Atmanand Prakash Pustak 038 Ank 11

Author(s): Jain Atmanand Sabha Bhavnagar
Publisher: Jain Atmanand Sabha Bhavnagar
Catalog link: https://jainqq.org/explore/531452/1

Page #1

આCAનિ
,
પુસ્તક ૩૮ મુ" અંક ૧૧ મે
સંવત ૧૯૯૭
|
(
0 0 0
9 TT 9
U) () {
TV G)
પ્રકાશક:Jશ્રી જેન આમાનદ સભા
ભાવનગર,

Page #2

૧. કલ્યાણુ—ભાવના ૨. સિ’હાન્યાક્તિ
વિષવ પોગવાહ
***
...
૩. જૈન આગમવાચનાના ઇતિહાસ... ૪. નિચ કાણુ ? ૫. અજિત સૂક્તમાળા ૬. ધર્મશાઁભ્યુદય મહાકાવ્યઃ અનુવાદ ... ૭. પરમાત્માનું અધિરાજ્ય
૮. જિનવરમાં સઘળા દર્શન છે. ૯. અહિં સાનુ” મહાત્મ્ય ૧૦. પ્રભુ મહાવીરે મેહમસ્ત જગતને ત્યાગધર્મ જ કેમ આપ્યા ? ( મુનિ શ્રી હંસસાગરજી
...
...
૧૩. વર્તમાન સમાચાર ૧૪. ચર્ચાપત્ર અને નમ્ર સૂચના ૧૫. સ્વીકાર અને સમાવેચના
www
...
...
. ( મુનિશ્રી ન્યાયવિજયજી મહારાજ ) ( કવિ રેવાશ’કર વાલજી બધેકા. ) ( મુનિશ્રી જ્ઞાનવિજયજી મહારાજ )
(મુનિ શ્રી લક્ષ્મીસાગરજી મહારાજ ) ( ડા. ભગવાનદાસ મ. મહેતા )
(મૂળ લે. શ્રી ચ’પતરાયજી જેની ખાર.એટ. àા) ૩૦૪ ( શ્રી મેહનલાલ દી. ચેકસી ) ३०७
૩૦૮
૧૧. ભવ્યદર્શીન
2005
મહારાજ ) ૩૦૯ ( મુનિ શ્રી હેમેન્દ્રસાગરજી મહારાજ) ૩૧૨ ૧૨. શ્રી મહાવિદેહ ક્ષેત્રમાં બિરાજમાન વીશ વિહરમાન જિનેશ્વરાના પવિત્ર નામે તથા માતાપિતા, સ્ત્રી, આયુષ્ય, લછન વગેરેનુ' જાણવા યાગ્ય વર્ણન... ૩૧૩
૩૧૫
૩૧૮
૩૧૯
...
ક'મત રૂા. ૩-૦-૦ પાસ્ટેજ જુદું.
...
૨૯૩
૨૪
૨૯૬
૨૯૮
૨૯૯
૩૦૧
...
...
શ્રી મહાવીર જીવનચરિત્ર.
( શ્રી ગુણસૂરિષ્કૃત )
ખાર હજાર શ્લાક પ્રમાણ, મૂળ પ્રાકૃત ભાષામાં, વિસ્તારપૂર્વક સુદર શૈલીમાં, આગમા અને પૂર્વાચાર્યાંરચિત અનેક ગ્રંથામાંથી દોહન કરી શ્રી ગુણચંદ્ર ગણીએ સ’.૧૧૩૯ની સાલમાં રચેલા આ ગ્રંથ, તેનુ' સરળ અને ગુજરાતી ભાષાંતર કરી શ્રી મહાવીર જીવનના અમુક પ્રસ’ગાના ચિત્રંયુક્ત સુંદર અક્ષરોમાં પાકા કપડાના સુÀાભિત માઈન્ડી'ગથી તૈયાર કરી પ્રગટ કરવામાં આવ્યેા છે.
અત્યાર સુધીમાં પ્રગટ થયેલ શ્રી મહાવીર ચરિત્ર કરતાં વધારે વિસ્તારવાળા, જીવનના અનેક મહિ પ્રકટ થયેલ જાણવા જેવા પ્રસંગેા, પ્રભુના પાંચે કલ્યાણકા, પ્રભુના સત્તાવીશ ભવાના વિસ્તારપૂર્વક વિવેચન અને પ્રભુએ સ્થળે સ્થળે આપેલ વિવિધ વિષયા ઉપર આધદાયક દેશનાઓના સમાવેશ આ ગ્રંથમાં કરવામાં આવેલ છે.
લખ!—શ્રી જૈન આત્માનદ સભા—ભાવનગર,

Page #3

-
1
C
પ
-
.
છે.
=
,
દETIN
:
૨
-
:
S
૨
:::::
પુસ્તક : ૩૮ મું : અંક૧૧ મે :
આત્મ સં. ૪૬ઃ
* *
વીર સં. ૨૪૬૭ : જેઠ : વિક્રમ સં. ૧૯૯૭ : જુન :
૦૦૦૦૦૦૦(ઉs or God, ૦૦૦૦) ૦૩ ૦૦૦૦Q૦૦૦૦૦૦૦૦૦ ૦
Poooooo
8p0
ઈન્acઉ કલ્યાણ -ભાવના. છ@િઈ Fa0
& "©૦૦°•000૦૦ રૂ ૧૦-000 સુપ્રભાતને તે દિન કયારે ઊગશે, ક્યારે થાશે હૃદય-સરેજ પ્રફુલ્લ જે; દૂર કરીને મનને સઘળા મેલને, કયારે જોશું મૂહદશાની ભૂલ જે.
સુપ્રભાતને..૧ ભવ-ભવસંચિત જડતા ક્યારે નાસશે, ક્યારે પ્રગટાવીશું અતરત જે; દારુણ મહતિમિરને કયારે કાઢશું, કયારે થાશે જીવનમાં ઉદ્યોત જો.
સુપ્રભાતને ૨ કયારે મમતા મારી સમતા પામશું, કયારે ખિલશે નિસ્પૃહતાનો રંગ જો; વિકારવર્જિત જીવન કયારે જીવશું, મૂકી દઈને મોહક વિષયાગ જો.
સુપ્રભાત. ૩ તૃણાની જ્વાલાને ક્યારે ઠારશું, કયારે શિખશું આત્મવિકાસકયોગ જો; ભય કે લાલચ સામે અણેભિત રહી, ક્યારે હણશું સર્વ કર્મને રંગ જે.
સુપ્રભાત...૪ કામ, ક્રોધ, મદ, માયા, લોભ વિદારીને, મેહરાજ્યને ક્યારે કરશું ભગ્ન જે; પૂર્ણ વિરાગ, અહિંસક સર્વ સુહૃદ બની કયારે થાશું પૂર્ણ બ્રહ્મમાં મને જો.
સુપ્રભાતને થી
–મુનિ ન્યાયવિજયજી, Dર્ક :: : શ @િ : છે: [. . : -
જામવાડી"

Page #4

જ
« સિંઘવ્યક્તિ.
આ
પક્ષ( પાંખ અથવા વગ)ને મહિમા.
वसंततिलका वृत्त. उत्तुंगशैलशिखरस्थित पाहपस्य, काकोऽपि पक्कफलमालभते सपक्षः मिहो बली गजविदारणदारुणोऽपि,
सीदत्यहो ! तरुतले खलु पक्षहीनः । વહાલા વાચકબધુઓ! વગ(વસીલા)ને મહિમા તે સાંભળો.
પર્વતના ઉચ્ચ શિખરને મથાળે કેઈ આમૃવક્ષ ઊગેલું છે. તેનાં અમૃત જેવાં પાકાં ફળે કાક પક્ષી (કાગડ) પક્ષના બળે મેળવી રહ્યો છે, એ જ પર્વ તની તળેટીમાં-ભેંયતળીએ કઈ મદોન્મત્ત સિંહ કે જે જબરદસ્ત હાથીને એક જ ઝપાટે હણી નાખવા જેવું બળ ધરાવે છે, છતાં તે પક્ષહીન (પાંખરૂપી વગ વિનાને) હેવાથી ઝાડનાં એ પકવ ફળે સામું જ જોઈને સાદાઈ રહ્યો છે !! આ મર્મજ્ઞ સજજને ! જગતના વ્યવહારકાર્યોમાં પણ ઠામ ઠામ વગવસીલાનું પ્રાબલ્ય પ્રત્યક્ષ દેખીએ છીએ. એક અનુભવી કવિ કહે છે કે –
કુંડળીયા છંદ. વગે-વસેલા વિશ્વમાં, ઝારું જગમાં જોર, જગ વસીલે જેહને, ઉદય ભાગ્ય અકેર; ઉદય ભાગ્ય અંકેર, ચાર પણ ચતુર ગણાશે, નહીં લેખામાં જેહ, તેહ પદવીધર થાશે, કહે કવિજન સત્ય, ચાલી જગમાં ચીલે,
ઝાઝું જગમાં જોર, વિશ્વમાં વડો વસીલે. ૧ અરે ! કીડી જેવું શુદ્ર પ્રાણી પણ પુષ્પના સાગથી-વગથી ઠેઠ દેવના મસ્તક પર રથાન પામી શકે છે.
પુરાણપ્રસિદ્ધ વાત છે કે, સર્પ એ ગરૂડનું ભક્ષ છે. તે જ ગરૂડ જ્યારે શંકરનાં દર્શનાર્થે વિનુના વાહનરૂપે આવે છે ત્યારે શંકરને કંઠસ્થ સર્પ ગરૂડ સામે પ્રફુલ્લ ફણ કરી હુંકાર કરે છે, એ બળ સર્પનું નહીં જ પણ શંકરની વગને જ પ્રભાવ, કવીશ્વર કહે છે કે –

Page #5

સિંહા ક્તિ,
[ રહ૫ ]
દહેરો
શું કરીએ કે સુજન પણ વર્ગો વખાણે સ્વાદ;
વાજાં મધે વિનુને, ગો શંખનો નાદ. વાડની વગ પામેલા વેલાઓ ઉચ્ચસ્થાને પહોંચે છે, એમ જ્યાં જોઈએ ત્યાં એટલે દેવ, દાનવ ને માનવમાં વગનું જોર જગજાહેર જોઈ શકાય છે.
આત્માનંદ પ્રકાશપત્રના વિવેકી વાચકે ! આ અન્યક્તિથી અને જગતને પ્રચલિત વ્યવહારના અનુભવથી વગનું જોર આપણે જોઈ શકીએ છીએ.
તે આપણે પણ વગ મેળવવા જરૂર ઉઘુક્ત થવું જ જોઈએ. ફેર માત્ર એટલે જ રાખીએ કે સંસારની સંપત્તિ-સમૃદ્ધિ પ્રાપ્ત કરવાની વગને વળગી રહેવા કરતાં એક એવી અનેખી વગ પ્રાપ્ત કરવા પ્રયત્ન કરીએ કે જે વગ આ લેક અને પરલોકમાં પણ સરખી જ સહાયક થાય.
સંસાર અને સાંસારિક વગે તે ક્ષણિક લાભદાયી છે તેથી આપણે તે શ્રી પરમાત્માની જ વગ મેળવવી ઉચિત છે. એ વગ સર્વથા-સર્વદા અને સર્વત્ર આપણને સુખદાયક છે. એ વગ મેળવવા કશા કાવાદાવા, દાવપેચ, ધમપછાડા કે કૂડકપટ ( છાપંચાની રમત)ની ગંધમાત્રની એમાં જરૂર નથી.
આ માનવજીવનની સફળતા-સાર્થકતા માટે તે શ્રી પ્રભુની વગ જ સતમ છે અને એ પ્રાપ્ત કરવાનાં સાધને પણ સાદા, સરળ અને સાત્વિક (સૌમ્ય) છે. સદ્ધર્મ એ જ એ વગપ્રાપ્તિને મહામંત્ર છે. સુનીતિભરેલું ચારિત્ર્ય અને સદ્ધર્મનાં શાસ્ત્રવિહિત કાર્યો (દાન, દયા, અહિંસા, પરમાર્થ પ્રેમ અને સારા ય જગતની કલ્યાણવાંછક ઈચ્છા) બસ! આથી વધારે શ્રી પ્રભુની વગ મેળવવામાં કાંઈ જ જરૂર નથી.
સિંહ પશહીન હોવાથી બળવાન છતાં અમૃતફળો ચાખવા નિરુપાય થયે, અને પક્ષવાળે શુદ્ર કાક એ સ્વાદ મેળવી શકે પણ આપણે તે સર્વજ્ઞ, સર્વાન્તર્યામી, સર્વને સાક્ષીરૂપ શ્રી પરમાત્માની વગ જ મેળવીએ તે જરૂર જ ખરા અમૃતને સ્વાદ ગમે તે સ્થળે સહજ પ્રાપ્ત કરીશું.
દેહર. વગ તે વિશ્વભરતણી, સદાકાળ સુખકાર;
સિંહતણી અતિથી, ગ્રહીએ સૂક્ષમ સાર. છે. ભાવનગર-વડવા, તે
લી. જ્યાંત્યાંથી સારશોધક,
રેવાશંકરે વાલજી બધેકા. 3 વૈશાક પૂર્ણિમા
નિવૃત્તપરીક્ષક ગુ. શાળા-ભાવનગર. (
આ

Page #6

લેખક-મુનિશ્રી જ્ઞાનવિજયજી મહારાજ,
જૈન આગમવાચનાનો ઇતિહાસ.
0000000000000...........................................
ગૌરવપૂર્વક ઉચ્ચારી શકે છે કે આજથી ૨૪૬૭ વર્ષ પૂર્વે થઈ ગયેલા ભગવાન્ મહાવીરના ઉપદેશની અમૃતવાણી તેમની પાસે વિદ્યમાન છે. ભગવાન મહાવીરદેવના મુખારવિંદથી કવ્વુફ વા, વિગમેરૂ વા, જૂવેર્ વા ।'' એ ત્રિપદી સાંભળી શ્રી ગણધર મહારાજોએ દ્વાદશાંગીની રચના કરી. ભગવાન્ મહાવીરના મુખ્ય અગી ચાર ગણુધીમાં પાંચમા ગણધર સુધર્માં સ્વામીજી દીર્ઘાયુ હાવાથી ખાકીના દશે ગણધરાના શિષ્યપરિવાર તેમની આજ્ઞામાં
આજે જૈન ધમના અનુયાયીએ એટલું પ્રાથમિક અભ્યાસમાં આ સૂત્રના પ્રથમના ચાર અધ્યયને જરૂર કરે છે. દશવૈકાલિક સૂત્રની મહત્તા જણાવતાં ક, સ. આચાર્ય શ્રી હેમચંદ્રસૂરિજી પરિશિષ્ટ માં લખે છે કે તું વાવેજાયાં, માધ્યયનમિતમ્ । યુવૈજ્ઞાતિમિતિ-નાના શાસ્ત્ર વૈમૂવ તત્ ॥ ↑ II શ્રમોનન્ય જિમર્જ, વશવા;િ ઘર્: |
आचाम्याचम्य मोदन्तामन गारमधुव्रताः ॥ २ ॥ તેમના રથવાસ વીરનિર્વાણુ સ’. ૭૫ માં થયા.
સમ્મિલિત થઈ ગયે। અને શ્રી સુધર્મા સ્વામીજીની વાંચના જ કાયમ રહી તેથી આજે વિદ્યમાન એકાદશાંગી (અગીયાર અ’ગ) ભગવાન શ્રી સુધર્માંસ્વામીપ્રણીત છે. સુધર્માંસ્વામી વીર. નિ. સ'. ૨૦ માં નિર્વાણ પામ્યા.
કેવલી થયા છે. તેમણે છેદસૂત્ર, આગમ અને શ્રી ભદ્રમાડ્રુસ્વામી પણ પ્રસિદ્ધ શ્રુત્તનિયુક્તિઓ રચી છે. આચાય શ્રીના સમયમાં આગમવાંચના થઈ હતી.
તેમની પાટ ઉપર શ્રી જખૂસ્વામી આવ્યા અને આગમવાંચનાના અખંડ પ્રવાહ ચાલુ રાખ્યા. તેમનું વીર નિ. સ. ૬૪ માં નિર્વાણ થયું. આપની પછી અનુક્રમે શ્રી પ્રભવવામી, શ્રી શય્યંભવસૂરિ, શ્રી યોાભદ્રસૂરિ અને શ્રી ભદ્રબાહુસ્વામી થયા જેએ સ’પૂર્ણ દ્વાદશાંગીના જ્ઞાતા, શ્રુતકેવલી અને
યુગપ્રધાન હતા.
આમાંથી શ્રી શય્ય’ભવસૃરિજીએ પેાતાના પુત્ર અને શિષ્ય શ્રી મનકમુનિજી માટે શ્રી દશવૈકાલિકસૂત્રની રચના કરી, જે અદ્યાવધિ વિદ્યમાન છે અને દરેક સાધુસાધ્વી
તેમના સમયમાં ખારવ” દુકાળ પડ્યો હતા. દુકાળની નિવૃત્તિ પછી બધા સાધુએ પાટલીપુત્ર(પટણા)માં એકત્ર થયા. તેમણે અગીયાર અંગ વ્યવસ્થિત કર્યાં. ખારમા મગના જ્ઞાન જરૂર જણાઈ. શ્રી ભદ્રબાહુસ્વામીજી આ વખતે માટે શ્રી ભદ્રમાડુસ્વામીની નેપાલ તરફ ધ્યાનમાં હતા. શ્રી સંઘે એ સાધુએ તેમની પાસે માકલ્યા અને કહ્યું કે આપ ખારમા અંગનું જ્ઞાન-વાંચના આપે. શ્રી ભદ્રબાહુસ્વામીજીએ કહ્યું કે: અત્યારે તે હું ધ્યાનમાં છું, મને અવકાશ નથી. ત્યારે સાધુએ પૂછ્યું કે આપને વિનંતિ કરવા છતાં આપ સાધુસ’ઘની વિનતિ માન્ય નથી રાખતા તે। શ્રી શ્રમણુસંઘની આજ્ઞાના લાપ

Page #7

કરનારને શુ' દંડ આવે ?તેમણે કહ્યું: સ’ધમહારના દડ આવે. સાધુઓએ કહ્યુ કે તે દંડ આપને આવશે. શ્રી ભદ્રમાડ્રુસ્વામી સંઘની અમેઘ સત્તાથી પૂર્ણ પરિચિત હતા અને તરત જ કબૂલ્યુ કે સાધુઓને માકલેા હું અમુક અમુક સમયે વાંચના આપીશ.
જૈન આગમવાચનાના ઇતિહાસ,
પરિશિષ્ટપ માં તેનુ મ્યાન નીચેના શબ્દોમાં ઉપલબ્ધ થાય છે.
X
"संघोऽथ पाटलीपुत्रे, दुष्कालान्तेऽखिलोऽमिलत् । यङ्गाध्ययनोशाद्यासीद्यस्य तदा ददे ॥ १७ ॥ ततश्वेकादशाङ्गानि श्रीसंघोऽमेलयत्तदा । દષ્ટિવાનું નિમિત્તે = તથૌ વિદ્ધિખ્રિસ્તયજ્ઞ।૧૮। नेपालदेशमार्गस्थ भद्रबाहुं च पूर्विणम् । જ્ઞાવા મેષ: સમાવ્યાનું તત: ઐષિમુનિઢયમ્ ||૧૨,
X
X
શ્રી ભદ્રબાહુસ્વામી વાંચનાની ના પાડે છે ત્યારપછીનું વર્ણન પણ વાંચવા ચૈાગ્ય છે. " संघबाह्यः स कर्त्तव्य इति वक्ति यदा स तु । હિ તયોમ્યોડમીસ્થાના વાચ્ય ૩: ૬૧ ताभ्यां गत्वा तथैवोक्त आचार्योप्येवमृचिवान् । मैवं करोतु भगवान् ! संघ किंकरो त्वदः ॥૬॥
ખીજા
ત્યારપછી શ્રી સ્થૂલભદ્ર આદિ સાધુગણ પૂના અભ્યાસ કરવા જાય છે. શિષ્યા તા થાડુ ચેડું' ભણી ચાલ્યા જાય છે; પરન્તુ સ્થૂલીભદ્રજી દૃઢતા, ધીરજ
અને
નિશ્ચલતાથી અભ્યાસ કરતા હતા.
શ્રી ભદ્રમાર્હસ્વામીની ધ્યાનાવસ્થા પૂર્ણ થઇ અને ત્યારથી પૂરે સમય આપવા લાગ્યા.
[ ૨૯૭ ]
શ્રી સ્થલીભદ્રજીએ દશ પૂર્વના અભ્યાસ કર્યાં. ત્યાં એક વાર તેમનાં ખડેન જે સાધ્વીજી હતા યક્ષા, યક્ષદિશા વગેરે પાતાના ભાઈને વધના કરવા આવ્યાં. શ્રી સ્થૂલભદ્રજીએ પાતાની શક્તિ બતાવવા સિ'હનુ' રૂપ કર્યું. શ્રી ભદ્રબાહુસ્વામીને વંદી સ્થૂલભદ્રજી જે સ્થાને હતા ત્યાં યક્ષા, યક્ષદિન્ના પ્રમુખ સાધ્વીજી આવ્યા. ભાઇને બદલે વિશ્વાલ સિંહ જોઈ તેઓ ડરીને શ્રી ભદ્રબાહુસ્વામીજી પાસે પાછા ગયા અને જણાવ્યું કે ત્યાં શ્રી સ્થૂલીભદ્રજીને બદલે સિંહ બેઠા છે. શ્રી ભદ્રમાહુસ્વામીજીએ જણાવ્યુ કે એ જ સ્થૂલીભદ્રજી છે. યક્ષા, યક્ષદિન્ના પ્રમુખ પુનઃ ત્યાં આવ્યાં ત્યારે ભાઈને બેઠેલા દીઠા, વંદના
કરી પૂછ્યું અમે અહીં આવ્યાં હતાં પણ આપ ન હતા. સિહુ બેઠા હતા. શ્રી સ્થૂલીભદ્રજીએ કહ્યું કે એ હુ· જ હતા. મેં મારા જ્ઞાનની શક્તિ તમને બતાવી.
આ પછી સ્થૂલીભદ્રજી જ્યારે શ્રી ભદ્રબહુસ્વામીજી પાસે પાઠ લેવા ગયા ત્યારે વાની ના પાડી અને જણાવ્યું કે તમે શ્રી ભદ્રબાહુસ્વામીજીએ પાઠ-વાંચના આપઅત્યારથી જ પેાતાની શક્તિના પરિચય આપવા લાગ્યા છે. શ્રી સ્થૂલીભદ્રજીને પોતાની ભૂલ સમજાઇ અને માફી માંગી, પુનઃ ભૂલ નહિ થાય એમ જણાવ્યું; પરન્તુ શ્રી ભદ્રમહુસ્વામીએ ના જ પાડી. આખરે શ્રી સથે બહુ જ આગ્રહ કર્યો જેથી તેમણે કહ્યું કે સઘના આગ્રહથી હું વાંચના તે આપીશ પણ છેલ્લા ખાકી રહેલા ચાર પુર્વાની અનુજ્ઞા નહિ આપું. આ શરતે છેલ્રા ચાર પૂની વાંચના આપી.

Page #8

શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ.
[ ૨૯૮ ]
આ વાંચના પાટલીપુત્રની વાંચના કહેવાય છે. શ્રી ભદ્રબાહુસ્વામી વી. નિ. સ ૧૭૦માં સ્વર્ગવાસ પામ્યા.
૧ દિગબર વિદ્યાતા એવુ માને છે કે ભદ્રબાહુવામીના સમયે બાર દુકાલી પડ્યો હતો. તેમણે સમ્રાટ ચંદ્રગુપ્તને દીક્ષા આપી દક્ષિણમાં જઇ અણુસણ કયુ" હતુ. ત્યાદિ પરન્તુ ઉપરના ઉલ્લેખથી દિ. માન્ય ઘટનાએ નિતાન્ત અસત્ય અને પ્રમાણ રહિત સિદ્ધ થાય છે. ખારવર્ષીય દુકાળ સમયે શ્રી ભદ્રબાહુસ્વામી નેપાલ દેશમાં હતા અને બાદમાં પણ જીવંત રહ્યા છે અને આગમવાંચના પણ આપી છે.
દુકાલ પછી પણ શ્રી ભદ્રબાહુસ્વામીજી જીવતાં રહ્યા છે. તેમણે બનાવેલી આવશ્યકનિયુક્તિ આદિમાં પણ જિનમૂર્તિના પાડો છે. એકાદશાંગીમાં પણ જિનપ્રતિમાના પાડે છે. અને આજ તેા પુરા
"वीरमोक्षाद्वर्षशते सप्तत्यग्रे गते सति । મબાટ્ટુરુષિ સ્વામિ યયી સમાધિના ||૬|| સ
—ચાલુ
તત્ત્વવિદેએ ભગવાન મહાવીર સ્વામીજીના નિર્વાણુ પછીને ૮૪મા વર્ષના લેખથી સિદ્ધ કર્યુ છે કે તે વખતે જૈન ધર્મમાં મૂર્તિપૂજા હતી. આ લેખ અજમેરના મ્યુઝીયમમાં વિદ્યમાન છે. ખરાષ્ટ્રી લિપિ
માં છે.
આવી જ રીતે મેહોડેરામાંથી પાંચ હજાર વર્ષની પ્રાચીન જૈન મૂર્તિઓએ જૈન ધર્માંની પ્રાચી નતા સિદ્ધ કરી છે. આવીજ રીતે શ્વેતાંબર ધમ પણ પ્રાચીન જ છે કે જેનુ` વર્ણન આચારાંગસૂત્ર અને ચૌદપૂધર શ્રુતકેવલી ભગવાન શ્રી ભદ્રબાહુસ્વામીજીકૃત પિડનિયુક્તિ-એનિયુક્તિમાં વિદ્યમાન છે. એટલે સ્થા સ`પ્રદાયના વિદ્વાના ન્યાયમુદ્ધિથી આ વસ્તુ વિચારી સત્ય સમજે એ જ જરૂરી છે.
આવી જ રીતે સ્થાનકમાર્ગી સમાજના નૂતન ઇતિહાસલેખકા પોતાના નવીન સંપ્રદાયને ભગવાન મહાવીર દેવથી સ`કલિત કરતાં લખે છે કે શ્રી ભદ્રબાહુસ્વામીના સમયના ખારદુકાલીના વિક્ટ સમયે શ્રી જિનવરેન્દ્રની મૂર્તિપૂજા તથા શ્વેતાંબર મત
સ્થા. સાધુ જેઠમલજીએ રચેલા સમતિ
નીક્લ્યા પણ તેમની આ માન્યતા નિતાન્ત અસત્યસારમાં જ્ઞાતાસ્ત્રમાંના શ્રી દ્રૌપદીએ કરેલ જિનપ્રઅને પ્રમાણુ રહિત જ સિદ્ધ થાય છે.
તિમાનુ' પૂજન અને તેની સમક્ષ કહેલ નમુથ્થા પાડ વિદ્યમાન છે. આ પુસ્તક જેરશારથી સિદ્ધ કરે છે કે જિનમૂર્તિપૂજા પાછળની નથી.
( ચાલુ ) * પરિશિષ્ટ પર્વ શ્રે।. ૩૭, સ` ૧૦, પૃ. ૯૧
: +
નિય કાણુ ?
જે ધર્માંનું આચરણ કરતા હૈાય, જેણે માન તથા ક્રોધ જીત્યા ય, જે વિદ્યાવડે વિનયને પામેલા હૈય, જે અન્ય પ્રાણીને સંતાપ કરતા ન હેાય, જે પેાતાની સ્રીથી જ સતેજી હેાય અને જેણે પરસ્ત્રીનો ત્યાગ કર્યો ધ્યેય છે તેવા પુરૂષને આ જગતમાં કાંપણુ ભય નથી. —સુભાષિત પદ્યરત્નાકર ( ભાગ ૩ જો. )

Page #9

===== લેખકઃ મુનિરાજ શ્રી લક્ષ્મીસાગરજી મહારાજ,
===
==
અજિત–સૂકતમાળા.
eeeee eeeeeeeeeeeeeeeeebootsteeeeeeeeeeeeeoosebeestacoooooo one essecogoan
6e cooooooooooooooooooooooooooooo
(ગતાંક પૃષ્ઠ ૨૭ર થી શરૂ.) (૫૧) સ્નાન કર્યા પછી પ્રભુની પૂજા (૬૧) સાથે એટલું યાદ રાખજે કે ભાવથી કરે ને એમ પ્રાર્થના કરે કે તેમના વિદ્યાને ગર્વ કદી કરે નહી, કેમ કે તારાથી જેવા સદ્ગુણે તમારામાં આવે. વધારે વિદ્યાને ધારણ કરનારા પણ દુનિયામાં (૫૨) હમેશાં નિયમસર તમારે ખોરાક
ઘણા છે. લેજો. ખોરાક સાદો ને રુચિ પ્રમાણે લેવાની (૬૨) વાંચનાર, તને મેક્ષસુખની વાંછા ટેવ રાખશે તે દાક્તર અથવા વૈદ્યને ત્યાં હોય તે સમ્યગજ્ઞાનની પ્રાપ્તિ કરજે. કદી જવું પડશે નહિ.
(૬૩) સદાચારથી તારી આબાદી થશે (૫૩) તમારા પ્રસંગમાં આવતા માણસે તેમ ધારી સદાચારનું સેવન કર. સાથે હસમુખ ને શાંત સ્વભાવના થજો. (૬૪) તારું શ્રેય વાંછતા હોય તે સ
(૫૪) નિત્ય સૂઈ રહ્યા પહેલાં આખા પુરુષોને સંગ કર, ગુણીજનની પર પ્રીતિ દિવસના કામની નેંધ લેવા ભૂલશો નહિ. રાષ્ટ્ર અને ઉત્તમ પુરુષના કાર્યનું અનુકરણ કર.
(૫૫) તમારા ઉપર કઈ માણસે ઉપ. (૬૫) ગંધ વિના ફૂલની શોભા નથી. કાર કર્યો હોય તે તમારી નોંધપોથીમાં દાંત વિના મુખની શોભા નથી, સત્યતા લખી રાખજે ને તેને વખતસર મદદ કરશે. વિના વચનની શોભા નથી તેમ પુણ્ય વિના
(૫૬) યુવાવસ્થામાં એવું કાર્ય કરવું કે પુરુષ શાભાને પામતે નથી. વૃદ્ધાવસ્થામાં સુખે દિવસો નિર્ગમન થાય. (૬૬) વૃતમાં શીલ(બ્રહમચર્યવ્રત ઉત્તમ, (૫૭) જન્મપર્યત એવું કાર્ય કરવું કે
૨ દાનમાં અભયદાન ઉત્તમ, ગુણમાં વિનય આવતા ભવમાં દુઃખ વેઠવાં ન પડે.
ગુણ ઉત્તમ તેમજ રૂપમાં ભગવંતનું રૂપ
અને વચનમાં સિદ્ધાંતવચન ઉત્તમ જાણવું. (૫૮) અધમ પુરુષા વિના ભયથા (૬૭) સંતોષથી સુખ મળે છે, સુખથી કઈ પણ કાર્યને આરંભ કરતા નથી. ધર્મ સાધી શકાય છે અને ધર્મથી મોક્ષ
(૫૯) વાંચનાર, જેણે તને ઉપકાર કર્યો મેળવી શકાય છે, માટે સતપુરુષોએ અત્યંત હેય તેને અપકાર કરવા કદી ઈચ્છીશ નહિ સંતોષ ધારણ કરે ગ્ય છે.
(૬૦) વિદ્યા ખર્ચ કરતાં ખૂટે નહિ તેવું (૬૮) જેવી મતિ તેવી ગતિ, જેવી ક્રિયા એક અપૂર્વ ધન છે, માટે પૈસાને સંગ્રહ તેવું કર્મ, જેવું તપ તેવું ફળ તેમ જે કરે તજી દઈ વિદ્યાનો સંગ્રહ (સંચય) કર. સંતેષ તેવું જ સુખ સમજવું,

Page #10

શ્રી આત્માત પ્રકાશ
[ ૩૦૦ ]
(૬૯) વ્રતભ’ગ કરનાર જેવા કાઈ પાપી અને વ્રત પાળનાર જેવા કાઇ ધર્મી નથી.
(૭૦) પર્યંતમાં મૈરુ માટે, દેવમાં ઇન્દ્ર માટેા,કેવળીમાં તીથકર માટા, ગ્રહમાં ચંદ્ર મેટા, સાઁ વ્રતમાં બ્રહ્મચર્ય વ્રત તથા પ માં પર્યુષણુપ માટુ મંત્રમાં નવકારમંત્ર મહાન છે.
મેઢું
તેમ
(૭૧) સૂર્ય' તરફ નજર કરવાથી આંખનાં તેજના ક્ષય થાય છે તેમ પરસ્ત્રી તરફ નજર કરવાથી મનુષ્યાનું પુણ્યરૂપ તેજ ક્ષય પામે છે, માટે પરસ્ત્રી તરફ ખેાટી ષ્ટિ કરવી નહિ.
(૭૨) માંસ, મદિરા, શિકાર, ચેરી, જુગાર, વેશ્યા તથા પરસ્ત્રીગમન એ સાત
વ્યસના ઘાર નરકમાં લઈ જનાર છે; માટે શાણા જનાએ તે સાતે અવશ્ય તજવા ચેાગ્ય છે.
(૭૩) હે જીવ ! પૂર્વ શુભ વા અશુભ કમ તે ખાંધ્યાં છે તે આ ભવમાં ઉદય આવવાથી તારે ભાગવવાં પડે છે, તેમાં ખીજા ઉપર કેપ શામાટે કરે છે? કેમ કે કોઈ કોઈને સુખ કે દુઃખ આપતુ નથી. કર્યા' કમ પ્રમાણે ફળ મળે છે. “ જેવી કરે છે કરણી તેવી તુરત ફળે છે ” ભાવીભાવ અન્યા કરે છે તે માટે કષ્ટ પડે ત્યારે શાચ નહિ કરતાં ધીરજ અંગીકાર કરવી દૈવ પ્રતિકૂલ હોય ત્યારે કોઈ રક્ષણ કરી
શકતું નથી. ખીજા તા નિમિત્ત માત્ર છે. (૭૪) જે પેાતાના સ્વામી, ગુરુ, શેઠ અગર મિત્રને વિશ્વાસ આપી તેના ઘાત કરે છે તેને અને લેકમાં સુખ મળતું નથી.
(૭૫) પોંડિત પુરુષ તે તેને જ જાણવા કે જે સ` સામગ્રી પામી આત્મહિતમાં તત્પર થાય કે જેથી ફરી જન્મમરણ કરવાં પડે નહિં. રાજ્યાદિક પૌદ્ગલિક સુખ પામવું મુશ્કેલ નથી, પરંતુ સજ્ઞકથિત ધરહસ્ય પામવું બહુ કઠણુ છે.
(૭૬) “ધમ” એ એક સંસાર-સાગરના તાકાની તરગા ઓળંગવાની હાડી અને મેક્ષની અનુપમ લીલા દેખાડનારુ વિમાન છે.
(૭૭) સર્વ તરફ શુદ્ધ પ્રેમથી જોયા
તાદરેક જણ તમારી તરફ તેવી લાગણીથી જોશે.
(૭૮) જીવનના આશયે મહાન્ અને ઊંચા રાખા.
(૭૯) રે જીવ! તું આ ભવમાં ધમ નહિ કરે તેા તારે પરલેાકમાં દહન, છેદન, ભેદન આદિ અનેક દુઃખા સહન કરવાં પડશે માટે ધને સૌથી ઉત્તમ જાણીને તેનુ
જ આદરમાન કર.
(૮૦) ડાહ્યા માણસા વિચાર કર્યા વિના કોઈ પણ કાર્ય હાથ ધરતા નથી.
( અપૂર્ણ )

Page #11

- - = , ભગવાનદાસ મનસુખભાઈ મહેતા ---
મહાકવિ શ્રી હરિચંદ્રવિરચિતશ્રી ધર્મ શર્મા યુ દ ય મ હા કા વ્ય.
સમલૈકી અનુવાદ (સટીક)
તૃતીય સર્ગ.
જણ૦૦૦૦૦૦૦૦૦૦૦૦૦૦૦૦૦૦૦૦૦૦૦૦૦૦૦૦૦૦૦૦૦૦૦૦૦૦૦૦૦૦૦૦૦૦૦૦૦ઉ૦૦૦૦૦૦૦૦૦૦૦૦૦૦૦૦૦૦૦૦૦૦૦૦૦૦૦૦૦૦૦૦૦૦૦D૦૦૦૦૦૦૦૦૦૦૦૦૦૦૦૦ઉ૦૦૦૦ep
(ગતાંક પૃષ્ઠ પર થી શરૂ.)
અતુટુ૫. ઉદ્યાન વર્ણન.
ઉચ્ચ સ્તન શિખાવાળી, પત્રશાભા ધરાવતી; વિનાલી ભાળ ભૂપાલે કહ્યું આમ પ્રિયા પ્રતિ.
કાતારતરુ તે એહ, ક ન્માદકરા અતિ; મધુરાશિશ) યુક્ત, કરે ને આપણે પ્રતિ? અનેક વિટ સ્પર્ધો, પધર તટે યુતા; ભાખે ઉદ્યાનમાલા આ, પોતાની અકુલીનતા !
ર૨.
૨૪.
૨૨. ઉંચી (અથવા ઉંચા રતનવાળી) શિખાવાળી, તથા પત્રશાભા ધરાવતી એવી તે વનરાજિને જોઈ, તે મહાસેન રાજાએ પોતાની પ્રિયા પ્રત્યે આ પ્રમાણે ઉગાર કાઢ્યા–અત્રે શ્લેષ આ પ્રમાણે ઉચ્ચસ્તન ઉંચા; ઉંચા સ્તનવાળી. પત્રશભા=પાંદડાની શોભા; પીળ કાઢવી તે–ચિત્રામણ. અત્રે વન– શ્રેણ જાણે નવયૌવના સુંદરી હોય એવો વિનિ છે.
૨૩. કામોન્માદકરા, મધુપરાશિથી (રાશયે) યુક્ત, એવા આ કાન્તારતરુ તે આપણને પ્રીતિ નથી ઉપજાવતા? અત્રે લેષ આમ–કાન્તારત=(૧) કાન્તાક્તરત–ઉદ્યાનના વૃક્ષ તે.
(૨) કાન્તાક્ષરત+ન્ત–સ્ત્રીને સુરતકાલીન અવાજ, કામેન્માદકર=(૧) કામેન્માદ કરનારે, (ર) કામેન્માદથી કરાયેલ. મધુરાશિ(શકે યુક્ત (1) મધુપ+રાશિયેજ્યુક્ત–ભ્રમરગણથી યુક્ત.
(૨) મધુ+પર+આશયુક્ત–મધુપરાયણ આશયથી યુક્ત. ૨૪. અનેક વિટથી (વિટાથી) સ્પર્શાવેલા પયોધર તટવાળી આ ઉદ્યાનમાલા પોતાની અકુલીનતા કરી રહી છે! ભલેષ આમ–વિટએ સ્પસ્ય (૧) વિટાપોથી-શાખાઓથી સ્પર્શએલા, (૨) વિરોથી– ઇશકી લાલાઓથી સ્પર્શએલા. પધર=૧) મેઘ-( ડાળીઓ એટલી બધી ઉંચી છે કે તે મેઘને સ્પર્શે છે);
(૨) રતન,

Page #12

[ ૩૦૨ ]
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ.
રક્તપલાશથી ચુત, કુંજરાજિત કેસરી; સિંહ જેમ બગીચે આ, કાને વ્યાકુલ ના કરે સૈન્ય કાલાહલે ઉડવા, પક્ષી જ્યાં તે તરુ ઘણા; પતાકા શુ ઉડાવે છે, આગમનથી આપણા ? ઉદ્યાને ભમતા અત્ર, ભ્રમરો કેરી શ્રેણિકા; નીલમણિમયી લાગે, જાણે તારણમાલિકા ! પલ્લવભક્ષણે વ્યગ્ર થયેલા સૂર્ય-અશ્વના ફીલેશ દીસે જાણે, વૃક્ષાત્રે ફૂલ-ઝુમખા ! તુરંગ તુરંગ ઊર્મિ, ચુકત સૈન્ય સમુદ્રના તીરે શેવાલના પુજ જાણે ઉદ્યાન હેાય ના ! આમ્રની મજરી કેશ, સ્ત્રદંડ ઉછાળતા; એલા લવંગ કપૂર, ચ ́પાને હઠાવતા; અકુલીનતા=(૧) અકુલીનપણું', (૨)અ+૩+લીનતા-અભૂમિલીનપણું', ઊંચપણું, ઉદ્યાનમાલા જાણે કુલટા હેાય એવા દરિત છે.
૫.
૧૬.
૧૭.
૧૬.
૨૯.
૩૦.
૨૫. રક્તપલાશ યુક્ત, કુંજરાજિત, અને કૈસર ઉલ્લાસતા એવા આ ખાગ સિંહની જેમ ક્રાને વ્યાકુલ નથી કરતા ?-લેષ આમ;
રક્તપલાશ=(૧) રાતા પલાશવાળા (૨) રુધિર-માંસ ખાનાર ( રક્ત+પલ+અશ ). કુંજરાજિત(૧) કુંજોથી શાલતા (૨) કુંજર-હાથથી અજિત, કેસરી(૧) કેસરના ઝાડવાળા (૨) કેસરાયુકત.
૨૬. સૈન્યના કાલાહલથી જ્યાં પ'ખીઓ ઉડી રહ્યા છે, એવા વૃક્ષે શું આપણા આગમનથી પતાકાઓ-ધ્વજાએ ઉડાવી રહ્યા છે! ઉત્પ્રેક્ષા. વૃક્ષેા જાણે પ્રજાજના છે, અને તે રાજા-રાણીના આગમને જાણે પક્ષીઓરૂપ ધ્વજા ઉડાવે છે, એમ નિ છે.
૨૭. આ ઉદ્યાનમાં ભમતી ભ્રમરાની પંક્તિ જાણે નીલમણિની બનાવેલી તારણમાલા હાયની ! ઉત્પ્રેક્ષા. ૨૮. વૃક્ષાના અગ્રભાગે રહેલા ફૂલના ઝૂમખા છે, તે જાણે પલ્લવ ખાવામાં વ્યગ્ર થયેલા સૂર્યના અશ્વોના (મુખમાંથી નીકળેલા) જ઼ીણુ હાયની ! ઉત્પ્રેક્ષા.
૨૯. ઉંચા તુર'ગા-અશ્વોરૂપ તરગા જ્યાં ઉછળે છે, એવા સૈન્યરૂપ સમુદ્રના તાર પર, આ ઉદ્યાન જાણે શેવાલના પુંજ હાયની ! રૂપક અને ઉત્પ્રેક્ષાના સ’કર
સૈન્યને સમુદ્રનુ રૂપક આપ્યું છે તેમાં અશ્વોનું ઉછળવું તરંગાના ઉછાળવા બરાબર છે; અને કાંઠા પર શેવાલ હેાય તેને સ્થાને અત્રે ઉદ્યાન છે. ઉદ્યાન અને શેવાલના નીલપણાનું સામ્ય છે.
૩૦-૩૨, આશ્રમ જરીરૂપ સાનાના દંડ જે ઉછાળી રહ્યો છે; એલચી–લવંગ-કપૂર-ચ'પક વૃક્ષોને જે હલાવી રહ્યો છે; સરના જલકણુની વૃષ્ટિના (અનેલા) મેાતાના હારથી જે શાભી રહ્યો છે, લતારૂપ હસ્તાપ્ર-હાથના અગ્રભાગની સત્તાથી--ઇશારતથી જે પ્રેરણા પામી રહ્યો છે; અને ચંદનની સુગંધીથી

Page #13

શ્રી ધર્મશર્માલ્યુદય મહાકાવ્ય : અનુવાદ
[ ૩૨૩] સરની કણવૃષ્ટિના, મુક્તાહારથી રાજતે; લતા હસ્તાય સંજ્ઞાથી, પુનઃ પ્રેરણા પામત. ૩ી. એ ચંદન આમ, ચાર આ વાયુ આવત; ઉદ્યાનભૂપને પ્રિયે ! છડીદાર શું ભાસત! ૩૨.
(ત્રણ લોકને સહસંબંધ) મુખે ચંદન ઉદામ, તિલક ભરતી ખરે! મહારૂ અક્ષત દૂર્વાથી, મંગલ વનથી કરે. ૩૩. એહ પ્રવાલહારિણી, મુદા ભ્રમરસંગતા; વાયુ નર્તકના તાલે, નાચે જાણે વને લતા !” પ્રિયાને એમ પ્રીતિથી, ઉદ્યાન એ બતાવો ભૂપ દ્વત્યની જેમ, તક્ષણ રથ ત્યાગતો, ૩૫
( ચાલુ-) જે સુંદર છે;–એવો આ ઉદ્યાનરૂ૫ રાજાના છડીદાર જેવો વાયુ, આપણી તરફ આવી રહ્યો છે. અત્રે વાયુને છડીદારની ઉપમા આપી છે.
૩૩. મુખમાં ચંદનથી ઉદ્દામ તિલક ભરતી સતી વનલક્ષ્મી અક્ષત દૂર્વાથી મહા મંગલ કરી રહી છે! ઉન્નેક્ષા. શ્લેષ:–મુખમાં–મોઢા પર, અગ્રભાગમાં. ચંદન ઉદ્દામ તિલક= (૧) ચંદન કરતાં ઉદ્દામ-ઊચા તિલક વૃક્ષ. (૨) ચંદનનું ઉદ્દામ-ઊંચું, તિલક-ચાંદલે. અક્ષત દૂર્વાથી=(૧) અક્ષત (ચોખા) અને દૂર્વાથી-એક પ્રકારના ઘાસથી (૨) અખંડ દૂર્વાથી. અક્ષત-પૂર્વ મંગલ માટે વપરાય છે. વનથી જાણે સૌભાગ્યવંતી હોય એવો વનિ છે.
૩૪. આ પ્રવાલ ધારણ કરનારી, અને આનંદથી ભ્રમરસંગતા એવી લતા, વનમાં જાણે વાયુરૂપ નર્તક-નચાવનારના તાલ પ્રમાણે નાચી રહી છે. ઉલ્લેક્ષા. શ્લેષ-પ્રવાલ–પલ્લવો; વિમે. ભ્રમરસંગતા (૧) ભ્રમર+સંગત, ભ્રમરયુક્ત;
(૨) બ્રમસિંગત-ભ્રમરસને પામેલી. વાયુ જાણે શિક્ષક-ઉપાધ્યાય છે, અને લતા જાણે તેની શિષ્યા છે, એમ ધ્વનિ છે.
૩૫. એવા પ્રકારે પ્રિયાને પ્રીતિપૂર્વક તે ઉદ્યાન બતાવતે મહાસેન રાજા, તક્ષણ ઉદ્ધતપણાની જેમ રથને પણ ત્યાગ કરતે હ. (એ રથ પરથી નીચે ઉતર્યો. )

Page #14

સભ્યજ્ઞાનની કુ’ચી—
પરમાત્માનું અધિરાજ્ય.
deroup°0996,7000:9૦૦૦૦૦૦૦૦૦૦૦૦૦}૦૦૦૦:૦૦૦૬૦૦૬૦૦:૦Ç૦૨૦૦૭૦૬૭(autoard0/5sos.aap૦૦૦૨૧૬૭:૦૦૦૦૦૦૦-૧૦૧૨૪૦૦૦/૦૦૦૦૦૦૦૦૨૧૦૦૦૦૦૦૦૦૦૦:૧૦
( ગતાંક પૃષ્ઠ ૨૭૬ થી શરૂ )
સામાયિક દરમીયાન પ્રત્યેક મનુષ્યે પ્રસન્ન પ્રકૃતિથી, દરેક પ્રકારના સક્ષેાભી કે ઘણા-ભાવ આદિનું પેાતાનાં ચિત્તમાંથી નિઃસારણ કરવું જોઈએ, સંસારનાં કાઇપણ હિત કે સ્વાના ક્ષણ પણ વિચાર ન સેવવા જોઇએ. આવી રીતે સામાયિક કર્યુ હોય તે પરમાત્માના પરમ અશરૂપ શાન્તિ અને ગાંભીર્ય ના પ્રાદુર્ભાવ થાય છે. મનુષ્યની સઘ સ્થિતિ અને તેની સંભાવ્ય ઉત્કૃષ્ટ સ્થિતિ વચ્ચે જે મહાન અંતર છે તેના વિચાર કરતાં, પ્રત્યેક મનુષ્યને સામાયિકની અનિવાય` આવશ્યકતા છે. એમાં શક નથી. કઇ મનુષ્યે પરમાત્મપદ પ્રાપ્ત કરવું હોય
તો તેનામાં પરમાત્માને અનુરૂપ ગુણોં પ્રથમ આવવા જોઇએ. પરમાત્માને અનુરૂપ ગુણોની પ્રાપ્તિ થયા વિના, પરમાત્માએઁ। સાથે ત્યાંથી થાન મળે ?
સામાયિથી સ`પૃ` સદાચારની સિદ્ધિ થઈ શકે છે અને એ રીતે દિવ્યતાની સિદ્ધિ એ સામાયિકનું
વિશિષ્ટ ધ્યેય છે. મનુષ્ય સદાચારથી ત્યાગી બને છે, ત્યાગથી મુક્તિને માગે સંચરી શકે છે; છેવટે તેને જન્મ-મરણની જંજાળમાંથી શાશ્વત મુક્તિ પણ પ્રાપ્ત થાય છે.
સ’સારને ત્યાગ કરી સાધુ બનનારાઓમાં, ત્યાગની અપેક્ષા વિશેષ રાખી શકાય. જે ખરા ત્યાગી અને ખરા સાધુ હોય તેઓ નિઃસ્પૃહતાની પ્રતિકૃતિરૂપ હાય. તેમનું આખુયે જીવન સામાયિકરૂપ બની રહે છે,
આત્માને જેમ જેમ વિકાસ થયા કરે છે તેમ તેમ ધ્યાનનાં સ્વરૂપમાં પરિવર્ત્તન થયા કરે છે.
ધ્યાનના પ્રકાર ન બદલાય ત્યાં સુધી તેનાં સામાન્ય સ્વરૂપ એક જ રહે છે. ધધ્યાનની સ્થિતિમાંથી પસાર થઈને, આત્મા શુકલધ્યાનમાં પ્રવેશે છે. શુક્લધ્યાન એ આત્માનુ વિશુદ્ધમાં વિશુદ્ધ સર્વોચ્ય
ધ્યાન છે.
પાપના સહધ્ય પશ્ચાતાપ, ભાવિ પાપાનાં શક્ય નિવારણના નિશ્ચય, ત્યાગભાવના વિકાસ, ભૌતિક લાલસાને તિલાંજલી અને તીથંકરાદિની સ્તુતિ કે ભક્તિ એ બધું સામાયિકમાં આવી જાય છે. પાપના પશ્ચાતાપ અને પાપ ન કરવાના નિશ્ચયમાં પાપનું ઉન્મૂલન કરવાનું સ્તુત્ય ધ્યેય છે. પરમાત્માની સ્તુતિ ૐ ભક્તિથી સ્વકીય દિવ્યતાના વિકાસ થાય છે. ભૌતિક લાલસાના પરિત્યાગથી શરીર આદિ ભૌતિક વસ્તુઓ પરના માહ કમી થાય છે. સામાયિથી જે અપૂર્વ લાભો સંભવી શકે છે. તેમાંને
પણ લાભ પ્રાથનાથી સંભાવ્ય નથી એ નિર્વિવાદ છે. ધ્યેયની સિદ્ધિ થાય એવું પ્રાર્થનાનું કાઇ લક્ષબન્દુ જ હોતું નથી.
પ્રાના અને સામાયિકનું પૃથક્કરણ આધુનિક દિએ નીચેના કાષ્ટકમાં આપવામાં આવ્યુ છે. એ ઉપરથી બન્ને વિષે યેાગ્ય તુલના થઈ શકે છે.
માર્ગાનુસારી શ્રાવક સામાયિકમાં અનુરક્ત રહે છે. માર્ગાનુસારી શ્રાવક સ’સારની ઉપાધિઓથી સાવ મુક્ત ન હોય છતાં આધ્યાત્મિક ઉન્નતિનાં સાપાન-એક રૂપ સામાયિક ઘણીયે વાર કરે છે. સામાયિકમાં તેને અનેરા આનંદ આવે છે. કેટલાક અત્યંત શ્રદ્ધાળુ ભાઇએ અને બહેનાને સામાયિક પ્રત્યે એટલા બધે ભાવ આવી જાય છે કે, તેઓ રાજ એક એક, બબ્બે કે ત્રણ ત્રણ ચચ્ચાર સામાયિક પણ કરે છે,

Page #15

પરમાત્માનું અધિરાજ્ય,
[ ૩૦૫ ]
.* * *****
****^
^^
^^
^
^^^^^
પ્રાર્થના,
સામાયિક
અને કૃપાદ્રષ્ટિ |
પાપ માટે ક્ષમા-યાચના માટે પ્રભુને પ્રાર્થના,
| પાપ માટે પશ્ચાતાપ; ભવિષ્યમાં બને તેટલાં
પાપ ન કરવાનો નિર્ણય.
પરમસુખની પ્રાપ્તિજનક
સમભાવ અને ત્યાગવૃત્તિ.
સ્વાશ્રયથી જ પરમાત્મપદ પ્રાપ્ત કરેલા તીર્થવિશ્વનિયંતા ગણાતા ઈશ્વરની તેલે કદાપિ .
કોની સ્તુતિ. ન આવે એવા આત્માની આવેશયુક્ત ઈશ્વરને | પ્રાર્થના.
૪ | શરીર આદિ ભૌતિક વસ્તુઓના વ્યાહને
પરિત્યાગ.
પ્રાર્થનામાં આત્માનાં દિવ્ય સ્વરૂપને કઈ રીતે ઉધનના નિયમને આશ્રીને અધિકાન ચિત્ત સ્વીકાર થતો નથી તેમ ઉપરનાં કેષ્ટિક ઉપરથી જે કઈ કાર્ય કરે છે તે ઉપરથી આત્માની પ્રતિજણાય છે. પિતાના આત્માને બદલે બીજાને આશ્રય ઘોષ દ્રષ્ટિએ પ્રાર્થનાની કાર્યસાધતા જણાય છે. એ પણ પ્રાર્થનાનું વિશિષ્ટ સ્વરૂપ છે એમ પ્રત્યક્ષ ઉધન ભાવને જેટલે અંશે અમલ થાય છે રીતે માલૂમ પડે છે. જે પ્રાર્થનાનાં આ બે જ તેટલે અંશે પ્રાર્થનાની કાર્યસાધતા દેખીતી રીતે વિશિષ્ટ ત હેય તે તેમાં પ્રશંસાસ્પદ કંઈયે નથી લાગે છે. એ દેખીતું છે. એ બને તો સાવ નિરર્થક છે.
પ્રાર્થના એટલે શ્રદ્ધા એ પ્રાર્થનાનું ખરું સ્વરૂપ એ બને વાંધાભય તો સર્વથા પરિહાર્ય છે.
છે. શ્રદ્ધા હોય અને કોઈ વસ્તુની અભિવાંચ્છના પ્રાર્થનાનાં આ અનિચ્છનીય તોથી આત્માને અનિષ્ટ પ્રકારનું ઉોધન મળે છે જેથી આત્માનું
થાય તે તે અવશ્ય મળી રહે છે. શ્રદ્ધારૂપ પ્રાર્થ
નાથી વ્યાધિઓનું નિવારણ થાય છે. અનેક આશ્ચર્ય અનિષ્ટ જ થાય છે.
કરી કાર્યો થઈ શકે છે. શ્રદ્ધા ન હોય તે કંઈ પણ સામાયિકનું સ્વરૂપ પ્રાર્થનાથી તદન ઉલટું છે. સામાયિકને કારકદ્રષ્ટિએ આત્માનાં પરમ લક્ષબિન્દુ
કાર્ય થઈ શકતું નથી. શ્રદ્ધાને નાશ થાય એટલે એક સાથે પ્રત્યક્ષ રીતે સંબંધ છે, અને એ રીતે તે વખતનાં સુકર કાર્યો દુર્ધટ બને છે. શ્રદ્ધા ન હોય
તો એક મહાન ગણાતા પુરૂષથી પણ કોઈ સંગીન આત્માને પરમ લાભદાયી છે. સામાયિક એ આત્મવિકાસ અને આત્મશ્રેયની સત્ય રીતિરૂપ છે.
કાર્ય થઈ શકતું નથી. શ્રદ્ધારૂપ પ્રાર્થનામાં બીજાની પ્રાર્થનાનું પૂર્વકાલિન સ્વરૂપ હાલના જેવું નિકૃષ્ટ
સહાયની લેશ પણ અપેક્ષા નહોય. શ્રદ્ધારૂપ પ્રાર્થના
માનસિક ત્યાગભાવથી પરિપૂર્ણ જ હોય. કેટિનું ન હતું. પ્રાર્થનાનાં અસલ સ્વરૂપમાં અનેક કારણે પરિવર્તન થયા કર્યાથી, પ્રાર્થનાનું સ્વરૂપ છે. સ્વામી રામતીર્થે પિતાના એક ગ્રંથમાં પ્રાર્થ હલકી કેટિએ આવી પડ્યું છે. ધર્મશાસ્ત્રોના અસત્ય નાનું રહસ્ય બરાબર સમજાવ્યું છે. સ્વામીજીને અવબોધથી પ્રાર્થનાનું સ્વરૂપ આટલું બધું વિકૃત
અને પ્રાર્થના વિષયક મંતવ્ય નિમ્ન પ્રકારે છે. બન્યું હોય એમ સંભવિત જણાય છે.
“કેટલાક મનુષ્યો અન્ન માટે દરરોજ પ્રાર્થના

Page #16

દરેક આત્માનું વસ્તુ સ્વરૂપ સંપૂર્ણ છે, પ્રત્યેક આત્મા પેાતાના ભાગ્યના
શ્રી આત્માન’પ્રકાશ
[ ૩૦૬ ]
કરે છે. પણ અન્ન એજ જીવન નથી, અન્ન એક લાથી જ જીવાય છે એમ કાઇ રખે માને. વળી અન્નની પ્રાથનામાં પણ વસ્તુતઃ અન્નાદિન ત્યાગભાવ છે. કેટલાક રાજાએ વિગેરે પણ અન્નમાટે નિત્ય પ્રાથના કરે છે, શુ' તેમને પણ અન્નને ટાટા છે? ના, નહિ જ. તાત્પર્ય એજ કે, અન્નની પ્રાથના અન્નાદિ ત્યાગભાવ સૂચવે છે. અન્નની પ્રાર્થના એટલે અન્ન માટે પ્રભુને યાચના કર્યાં કરવી એવા અથ નથી થતા. પ્રાંનાનું આ રહસ્ય સૌ કામે સમજવા જેવુ' છે. જેમને કાઇ પણ કાલે ટાટા ન પડે એવા માલેતુજાર મનુષ્યાએ પણ પ્રાંનાનું આ રહસ્ય ખરાબર સમજીને જ પ્રાથના
અન્નને
“પ્રત્યેક મનુષ્ય પોતાને કારાગ્રહવાસી 'દીવાન જેવા લેખી સદૈવ કહેવાતા મુક્તિદાતાની રાહ જોયા કરે છે. મુક્તિદાતાને વારંવાર ખેલાવે છે અને તેને પ્રાર્થના પણ કરે છે. કહેવાતા મુકિતદાતાનાં આગમનની અહર્નિશ પ્રતીક્ષા કર્યા કરે છે. શ્રદ્ધા અને ઉત્કંઠામાં મુક્તિદાતાની પ્રતિક્ષા કરતાં ઘણાયે કાળ
માટે પણ પરમાત્માને પ્રાર્થના કરવાની નહાય. એ પ્રાથના એવી છે જેમાં દ્રવ્ય આદિ સર્વસ્વતા માહ ઉલટા છેડવાને જ છે. અને તેટલા પરિત્યાગ ભાવ ડેળવવાના છે. આવી ભાવનાથી મનુષ્ય સાધુરૂપ બને છે. ''
કરવી જોઇએ. અન્નની પ્રાથના કાઈ ભૌતિક સ`પત્તિક્ષેપ થઇ જાય તેપણુ મુક્તિદાતાનું આગમન નથી થતું, મુતિના સમય આવે ત્યારે કારાગ્રહનાં દ્વાર ખખડતાં હોય એવા કંઇ અવાજ સંભળાય છે. આથી મનુષ્ય (કૈદી) ઉડીને ઉભા થઇને બહાર ડોકીયાં કરે છે. પણ તેની દ્રષ્ટિમાં કાઇ બહાર નથી દેખાતું, આથી તે પાછે! એસી જાય છે. ફરીવાર ખરાંને પાછા ખખડાટ થાય છે. આ વખતે કાઈ દષ્ટિગાચર નથી થતું. આમ છતાં શ્રદ્ધા પેાતાનું કાર્ય કર્યું જાય છે. કારાગ્રહનું દ્વાર ખુલી જાય છે, એ દ્વાર કાઇ ખીજાએ નહિ પણ કારાગ્રહના દીએ જ ખાલ્યુ' છે. તાપ ૩ દેવા અને દેવીએની ખેાજ કરતાં, મનુષ્ય પાછો પ્રારંભસ્થાન ઉપર જ આવે છે. મનુ લાઇ શકે છે. આત્માની સ્વીકૃત પરિસ્થિતિમાં આભાષ્યનું આત્મા પ્રત્યેજ અભિગમન થાય છે. દિશ વિના બીજા કાઇથી લેશ પણ પરિવર્ત્તન જ થઇ આદિમાં જે પ્રભુની શેાધ થતી હતી તે પ્રભુ પેાતાના શકે. આત્મા જ આત્માને મદદ કરે છે. કાઈ પર-આત્મામાં બિરાજેલા છે એવું ભાન થાય છે. પ્રભુ માત્મા આત્માને બહારથી મદદ નથી કરતો. સ` હવે વિશ્વના અધિષ્ઠાતા કે દિવૌકસૂરૂપે નથી ભાસતા; પ્રકારનાં દુ:ખ આદિનું નિવારણ અંતરથી જ સંભઆત્મા પોતે જ પ્રભુ છે એવા પ્રતીતિ યુકત સાક્ષાવે છે. પ્રાથનાથી અરણ્યરૂદન કરવાનો કઈ અર્થ જ ત્કાર થાય છે. અનેક પ્રકારના મેાહ, સક્ષેાભ અને નથી. ભ્રમજનક વિષય લાલસાના સર્વથા વિનાશ પરિણમે છે. આત્મા પરમાત્મારૂપે શાશ્વત્ સુખને અધિરાજા અને છે.
જે પ્રાર્થીનામાં પરિત્યાગ, સ્વાશ્રય અને સુશ્રદ્ધા ન હેાય તે પ્રાર્થના ખરા જ્ઞાની પુરૂષોને અરહિત લાગે છે. આત્મા સિવાય બીજા કાની પ્રાના કરવાની હોય ? આત્મા સિવાય આત્માને બીજુ કાણુ મદદ કરે ! આત્માની પરિસ્થિતિ આત્માથી જ ખુદ
સ્વાશ્રયી વિધાતા છે.
યથાયેાગ્ય પુરૂષાથ ફારવવાથી આત્માને મુક્તિ પણ મળે છે. બીજા ક્રાઇની કૃપાથી મુક્તિ મળે એવી માન્યતા આત્માની અપૂર્વ શકિતનું ધારમાં ધાર અજ્ઞાન છે.
સ્વામી વિવેકાનંદે કહ્યું છે કે

Page #17

-=-==== લે. ચેકસી
જિનવરમાં સધળા દર્શન છે.
[ ગતાંક પૃષ્ઠ ૨૮૧ થી શરૂ. ]
પિતાના ગુરુપદે સ્થાપન કરે છે તેમ મુમુક્ષુ યોગીરાજ આનંદઘનજીએ શ્રી નેમિનાથ આત્મા અર્થાત્ અધ્યાત્મમાર્ગને પથિક જરૂર પ્રભુના સ્તવનમાં ષદનમાંના જૈન દર્શન શ્રી આનંદઘન ઉફે શ્રી લાભાનંદજી મહાસિવાયના પાંચને, પરમાત્મા નમિનાથને કલ્પ- રાજને પિતાના ગુરુપદે સ્થાપી લે તે એમાં વૃક્ષની ઉપમા આપી એ તરુના અંગરૂપે કંઈ અજુતુ ન લેખાય. ટૂંકમાં કહેવાનું અપેક્ષાથી સુંદર સમન્વય, ટુંકા સ્તવનમાં એટલું જ કે તેમની કૃતિઓમાંથી જે ઝરણું મુદ્દાસર કરી દેખાડ્યો છે. એ દર્શન પંચક વહન કરતાં જણાય છે એમાં અધ્યાત્મરસની નય” ને દષ્ટિબિન્દુથી જોતાં પોતપોતાની રીતે અજબ ખુમારી ભરેલી છે. સાચા છે પણ “નયે એ પૂર્ણ સત્ય નથી જ. સ્તવનની બીજી કડીમાં, સાંખ્ય અને એ તે એક માત્ર માર્ગ છે. જ્યાં લગી સાત નિયાયિક નામના બે દર્શનને, કલ્પવૃક્ષ સમાન નય ને સમન્વય સાધવામાં ન આવે ત્યાં નમિનાથ પ્રભુના-ચણેની ઉપમા આપે છે; લગી સત્યના દર્શન “ખ” કુસુમવત્ અશક્ય કેમકે એ બન્નેમાં આત્માની સત્તા પર ખાસ છે. સમન્વય-સ્યાદ્વાદ માર્ગથી જ શકય બને વજન મૂકવામાં આવેલું છે. અર્થાત્ એ ઉભય છે એટલે જિનદર્શનની અપેક્ષા ધ્યાનમાં રાખી દર્શન આત્મસત્તાના વિવેચન કરનારા છે. અન્ય પાંચ દશનને વિચાર કરીએ તે સાંખ્યદર્શન કહે છે કે આત્મા માત્ર પુષ્કરએમાંથી સરલતાપૂર્વક સત્યને નિચોડ કહાડી પત્રવત નિલેપ છે ને જે કંઈ લેપ છે તે પ્રકૃતિને શકાય. પ્રસ્તુત રતવનમાં એ પ્રયત્ન કરવામાં છે. તૈયાયિક આત્મા માત્રમાં સત્તા તે એક આવ્યું છે તે તરફ દષ્ટિપાત કરીએ, ગી- જ માને છે છતાં એક જીવાત્મા અને બીજે રાજ જબરા અધ્યાત્મી પુરૂષ હતા. એ મહા- પરમાત્મા એવા બે ભેદ પાડે છે. જીવાત્માને ભાના પ્રત્યેક પદમાંથી અધ્યાત્મના ઝરણા માત્ર કાર્યનું કારણ લેખી પરમાત્માને કર્તા કરી રહેલા દષ્ટિગોચર થાય છે. મુમુક્ષુ આત્મા માને છે. જો કે જૈનદર્શનની પદ્ધતિએ એમના નાના મોટા દરેક પદેમાંથી કિંવા વિચારતાં આ મંતવ્ય સંપૂર્ણ ન જ ગણાય ચોવીશીના સ્તવનેમાંથી સાચી અધ્યાત્મદશાને છતાં નયની અપેક્ષાએ–કેવળ આત્મવ પ્રતિ સાક્ષાત્કાર કરી શકે છે. ઉપમિતિ ભવપ્રપંચ મીટ માંડતાં એમાં તથ્ય છે. દેહરૂપ સારાયે કથાના રચયિતા પ્રભાવિક સંતશ્રી સિદ્ધષિ અંગને આધાર જેમ પગે છે તેમ મહારાજ “લલીતવિસ્તરી વૃત્તિની રચના આત્મશક્તિના સ્વરૂપને પિછાનનારા આ બે અને એથી પિતાને થયેલ ઉપકાર સારૂ જેમ દશને ચરણ જેટલું મહત્વ ધરાવે છે. આમ પ્રભાવિકસૂરિ મહારાજ શ્રી હરિભદ્રસૂરિને પગની વાત કર્યા પછી તરત જ બે હાથની

Page #18

[ ૩૦૮ ]
શ્રી આત્માન પ્રકાશ. વાત પર આવે છે અને પસંદગીમાં બૌદ્ધ સ્વરૂપચિત્રણમાં સંખ્યાબંધ પાના રોકે છે દર્શન તેમજ મીમાંસક દર્શન અગ્રપદ પ્રાપ્ત તેમ આ મતેમાં પણ આત્માની મહત્તા કરે છે. બૌદ્ધમત યાને ભગવાન સુગત ભાખે ગવાયેલી છે. ફક્ત જે ફરક છે તે અપેક્ષા છે કે આત્મા ક્ષણે ક્ષણે બદલાય છે. મીમાં પ્રતિ લક્ષ્ય રાખી પિછાન કરવામાં છે. સક આત્માને નિત્ય અકર્તા માને છે. ત્રણે
આત્મા આદિ પદાર્થોને વ્યવહારનયથી કાળ સ્વરુપે અભેદ માને છે. કહ્યું છે કે
અવેલેકીએ તો બોદ્ધનું મંતવ્ય “ક્ષણે ક્ષણે એક એ વહી ભૂતાત્મા,
ભિન્નત્વ” સાચું ઠરે છે. એવી જ રીતે મીમાંભૂતે ભૂતે વ્યવસ્થિત
સક વસ્તુને અભેદ માનતે હેવાથી નિશ્ચયએકધા બહુધા ચૈવ,
નયના કાંટે તેલતાં આભપ્રમુખ સર્વ પદાર્થ દ્રશ્યતે જલ- ચંદ્રવ . પિતાપિતાના લક્ષણથી ત્રણે કાળમાં અભેદ વળી એક સવગતે નિત્યઃ પુનઃ વેરે છે. એ નિર્ણય બહાલ રહે છે, એમ આ વિગુણ ન બધ્યતે, ન મતે, ઈત્યાદિ. બે દશન વ્યવહાર ને નિશ્ચયનયના માત્ર
અપેક્ષી છે. પણ નમિનાથ પ્રભુનું કે જૈન આમ આ મંતવ્ય પાછળ પણ આમ- દશનનું પ્રવર્તન તે એક નય આશ્રયી છે જ શક્તિના વહેણ સાવ સુકાઈ નથી જતાં, જ નહિં પણ નિશ્ચય-વ્યવહારરૂપ બેલડી પર કે ઉપર વર્ણત હાથપગની ઉપમા અર્થાત્ અવલ બે છે. તેથી બૌદ્ધ તે વામ કરરૂપ છે. સાંખ્ય, નૈયાવિક, સોગત અને મીમાંસકે એ અને મીમાંસક તે દક્ષિણ કરરૂપ છે. આ સવને સમજવા સારૂ ગુરુમહારાજની સહાય તત્વની વાત ઝીણી હેવાથી એ પાછળ જીજ્ઞાસુ માટે આવશ્યક છે જ.
આશય સમજવામાં કઠિનાશ છે. એટલે ગુરુસારાંશમાં કહેવાનું એટલું જ કે જૈન દર્શન ગમની આવશ્યકતા છે. આ રીતે ચાર અંગની જેમ અપેક્ષાથી આત્માને મહત્વ આપી એના વાત થઈ.
– (ચાલુ)
અહિંસાનું મહાભ્ય.
અહિંસાથી બીજું કે ઉત્તમ પુણ્ય નથી, અહિંસાથી બીજું કોઇ ઉત્તમ સુખ નથી, અહિંસાથી બીજું કોઇ ઉત્તમ જ્ઞાન નથી અને અહિંસાથી બીજું કે ઉત્તમ ઈદ્રિયદમન નથી; અર્થાત્ અહિંસા જ મોટામાં મોટું પુણ્ય, સુખ, જ્ઞાન અને મન છે.
-સુભાષિત પદ્યરત્નાકર (ભા. ૧ લે.)

Page #19

લેખક:-મુનિશ્રી હ‘સસાગરજી મહારાજ, પ્રભુ મહાવીરે મેહમસ્ત જગતને ત્યાગધમ જ કેમ આપ્યા ?
( ગતાંક પૃષ્ઠ ૨૪૫ થી શરૂ )
એ દુઃખદ પ્રસ ંગે મ્હેન વાસ'તી ઉપર આવી પડેલા કરુણુ ધર્મસંકટનાં દુઃશ્રવણુથી લાલચેાળ અની ચામેર ઘૂમતાં એ ધર્મવી૨ મનસુખનાં પ્રશસ્ત નત્રામાં કુસુમની એ મૃતપ્રાયઃ દુઃસ્થાવસ્થાએ ઉષ્ણાશ્રુના બ્હાને લાલાશ ખાળી નાખીને એકાએક શમરસ પુરી દીધા !
એકીટશે કુસુમની જ દૈચિંતામાં મગ્ન એવા તે મનસુખે એ પ્રસંગથી તા અત્યંત વ્હાલી અને પરમ દુઃખિતા અેન વાસંતીના સત્ઝર પત્તો મેળવવાની તીવ્રતર જીજ્ઞાસાને ય દાખીને તુને માટે તે કુસુમની જ સારવારમાં રાકાઇ જવાનો નિશ્ચય કરી લીધે !
ક્ષણવાર ધારી ધારીને એ ગાડીનાં પાત્રાને શ્વેતાં તેમાંની ખૂજ વ્યક્તિને તે એ તીક્ષ્ણ અને ચપળ . નેત્રધારી મનસુખે સત્વર એળખી લીધી. અને તેથી ત્રણ ત્રણ દિવસની ક્ષુધા અને તૃષાથી પણ કલાન્ત અનેલે મનસુખ રહ્યાંસહ્યાં પણ તુમળને આત્મબળે જ એકત્ર કરી લઈને, અસ્વસ્થ કુસુમને નહિ' જ છેડવાની ભાવના છતાં આત્મરક્ષાર્થે તેને એ ભયંકર આમ્રવનમાંજ છેડી દેવાની ફરજમાં મૂકાઇને ત્રિવેણી નદીના ગાઢ જલમાં એકાએક કૂદી પડયે ! અત્ર વાચકને એ શકા સ્વાભાવિક થશે કે આગંતુક તરફથી મનસુખને એવા શા ભય હરશે ? એ પછી તે। એ વ્રતધારી મનસુખે, અસખ્ય પણ એ વાત અવસરે જણાવશું. અપકાય જીવાની કિલામાથી કમકમતા હૃદયે નજીકમાં જ વહેતી ત્રિવેણી નદીનાં સચિત્ત પણ પ્રાણાઘાત સમા ઝંપાપાતરૂપ દુ:સાહસને જળથી કિલન્ન કપડાંવડે કુસુમના મૂતિ દેહ અમલ કરતા મનસુખને આવતી ગાડીના જનાએ પણ ધારીને જોઇ લીધાની સાથે તા તેઓ તરફથી ઉપર સુક્ષ્મ જલ છટકા, અને વજ્રાંચલવડે. ગાડીવાનને ગાડી વેગે મારી મૂકવાનો ઇસારા
મંદમંદ પવન પ્રચાર સતત્ જારી રાખ્યાં.
થતાંને વેંત ગાડીવાને પણુ ગાડીને મારતેધેડે પલવારમાં જ કુસુમ પાસે ખડી કરી દીધી !
તેટલામાં તેા સેામચ' શેઠ, મગનલાલ, હિ‘મતચંદ્ર, પરમાનંદ અને મણિચંદ્ર વિગેરે એ ગાડીમાંથી ટપોટપ નીચે કૂદી પડયા; એટલું જ નRsિ' પણ કુસુમના એ મુછિત દેહને ચામેરથી ઘેરી વન્યા. રાત્રિમાં પલટાઇ જવાની તૈયારી કરતા દિવસની જળઝાંખળાવસ્થામાં એ સહુ આગતુકને, આ કાણુ ?” એવી થયેલી શકાના નિવા કરણાર્થે એ સહુએ કુસુમને એળખી કાઢવા ખડેપગે ભૂમિ ઉપર બેસી જવાની ક્રૂરજ પડી.
તથાપ્રકારની સુશ્રુષા બાદ કુસુમને આંશિક ચેતનવત જાણીને-‘વાસંતીની, સાર માટે સવર ઢોટ દેવાની ચકતાપૂર્ણ હૃદયશાન્તિ અનુભવવાને પરિણામે' કુસુમના શિથિલ અંગપ્રતિ એકીટશે ષ્ટિ ટકાવીને કુસુમની દેહચેષ્ટાને, સમયે સમયે ટગર ટગર નીહાળતા તપસ્વી મનસુખ જ્યાં સામાન્ય પણ વિશ્રાંતિ લે છે, ત્યાં તે। સૂર્યાસ્ત થયા બાદ થોડી જ વારમાં સામેથી પાંચ છ પેસેન્જર લઇને પેાતાના તરફ વેગે ઘસી આવતી એક ઘેાડાગાડીને મનસુખે દૂર દૂર દીઠી,

Page #20

[૧૦].
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ. સહુએ ધારી ધારીને જોતાં જોતજોતામાં તે જીદગીએ તો આત્માનું સાર્થક કરી લેવા કૃપા કુસુમને ઓળખી કાઢ. કુસુમને મૃતપ્રાયઃ કરો! એ મુજબ પરમાનંદનું વકતવ્ય પુરૂ નિહાળીને એ સહુને ધ્રાસકો પડ્ય! તેઓ સસં થયે સતેભ્રમ પેકારી ઉઠયા કે હ-હા, આ તે આપણે
ભાઈ પરમાનંદ! મારા પિતાના જ ધર્મપરમ સ્નેહી કુસુમ છે કુસુમ, આ આપણે હાલે બન્યું એકલે હેવાને લાભ લઈને ધમકતાના તો તા સમસ્ત કથન યથાર્થ જ માન્ય છે.
ત્મા ગણાતા પુત્રનું આ નિંદ્ય કૃત્ય જોયા પછી ડળઘાલુ મનસુખે વિષાદિના પ્રગવડે આ ભલા
તમારા વર્ગને સાથ આપવાને બદલે આજ સુધી મિત્રને ખચિત હણે લાગે છે ! સેમચંદભાઈ !
' મેં કદઈનાપૂર્વક જે સતત પ્રતિકાર જ કર્યો તે જે આ તમારે કહેવાતા ધર્મક મનસુખહવે મારા હૃદયમાં તીક્ષણ છુરીની જેમ ભેંકાય
અમારા હૈયાં તે આવા અનેક ધર્મગી- છે ! અને તેથી હું ખેદપૂર્વક કહું છું કે હું એની લેંગકસટીમાંથી પસાર થવાવડે આવા જ પૂર્ણ ઠગાય છું. મેં ખરેખર આત્મવંચના જ અનુભવેથી ઘડાઈ જવાને જ લીધે એ કહેવાતા કરી. વિશેષ શું કહું ? ભદ્રિક આત્માઓના ધમીઓના અવિશ્વાસુ બન્યા છેઆવા ધર્મ- પરમ ઉપકારી એવા તમેને, આજેથી તન, મન ધૂર્તા, મહાન દંભી ઠગ હોઈને જગતને શ્રાપ- અને ધનથી પણ હું તમારે આધીન રહીને રૂપ જ છે, એમ તેથી જ અમે એ નિર્ધાર કર્યો ધર્મઠગને ઉઘાડા પાડવા મારાથી બનતું કરછે. અને તેથી જ એ પાખંડીઓને યેનકેનાપવાનું અમેઘ વચન આપું છું. તમેને ધર્મના અમારે ખુલ્લા કરવા પડે છે.
હેપી જ ગણીને અદ્યાપિ મારાથી જે જે કઈથના
અપભ્રાજનાદિ કરાયાં છે. આશા છે કે તે દરેકની સોમચંદ શેઠ! આપને હજુ પણ અમે હવે તો મને માફી જ મળશેઃ પિતાના ધર્મઆગ્રહપૂર્વક વિનંતિ કરીએ છીએ કે આત્માનું
નિષ્ઠ પુત્રને પણ, દુર્ભાગ્યે પાખંડીઓની પ્રપંચ હિત ઇચ્છતા હે તે આ ઢેગીઓ પ્રતિ અંધશ્રધ્ધાળુ
જાળમાં ફસી પડેલા સોમચંદ શેઠ-પ્રચંડ પાપન રહો ! ધર્મઠગેની પ્રચંડ પાપલીલાથી બચી
નિષ્ઠ સમજવાના દુષ્કર્મો દયાધીન અવસ્થામાં છૂટવા આપના પુત્રનું જ આ અનાચરણીય દષ્ટાંત કમકમિતપણે કંપી ઊઠીને ઉપર મુજબનું સાહઆપને બસ થવું ઘટે, આપના જેવા જગપ્રસિધ્ધ 6 )
- સિક બેલી ઊડ્યા! દયાવંત અને ભદ્રિક આત્માઓ આવા દાન્સિકેની પ્રપંચજાળમાંથી સત્વર બચે, એવી જ સોમચંદ શેઠ કોણ? અમે તે પરમકૃપાળુ પરમાત્માને પ્રાર્થના કરીએ સેમચંદ શેઠ, એ આપણું કથાના નાયક છીએ. વિશેષમાં અનેક ભદ્રિક જનેના હિતાર્થે મનસુખના ગર્ભશ્રીમંત પિતા હતા. તેઓ એમ પણ આપને વિનવીએ છીએ કે, આ એક સદાચારી ઝવેરી કુટુંબના જગવિખ્યાત સંસ્કૃતિના પણ એઠાંતળે ધર્મના અખાડા ધર્મવીર હતા. ધર્મપ્રિય કુટુંબના સુશિક્ષણ તળે ખેલતા ધર્મગુરુઓને અને સદાશ્રિત ધર્મને પણ તેઓએ પિતાનું ચાલીશેક વર્ષ સુધીનું જીવન હવે તે જાગૃત થઈને મૂળમાંથી જ ઉખેડી ધર્મ રસપાનમાં તરબોળ કર્યું હતું. આશયે અતિ નાખવા અને મજબુત સાથ આપીને જતી નિર્મળ અને સ્વભાવે પરમ શાન્ત હતા. વર્ત

Page #21

પ્રભુ મહાવીરે મેહમસ્ત જગતને ત્યાગધર્મ જ કેમ આપ્યા? [ ૩૧૧ |
આસેવન કરનાર તપસ્વી તરીકે ય એ શ્રેષ્ઠી પ્રખ્યાત હતા ! ક મહુના ! એ શ્રેષ્ઠીએ, પેાતાના શ્રી જિનધર્મ વાસિત સુકોમળ હૃદયકમળનું અધિ રાજ્ય મુખ્યત્વે-મૈત્રી, પ્રમાદ, કારુણ્ય અને માધ્યસ્થભાવનાને જ સુપ્રત કર્યું હતું !
માનમાં તેઓ પાંસઠ વર્ષે લગભગ વટાવી ગયા હતા. તે। પણ આજના એક નવજુવાનને પણ નીચું જોવડાવે તેવા તેમને ભરાવદાર અને આકર્ષક દેદાર પ્રેક્ષકને હેરત પમાડતા હતા. કહેવાની જરૂર નથી કે એ અવસ્થામાં પણ તે અતીવ સશક્ત હતા. તેનું મુખ્ય કારણુ તા પૂર્વ પુણ્યના મજબુત સંચય જ લેખાય, છતાં ય તેમાં અશનપાનાદિની નિયમિતતા પરિમિતતા અને અવસરે પ્રાપ્ત હરકોઇ વસ્તુમાં મનાતી સંતુષ્ટતા વિગેરે મેખરે આવી જતાં !
પોતાના પુણ્યના એટલે તે જબ્બર પ્રાગભાર હતા કે ચાલીશ વર્ષની વયે પહોંચતાં સુધી તે એકધારૂ જ ધમી જીવન જીવી શકયા હતા ! અર્થાત્ ત્યાં સુધી તે ધર્મને અધમ સમજનાર વર્ગના જૈન જગતમાં અવાજ જ દુર્લભ હતા ! એ અરસામાં ઇતર વ પણુ ત્યાગ ધર્મ પ્રતિ આદરવાળા હોઇને ત્યાગી આત્માઓનાં બહુમાન કરતા; જેથી કરીને પણ એ સામચંદ શેઠનુ જીવન ધર્મથી અંશે ય સ્ખલિત થવા પામ્યું' ન હતું! તેથી પણ એ સદ્ભાગી શેઠની શ્રધ્ધા સદ્ધર્મપ્રતિ પ્રતિદિન વધુ ગાઢ અને નિર્મળ બની હતી.
સદિવ્યાપિની ખ્યાતિને વરેલા એ શ્રેષ્ઠી. વનું અનેક ભૂપતિ અને અધિકારી વગેનાં મદાંધ હૃદયા ઉપર પણ સુસામ્રાજ્ય હતું. ધર્માત્માને કાણુ વશ ન હોય ? ઉભય લેક હિતકર શ્રી દેવ, ગુરુ અને ધર્મ સબધી કોઇ પણ કાર્યોમાં એ શ્રેષ્ઠીને સદા-સર્વદા ત્રિકોણે જ અને સત્તમ ફાળે હતા.
?
સવાઘ
પુણ્યવાન શ્રી સેમચંદ શ્રેષ્ઠીની અવસ્થાના ચાલીશેક વર્ષ બાદ સમાજમાં એક એવા વ ઉત્પન્ન થયા, કે જે ધર્મને અધર્મ, સદાચારને દુરાચાર, ભક્ષ્યને અભક્ષ્ય,પેયને અપેય, નીતિને અનીતિ, માનવા લાગ્યા.
એ વગે` ક્રમે પોતાનું ઝુંડ કેળવતા જઈને અનેક સ્થળે ભાષણા અને લેખે।દ્વારા પશુ ઉપરોક્ત સસ્તુઓને આવરી જ નાખીને તેને સ્થાને સર્વ અસસ્તુઓની સ્થાપના કરવા માંડી ! સદ્ધર્મી અને સદાચરણીય પુરુષા ઉપરના આદર તા પણુ લેકમાં યત્કિંચિત
નાર એક્કા છે' એવી, ધર્મપ ંથે ગમન કરતાં આવી પડેલા અનેક વિકટ સ’યેગેામાં પણ સત્ય
પરમ સત્ય ટેકી સોમચંદ શેઠ, ‘ હાય તેવા વિકટ સંચાગામાં પણ સત્ય નહિ તજ-એ નહિ... થતા જોઈને ખૂબ જ અકળાયલા એ વગે` એ પછી તે સદ્ધર્મી અને સધર્મ, સદાચરણીય અને સદાચરણને જગતમાંથી યેનકેન રૂપી અસિધારાથી પંચમાત્ર નહિ ડગેલા શ્રી સામ-ઉતારી પાડવા જ અખાડા કરવા માંડ્યા ! તે તે વ્યક્તિ અને વસ્તુની ખબેઇ કરવા તદ્ન કાલ્પનીક અને અણુછાજતા પણ આરો મુકીને પવિત્ર પાત્રા અને પધાથે ઉપરથી લોકોની શ્રધ્ધાના પાયા જ હચમચાવવા લાગ્યા !
ચંદ શેઠે જગતભરના વિદ્ર હૈયામાં પોતાના અખંડ સોનેરી જીવનવડે ઊંડી છાપ પાડી હતી. દીનતાને જગતભરમાંથી દેશવટો દેવાની બુધ્ધિએ હરકેઇ વસ્તુના પ્રદાનમાં પણ તેઓ સમ દાનેશ્વરી હતા ! સદાચારના તે એ મૂર્તિમંત સ્થંભ હતાં! ગર્ભશ્રીમંત હોવા છતાં ય તપધર્મનું અત્રટન
આ વસ્તુ ધર્માત્મા સામચંદ શેઠથી સહી જવાથી તે વર્ગને જ્યાં જ્યાં રંજાડ઼ કરીને

Page #22

શ્રી આત્માનઃ પ્રકાશ.
[ ૭૧૨ ]
અધમ ફેલાવતા દેખે-જાણે, ત્યાં ત્યાં તેની સ પ્રકારે ખખર લઈને ઉભી પૂંછડીએ જ નસાડી મુકીને અવાચક બનાવવાના જ કાર્યોમાં એ પછી તે અહાનીશ રક્ત રહેવાના નિર્ધાર ઉપર આવ્યા હતા. એ નિર્ધારના પરિણામે તે શ્રેષ્ઠીએ તે વર્ગમાંના ધર્મ અને ધર્મી ઓની કદના કરનાર કેટલાએકને અનેકવાર જેલના સળીયા પાછળ પણ ધકેલ્યા હતાં !
આથી સમસ્ત અધમી વર્ગ તે શ્રેષ્ઠીથી થરથર કંપતા હતા! અને તેથી જ એ વર્ગના કેટલાક આગેવાના ઉપર ઉપરથી સેામચ'દ શેઠના 'પર્ક સાધી રાખીને જ પોતાના મત અંશે પણ ચલાવી શકાશે એવી ચાક્કસ માન્યતાવાળા બન્યા હતા. અને તેથી શેઠશ્રી સાથે આન ંદની વાતા કરતાં જઈને કદી કદી હાસ્યમાં પેાતાના જ મત સાથે! હાવાના તે ઉપરછળે! પ્રમાદિત આગ્રહું કરી લેવામાં સફળ થતા હતા. કારણ કે એ વસ્તું માનસ, મનથી ચાક્કસ જાણતા જ ડાવા છતાં ધર્મનિષ્ઠ સેામચ’દ્ર શેઠ પ્રસંગ વિના તે પ્રતિ કડવાશ કે કટુવચન વાપરીને વિરોધાભાસ પણ કરવામાં અલ્પ ય લાભ માનતા જ નહિ' હાવાથી તેવાઓનું યદ્રાતદ્વા વક્તવ્ય પણ સાંભળીને ગળી જતા હતા!
એ લેાકેાની ઉલટી પણ વાર્તાને નિરૂત્તરપણે જ સાંભળતા જોઈને ય, એ નવા વર્ગના આગેવાનાને તે અવનવી ઉપજાવી કાઢેલી ક્રમે અનેક વાતા તે શ્રેષ્ઠીને કાને અકળાવવાને પ્રસંગ તે મળી જ રહેતા ! એ એમને તે પરમ આનંદના જ વિષય હતા.
પેાતાના મકાનમાં નિર્જન સ્થળે શ્રી સામ ચંદ શેઠ ગમગીન ચહેરે લમણે હાથ ટેકવીને આજે ઉંડા વિચારાધીનપણે ઉગ્ર નિશ્વાસા મૂકી રહ્યા છે, તેટલામાં તે મળવાને છઠ્ઠાને-નવા
-ભવ્ય-દર્શન (ભીમપલાસ અથવા ભૈરવી-રાગ ) એક દિન હસતા અટુલે, ગુરુધ્યાન વિષે વઘુભાન ભુલી; નિર્મળતા સઘળે દિવ્ય હતી,
ઉપમા શી આપુ' ઉર ખાલી ? ટ્રેક પછી તે સમયે કુસુમે ઉઘડયાં, નભના ચંદરવે જ્યેાતિભયા પ્રતિ પુષ્પ વિષે પ્રતિ પાંદડીએ, વિલસ્યાં મુખડાં મધુ હાસ્યભર્યા ૧ ત્યાં ગાય઼ીચા નવ રેશમના,
ના મખમલ કે નવ સુતરતણા; તારાવલી જડિત સિ’હાસન પર,
વળી દીઠા ગુરુજી અતિ નમણા ના દેહ હતા એ નારીને, ના નરકેશ આકાર રે; પણ મમ હૃદયે ઉલ્લાસ થયે,
ગુરુદનથી એ સમીપ તરે, ૩ આનંદ થયે। અતુલિત હૃદયે,
જે શબ્દ વદ્યા ગુરુજી મુખથી; પરમાનå અસ મસ્ત ખન્યા,
ઉરમાં એકારની ધૂન મચી. પછી શાન્તિ દિવ્ય ઉરે પ્રસરી,
ર
૪
નાડુ તણી દીસતી સીમા; હેમેન્દ્રતણાં ઉરદ્વાર ખુલ્યાં, પધરાવી રૂડી ગુરુની પ્રતિમા, રચિયતા,
મુનિ શ્રી હેમેન્દ્રસાગરજી મહારાજ.
૫
વના આગેવાન મગનલાલ, હિંમતચંદ્ર, પરમાણુંă અને મણિચન્દ્રે સેામચંદ શેઠના આવાસમાં એકાએક પ્રવેશ કર્યો, ચાલુ

Page #23

શ્રી મહાવિદેહ ક્ષેત્રમાં બિરાજમાન વીશ વિહરમાન જિનેશ્વરના પવિત્ર નામે તથા માતપિતા, સ્ત્રી, આયુષ્ય, લંછન વગેરેનું
જાણવા યોગ્ય વર્ણન.
[ દરેક જૈનશાળાઓમાં ઘણે ભાગે ભરતક્ષેત્રમાં ચોથા આરામાં થયેલા શ્રી આદિનાથ પ્રભુ વગેરે ચોવીશ ભગવંતના માતાપિતા, નગરી વગેરે વર્ણને અભ્યાસમાં આવતા હોવાથી તેઓ તેમજ અન્યને પણ તે વ્યાખ્યાનધારા કે વાચનવડે જાણવામાં આવેલ હોય, પરંતુ અત્યારે વિહરમાન શ્રી સીમંધરસવામી વગેરે વીશ પરમાત્માની નીચે લખેલી હકીકતે પણ જાણવા જેવી તેમજ જેનશાળાઓમાં બાલક-બાલિકાઓને શિખવવા જેવી હોવાથી લેખ તરિકે નીચે પ્રગટ કરીએ છીએ-સંપાદક]
૧. સીમંધરસ્વામી ૧. જંબુદ્દીપના મહા- પ. વિજયા માતા છે. મૃગલંછન ૭. મેહની સ્ત્રી વિદેહ ક્ષેત્રમાં થયા. ૨. આઠમી પુષ્કલાવતી વિજય. ૮. પૂર્વવત. ૩. પુંડરીગિણી નગરીમાં જન્મ્યા. ૪. શ્રેયાંસરાજા ૪ સુબાહુ સ્વામી ૧. જંબુદ્વીપના મહાપિતા. ૫ સત્યજી માતા વૃષભલંછન ૭. રૂક્ષ્મણી વિદેહ ક્ષેત્રમાં થયા. ૨. પચીશમી નલિનાવતી
સ્ત્રી. ૮. સુવર્ણ વર્ણદેહ ૯. પાંચસે ધનુષ્ય દેહમાન વિજય. ૩. અયોધ્યા નગરી. ૪. નિષધરાજા પિતા. ૧૦. ચોરાશી લાખ પૂર્વનું સર્વ આયુષ્ય. ૧૧. પ. ભુનંદા માતા. ૬. કપિલંછન ૭, પિંપુરીસા તેમાં ર૦ લાખ પૂર્વ કુવરપણે રહ્યા. ૧૨. ત્રેસઠ શ્રી ૮. શેષ પૂર્વવત. લાખ પૂર્વ રાજ્ય ભોગવ્યું. ૧૩ એક લાખ પૂર્વ
૫. સુજાત સ્વામી ૧. પૂર્વધાતકી ખંડ ચારિત્ર. ૧૪. એકસો ક્રોડ સાધુઓને પરિવાર,
* ૨. આઠમી પુક્કાવતી વિજય. ૩. પુંડરીગિણી ૧પ, દશ લાખ કેવલી પરિવાર
નગરી. ૪. દેવસેન રાજા પિતા. ૫. દેવસેના માતા ૨. મી યુગમધરસ્વામી ૧. જંબુદ્વીપના મહા- ૬. સૂર્યઉછન. ૭, જયસેના સ્ત્રી. ૮. શેષ પૂર્વવતવિદેહ ક્ષેત્રમાં થયા. ૨. નવમી વપ્રવિજય. ૩. વિજ
૬. સ્વયંપ્રભ સ્વામી ૧. પૂર્વધાતકી ખંડ યાપુરી નગરી, ૪. સુદઢરાજા પિતા. ૫. સુતારા માતા.
૨. નવમી પ્રવિજય. ૩. વિજયાપુરી નગરી. ૪. ૬. ગજલંછન, ૭. પ્રિયમંગલા સ્ત્રી. ૮. શેષ આઠ
કીર્તિગજ રાજા પિતા પ. મંગલા માતા ૬. ચંદ્રબેલ પૂર્વવત.
લંછન છે. પ્રિયન સ્ત્રી ૮. શેષ પૂર્વવત૩. બાહુસ્વામી ૧. જંબુદ્વીપના મહાવિદેહ ક્ષેત્રમાં થયા. ૨. ચોવીશમી વસવિજય. ૩.
૭. ઋષભાનન સ્વામી ૧. પૂર્વધાતકી ખંડ,
૨. એવી શમી વચ્છવિજય ૩. સુસીમાપુરી નગરી સુસીમાપુરી નગરી. ૪. સુગ્રીવ રાજા પિતા.
૪. કીનિંધર રાજા પિતા ૫. વીરસેના માતા ૬. ૧. હાલ વિહરમાન વીશ તીર્થકર મહાવિદ સિંહલંછન છે. જયાવતી સ્ત્રી. ૮. શેષ પૂર્વવત. હમાં કેવલી તરીકે વિચરે છે, પણ થયા એ ભૂત- ૮. અનંતવીર્ય સ્વામી ૧. પૂર્વધાતકી કાલનું વચન જન્મને આશ્રયી સમજવું. ખંડ ૨. પચીશમી નલિનાવતી વિજય ૩. અધ્યા ૨. આવતી વીશીમાં મોક્ષે જશે.
નગરી ૪. મેઘરથ રાજા પિતા. ૫, મંગલાવતી

Page #24

શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ
૩૧૪ ]
માતા. ૬. ગજલ છન ૭. વિજયાવતી સ્ત્રી ૮. શેષ પૂવત્.
૯. સૂરપ્રભસ્વામી ૧. પશ્ચિમ ધાતકીખ, ર. આમી પુષ્કલાવતી વિજય. ૩. પુંડરીગિણી નગરી ૪. વિજય રાજા પિતા ૫. વિજયા મ તા ૬. ચંદ્રલ'છન છ. 'દસેના સ્ત્રી ૮. શેષ પૂત્
૧ વિશાલપ્રભ સ્વામી ૧. પશ્ચિમ ધાતકી ખંડ ૨, નવમી વવિજય ૩. વિજયાપુરી નગરી ૪ શ્રી નાગરાજા પિતા ૫. ભદ્રા માતા ૬. સૂર્યલઇન છ, વિમલા શ્રી. ૮. શેષ પૂર્વવત્
૧૧. વજ્રધર સ્વામી ૧. પશ્ચિમ ધાતકીખંડ ૨. ચાવીશમી વત્સવિજય ૩ સુસીમાપુરી નગરી ૪ પદ્મરથ રાજા પિતા પ. સરસ્વતી માતા ૬ શખલન. ૭. વિજયાદેવી સ્ત્રી. ૮. રૉષ પૂર્વવત્.
૧૨. ચ‘ફાનન સ્વામી ૧. પશ્ચિમ ધાતકીખડ ર. પચીશમી નિલનાવતી વિજય ૭. અયે ધ્યા નગરી ૪. વાલ્મિક રાજા પિતા ૫. પદ્માવતી માતા ૬. વૃષભલંછન ૭. લીલાવતી સ્ત્રી ૮. શેષ પૂવત્.
ર.
૧૩. ચંદ્રબાહુ સ્વામી ૧. પૂર્વ પુષ્કરા આઠમી પુષ્કલાવતી વિજય ૩. પુંડરીગિણી નગરી ૪, દેવાન’દ રાજા પિતા ૫. રેણુકા માતા, કમલલછન ૭. સુગંધા સ્ત્રી ૮. શેષ પૂવત્.
૧પ. ઇશ્વરસ્વામી ૧. પૂર્વ પુષ્કરા ૨. ચેાવીશમી વસ્વિજય ૩. સુસીમાપુરી નગરી ૪. ગુજસેન રાજા પિતા પુ. યોાવલા માતા ૬. ચંદ્રલછન છ, ભદ્રાવતી સ્ત્રી ૮. શેષ પૂર્વવત્,
૧૬. નેમિપ્રભુ સ્વામી ૧. પૂર્વ પુષ્કરા ૨. પચીશમી નલીનાવતી વિજય ૭. અપેાધ્યા નગરી ૪. વીરભદ્ર રાા પિતા ૫. સેનાવતી માતા ૬. સૂ`લછન છ. મારતી સ્ત્રી ૮. શેષ પૂર્વવત્.
૧૭. વીરસેનસ્વામી ૧. પશ્ચિમ પુષ્કરા ર. આમી પુષ્કલાવતી વિજય. ૭, પુંડરગિણી નગરી ૪. ભૂમિપાત્ર રાજા પિતા ૫. ભાનુભતી માતા . વૃષભન્ન છન છ, રાજસેના સ્ત્રી ૮. શેષ પૂર્વવત્.
૧૮. મહાભદ્ર સ્વામી ૧. પશ્ચિમ પુષ્કરા ૨. નવમી વવિજય ૩. વિજયાપુરી નગરી ૪. દેવસેન રાજા પિતા ૫. ઊભા માતા ૬. ગજલ’છન ૭. સૂરિકતા સ્ત્રી ૮. શેષ પૂર્વવત્.
૧૯. દૈવયશા સ્વામી ૧. પશ્ચિમ પુષ્કરા ૨. ચાવીશમી વવિજય ૩, સુસીમાપુરી નગરી ૪. સંવરભૂતિ રાજા પિતા. ૫. ગંગાવતી માતા ૬. ચાઁદ્રલ'છન છ. પદ્માવતી સ્ત્રી ૮. શેષ પૂર્વવત્.
૨૦. અજિતવીર્ય સ્વામી ૧. પશ્ચિમ પુષ્ક
૧૪. ભુજંગ સ્વામી ૧. પૂર્વ પુષ્કરારા ર. પચીશમી નલિનાવતો વિજય. ૩. અયે।
૨. નવમી વપ્રવિજય ૩. વિજયાનગરી ૪. મહાબલ રાજા પિતા ૫. મહિમા માતા ૬. કમલલછન ૭. સુગધસેના સ્ત્રી ૮, શેષ પૂર્વવત્.
ધ્યા નગરી ૪. રાજપાલ રાજા પિતા ૫, કનકાવતી માતા ૬. શ`ખલ છન છ. રત્નમાળા સ્ત્રી ૮. શેષ પૂ વત.

Page #25

વર્તમાન સમાચાર.
આ સભાને ૪૫મે વાર્ષિક મહોતસવ થઈ પાંચમે નયા શહેર પધાર્યા હતા. વ્યાખ્યાનમાં અને ગુરુજયંતિ,
ન્યાયાધીશ વિગેરે ઓફિસર વર્ગ અને નગરજનતાએ અત્રેની શ્રી જૈન આત્માનંદ સભાને ૪૫મો સારા પ્રમાણમાં લાભ લીધે. ન્યાયાધીશ આદિની વાર્ષિક મહોત્સવ જેઠ શુદિ ૭ સોમવાર તા. વિનંતિને માન આપી એક દિવસ વધુ રોકાઈ વ્યા૨-૬-૪૧ના રોજ હેવાથી સવારના નવ કલાકે ખ્યાનને લાભ આપી આચાર્યશ્રી સાતમે મીરાં સભાના મકાનમાં પ્રભુ પધરાવી પૂજા ભણાવવામાં સાહેબ પધાર્યા અને આઠમની સાંજે જમુશહેરમાં આવી હતી. બપોરના બાર વાગે વોરા હઠીસંગભાઈ વિનાયક મિત્રની ધર્મશાળામાં પધાર્યા ગુજરાંવાલા ઝવેરચંદ તરફથી સભાસદોનું સ્વામીવાત્સલ્ય કર લાહોર, નારીવાલ, જડીયાલા, સ્વાલકેટ વગેરેથી વામાં આવ્યું હતું, તેમજ ન્યાયાંનિધિ જેના- પધારેલા સગ્રુહસ્થો અને શ્રીમાન ફુલચંદજી મઘા. ચાર્ય શ્રીમદ્ વિજયાનંદ સુરીશ્વરજી મહરાજની જયંતિ રેવન્યુર કમીશ્નર કાશ્મીર ગવર્મેન્ટના ધર્મપત્ની પ્રસંગે જેઠ શુદિ ૮ મંગળવાર તા.૩-૪-૪૧ના રોજ આદિ દર્શનાર્થે પધાર્યા. સભાના સભાસદેએ સિદ્ધાચલજી જઈ રાધનપુરનિવાસી . વ. ૮ તા. ૨૦-૪-૪૧ને શુભ દિવસ શેઠ મોતીલાલ મૂળજીભાઈ હ. શેઠ સાકરચંદભાઈ કાશ્મીરની રાજધાની જમ્મુ શહેરના ઇતિહાસમાં તરફથી સવારના શ્રી સિદ્ધચળજી ઉપર પૂજા સુવર્ણાક્ષરે અંકિત રહેશે. ભણાવી, શ્રી આદીશ્વર ભગવાન, શ્રી પુંડરીકજી, શ્રી
- ૪૫ વર્ષ પછી આચાર્ય ભગવાન પિતાના આંગણે દાદાજીના પગલે વિ. ની આંગી ચાવી અને શ્રી
પધારતા હોવાથી જૈન-અજૈન સર્વે જનતામાં પુરબાઈની ધર્મશાળામાં સભાસદોનું સ્વામીવાત્સ
ખુશીની-આનંદ-ઉત્સાહની લહેરો ઉછળી રહી હતી. કરવામાં આવ્યું હતું.
સવારના સાડાસાત વાગ્યે આચાર્યશ્રી સરદાર મુંબઈ
સુંદરસિંહજીની ધર્મશાળાએ પધાર્યા. મુંબઈમાં શ્રી આત્માનંદ જૈન સભા તરફથી ન્યાયાભાનિધિ જૈનાચાર્ય શ્રીમદ્ વિજયાનંદ સુરીશ્વરજી
અહિં જમુ શ્રી સંઘ, બહારથી પધારેલા ભાઈઓ મહારાજશ્રીની જયંતિ જેઠ શુદિ ૮ના રોજ ઉજ- અને નગરનિવાસી અજૈન બંધુઓએ અપૂર્વ સામૈયું વવામાં આવી હતી. પંજાબ સમાચાર.
આચાર્યશ્રી સુંદરસિંહજીની ધર્મશાળાથી સાડા પૂજ્યપાદુ આચાર્યવર્ય શ્રીમદ્વિજયવદ્રભ. આઠ વાગ્યે સામૈયા સાથે નીકળી શહેરના મુખ્ય સૂરીશ્વરજી મહારાજ પિતાની શિષ્ય મંડલી સાથે મુખ્ય બજારોમાં થઈ એક વાગ્યે દીવાન જવાલાસ્વાલકેટથી ચૈત્ર વ. ૩ તા. ૧૪-૪-૪૫ સેમવારે સાહેબના મંદિરે પધાર્યા. વિહાર કરી રાયસાહેબ લાલા કર્મચંદજી એનરરી દીવાન સાહેબના મંદિરના વિશાળ મેદાનમાં મેરેટના બંગલે પધારી ધર્મદેશના આપી ચાલ- મંડપ બાંધવામાં આવેલ હતા. લાઉડસ્પીકર આદિની કેટ છાવણી પધાર્યા, સાંજના વ્યાખ્યાનમાં ઘણું સુંદર વ્યવસ્થા રાખવામાં આવી હતી. મનુષ્યોએ લાભ લીધો. ચોથે વિહાર કરી સચેતગઢ સ્યલટન રાયસાહેબ લાલા કર્મચંદજી એન.

Page #26

[ ૩૧૬ ]
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ
સં૫.
મેજરટ્રેટની અધ્યક્ષતામાં વિરાટ સભા ભરવામાં આવી. વ્યાખ્યાનમાં દીવાન સાહેબ, રેવન્યુ કમીશ્નર સામયામાં અને સભામાં અધિકારી વર્ગ, વિદ્વાન- ફૂલચંદજી મોઘા, અનંતરામજી વકીલ વિગેરે વિગેરે વર્ગ અને નાગરીકેની હાજરી ખાસ ધ્યાન ઓફિસરવર્ગ અને વિદ્વાન વર્ગ, લાલા કાશીરામજી ખેંચનારી હતી.
વિગેરે નગરના અગ્રગણ્ય સારા પ્રમાણમાં લાભ મંગલાચરણ થયા બાદ જમ શ્રી સંધ અને લઈ રહ્યા હતા. જમુનગરનિવાસીઓ તરફથી અભિનંદન આચાર્ય આચાર્યશ્રીજી થોડા દિવસની અત્રે સ્થિરતા કરી શ્રીજીને અર્પણ કરવામાં આવ્યા. આચાર્ય શ્રીજીએ સંખતરા-નારેવાલ તરફ વિહાર કરશે. મધુર અવનિથી ગૃહના પટ્ટકર્તાવ્ય વિષય પર સંક્ષિપ્તમાં સુંદર ઉપદેશ આપ્યો હતો. ટાઈમ ઘણે ફરીદકોટના લાલા નરપતરાય-મરછલાલ, આ જ થઈ જવાથી બપોરથી સભા મોકુફ રાખવામાં અને સગા ભાઈઓમાં વૈમનસ્ય ચાલતું હતું તે આવી.
આચાર્યશ્રીજીના પ્રતાપથી મટી ગયું અને સંપ રાતના આઠ વાગ્યે બાબુ અનંતરામજી વકીલ થયે છે. અધિષ્ઠાતા શ્રી આત્માનંદ જૈન ગુરુકુળ, પંજાબની જેનાચાર્ય શ્રીમદ્વિજયવલ્લભસૂરીશ્વરજી મા અધ્યક્ષતામાં વિરાટ સભા ભરવામાં આવી. માનવ- રાજ કાશ્મીરની રાજધાની જમ્મુશહેરમાં જનધર્મને મેદની ૧૫૦૦૦ હજાર જેટલી એકત્રિત થઈ હતી. ડકે વગાડી આનંદેત્સવ ઉજવી હજારો માણસોને વિદ્વાનોના ભાષણ વગેરે થતાં રાતના બાર વાગે પ્રતિબધ આપી છે. શુ. છઠના દિવસે વિહાર કરસભા વિસર્જન થઈ.
વાના હેવાથી પાંચમના દિવસે વ્યાખ્યાનંતર સનાચૈ વ ૧૦ તા. ૨૧-૪-૪. સોમવારે તન ધર્મ હાઈરફૂલ તરફથી આચાર્યશ્રીજીને અભિસવારના સાડાસાત વાગે પંડિત અનંતરામ- નંદન પત્ર આપવામાં આવ્યું અને બપોરે દહેરાજીની અધ્યક્ષતામાં સભા થઈ. આચાર્યશ્રીએ સરમાં રેવન્યુ કમિશ્નર ગવર્મેટ કાશ્મીર, શ્રીમાન બુલંદ અવાજે આત્મા-પરમાત્મા અને કર્મ વિષયક મૂલચંદ મેઘાના તરફથી પૂજા ભણાવવામાં આવી. ઘણું જ મહત્ત્વશાળી વ્યાખ્યાન આપ્યું હતું. પૂજન ભણાવવા માટે ગુજરાંવાલાથી ખાસ ટાળી ૧૧ વાગે જયનાદની સાથે સભા વિસર્જન થઈ. બોલાવવામાં આવી હતી જેથી ખૂબ ઠાઠ જામ્યો હતો.
બપોરે ૩ વાગે બાબ તેરામણ ગવર્નર છકે સવારના છ વાગે આચાર્યશ્રીજીએ ભગવાન કાશ્મીરની અધ્યક્ષતામાં સભા થઈ તે વખતે શ્રી મહાવીરસ્વામીજીના દર્શન કરી વિહાર કર્યો. આચાર્યશ્રીજીએ આત્મા સાથે કર્મને સંબંધ
4 વિહારના સમયે શ્રીમાન મેઘાજી આદિ અધિકારીવિષય પર ભાવવાહી--પ્રભાવશાળી વ્યાખ્યાન આપ્યું. ૧
વર્ગની હાજરી ધ્યાન ખેંચનારી હતી. ગુજરાવાલા, છ વાગે સભા વિસર્જન થઈ.
જમ્મુશહેર આદિના ઘણું બંધુઓ સત્તાવારી ગામ
સુધી સાથે આવ્યા હતા અને શ્રીમાન મેઘાજી ભજનમંડલીઓને અને બીજા ભજનિકોને
સાહેબના ધર્મપત્ની પિતાના પુત્રપુત્રીઓ સાથે સેના-ચાંદીના મેડલો આપવામાં આવ્યા હતા. મેટરધારા બે વખત દર્શન કરવા આવ્યા હતા.
આચાર્યશ્રીજીને ઉતારી લીલા કાશીરામજી સ્થા- સત્તાવારીથી વિહાર કરી વિસના, હરિયાલ, નકવાસી જૈનના મકાનમાં રાખવામાં આવ્યો હતો. હતાલ, નખનાલ, જડીયાલા, જફરવાલ, ધર્મથલ
આચાર્યશ્રીજીને મને હર પ્રભાવશાળી વ્યાખ્યાને આદિ ગામોમાં ધર્મોપદેશને ધોધ વહેવડાવતા વૈ. દરરોજ ક્ષત્રિસભાને વિશાળ હાલમાં ચાલુ હતા. શુ. ચૌદશે સંખતરા પધાર્યા. અહીંની તમામ જન

Page #27

વર્તમાન સમાચાર.
[૩૧૭ ]
તાએ આચાર્યશ્રીજીનું સુંદર ભાવભીનું સ્વાગત જહેમ આદિથી પધારેલા ભાઈઓ પણ દર્શનાર્થ કર્યું. આચાર્યશ્રીજીના માનમાં કસાઈ લોકોએ આવી પહોંચ્યા હતા. અને ગામના લોકે સરદાર દુકાનો બંધ રાખી. સામૈયા સાથે ગામમાં ફરી ઠંડાસિંગ, નાથાસિંગ વિગેરે ધર્મચર્ચા કરતા રહ્યા. શ્રી ધમનાથ પ્રભુના દર્શન કરી લાલા અગીયારસે સવારે વિહાર કરી શીખાલસા હાઈસ્કૂલમાં બેલીરામજી દીનાનાથજીના તબેલામાં પધારી દેશના પધાર્યા. અત્રેથી શ્રી સંધની સાથે ગાજતેવાજતે આપી અહીં જ ઉતારો રાખ્યો. સખતરા અને આચાર્યશ્રીજી દેહરાસરની પાસે પધાર્યા. અહીંથી નારેવાલની ભજનમંડલીઓએ ભજનની ધૂમ સામૈયું બહુ જ ઠાઠમાઠપૂર્વક મીશન સ્કૂલનું બેન્ડ, મચાવી મૂકી હતી. આચાર્યશ્રી દરરોજ વિવિધ ચિરાગબેન્ડ આદિ બેન્ડવાજાઓ અને ફીજવિષયો પર ઉપદેશામૃત ઝરો વહેવડાવી રહ્યા છે. પુરથી લાવવામાં આવેલ કાછના ઘડાઓને સોનેરી હિન્દુ-મુસલમાન–શીખ વિગેરે તમામ લોકે ઉપદેશા- રથ વિગેરેથી કરવામાં આવ્યું. મૃતને લાભ લે છે.
બજારોમાં વરઘોડે આવતાં માણસની ભીડ - પૂજ્ય આચાર્યવર્ય શ્રીમદ્વિજયવલ્લભસૂરી. ઘણી જ વધી પડી હતી. આસપાસના પાંચ પાંચ શ્વરજી મહારાજ આદિ સપરિવાર સખતરામાં ઉપ- સાત સાત ગાઉ ઉપરના ગામોમાંથી ઘણું માણસે દેશામૃતનો પ્રવાહ વહેવડાવી, લાલા અમીચંદના પુત્રો વરઘોડો જોવા ઉતરી પડ્યા હતા. લાલા દેવરાજ અને માસ્ટર જ્ઞાનચંદ આ બંને બજારમાં લાલા પંજૂશાહે પિતાની દુકાન સગા ભાઈઓનો મેળ કરાવી છે. વ. નવમીએ વિહાર પાસે વાસણને મનમોહક વલ્લભ ગેટ બનાવ્યો હતો. કરી જશપાલ પધાર્યા. સવારે વિહાર કરવાના હકીમ ગુલામમહમદ અને કમ્મરએમદે હતા પરંતુ વરસાદ વરસવાથી સવારને વિહાર બંધ આચાર્યશ્રીજી પોતાની દુકાન પાસે પધાર્યા ત્યારે રહ્યો. આથી આખા નગરમાં હર્ષની લાગણી ફેલાઈ ઊભા થઈ સ્વાગતના ગીતે ગાઈ ને રજિત ગઈ અને લકે કહેવા લાગ્યા કે મહારાજશ્રીએ તે કર્યા હતા. અમારી વિનંતિ ન સ્વીકારી પણ પરમાત્માએ તે સામૈયું મુખ્ય મુખ્ય બજારોમાં ફરી ૧૧ વાગ્યે સ્વીકારી. લકે વ્યાખ્યાનની તૈયારી કરવા લાગ્યા. સ્ટેશન પાસે લાલા પંજૂશાહ જૈન ધર્મશાળા પાસે નારેવાલ અગીઆરસે પહોંચવાનું નક્કી થઈ ચુક્યું આવ્યું. અહીં ખાસ મંડપ બનાવવામાં આવ્યો હતું. નારીવાલ સંધે પણ તૈયારી કરી. બહારગામમાં હતા. લાઉડસ્પીકરની વ્યવસ્થા રાખવામાં આવી હતી. પંજાબભરમાં આમંત્રણ પત્રિકાઓ મોકલાવી દીધી ઉચ્ચાસન પર આચાર્યશ્રીજી બિરાજમાન થયા. હતી. આ વાત ધ્યાનમાં રાખી આચાર્યશ્રીએ ઠંડક રાયસાહેબ લાલા કર્મચંદજી ઓનરરી ભાછરડ્રેટ અને છેડી થોડી વાદળીઓ હોવાથી બે વાગ્યે વિહાર મ્યાલકોટની અધ્યક્ષતામાં વિરાટ સભા ભરવામાં કરી દીધો. પંડિત કેદારનાથ શર્મા વિગેરે ઘણા
આવી હતી, અ જેન બંધુઓ પણ જશપાલ સુધી સાથે આવ્યા શ્રી સંધ નારાવાલ તરફથી લીલા પંજૂશાહ હતા. પંડિત કેદારનાથજીએ ધર્મ વિષય પર સાતસો આચાર્યશ્રીના કરકમળોમાં અભિનંદનપત્ર અર્પણ કર્યું. પાનાનું એક પુસ્તક બનાવ્યું છે તે દરરોજ આચાર્ય આચાર્યશ્રીએ માનવભવની દુર્લભતા ઉપર શ્રીને સંભળાવતા અને આચાર્યશ્રીજીની સૂચનાનુ- સુંદર દેશના આપી. ત્યારબાદ બપોર પછી ફરીથી સાર સુધારવધારો કરતા હતા. દશમીએ નાંગલ ૩ થી ૬ વાગ્યા સુધી અને રાતના ૮ થી ૧૧ પધાર્યા. અહીંથી નારેવાલ નજીક હોવાથી નારીવાલ- વાગ્યા સુધી સભાઓ ભરવામાં આવી. પંડિત ના ભાઈઓ અને બહારથી અંબાલા, અમૃતસર, હંસરાજજી, સૂરી મહમદબીન આદિન મનોહર જડીયાલા, લાહોર, લુધીયાના, મ્યાલકોટ-જમ્મુ, ભાષણો થયા.

Page #28

[ ૩૧૮]
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ. બપોરની સભાઓમાં આચાર્યશ્રીઓના પ્રભાવ- જેઠ શુદિ અષ્ટમીના રોજ સ્વર્ગવાસી શ્રી શાળી વ્યાખ્યાન, પંડિત કેદારનાથજી, હંસરાજજી ગુરુદેવ શ્રીમદ્વિજયાનંદસૂરીશ્વરજીની જયંતિ અત્રે જ આદિના મનહર ભાષણે અને ભજનમંડલીઓના સમારોહપૂર્વક ઉજવાઈ હતી. [ મળેલું ] મનોહર ભજન ઉપરાંત પંડિત અમરનાથ, પંડિત
સુધારે. ખૂઆદાસ, ભાસ્ટર ફજલ, દ્વારકાદાસ, વકીલ ગુલામમહમદ વિગેરેના ઘણા જ સરસ ભજને થયા હતા. ગયા અંકમાં શિયાલકોટના મહાવીર જયંતિ રાતના સભામાં ભજનો ઉપરાંત પંડિત હંસરાજજી સમાચારમાં નીચે જણાવેલ હકીકત આપવી રહી શાસ્ત્રીનું ખાસ પ્રવચન થયું. આથી હજારો માણસો ગઈ હતી જે અત્રે આપેલ છે. યંતિના દિવસે પર સારે પ્રભાવ પડયો. એકંદરે શાસનપ્રભાવના ગુજરાવાલાનિવાસી લાલા જગન્નાથ દિવાનઘણી જ સારી થઈ,
ચંદ દુગડના તરફથી બંને ટંકનું સાધર્મિક વાત્સલ્ય આચાર્યશ્રી દરરોજ વિવિધ વિષયે પર વ્યા- થયું હતું અને લીલા ચરણદાસ મુન્હાણીના તરફથી ખ્યાન આપે છે. જનતા સારા પ્રમાણમાં લાભ લે છે, ગરિબેને શીરાનું જમણ આપવામાં આવેલ હતું.
ચર્ચાપત્ર અને નમ્ર સૂચના. તા. ૨૨ મે ૧, વર્ષ પાંચમું, અંક ટ્રાના તરિકે ફરજ પણ છે. તે બાબતમાં જણા“જૈન વિજ” પેપરમાં શ્રી જવાહરલાલજી વવાનું કે ત્રણ વર્ષ પહેલાં શ્રી આત્મારામજી નાહટાએ હિંદીમાં “૩૦૦ ચેલે હેતે હવે ભી મહારાજને શતાબ્દિ મહોત્સવ ઉજવવા ગુરુકી પુસ્તકે આઉટ–પ્રેસ હૈ” એવા મથાળાને મુંબઈમાં પૂજ્યપાદુ શ્રી વિજયભસૂરીશ્વરજી એક લેખ લખેલ છે. ભાવાર્થ એ છે કે પ્રાતઃસ્મ- મહારાજના ઉપદેશથી એક ફંડ શુમારે રણીય પૂજ્યપાદ્ શ્રી વિજયાનંદસૂરીશ્વરજી પિસ્તાળીસ હજારનું થયેલ છે, તે માટે એક (આત્મારામજી) મહારાજના સમુદાયમાં હાલ ટ્રસ્ટબોર્ડ શતાબ્દિ મહોત્સવ વડોદરામાં ૩૦૦ મુનિરાજ વિદ્યમાન છતાં તે મહાપુરુ. ઉજવાયે તે વખતે નીમવામાં આવ્યું છે. તે ષની કૃતિના જૈનધર્મને પ્રચાર કરવા માટેના ફંડમાંથી વિવિધ સાહિત્ય અને શ્રી અનેક સુંદર ગ્રંથે પ્રથમ પ્રગટ થયેલ કે આત્મારામજી મહારાજની કૃતિના ગ્રંથો પ્રગટ જે હાલમાં પણ મળી શકતાં નથી તે માટે તે કરવા વગેરે ઉદ્દેશ અને બંધારણ ઘડતાં નકકી પૂજ્યપાદુના વર્તમાન મુનિરાજોને જૈન બંધુઓ થયું હતું. જેથી ઉપરોકત લેખવાળી હકીકત પાસે ઉપદેશદ્વારા તે પુસ્તકો પ્રકટ કરાવી છે સંબંધે જેઓને લખવું હોય તેઓએ ઉપમૂલ્ય જૈન સમાજમાં પ્રચાર કરાવવા એમ રક્ત ટ્રસ્ટ બેડના સભ્યો સાહેબને ઉપરના લેખમાં સૂચના કરી છે. તે માટે તથા પૂજ્યપાદુ આચાર્ય મહારાજ શ્રી વિજય
ગ્ય સ્થળે સૂચના કરવા એક બંધુને વલભસૂરીશ્વરજી મહારાજને પત્રકાર નિવેપત્ર આવેલ છે.અલબત શ્રી આત્મારામજી દન કરવું. આ સભા તરફથી પત્ર દ્વારા મહારાજશ્રીના શિષ્ય સમુદાયની ગુરુભક્તિ નિવેદન કરવામાં આવશે.

Page #29

Eા છા આને ખાળો આ
TETTY
iT
-
-
=
1
૧. આરાધના સાર-સંપાદક, મુનિરાજ શ્રી ગ્રંથ છપાયેલ છે. આવા મહાન પુરુષના ચરિત્ર કનકવિજયજી મહારાજ. આ ગ્રંથમાં શ્રુતસ્થવિર ગુજરાતી ભાષામાં છપાય તે આ ભાષા જાણનાર ભગવાન શ્રી વીરભદ્ર મહર્ષિપ્રણીત શ્રી ચઉસરણ, વિશેષ લાભ લઈ શકે. લેખકબંધુને આ પ્રયત્ન શ્રી આઉરપચ્ચકખાણ, શ્રી ભત્તપરિણય અને પ્રશંસનીય છે. લેખકને ત્યાંથી મળી શકશે. શ્રી સંથારગ પરિણય એ ચાર પન્ના સૂત્રોને મૂળ સાથે અનુવાદ શ્રી વિજયદાનસૂરિ જૈન ૩. શ્રીપાળકુમાર ચરિત્ર-[સચિત્ર] લેખક, શ્રી ગ્રંથમાળાના સતાવીશમા ગ્રંથ તરીકે સુરતની મંગળદાસ ત્રિકમદાસ ઝવેરી. પ્રકાશક શ્રી પ્રાચીન તે સંસ્થા તરફથી પ્રકટ થયેલ છે. શ્રી મહાવીર સાહિત્ય સંશોધન કાર્યાલય–થાણું. શ્રીપાળરાજાને પ્રભુના હસ્તદીક્ષિત આ ગ્રંથનાં લેખક મહામુનિ રાસ ગદ્ય-પદ્ય સાથે ઘણી આવૃત્તિઓ પ્રકટ થએલ. છે. જૈન આગમસૂત્રોના ભાષાંતર યથાસ્થિત રીતે છે, પરંતુ ચરિત્રકથાને આ ગ્રંથ ગુજરાતી ભાષામાં કરવા તે આગમનું જ્ઞાન અને વિદ્વતા વિના બની પ્રથમ છે. ઈતિહાસપ્રેમી અને તેના અભ્યાસી લેખક શકતું નથી. આ ગ્રંથ વાંચતા તેનું ભાષાંતર મંગળદાસ ઝવેરીએ રાસના મૂળ હેતુ સાચવી, સાદી સરળ અને ગુજરાતી સાદી ભાષામાં થયેલ છે. ભાષામાં કથાનક તરિકે લખી પ્રકટ કર્યો છે. કોઈ ખપી આત્માઓને વગર મૂલ્ય ભેટ આપવામાં પણ કથા કે જીવનચરિત્રોના ગ્રંમાં આવેલ આવે છે.
વર્ણનને બંધબેસતા સુંદર કલામય ચિ આપ૨. શાસન પ્રભાવક શ્રી જિનપ્રભસૂરિ
વામાં આવે તે વાચકના હદયમાં સચોટ ઉતરે છે,
સાથે સંસ્કાર અને શિક્ષણનો પ્રચાર કરવાના કામમાં જીવનવૃત્તાંત. લેખક શ્રી અગરચંદજી અને ભંવર
પણ ચિત્રો મહત્ત્વનો ભાગ ભજવે છે; એ વસ્તુ લાલજી નાહટા-બીકાનેર (મારવાડ). શ્રી ખરતર
બરાબર હોઈ આ ચરિત્રમાં તે તે વખતના બનાગચ્છના પ્રભાવક આચાર્યશ્રી જિનસિંહસૂરિજીની
વનું સ્વરૂપ બતાવવા ૪૪ ચુંમાલીશ ચિત્રો આપપાટે વિદ્વાન અને પ્રભાવક આચાર્ય શ્રી જિનપ્રભસૂરિ
વામાં આવેલા છે અને આ ગ્રંથના પ્રથમ પેજે મહારાજ થયા છે. તેઓશ્રીને પદ્માવતીદેવી સહાય
શ્રી નવપદજી મહારાજનું વિવિધ રંગનું ચિત્ર આપી હતા. તેઓ પૂર્ણ વિદ્વાન હતા. આ ગ્રંથમાં તેઓએ આ ગ્રંથની સુંદરતામાં વધારો કર્યો છે જેથી ગ્રંથ રચેલ ગ્રંથસમૃદ્ધિ, કરેલ જૈનશાસનની પ્રભાવના વાંચવા યોગ્ય થયેલ છે. કિંમત બે રૂપીયા. પ્રસિદ્ધઅને સુરક્ષા, તે વખતના દિલ્હીના બાદશાહ મહમુદ કર્તાને ત્યાંથી મળશે. તઘલકને આપેલ પ્રતિબોધ અને લીધેલા તીર્થ રક્ષાના ફરમાન વગેરે સંક્ષિપ્તમાં આ ગ્રંથમાં ૪. શ્રી શ્રીપાળકુમાર ચરિત્ર (આલબમ ) આપવામાં આવેલ છે. આવા ઉત્તમ પુરુષોના ઉપરોક્ત ગ્રંથમાં આપવામાં આવેલ ચિત્રોનો સંગ્રહ ચરિત્રે વાંચતાં આત્માને આનંદ થાય છે. જેને એકઠા કરી ઉપરોક્ત લેખક અને પ્રકાશક તરફથી ધર્મની મહત્તા સમજાય છે. હિદિ ભાષામાં આ આલબમ તરીકે પ્રકટ થયેલ છે. આર્ટ પેપર ઉપર

Page #30

[ ૩૨૦ ]
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ.
**
**
*
એક કલરમાં પણ જુદા જુદા ચિત્રો જુદા જુદા ૪૭ પૂજા વિધિ સહિત જુદા જુદા વિદ્વાન મુનિરંગમાં છપાયેલ છે. કિંમત રૂા. ૧-૦-૦. પ્રકા-મહારાજાઓની કતિની તથા શાંતિજિન કળશ વગેશકને ત્યાંથી મળશે.
રેને આ સાત ભાગમાં અને ૮૧૪ પાનાને આ ૫. બાળ પ્રવેશિકા (શ્રી જેને ધાર્મિક
5. . દળદાર ગ્રંથમાં સમાવેશ કરવામાં આવ્યો છે. આ વાંચનમાળા) પ્રકાશક, શ્રી જેન શ્રેયસ્કર મંડળ
પૂજા સ ગ્રહ કેમ વધારે શુદ્ધ છપાય તેની પણ બને મહેસાણું. આ સંસ્થા તરફથી જેને ધાર્મિક
. તેટલી કાળજી પ્રકાશકે રાખી છે તેમ અવલોકન શિક્ષણના અનેક ઉપયોગી ગ્રંથ પ્રકટ થયા છે,
કરતાં જણાય છે. આધુનિક ભણતી કેટલીક પૂજાને તેમ બાળકના પ્રાથમિક શિક્ષણમાં ઉપયોગી થાય
આ ગ્રંથમાં સમાવેશ કરવામાં આવ્યો છે. બાઈડીંગ તે રીતે આ લઘુ ગ્રંથ તૈયાર કર્યો છે. ભાષા
કપડાનું પાકું યોગ્ય કર્યું છે. આવા દળદાર ગ્રંથની ગુજરાતી સાદી અને સરલ તેમજ સુંદર મોટા
કિંમત રૂા. ૧-૧૦-૦ પણ યોગ્ય લાગે છે. ખપીટાઈપમાં પ્રકટ થયેલ છે. કિંમત દેઢ આને.
એએ આ ગ્રંથ ખાસ લેવા જેવો છે. બાળાના પ્રાથમિક શિક્ષણ માટે ઉપયોગી બનેલ છે.
પ્રકાશકને ત્યાંથી મળી શકશે. બીજી આવૃતિ વખતે
: કેટલી રહી ગયેલ પૂજાઓ પણ છાપવા પ્રકા૬. સમ્રાટ ખારવેલ–સાંગલી-શ્રી વીરગ્રંથ- શકને સૂચના કરીએ છીએ. માળાના નવમા પુષ્પ તરીકે મરાઠી ભાષામાં પ્રકટ કરેલ છે. ઘણેભાગે જૈનેને સંક્ષિપ્ત ઇતિહાસ
સા અંક : સંપાદક : બાબુ શ્રી કામતાપ્રસાદજી એમ.એ આર. એસે લખેલ વિજયસિંહ નાહ, ભેંવરમલ સિંધિ (જાન્યુતે તથા બીજા ગ્રંથે પાસે રાખી લખેલ છે જે મરાઠી આરી ફેબ્રુઆરી અંક). આ અંકમાં શ્રી કતાંબર ભાષાના જાણકાર માટે ઉપયોગી છે. કિંમત પાંચ મૂર્તિપૂજક સમાજ, શ્રી સ્થાનકવાસી સમાજ, તેરાઆના. પ્રકાશકને ત્યાંથી મળશે.
પંથી સમાજને મુનિરાજો તેમજ જુદા જુદા જૈન ૭. શ્રી વિવિધ પૂજા સંગ્રહ ભાગ એથી માત બંધુઓ-લેખકેના અહિંસા સંબંધી લેખો અને પ્રકાશક, ભારતર પોપટલાલ સાકરચંદ શાહ, અમને વિચારોને સંગ્રહ હિંદી ભાષામાં કરવામાં આવ્યો છે. દાવાદ (કીકાભદની પોળ). સુંદર ગુજરાતી મેટા (આ માસિકનું વાર્ષિક મૂલ્ય રૂ. ૩–૯–૦ છે. ૪૮ ટાઈપમાં સ્નાત્ર પૂજા ચાર વિધિ સહિત, તેમજ ઈનડીયન મિરર ટ્રીટ- કલકત્તા)

Page #31

મુનિરાજશ્રી હિંમતવિજયજી મહારાજને સ્વર્ગવાસ. પૂજ્યપાદ્ પ્રાતઃસ્મરણીય આચાર્યશ્રી વિજયકમળસૂરીશ્વરજી મહારાજના સુશિષ્ય મુનિરાજ શ્રી હિંમતવિજયજી મહારાજ ૮૩ વર્ષની ઉમરે ૪૧ વર્ષ સુધી નિરતિચારપણે ચારિત્ર પાળી વૈશાક વદ ૨ના રોજ થોડા વખતની બિમારી ભેગવી કાળધર્મ પામ્યા છે. શ્રી હિંમતવિજયજી મહારાજ સરલ હૃદયી, ચારિત્રપાત્ર મુનિરત્ન હતા. તેઓશ્રીના સ્વર્ગવાસથી એક મુનિરત્નની ખેટ પડી છે. તેઓશ્રીના પવિત્ર આત્માને અખંડ-અનંત શાંતિ પ્રાપ્ત થાઓ, એમ પરમાત્માની પ્રાર્થના કરીએ છીએ.
ભાઈ દામોદરદાસ ભીખાભાઈને સ્વર્ગવાસ, ભાઈ દામોદરદાસ થોડા સમયની બિમારી ભોગવી તા. ૧૬-પ-૪૧ના રોજ પંચત્વ પામ્યા છે. તેઓ સ્વભાવે મિલનસાર, માયાળુ, દેવગુરુધર્મ પ્રત્યે શ્રદ્ધાવાળા હતા. તેઓ આ સભાના તો ઘણા વખતથી સભાસદ હતા. તેમના સ્વર્ગવાસથી આ સભાને તે એક લાયક સભાસદની બેટ પડી છે. તેમના કુટુંબને દિલાસા દેવા સાથે તેમના આત્માને પરમ શાંતિ પ્રાપ્ત થાઓ, તેમ છે. છીએ છીએ.
કર્મગ્રંથ ભાગ ૧-૨ સંપૂર્ણ ૧. સટીક ચાર કર્મગ્રંથ શ્રીમદેવેન્દ્રસૂરિવિરચિત પ્રથમ ભાગ રૂ. ૨-૦-૦ ૨. શતકનામાં પાંચમા અને સપ્તતિકાભિધાન છઠ્ઠો કર્મગ્રંથ, દ્વિતીય ભાગ રૂા. ૪-૦-૦.
ઘણી જ કાળજીપૂર્વક તેનું સંશોધન, અમારી પ્રસ્તુત આવૃત્તિમાં સાવધાનપણે સંપાદક મહાપુરુષોએ આ બંને ગ્રંથમાં કર્યું છે અને રચના સંકલના વિદ્વત્તાપૂર્ણ કરવામાં આવેલું છે. જે ગ્રંથ જોયા પછી જ જણાય તેવું છે. બાકી તેની સાથે ગુજરાતી ભાષામાં આપેલ પ્રસ્તાવનામાં વિગતો, ગ્રંથકારનો પરિચય, વિષયસૂચિ, કર્મ ગ્રંથને વિષય કયા ગ્રંથમાં છે તેની સૂચિ, પારિભાષિક શબ્દના સ્થાનદર્શક કષ, કન્વેતાંબરીય કર્મતત્ત્વ વિષય શાસ્ત્રોની સૂચિ, કર્મવિષયના મળતાં ગ્રંથે, છ કર્મગ્રંથાન્તર્ગત વિષય દિગબરી શાસ્ત્રોમાં કયા કયા સ્થળે છે તેને નિર્દેશ વગેરે આપવામાં આવેલ હાવાથી અભ્યાસીઓ માટે ખાસ ઉપયોગી થયેલ છે, જે પ્રથમ બહાર પડેલ કર્મગ્રંથ' કરતાં અધિકાર છે.
| ઊંચા એન્ટ્રીક કાગળ ઉપર સુંદર ટાઈપ અને મજબૂત તથા સુંદર બાઈડીંગમાં બંને ભાગ પ્રકટ થયેલ છે. કિંમત બંનેના રૂા. ૬-૦-૦. પિસ્ટેજ જુદુ.
નીચેના પ્રાકૃત-સંસ્કૃત ગ્રંથોની ઘણી અલ્પ નકલો જ સિલિકે છે,
જેથી જલદી મંગાવવા સૂચના છે. (૧) વસુદેવ હિડિ પ્રથમ ભાગ રૂા. ૩-૮-૦ (૬) બૃહતકલ્પસૂત્ર ભા. ૪ થે રૂા. ૬-૪-૦
દ્વિતીય ભાગ રૂા. ૩-૯-૦ (૭) , ભા. ૫ મે રૂા. ૫-૦-૦ (૩) બૃહતક૯પસૂત્ર ભા. ૧ લા રૂ. ૪-૦-૦ (૮) શ્રી દેવેન્દ્રસૂરિકૃત ચાર કર્મગ્રંથ રૂ. ૨–૦-૦ I , ભા. ૨ જો રૂા. ૬-૦-૦ (૯) પાંચમો છઠ્ઠો કર્મગ્રંથ ભા. ૨ જે રૂા. ૪-૦-૦
ભા. ૩ જે - રૂા. ૫-૮-૦ ( ૧૦ ) ત્રિષષ્ઠિલાકા પુરુષ ચરિત્ર પર્વ ૧ લું" પ્રતાકારે તથા બુકાકારે રૂા. ૧-૮-૦ ( આનંદ પ્રિન્ટીંગ પ્રેસમાં રોઢ દેવચંદ દામજીએ છાપ્યું–ભાવનગર.)

Page #32
Reg. No. B, 481, શી ઉપયોગી સુંદર ચરિત્ર— સતી સુર દરી ચરિત્ર, (લેખક : રા. સુશીલ ) (રાગરૂપી આગ અને દ્વેષરૂપી કાળાનાગને શાંત કરવામાં જળ અને મંત્રની ઉપમાને યોગ્ય અદભુત રસિક કથામથ. ) આ શ્રી ઉપયોગી કથાની રચના જૈન કથાસાહિત્યમાં બહુ જ આદરને પાત્ર મનાય છે. વૈરથી ધગધગતા અને રાગ-મેહથી મૂઝાતા હૈયાને શાંત બનાવવાની કલાકુશળતા અને તાર્કિકતા કર્તા વિદ્વાન મહારાજે આ ગ્રંથમાં અભુત રીતે બતાવી છે, કથારસિક વાચકવર્ગ કંટાળી ન જાય તે માટે પ્રથમ કથા-ચરિત્ર પછી કેવળી ભગવાનની ઉપદેશધારા અને તે પછી પ્રાસંગિક નૈતિક ઉપદેશકે ( મૂળ સાથે ભાષાંતર ) સુધાબિંદુ એ પ્રમાણે ગોઠવીને ગ્રંથ ખાધુનિક પદ્ધતિએ મૂળ અમાશય સાચવી તૈયાર કરેલ છે. રસદષ્ટિ, ઉપદેશ, ચરિત્રકથા અને પ્રાચીન સાહિત્યની દૃષ્ટિએ આ ગ્રંથ એક કિંમતી અણુમાલ અને અનુપમ ગ્રંથ છે. એન્ટીક પેપર ઉપર સુંદર અક્ષરો અને રેશમી કપડાના સુશોભિત બાઇડી' ગષી અલંકૃત કરવામાં આવેલ છે. કિંમત રૂા. 1-8-0 પાસ્ટેજ અલગ.. નવસ્મરણાદિ સ્તોત્ર સજોહ: નિરતર પ્રાતઃકાળમાં સ્મરણીય, નિત્ય પાઠ કરવા લાયક નવમરો સાથે બીજા પ્રાચીન ચમત્કારિક પૂર્વાચાર્યકૃત દશ સ્તોત્ર તથા રત્નાકર પચીશી અને બે યંત્રો વિગેરેનો સંગ્રહ આ ગ્રંથમાં આપેલ છે. ઊંચા કાગળે, ઉપર જની સુંદર અક્ષરાથી છપાયેલ છે. શ્રી મહાવીરસ્વામી તથા ગૌતમરવાની અને બે પૂજયપાદ્ ગુરુમહારાજાઓની સુંદર રંગીન છબીઓ પણ ભક્તિ નિમિત્તે સાથે આપવામાં આવેલ છે. કિંમત માત્ર રૂા. 1-4-0 ચાર આના તથા પારટેજ શ. ૧-૧મળી મંગાવનારે રૂા. 05-2 ની ટિકિટા એક બુક માટે મોકલવી. ગુજરાતી ગ્રંથા. નીચેના ગુજરાતી ભાષાના કથાના સુંદર પુસ્તકો પણ સિલિકે ઓછા છે. વાંચાવાથી આહ્લાદ ઉત્પન્ન કરે તેવા છે. મનુષ્ય સંસારી, ચારિત્રવાન બનતાં આત્મક૯યાણ સાધી શકે છે. મંગાવી ખાત્રી કરે. બધા પુસ્તકો સુંદર અક્ષરોમાં સુશોભિત ક૫ડાંના પાકા માઇન્ડીંગથી અલકત અને કેટલાક તો સુંદર ચિત્ર સહિત છે. (1) શ્રી ચંપકભાળા ચરિત્ર રૂા. 08-(12) શ્રી વિમલનાથ ચરિત્ર શ 1-12- 2 (2) શ્રી સમ્પફવ કૌમુદી રૂા. 1-0-0 (13) શ્રી ચંદ્રપ્રભુ ચરિત્ર શ 1-12-7 () શ્રી ભદેશ સપ્તતિમ રૂા. 1-0-0 (14) સુકૃતસાગર (પૃથ્વી કુમાર ચરિત્ર) શ 1-0-0 (4) સુમુખનુપાદિ ધમ પ્રભાવની (15) શ્રી પ્રભાવક ચરિત્ર શ 2-8-- - કથા . 1-0-0 (16) શ્રીપાળરાજાના રાસ સચિત્ર અથ (5) શ્રી નેમનાથ પ્રભુનું ચરિત્ર રૂ. 200=0 સહિત સાદું પૂડું રૂ! 1-4 - 0 (6) શ્રી સુપાર્શ્વનાથ ચરિત્ર ભા. 1 એ શા. 2-0-0 | રેશમી પૂઠું' શા 2-00 (7) , ભા. 2 જો શા 2-8-0 (17) સતી સુરસુંદરી ચરિત્ર શ 1-8(8) ખાદશ જૈન શ્રીરને શ. 2-0-0 (18) શત્રુ જયને પંદરમો ઉદ્ધાર ! 1-2-7 (9) શ્રી દાનપ્રદીપ રૂા. 8--0- (19) , સાળમા ઉદ્ધાર 2 0-4-6 (10) કુમારપાળ પ્રતિબાધા 3-12-7 (20) શ્રી તીથ‘કર ચરિત્ર શુ છે 10 છું (11) જૈન નરરત્ન ભામાશાહ શ 2-0-0 (21) શ્રી મહાવીર ચરિત્ર (22) શ્રી વાસુપૂજન્મ ચરિત્ર રૂ. 2-8-0 For Private And Personal Use Only