાષાણ ભોંયરામાંથી કઢાવ્યા, અને વાસ્તુશાસ્ત્રમાં નિષ્ણાત વાચક વિકમંડન અને પં. વિવેકધીરની દેખરેખ નીચે પ્રતિમા ભરાવી. અંતે સર્વ ગામના સંઘોને આમંત્રણ આપીને ઉપરોક્ત ધર્મરત્નસૂરિના પટ્ટશિષ્ય શ્રી વિદ્યામંડનસૂરિજીના હસ્તે સં. ૧૫૮૭ના વૈશાખ વદ ૬ ને રવિવારે મહામહેનત્સવ પૂર્વક તેની પ્રતિષ્ઠા કરાવી. આપણે જેમને આદીશ્વર દાદા કહીને સંબોધીએ છીએ અને જેના દર્શન માત્રથી અમૃતનું પાન કર્યાને આનંદાનભવ થાય છે તે આ વસ્તુપાલમંત્રીએ લાવેલા પાષાણુની ભરાવેલી અને કશાહે સ્થાપેલી જ પ્રતિમા છે. આ નિતાંત પુર્ણમય પરમાણુઓથી બનેલી મૂર્તિનાં દર્શન કરતાં અંગે અંગે રોમાંચ ખડાં થાય છે અને આનંદ મહાસાગર ઉછળે છે. અહીં ભારતના ખૂણે ખૂણેથી પ્રતિવર્ષ લાખ યાત્રાર્થે આવે છે. આ ઉદ્ધારની વિસ્તૃત હકીકત ઉપરોક્ત ૫. વિવેકધીરે બનાવેલા સંસ્કૃત શત્રુંજયદ્વારપ્રબંધમાં વિસ્તારથી છે, કે જે થી જૈન આમાનંદ સભા, ભાવનગરથી પ્રગટ થયું છે.

Page #6

૧૨૨
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ
શિષ્ય અંબદેવસૂરિએ સં. ૧૩૭૧માં (2) રચેલા સમરસિંહરાસમાં આ ઉદ્ધારનું ઘણું વિસ્તારથી વર્ણન છે. સમરસિંહરાસમાં જણાવ્યું છે કે –“પાટણમાં રહેતા દેસલશાહને સહજ, સાહણ અને સમરસિંહ એમ ત્રણ પુત્રો હતા. તેમાં સમરસિંહ રત્નપરીક્ષામાં નિષ્ણાત હતા અને તેણે રાજ્યકારભારી વર્ગમાં ઘણું માન પ્રાપ્ત કર્યું હતું. વચલા પુત્ર સાહણે ખંભાત બંદરમાં નિવાસ કરીને પૂર્વજોની કીર્તિ પ્રાપ્ત કરી હતી. સૌથી મોટા પુત્ર સહજપાલે દક્ષિણદેશના દેવગિરિમાં જઈને નિવાસ કર્યો હતો, અને ત્યાં ચાવીશ જિનાલય બંધાવીને તેમાં શ્રી પાર્શ્વનાથ ભગવાનની મૂલનાયકરૂપે સ્થાપના કરી હતી.” (ભાષા, ૨).
નાભિનંદનોદ્વાર પ્રબંધમાં (પ્રસ્તાવ, ૨) જણાવ્યું છે કે-સહજે રાજા રામદેવને ગુણોથી એ વશ કરી લીધો હતો કે બીજાની વાત પણ ન કરે. અને કપૂરથી સુવાસિત તાંબલ આપતો હોવાથી મંગલપાઠકોએ તેનું “કપૂરધારાપ્રવાહ” એવું બિરૂદ આપ્યું હતું. સહજ શેઠે રામદેવરાજાને ભેટણાંઓથી પ્રસન્ન કરીને જિનાલય માટે ભૂમિ મેળવી હતી અને થોડા જ સમયમાં જિનાલય બંધાવીને તૈયાર કરાવ્યું હતું. તેમાં પ્રતિષ્ઠા કરવા માટે સહજના પિતા દેશલશાહ ચોવીશ જિનબિંબ, બીજાં બે મેટાં જિનબિબ તથા પાર્શ્વનાથ ભગવાનની પ્રતિમા તૈયાર કરાવીને સકંધલાહકના ખભા ઉપર સ્થાપી ગુરૂશ્રી સદસૂરિજીની સાથે પાટણથી દેવગિરિ તરફ ચાલ્યા હતા. ગુરુને તથા પ્રતિમાજીને ઘણું મહત્સવપૂર્વક સહજાશેઠે દેવગિરિમાં પ્રવેશ કરાવ્યો હતો. પછી શ્રી સિદ્ધસૂરિજીના હાથે જ પ્રતિષ્ઠા કરાવી હતી. જિનપ્રાસાદ આગળ વિશાલ મંડપ હતો અને તેમાં ૨૪ દેરીઓ હતી. જિનાલય ફરતે મને હર હવેલી સહિત કિલ્લો કરાવ્યો હતો. પ્રતિષ્ઠા થઈ રહ્યા પછી દેસલશાહ ગુરુજી સાથે પાટણ પાછા ફર્યા હતા.
પ્રબંધમાં એ પણ જણાવ્યું છે કે સમસિંહ સંઘ લઈને શત્રુંજયતીર્થોદ્ધાર માટે પાલિતાણા આવ્યા હતા, અને ગરિરાજ ઉપર ચડ્યા ન હતા, તેટલામાં જ દેવગિરથી સહજા શેઠ અને ખંભાતથી સાહણ શેઠ પણ સંઘ લઈને પાલિતાણા આવી પહોંચ્યા હતા. સમરાશા એક જન સામાં જઈને બંને વડિલ બંધુઓને ભેટી પડ્યા હતા.
શ્રી જિનપ્રભસૂરિ અને દેવગિરિ. લઘુ ખરતરગચ્છપ્રવર્તક શ્રી જિનસિંહસૂરિના શિષ્ય શ્રી જિનપ્રભસૂરિજી એક અસાધારણ પ્રતિભાવાનું તથા મંત્ર-તંત્ર-ચમત્કારાદિના જાણકાર હતા. તેમને જીવન સમય વિદ્યુમની ચૌદમી સદી છે. તેમણે ભારતવર્ષના ભિન્ન ભિન્ન રથળોમાં વિહાર કરીને જૈન, તીર્થસ્થાનનું યથાશ્રત અને યથાદષ્ટ વર્ણન કરતા ૫૮ કપની રચના કરી છે કે જે વિવિધતીર્થંકપના નામથી પ્રસિદ્ધ છે. આ કલ્પમાં ઘણું ઘણું ઐતિહાસિક તેમજ ભૌગોલિક સામગ્રી ભરેલી છે. તે પૈકીને અપાપાબહ૯૯૫ તેમણે સં, ૧૩૮૭ ના ભાદરવા વદ ૧૫ ને દિવસે દેવગિરિમાં રહીને કર્યો છે
દિલ્હીપતિ મુસ્લિમ શહેનશાહ મહમદ તઘલક ઉપર તેમને ઘણે પ્રભાવ હતે.

Page #7

| દેવગિરિ
૧૨૭
કન્યાનનીય મહાવીરપ્રતિમાકપમાં તેમણે જણાવ્યું કે–“મહમદ તઘલકે સાથે મોકલેલા ઘણા આડંબર સાથે દિલ્લીથી પ્રયાણ કરીને શાસનપ્રભાવના કરતા તેઓ મહારાષ્ટ્રના દેવગિરિ નગરમાં આવ્યા હતા અને ત્યાંથી સંઘપતિ જગસિંહ, સાહણ તથા મધ્રદેવ વગેરે સંઘ સાથે પછઠ્ઠાણ ( પૈઠણ) ગયા હતા અને ત્યાં શ્રી મુનિસુવ્રત ભગવાનની જીવંતસ્વામી પ્રતિમાનાં દર્શન કર્યા હતાં.” આ બનાવ સં. ૧૩૮૫ પછી છે.
દેવગિરિ અને શાહ જગસિંહ. તપાગચ્છાધિપતિ શ્રી સમસુંદરસૂરિના શિષ્ય શ્રી રતનશેખરસૂરિજીએ સં. ૧૫૦૬ માં રચેલી શ્રાદ્ધવિધિની પજ્ઞવૃત્તિાવધિ કૌમુદીમાં (પૃ. ૧૦૩) તથા સંતિ આદિના કતા સહસ્રાવધાની શ્રી મુનિસુંદરસૂરિજીના શિષ્ય શ્રી શુભશીલગણિએ રચેલી ભરતેશ્વર બાહ બલિવૃત્તિ ( ભરફેસર બાહુબલિની ટીકા) અપરનામ કથાકોશની બાવીશમી કથામાં સાધર્મિક વાત્સલ્ય ઉપર દેવગિરિના શાહ જગસિંહનું દષ્ટાંત આપ્યું છે. દષ્ટાંતને સાર એ છે કે-સાધર્મિક વાત્સલ્ય મુક્તિને આપનારું છે એમ ગુરુમુખે સાંભળીને જગસિંહ શેઠે દેવગિરિમાં ૩૬૦ વણિકપુત્રને પોતાના સમાન દ્ધિવાળા કર્યા હતા. તે બધાને ત્યાં અનુક્રમે વર્ષમાં એક વાર પકવાન્ન આદિની ઉત્તમ રસાઈ કરવામાં આવતી હતી. અને બધા શ્રાવક કુટુંબો એકત્ર જમતા હતા. આ જમણમાં પ્રતિદિન ૭૨૦૦૦ ટંકને ખર્ચ થતો હતો. આ પ્રમાણે જમાડવાને વારે દરેકને વર્ષે વર્ષે એક વાર આવતા હતા.
શ્રી શુભાશીલગણિજીએ ૨૩ મી કથામાં જણાવ્યું છે કે જગસિંહ શેઠ તપાગચ્છનાયક શ્રી સમિતિલકસૂરિજીના ભક્ત હતા, અને તેમના ઉપદેશથી હજારો ઘોડા તથા બાવન દેવાલયો સાથે લઈને સોમતિલકસૂરિજી સાથે શત્રુંજયગિરનારની યાત્રા કરી હતી.
શ્રી શુભાશીલગણિએ ૨૧ મી કથામાં જણાવ્યું છે કે શ્રી જિનપ્રભસૂરિજી રામાનુગ્રામ ચિત્યપરિપાટી કરતા દેવગિરિ ગયા હતા. ત્યારે સર્વમંદિરમાં દર્શન કરતા અનુક્રમે જગસિંહ શેઠના ગૃહમંદિરના દર્શનાર્થે પણ ગયા હતા. ત્યાં શ્રેષ્ઠ વૈર્યરત્નમય, સ્ફટિકમય તથા સુવર્ણ-રૂપમય પ્રતિમાઓવાળું તીર્થ તુલ્ય ગૃહત્ય જોઈને તેમણે મસ્તક ધૂણાવ્યું હતું. જગસિંહ શેઠે મસ્તક ધુણાવવાનું કારણ પૂછતાં તેમણે જણાવ્યું કે હમણાં તમારા ગૃહચૈત્યનાં દર્શન કર્યા અને વિહારમાં આવતાં જઘરાલપુરમાં તપાગચ્છીય શ્રી સંમતિલકસૂરિજીને વાંઘા. આ બંને તીથે મનમાં આવવાથી મેં મસ્તક ધૂણાવ્યું છે. આથી તેમને ગુણાનુરાગી જાણીને જગસિહશેઠે વિશેષ પ્રકારે શ્રીજિનપ્રભસૂરિની ભક્તિ કરી હતી.
શ્રી રત્નશેખરસૂરિજીના શિષ્ય શ્રી મંદિરત્નના શિષ્ય શ્રી રત્નમદિગણિજીએ રચેલી ઉપદેશતરંગિણ (પૃ ૧૫૯-૧૬૦) માં પણ શ્રી સોમતિલકસૂરિજી દેવગિરિમાં જગસિંહ શાહને ઘેર દેવદર્શન કરવા ગયાને ઉલ્લેખ છે.
જગસિંહશેઠ અડગ સત્યવાદી હતા. એ સંબંધી હકીકત શ્રી સોમધર્મગણીએ સં. ૧૫૩ માં રચેલી ઉપદેશસાસતિ વગેરેમાં વિસ્તારથી છે,

Page #8

૧૨૪
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ.
દેવિગિર અને જગદ્ગુરુ શ્રી વિજયહીરસૂરીશ્વરજી મહારાજ.
અકબરશાહ પ્રતિાધક શ્રી વિજયહીરસૂરીશ્વરજી મહારાજના જીવનનું વિસ્તૃત વર્ણન લગભગ તેમના સમકાલીન જ શ્રી દેવવિમલગણિએ રચેલા સ્વેપન્નવૃત્તિયુક્ત હીરસૌભાગ્યમહાકાવ્યમાં છે. તેના ૬ઠ્ઠા સમાં જણાવ્યુ છે કે-મુનિ હીરહ ( આચાર્ય પદવી પૂર્વે તુ હીરસૂરિ મહારાજનુ નામ ) તેમના ગુરુ શ્રી વિજયદાનસૂરિજીની પાસે નિખિલ વાડ્મયના અભ્યાસ કરીને ન્યાયશાસ્ત્રાભ્યાસ કરવા માટે શ્રી ધસાગરમુનિની સાથે દક્ષિણુના દેવગિરમાં ગયા હતા. ત્યાં રહીને તેમણે શ્રાવકાએ ખેલાવેલા બ્રાહ્મણપતિ પાસે તર્ક પરિભાષા, મિતભાષિણી, શશધર મણુક ડે, વરદરાજી, પ્રશસ્તપાદ ભાષ્ય, વર્ધમાન, વર્ધમાનેન્દ્વ, કિરણાવલી વગેરે ગ્રંથાના અભ્યાસ કરીને ગ ંગેશેાપાધ્યાયકૃત ચિંતામણિના અભ્યાસ કર્યો ૧હતા. અભ્યાસના બધા ખર્ચ ત્યાંના શેઠ દેવસી અને તેની પત્ની જસમાદેવીએ કર્યાં હતા. હીરર્ષે ત્યાં રહીને ખીજા પણ જ્યાતિષ, ગણિત, સામુદ્રિક, વ્યાકરણાદિ શાસ્ત્રોમાં નિપુણતા મેળવી હતી અને પછી ત્યાંથી પેાતાના ગુરુ પાસે મારવાડ ગયા હતા.
દેવિગિર સંબંધી ખીજા પ્રકીર્ણ ઉલ્લેખા,
આ ઉપરાંત બીજા પણ પ્રાસગિક ઉલ્લેખે। દેવવિગિરના સંબંધમાં જોવામાં આવે છે. ઉદાહરણા ——
શ્રી ધર્મઘાવિરચિત કલાકાચા કથાની સં. ૧૪૭૩માં ખંભાતમાં લખાયેલી એક પ્રતિના અંતમાં તેના લખાવનાર આદિનું વર્ણન કરતી ૪૮ શ્લોકની એક પ્રશસ્તિ છે. આ પ્રશસ્તિ પ્રેમી અભિનંદન ગ્ર ંથમાં પેતિāાસિષ્ઠ મવથી જ માતિ એ શીર્ષીક નીચે સારાભાઇ મણિલાલ નવાએ પ્રસિદ્ધ કરી છે. ( પૃ. ૫૪૬ થી પૃ. ૫૫૦ ) તેના ૯ મા તથા ૧૦ મા àાકમાં જણાવ્યું છે કે દેવગિરિમાં વસતા રાજમાન્ય રાજા નામના સધપતિએ શત્રુંજય--ગિરનાર-આબુ-અંતરિક્ષજી-જીરાઉલા-કુલપાક લગેરે તીર્થંŕની યાત્રા કરી હતી. ચાવીશ અને તે પછીના લેાકેામાં જણાવ્યું છે કે-“ નૂન નામના દેવિગિરમાં વસતા સંઘપતિએ અંતરિક્ષ વિગેરે તીર્થાંની યાત્રા કરીને શત્રુજય-ગિરનાર-આબુ વિગેરે તીર્થ યાત્રા માટે સઘ લઈને ચાલ્યા હતા. બધી યાત્રા કરીને સ ંઘ પાટણ આવ્યા હતા અને ત્યાં તપાગચ્છાધિપતિ શ્રી સામસુ ંદરસૂરિને વાંધા હતા. ત્યાં પાટણમાં જ ઉપર જણાવેલ રાજા (રાજમલૢ ) નામના સંઘવીની દેસાઈ નામની પત્નીએ ગુરુદેશનામાં પુસ્તક લખાવવામાં મહાન કુળ સાંભળીને સ. ૧૪૭૩ માં ખંભાતમાં પ્રતિ લખાવી હતી.”
શ્રી પ્રતિષ્ઠાસેામ મુનિએ સ. ૧૫૨૪ રચેલા શ્રી સામસુ ંદરસૂરિતું જીવન વણું વતા સામસૌભાગ્ય કાવ્યમાં જણાવ્યું છે કે સામસુંદર સૂરિજીએ દેવકુલપાટકમાં જ્યારે શ્રી
૧ અહીંથી વિહાર કરી મારવાડમાં ગયા પછી સ, ૧૬૦૭ માં નાડાલાઇ ગામમાં પંડિત પદવી હીરહ મુનિને ગુરુમહારાજે આપી છે. એટલે આ દેવગિરિમાં આ અભ્યાસને સમય સ. ૧૬૦૭ થી પૂર્વે છે.

Page #9

આ તવાવબોધ હજી
(લેખક-આચાર્ય મહારાજશ્રી વિજયેકસ્તૂરસૂરિજી) (અંક ૪, પૃષ્ઠ ૭૮ થી ચાલુ)
થવાના જ. જેમની પાસે ક્ષમા માગવી તેમના અપરાધે અપરિમિત છે અને ક્ષમા ફરીને અપરાધી ન થવાય તો જ ક્ષમાની પરિમિત છે. એટલે શઢિ થવી મુશ્કેલ છે. સાર્થકતા કહેવાય. કષાયેના ઉપશમ ભાવ સિવાય સાચી ક્ષમા મન-વચન-કાયાથી કેઈને પણ અપરાધ કહેવાય નહિ અને સાચી ક્ષમા સિવાય સમ- ન થવા પામે એવું લક્ષ્ય રાખવામાં આવે તે ભાવ આવી શકે નહિ. એટલે નિરંતર અપરાધે નિષ્કારણ અપરાધી બની શકાય નહિ અને રત્નશેખર વાચકને આચાર્યપદવી આપી ત્યારે મહોત્સવને સર્વ ખર્ચ દેવગિરિથી આવેલા મહાદેવ નામના શ્રીમંત શ્રાવકે કર્યો હતેઆ મહાદેવ શેઠને ઉલેખ ગુરુગુણરત્નાકર કાવ્યમાં પણ છે.
ખરતર ગચ્છના શ્રી જિનભદ્રસૂરિએ વિક્રમની ૧૫ મી સદીના અંતભાગમાં દેવગિરિમાં જ્ઞાનભંડારની સ્થાપના કર્યાનો ઉલ્લેખ સમયસુંદરજીએ અષ્ટલક્ષીની પ્રશસ્તિમાં ક્યો છે.
દેવગિરિના સંઘવી ધન્યરાજ નગરાજ નામના બે ભાઈઓએ સિદ્ધાચલની યાત્રા કરીને પાટણમાં આવીને ત્યાં સેમવિજયજીવાચકને આચાર્ય પદ તથા જિનસોમપંડિતને ઉપાદયાય પદવી અપાવ્યાને ઉલેખ પણ મળે છે.
તપાગચ્છીય શ્રી હેમવિમલસૂરિજીના શિષ્ય સુરહં સમુનિના શિષ્ય શ્રી લાવણ્યમુનિએ દેવગિરિમાં રહીને સં. ૧૫૭૧ માં વત્સરાજ-દેવરાજ રાસની રચના કરી છે. આ સિવાય બીજા પણ ઉલ્લેખ તપાસ કરતાં મળવાનો સંભવ છે.
આ જોતાં સ્પષ્ટ જણાય છે કે દેવગિરિમાં ઘણું ઘણાં વર્ષો સુધી જેનોનું વિશિષ્ટ સ્થાન હતું. અનેક નાના-મોટા આચાર્યાદિ મુનિવરે પધારતા હતા. કાલવશાત્ આજે દેવગિરિ ઉર્ફે દેલતાબાદ સાવ વેરાન દશામાં છે. બધી થઈ ૨૦૦૦ માણસની વસ્તી, તેમાં અર્ધા મુસ્લિમ છે. બાકીના હિંદુ છે. એક પણું વેતાંબર જૈનનું ઘર કે મંદિર નથી. એકાદ દક્ષિણી દિગંબર જૈન છે, અને એક ઘર જેવું દિગંબર મંદિર છે. અને તેમાં પણ પ્રતિમાઓ માત્ર ગોઠવી જ દીધેલી છે. પૂજા-અર્ચા-વ્યવસ્થાનું કંઈ નામ-નિશાન નથી. (ચાલુ)
૧ અત્યારે ઓરંગાબાદમાં મુખ્ય શ્રી પાર્શ્વનાથ ભગવાનના મંદિરમાં એક શ્રી શાંતિનાથ ભગ વાનના પ્રતિમાજી છે. ઔરંગાબાદના લેકે કહે છે કે –“ આ પ્રતિમાજી દેવગિરિ-લતાબાદથી મૂલનાયક રૂપે પ્રતિષ્ઠા કરવા માટે લાવવામાં આવ્યા હતાં, પણ કોઈ કારણવશાત્ મૂલનાયક રૂપે સ્થાપના થઈ શકી નથી. આ

Page #10

૧૨૬
તેના માટે કષાયની મંદતાની ઘણી જરૂરત છે. નિષ્કષાયી, :નિરપરાધી રહી શકે છે. મિથ્યાભિમાની ક્ષમા માગે તા ચે નિરપરાધી બની શકે નહિ, કારણ કે કષાયાનું મૂળ અભિમાન છે. અભિમાનીમાં નમ્રતા હાય નહિ, અને તેથી તે સ્વાત્ક અને પરાપક વાળા હાવાથી પ્રથમ તા ક્ષમા માગતા જ નથી અને કદાચ માગે તેા ય અહું તાગર્ભિત ક્ષમા ડાવાથી તે દેખાવ પૂરતી જ ક્ષમા હૈાય છે એટલે તે ફળ શૂન્ય હાય છે.
આપણે આપણુ આત્માનો જ ઘી અપરાખી છીએ, માટે પેાતાના આત્માની જ ક્ષમા માંગવાની જરૂરત છે. જે પાતાના આત્માની સાચી રીતે ક્ષમા માગે છે તેને અપરાધી બનવાના પ્રસંગ આવતા નથી. જે બીજા જીવાની ક્ષમા માગે છે અને આત્માની ક્ષમા માંગતા નથી તે અપરાધેાથી સૂકાતા નથી. આત્માની અનેક પ્રકારની માડી ગતિએમાં અનેક પ્રકારની યાતનાઓ ભોગવી પડે છે. તે આપણી આત્મા પ્રત્યેની; નિ યતાનુ ણામ છે. હિરાત્મા અજ્ઞાનતાને લઇને પેાતાના માનેલા અનાવટી સુખ માટે અંતરાત્માનુ ઘણું જ અહિત કરીને અપરાધી બને છે માટે અંતરાત્માના ક્ષમા માગી નિરપરાધી બનનાર સંસારના જીવમાત્રના અપરાધેથી મુક્ત થાય છે. તે સિવાય તા માત્ર બીજા જીવાની પાસે ક્ષમા માગવી તે એક રૂઢિ સચવાય છે. અત્યારના રૂઢિમાં અહિરામાં મીજા મહિરાત્માની ક્ષમા માંગે છે તે માત્ર પૌલિક સુખમાં પડેોંચાડેલી માધાને આશ્રયીને છે. પાંચ ઇંદ્વિચાના વૈયિક સુખમાં મગ્ન અજ્ઞાની બહિરાત્માને તેના માનેલા વૈયિક સુખમાં અંતરાય ઊા કરવાથી તેને દુ:ખ થાય છે. વર્ણ-ગધ-રસ-સ્પર્શ અને શબ્દના અણુગ તે ઉપયોગ કરવાથી તેને દુ:ખ થાય છે. પેાતાની ક્ષુદ્ર વાસનાઆ પોષવાને
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ.
વિષયાભિનંદી થવાના જીવવામાં અંતરાય નાખવાથી તેને દુઃખ થાય છે.
આ પ્રમાણે મહિશત્માએ એક બીજાના અપરાધી બને છે, તેની જ માત્ર અત્યારે ક્ષમા માગવાની પ્રથા છે. એટલે ક્ષમા માગવા છતાં પણ જીવા અપરાધથી મુકાતા નથી. અને નિરંતર અપરાધ કર્યે જાય છે, તેથી કેઇ પણ જન્મમાં તેમને નિરપરાધી બનવાને વખત જ આવતા નથી અને અ ંતરાત્માની પ્રીતિ જાળવી શકાતી નથી. કેવળ અધ્યાત્મની-અંતરાત્માહિર મા-પરમાત્માની તથા સ્વર્ગની– અપવર્ગની વાતા કરવા માત્રથી નિરપરાધી અની શકાય નહુિ, તેમજ પરમાત્મ દશા પ્રાપ્ત કરી શકાય નહિ. આત્મા સત્ છે, જગત અસત્ છે, કષાય—વિષય અકલ્યાણુના હૅતુ છે, વસ્તુ માત્ર ક્ષણવિનશ્વર છે, સયેાગ દુખનું મૂળ છે, આત્મા એકલા છે, નિત્ય છે, શાશ્વતા છે, સુખસ્વરૂપ છે, વૈયિક સુખ દુ:ખસ્વરૂપ છે, રાગ, દ્વેષ, માહ આત્માના અહિતકર્તા છે, ઇત્યાદિ પરિવાતે સાચી છે, પણ તે અંતરાત્મ દશાને પ્રાપ્ત થયેલા માટે છે, બાકી અહિરાત્મ દશાવાળા માટે તા બધું વ્યર્થ છે. કેવળ ખેલવા પૂરતુ છે અને સ્વાર્થ સાધવા પૂરતુ છે, માટે અંતરાત્મ દશાની ક્ષમા માગીને નિરપરાધી મનવાની આવશ્યકતા છે. જે અંતરાત્માની ક્ષમા માગે છે તે અવશ્ય પરમાત્માના દર્શનના અધિકારી બની શકે છે અને નિરપરાધી બનીને શાશ્વત સુખના ભાગી બની શકે છે.
૧૭
તે જ સાચુ` છે, નિઃશંક છે, જે જિનેશ્વ રાએ કહ્યું છે. આવી શ્રદ્ધાની ખામીને લઇને દેહાધ્યાસ સર્વથા છૂટતા નથી. આત્મા અમર છે એમ જાણ્યુ છે છતાં મેતના ભય છૂટતા નથી. પોલિક વસ્તુઓના સંયોગથી માનેલું સુખ તે સાચુ નથી, કારણ કે તેનુ પરિણામ

Page #11

તાત્ત્વિક વિચારણા
૧૨૭
દુઃખ હેવાથી તે દુખસ્વરૂપ છે. આવું જાણવા દર્શન પણ અવશ્ય થશે. ત્યાં સુધી હમણાં છતાં પણ કાંઈક અંશે મનોવૃત્તિઓમાંથી પૌદ્ધ તો કંઈક અંશે મોહની શીખવણી પ્રમાણે ગલિક સુખની વાસના જોઈએ તેવી ભૂંસાતી ચાલવું પડશે. તોયે અંતરથી સમજાશે અને નથી. વાસનાઓને લઈને તેવાં સુખ મેળવવાની મનાશે કે આ બધું એ ખોટું છે એટલે અંશે ફુરણાઓ થાય છે, એટલી શ્રદ્ધાની કચાશ પ્રભુનાં વચન ઉપર શ્રદ્ધા સૂચવે છે. દર્શનસમજાય છે. સજીવ અથવા તો નિજીવ, સંસા- મેહનાં દ્વાર શિથિલ થયાં છે એટલે જ કંઈક રમાંની કોઈ પણ વસ્તુ પછી તે દેહ હોય, ધન- અનાસક્તિ રહે છે તે સંપૂર્ણ અનાસક્તિ પ્રગટ સંપત્તિ હોય, બાગ બંગલા, મોટર કે નકર થવાનું ચિહ્ન સમજાય છે. ભવસ્થિતિ પાકતાં ચાકર હોય, અને છેવટે માતા-પિતા-પુત્ર-સ્ત્રી બધુંયે વ્યવસ્થિત થઈ જાય છે. શ્રદ્ધાની કચાસગાસંબંધી કે સ્નેહી કેમ ન હોય, પણ શમાં પણ ભવસ્થિતિની કચાશ આડી આવે છે પરિણામે બધાયનો વિયોગ અવશ્ય થશે. આમ માટે શાંતિ-સમભાવ, અનાસક્તિ અને અંતજાણવા છતાં પણ અંતરમાં કલપનાસૃષ્ટિ રાત્મદશાને કેળવવાનો પ્રયાસ ઉચિત જણાય છે. સજીને મમતાની સાંકળથી આત્મા બંધાઈ રહ્યો છે, તે જ શ્રદ્ધાની કંઈક અંશે ખામી જણાય છે. સાચી રીતે જાણીએ છીએ કે દેહને જયારે આપણે સ્વપરના ઔદયિક ભાવે સંગ છે. તેને અવશ્ય વિયોગ થવાને છે સંસારવાસી જેને જોઈએ છીએ ત્યારે ભિન્ન કે જેને મરણ કહેવામાં આવે છે. પછી શા ભિન્ન પ્રકૃતિવાળા જેવો જણાય છે, પણ જ્યારે માટે દેહનો સંગ ટકાવી રાખવા અનેક ઔપશમિકભાવે જોઈએ છીએ ત્યારે પ્રકૃતિછોના અપરાધી બની, ઉપાય કરવા પૂરતી ભેદ જણાતો નથી. આત્મા માત્ર એક જ પ્રકૃતિકાળજી રાખવી જોઈએ? પણ હજુ પ્રભુને ભાવવાલા જણાય છે અને તે જ તાત્વિક છે. ઓળખતા ઘણી વાર છે. પ્રથમ તો પિતાની જીવ તથા આત્મામાં અંતર પણ એટલું જ છે. જોઈએ તેવી ઓળખાણ થઈ નથી તો પછી છ ભિન્ન ભિન્ન અનેક પ્રકૃતિવાળા છે ત્યારે પ્રભુ કયાંથી ઓળખાય?
આત્મા એક જ પ્રકૃતિવાળા હોવાથી અભેદ દર્શન મેહે કાંઈક વિવર આપ્યું હોય તો સ્વરૂપે ઓળખાય છે. દ્રવ્ય પ્રમાણે ધારણ કરકાંઈક આછો આછો આત્મા તથા: પરમાત્માનો વાથી જીવ કહેવાય છે અને તે દ્રવ્ય પ્રાણ ભિન્ન આભાસ થાય, પણ સ્પષ્ટપણે તો તે આત્મા પ્રકૃતિના ઉત્પાદક છે, કારણ કે તે જડ પુલકે ન તો પરમાત્માનું. સ્વરૂપ અનુભવજ્ઞાન- સ્વરૂપ છે, અને તે વિકૃત સ્વરૂપ હોવાથી તેની ગોચર થતું નથી. જ્યાં સુધી મેહનું બળ વિકૃતિઓ તે જ જીવેની પ્રકૃતિરૂપે ઓળખાય જોઈએ તેટલા પ્રમાણમાં ઓછું થયું ન હોય, છે. અર્થાત્ દશ પ્રાણોના સમુદાયને રૂપી કહેપણ દર્શન મેહનાં દ્વાર સહેજ ઢીલા પડીને વામાં આવે છે. આ શરીરનું બીજ કર્મ છે જે ઉઘડી જાય તો પછી પ્રભુદર્શનને માર્ગ અને તે કર્મ મૂળ તથા ઉત્તર પ્રકૃતિને આશ્રખુલ્લો થઈ જાય. પછી જ્યારે દર્શનની ઈચ્છા પીને અનેક પ્રકૃતિવાળું ઓળખાવ્યું છે. તે થાય ત્યારે અલપ પ્રયાસે પણ પ્રભુદર્શન થઈ પ્રકૃતિઓના ભેદથી અનેક ભેદવાળું કહેવાય છે. શકે છે. પ્રયાસ હોય અને શ્રદ્ધા હોય તો આ બધીયે પ્રકૃતિને અનુભવ શરીર વગર દર્શન મેહનો દરવાજો ઉઘડશે અને પ્રભુ હોઈ શકતો નથી, માટે જ્યાં સુધી પ્રકૃતિઓ

Page #12

૧૨૮
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ
છે ત્યાં સુધી શરીર પણ રહેવાનું જ. સર્વ પ્રકૃ- લઈને જીવ સ્વરૂપે ઓળખાતે આત્મા તિઓનો ક્ષય થયા પછી જ્યારે જીવ અશરીરી પિતાની પ્રકૃતિનો વિકાસ સાધી શકતો નથી. થાય છે ત્યારે તેને આત્મા કહેવામાં આવે રાગદ્વેષ મારી પ્રકૃતિ નથી પણ કર્મની વિકૃતિ છે. આવા આત્માની પ્રકૃતિ તે જ તેને સ્વભાવ છે અને તેની સાથે મારે તાવિક સંબંધ જ ગુણ કહેવાય છે. અશરીરી આત્માઓ સરખી નથી, કારણ કે તે રાગદ્વેષ પીગલિક વસ્તુરીતે જ્ઞાન સ્વભાવવાળા હોવાથી જીવોની પ્રકૃ- એના સંસર્ગથી દૂગલસ્વરૂપ કર્મમાં થવાતિની જેમ ભેટવાળા હોતા નથી. આત્માની વાળી વિકૃતિ છે, માટે તે રૂપી છે અને હું પ્રકૃતિ જીવ અવસ્થામાં નષ્ટ થતી નથી, કારણ તે અરૂપી છું. વિકૃતિ માત્ર રૂપી પુદ્ગલેનું જ કે તે પ્રકૃતિ જ્ઞાનસ્વરૂપ હોવાથી આત્માથી પરિણામ છે. અરૂપી વસ્તુઓમાં વિકૃતિ છે જ અભિન્ન છે. જે જ્ઞાન પ્રકૃતિને નાશ થાય તો નહિ. અને જે અરૂપીમાં વિકૃતિ કહેવાય છે આત્માને પણ નાશ થઈ જાય, પછી આત્મા- તે ઔપચારિક હોવાથી તાવિક નથી. આત્મની છવ જેવી અવસ્થા જ ન રહે. કર્મના દર્શન થયા પછી આત્મા સમ્યજ્ઞાની થાય છે, સંગથી આત્માની પ્રકૃતિ ઢંકાઈ જાય છે. પણ જેથી કરીને તે પોતાની પ્રકૃતિનો સંપૂર્ણ નષ્ટ થતી નથી. તેમજ તેમાં કોઈ પણ પ્રકાર- વિકાસ સાધી શકે છે, માટે પ્રથમ આત્મદર્શન ની વિકૃતિ થતી નથી. પણ પુદ્ગલ સ્વરૂપ મેળવવા પ્રયાસ કરવાની જરૂરત છે. જીવકર્મમાં અનેક પ્રકારની વિકૃતિઓ થાય છે. દશામાં જ્યાં સુધી વિકૃતિ સ્વરૂપે પ્રકૃતિને તેનો અધિષ્ઠાતા આત્મા હોવાથી તેની કહેવાય પિતાની પ્રકૃતિ તરીકે માનીને માન-મેટાઈ છે અને તેથી તે સંસારી જીવ તરીકે ઓળ- મેળવવા ધર્મના પ્રચારના બહાને બાહ્ય આડંબર ખાય છે. કર્મની જેટલી વિકૃતિઓ છે તેટલી જ કરનારા તથા અમે સાચા અને બીજા જૂઠા જીવની પ્રકૃતિઓ. આવી વિકૃતિ સ્વરૂપ પ્રકૃ- એમ કહેનારા, અમે કહીએ છીએ તે જ વીતતિઓ નાશવાળી હોય છે. તેને સર્વનાશ રાગનો માર્ગ છે, અને તે માર્ગમાં ચાલનારને થવાથી જીવ શુદ્ધ થાય છે, જેથી તેને મુક્તા- જ મુક્તિ છે પણ બીજામાં મુક્તિ નથી એમ ત્મા કહેવામાં આવે છે. આત્માને આત્મદર્શન- કહેનારા, અને નિશ્ચયને આગળ ધરીને પૌમાં આડી આવનાર પ્રકૃતિને શાસ્ત્રવાળાઓ ગલિક આસક્તિભાવને પિષનારા જે એમ દર્શનમોહ તરીકે ઓળખાવે છે. તે પ્રકૃતિ કહેતા હોય કે અમને આત્મદર્શન થયું છે
જ્યારે નષ્ટ થાય છે, ત્યારે જીવને આત્મદર્શન તે તે વીતરાગના માર્ગથી દૂર અવળે રસ્તે થવાથી એવી શ્રદ્ધાવાળા થાય છે કે હું આત્મા ચાલી હા છે. અને તે આત્મવિકાશના અધિછું પણ જીવ નથી. જ્યારે જીવ પિતાને કારી નથી, અને તેથી તે સ્વપરના અકલ્યાણ આમા તરીકે ઓળખતો થાય છે ત્યારે તે કરનારા હોય છે માટે આવા જીથી અનેકન સંસારને પણ સાચી રીતે ઓળખે છે અને અશ્રેય થાય છે અને તેથી આત્મહિતૈિષિઓ સાચી રીતે જાણે છે કે કષાય વિષય આત્માની એવા વચનો ઉપર શ્રદ્ધા રાખતા નથી અને પ્રકૃતિ નથી પણ વિકૃતિ છે. અને તે વિકૃતિને તેમની ઉપેક્ષા જ કરે છે. (ચાલુ)

Page #13

છે અપરનામક જૈન ગ્રન્થકરે.. હ8િ 9 8 9 રહી (GU)
(લેખક-પ્રે. હીરાલાલ રસિકલાલ કાપડિયા એમ. એ.) કોઈ પણ વ્યકિત કે વસ્તુની ઓળખાણ કરનાર નવપપયરણ ઉપર શ્રાવકાનંદકારિણી નામની કરાવનારને તેના નામની જરૂરિયાત રહે છે. આમ પણ લઘુત્તિ રચી છે. હોવાથી પરાપૂર્વથી વ્યકિતઓનાં નામો યોજાતાં ઉપર્યુકત જિનચન્દ્રમણિએ નવતતપયરણ ૧૫ આવ્યા છે. એમાં પણ કારણવશાત અપર નામને
ગાથામાં રચ્યું છે. એને ઉપર ઉપાધ્યાય યશોદેવે નામાંતરને સ્થાન મળતું રહ્યું છે. આજે પણ કેટ
સંસ્કૃતમાં વિવરણ રચ્યું છે. આ વિવરણ (પત્ર લાંકનાં એક કરતાં વધારે નામ અને કેટલીક વાર
૭૧ ) માં એમણે કહ્યું છે કે “ભગવતી' ઉપનામ પણ જોવાય છે. આ લેખ તે જૈન કન્ય
અંગને ઉપધાન છ મહિના વહન કરીને “ ગણિ” કારો અને તે પણ પ્રાચીન ગ્રન્થકાર પરત
બનનારનું પૂર્વ અવસ્થાનું નામ જિનચન્દ્ર છે, જ્યારે મર્યાદિત છે.
ઉત્તર અવસ્થામાં એમનું નામ દેવશુદ્ધ આચાર્ય છે. જૈન મુનિવરો પૈકી કેટલાકને અંગે એ વાત
(૨) ધનેશ્વર-જિનભદ્રસૂરિ જણાય છે કે એમનું “સૂરિ' થયા પૂર્વેનું નામ ' સૂરિ થતાં બદલાયું છે. આમ પૂર્વ અવસ્થામાં એક
વાય છે. આમ પૂર્વ અવસ્થામાં એક જિનેશ્વરસૂરિના શિષ્ય અને “નવાંગવૃત્તિકાર' નામ અને ઉત્તર અવસ્થામાં બીજું નામ પડ્યું અભયદેવસૂરિના ગુરૂભાઈ ધનેશ્વરે વિ. સં. ૧૦૯૫ માં હાય એવા અન્યકારે વિષે એક સંપૂર્ણ સેંધ થવી ચાવલ( ચન્દ્રાવતી )માં સુરસુંદરી કહુ રચી છે. ઘટે, પણ એ કાર્ય તે અત્યારે મારાથી બને તેમ (૩) સાધારણુ-સિદ્ધસેનસૂરિ. નથી એટલે હું દિશાસૂચનરૂપે આ લઘુ લેખ લખું છું.
હરિભદ્રસુરિકત સમરાઈચચરિયના ઉદ્ધારરૂપે જે મુનિવરના નામના અંતમાં “વિજય’ શબ્દ ૧૧ સંધિમાં “અપભ્રંશ' માં વિલાસવઈકહા આ હોય તે સરિ બનતાં “વિજય’ પદ એમના નામની કવિએ વિ. સં. ૧૧૨૩ માં રચી છે. એમણે અનેક આગળ મૂકવાની પ્રથા કેટલેક વખત થયા અનુસરાતી અતિ-સ્તોત્રો રચ્યાં છે. આ કવિ સિદ્ધસેનસૂરિ તરીકે જોવાય છે. આને લઇને ઉપસ્થિત થતાં નામાંતર પ્રસિદ્ધિ પામ્યા છે. વિષે આટલું જ સૂચન બસ છે, કેમકે આ લેખ તે નામમાં થતા વિશેષ પરિવર્તનની નોંધ લેવા (૪) દેવેન્દ્રગણિ નેમિસુરિ (સૈદ્ધાંતિક
શિરોમણિ). લખાય છે.
આભ્રદેવ ઉપાધ્યાયના શિષ્ય દેવેન્દ્રમણિસર થતાં (૧) કલચન્દગણિજિનચન્દ્રગણિ દેવગુણસરિ, મિચન્દ્ર' તરીકે પ્રસિદ્ધ થયા. એમણે ઉત્તરઝ
ઊકેશ ગચ્છના કકસૂરિના શિષ્ય દેવગુપ્તસૂરિ છે. વણ ઉપર વિ. સં. ૧૧ર૯માં સંસ્કૃતમાં સુખબેધા એમના ગણિ-અવસ્થામાં કુલચન્દ્ર અને જિનચન્દ્ર નામની વૃત્તિ રચી છે. વિ. સં. ૧૧૪૧માં એમણે એમ બે નામે હતાં. એમણે વિ. સં. ૧૦૭૭ માં મહાવીરચરિય રચ્યું છે.

Page #14

૧૩૦
( ૫ ) ગુણચન્દ્ર-દેવભદ્રસૂરિ
વીરજિરિય ગુણચન્દ્રે વિ. સ. ૧૧૪૧ માં રચ્યુ' છે. એમણે જ ‘ દેવભત્તસૂરિ ' એ નામથી ઉત્તર અવસ્થામાં કહારયણાસ વિ. સ. ૧૧૫૮ માં રમ્યા છે. વિ. સં. ૧૧૬૫ માં એમણે પાસ નાહુરિયની રચના કરી છે. (૬) સામચન્દ્ર-હેમચન્દ્રસૂરિ (કલિકાલસ′1).
ચચ્ચ અને ચાહિણીના પુત્ર ચંગદેવે દીક્ષા લીધી ત્યારે એમનુ નામ સામચન્દ્ર પડાયું, એએસ વિ. સં. ૧૧૬૨ માં સૂરિ બનતાં એમનું નામ હેમચન્દ્રરખાયું.
(૭) ધનદેવ-યુરોદેવસૂરિ
બૃહદ્
નવયયણ ઉપર વિ. સ’. ૧૧૬૫ માં વૃત્તિ રચનાર યરો દેવરિનું નામ ઉપાધ્યાયપદ મળ્યુ ન હતું ત્યાં સુધી ધનદેવ હતું. ( ૮ ) સામચન્દ્ર-જિનદત્તસૂરિ
ધ્રુવભદ્રાચાર્ય વિ. સ. ૧૧૬૯ માં સેામચન્દ્ર ગણિતે આચાય પદ પર નિયુકત કર્યાં. એ સમયે એમનું નામ જિનદત્તસૂરિ રખાયું. ( ૯ ) પા દેવગણિ-શ્રીચન્દ્રસૂરિ
ટ્રુવેન્દ્રસૂરિના શિષ્ય ધમકીતિ વિ. સ. ૧૩૨૦ માં ઉપાધ્યાય અને ૧૩૨૮ માં સૂરિ થયા. તે વિ. સ. ૧૭૫૭માં સ્વર્ગે સંચર્યા. દીક્ષાસમયે એમનું નામ ધર્મ'કીતિ' હતું, પણ સૂરિ થતાં એ ધંદ્વેષસૂરિ તરીકે પ્રસિદ્ધિ પામ્યા.
( ૧૧ ) વિદ્યાતિલક-સામતિલકસૂરિ.
સઘ્ધતિલકસૂરિના શિષ્ય સામતિલકસૂરિએ જયકાર્તિકૃત સીલેાવએસમાલા ઉપર સંસ્કૃતમાં વિ સ. ૧૩૯૪માં શીલતરગિણી નામની વૃત્તિ રચી છે. એ સૂરિ થયા તે પૂર્વે એમનું નામ વિદ્યાતિલક હતું. (૧૨) સોમપ્રભ-જિનાયર.
પાલનપુરમાં રૂદ્રપાલ અને ધારલદેવીના પુત્ર તરીકે જન્મેલા અને જિનકુશલસૂરિ પાસે સાત વષઁની ઉમ્મરે વિ. સ. ૧૩૮૨માં દીક્ષા લેનારા સામપ્રભ જ્યારે વિ. સ. ૧૪૧૧ માં આચાય અન્યા ત્યારે એમનુ નામ જિતેાયસૂરિ રખાયું. એ વિ. સ. ૧૪૩૨ માં કાલમ પામ્યા. એમને મેરુનન્દન નામે શિષ્ય હતા.
(૧૩) માહુનનન્દન-મુનિસુંદરસૂરિ.
"
શ્રી આત્માની પ્રકાશ.
સહસ્રાવધાની ' મુનિસુન્દરસૂરિએ દીક્ષા લીધી ત્યારે એમનું નામ ‘ મેાહનનન્દન ' રખાયું હરો. અને આ નામ એએ વિ. સ. ૧૪૭૮ માં સૂરિ થયા ત્યાં સુધી ચાલુ રહ્યું હશે. (૧૪) ધ સુન્દરસૂરિસિદ્ધ રિ
શ્રીપાલનાટક ગત
રસવતીવણું ન ૧૫૩૧ માં એમણે તૈયાર કર્યું હતું. ( ૧૫ ) નર્યાવમલ-જ્ઞાનવિમલસર
kk
‘ ચન્દ્ર ' કુળના શીલભદ્રસૂરિના પટ્ટધર ધનેશ્વરસૂરિના પાર્શ્વદેવગણિ શિષ્ય થાય છે. એ સૂરિ થતાં એમનું નામ શ્રી ચન્દ્રસૂરિ રખાયું. એમણે વિ. સ’. ૧૧૬૯માં ન્યાયપ્રવેશવૃત્તિ'જિકા રચી છે.
વિ. સ. ૧૭૩૮ માં ગુજરાતીમાં રચાયેલા
એમની કૃતિઓ વગેરેની નોંધ જૈન-સ્તાત્ર સન્દેહ-શ્રીપાલ-રાસ ઉપરથી આ જ્ઞાનવમલસૂરિએ સરક઼
(ભા. ૧ )ની પ્રસ્તાવના ( પૃ. ૩૧-૩૨) માં છે. ( ૧૦ ) ધર્મ કીતિ -ધમ ધાષ
તમાં શ્રીપાલચરિત્ર રચ્યું છે. એમણે વિ.સં. ૧૭૧૦ થી ૧૭૪૭ ના ગાળામાં પહુવાગરણ પર ટીકા રચી છે.
” વિ. સં.
આમ અહીં મેં પંદર શ્વેતાંબર ગ્રન્યકારાના નામાંતરની તેાંધ લીધી છે. એમાં શ્વેતાંબર તેમજ દિગબરનાં જે નામ ઉમેરાવા ઘટે તે જો ઉમેરાય તે ગ્રન્થકારે પરિચય આપવાનું કાર્ય સુગમ અને

Page #15

= ચારશીલા રમણીરત્ન =
લેખક-શ્રી. મેહનલાલ દીપચંદ ચોકસી ગજ ચયા કેવલ ન હોય–
બ્રાહ્મીએ પ્રથમ દીક્ષા લીધી હતી. તે પ્રવ“સંયમ પંથ અતિ આકરે, વ્રત છે ખાંડાની ની પદે હતા. પૂર્વે જોયું તેમ ભગવંત ધાર” ખરેખર અનુભવસિદ્ધ વચન. ત્રસની ઋષભદેવ પધારતાં જ ભરતચક્રીએ સુંદરીનો વિરાધનાથી તો સાવચેત રહી શકાય, પણ દીક્ષા મહોત્સવ માટી ધામધુમથી કર્યો. થોડા પંચ મહાભૂત તો ખરેખર ભૂતે જ છે. પૃથ્વી, સમય પછી ભગવંત સપરિવાર અયોધ્યામાંથી પાણી, અગ્નિ, વાયુ અને વનસ્પતિના છ સીધાવી ગયા. સાધ્વીછંદ પણ વિહારમાં નીકળી પ્રતિ પણ દયા દાખવવી. એના જીવને હાનિ ગયું. “વહેતા પાણી નિર્મળા” એ જનવાયકા ન પહોંચે તેમ વર્તવું એમાં જ ખાસ ઉપ- મુજબ સાધુ વિહરતા ભલા એ ટંકશાળી વચન છે. યોગની જરૂર તેથી જ મુનિજીવનને તલવારની ભગવંતની એ આજ્ઞા પાછળ ઘણું રહસ્ય છુપાયું ધાર પર ચાલવા જેની ઉપમા અપાયેલી છે. છે. એક તો રાગબંધન એથી થવા ન પામે અને
ત્યાં તે આહાર સહિત પ્રવેશતાં સંદરી જૂદા જૂદા પ્રદેશને સંતવાણીનો લાભ મળે. સાવીએ પ્રશ્ન કર્યો. “પ્રવર્તની મહારાજ તમે પરિષહ સેવનની ટેવ પડવાથી જીવન અપ્રમાદી તે “દયા અને કરુણાના રાત દિ” વિચાર
: બને અને જૂદા જૂદા દેશના હવા-પાણીથી કરો છે જ્યારે જગતમાં જુદું જ ચાલી રહ્યું
શરીરની તંદુરસ્તી જળવાય. આ દેખીતા ફાયદા છે! આપણું જ વડિલ બ્રાતાઓ સંગ્રામની
બાકી નિર્લેપ દશા કેળવવા સારુ વિહાર એ નોબત વગાડી રહ્યા છે ! જોતજોતામાં ભયં.
- ખાસ આવશ્યક વસ્તુ છે. તેથી જ તીર્થકર કર હુતાશની સળગી ઉઠવાની છે!”
ભગવાને ગામમાં એક રાત અને શહેરમાં ત્રણ એ વળી શું કૌતુક છે? સુંદરી! તું આજે શું
. કે પાંચ રાત જેવા નિયમ દર્શાવ્યા છે અને
છે ખુદ પિતે અમલમાં ઉતારી દેખાડયા પણ છે. નવું સાંભળી લાવી? મને વિગતવાર કહી સંભલાવશે ત્યારે જ એને બરાબર ખ્યાલ આવશે. બ્રાહ્મી અને સુંદરી યાને સાધ્વીયુગલ ભૂલોથી મુક્ત બને. આશા છે કે આ કાર્ય વિશેષ સુરિજી છે. ત્યાર પછી જ દરેક પાટે આવનાર આચાર્ય હાથ ધરશે.
અને તે સમુદાયના સાધુઓ “વિજય’ શાખાથી ટિપ્પણી.
અંકિત થાય છે. મારવાડના વકાણાજી પાસેના
વિજુ આ-વિજાપુર-વિજયપુર ગામને અંગે શાખાનું ૧ શ્રી પ્રવચનપરીક્ષાની અદ્વિતીય મહત્તા નામ વિજયક્તિ કરવામાં આવ્યું એવી કિંવદતી (પૃ. ૧૦) માં નીચે મુજબ ઉલેખ છે- સંભળાય છે. ”
અત્યારે વર્તતા “વિજય” શાખામાં આઘમાં ૨ જુઓ ઉપદેશરનાકરની મારી “ભૂમિકા” આદ્ય “વિજય ” નામને ધરનારા આ. શ્રી વિજયદાન- (પૃ. ૫૯-૬૦ )

Page #16

૧૩૨
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ.
વચ્ચે જે વાર્તાલાપ ચાલે છે એ વેળા પ્રથમ આવ્યા છતાં તેમનું ચક્રરત્ન આયુધશાલામાં તીર્થપતિ અયોધ્યાના પ્રદેશથી દૂર દૂર વિચરી પ્રવેશ ન પામવાથી એના અધિષ્ઠાયક દેવનું રહ્યા હતા. તેઓશ્રીના પછી ગામ-નગરમાં આરાધન કરવામાં આવતાં જાણવામાં આવ્યું વિચરતો સાધ્વીગણ, નારી સમુદાયમાં ભગવંત કે-જ્યાં લગી તમારા નવાણુ ભાઈઓ તમારી ભાષિત ઉપદેશનો પ્રચાર કરતા. જયણા પૂર્વ આણું સ્વીકારે નહીં ત્યાં લગી તમો પૂર્ણ કની કરણીનું સ્વરૂપ સમજાવતા અને સંસાર- સવરૂપમાં ચક્રવતી ન ગણાઓ, ચક્રરત્નનો વ્યવહારમાં સદૈવ રત રહેનાર સ્ત્રીસમૂહને પ્રવેશ એટલા કાળ પર્યત થંભી જવાને. પછી જ્ઞાન સંપાદન કરવા સારુ પ્રેરણા પાતે ધીમે તે ભરતરાજે પોતાના દૂતોને લૂદા જૂદા ધીમે સ્વઆચારના પાલનપૂર્વક વિહરતો હતો. પ્રદેશના માલિક એવા ભાઈઓ પ્રતિ દોડાવ્યા. આ શમણુઓએ ભગવંત યુગાદિની એક વાત એ સંદેશો પ્રાપ્ત થતાં જ એ દરેકને આશ્ચર્ય ખાસ હૃદયમાં કોતરી રાખી હતી અને તે થયું. પિતાશ્રી દ્વારા પ્રાપ્ત થયેલ રાજ્ય એ એ જ કે–“નારી એ અબળા નથી પણ શક્તિ તા હકને પ્રશ્ન રહ્યો. એમાં વડિલ એવા છે. પુરુષ પ્રધાનત્વ પ્રશંસનીય છે છતાં એનો ભરતરાજની આણાનો સવાલ ઉપસ્થિત થવો જ ઉદ્ગમ સ્ત્રીના અંકમાંથી હોય છે. શરૂ ન જોઈએ. બાકી ચેષ્ઠ ભ્રાતા તરીકે તે આજે આતનું સિંચનસ્થાન એ જ છે તેથી તો સ્ત્રી- પણ એમનું સન્માન સાચવવાનો ધમ બજાજાતિ મોસાલ, પિયર અને સાસરારૂપ ત્રણ વીએ છીએ અને બચાવવાના છીએ. પણ આ સ્થાનની શોભારૂપ ગણાય છે. પોતાની આવડત વાતથી દૂતને સંતોષ કેમ થાય? તેઓએ તે સન્માર્ગે ખરચે તો એ ત્રણેને શોભાવે અને સ્પષ્ટ સંભળાવી દીધું કે ક્યાં તો ચક્રવતીની એનો દુર્વ્યય કરે તો એની કરણીથી એ ત્રણે આજ્ઞા સ્વીકારે, નહિં તે યુદ્ધ માટે તૈયાર નિંદાય. પર્ષદાની વાણું કરતાં કેટલાક પ્રસંગે- થાવ.” વ્યાધ્ર-તટી જેવી સ્થિતિમાં આવી પમાં સાધ્વીઓની પ્રેમલ અને વાર્તાલાપરૂપ વાથી એ અઠ્ઠાણું બંધ મધ્યસ્થાને એકત્ર સામાન્ય વાણી લલનાઓના અંતરમાં સોંસરી થયા. વિચાર કરતાં કંઈ માર્ગે ન જણાવાથી પ્રવેશી જાય છે અને ગૃહિણુઓના શ્રદ્ધા- સૌ ભગવંત ઋષભદેવ સમિપ જઈ, તેઓદીપક જળતાં સારો સમાજ રોશનીથી દીપી શ્રીની સલાહ મુજબ વર્તવાનો નિશ્ચય ઉપર ઉઠે છે. આજે ચરી અર્થે સુંદરી સાધ્વી આવ્યા. અને આજકાલમાં તેઓ સર્વ એકઠા જનવસતીમાં ગયેલા. ત્યાં જન મુખે એક જ થઈ ભગવંત પાસે પહોંચી પણ જશે. વારમતી સાંભળી–ભગવંત ત્રાષભદેવે અહિંસા
સ્થાપન કર્યો. આશ્ચર્યની ધર્મને દેવજ
અઠ્ઠાણુ કરતાં નવાણમાની અર્થાત તક્ષ
શિલાના માલિક મારા સદર બાહુબલિની વાત તો એ છે કે તેમના સંતાનના હાથે જ
વાત તે જુદા પ્રકારની સાંભળી. અમાપ બળના એનું નિકંદન નિકળવાની ખંજરી બજી રહી
ધણુએ ચકીના દૂતને રોકડું પરખાવી દીધું છે. સુંદરીએ આ સંબંધી જે વિગત મેળવી
કે એ રીતે આણ માનવાનું હરગીજ બનનાર અને પ્રવેશ કરતા જે વાત ઉચ્ચારી તે કડીબંધ
નથી. બાપે દીધેલા વારસામાં ભારતનું શું બ્રાહી પ્રવર્તમીના આદેશથી તેમના જ શબ્દોમાં
તમના જ શબ્દોમાં લાગે વળગે? છ ખંડ ધરતીને સ્વામી થયે કહેવાતી સાંભળીએ.
છતાં ધરાયે નહીં તે મારા તરફ નજર નાંખી? મહારાજ ! ભરતરાજ છ ખંડ સાધીને આ કંઈ પિપાબાઈનું રાજ્ય નથી. મારા ડા

Page #17

+
:
-
-
ચારશીલા રમણરત્ન
૧૩૩
બાવડા સાબિત છે. લડવા માટે તૈયાર થવાની સરભદેવ પાસે પહોંચવું જોઈએ એટલું જ વાતથી ગભરાઈ જાય એ બીજા, આ બાહુબળ નહીં પણ તેઓશ્રીની સલાહ અનુસાર આવી નહીં જ. તક્ષશિલાને પ્રદેશ એ કંઈ “બેડી રહેલી ભયંકરતા નિવારવા કમર કસવી જોઈએ. બામણના ખેતર” જેવો નથી કે ઝટ હાથમાં આવી જાય. અહીં તો તસુએ તસુ જમીન
ભગવંત શ્રી ઋષભદેવ જ્યાં સમવસયા માટે ખાંડાના ખેલ ખેલવા પડશે. હજારના
હતા એ નગરમાં પગ મૂકતાં જ સાધ્વીગણને રક્તથી ધરતી ભીની નહીં થાય ત્યાં સુધી કાને પડયું કે-ચક્રવતીના આદેશ સંબંધમાં હારા ચાકીને અહીંનો સિમાડો વટાવવો પણ સલાહ લેવા આવેલા અડ્ડાણ પુત્રએ ભગવં. ભારી પડશે. બાહુબલિના જીવતાં તે ત્યારે !
તની વાણી સાંભળી પ્રવજ્યા અંગીકાર કરી સ્વામી તક્ષશિલામાં પગલા પાડી શકે એવો છે. અરિહંત પ્રભુની ઉપદેશ-શક્તિ ખરેખર પંચમાત્ર સંભવ નથી. અહીં તો માથા સાટે
2 અદ્વિતીય હોય છે. પાંત્રીશ ગુણથી ભરપૂર માલ ખાવાનો છે. એ ચકી એના ઘરમાં, અહીં દેશનોને ફળ બેઠા વિના રહેતા નથી. અપવાએનું કઈ ન ચાલે. અહીં તે મારી આજ્ઞા દેને પ્રસંગ જવલે બને છે ત્યારે એ આછેરાચાલવાની. વસુંધરા તે વીરગ્યા કહેવાય છે. ( આશ્ચય )રૂપ ગણાય છે. ફૂત, સત્વર જા, અને હારા માલિકને કહેજે પણ જે વૃત્તાન્ત થોડા કાળ પર્યંતની કે–બાહુબલિ યુદ્ધ આપવાને તૈયાર છે. વીર શાતિ પાથરી હતી, એની પાછળ બાહુબલિ વને મુકાબલો શબ્દથી નહીં પણ કાર્યથી અને ભરતરાજ વચ્ચે મેળ મળે છે કે કેમ એ સમરભૂમિ પર જ થશે.
પ્રશ્ન હજુયે અણઉકલ્યા હતા. પૂર્વે જોયું પ્રવર્તની મહારાજ, મારા સહોદરની પ્રકૃતિ તેમ એ નમતું તાળે તેમ હતું જ નહીં. અઠ્ઠાણું હું સારી રીતે જાણું છું. એ પાકો લડાવે છે. ભત્રિજાએ વડિલ કાકાશ્રીની આજ્ઞા માથે ચઢાવી ભરતરાજની સ્થિતિ “સૂડી વચ્ચે સોપારી” છતાં ચક્રરત્ન આયુધાગારની બહાર જ રહ્યું. જેવી છે. એટલે ઉભય વચ્ચે યુદ્ધ થવાનું લડાઈ યુદ્ધ નિવારવા પ્રયત્ન કરવામાં ચક્રવતીએ કચાશ એટલે સર્વનાશ. માનવતાનું લીલામ હજારો ન રાખી પણ વિધિના રાહ નિરાળા એટલે માન અને તિર્યંચોના કચર ઘાણ ! હિંસા યુદ્ધના ઢેલ ગડગડ્યા. ઉભય બંધ પિતડાકિનીનું તાંડવ નૃત્ય! અજાયબી તો એ કે પિતાની વિશાલ સેના સહિત રણુગણમાં એકઠા આ સર્વના બી રોપનારા અહિંસાના આઇ. થયા. શાસ્ત્રોની ફેંકાફેંકી એટલે સંહાર પ્રણેતાના સમજી પત્રો !સુંદરી સાધ્વીની લીલા અને ધૃણા પેદા કરે તેવી ભીષણ દશાનું વાત સાંભળી બ્રાહી ગુરૂ, ઘડીભર તો મૌના- ચિત્રાલેખન-મારામારી, કાપાકાપી સિવાય ત્યાં લંબન કરી ગયા, અને મનોપ્રદેશમાં કંઈક બીજું કંઈ જ ન સંભવે. નિર્ણય થતા બોલ્યા.
આ સમાચાર પ્રાપ્ત થતાં જ, જેમણે પિતાની હોણહાર મિથ્યા થતું નથી, છતાં આત્માએ સેવા આપવા નિરધાર કરી ઉગ્ર વિહાર કર્યો સ્વશક્તિ અનુસાર વિષમ પરિસ્થિતિ પલટવાને હતું એવું બ્રાહ્મી સુંદરીરૂપ સાથ્વયુગલ પ્રયાસ કરે ઘટે. દીઠું તે જ્ઞાનીનું જ થવાનું. નમતી મધ્યાહે પ્રભુ પાસે આવ્યું. વિનયઆપણ હવે જલ્દી વિહાર કરી તીર્થપતિ શ્રી પૂર્વક અંતરની અભિલાષા પ્રગટ કરી.

Page #18

૧૩૪
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ
કૈવલ્ય જ્ઞાનરૂપી દિવ્ય દર્પણથી ચોદ રાજ અધિકારી સાધુ-સંતે રહ્યા. તેમના હાથમાં લકના ભાવ જાણનાર ભગવંત ઋષભદેવ બાલ્યા- પરોપકારની તકો સંખ્યાબંધ સંભવે. સાધ્વી- તમારી અભિલાષા સુંદર છે, પણ એને ગણુ માટે શું ? ફળ બેસવાને સમય હજુ પાકયો નથી. લડનાર પુત્રીઓ, જે કાર્ય તમારી મીઠી વાણીના આત્માઓ પોતે કોના સંતાન છે એટલું એકાદ ઈશારાથી થાય તે બીજાથી બનવા સંભવ વિચારે તે યુદ્ધ કરે ખરા? ધરતી કેઈની નથી. મોક્ષમાર્ગ તો ઉભય માટે ખુલ્લો છે. ત્યાં સાથે ગઈ નથી એટલે સાર ગ્રહણ કરે છે ? નર-નારીના ભેદ નથી. મોટો આધાર તો અરે એ રાજ્યપાટ, બાગબગીચા કે રમણિય આત્માના ક્ષપશમ પર અવલંબે છે. ખરૂં પ્રાસાદમાં સારભૂત કંઈ ન હોવાથી એ સર્વ કામ તે ભાવનાની ઉત્કૃષ્ટ દશા કાઢે છે. આ તજી જનારા પિતાનું ઉદાહરણ જે તે ? અરે! અવસર્પિણી કાળમાં ઓગણીશમાં તીર્થકર પિતાના જ અઠ્ઠાણુ ભ્રાતાઓના જીવન સામે મલ્લીકુમારી થનાર છે. નારીગણના ભૂષણ સમાં નજર કરે તે ઘડીભર પણ પોતે જે કરી રહ્યા એ બપોરે પ્રત્રજ્યા લેશે અને સાંજે કેવલી છે તે વાસ્તવિક નથી એમ સમજ્યા વગર બનશે. એમના જેટલી ઝડપ કેવલ્યમાં બીજા રહે ખરું ?
પણ તીથ કર નથી નેધાવતા. આ પછી પણ અજ્ઞાન પડળ જેમના નેત્રો પર ઉભય સાધ્વીઓએ આત્મશોધનમાં દિવસે છવાયા હોય, કેવલ સ્વાર્થ વૃત્તિ જ જેર કરી વ્યતીત કરવા માંડયાં. પરમાર્થની એક પણ તક બેઠી હોય, અને માત્ર પિતાનું પગલું જ સાચું નકામી જવા ન દીધી. સ્વપરના કલ્યાણમાં સદા છે એ એકાંતવાદ ગળું પકડી બેઠા હોય ત્યાં રકત રહેનાર એવા એ યુગલ માટે એક સોનેરી સત્યના દર્શન અસંભવિત છે. એ ઉભયના પ્રભાત ઊગી. ભગવંતનું તેડું આવ્યું. મને પ્રદેશમાં કર્મરાજે સખત જાળ પાથરી
ભરત બાહુબલિના યુદ્ધમાં બળવાન તે દીધી છે તેથી જ કર્તવ્ય-અકર્તવ્યનું ભાન
બાહુબલિ ગણાયા. ઉગામેલી મુઠ્ઠી જે મારી હાત તેઓ ગુમાવી બેઠા છે. હજારે જેના પ્રાણની
છે તો ભરતરાજ હતા નહતા થી પણ વડિલનો હોળી કરી રહ્યા છે. કર્મની લીલા વિચિત્ર છે.
• વિનય યાદ આવતાં જ બાહુબલિએ એ મુઠ્ઠીથી સામુદાયિક કર્મના કારણે એક સાથે પ્રાણ માથાના વાળનો લેચ કરી વાળે અને સાધુ જવાને વેગ હોવાથી યુદ્ધભૂમિ પરના મરણ બની જંગલમાં પહોંચ્યા. વિચાર આવ્યો કે પ્રભુ હાહાકાર મચાવે છે. તેઓ એમાં નિમિત્ત સમિપ હમણા જઈશ તો લઘુ બંધને વંદન કારણરૂપ છે. સમજુ પુરુષોને પ્રયત્ન એ કરવું પડશે, એ કરતાં કેવલી થઈને જવું જ સ્થિતિ નિવારવા અંગે ચાલુ હતા અને જે સારું. વાત નાનકડી જણાય છે. એને તો આ સમાચાર આવ્યા છે તે આનંદજનક છે. ઉભય બલાઢયને વર્ષભર રખડાવી માય. માનની એ બંધુઓએ સિનિકેનું યુદ્ધ અટકાવી જય-પરા- રેખાએ કેવલ્યની રેખા દોરી દીધી. કાયાનું જયનું માપ કહાડવા પાંચ પ્રકારના ઠંદ્વ યુદ્ધ કલેવર સર્જી નાખ્યા છતાં પણ કૈવલ્યની ભૂખ નકકી કર્યા છે.
ન ભાંગી. સાચી સમજણ પર છવાયેલ પડદે ભગવંત, તો પછી અમારા હાથે આ કાર્ય. ન ઉચકાચો ! માં કંઈ જ સેવા નહીં થાય? ઉપદેશના મુખ્ય ભગવંતે એ પડદો ઉચકવા બ્રાહ્મી-સુંદરી

Page #19

ખાસ સુધારો
રૂપ યુગલને બહુબલિ ક્યાં અનશન કરી ધ્યાન- એ પ્રત્યક્ષ કરવું હોય તે મહેસુર પ્રાંતમાં મગ્ન ખડા હતા ત્યાં મોક૯યું. ગુંચ કયાં હતી આવ શ્રવણ બેલુલમાં ટેકરી ઉપર અડગએ યુગલને કહી હતી. યુગલે મધુરી વાણીમાં પગે ઉન્ને કી શ્રી ગેમતેશ્વર તરીકે ઓળખાતી સાદ પાડ્યા “વીરા મારા ગજથકી ઉતરે, દિગંબર મૂર્તિ જેવી. દર્શન કરતાં જ હૃદયમાં ગજ ચલ્યા કેવલ ન હાય” ધ્યાનમગ્ન સંતના અદ્દભુત મંથન જાગે છે. આ પ્રતિમાં હજારોના કર્ણધમાં એ શબ્દો પહોંચતાં જ વિચારણું આકર્ષણરૂપ છે, અભિમાન, માન કે ગર્વને ભભુકી ઉઠો “ગજ” વળી કેવો? એ પ્રથમ પ્રશ્ન. ઓળખાવવા જે મધુરો પ્રયોગ સાધીયુગલે સાધ્વીઓ મૃષા ન દે. તરત જ પડદો ચીરા. કર્યો અને જે અક્ષરો વહેતા મૂક્યા એ આજે વયે લઘુ છતાં જ્ઞાને વડા એવા બંધને વંદન પણ તે કાળના જેટલા જ ટંકશાળી છે અને કરવામાં શરમ કેવી ? પગ ઉડાવતાં જ કેવલજ્ઞાન. ભવ્ય માં રહેવાના છે. કેવી અભુલતા! મધુશ છતાં મમિક શબ્દ- ચારુશી લા ૨૫ણી રત્નોમાં બ્ર શ્રી-સુંદરીરૂપ એ સમયમાત્રમાં કામ કાઢી નાંખ્યું. અન- કુમારિકાયુનલ એ કારણે જ અગ્ર પદે છે અને શનમાં આ બળવાન આત્મા કેવા દેખાતા હતા પ્રાતઃસ્મરણીય બન્યું છે.
એક ખાસ સુધારે ગયા અંકમાં દેવગિરિના લેખમાં પૃ ૧૦૧ ૫. ૧૦ માં આવેલા વારિ શબ્દના ટિપરામાં જણાવ્યું હતું કે “બાલદિને “બલદગાડી'એવો અર્થ સંભવિત છે. આ દેશી ભાષાનો વારે શબ્દ વાર શબ્દ ઉપરથી બન્યું હશે, એવી કલ્પનાથી બાલદિને “બલદગાડી” અથે મેં જણાવ્યું હતો પરંતુ આ સંબંધમાં વઢવાણથી મારા માનનીય પરમમિત્ર મુનિરાજશ્રી ચંદ્રપ્રભસાગરજી મ. જણાવે છે કે –
તમે બાલદિનો અર્થ બળદગાડી કર્યો છે તે બરાબર નથી કારણ કે મારવાડમાં ગધેડાં અને બળદ પર પિઠ-ગાલ લાદી, વેચનાર વણઝારાઓને બાલદિયા કહે છે. એનું જ સંસ્કૃત રૂપાંતર ઉપદેશતરંગિણી માં કર્યું છે એટલે એ લોકભાષાનો શબ્દ છે.” - મારા મિત્રના આ લખાણથી એમ ફલિત થાય છે કે વાઢિ શબ્દનો અર્થ પાઠ ઊકે વણઝાર છે, અને પિઠ ચલાવનાર કે જેને ગુજરાતમાં વણઝારા કહેવામાં આવે છે તે બાલદિયા છે. આથી “ગામ બહાર મીઠાથી ભરેલ બાલદિ આવ્યાની પેથડશાહને ખબર પડી ” આ વાકયને “ ગામ બહાર મીઠાથી ભરેલ પાઠ આવ્યાની પેથડશાહને ખબર પડી” એ અર્થ કરે. આ સૂચના બઢલ મારા મિત્ર મુનિરાજનો આભાર માનું છું.
)
ताजनापेठ, जैनमंदिर ' મુ. જોઢા ૪. ૨૦૦૧ મારિ ૨૦
मुनिराज श्री भुवनविजयान्तेवासी
मुनि जंबुविजय,
).

Page #20

વર્તમાન સમાચાર,
સાક્ષરરત્ન, સાહિત્યશિરોમણિ પૂજય મુનિરાજશ્રી પુણ્યવિજયજી મહારાજનો જૈન સાહિત્ય
યાત્રાધામ શ્રી જેસલમેર (મારવાડ) મુકામે સુખશાંતિપૂર્વક થયેલે પ્રવેશ
સાહિત્યશિરોમણિ શ્રી પુણ્યવિજયજી મહારાજ, પાટણ પ્રાચીન જન ભંડારોના ૧૯૦૦૦) સાહિત્ય પ્રતો, ગ્રંથનું સંશોધન વગેરે કાર્યો અથાગ પરિશ્રમ કરી રહ્યા છે, છતાં પાટણ પ્રાચીન જૈન ભંડાર છે તે કરતાં નવા સાહિત્ય સંપડાવવા, અપૂર્ણતાની પૂર્ણતા કરવા જેસલમેર જન પ્રાચીન ભંડાર, પાટણ કરતાં વધારે પુરાતની હોવાથી, તેના કરતાં અમૂલ્ય સાહિત્યના અનેક ગ્રંથોની હસ્તી ધરાવે છે, જે ખરેખર સત્ય છે, તેમાં શું શું નવીન પ્રાચીન, તેમજ અપૂર્વ રત્નો હજી પણ વણશોધાયેલા, વણનોંધાયેલી સ્થિતિમાં મોજુદ છે; તે જે કે ગમે તે કારણે ત્યાંના શ્રી સંઘના જૈન બંધુઓ જાળવી રહેલ છતાં પૂર્ણ તપાસ કરવા વ્યવસ્થિત કરવા તદી લેતા નહિં, અન્ય બેજકેની તપાસ કરવા રજ માગવાની અભિલાષા છતાં ત્યાંના શ્રી સંઘ કે કારણે તેમ કરવા રજા આતા નથી, પરંતુ સાહિત્યરત્ન મુનિરાજ શ્રી પુણ્યવિજયજી મહારાજની વિદ્વત્તા, પ્રમાણિકપણું, સાક્ષરતા અને અપૂર્વ જ્ઞાનભક્તિ જગજાહેર હોવાથી જેસલમેર શ્રી સંઘે આવા મહાન પુરુ પરમ ઉપકારી પુણ્યવિજયજી મહારાજને કૃપા કરી નિરીક્ષણ કરવા આપવાનું નકકી થતાં, અમદાવાદથી વિદાય થયા બાદ અઢી ત્રણ મહિના દરરેજના ચોદ, સેળ અને અઢાર માઈલ (તબીયત પણ જોઈએ તેવી ન છતાં, અવસ્થા પણ ગણાય તેવા સંયેગો વચ્ચે) વચ્ચે તીર્થયાત્રાએ કરતાં, જૈન સમાજ ઉપર ઉપકાર કરતાં કરતાં માહ સુદ ૧૨ સેવારના રોજ જેસલમેરમાં સુખશાંતિપૂર્વક સાંઝે ચાર વાગે પ્રવેશ કર્યો છે. ધન્ય છે મુનિરાજ આપની જ્ઞાનભક્તને ! સારા શુકન જેવું ગણાતું અને ઉત્તમ વિધિગે તે ૨થળે તે જ વખતે સાથેના સાધનો સાથે જરૂરીયાતવાળા સંસારીયે, સર્વ સામગ્રીઓ સહિત પણ આવી પહોંચવાથી આ અણધાર્યો પ્રસ ગ આનંદવાળે સંભારણુંરૂપ થયેલ છે. હાલ દશ માઇલ ઉપર પ્રાચીન લદ્રાવા તીર્થની યાત્રા અને મેળે છે ત્યાં છેલ્લે દિવસે પહોંચશે, પછી સતત કરેલા વિહારને અંગે પરિશ્રમ ઉતરતાં જેસલમેર જ્ઞાનભંડારોનું નિરિક્ષણકાર્ય શરૂ થશે.
જેસલમેર શ્રી સંઘને વિનંતિ કરીયે છીયે કે આપ પૂજ્ય મુનિરાજ પુણ્યવિજયજી મહારાજને તબીયત સાચવવા સાથે સઘળા ઘડાર જેવા દેવા કૃપા કરશે. (સભા).
( વિશેષ હકીક્ત હવે પછી)

Page #21

આપણુ જૈન શ્વેતાંબર કેન્ફરન્સનું ૧૭ મું અધિવેશન
ફાલના–(મારવાડ)
કઈ પણ સમાજ, દર્શન, સંસ્થા અમુક વખત ચાલી નિપ્રાણ થતાં તેને સજીવન કરવી હોય અથવા પ્રાણ પૂરવા હોય ત્યારે તે સમયે તેને ભગ્ય સિદ્ધિ પ્રાપ્ત થાય (શાસ્ત્રકથન પ્રમાણે પાંચ શુભ નિમિત્તો-કારણો સાંપડે) ત્યારે જ તે બની શકે છે (એકલે પુરુષાર્થ કામનો નથી ) અને તેવા નિમિત આ પણુમાં કાળની પરિપક્વતા સાથે ત્યાગી મહાત્મા, પુણ્યપ્રભાવક પુરુષ, પુરુષાથી નરરત્નોના સંચાલન વડે જ બને છે. આ કેન્ફરન્સ માટે ભાવિ શુભસૂચક દેખાય છે. પરમાત્માની અમે પ્રાર્થના કરીએ છીએ
કે ભાવિ કાળમાં આપણા જેન ધર્મના ત્યાગી, વિદ્વાન, બ્રહ્મચારી, તપસ્વી, શિક્ષણદ્વારા શ્રાવકક્ષેત્રની ઉન્નતિ કરવા મહાન પ્રયત્ન સેવી ઉપકારક બનેલ જાતિધર મહાનવિભૂતિ આચાર્યશ્રી વિજયવલ્લભસૂરીશ્વરજી મહારાજની શુભ પ્રેરણા અને હૃદયપૂર્વકના આશીવાંદવડે શેઠ કસ્તુરભાઇ લાલભાઈના ઉદ્દઘાટનપૂર્વકની વિધિવડે, રાવબહાદુર શેઠશ્રી કાન્તિલાલ ઈશ્વરલાલના પ્રમુખપણ વડે આ કોન્ફરન્સને આ શુભ નિમિત્તે પ્રાપ્ત થવાથી ભાવિમાં ફલદાયી-પ્રેરણાદાયક નિવડશે એમ આગાહી સૂચવે છે. સૌ વિચારક, શ્રીમંત, સેવાભાવીએ અનેક ત્યાગી મહાત્માઓના આશીર્વાદ સાથે કેન્ફરન્સ સચેતનવંત થઈ જૈન ધર્મને ઉકર્ષ થવા અને
સેવા કરવા આ કોન્ફરન્સ આશીર્વાદઆચાર્ય મહારાજશ્રી વિજયવલ્લભસૂરીશ્વરજી મહારાજ. રૂપ નિવડે.
(આ અધિવેશનને પૂર્ણ હેવાલ, પ્રમુખ વગેરેના ભાષણો અને ઠરેની વિસ્તૃતધ અનેક પેપરમાં આવી ગયેલ છે. જેથી સંક્ષિપ્તમાં માત્ર દિગદર્શન કરાવીએ છીએ ).

Page #22

૧૩૮
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ
આ અધિવેશનમાં હજારોની સંખ્યા જૈન બહેને બંધુઓની હતી અને નિવિને તેની સમાપ્તિ થઈ છે એ પણ એક આનંદને વિષય છે.
આ અધિવેશનમાં ફરન્સ પ્રમુખ રાવસાહેબ કાતિલાલ ઈશ્વરલાલ અને જેન નરરત શેઠ કસ્તુરભાઈ લાલભાઈનું ત્યાં આવતાં સ્વાગત હાથીની સ્વારી, બેન્ડ વગેરેવડે પૂર્ણ ઠાઠમાઠથી કરવામાં આવ્યું હતું.
અધિવેશનના વિશાળ સુંદર મંડપને જે તેના પરમ ઉપકારી મહાન વિભૂતિ આચાર્યશ્રી વિજયવલ્લ મસૂરીશ્વરજીની યાદગી નિમિત્તે “વલ્લભનગર” નામ આપવામાં આવ્યું હતું. તેને પાંચ પ્રવેશદ્વાર બનાવ્યા હતા જેના આત્મા, કાંતિ, વલ્લભ, લલિત અને ગુલાબ ગેટ નામ આપવામાં આવ્યા હતા અને ગુલાબી રંગથી સ્થાન, અનુષ્ઠાન, પોષાક, પડદા વગેરેથી ગુલાબી નગર શેભતું હતું. પરંતુ ખેદ અને ખામી એટલી જ જોવાતી હતી કે પૂજય આચાર્ય શ્રી લલિતસૂરિજી મહારાજ કે જે સહાય ને પ્રેરક હતા, તેઓને છ દિવસ પહેલાં સ્વર્ગવાસ થયો. હતે. એ ખામી જરૂર દેખાતી હતી, પરંતુ ભાવિ માવ બળવાન છે, જેથી ઉપરોક્ત જણાવેલ શુભ નિમિત્તો સાંપડ્યા છે તે ખુશી થવા જેવું છે.
સં. ૧૯૫૮ ની સાલમાં કેન્ફરન્સનું અધિવેશન ગુલાબચંદજી ઠઠ્ઠાના પ્રયત્ન વડે શ્રી ફલે ધી પાર્શ્વનાથ ભગવાનની તીર્થછાયા નીચે મળ્યું, જે મારવાડની ભૂમિ હતી. આજે કોન્ફરન્સને સચેતન કરવાના સમયે તે જ મારવાડ ભૂમિમાં જયાં પાર્શ્વનાથ ભગવાન અંકિત વિદ્યાલય છે તે કાલના-મારવાડમાં મળેલ છે. ભાવિભાવ ઉચ્ચ બળવાન ગ્રહોમાં હશે તે ભાવિમાં કોન્ફરન્સ પ્રગતિશીલ થશે તે તે મભૂમિ માન ખાટી જશે.
પ્રથમ પરમાત્માના સ્મરણપૂર્વક શ્રી વિજયવલ્લભસુરીશ્વરજીના આશીર્વાદ સાથે બેઠક શરૂ થાય છે.
કોન્ફરન્સની બેઠકની શરૂઆતમાં પ્રથમ શેઠ સાહેબ કસ્તુરભાઈ શેઠ ઉદ્દઘાટન કરતાં કરેલું સૂચન બહુ મહત્વનું, દિશામાસૂચક અનુભવવાળું હતું. તેઓ સાહેબ કેન્ફરન્સ અત્યાર સુધી નિષ્ક્રિય બની છે તેમ સમય જણાવતાં તેના કારણે અને સક્રિય કેમ થાય તેના ઉપાયોમાં જણાવ્યું કે તેમની પાસે કોઈ સંગીન કાર્યું હતું નહિ, કેટલાક ધાર્મિક સવાલ ચર્ચા વમનય કામમાં ઊભું કર્યું અને જેને કેન્ફરન્સ જૈન સિદ્ધાંતને માન્ય રાખી ચાલનારી હોવી જોઈએ, તેથી ધાર્મિક વિષયે તેમાં લાવવા ન જોઈએ. સેવાભાવી કાર્યવાહકે ઊભા કરવા જોઈએ વગેરે. મૂળભૂત મુદ્દાઓ ઉપર કોન્ફરન્સની નીતિ ઘડાશે નહિં ત્યાં સુધી કોન્ફરન્સ લોકપ્રિય બનશે નહિ વગેરે વક્તવ્યમાં કહી કોન્ફરન્સ ખુલ્લી મૂકી જાહેર કરી હતી. કેન્ફરન્સના સંચાલકે ઉપરોક્ત મુદ્દા પર કોન્ફરન્સને સક્રિય બનાવવી હશે. જીવનવાળી રાખવી હશે, તે તે ધ્યાનમાં રાખી નાવ ચલાવશે તે જરૂર લે પ્રિય, સેવાભાવી બની શકશે. ત્યારબાદ સ્વાગત કમીટીના પ્રમુખ શેઠ મૂળચંદજીએ છજમલજી મારવાડમાં શું નથી અને શું છે તે જણાવ્યું હતું અને તે છી સક્રિય કરવાના કેટલાક કાર્યો વગેરે મહત્વતાવાળા જણાવી પિતાનું વક્તવ્ય પૂર્ણ કર્યું હતું.
આ અધિવેશનના પ્રમુખ રાવસાહેબ કાન્તિલાલ ઈશ્વરદાસે પોતાના વકતવ્યમાં જણાવ્યું છે કેગાડવાડ સંઘના મારવાડી બંધુઓએ પિતાને આંગણે જરૂરી વખતે આમંત્રણ આપ્યું તે તેને આભારી છે. પરમપૂજય આચાર્ય મહારાજશ્રી વિજયવલ્લભસૂરીશ્વરજી મહારાજશ્રીની જૈન સમાજ અને ધર્મ માટે

Page #23

શ્રી જૈન . કોન્ફરન્સ સત્તરમું અધિવેશન
હાઈ '
૧૩
ઉદાત ભાવના આપણે સમજી શક્યા નથી. કેળવણીની અનેક સંસ્થાઓ ખોલવા પ્રેરણા આપી તેથી નવી પ્રજા આજે ફળ ચાખવા મંડી છે. દેશની ચાલુ સ્થિતિ અને આપણી ફરજ માટે દિક્ષાસયન કરી. કેકરજો અત્યારસુધી કરેલી પ્રકૃતિ ની હકીકત જણાવી સંપ-ઐકયતા સંબંધી જરૂરીયાત વગેરે સધી વિવેચન કર્યા બાદ મુંબઈ સરકારના ટ્રસ્ટ એકટ બીલથી આપણું પવિત્ર દેવદ્રવ્યની હૈયાતિ ભયમાં આવી પડી છે. કક્ષા સબંધી બીલથી ત્યાગી મહાન આત્માઓના વિકાસમાં અંતરાય ઉમે થશે, આવા આવા ઠરાવ કરતાં સરકારે કોન્ફરન્સ જેવી સંસ્થાને પુછાવે, તેની સલાહ લે, તેની સાથે વાટાઘાટ કરે તેવા પગલા લે તે જ એગ્ય માર્ગ નીકળે, ઊહાપોહ થવો જોઈએ વગેરે સંબંધી તેઓ સાહેબે પિતાના અનુમપૂર્ણ અને બુદ્ધિમત્તાએ કરી શું કરવું જોઈએ તે જણાવ્યું હતું. પછી જૈન વિઘ પીઠની જરૂરીયાત સબંધી વિવેચન કરી, આપણી સાધુ સંસ્થાએ હાલના સમયે સુશિક્ષિત, સમયની વ્યવહારિક કેળવણી લીધેલા, સમાજ શાસ્ત્ર, માનસશાસ્ત્ર અને સાયનસનું યોગ્ય શિક્ષણ મેળવેલ તેવા મુનિએ ઉમેરો થાય તો પ્રજાને ધર્મને માર્ગે વાળવામાં ખૂબ સરલતે પ્રાપ્ત થાય. તથા સાધુસંગઠનની ખામી છે તેવા ચિ હાલ જાણતા નથી તેની પણ તે સમાજમાં જરૂરીયાત છે તેમ જણાવી, વ્યાપાર જેનો હાથમાંથી સરી પડે છે તે સમજી તે ખેડવાનો પ્રયત્નો કરવાનું છે, તેમજ આપનું માધમ વર્ગની મોંઘવારીને લઇને ન કપી શકાય તેવી ભયાનક સ્થિતિ જણાવી તેને માટે લક્ષ્મી તે પૈસા આપે, કોન્ફરન્સ વ્યવસ્થા કરે, આચાર્યો દરવણી આપે તેને મધ્યસ્થ સમિતિ રચવા પિતાનું નમ્ર સૂચન કર્યા બાદ હવે કે ફરસે શું કરવું, કયા કાર્યો કરવા તેનો ફેટ કરી પિતાનું વકતવ્ય પૂર્ણ કર્યું હતું. પ્રમુખ શ્રી કાંતિલાલભાઇના ભાષ ગુમાં સેવાની ધગશ, સ્વાર્પણની તતપરતા એવી જણાતી હતી કે, આ કોન્ફરન્સના તેઓને મુગટમણી સ્થપાવાથી ભાવી પ્રગતિશીલ જણાય છે.
આ કોન્ફરન્સમાં નીચેના ઠરાવે પસાર કરવામાં આવ્યા હતા,
પ્રથમ ઠરાવ-એકતાને બહુમતિથી શ્રી મોતીચંદ વીરચંદ માલેગામવાળાની દરખાસ્ત શાહ મગનલાલ મૂળચંદના ટેકથી પસાર થયો હતે.
આ ઠરાવ માટે નવ મતવાદીઓએ પ્રચંડ વાંધો ઉઠાવ્યા છતાં શ્રી વિજયવલ્લભસૂરીશ્વરજીની આજ્ઞાને વન્ન થઇ તેઓએ સિદ્ધાંતને ભેગ આપી ઠરાવ કરવામાં આવ્યું હતું. તે ઠરાવ ઉપર આચાર્ય મહારાજે પ્રવચન કરતાં જણાવ્યું હતું કે આ ઠરાવથી સંઘે તથા સાધુ સમૃદાય એક થશે અને તેથી મુંઝવી રહેલા પ્રશ્નોને આપણે ઉકેલ કરી શકીશું.
ઠરાવ બીજે મધ્યમ વર્ગના ધંધા રોજગાર ચડાવવા સંબંધી હતા.
કરાવ ત્રીજ–સ્વતંત્ર લોકતંત્રને આવકારતા શેઠ રતનચંદ ગેલેથા જયપુર રજુ કર્યો હતો. તે પર વિવેચનથી ભારત અને પ્રાંતિક સરકારને જેનેના ધર્મમાં હસ્તક્ષેપ નહિં કરવાની અરજ કરી હતી. શ્રી લાલચંદજી ઢટ્ટાના ટેકાથી પસાર થયો હતો.
દેવદ્રવ્ય ઉપર ઠરાવ શેઠ ભાઈચંદ નગીનભાઈ ઝવેરીએ વિવેચન સાથે રજૂ કર્યું હતું. અને દેવદ્રવ્ય મીકતને કાયમ માટે માત્ર જિનમૂર્તિ અને જિનમંદિરે માટે ઉપયોગ કરવો જોઈએ તેની વિરૂદ્ધ કઈ પણ સંધમાંહેની વ્યક્તિ તેની વિરૂદ્ધ મંતવ્ય રજુ કરે, પ્રચાર કરે તે જૈનધર્મના મૂળભૂત

Page #24

શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ.
દિહ ત છે, તેને ઘાત કરનાર છે તેમ આ કોન્ફરન્સ માને છે જે ઠરાવ જવાહરલાલ નાહટાના ટેકા સાથે પસાર થયું ,
પ્રમુખસ્થાનેથી ધી બેબે પબ્લીક ટ્રસ્ટ એકટ ( ૧૯૪૮ થી નુકસાન છે તેને વિવેચનપૂર્ણ ફેટ કરી તેમાં યોગ્ય સુધારો કરવા સરકારને આમ પૂર્વક વિનતિ કરે છે.
ઠરાવ બીજ–અખીલ હિંદ જૈન ભવેતાંબર કોન્ફરન્સ સમિતિની મુંબઈમાં તા. ૮-૯ સપ્ટેમ્બર સં. ૧૯૪૯ ના રોજ મળેલ સભામાં જૈન ધર્મ રિર્વક થયેલ ઠરાવને આ જૈન શ્વેતાંબર કેકરન્સ બહાલી આપે છે અને જૈન અને હિંદુ ધર્મ એક બીજાથી જુદે છે તે માટે વિવેચન કર્યા બાદ સર્વાનુમતે બંને ઠરાવ પસાર થયા હતા.
ભીક્ષા પ્રતિબંધક કાયદો-આ કાયદાને મુખ્ય ઉદ્દેશ માણસને પ્રમાદી, ઉધમ વગરના અને સમાજ ઉપર બે જાણ થતાં તેમજ તેવાઓ દુર્વ્યસની થાય છે તેમને સુધારવાનું છે, જ્યારે આત્મક૯યાણાથે જેમણે સંસાર ત્યાગ કર્યો હોય તેઓને આ કાયદો લાગુ ન પડે એમ સ્પષ્ટ છે અને તે બંને વ્યકિતઓને જુદા પાડવામાં કોઈ મુસીબત નથી અને સમાજમાં જેમનું સન્માન છે. તેમને ભીખારી ગણી અપમાન બરાબર છે વગેરે; જેથી આ કોન્ફરન્સ મુંબઈ સરકારને આગ્રહપૂર્વક વિનંતિ કરે છે કે તે કાયદાની કલમ ૨ (૧) બીજામાં એગ્ય સુધારો કરી ત્યાગી મહાત્માઓને ખાનગી મકાનમાં જઈ ભિક્ષા લે તેને સામેલ કરવામાં ન આવે વગેરે ઉપર શેઠ શિવલાલ તલકચંદ બેરીસ્ટરે દરખાસ્ત રજી કરી હતી જેને શ્રી મણિલાલ જયમલના ટેકાથી સર્વાનુમતે ઠરાવ પસાર કરવામાં આવ્યું હતું.
મધ્યમ વર્ગને રાહત-હાલની વિષમ સ્થિતિ અને સખ્ત મેંઘવારીને લઈને જૈન સમાજને મધ્યમવર્ગ અત્યંત મુશ્કેલ સ્થિતિમાં મુકાઈ ગયેલ છે અને જીવનનિર્વાહ લગભગ મુશ્કેલ બની ગયેલ છે જેથી તેને પગભર કરવા, હુન્નર-ઉદ્યોગના અનેક ક્ષેત્રમાં કામે લગાડવા, તેમની સ્થિતિ સુધારવા તરતજ અમલમાં મૂકી શકાય તે માટે જીવનનિર્વાહની વસ્તુઓ ઓછા દરે આપવા, તે માટે જરૂરી ફંડ ઉભા કરવા, નાના હુન્ન—ઉઘોગો શિખવા, નાની શિક્ષણ શાળા થાપવા, ઉદ્યોગ મંદિર ખોલવા તેમજ ગુડ શિક્ષણ શાળા-શિવણુ, ગુંથ વગેરે માટે સ્ત્રી ઉપયોગી શિક્ષા આપવા સંસ્થા સ્થાપવા વગેરે માટે જે ન કામને અપીલ કરવામાં આવે છે. વગેરે વિવેચન સાથે શ્રી નાથાલાલ પરિખે રજૂ કરેલ ઠરાવ શ્રી રતીલાલ નાણાવટીની કેટલીક સૂચના અને ટેકા સાથે દીપચંદ શાહ, શ્રી વરધીલાલ વમળશ. શાહ ફૂલચંદ હરિચંદ, કમળાબેન શેઠ, બાબુરામ વકીલ, શ્રી સુરજમલ સંઘવી, મોહનલાલજી દેવલી, રતનચંદ કોઠારી વગેરેના ટેકા સાથે સર્વાનુમતે પસાર કરવામાં આવ્યો હતે.
આચાર્યશ્રીનું ઉદબોધન–આચાર્ય મહારાજે તે વખતે એક્તા સંબંધી કરેલું પ્રભાવશાળી વિવેચન અસરકારક નિવડયું હતું.
તે એકતાના ઠરાવ ઉપર શ્રી મેતીચંદ વીરચંદે ઠરાવ રજૂ કરતાં જણાવ્યું કે જેનધર્મ ઉપર ઘણા આઘાતે થઈ રહ્યા છે તેવા વખતે એકય માટે માલેગામ સમિતિએ અને સુરત મુકામે એનીંગ કમીટીએ પાસ કરેલ ઠરાવ–અમદાવાદ મુકામે મળેલી સાધુ સંમેલને (સન ૧૯૩૪)

Page #25

૧૭મી જૈન શ્વેતાંબર કોન્ફરન્સ
૧૪૧
કરેલા દીક્ષા સંબંધી કરાવને વધાવી લે છે અને વડોદરા રાજ્યના દક્ષિા સંબંધીના અને તેને લગતા બીજ ઠરાવે આથી રદ થાય છે અને જૈનશ સિદ્ધાંત અને પ્રચલિત અનુષ્ઠાનો જે પ્રમાણે માન્ય રખાયા છે તે માન્ય રાખશે જેથી તેના કોઈ અધિકારી તેને દ્વિભુપત લગાડે તેવું બોલશે કે લખશે નહિં. તે ઠરાવ શા મગનલાલ મૂળચંદના ટકા સાથે સર્વાનુમતે પસાર થયો હતો.
તે પછી તેને આચાર્ય મહારાજે સંપ અને એકય અને સ્વામીવાત્સલયના સ્વરૂપ ઉપર હદયદ્રાવક અમૃતમય વાણીવેડે ઉપદેશ આપ્યો હતો અને જૈન કેમને દર્દભરી અપીલ કરી હતી. ઉપસંહાર કરતાં જે સમાજમાં એકતા થતી હોય તે એ ખાતર હું મારી આચાર્ય પદવી બાજુ ઉપર મૂકી દેવા તૈયાર છું. એ દીન જોવા હું ભાગ્યશાળી થાઉં તેમ ઇચ્છું છું. સંધને જયારે મારી જરૂર પડે ત્યારે હું તૈયાર છું વગેરે માટે કરેલું વિવેચન સર્વના હૃદયમાં તિરાઈ રહ્યું હતું. ધન્ય છે આચાર્ય મહારાજ!!! તરણતારણ મહાત્મા!
તેના ઉપર શ્રી મોહનલાલ ચેકસીએ સ્પષ્ટીકરણ કરતાં જણાવ્યું કે વડોદરા સરકારે અઢાર વર્ષની વયે દીક્ષા આપવાનો ઠરાવ અને તે કાયદાનો ભંગ કરનારને છ માસની શિક્ષા તે કાયદે શ્રદ્ધાસંપન્ન જેને સ્વીકારી શકે તેમ નથી, કારણ કે આ મોમાં આઠ વર્ષની દીક્ષાનું ફરમાન છે. આવો વડેદરાને કાયદો કરાવવાથી અખિલ હિંદની આ કોન્ફરન્સ હોવાથી સામુદાયિક દષ્ટિ રાખવી જોઈએ, તે પ્રમાણે નહિં રાખવાથી કોકરન્સમાં ભંગાણ પડયું છે અને સાધુ સમાજની નજરમાં તે ઉતરી પડી છે વગેરે. અહિં જે વાત છે તે વડોદરા રાજયે કરેલા ઠરાવને રદ કરાવવાની છે, મધ્યમવર્ગને ટટ્ટાર કરે છે તે એકતાની જરૂર છે કે આ ઠરાવધારા જ તે સિદ્ધ થશે. આ વિવેચન થઈ રહ્યા બાદ ચમકારી અસર થવા સાથે ઠરાવ (વિરોધ પક્ષને વિરોધ ઓગળી જવા સાથે) સર્વાનુમતે ઠરાવ પસાર થયો હતે.
જૈિન ધર્મ સંબંધી આલેખન, આગામી વસ્તી ગણત્રી, તીર્થો, જિનમંદિર અને સરકારી કાનૂન ને સાહિત્ય ઉંડા અને ઇતિહાસના અભ્યાસ વિના વિવેચન અને રેડી દ્વારા વક્તવ્ય વહેતું મૂકવામાં આવે છે. તે માટે આ કોન્ફરન્સ ભારપૂર્વક જણાવે છે કે તેવું બોલતાં, લખતા પૂર્વ જરૂરી નન મેળવાય તે પરંપરા મન દુખવવાને પ્રસંગ ન આવે વગેરે હકીકત જણાવતાં અને જૈનતીર્થો વગેરે અંગે કાયદો કરતાં પહેલાં જૈન પ્રતિનિષિ સંસ્થાઓના અભિપ્રાય મેળવવા વગેરે માટે આ કોન્ફરન્સ સરકારનું યાન ખેંચે છે. તે પછી કોન્ફરન્સની સ્થાયી સમિતિ નવી નીમવાની ચૂંટણી થઈ હતી. વગેરે કરાવે પછી ફરસની પૂર્ણાહુતી થઈ હતી. આ કેન્ફરન્સની સફળતા થવામાં આચાર્ય મહારાજની પ્રેરણું, આશીર્વાદ, વિવેચન, પ્રભાવશાળી વકતવ્ય, શેઠ કસ્તુરભાઈના મુબારક હાથે ઉદ્દઘાટન, રાવસાહેબ અને કાન્તિલાલ શેઠની ધગશ, કુનેહ વગેરેવડે પ્રમુખસ્થાન અને કાળની પરિપકવતા થવાથી આ શુભ નિમિત્તે સાંપડ્યા છે. પરમાત્માને પ્રાર્થના છે કેજેન કોન્ફરન્સ ભાવિમાં પ્રગતિશીલ થઈ જેને ધર્મને ઉત્કર્ષ-પ્રગતિ કરવા ભાગ્યશાળી થાય.

Page #26

૧૪૨
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ
આચાર્યશ્રી વિજયલલિતસૂરિજીને ખેદકારક સ્વર્ગવાસ. આચાર્યશ્રી વિજયલલિતસજી મહારાજની શારીરિક પરિસ્થિતિ છેલ્લાં પાંચ છ મહિનાથી વધુ બગડી રહી હતી છતાં સાધવામાં બરાબર પૂરો ખ્યાલ રાખતા હતા. સૂતા સૂતા પણ હાથમાં માળા લઈ ફેરવવા ચૂકતા ન હતા, આચાર્યશ્રીજી પણ તેમને ઉપદેશદ્વારા શાંત્વન આપતા અને ઉપચાર કરાવતા પરંતુ ખુડાલા(મારવાડ)માં મહા સુદી ૮, તા, ૨૭મી જાન્યુઆરી શુક્રવારે સવારના દશ વાગતે સમાધિપૂર્વક સ્વર્ગે સિધાવ્યા. દરરોજની પેઠે સવારે પ્રતિક્રમણ કર્યું. નવસ્મરણ સભળ્યા. પ્રભુ પ્રતિમા મંગાવી દર્શન કર્યા. નૌકારસીનું પચ્ચકખાણ પાયું. ઔષધી વાપરી. શ્રી ગુરુવ આચાર્ય ભગવાન એમની ઓરડીમાં સુખસાત પૂછવા પધાર્યા. શ્રી ગુરુદેવને કાદશાવર્ત વંદન કર્યું અને વ્યાખ્યાનમાં પધારવા સૂચવ્યું. વ્યાખ્યાને સભામાં પધારી પાટ ઉપર બિરાજ્યા હશે એટલામાં એ શ્રીજીના મુખમાંથી લોહી નીકળ્યું. પાસે બેઠેલા પં. સમુદ્રવિજયજીને કહ્યું કે ગુરુદેવને બેલા, ગુરુદેવ પધાર્યા. પંન્યા સજી નવકારમંત્ર, ચત્તર મંગળ જેરથી સંભળાવા લાગ્યા. એટલામાં તે ગુવ શબ્દચાર સાથે જ આ ફાની દુનિયાને ત્યાગી વર્ગમાં પધાર્યા. સ્વર્ગવાસી આચાર્યશ્રીજી, આચાર્ય શ્રી વિજયવલ્લભસૂરીશ્વરજી મહારાજની જમણી ભૂળ સમાન દરેક કાર્યમાં સહાયક હતા. તેઓશ્રીછમાં ગુરુભકિત પૂરેપૂરી ભરેલી હતી. જેના પ્રખર વિદ્વાન હતા તેવા જ મધુરી હિન્દી ભાષાના પ્રખર વકતા પણ હતા.
એઓશ્રીને સ્વર્ગવાસ થવાથી જૈન સમાજને એક પ્રખર પ્રચારકની ખોટ પડી છે.
ખાસ ગોળવાડ ( મારવાડ ) પ્રાત ઉપર એઓશ્રીજને ઘણું જ ઉપકાર હોવાથી એઓશ્રીજીના સ્વર્ગગમનના સમાચાર સાંભળતાં જ પાલી, સાદડી, ઘાણેરાવ, વિજોવા, વકાણા, ખીમેલ, રાણી વગેરેથી લગભગ ત્રણથી ચાર હજાર માણસ ભેગું થયું. ખડાલા શ્રી ધે વર્ગવિમાન તૈયાર કરાવ્યું. ત્રણ વાગ્યે હજારો જૈન જૈનેતર માનીઓ સાથે ભારી જુલુસ કાઢી એએન અગ્નિસંસ્કાર કરવા સારૂ ફાલના મુકામે લઈ ગયા. વાજિંત્ર સાથે જુલુસમાં શ્રી પાનાથ જે ઉમેદ હાઇસ્કુલનું બેન્ડ ઢોલ વગેરે હતાં. શ્રી સંધના તરફથી અને જુદા જુદા સદુથુડ સેંકડો રૂપીયા આદિ ઉછાળતા હતા. જૈનધર્મશાલાના બગીચામાં નિરાન અગ્નિ સાકાર કરવામાં આવ્યો. નિર્વાણ મહેચ્છમાં ૩૧ મણ ઘી બોલી હીરાચંદજી, વાદદાસજી, નાલાજી અને ચુનીલાલજીએ પાલખી ઉપાડી હતી, શેઠ પૃથ્વીરાજજી, ભભૂતમલજી, કરમલજીએ ૯૫ મણ બાલને પાલખી ચિતા ઉપર મૂકી હતી ૫૦ ૧) મણની બેલીવડે બાલીનિવાસી શેઠ જીવરાજ સાકરમલ, ખીમરાજજી ચોપડાએ અગ્નિદાહ આપ્યો હતો.
ખુડાલા શ્રી સંઘ એ સ્વર્ગવાસી આચાર્યશ્રીઓની સેવા સારી રીતે બજાવી હતી. શ્રી મહાવીર વિદ્યાલય, ઉમેદપુર, વકાણુ વગેરે શિક્ષણના ધામેના સંરક્ષક ઉત્પાદન સહાયક બની મારવાડ પર પણ ઉપકાર કર્યો હતે.
ખુડાલામાં શેકસભા. અગીયારસે ઉપાશ્રય પાસેના ખુલ્લા ચેકમાં શ્રી જૈન શ્વેતાંબર કોન્ફરન્સના પિતા ગુલાબચંદજી હદ્રાની અધ્યક્ષતામાં જાહેર સભા ભરવામાં આવી. શ્રદ્ધાંજલિ અર્પણ કરતાં એ ઓધીજીની જીવનઘટનાઓ ઉપર સારો પ્રકાશ પાથે હતે મુંબઈ પધરી શ્રી મહાવીર જૈન વિદ્યાલયને મજબૂત

Page #27

આચાર્યશ્રી વિજયલલિતસૂરીશ્વરજી મહારાજ, સ્વર્ગારોહણ તિથિ માહ સુદી ૯ શુક્રવાર તા. ર૭-૧-૧૯૫૦
ગામ ખંડાલા-( મારવાડ )

Page #28

ખેદકારક સ્વર્ગવાસ
૧૪૩
બનાવ્યું. ૫૦૦) માઈલના લાંબા વિહારમાં જે જે કષ્ટ સહન કર્યા આદિનું વર્ણન આકર્ષક હતું. લલિત ગુરૂ લાલિત્ય છિન ગયા. અધ્યક્ષસ્થાનેથી દ્વાજી સાહેબે પણ સુંદર વિવેચન કર્યું હતું.
એઓશ્રીજીનો જન્મ ૧૯૩૬ માં ગુજરાંવાલા શહેરની નજીક ભકરીયાલી ગામમાં થયા. નામ લક્ષમણસિંહજી. ૧૯૫૪ માં નારીવાલમાં આચાર્ય શ્રીમદ વિજયવલ્લભસૂરિજી મહારાજની પાસે દીક્ષા લીધી. અને એઓશ્રીજીના જ શિષ્ય થયા. નામ મુનિ શ્રી લલિતવિજયજી રાખવામાં આવ્યું. પંન્યાસપદ ૧૯૭૫ વાલીસારવા, ૧૯૯૨ માં આચાર્યપદ, મીયાગામ ગુજરાત. પિતે વ્યાકરણ, કાવ્ય, કે સાહિત્યાદિ આગમ-ગ્રંથાદિનો અભ્યાસ કરી સ્વમત પરમતમાં નિપુણ બન્યા.
પૂજ્ય આચાર્યશ્રી વિજયલલિતસૂરિજી મહારાજનો સ્વર્ગવાસ, સં. ૨૦૦૬ નાં માહ સુદી ૧૧ રવિવાર તા. ૨૯-૧-૫૦નાં રોજ સાંજનાં પાંચ વાગે ભાવનગર શ્રી જૈન આત્માનંદ સભાની એક મીટીંગ શેઠ શ્રી ગુલાબચંદ આણંદજીનાં પ્રમુખપદે મળી હતી. જેમાં પૂજય આચાર્ય શ્રી વિજયલલિતરિજી મહારાજનાં સ્વર્ગવાસ માટે નીચે મુજબ દિલગિરીનો ઠરાવ કરવામાં આવ્યા હતે.
ઠરાવ, “આચાર્ય મહારાજશ્રી વિજયવલ્લભસુરીશ્વરજી મહારાજનાં પટ્ટધર શિષ્ય આચાર્ય વિજ્ય લતિસૂરિજી મહારાજ ઘણુ વર્ષોનાં દિક્ષીત, બાલબ્રહ્મચારી, સાહિત્યકાર, જ્ઞાનગરિક, ચારિત્રપાત્ર, વ્યાખ્યાનકાર, ગરુભક્ત અને સતત વિહારી હતા. તેમજ સં. ૨૦૦૪ ની સાલમાં ભાવનગર શ્રી સંઘની વિનંતિથી ચાતુર્માસ પધાર્યા હતા જે વખતે તેઓની માંદગી હોવા છતાં વ્યાખ્યાન વગેરેથી શ્રી સંધનો ચાહ પણ સારો મેળવ્યો હતો. તેઓશ્રીની વ્યાખ્યાનશૈલી માટે જેનો ઉપરાંત જૈનેતરો પણ ઘણુ ખુશી થયા હતા. તેઓશ્રી તા. ર૭-૧-૧૯૫૦ નાં રોજ ખંડાલા (મારવાડ) મુકામે કાળધર્મ પામ્યા તે માટે આ સભા પિતાનો અતિ ખેદ પ્રદર્શિત કરે છે અને તેમનાં પવિત્ર આત્માને અખંડ-અનંત શાંતિ પ્રાપ્ત થાઓ તેમ પરમાત્માની પ્રાર્થના કરે છે.”
સભાના મુખ્ય સેક્રેટરી ગાંધી વલ્લભદાસ ત્રિભુવનદાસે આચાર્ય મહારાજશ્રીનાં જીવનપ્રસંગો પર ખેદ સહિત વિવેચન કર્યું હતું અને ઉપર ઠરાવ સર્વાનુમતે પસાર થયો હતો.
શેઠ જાદવજીભાઈ નરશીદાસનો સ્વર્ગવાસ, શહેર ભાવનગરના જૈન સમાજના અગ્રણય શેઠ શેઠશ્રી જાદવજીભાઈ નરશીદાસ કે જેઓ મધ્યમ વર્ગમાંથી આગળ આવેલા શ્રેષ્ઠ વેપારી હતા, તેમનું સમમ જીવન બાહોશ વ્યાપારી સાહસિક ઉદારતા વગેરેથી ભરેલું હતું, તેમજ માત્ર આપબળ અને બુદ્ધિમતા અને જાતમહેનતવડે વેપારી આલમમાં આગળ પડતું સ્થાન મેળવવા ભાગ્યશાળી થયા હતા. તેઓશ્રીનું ખેદજનક અવસાન મુંબઈ માં તા. ૪-૨-૫૦ નાં રોજ થયું હતું. મૃત્યુ સમયે તેમની ઉમ્મર લગભગ ઓગણસાઠ વર્ષની હતી. તેઓ સ્વભાવે શાંત અને ધર્મશ્રદ્ધાળુ હતા. તેઓ આ સભાના માનવતા પેટ્રન હતા. તેમના અવશાનથી સભાને એક લાયક પેટ્રનને બેટ પડી છે, પરમકૃપાળુ પરમાત્મા તેમના આત્માને અખંડ અનંત શાંતિ આપે એમ આ સભા મળે છે. તેમના સુપુને તથા કુટુંબને દિલાસો આપણી સાથે તેઓના સુપુત્ર કુશળ વ્યાપારી બની ઉદારપૂર્વક પિતાનાં સંસ્કાર સાથે કીર્તિમાં વધારો કરે તેમ ઇછીયે છીયે.

Page #29

૧૪૪
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ
ખેદજનક અવસાન, શાહ મગનલાલ તારાચંદ શિહેરનિવાસી કે જેઓ આ સભાનાં લાઇફ મેમ્બર હતા તેમનું સં. ૨૦૦૬ નાં પિશ સુદી ૧૦ ને શુક્રવારે ૭૩ વર્ષની ઉમરે ખેદજનક અવશાન થયું છે. તેઓ મલનસાર સ્વભાવના અને ધર્મશ્રદ્ધાળુ હતા. આ સભામાં તેઓ ઘણા વર્ષોથી લાઈફ મેમ્બર હતા. સદ્દગતનાં આત્માની શાંતિ ઈચ્છીએ છીએ.
શાહ કપુરચંદ ભાણજી ભાવનગરનિવાસી કે જેઓ આ સભાના લાઈફ મેમ્બર હતા તેમનું સં. ૨૦૦૬ ના પણ વદી ૧૧ ને શનિવારે ખેદજનક અવસાન થયું છે. તેઓ માયાળુ અને ધર્મશ્રદ્ધાળુ હતા. આ સભાના તેઓ ઘણું વર્ષથી લાઈફ મેમ્બર હતા. સદ્દગતનાં આત્માની શાંતિ ઈચ્છીએ છીએ.
વીકાર–સમાલોચના. નૂતન સ્તવનાવલી–રચયિતા આચાર્યશ્રી વિજયલબ્ધિસૂરીશ્વરજી મહારાજ
આ ગ્રંથમાં આચાર્ય મહારાજ વિરચિત અત્યાર સુધીની બધી કૃતિઓ સ્તવને, સઝાયા, ચૈિત્યવંદને અને રસ્તુતિઓને સંગ્રહ ગવાતા રાગોમાં, સરલ ભાષામાં પ્રચલિત મધુર વિવિધ રાગથી બનેલ સંગ્રહ છે કે જેને લાભ ઘણું સ્થળોએ લેવામાં આવે છે. જે વાચકોને રસ ઉત્પન્ન કરે તેવું છે. આચાર્ય મહારાજશ્રીનું જીવનવૃત્તાંત, ફેટ અને કૃતિની સંગીત સરલતા, પ્રતિભા વગેરે આ ગ્રંથમાં શ્રી વિજયભુવનતિલકસૂરિ મહારાજે આપી ગુરુભક્તિ બનાવી છે. આ ગ્રંથમાં ભક્તિ, વૈરાગ્ય, આધ્યાત્મિક વગેરેવડે પાંચ વિભાગમાં તેની સંકલન કરવામાં આવી છે. લાશ લેવા જેવું છે. સારા કામળે, સુંદર ટાઈપ, બાઈડીંગ કવર ને જેકેટ વગેરેડે પંઘની સુંદરતામાં વૃદ્ધિ કરી છે. પ્રકાશક શ્રી લબ્ધિસૂરીશ્વર જૈન ગ્રંથમાળા, છાણી-વડોદરા કિંમત ચાર રૂપૈયા. શ્રી શ્રાદ્ધવિધિ પ્રકરણ મૂળ શ્રી રત્નશેખરસૂરિકૃતિ અને તેની પજ્ઞ શ્રાદ્ધવિધિ
કૌમુદી નામની ટીકા. આ ગુજરાતી ભાષામાં કરેલ અનુવાદ ગ્રંથ (સંપાદકે મુનિરાજ શ્રી વિક્રમવિજયજી તથા મુનિરાજ શ્રી ભાસ્કરવિજયજી મહારાજ). આ ગ્રંથ ગુરૂ મહારાજ જૈન ગ્રંથમાળાના નંબર ૨૩ તરીકે પ્રકાશકે કરેલી છે. જેને પ્રાપ્ત કરવા માટે માનવસમૂહને માટે આવા પૂર્વાચાર્ય રચિત મૂળ કૃતિના આધારે અનુવાદમાં ઉતરવાનો પ્રયત્ન અને પ્રકાશન અતિ ઉપયોગી છે.
આ અનુવાદ પ્રથમ બે વખત થયેલ હોવા છતાં આ પ્રકાશન માં વિશિષ્ટતા જોવાય છે તેમ ભાષાની સરલતા અને સુલભતા પણ છે. શ્રાવકચિત અતવ ઉપયોગી આ ગ્રંથમાં દિન, રાત્રિ, પર્વ, ચાતુર્માસક, વર્ષ અને જન્મ એ નામક છ (ચર્ચા)નું વર્ણન છે. કેટલેક સ્થળે સુંદર કથાઓ પણ આપવામાં આવી છે. મનનપૂર્વક વાંચતાં બધી હકીકત તે પ્રમાણે ચાલતા (વર્તતા ) માનવતા વધતાં મનુષ્ય જનમન સાર્થક કરવા માટે અવા પૂજય પુરૂની કૃતિ માટે ઉપકાર સાથે માન ઉપર થાય તેવું છે. જૈન સાહિત્યમાં આવા ઉત્તમ છે પૈકીને આ એક ઉપયોગી સાહિત્ય છે. છે. પાંચ રૂપિયા. પ્રકાશક, બણ-વડેદરા,

Page #30

શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશના ગ્રાહકોને નમ્ર સુચના. આપને પુસ્તક ૪૮ મા ( સ’, ૨૦ ૦ ૬ ના શ્રાવણથી સં', ૨ ૦ ૦૭ ના અશાડ માસ એક વર્ષ )ની ભેટની બુક શ્રી આદર્શ જૈન સ્ત્રીરત્ન ભાગ ૨ m ( કિ મત એ રૂપીયાની ) આપવાનો નિર્ણય થયેલ છે, જે અશોડ માસમાં લવાજમ અને પટેજ પૂરતા વી. પી.થી ભેટ મોકલવામાં આવશે. લવાજમ જેમનું આવેલ હશે તેમને પોસ્ટેજ પુરતા વી. પી.થી ભેટ મોકલીશુ. આત્માનંદ પ્રકાશના ગ્રાહકોને અત્યાર સુધી ભેટ આવેલા સુંદર પ્રથાની નામાવલી આ ગ્રંથની પાછળના ભાગમાં આપેલ છે, જેથી નવા ગ્રાહકો થનારને માસિક સાથે કેવા સુંદર ગ્રંથે દરવર્ષે ભેટ અપાય છે તે જાણી જૈન બંધુઓને ગ્રાહક થવા સૂચના કરીએ છીએ. | આગલા અ કેમાં જણાવ્યા પ્રમાણે ત્રણ વર્ષોમાં અમારા માનવતા સસ્થાને મળેલા ,
અનુપમ પ્રથાની ભેટનો લાભ. | શ્રી સંધપતિ ચરિત્ર, શ્રી મહાવીર ભગવાનના યુગની મહાદેવીઓ, શ્રી વસુદેવ હિંદી ભાષાંતર, શ્રી શાંતિનાથ ચરિત્ર અને શ્રી પાર્શ્વનાથ પ્રભુ ચરિત્ર જેવા ગ્રં થા સં. ૨૦ ૦ ૩૨૦ ૦૪-૨૦ ૦ ૫ એ ત્રણ વર્ષોમાં રૂા. ૪૫) ના ભેટ આપવામાં આવ્યા છે અનેક પ્રશંસાના પત્ર! સભાને મળ્યા છે. વળી :અમાને પુછવામાં આવે છે કે – કે આ સભામાં નવા સભાસદેની વૃદ્ધિ કેમ થતી જાય છે ?
સ્થિતિ સંપન્ન જૈન બંધુઓ અને કહેનાએ જાણવા જેવું:( આ સભાના પ્રમાણિક વહીવટ, દર વર્ષે રિપોર્ટ, સરવૈયુ’ વગેરેનું પ્રકાશન, સદ્ધર જામીનગીરીમાં નાણાનુ’ રોકાણ અને ગયા અંકમાં જણાવ્યા પ્રમાણે ગયાં ત્રણ વર્ષોમાં રૂા. ૪પ) ના પુસ્તકૅડ (જે ( આમકલ્યાણના ઈચ્છુકને તે રીતે,-આર્થિક લાભની દષ્ટિવાળાને તે રીતે ) દર વર્ષે પેટ્રન, તથા લાઈફ મેમ્બરને પૂર્વાચાર્ય મહારાજશ્રુત મહાપુરૂષ અને સ્ત્રી રતનાના સચિત્ર સુદર આકર્ષક હોટા એ થના ભેટનો લાભ પુષ્કળ રીતે આ સભા ઉદારતાથી આપે છે, જેથી જૈન હેને અને બંધુઓને ગુરૂ, જ્ઞાન, તીર્થ અને સાહિત્ય ભક્તિનો લાભ મળવા સાથે આત્મ કલ્યાણ અને આર્થિક લાભ બંને દૃષ્ટિએ લાભ મળતા હોવાથી સ્થિતિ સંપન્ન બહેનો અને બંધુ એએ આ સભામાં નવા લાઈફ મેમ્બર થઈ સુકૃતની લક્ષીને હલાવે લેવા જેવું છે, તે માટે વાંચો. ભેટ આપવાના ગ્રથની જાહેર ખબર નીચે મુજબ:–
- ૧ મહાસતી શ્રી દમયંતી ચરિત્ર, શ્રી માણિક્યદેવસૂરિ વિરચિત મૂળ ઉપસ્થી અનુવાદ, સચિત્ર, પૂર્વને પૂણ્યયોગ અને શીલનું માંહસ્ય સતી શ્રીદમયતીમાં અસાધારણ હતું, તેને શુદ્ધ અને સરલ ભાષામાં અનુવાદ કરાવી અમારા તરફથ્રી પ્રકાશનનું કાર્ય શરૂ કરેલ છે. આ અનુપમ રચનામાં મહાસતી દમયંતીના અસાધારણ શીલ મહાસ્યના પ્રભાવવડના ચમત્કારિક અનેક પ્રસંગો, વર્ણના આવેલ છે, સાથે નળરાજા પ્રત્યે અપૂર્વ પતિભક્તિ, સતી દમયંતી સાસરે સીધાવતાં માબાપે આપેલી સોનેરી શિખામણા, જુગારથી થતી ખાનાખરાબી, ધૂત જનની ધૂર્તતા, પ્રતિજ્ઞાપાલન, તે વખતની રાજ્યનીતિ, સતી દમયંતીએ વન નિવાસની વખતે, આવતા સુખ દુ:ખ વખતે ધીરજ, શાંતિ અને તે વખતે કેટલાયે મનુષ્યોને ધમર પમાડેલ છે તેની ભાવભરીત નાંધ, તેમજ પ્રશ્યલેક નળરાજાના પૂર્વના અસાધારણ વ્હાટા પુણ્યબંધના યોગે તેજ ભવમાં તેમના માહાત્મ્ય, મહિમા, તેમના નામ સ્મરણથી મનુષ્યને થતા લાભ વગેરેનું અદ્ભુત પઠન પાઠન કરવા જેવું વર્ણન આચાર્ય મહારાજે આ ગ્રંથમાં આપ્યું છે. બીજી અંતર્ગત સુબોધક કથાઓ પણ આપવામાં આવેલી છે. મ* ૩૯ પાના ૩૧૨ સુદર અક્ષરા, સુંદર બાઈડીંગ કવર ઝેકેટ સહિત કિંમત રૂા. ૭-૮-૦ પેટે જ જુદુ'..

Page #31
Reg. No. B. 314 3. 2 જ્ઞાનપ્રદીપ ભાગ બીજે. ' લેખક-આચાર્ય શ્રી વિજયકસ્તુરસૂરિ મહારાજ - જ્ઞાનના પરિપાકરૂપે ધાર્મિક, નૈતિક અને સામાજિક વિષયે, લેખો કે જે સંસારમાં અટવાયેલા મનુષ્યને સાચી માનવતાને રાહ બતાવનાર, આબાલવૃદ્ધ સર્વ જન સમૂહને હૃદયસ્પર્શ થતાં મનનપૂર્વક પઠનપાન કરનારને બોધપ્રદ અને સાથે અામિક આનંદ થવા સાથે મનુષ્ય જનમની કેમ સફલતા થાય તેવી રીતે, સાચી સુગંધી પુષ્પમાળારૂપે ગુથી સાદી, સરલ, રોચકભાષામાં તૈયાર કરવામાં આવેલ છે. સાતમા વર્ષ ઉપર આ ગ્રંથના પ્રથમ ભાગનું ( એક હજાર કેપીનું') પ્રકાશન થતાં જૈન જૈનેતર મનુષ્યને ઉદારતાપૂર્વક એકેએક કોપી ભેટ આપવામાં આવેલી હતી, તેની જ ફરી વખત એટલી બધી પ્રશંસા સાથે માંગણી થતાં તેની બીજી આવૃત્તિ (એક હજાર કોપી )નું પ્રકાશન કરવામાં આવેલ તેને પણ ઉપરોક્ત રીતે સદ્દઉપયોગ કરવામાં આવેલ હતા. આ બીજા ભાગમાં પણ તેજ વિદ્વાન આચાર્ય મહારાજની કૃતિના નવા 37 વિવિધ વિષયોનો સમૂહ છે, તેની કિંમત રૂા. 4) છે. વિશેષ લખવા કરતા પ્રકાશન થતાં વાંચીન લાભ લેવા નમ્ર સૂચના છે. ( બાઈડીગ થાય છે. ) | 3 આદર્શ જન સ્ત્રીરત્નો ભાગ બીજે. જનસમૂહનું કલ્યાણ કરનારા મહાન પૂર્વાચાર્ય મહારાજાઓ રચિત કથાનુયેગ (કથા સાહિત્ય)માંથી જુદી જુદી આદર્શ (જૈન સ્ત્રીરત્નો ) શીલવતી વગેરે પવિત્ર આઠ રમણીઓનું સુંદર, રસિક, મહેને માટે આદરણીય, અનુકરણીય, આદર્શ ગ્રી -ગૃહિણી અને પવિત્ર સ્ત્રીરત્નો થવા માટે આ સતી ચરિત્ર આલંબનરૂપ છે. દરેક સતી ચરિત્રનું પઠનપાઠન કરતાં અનેકવિધ આદર્શ અનુપમરીતે જોવાય છે. વિશેષ લખવા કરતાં વાંચકને માનપૂર્વક વાંચવા નમ્ર સૂચના છે. સુ દર ટાઈપ અને સારા કાગળ ઉપર, સરલ ગુજરાતી ભાષામાં મજબુત અને આકર્ષક બાઈડીંગથી તૈયાર કરવામાં આવેલ છે. કિંમત રૂા. 2-0-0 પાસ્ટેજ જુદું. (બંને ગ્રંથાના ફોર્મ 37 પાના પર શુમારે ) |4 જૈન મતનું સ્વરૂપ, લેખક-સગત ન્યાયાંનિધિ શ્રી વિજયાનંદસૂરીશ્વરજી મહારાજ, (સરલ હિંદી ભાષામાં ) | શ્રી વિજયાનંદસૂરિ સ્વર્ગારોહણ અધ શતાબ્ધિ પ્રકાશન ( ન', 2 અને શ્રી લબ્ધિસૂરીશ્વર જૈન ગ્રંથમાળા નાં. 25 ) - આ ગ્રંથના લેખક મહાનવિભૂતિ છે. આ ગ્રંથમાં સંક્ષિપ્તમાં નવતર, થડદર્શન, કર્મોનું સ્વરૂપ, સાધુ ગૃહસ્થાના ધર્મોત્રત સ્વરૂપ, દિનકયું વગેરેનું સ્વરૂપે આપવામાં આવેલ છે. જે પ્રાથમિક જ્ઞાન માટે ઉપયોગી પુસ્તીકા છે. આવતી ૨૦૦૭ની સાલ માટે પેટ્રન સાહેબ તેમજ લાઇફ મેમ્બરને નવા ગ્રંથ નીચે લખેલાં | સચિત્ર જે છપાય છે તે ભેટ આપવામાં આવશે, | 1 શ્રી શ્રેયાંસનાથ પ્રભુ ચરિત્ર સચિત્ર 2 શ્રી દેવભદ્રાચાર્ય રચિત શ્રી કથાનકોષ પ્રથમ ભાગ જેમાં (સમ્યક્ત્વનું વિસ્તૃત સ્વરૂપ દરેક બાલ ઉપર સુંદર કથાઓ સહિત ) _ | યેાજનામાં નવા સચિત્ર સાહિત્ય પ્રથા, 1 શ્રી સુમતિનાથ ચરિત્ર શ્રી સોમપ્રભાચાર્ય કૃત 2 શ્રી કથાનકેષ ભાગ 2 બીજો શ્રી દેવભદ્રાચાર્ય કૃત મુદ્રક : શાહ ગુલાબચંદ વલ્લભાઈ : ખી મહાદય પ્રિન્ટિગ પ્રેસ : દાણાપીઠ-ભાવનગર, For Private And Personal Use Only