Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
| , UGUJ& .
આત્મ સંવત : ૨/૨ વીર સંવત : ૨૬૨૬૩ વિક્રમ્ સંવત :
પર:1:ક : ૩૪ હજ 61 :
શ્રી જૈન રખc૯૩૬ સી. ખાઈટ, 02:વનગર - ૩ : 1.
For Private And Personal Use Only
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
५२:३४ અંક ૧ લા. श्रावण
स्मात्म स.४१ -वी२ स. २४१२
कारन मात्मानसला
भावना
For Private And Personal Use Only
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
શું વિષય-પરિચય. છે.
૧ પ્રભુપ્રાર્થના... ૨ માનસસરને હંસ ( ભગવાનદાસ મનઃસુખભાઈ મહેતા ) ... ૩ નૂતન વર્ષનું મંગળમય વિધાન. ૪ સભ્ય જ્ઞાનની કુચી .. ... ૫ શત્રુંજયના પવિત્ર ધામમાં ( રા. ચેકસી ) ... ૬ “ કામ ” નું બળવત્તરપણું અને શીલ સુગંધ (રા. રાજપાળ મગનલાલ વોરા) ૧૩ ૭ ધાર્મિક ઉદારતા ... ••• .. (રા. પુરણચંદ્રજી લ્હાર, ૧૭ ૮ પાંચ સકાર ... ... (રા. વીઠલદાસ મૂ. શાહ) : .. ૨૧
શ્રી બહતક૯૫સત્ર બીજો ભાગ,
(મૂળ, ભાગ્ય, ટીકા સહિત. ) અતિમાન્ય આ છેદસૂત્રને બીજો ભાગ પ્રાચીન ભંડારોની અનેકલિખિત પ્રતા સાથે રાખી અથાગ પરિશ્રમ લઈ સાક્ષરવર્યો મુનિરાજશ્રી ચતુરવિજયજી મહારાજ તથા મુનિરાજ શ્રી પુણ્યવિજયજી મહારાજે સંશોધન કરી તૈયાર કરેલ છે.
પ્રથમ ભાગ કરતાં બાર ફોમને વધારો થતાં ઘણાજ માટે ગ્રંથ થયેલ છે અને તે સુંદર સ્કુ ઉંચા ટકાઉ કાગળ ઉપર, સુંદર શાસ્ત્રી અક્ષરોમાં, શ્રી નિર્ણયસાગર પ્રેસમાં મોટો ખર્ચ કરી છપાવેલ છે. સુશોભિત મજબુત કપડાનું આઈ ડી’ગ કરાવ્યું છે. આવું પ્રાચીન સાહિત્ય સુંદર રીતે પદ્ધતિસરનું પ્રકાશન ફક્ત આ સભા જ કરે છે. જૈન જૈનેતર વિદ્વાનો અને હિદની કેલેજના પ્રોફેસરો, પશ્ચિમાન્ય અનેક વિદ્વાન મુક્તકઠે પ્રશંસા કરે છે. કિંમત રૂા. ૬-૦-૦ લેવામાં આવશે. (પેસ્ટેજ જુદું?) -
શ્રી જૈન આત્માનંદ શતાબ્દિ સિરિઝના છપાતાં ચ થા. ૧ શ્રી ત્રિષષ્ઠિલાકા પુરૂષ ચરિત્ર (મૂળ દશે પર્વો ) પ્રત તથા
| મુકાકારે. (નિર્ણયસાગર પ્રેસમાં ) ૨ ધાતુ પારાયણ. - ૩ શ્રી વૈરાગ્ય ક૯૫લતા ( શ્રી યશોવિજયજીકૃત )
- પ્રાકૃત વ્યાકરણ ટુદ્ધિ કાવૃતિ. શ્રી ત્રિષષ્ઠિલાકા પુરૂષ ચરિત્ર ( પ્રથમપર્વ ) તૈયાર થઈ ગયું છે. (બુ ક! કારે તથા પ્રતાકારે ) બાઈડીંગ થાય છે. આવતા માસમાં પ્રગટ થશે કિંમત રૂા. ૧-૮-૦ ( પેસ્ટેજ જુદુ ).
For Private And Personal Use Only
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
,
.
SYNg
IYA
કેટ
-
શ્રી આત્માનન્દ પ્રકાશ.
सम्यगदर्शनशुद्धं यो ज्ञानं विरतिमेव चाप्नुवति । दुःखनिमित्तमपीदं न सुलब्धं भवति जन्म ॥१॥
સમ્યગ્રદર્શનથી વિશુદ્ધ થયેલા જ્ઞાન અને ચારિત્રને જે પ્રાપ્ત છે કરે છે તે મનુષ્યનો જન્મ દુઃખનિમિત્ત હોવા છતાં સાર્થક-મુક્તિ- ગમન યોગ્ય થાય છે. '
તત્વાર્થભાષ્ય-શ્રીમદ્ ઉમાસ્વાતિ-વાચક,
પુરત + ૩ ૪ } વીર સં. ૨૪ ૬૨. શ્રાવળ, ધારક સં. ક.
3 ગ્રંદ છે નોં.
प्रभुप्रार्थना जयति जिनपतिः श्रीपार्श्वदेवः सदिव्य-द्रम इव सुरसेव्यः सर्वदत्ते हितार्थः । मणिकुसुमसमूहं बिभ्रति यस्य मौलौ, फणिपतिफणमाला कल्पवल्लीव रेजे ।।
—જેના મસ્તક ઉપર મણિરૂપી પુછપને ધારણ કરતા ધરણનાગૅદ્રના ફણાની શ્રેણી કપલતાની જેમ શેભી રહી છે, તે કલ્પવૃક્ષની જેવા દેવોને સેવવા લાયક અને સર્વ પ્રાણીઓને વાંછિત અર્થ આપનાર શ્રી પાર્શ્વજિનેશ્વર જય પામે છે.
दृष्टेऽपि हृष्टजनलोचनचंद्रकांतमंश्रांतमांतरे जलाविलमादधानः । चंद्रप्रभुर्जयति चंद्र इव शिवमित्रं, चित्रं पुनः शुभशताय यदष्टमोऽपि ।
–જે દર્શન માત્રથી હર્ષ પામતાં જનના લોચનરૂપ ચંદ્રકાંતને સતત આંતરજળપ્રમોદયુક્ત બનાવનાર એવા શ્રી ચંદ્રપ્રભસ્વામી શિવમિત્ર ચંદ્રની જેમ જયવંત વર્તે છે. આ આઠમા જિનેશ્વર આઠમા અંકે હોવા છતાં અનેક શ્રેય કરનાર છે.
For Private And Personal Use Only
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
માનસસરનો હંસ.
અરે હે ! માનસરને હરસ ! અતિશે ઉન્નત છે તમ વંશ; નિર્મલ ઉજજ્વલ શુભ્ર માનસે, જરી ન ધરજે દંશ... અરે હ૦ ૧ રાગરંગ રંજિતર માનસમાં, કદી ન મ હંસ ! '
ખે તમારા ઉજજ્વલ અંગે લાગે રક્તતા અંશ...અરે હાર ૨ દ્વેષ દોષ દૂષિત માનસમાં, કદી ન ઝીલજે હસ! શ્રેષાનલ તો કરે તમાર, ઉચ્ચ ઇવંશને દવંસ અરે હ૦ ૩ કિલષ્ટ કષાયે કલુષ માનસે, કદી ન વસજો હંસ! ૨મે તમારા નિર્મળ દેહે, લાગે મલને અંશ...અરે હ૦ ૪ વિષય વિષથી વિષમ માનસે, કદી ન વસજો હંસ!
ખે તમારા અમૃત તનને, ઈછે કાળ નૃશંસ...અરે હ૦૫ ક્ષીર-નીરના વિવેક કરણે, તમે નિપુણ છો હંસ ! દિગંત વ્યાયે એમ તમારે કીર્તિને અવતસ...અરે હો૦ ૬ નિર્મલ ઉજજ્વલ માનસનીરે, ભલે ઝીલજે હંસ! ઉલાળ તમારા કુલની જેથી, સાચી ઠરે પ્રશંસ...અરે હ૦ ૭
સ્ફટિક સેમ વિશદ- માનસમાં ભલે વિહરજ હસ ! પ્રસન્નતા જેથી ઉદ્દભવશે, નહિ રહેશે દુ:ખ અંશ...અરે હ૦ ૮ યથેચ્છ ચર ભલે હંસલા ! સદગુણ મિક્તિક છંદ યથેચ્છ નિયે ભલે લુંટ, મનનંદન આનંદ.. અરે હ૦ ૯
ભગવાનદાસ મનસુખભાઈ મહેતા.
૧. માનસ સરોવર અથવા મનરૂપ સરેવર. ૨. રંગાયેલા. ૩ જોષઃ રતાશ, રાગ. ૪ શ્રેષઃ વાંસ, કુલ. ૫ નાશ. ૬ દુષ્ટ. ૭ પ્રશંસવા યોગ્ય ૮ સ્વચ્છ.
For Private And Personal Use Only
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
g
( ૨
નૂતન વર્ષનું મંગળમય વિધાન. % %E% % % % % %E%
ત્રીશ વર્ષની વય યુવાવસ્થાનો સમય છે. તેને અનુભવ કરતું, ઉચિત સેવા બજાવતું 6 આત્માનંદ પ્રકાશ આજે ચોત્રીશમા વર્ષમાં પ્રવેશ કરે છે. ચોત્રીશન અંક તીર્થકર ભગવાનના અતિશને સુચવે
છે. દરેક આત્મા દર્શન, જ્ઞાન અને ચારિત્ર એ રત્નત્રયીને પ્રગટ કરવા,
આ તીર્થકરપણું પ્રાપ્ત કરી, અતિશયો પ્રગટાવવા માટેના ઉદ્યમને મુખ્ય કરી અનાદિ કાળથી તીર્થકર ભગવાનેએ ઉપદેશલ સાળ તરફ દષ્ટિ રાખી, પ્રતિદિન પ્રગતિમાન થવું જોઈએ તેમ પ્રબોધતું, જણાવતું, પરમાત્માએ પ્રરૂપેલ માર્ગનું સમન્વય સાધતું “ આત્માનંદ પ્રકાશ » મંગળમય વિચારો અને ભાવનાથી નૂતન વર્ષમાં પ્રવેશતાં ગેરવયુક્ત આનંદ અનુભવે છે.
નૂતન વર્ષારંભ, વાસ્તવિક રીતે જીવનને એક ક્ષણભરને વિસામો છે. માર્ગના થાકથી અને માથા ઉપર રહેલા ભારથી શ્રમિત થએલો મનુષ્ય, ઘડીભર નૂતન વર્ષારંભ નિમિત્તે છૂટકારોને એક નિઃશ્વાસ મૂકે છે : વટાવેલા માર્ગ તરફ ઉલ્લાસભરી દ્રષ્ટિ કે કે છે અને પાછો પોતાના પ્રવાસે કૂચ કરવા આગળ પ્રયાણ કરે છે. ભૂતકાળના સ્મરણમાંથી તે નવી પ્રેરણા મેળવે છે. પોતે એક પથિક છે : લાભ-હાનિની ગણના કે ઋતુઓના પરિવર્તનથી પિતે પર રહી શકે છે એ અભિમાને એની પ્રવાસ-ગતિમાં નવું બળ ઉમેરાય છે.
આત્માનંદ પ્રકાશ આજે ૩૩ મું વર્ષ વિતાવી ૩૪ મા વર્ષમાં પ્રવેશ કરે છે. પ્રવાસીની જેમ એની દ્રષ્ટિ ગત વર્ષ તરફ વળે છે. ગત વર્ષની કઠિનતાઓ-વિદને જાણે નવા વર્ષમાં પીગળી જતા હોય અને આગળ કૂચ કરવાને વિસ્તીર્ણ મેદાન ખુલ્લું પડયું હેય એમ તેને લાગે છે. તે પસાર થતા વર્ષમાં આમાનંદ પ્રકાશે સાહિત્યની, શાસનની કે સમાજની શી શી સેવાઓ કરી ? કઈ રીતે એણે પિતાના જીવનની ઘડીઓ સાર્થક કરી ? એવો પ્રશ્ન નૂતન વર્ષારંભે અરે એ સ્વાભાવિક છે. આત્માનંદ પ્રકાશમાં પ્રકટ થતા વિવિધ પ્રકારના લેખો અને તેની નિયમિતતા એ જ જો એના ઉત્તરરૂપ ગણી શકાતા હોય તો અમારે પોતે માન રહેવું એ વધારે ઉચિત છે.
બાકી તે આજે આપણે પોતે એક એવા સંક્રાતિયુગમાંથી પસાર થઈ રહ્યા છીએ અને અંતરની તેમજ બહારની એવી અથડામણ અનુભવીએ છીએ કે ગઈ કાલના તોલમાપ આજે અધૂરા ભાસે અને આજના તેલ-માપ આવતી કાલે ઊણું દેખાય તે તેથી કોઇને પણ આશ્ચર્ય ન ઉપજે, શું સાહિત્યમાં કે શું સમાજમાં? શું અર્થકારણમાં
For Private And Personal Use Only
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
ક
શ્રી આમાનંદ પ્રકાશ. કે શું રાજકારણમાં સર્વત્ર નવાં મૂલ્યાંકનની ભાવના પ્રવર્તી રહી છે. આજની સાહિત્ય સેવા આવતી કાલે ટક જણાય અથવા આજના ધોરણ ને દિવસે ખંડિત પુરવાર થાય તે તેને વધાવી લેવાની આપણી પુરી તૈયારી હોવી જોઈએ.
આત્માનંદ પ્રકાશે ૩૩ માં વર્ષમાં પ્રવેશ કર્યો તે વખતે સ્વર્ગસ્થ વિજયાનંદસૂરિની શતાબ્દિને અંગે પૂરજોસથી તૈયારીઓ ચાલી રહી હતી અને અમને એમ જણાવતાં અતિ પ્રyલતા ઉપજે છે કે, સ્વર્ગસ્થ સૂરીશ્વરની શતાબ્દિ મુખ્યત્વે વડોદરામાં અને પાટમાં તે ઉપરાંત બીજા પ્રસિદ્ધ શહેરો અને હાના ગામોમાં પણ ખૂબ ઉત્સાહ અને સમારોહ સાથે ઉજવાઈ છે. નવા યુગબળે એ સ્વ. સૂરીશ્વરની સેવા અને શક્તિના ફરી મૂલ્યાંકન કર્યા છે. વર્ષોજૂના કાળના આવરણ એ તેજસ્વી પુરૂષનો બુદ્ધિપ્રભા અને પુરૂષાર્થને આચ્છાદી શકયા નથી. કોઈ પણ સમાજ કઈ પણ દેશ આવા યુગાવનારીને માટે વ્યાજબી અભિમાન લઈ શકે.
અમદાવાદ મુકામે મળેલી બીજી જૈન યુવક પરિષ પ્રસંગ પણ અહીં ઉલ્લેખનીય છે. પરિષદના ઠરાવો તથા વ્યાખ્યાનેએ આપણા જૈન સમાજમાં જે ચર્ચા ગાડી છે તે એટલી તાજી છે કે તેનું ફરી વાર મરણ આપવાની જરૂર નથી. એટલું છતાં જૈન સમાજના યુવકે જાગૃત થતા જાય છે અને બેકારી તથા અજ્ઞાન સામે લડી લેવાને કટિબદ્ધ બનતા હોય એટલું આશ્વાસન એમાંથી મળે છે. સમાજના મોટેરાઓ યુવકો તરફની વિશ્વાસની વૃત્તિ કેળવે અને યુવાન વિનય અને સમ્યગદષ્ટિ રાખી સમતોલના જાળવવા પરસ્પરના સહકારવડે જૈન સમાજનું ભાવી સરસપણે ઘડી શકે એ નિર્વિવાદ વાત છે.
ગત વર્ષની લેખ સામગ્રીને વિચાર કરતાં સૌ પહેલી આપણી દૃષ્ટિ કાવ્યસાહિત્ય તરફ વળે છે. જૈન તપસ્વીઓએ અને કવિઓએ પ્રાચીન યુગમાં ગુજરાતી સાહિત્યક્ષેત્રમાં જે કાવ્ય-આરાધના કરી છે તેની વર્તમાન સાક્ષરોએ પણું મુકતકંઠે સ્તુતિ કરી છે. પ્રાચીન રાસાઓ એ આપણું અમૂ૫ ધન છે, પરંતુ આજે તો સાહિત્ય એ ધારા ક્ષીણ બનતી બનતી લગભગ લુપ્તપ્રાય; બની છે. છૂટક કાવ્યોમાં પણ આપણે યુગને અનુ૩૪ એવા રસ, પ્રાણુ, ઓજસ કે પ્રેરણા પૂરી શક્યા નથી.
શ્રીમાન હેમચંદ્રાચાર્ય વિરચિત વીતરાગ-સ્તવન દબદ્ધ અનુવાદમાં, ડે. ભગાવાનદાસ મનસુખલાલ, મૂળની છટા તથા બોધ ઉતારવામાં ફતેહમંદ નીવડયા છે. ભગવાનના અતિશયો, પ્રાતિહાય, પ્રતિપક્ષવિરાસ, જગતકતૃત્વ, એકાંત- અનેકાંતવાદ વિગેરે વિષયોના વિવેચન પછી જ્યારે શ્રી હેમચંદ્રાચાર્ય મહારાજ કળિકાળની પ્રશંસા કરે છે ત્યારે એમની વીતરાગભક્તિ પણ જાણે કે શાંત સરોવરની જેમ ઊંડે ઊંડે અકય ઉમળકા અનુભવતી હોય તેમ ઉલ્લાસમાન બને છે. કેઈ તત્વદર્શી કાળના બળ સામે ભાગ્યે જ રેપ ઠલવે છે-આસપાસ અંધકારમાં પણ દૂર દિવ્ય ક્ષીણ જ્યોતિરેખા ચમકતી એમને દેખાય છે. કળિકાળ તે કસોટીનો યુગ ગણાય એટલું જ નહીં પણ ભક્તિના પુષ્પને ખીલવવામાં અને એને ત્વરિત ગતિએ ફળવાન બનાવવામાં એ કાળબળ જ ઉપ યેગી નીવડે છે. જેનશાસન-સામ્રાજ્ય વિસ્તારની ભાવના પણ એમના અંતરમાં કેટલી ઉત્કટપણે વર્તે છે ?
For Private And Personal Use Only
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
નૂતન વર્ષનુ· મગલમય વિધાન,
શ્રાદ્ધ શ્રેાતૃ વકતા સુધી, ઉભય યેગ જો થાય; તુજ શાસન સામ્રાજ્ય તે એક છત્ર કલિમાં યુ...
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
એટલે કે ઉપદેશકા જો ખુદુશાલી ઢાય અને શ્રાવકવર્ગ શ્રદ્ધાવાન હાય, વળી અનૈના સહકાર હોય તે! વિશ્વભરમાં જૈ શાસનના વિજયેષ કાં ન ગ ઉડે ? પેાતાના દેશ-કાળથી કેટલી ઉંચાઈએ એ પ્રતિભાશાલી પુરૂષ વિરાજતા હશે ? પ્રાચીન અને તાત્ત્વિક કાવ્યેામાં પણ એમણે કેટલી ઉધના ભરી છે? તે ઉપરાંત પદ્યસાહિત્યમાં શાહ હરિલાલ જગજીવનદાસરચિત વીરવદન મુનિરાજશ્રી ખાલચ દ્રષ્ટકૃત અરિહ દેવનુ સ્તવન, રા, દેવેદ્રકુમારે યાજેલું અચા દેવનું સ્તુતિકાવ્ય, મુનિરાજથ્થો બાલચંદ્રજીની રચેલી આરતી તથા મંગળદીયા, શ્રી. જેચંદ્ર કાળીદાસકૃત “ અમરશ્રી આત્મારામજી ’ રા. બાબુલાલ શાહ ડેાદકરની પ્રાર્થના તથા શાન્તિસ્તવન તેમીસ્તવન અને શાહુ રિલાલ જગજીવનદાસનુ છેલ્લુ ગીતિકાવ્ય, નેમીનમન વિગેરે સરલ-સુખાધ કાવ્યો, ગયા વર્ષમાં વાચકવર્ગ આગળ રજૂ કર્યાં છે.
*
૩૩ માં વર્ષનું ગદ્યસાહિત્ય, હંમેશના જેવું જ વિવિધરંગી તથા રસપૂરિત રહ્યું છે. ઇતિહાસ, સાહિત્ય, દર્શન અને ઉપદેશક વૃતાંત વિગેરેમાં જેમ આત્માનંદ પ્રકાશનું વૈવિધ્ય દેખાય છે તેમ તેની ચોક્કસ ધ્યેય કિવા લક્ષને સતત અનુસરતી પ્રણાલિકા પણુ પ્રકટપણે જણાઇ આવ્યા વિના નહીં રહે.
સત્યજ્ઞાનનું રહસ્ય નિર્દેશતી લેખમાળા, મહાન તસ્કરના ભયસ્થા સૂચવતી રા. રજપાળ મગનલાલ વેારાની સુખાધ લેખશ્રેણી અને તે ઉપરાંત શ્રી સિદ્ધ હેમચંદ્ર વ્યાકરણ સંબંધી એક સંશાધનપૂર્ણ ઐતિહાસિક સકલન તેમ શ્રવણુ સંસ્મરણ અને પ્રતિબિંબ ઈત્યાદિ લેખામાં જે વિશિષ્ટતા સમાએલી છે તેની કાઇ પણ સુજ્ઞ વાચક કદર કર્યા વિના નહીં રહે.
આત્મા, ઈશ્વર, જગત્, પુણ્ય-પાપ, પરણેક એ એવા પ્રશ્નો છે કે દ્વારા વર્ષથી ચર્ચાવા છતાં જ્યારે કાઇ સમથ લેખની, તત્ત્વષ્ટિએ અને તુલનાત્મક શૈલીએ એની ચર્ચા કરવા તૈયાર થાય છે ત્યારે એ સનાતન સમસ્યાઓ નવું સ્વરૂપ પામતી હૈાય અને પોતાનાં છુપા ભેદ ખાલતી હોય એમ લાગે છે. સત્ય જ્ઞાનના શ્યમાં, એના મૂળ લેખક શ્રીચુત ચ‘પતરાયજી જૈનીએ જડવાદ, સૃષ્ટિકર્તૃત્વવાદ, માયાવાદ વિગેરેમાં રહેલી ભ્રમણાઓ ખુલ્લી કરી બતાવી છે. સાથેાસાથ જૈન દર્શનના ત્રિકાલાબાધિત સિદ્ધાંતોનુ રહસ્ય પણ એમણે નિરૂપ્યું છે. તત્ત્વજ્ઞાનના અભ્યાસીઓને અને જૈનેતર વિદ્વાનને એ લેખમાળા ખૂબ રૂચિકર બની છે.
શ્રવણ અને સંસ્મરણ તથા પ્રતિબિંબમાં, ગુરૂતત્ત્વ, જૈન સાહિત્યને પ્રભાવ, દક્ષિણ દેશમાં જૈન સંસ્કૃતિની અમર અસર, ભારતીય દર્શનાના જળાશયમાં મળી જતી જૈનદર્શનની વિચારધારા, જિનપ્રતિમા તથા અપ્રતિમા સમધી તુલનાત્મક સમીક્ષા, જૈન મદિરાનુ ચિત્રદર્શન, રાષ્ટ્રકૂટી રાખનાં ક્ષાત્રતેજ, રામાનુજાચાર્ય-નિબકાચાયની જૈન મુનિ પ્રત્યેની ભક્તિ, જયન્તિ-ચર્ચા, કાશીના છુટા મહાદેવ, તથા જેને અને આર્યાં આદિ વિવિધ-ઐતિહાસિક, સાહિત્યિક, દાર્શનિક વિષયાનુ દિગ્દર્શન સંશોધકમુદ્ધિ અને ઇતિહા
For Private And Personal Use Only
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ. સિક સાહિત્ય તરીકે વિદ્વતાભર્યું . સુશીલ તરફથી કરાવવામાં આવ્યું છે.
શ્રી હિમાંશુવિજયજી મહારાજની વિદ્વત્તાભરી કલમે, ગયા વર્ષમાં સિદ્ધ હેમચંદ્ર વ્યાકરણની રચના-સંવત અને પ્રાચીન પુસ્તક તથા પુસ્તકાલયો એ નામના બે નિબંધો પ્રકાશ” ના વાચકોને અર્યા છે. સિદ્ધ હૈમ વ્યાકરણ જેમ શ્રી હેમચંદ્રાચાર્ય જેવા જ્યોતિધરની અક્ષય કીર્તિરૂપ છે તેમ તે ગુજરાતના પ્રતાપી રાજવી સિદ્ધરાજ અને ગુજરાતની સંસ્કૃતિ માટે પણ ચિરસ્થાથી અલંકારરૂપ છે. શ્રી હિમાંશુવિજયજી મહારાજે બની શકી એટલી ઐતિહાસિક યુક્તિઓ એકઠી કરી, જે વિષયમાં ગુજરાતી સાક્ષરવર્ગ આજ પર્યત લગભગ ઉદાસીન રહ્યો હતો તે વિષયની એક નવી દિશા સફળ પણે ઉઘાડી દીધી છે. પુસ્તક અને પુસ્તકાલયોના વિષયમાં પણ એમણે જે માહિતી એ સંઘરી છે તે પ્રત્યેક સાહિત્ય-ઉપાસકને માટે અતિ આદરણીય નીવડે એવી છે.
મારવાડ-યાત્રામાં, મુનિ શ્રી ન્યાયવિજયજીએ મારવાડના જેનેનું વર્તમાન પરિસ્થિતિનું એક કરૂણુ ચિત્ર આલેખ્યું છે. ન્હાના ન્હાના પંથ-પ્રચારકે કેવી શબ્દજાળ બીછાવે છે અને પ્રાચીન મંદિરો વિગેરે કેવી શોચનીય સ્થિતિમાંથી પસાર થઈ રહ્યા છે તે તેમણે તટસ્થભાવે આ લેખમાં બતાવ્યું છે. આપણે જૈન સંઘ-સમુદાય ઘણું દૂર દૂરના દેશોમાં વહેંચાયેલું છે અને મુનિરાજના વિકાર પણ મર્યાદિત હોવા છતાં વિસ્તરત જ દેખાય છે. એક પ્રાંતને જન સમાજ, બીજા પ્રાંતની પરિસ્થિતિથી ભાગ્યે જ પરિચિત હોય છે. અખંડ–અવિભક્ત જૈન સમાજને માટે એ શોચનીય ગણાય. મુનિશ્રી ન્યાયવિજયજી મહારાજ જેવા વિદ્વાન લેખકે અવારનવાર આવા પ્રયાસ વૃત્તાંત પ્રકટ કરાવે તે આપણે વર્તમાન સામાજિક સ્થિતિથી પરિચિત રહીએ અને દેવ કે ત્રુટી જેવું જણાતાં, એને પહોંચી વળવા કોઈ એક દિવસે કટિબદ્ધ પણ બનીએ.
શ્રી ચિદાનંદજીત હિતશિક્ષા, શ્રી ઉત્તરાધ્યયન સૂત્રનો સોધ, પંચમહાવ્રત તથા તેની ભાવના, શ્રીમાન સેમસુંદરસૂરિરાજકૃત સંવિજ્ઞ સાધુ યોગ્ય કુવક મગેના નિયમો, જૈન તસાર : એ લેખમાં સન્મિત્ર શ્રી કપૂરવિજયજી મહારાજે શુદ્ધ શાસ્ત્રીય ઉપદેશોની
અવતારણ કરી છે. શ્રી વીરવિહાર મીમાંસામાં આ. શ્રી વિજયેંદ્રસૂરિજી મહારાજે, ભગવાન મહાવીરના વિહારક્ષેત્રો ઉપર ઐતિહાસિક દૃષ્ટિએ પ્રકાશ નાખ્યો છે. મુનિશ્રી ચરણવિજયજી મહારાજે, તેમજ રા. ચોકસી અને રા. રાજપાળ મગનલાલ વોરાએ, પૂજ્યપાદ-સ્વર્ગસ્થ આચાર્ય મહારાજશ્રી વિજયાનંદસૂરીશ્વરની શતાબ્દિ અંગે વેધક દલીલો સાથે, વિરોધી વર્ગને વસ્તુસ્થિતિ સમજાવવા કોશીસ કરી છે.
એ સિવાય આત્માનંદ પ્રકાશના સુપરિચિત લેખક પિકી શ્રીયુત વિઠલદાસ મૂ. શાહ બી.એ, ૨, વલ્લભદાસ ત્રિભુવનદાસ ગાંધી રા, અભ્યાસી રો ચેકસી, રા. જેચંદ કાળીદાસ મહેતા વિગેરેએ આત્મકલ્યાણનાં સાધને, પાંચ સકાર, માનવજીવનની વિશાળતા, જ્ઞાનાવરણીય કર્મને આશ્રવ શાથી થાય ? સુખની શોધમાં, એ પ્રકારની સાલ સુધા લેખમાળામાં રસપ્રદ વાચનસામગ્રી પીરસી છે. પ્રસંગે પાન અમે એ વિદ્વાન લેખકે તથા
For Private And Personal Use Only
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
E
નૂતન વર્ષનું મંગળમય વિધાન. મુનિરાજોના સદ્દભાવભર્યા સહકાર માટે અહીં કૃતજ્ઞતાની લાગણી પ્રદર્શિત કર્યા વિના રહી શકતા નથી.
વિસ્તારના ભયથી આ સ્થળે કેટલાક પ્રકીર્ણ લેખોના સંબંધમાં અમારે માન સેવવું પડે છે, પણ એથી કરીને એ લેખમાંની વસ્તુઓ કે લેખકે પ્રત્યે ઓછો આદરભાવ છે એમ માની લેવાનું નથી.
એકંદરે આ માસિક પત્રનું ગયું–૩૩ મું વર્ષ સુખ-શાંતિમય પસાર થયું છે. યથાશક્તિ બોધક અને રસિક વાચન સાહિત્ય પીરસી એણે પોતાની કત્તવ્યનીતિનું પાલન કર્યું છે. અલબત્ત, એ અમારે એક પ્રકારને આત્મસંતેષ છે, એટલું છતાં અમે જયારે દેશાંતરોમાં ચાલતી જુદી જુદી ધર્મ સંસ્થાઓ તેમ સાહિત્ય સંસ્થાઓના ઇતિહાસ અને સંચાલનશૈલી તરફ દષ્ટિપાત કરીએ છીએ ત્યારે એક નૂતન આદર્શ અમારી આંખ આગળ ખડો થાય છે. જૈન સમાજ ને સંગઠિત હોય, સાહિત્ય અને જ્ઞાનના પ્રચારાર્થ જે ઊંડી ધગશ અનુભવ હોય તેમજ જે આર્થિક અને બૌદ્ધિક સહકાર પૂરતા પ્રમાણમાં મળી શકતે હેય તો અમને ખાત્રી છે કે ને સમાજ પોતાના સાહિત્ય અને સિદ્ધાંત પ્રચારમાં બીજા હરિફ સમાજની સરખામણીમાં મુદ્દલ પછાત ન રહે.
કેટલાક અણધાર્યા સંયોગો વચ્ચે આ સભાને ચાળીશ વર્ષ થયા છતાં તેનો – મહોત્સવ ઉજવવાનો પ્રસંગ સભામાં ઠરાવ થયો છતાં ઉજવાઈ શક નથી કે જેનાથી ગુરૂભક્તિ, જ્ઞાનોદ્ધાર, સાહિત્યપ્રચાર અને અત્યારસુધી સભાએ કરેલ સેવાનો ઇતિહાસ ( સંપૂણ હેવાલ પ્રગટ કરવાનું તે નિમિતે વિસ્તારપૂર્વક બને; છતાં વિવિધ પ્રાચીન સાહિત્ય પ્રચાર વગેરે સભાના ઉદ્દેશે ચાલુ રહેલ છે, જે માટે સીરીઝની યોજના સભાએકરેલ છે, તેના વડે શ્રી વસુદેવલિંડિ બે વિભાગ, શ્રી બૃહતક સૂત્ર બે ભાગ, છ ગ્રંથ સટીક શ્રી દેવેન્દ્રસુરિકૃત બે ભાગમાં પ્રકટ થએલ છે. વળી સાથે સુમારે એક લાખ કપ્રમાણ પ્રાચીન સાહિત્ય કેટલુંક પ્રેસમાં, પ્રેસકોપીમાં વિગેરેથી તૈયાર થાય છે તે ક્રમે ક્રમે પ્રગટ થશે. અત્યાર સુધીમાં સંસ્કૃત સાહિત્ય પ્રથો સીરીઝથી પ્રકટ થયા છે જેમાંથી અત્યાર સુધીમાં રૂ. ૨૦૦૦૦) વીશ હજારના ગ્રંથે તે સાધુ મુનિરાજ, જ્ઞાનભંડારો, કે “ ઈબ્રેરીઓ અને પશ્ચિમાત્ય વિદ્વાનોને સભાએ ભેટ આપેલા છે. સભા તરફથી સંદ્ધ થતાં, તેમજ ગૃહસ્થની સીરીઝ તરીકે પ્રસિદ્ધ થતાં ગુજરાતી ગ્રંથ આ સભાના લાઈફ મેમ્બરોને પણ હજારોની કિંમતના આજસુધીમાં ભેટ અપાયું છે, જે હિંદભરમાં તે પ્રમાણે સાહિત્ય પ્રકાશન તથા પ્રચાર અને ભેટ વગેરે કાર્યોથી બજાવતી સેવા માટે પ્રથમ દરજજો ભગવે છે. શ્રી આત્માનંદ શતાબ્દિ સ્મરણ સીરીઝ કે જેનું કાર્ય પણ ગઇ સાલ આ સભાને સુપ્રત થયું છે તેના જ ગ્રંથ પ્રકટ થયા છે જેમાં ત્રિષ્ટિકલાકા પુરૂષ ચરિત્ર ( છત્રીસ હજાર શ્લેકપ્રમાણુ) મૂળ ગ્રંથ સુંદર રીતે છપાય છે. પ્રથમ પર્વ પ્રકટ થયું છે તે પણ મુદ્દલથી ઓછી કિંમતે પણ આપવાનું છે.
આ સભા એક વિશાળ લાઇબ્રેરી ધરાવે છે. દશ હજાર વિવિધ જૈન અને અન્ય સાહિત્યના ગ્રંથ અને શુમારે સોળસેંહ લખેલી પ્રત ભંડાર ધરાવે છે. અનેક જૈન તેમજ
For Private And Personal Use Only
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
અમ
"
*
.
*"
...
"મા"
સમ્યગ જ્ઞાનની કુંચી.
(અનુવાદ. ) ---- (ઇંગ્લીશમાં મૂળ લેખક. ) ------ શ્રીયુત્ ચંપતરાય જૈની બેરીસ્ટર એટ-લો.
(પરમાત્મા અને તેનું સ્વરૂપ.) જુદા જુદા ધર્મો (દર્શનોની દષ્ટિએ.)
છે જે કે મનુષ્ય આત્માનું જ્ઞાન પ્રાપ્ત કરે છે તે પરમાત્માનું જ્ઞાન પ્રાપ્ત 6 6 કરી શકે છે (પરમાત્માને જાણે છે–જાણી શકે છે) પયગમ્બર
મહમદનાં વચનો.
દ્રશ્ય વસ્તુના દુષ્ટાને, શ્રાવ્ય વસ્તુના શ્રોતાને, ય વસ્તુના જ્ઞાતાને અને ગ્રાહ્ય વસ્તુના જ્ઞાતાને તું નિરખી કે જાણે શકીશ નહિ.” બૃહદારશ્યક ઉપનિષ૬. ૩. ૪ ૨ જૈનેતર કી લાભ લે છે. દિવસાનદિવસ વૃદ્ધિ થતી જાય છે અને અનેક વિદ્વાન વિઝીટર સાહેબેના જણાવવા મુજબ વ્યવસ્થિત, ઉપયોગી અને આટલી મોટી લાઈબ્રેરી જેનસમાજ હિંદમાં આ જ છે જે જાણી સભા તે માટે શૈરવ ધરાવે છે. આ સિવાય બીજી ગૌણ પ્રવૃત્તિઓ સેવા ચાલુ જ છે.
આ નૂતન વર્ષ માં પણ બની શકે તેટલા ઉત્સાહથી અમારા વાંચકોને તાવિક અપૂર્વ વાંચન આપવું એ અમારૂં કર્તવ્ય છે. ગયા વર્ષમાં અમારાથી બન્યું તેટલું આવશ્યક વાંચન સુંદર અને વિવિધ પદ્ય, ગદ્ય લેખોથી આપેલું છે કે કેમ ? તેને ઉત્તર વાચક હકારમાં આપે એટલો સંતોષ થાય છે; પરંતુ ભવિષ્યમાં વધારે સુંદર લેખસમૃદ્ધિ સમર્પવાની અભિલાષા સાક્ષરે અને લેખકો ઉપર નિર્ભર છે, જેથી પૂજ્ય મુનિરાજાઓ, લેખકોને સાક્ષર ( વિદ્વાન ) જૈન બંધુઓને તે માટે આ માસિક સાથે સહાનુભૂતિ ધરાવનાર તરીકે આભાર માનીએ છીએ અને આ નવીન વર્ષમાં અમારી તે ભાવનાઓને વિશેષ બળ મળે અને જૈન સમાજને વિશેષ ઉપગી વાંચન લેખધારા મળે તે માટે સર્વ સાક્ષરો, વિદ્વાનો અને લેખક પૂજ્ય મુનિરાજે તથા જૈન બંધુઓને લેખે આપવા સાદર આમંત્રણ કરીએ છીએ.
અંતમાં, જે દેવાધિદેવ પરમાત્માના ધ્યાન માત્રથી સર્વ ઉપદ્રવો શમે છે અને મંગળમય કલ્યાણ વિકસે છે તેમના ચરણમાં ભક્તિભાવપૂર્વક મસ્તક નમાવી અમે આ મંગળમય વિધાન સમાપ્ત કરીએ છીએ.
For Private And Personal Use Only
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
સખ્યાજ્ઞાનની કુંચી-પરમાત્માનું શુદ્ધ સ્વરૂપ, શર્કરા(સાકર)ના અનંત પર્વત સાથે તુલના કરી પરમાત્માની જ્ઞાન-પ્રાપ્તિ એ અત્યંત દુષ્કર છે એવો શ્રી રામકૃષ્ણ પરમહંસ પોતાના શિષ્ય અને અનુયાયીઓને પરમ બેધ આપતા હતા. શ્રી રામકૃષ્ણ પરમહિંસ ઋષિઓને પિપીલિકા( કીડી )રૂપ ગણાતા હતા. કીડીરૂપ એટલા માટે કે કીડીઓ ગમે તેટલી હોય પણ તેથી અનંત પર્વતનું ભક્ષણ આદિ ન જ થઈ શકે. મહામાં મહાન ઋષિ પણ પરમાત્માનાં જ્ઞાનરૂપ મહાન પર્વતમાંથી બહુ તો ૮-૧૦ કણને આસ્વાદ કરી શકે એવો હિન્દુ શાને સ્પષ્ટ મત છે. પરમાત્માના જ્ઞાનરૂપ શર્કરાના અનંત પર્વતનું ભક્ષણ કોઈ કાળે થઈ શકયું નથી અને થવાનું નથી, એવું હિન્દુ ધર્મશાનું વિધાન છે. ઈશ્વરનાં જ્ઞાનના સંબંધમાં વિશેષ બોધ માટે મેકસ્મલરકૃત ધર્મ પુસ્તકો ઉપયુક્ત થઈ પડે છે. આથી પરમાત્માનાં જ્ઞાનના જિજ્ઞાસુઓએ એ પુસ્તક અવશ્ય વાંચવા ઘટે છે.
પરમાત્મા જ્ઞાતા હોવાથી તે ય વસ્તુ ન બની શકે એવું વેદાન્તનું કથન છે. પરમાત્માનું સૂક્ષમ યંત્ર આદિ દ્વારા ભલે જ્ઞાન પ્રાપ્ત નહિ થઈ શકતું હેય પણ બીજી રીતે પરમાત્માનું સામાન્ય જ્ઞાન પ્રાપ્ત કરવું એ સર્વથા શક્ય છે. પરમાત્માના ગુણે અને સ્વરૂપનું યથાર્થ જ્ઞાન મનુષ્યથી પર નથી.
ઈશ્વર” શબ્દનું અનેક અર્થમાં વ્યવધાન થાય છે, આમ છતાં એ જુદા જુદા અર્થોના સંબંધમાં તેમનાં ભિન્નભિન્ન વિશિષ્ટ મહત્વ વિષે તત્ત્વજ્ઞાનીઓ સુંદર પ્રકાશ ભાગ્યેજ પાડે છે એ અત્યંત વિચિત્ર કહી શકાય. પરમાત્માના ભિન્નભિન્ન અર્થસૂચક નિમ્ન પ્રકારનાં મહત્વ ખાસ વિચારણય થઈ પડે છે --
(૧) ચૈતન્યનાં સર્વવ્યાપી અસ્તિત્વને ભાવરૂપે સ્વીકાર.
(૨) નામ, ૫. અને ભ્રમથી પર–મુક્ત આત્માઓનાં અસ્તિત્વને વિચારણાથી સ્વીકાર.
(૩) ઉત્પાદનનાં કારણરૂપ સંક૯૫-શક્તિની દ્રઢ માન્યતા. (૪) મનુષ્યવત્ જગંર્તાનાં અસ્તિત્વનું વિચારણારૂપે મંતવ્ય. (૫) ઇશ્વર જગત્કર્તા, સર્વવ્યાપી અને અદશ્યરૂપ હોવાની માન્યતા.
વિશ્વના દરેક ધર્મો ઉપર્યુકત પાંચ મંતવ્યો પૈકી પ્રથમ બે મંતએને કોઈ ને કોઈ સ્વરૂપમાં જરૂર સ્વીકાર કરે છે. ત્રીજું મંતવ્ય ચિત્તનાં કાર્યવિષયક માનસિક અને આધ્યામિક પૃથકકરણ ઉપર નિર્ભર રહે છે,
For Private And Personal Use Only
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
- શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ થા મંતવ્યમાં અજ્ઞાનયુક્ત આશંકા-દશાનું જ પ્રાધાન્ય છે. પાંચમું મંતવ્ય જ્ઞાનનું સામુદાયિક “મૂત્તિમંત ” સ્વરૂપ છે. “અલ્લાહ” અને “બ્રહ્મ” એ બન્ને ઇશ્વરવાચક શબ્દ છે. અલ્લાહ એટલે ગુપ્ત-અદશ્ય મહાન આત્મા. બ્રહ્મ એટલે પરમાત્મા-અનાવિકૃત પરમ આત્મા “ઇલેહીમ” અને “ઇલાહ ” એ શબ્દ અનુક્રમે બાઈબલ અને અરેબીકમાં પરમાત્માના વાચક છે. આ બન્ને શબ્દનાં મહત્ત્વનાં સંબંધમાં “ bucyclopaedia of Religion and Ethics” (Vol. VI P. 248) માં નીચે પ્રમાણે નિર્દેશ થયેલ છે –
“ઇલાહ શબ્દ છેલ આહ શબ્દને મળતું આવે છે. સેમીટીક “ઈલ” શબ્દથી તેની ઉત્પત્તિ થઈ હોય એમ લાગે છે. એકવચનને બદલે બહુવચનમાં ગવદાન થયું હોય એમ રૂપ ઉપરથી “ઈલાહ” ના સંબંધમાં લાગે છે. ઇલેહીમ એ બાઈબલની દષ્ટિએ ઈલાહનું બહુવચન છે. અલ્લાહના અરેબીક સંબોધનરૂપ ઈબ્રાહમાં ઉપરથી ઈલેહીમ શબ્દ નિષ્પન્ન થયેલ હેય એમ જણાય છે.”
“અલ્લાહુ એ શબ્દનું મૂળ “ઈલ” (સંસ્કૃત તિ) હોય એમ નિર્દિષ્ટ થાય છે. કુંઢ એટલે ઇન્દ્ર. ઇન્દ્ર એ જીવનનું મૂર્તિમંત “ સ્વરૂપ અને પ્રકાશ” છે. ઇંદ્ર એ ચેતના છે. સુપ્રસિદ્ધ વિદ્વાન હેરોડ બેઇલીએ “ઇલ” શબ્દનાં મહત્ત્વ આદિના સંબંધમાં કહ્યું છે કે –
હુઈલ શબ્દ સેટીક “હીએલ” અને “હાઉ” શબ્દોને મળને છે. એ ત્રણેનો અર્થ સૂર્ય થાય છે. “હીએલ” (શાશ્વત ઈલ)માંથી હેઇલ, હેલ અને હાલી એ શબ્દ નીકળે છે. હેલ, હેલી, હેઇલ અને અલા (ઈલ્લા) એ શબ્દ ટયુટોનીકમાં પરમાત્માના વાચક છે. છેલ્લા એટલે શાસ્વત્ પ્રભુ અને વિશ્વનું સર્વસ્વ. દરેક ભાષામાં જે જે શબ્દને અર્થ “પવિત્ર ? થાય છે તે શબ્દનું મૂળ પ્રાયઃ સૂર્ય કે સૂયતેજ હોય એમ સામાન્ય રીતે માલુમ પડે છે. *
“ ઈલ” અને “લાહ” એ બે શબ્દ ગુપ્ત દિવ્ય પ્રકાશનાં ચિન્હરૂપ છે. “ઇલ થી શરૂ થતા ઘણાયે શાબ્દને મી. બેંઈલીએ અવારનવાર મનનીય ઉલ્લેખ કર્યો છે. ‘ઈઝરાઈલ” એ શબ્દમાં પણ “ઈલિ” શબ્દ આવે છે. ફેર એટલો જ કે “ ઇલ” શબ્દ શબ્દને અને છે. મીબેઈલી “ઈઝરાઈલ” શબ્દનાં રહસ્ય સંબંધી નિર્દેશ કરતાં જણાવે છે કે
** The Lost Langunge of Symbolism. Vol. 1. P. 329. »
For Private And Personal Use Only
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
શત્રુંજયના પવિત્ર ધામમાં. હેજ
-લે. ચેકશી.જી વી ધેલા પુના હાર બંધ થવા જ જોઈએ. આપણે જેને, અહિંસા ધર્મના ઉપાસક, નાનામાં નાના છની પણ દયા પાળનારા-જયણાપૂર્વક કામ કરવાની વૃત્તિવાળા છતાં ખૂદ શાશ્વત તીર્થ શત્રુંજય પર પ્રભુભક્તિના નામે જે વી ધેલા હારો ઢગલા બંધ ચઢાવીએ છીએ તે કઈ રીતે ચલાવી લેવાય તેવું નથી.
ભક્તિ જરૂર પ્રશંસનીય ગણાય પણ તે જ્ઞાનપૂર્વકની હોય તો જ. અપકાયના જીવોની રક્ષા અથે પાણીને ગળીને વાપરીએ અને વનસ્પતિકાયના જીને વધાવીએ! વીધેલા પુના હાર ચઢાવીએ! આ શું શશાસ્પદ છે? ધર્મ દૃષ્ટિએ ઉચિત છે ?
પુષ્ય પાંખડી જ દુભાય, જિનવરની માં નહિ આજ્ઞાય” આવા પ્રત્યક્ષ વચન વાંચ્યા છતાં જેનો માટે વર્ગ જેમાં સુરતી-અમદાવાદી સૌ કોઈ સમાય છે તે કયાં લગી ભક્તિના એઠા તળે શાસ્ત્ર આજ્ઞાથી વિરુદ્ધ વતન ચલાવશે ? તીથ એ તરવાનું સાધન છે. અન્ય સ્થાને કરેલાં પાપ તીર્થ જેવી પવિંત્ર ભૂમિ પર આવીને છોડવાના ઈરાદે હોય છે. જે ત્યાં જ
ઈઝરાઈલ એટલે ભ્રમણ કરતો આત્મા એમ મનાય છે. ઈઝરાઈલ શબ્દ “ઈઝ” “રા” અને “ઈલ” એ ત્રણ શબ્દોને બનેલ હોય એમ હું માનું છું. એ શબ્દના અનુક્રમે પ્રકાશ, શાશ્વત સૂર્ય અને આદિ કારણ એમ થાય છે. આખાયે શબ્દનો અર્થ “વસ્તુ એનાં આદિ કાર શાશ્વત સૂર્યને પ્રકાશ” એમ થઈ શકે છે. “ઇઝરા” શબ્દનો અર્થ “આત્મામાં દિવ્ય પ્રકાશને પ્રાદુર્ભાવ” એવો થાય છે.
અલ્લાહ” (અલ ઇલ્લાહ) એ શબ્દ ગુપ્ત અને શાશ્વત તિજ એ અને નિર્દેશક છે. અલ્લાહ એટલે ઈશ્વર. અલ્લાહ અનાદિ અનુત્પન્ન ચેતન તત્ત્વ છે
( ચાલુ )
* " The Lost Language of Symbolism. Vol. I. P. 284' * જ્યોતિ એટલે પ્રકાશના અસંખ્ય અરોનું સંકલન (સમુહ).
For Private And Personal Use Only
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૧૨
શ્રી આત્માનઃ પ્રકાશ,
આવી રીતે જાણ્યે-અજાણ્યે પાપાચરણ કરવામાં આવે તે જરૂર તે વજ્રલેપ જેવું સખત બંધાય.
આ વાત કંઇ નવી નથી. આ સંબધમાં અગાઉ કેટલીય વાર લખાણ થયેલાં છે. આમ છતાં આ પ્રથા નથી તે પેઢી તરફથી અટકાવવામાં આવતી, તેમ નથી તે કહેવાતા ભકતા કે જૈનોના માટા ભાગ તરફથી બંધ કરવામાં આવતી. આ આપણને આછું શરમાવનારૂં નથી. ખૂદ પ્રભુના ધામમાં જ તેએની આજ્ઞાનું આ જાતનું ઉલ્લંધન હવે ઝાઝો સમય ચલાવી નજ લેવાવુ જોઈએ.
કેટલાક તરફથી એવી દલીલ કરવામાં આવે છે કે વીધેલા હાર સિવાય આંગી Àાલતી નથી. આ કાંઇ વન્દ્વન્દ્વવાળી દલીલ નથી. પરમાત્મા પેાતે તે કૃતકૃત્ય થયેલાં છે. તેઓની શાભાના પ્રશ્ન જ નથી રહેતા. જે કઇ કરણી કરવાની છે તે સ્વઆત્મ શ્રેયાર્થે છે. જ્યાં એકેન્દ્રિય જાતિના જીવાતું આ રીતે અકલ્યાણ થતું હાય, જ્યાં પ્રભુશ્રીના કુમાન પર છીણી મૂકાતી હોય, ત્યાં ભાવવૃદ્ધિ કયાંથી સંભવે ? એ જાતનેા આહ્લાદ પ્રશંસનીય કેમ ગણી શકાય ? જો જૈનો પાતે વીંધેલા હારા લેવાનું ત્યજી દે તે અલ્પ સમયમાં એ રીતે હાર તૈયાર કરવાનુ` માળી લેાકેા પડતું મૂકે. ગુંથેલા હારા તૈયાર થવા માંડે. એમાં મહેનત વધુ છે એટલે કદાચ મૂલ્યમાં અલ્પ વધારે થાય તેા પણ એથી ઉપાસકેાને મુંઝાવાપણું નથી જ. આજ્ઞાપાલનને લાભ કઈ જેવા તેવેા નથી જ. વળી ભાવવૃદ્ધિના સંબંધ આત્મા સાથે છે એટલે થાડા ફૂલા ચઢાવા કે વધારે એ પ્રશ્ન પર વધુ વજન આપવાનું કારણ પણ રહેતુ નથી. આંગીની શેાભાના સવાલ પણ નથી. જે છે તે જ્ઞાનપૂર્વકની કરણીને મુદ્દો છે. વિદ્યમાન આચાર્યાં આ પ્રશ્નને ઉપાડી લઇ, ચામાસામાં એને સતત ઉપદેશ દઇ કાયમ માટે નિચેાડ આણે એ જ અભ્યર્થના.
For Private And Personal Use Only
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
66
કામ”નું બળવત્તરપણું અને શીલ સુગંધ.
ભિક્ષાનુ' અન્ન, તે પશુ નિષ્ઠ અને ફક્ત એક જ વખત
•
ખાવા મળે
૦ છે, શય્યા તરીકે જેને પૃથ્વી-જમીનતલ છે, પરિજામાં એક માત્ર પેાતાના દેહ જ છે, વસ્ત્રમાં અતિ જીણુ અને સેકડા છિદ્રોવાળી ફાટીતૂટી કથા છે, આમ હાવા છતાં પણ હૈં। હા તથાપિ વિષયાન્ન પરિત્યનન્તિ। અહા ! તાપણ જીવ વિષયને છેાડતા નથી. ---મત.
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
શરીરે દુČળ, આંખે કાણા, કાન રહિત, પુચ્છ વિનાના, ક્ષુધાતુર, ઘરડા ખખ્ખ, ગળામાં ભાંગેલી ટીમડી છે જેને એવે, શરીરમાં ચાંદા પડ્યા છે અને તેમાંથી પરૂ વહી રહ્યુ છે. તેમજ સે'કડા કીડાઓથી જેનું શરીર ખદબદી રહ્યુ છે એવા કુતરા પણ કુતરીની પછવાડે ( વિષયાથે ) જાય છે, ખરેખર દતમપિ જ ત્યેવ મન:। કામદેવ હણેલાને પણ હણે છે-મરેલાને પણ મારે છે. —મતૃહિર.
સ'સારના ખૂબ અનુભવ લઇને વૈરાગ્યને પથે પડેલા મહાત્મા ભર્તૃ હૅરિના ઉપરના શબ્દો અનેક વખત આપણા ચક્ષુએ સામે મૂત્ત સ્વરૂપ ધારણ કરતા હેાય છે. અર્થાત્ જે શબ્દ-ચિત્ર રાષિ ભતૃ હિરએ આલેખ્યુ છે તેવા જ પ્રસ`ગે! ખરેખર કેટલીયે વાર જોવાય છે. એ જ કામનુ બળવત્તરપણું સૂચવે છે. ભતૃહરિના વૈરાગ્ય પણ એવા જ પ્રસંગમાંથી ઉદ્ભવ્યેા હતેા.
મનુષ્યમાં કામદેવના સ`ક્રમણુ પછી તે વ્યક્તિના જ્ઞાન-ધ્યાન-તપ “વિગેરે પણ ભૂલાય જાય છે. શ્રીમદ્ રાજચંદ્રે કહ્યુ છે કેઃ—
એક વિષયને જીતતાં જીત્યેા સહુ સંસાર, નૃપતિ જીતતાં જીતીયે બળપુર ને અધિકાર; વિષયરૂપ અંકુરથી ટળે જ્ઞાન ને ધ્યાન, લેશ મદિરા-પાનથી છાકે જીમ અજ્ઞાન.
અર્થાત્—જેમ એક માત્ર રાજાને જીતતાં તેના સા અધિકાર, તેનું નગર અને લશ્કર વિગેરે પણ જીતાઇ જાય છે તેવી જ રીતે સંસારમાં એક છત્ર સામ્રાજ્ય ચલાવતા રાજારૂપ વિષયને-કામદેવને જીતતાં. સ સસાર
For Private And Personal Use Only
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૧૪
શ્રી આત્માનઃ પ્રકાશ
જીતાઈ જાય છે. મનુષ્યના હૃદયમાં વિષયરૂપ અંકુર ઉત્પન્ન થાય છે ત્યારે તેનામાં રહેલ ઉચ્ચ જ્ઞાન-ધ્યાનાદિક પણ નષ્ટ થઈ જાય છે. જેમ ફાઇ અજ્ઞાન-ગાંડા માણસ હાય અને તે મદિરાનું પાન કરે પછી તે ખાડેશ અને તેમાં શુ આશ્ચય ?
ખરેખર વિષયે તે ભલભલાનું પતન કરાવી નાખ્યું છે. મેટા ચમર અધીના પણ ગર્વ ઉતારી નાખ્યા છે. આષાઢાભૂતિ જેવા મહામુનિ પણ નટપુત્રીઓમાં ફસાઈ પડ્યા હતા. શ્રેણિકપુત્ર નદીષેણુજી જેવા અનગના નિવાસસ્થાનરૂપ વેશ્યાલયમાં માર ખાર વર્ષ રહ્યા છે. અરણીક મુનિ પણ કામિનીના કામણળાથી ઘવાઈને વિષયમાં લપટાયા છે, આર્દ્ર કુમાર જેવા પણ કામદેવના મુખ્ય સાધનરૂપ સ્ત્રીથી ફસાઇને ઘરવાસે રહ્યા હતા. આ સ મહાત્માઓએ જો કે છેવટે કામદેવને લાત મારીને તે તે સ્થાનાને ત્યાગ કર્યો છે અને કામને જીત્યા છે; પરંતુ તેવા મહાપુરૂષાને પણ એક વખત કામદેવે શીકસ્ત આપી છે. એ જ તેનુ-કામદેવનું મળવત્તરપણું સૂચવે છે. બાકી આવી વિભૂતિઓને બાદ કરીએ તેા કામી મનુષ્યા શું શું કાર્ય નથી કરતાં ? એ કહી શકાય તેમજ નથી.
રાવણને અનેક સ્વરૂપવતી રાણી હતી, છતાં કામ વ્યાકુળ બનીને સીતાજીની સાથે ભાગ ભાગવવા તેણે શું ન કર્યું ? સીતાજીના પગમાં પડ્યો. વિન ંતિ કરી. માદરી સાથે કહેવરાવ્યું. યાવતુ તેટલા જ માટે શ્રી લક્ષ્મણુજી સાથે ભયાનક યુદ્ધ કરી, મૃત્યુશરણુ અની નરકગામી થયા. આ સર્વ કામદેવના જ પ્રતાપને ?
ચદ્રસેન પેાતાની લિંગની સાથે જ ભેગ ભાગવતા હતા. ત્રિપૃષ્ટ વાસુદેવ જે માતા-પિતાથી ઉત્પન્ન થયા હતા તે માત-તાત અન્ય કાઇ નહીં પણ પિતા-પુત્રી હતા. અદ્વૈત્ કામાંધ પિતાએ કુયુક્તિથી પ્રજાજાને વચનથી બાંધી લઈ પેાતાની પુત્રીને જ પાતે પરણે છે અને તે દ્વારા જે પુત્ર થાય છે તે જ ભગવાન મહાવીરને જીવ ત્રિપૃષ્ટ વાસુદેવ. વળી બ્રહ્મદત ચક્ર વર્તીની માતા ચલણી રાણી કામાંધ બનીને પેાતાના પુત્રને જ જલાવી દેવાનુ કાવત્રુ રચે છે. સૂરિકાંતા રાણી પેાતાના એક વખતના પ્રિય પતિને-હવે કામતૃપ્તિ તેના દ્વારા પૂર્ણ ન થવાથી વિષ આપે છે. ભગવાન મહાવીરના અનન્ય ઉપાસક મહાશતક શ્રાવકની સ્ત્રી રેવતી તેની બીજી ૫૦૦ શાકાને પેાતાની કામતૃપ્તિની ખાતર ઝેર દે છે. અને તેથી પશુ ન અચકાતાં પૌષ
For Private And Personal Use Only
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
કામનું બળવત્તરપણું અને શીલ સુગધ
૧૫
ધમાં રહેલ તેના પતિ મહાશતકને વિષય માટે પ્રાર્થના કરે છે. રાજરાણી કે જે પ્રજાની માતા સમાન ગણાય તે સુદર્શન શ્રેણીની પાસે વિષય માટે બહુ પ્રકારે પ્રાથે છે, પરંતુ મહાસત્ત્વશાલી શ્રીમાન સુદર્શન જ્યારે તે વાતનો સ્પષ્ટ ઈન્કાર કરે છે ત્યારે પેાતાના જ હસ્તે સ્તન પર ઉઝરડાએ લઇ, સુદન ઉપર ખાટુ' આળ ચડાવે છે. પરિણામે તે શુદ્ધ સુવણુ અગ્નિમાં તપાઇને વધુ શુદ્ધ અને છે અર્થાત્ રાજાની આપેલી પ્રાણહારક શૂળી સુવર્ણ સિંહાસન અને છે. અને દેવતાઓ પણ તે સત્ત્વવત મહાપુરૂષની સ્તુતિ કરે છે; પરંતુ એ જોવાનું છે કે કામી સ્ત્રી કે પુરૂષ કેવા કેવા અકા કરતાં પણ પાછા એસરતા નથી.
કામના ઘરમાં રહીને કામને પાળનાર મહામુનિ શ્રી સ્થૂલિભદ્રજી, ભરયુવાવયમાં–પતિપત્ની સાથે રહેવા છતાં અખંડ બ્રહ્મચર્યવ્રત્ત પાળનાર વિજય-વિજયા દમ્પતિ, મહાસૌંદર્યવાન અને જેને રાજરાજ્ઞા તરફથી કામક્રીડા માટે આમંત્રણ મળ્યું હતું. છતાં મેરૂશૈલ જેવા અડગ રહેનાર સુદન શેઠ, રાવણની પ્રાર્થનાને લાત મારી શુદ્ધ શિયળ પાળતાર મહા સતી સીતાજી આદિ સવ આજે પણ લેાક જીહૂવાગે છે. લોકો તેમને પ્રભાતે સૂર્યના પણ ઉત્ક્રય પહેલા યાદ કરે છે એ તેમના મહાન એવા શીલ ગુગુના જ પ્રભાવ છે ને ?
બ્રહ્મચારી મનુષ્ય શુ' નથી કરી શકતા ? તેના પ્રભાવ જ કાઈ અને છે. વીવૃદ્ધિથી શારીરિક-માનસિક-આત્મિક એમ સર્વ પ્રકારે લાભ જ છે, પરંતુ આ વાત કહેવામાં જેટલી હેલી તેટલી જ આચરવામાં અઘરી છે. મહામુશ્કેલ છે. તેને સર્વ મનુષ્યાને પ્રાયઃ આòત્તે અંશે જરૂર અનુભવ ડાય જ છે.
બ્રહ્મચર્ય પાલન માત્ર શરીરથી જ શકય નથી, પરંતુ મને પણ તેને સાનુકૂળ હેાવુ જોઇએ. અર્થાત્ મનમાં અશુભ વિચારા ન આવવા જોઇએ. જો મનમાં વિષયાત્તેજક ભાવે! ઉદ્ભવે અને તેને જો વખતસર અટકાવવામાં આવે તેા તેની ખૂબ જ ખરાબ અસર શરીર પર પશુ થયા વિના નથી રહેતી. વળી તેની સાથે વચન ઉપર પશુ કાબૂ હાવા જોઇએ, તેમ જ કામેાત્તેજક સ્નિગ્ધ અને તીખા પદ્માર્થો પણ ન ખાવા જોઇએ તથા તેવા હલકા પ્રકારનું વિકારી સાહિત્ય પણ ન વાંચવુ જોઇએ. ષ્ટિ ઉપર તેા ખૂબજ કાબૂ હોવા જોઈએ. જો દૃષ્ટિને યથેચ્છ રીતે ભટકવા દેવામાં આવે તે પરિણામે તેની અસર મન ઉપર થાય જ, અને મનની અસર તન ઉપર
For Private And Personal Use Only
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૧૬
શ્રી આત્માનઃ પ્રકાશ,
થાય. કેમકે મન એવું તન, એ સર્વને પરિણામે કુદરતી અથવા અકુદરતી રીતે પશુ બ્રહ્મચર્યના ભંગ થવાના સ`ભવ છે. તેથી જ તેા ભગવાને બ્રહ્મચારીએ માટે નવ વાડા નક્કી કરી છે કે જેથી વાડથી જેમ ક્ષેત્રનું રક્ષણ થઇ શકે છે તેમ આ વાડાથી બ્રહ્મચર્યપ ક્ષેત્રનું ઉત્તમ પ્રકારે રક્ષણ થઈ શકે છે, પણ આ તેા ઉચ્ચ કક્ષાની સર્વથા બ્રહ્મચય પાલનની વાત થઇ. સાધુઓને આ પાલન પૂર્ણ જરૂરી છે પરંતુ ગૃહસ્થાને માટે એ પાલન એટલુ સુલભ નથી. એટલે ગૃહસ્થજીવન ગાળનારે સ્ત્રપત્નીમાં સ'તેાષ રાખવા જરૂરને છે તેમજ માતા, ભગની કે પુત્રી તરફ જેમ કદીપણુ અવિચાર થતા નથી તેવી જ ભાવના અન્ય સ્ત્રીએ તરફ કેળવવા પ્રયાસ કરવા જોઇએ. વલી સ્વસ્રી સાથે પણ મર્યાદિત ભાગ હાવા ઘટે. અમર્યાદિત ભાગાદિથી બન્નેને શારીરિક અને આત્મિક હાનિ જ છે, પતીથિ આદિમાં તે ખાસ બ્રહ્મચર્ય પાળવુ જોઇએ.
૨૩ભૂમિમાં બળવાન એવા શત્રુ-સૈન્યના પરાભવ કરનાર પણ ક ૬૫ સન્ય-અનંગસેના કામદેવના ખણેાથી પરાભવ પામી ભવની ઉંડી ગર્તામાં પડ્યા છે કે જ્યાંથી નીકળવું મહામુશ્કેલ છે. શ્રીમાન્ યાગિરાજ આનંદઘનજીએ ઠીક જ કહ્યું છે કે—
પથડા નિહાળું રે બીજા જિનતણારે અજિત અજિત ગુણધામ; જે તે અત્યારે તેણે હું જીતિયારે પુરૂષ કિશું મુજ નામ. ?
અર્થાત્-ગુણુના ધામરૂપ અને સર્વાંથી અજિત એવા અજિતનાથજી, હુ' આપના પથ નિહાળું છું, જિનનેા મા જોઉં છું ત્યારે મને જણાય છે કે રાગ દ્વેષ-મેાહ-વિષય-કષાય ઈત્યાદિ રૂપ આત્મગુણુના ઘાતક એવા અંતરગ શત્રુને આપે જીતી લીધા છે તેનાથી જ હુ પરાભવ પામ્યા છે. જતાઈ ગયા છું. તે તે કષાયેાએ મને શિકસ્ત આપી છે એમાં મારૂ પુરૂષ નામ સાક કઇ રીતે ગણી શકાય ?
કામથી સર્વથા વિરક્ત બનવા સાધુ પુરૂષોને શ્રી જિનાનું ફરમાન છે કે તરૂશીના આંતરસ્વરૂપનું ધ્યાન કરવુ' જે સ્વરૂપ હાડ-માંસ-રૂધીર-મલ-મૂત્ર-શ્લેષ્મ ઇત્યાદિરૂપ બિહામણું છે. ગૃહસ્થાને માટે પણ સસ બ્યસન ત્યાગમાં પરદા વેશ્યા આદિને ત્યાગ થઇ જ જાય છે.
શિયળના મહિમા તે પ્રસિદ્ધ જ છે. જે શીયલવ્રતથી શ્રીમાન્ સુદનની પ્રાણુનાશક શૂળી સ્વણુ મહામના રૂપમાં પરિણમી, જે શિયળના પ્રભાવે
For Private And Personal Use Only
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
ધાર્મિક ઉદારતા
૦
=૦
| ( હિંદીમાં લેખક રા. બાબુસાહેબ પુરણચંદ્રજી હાર ) તે સં સારમાં ધર્મ જ એક એવી વસ્તુ છે કે જેની સુષ્ટિ સર્વ
R૦ ધર્મવાળા અલૌકિક બતાવે છે. કોઈ તેને અનાદિ કહે છે, કેઈ સ્વયં ઈશ્વરનું વચન અથવા કોઈ ઈશ્વર તુલ્ય અવતારના કહેલ ઉપદેશ અને નિયમાદિ પાલનને ધર્મ કહે છે. ચૌદરાજ જીવલેકમાં જેટલા જીવે છે તે સુખની પ્રાપ્તિ માટે તલસ્યા કરે છે. જીવની મુક્તિથી અતિરિક્ત જેટલા પ્રકારના સુખ છે તે સર્વ સામયિક તથા નિર્દિષ્ટકાળ અથવા પરિમાણુવાળા છે. ધર્મ શબ્દને અર્થ જોઈએ તે માલુમ પડે છે કે એ એક જ એવી વસ્તુ છે કે જે જીવને દુ:ખ પડતા સીતાજીની અગ્નિપરીક્ષા વખતે કારજનોના કાળજાને કંપાવતે એ પ્રજ્વલિત અગ્નિકુંડ જળરૂપ બની જાય છે. જે શીયળના પ્રભાવે સુભદ્રાદેવીએ સુતરના કાચે તાંતણે કુવામાંથી ચાલણી વડે જલ કાઢયું અને દૈશક્તિથી નગરના બંધ થયેલા દરવાજાઓ ઉઘાડ્યા હતા, જે શિયળથી સતી કળાવતીના કપાઈ ગયેલા હાથે ફરી અસલ સ્થિતિમાં આવ્યા હતા, જે શિયળના પ્રભાવથી મહામુનિ લિભદ્રજીનું નામ ૮૪ ચોવીશી પર્યત જગજાહેર રહે ાનું છે, જે શીયળથી કલહપ્રિય નારદજી મોક્ષે જવાના છે, એવા મહાન વ્રત સર્વ વ્રતોમાં શિરોમણી એવા બ્રહ્મચર્ય વ્રતને હિમા અનેક મુખે પણ કેણ ગાઈ શકે ? ખરેખર શીલનો મરિમા અવર્ણનીય જ છે. વિશેષ શું કહેવું? યથાશક્તિ આચરણમાં ઉતારના પ્રયત્ન કરે એ જ તેના સુફળને મેળવવાનું મૂળ છે. અસ્તુ૩૪ જ્ઞાતિ
રાજપાળ મગનલાલ વ્હોરા. કાળી જૈન સિદ્ધાંત ભાસ્કર નામના હિંદી માસિક ભાગ ર કિરણ ૧માં બાબુસાહેબ પુરણચંદજી હાર એમ. એ બી. એલ હિંદી ભાષામાં એક લેખ આપેલ તે અતિ મનનીય હોઈ તેનું ગુજરાતી ભાષાંતર આ માસિકમાં લેવા તેઓશ્રીએ જણાવેલ હતું. તે અનુસાર અહિં આપવામાં આવે છે.
For Private And Personal Use Only
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
શ્રી આમાનંદ પ્રકાશ. બચાવે છે, જે કષ્ટમાં પડતા બચાવે છે, સુખની પ્રાપ્તિ કરાવે છે, એવી વસ્તુની કેણુ ઈચ્છા ન કરે !!! સત્યાંશ એ છે કે કોઈ ને કોઈ પ્રકારનો ધર્મ મનુષ્ય માત્રને જોઈએ જ. જોઈએ તે તેને ધર્મ સનાતન હૈ, ચાહે જૈન, ચાહે બીદ્ધ, ચાહે ઈસાઈ હે, ચાહે મુસલમાન હે, ચાહે નાસ્તિક હે; પરંતુ કોઈને કોઈ ધર્મને અથવા કોઈ મહાપુરૂષે ચલાવેલ મતને માનવો પડે છે. જે પ્રકારે સમાજમાં કે ગરીબ હો, શેઠ-સહકાર અથવા રાજા-મહારાજા હે; પરંતુ સામાજિક દષ્ટિએ સવને દર એક છે, તેમાં કઈ નાના મોટા નથી ગણાતા તેમ તે પ્રકારે ધમની દ્રષ્ટિએ પણ એક પ્રકારને ધર્મ પાળવાવાળા સર્વ લેકોની ગણના એક જ શ્રેણીમાં થાય છે; પરંતુ પિતા પોતાના ધર્મવાળા તેઓને ધાર્મિક દૃષ્ટિકોણથી બીજા ધમનુયાયીઓને ઘણાભાવે દેખે છે. ઈતિહાસ જણાવે છે કે ધર્મના નામ પર મુસલમાન લોકેએ કેટલીયે વાર લડાઈ કરી છે. હું કુરાન શરીફનો પરિચિત નથી, પરંતુ સંભળાય છે કે તેઓના ધર્મ પ્રવર્તક મહમદ સાહેબને તે ઉપદેશ ન હોઈ શકે. બીજાના ધર્મને નાશ કરીને પોતાના ધર્મને પ્રચાર કરે બીજી વાત છે, પરંતુ મનુષ્ય હાઈ એ પ્રકારે કષ્ટ પહોંચાડવું તે ધર્મ હોઈ શકતો નથી. પિતાના ધર્મનુયાયીઓની સંખ્યાની વૃદ્ધિ કરવી તેને ધર્મ સમજો-માનો તે સ્વાભાવિક છે, પરંતુ તે લેક તે વિચારને કાર્ય રૂપમાં લાવતાં સમય અને સીમાની બહાર જાય છે-તેનું ઉલ્લંઘન કરે છે. જૈન ધર્મના તત્વમાં અન્ય ધર્મ કે અથવા ધર્માવલંબીની કોઈ પ્રકારની નિંદા કરવાની મના કરી છે. ધાર્મિક વિષયમાં તેવી ઉદારતા અવશ્ય હોવી જ જોઈએ. અમારા તીર્થકર ભગવાન સર્વગ્રાહી ઉપદેશ આપે છે. જૈન ધર્મ ગ્રંથમાં સ્પષ્ટ છે કે તીર્થકર ભગવાનના સસરણમાં અથવા જ્યાં જ્યાં ઉપદેશ દે છે ત્યાં ત્યાં સર્વ જીના-પશુ, પક્ષીઓને પણ સ્થાન હોય છે, અને દેવતાઓને લઈને તિર્યંચ સુધી સર્વ પ્રકારના પ્રાણ પિતાપિતાની ભાષામાં ભગવાનને ઉપદેશ સમજી શકે છે. એ અલૌકિક શક્તિને શ્રી તીર્થકરોને અતિશય કહેવામાં આવેલ છે.
જેનોના છેલ્લા તીર્થંકર શ્રી મહાવીરસ્વામીને થયા પચીશેહ વર્ષ લગભગ થઈ ગયા છતાં જેનીઓમાં તે જ ઉદારતા દેખવામાં આવે છે. આ દેશમાં કેટલીએ શતાબ્દિ સુધી મુસલમાન સમ્રાટ ગણુ ભારતના શાસક રહ્યા ! અહિં નિવાસીઓની સાથે તેઓને રાજા-પ્રજાનો સંબંધ પણ હતા. તેઓ હિંદુ ધર્માવલંબીને સમયે સમયે પીડા ઉત્પન્ન કરતા. જુઓ હિંદુઓનું
For Private And Personal Use Only
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
-
-
-
-
--
ધામિક ઉદારતા, પ્રસિદ્ધ તીર્થસ્થાન “સોમનાથ ” જે આ દેશના સૌરાષ્ટ્ર પ્રાંતમાં છે ત્યાં મહમદ ગઝનવીએ જે પ્રકારે મૂર્તિઓનો નાશ કર્યો છે તે વર્ણન ભારતના ઈતિહાસમાં મોજુદ છે. એમ કેટલીએ શતાબ્દિ તક અનાચાર થતા રહ્યા અને રહીસહી સત્તરમી શતાબ્દિમાં “ કાળા પહાડ”ને બિહાર અને બેંગાલ પ્રાંતના, સર્વ હિન્દુ બૌધ દેવતા અને દેવીની મૂર્તિ તોડી નાંખી; તે પણ ધાર્મિક ઉદારતાને લઈને જૈનીઓ પર કઈ વિશેષ અત્યાચારનો ઉલ્લેખ મળતું નથી. મને કેટલા વખત પહેલાં રાજગૃહી તીર્થના પાંચ પહાડમાંથી પ્રથમ વિપુલાચલના શ્રી પાર્શ્વનાથ મંદિરની વિશાળ પ્રશસ્તિ મળી હતી, જે સંસ્કૃત ભાષામાં ગદ્ય પદ્યમય છે, જેને સમય વિક્રમ સંવત ૧૪૧૨ છે. જે વખતે સમ્રાટ ફીરોજશાહ રાજ્ય કરતા હતા તેને ઉક્ત પ્રશસ્તિમાં ઉલ્લેખ છે જેમાં મુસલમાન ગણ પણું જૈનીના ધાર્મિક કાર્યોમાં સહાયતા આપતા હતા. જેને સારાંશ નીચે પ્રમાણે છે –સુલતાન ફિરોજશાહે મલીકવયને મગધ દેશને સૂબો નીમ્યા હતે. સૂબાના કાર્યકર્તા શાહ નાસરૂદીનની સહાયતાથી મગધ દેશમાં આવેલ રાજગૃહતીર્થના વિપુલગિરિ પર આચાર્યશ્રી જિનચંદ્રસૂરિના ઉપદેશથી વછરાજ દેવરાજે શ્રી પાર્શ્વનાથજીનું મંદિર સં. ૧૪૧૨ અશાડ વદી ના રોજ બનાવ્યું.
સમ્રાટ અકબરની ધાર્મિક ઉદારતા પ્રસિદ્ધ છે; જહાંગીર, શાહજહાં આદિ બાદશાહના સમયમાં પણ જૈનોના ધાર્મિક વિષયમાં સહાયતા મળી હતી. એમના પવિત્ર તીર્થ ક્ષેત્રના સંરક્ષણ માટે સમય સમય પર ગુજરાત, માળવા, બંગાળા આદિ પ્રાંતના સૂબાઓ તરફથી લેકોને ફરમાનાદિ આપેલા છે.
જૈનમાં શ્વેતાંબર અને દિગંબર બે મુખ્ય સંપ્રદાય છે હું દિગંબર સાહિત્યને પરિચિત્ત નથી, પરંતુ શ્વેતાંબર સાહિત્યના ઇતિહાસનું મેં
જ્યાં સુધી અવકન કર્યું છે, તેથી સ્પષ્ટ પ્રતીત થાય છે કે તાંબર આચાર્યો અને વિદ્વાનોએ પ્રાચીનકાળથી અજૈન વિદ્વાનોની કૃતિઓને નિસં. કેચપણે અપનાવી છે. તેને અભ્યાસ પણ કરતા હતા તેના ઉપર વિદ્વત્તા પૂર્ણ ટીકાઓ પણ રચી છે, તેઓના સાહિત્યને બહુ જ શ્રદ્ધાની દષ્ટિથી દેખતા હતા–એ જ ધાર્મિક ઉદારતા છે. - જૈનીઓના શ્વેતાંબર સંપ્રદાયમાં સિદ્ધસેન દિવાકર, ઉમાસ્વાતિવાચક, હરિભદ્રસૂરિ, શ્રી અભયદેવસૂરિથી લઈ શ્રી હેમચંદ્રાચાર્ય આદિ, તથા દિગબર સંપ્રદાયમાં કુંદકુંદાચાર્ય, સમંતભદ્ર, અકલંકદેવ, પ્રભાચંદ્ર, વિદ્યાનંદિ, જિનસેન આદિ મેટા મોટા પ્રખ્યાત વિદ્વાનો થઈ ગયા છે કે જેની કૃતિ
For Private And Personal Use Only
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
२०
શ્રી આત્માનઢ પ્રકાશ
આની પણ પાશ્ચિમાત્ય વિદ્વાનો પણ ખૂબ પ્રશંસા કરે છે; પર ંતુ સનાતન ધર્માવલંબી પડિતાએ તેમને કોઇ સ્થળે અપનાવ્યા હોય એમ દેખવામાં આવતું નથી; તેટલું જ નહિં પરંતુ ત્યાં સુધી પણ છે કે મહત્ત્વપૂર્ણ જૈન ગ્રંથાના નામ-ઉલ્લેખ કરવામાં પણ સ`કોચાયા છે. આવી જાતના અનુદારભાવ તે લેાકાનુ ધાર્મિક સાંકડાપણું છે, અજૈન વિદ્વાનેાના નાના વિષચાના ગ્રંથાને શ્વેતાંખર લેાકાએ કેવા પ્રકારે અપનાવ્યા છે તેના કેટલાક દૃષ્ટાંત અહિં ઉપસ્થિત કરીશ, જેથી આશા છે કે દિગંબર વિદ્યાનગર પણુ પ્રકારે ધાર્મિક ઉદારતાને પ્રકાશિત કરશે.
હાલમાં અમેરિકામાં પેન્સીલવેનિયા વિશ્વવિદ્યાલયના સંસ્કૃત અધ્યાપક ડૉ. નરસૈન બ્રાઉન સાહેબે “શ્રી કાલકાચાર્ય કથા” નામના ગ્રંથ ઈંગ્રેજીમાં પ્રકાશિત કરેલ છે જેની ભૂમિકાના ચેાથે પાને જૈનાચાર્યાંના વિષયમાં નીચે પ્રમાણે લખે છેઃ
"L
જૈન સાધુએ અને ગૃહસ્થા લેાકેાને શિષ્ટાચાર અને વિદ્વત્તાની સાથે સાથે તેમને ઉંચા આદશ અને ઉત્કૃષ્ટ જીવનના અહિં ઉલ્લેખ કરી દેવા તે ઉચિત લાગે છે. તેમના વડપણથી ભારત ગૌરવાન્વિત છે. તેમનામાં સહાયતા, સહનશીલતા અને ત્યાગની શક્તિ છે. તેમની બુદ્ધિ અને ધાર્મિક લયલીનતા એ બધા ગુણેાની સાથે મળતાં તેમના દાયામાં એક પ્રમાણિત કરે છે.”
સંસારના આદર્શ સ ́પ્ર
એ જોઇ આશ્ચર્ય થાય છે કે ભારતના કોઈ પણ ધર્માં વલબીયામાં જૈનીની જેમ ધાર્મિક ઉદારતા દેખાતી નથી. કદાપિ અન વિદ્વાન ગણુ પાતપેાતાના સાહિત્યથી એવા એવા દૃષ્ટાંત પ્રકાશિત કરી શકે તે મારે આ જાતના ભ્રમ દૂર થાય. અજૈન સાહિત્યના નાના નાના ગ્રંથો પર જૈન લેાકેાએ કેવા પ્રકારે ટીકા, વૃત્તિ આદિ રચના કરી છે તે નિમ્ન લીખીત ગ્રંથાથી પાકાને વિદિત થશે. ત્યાંસુધી કે હિંદી'થ ઉપર પણ જૈનાચાર્યŕને કેટલીએ ટીકાઓ રચી છે.
For Private And Personal Use Only
27
બનાવ્યા
જૈન વિદ્વાનાએ સિદ્ધાંત સિવાય વ્યાકરણ, ન્યાય, કાવ્ય કોષ, અલકાર, નીતિ, જ્યાતિષ આદિ નાના વિષયેા પર સારા સારા ગ્રંથા છે. એકલા હેમચંદ્રાચાર્યના અનેક ગ્રંથા વિદ્યમાન છે. તેમની પહેલાંના સિદ્ધષિ આચાર્યે ઉપમિતિભવપ્રપંચ કથા બનાયે છે, જે સાહિત્યની દૃષ્ટિએ ઘણા જ મહત્વના છે. આ લેખમાં તે સઘળાને ઉલ્લેખ કરવા અના
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
I
ExEEZE
, " E = B વીઝE ARE THE E LDEL : ELE. REPELLS HEHECH,
H
! |
NI Url
III
|
પાંચ સકાર. A અનુસંધાન ગતાંક પૃષ્ઠ ૨૯૨ થી શરૂ. .
(અનુ. વિઠ્ઠલદાસ મૂ. શાહ B. A. ) કઈ દુઃખી મનુષ્ય પોતાનું દુઃખ સંભળાવે ત્યારે એ ખ્યાલ ન કરવો કે તે બહુ વધારીને વાત કરી રહ્યો છે. આપણને બીજાના દુઃખને ખ્યાલ નથી આવી શકતો. સંભવ છે કે જે વાતને આપણે બહુ નાની સમજતા હોઈએ તે બીજાને મન બહુ મોટી હોય. સહાનુભૂતિપૂર્વક ધીરજપૂર્વક તેની વાત સાંભળો અને જે પ્રકારે એનું જેટલું દુઃખ ઓછું કરવામાં તમે સહાયતા કરી શકો એમ હો તેટલું કરો.
આપણું ઉપર કોઈ કષ્ટ આવે ત્યારે એમ સમજવું કે તે ભાગ્યે મોકલેલું આપણી સેવાવૃતિને વિકસિત કરવા માટે આપ્યું છે. કષ્ટ ભોગવનાર બીજાના કણને ખ્યાલ લાવીને તેની સેવા કરવા માટે તૈયાર થઈ શકે છે. ભકિત ભેગી સિવાય બીજાને અનુપાન થવું કઠિન છે.
કેઈ પણ સ્થિતિમાં એમ ન સમજે કે મારે બીજા કોઈની સહાયતાની જરૂર નથી. સંસારમાં કોઈ પણ માણસનું કાર્ય પરસ્પર એક બીજાની સહાયતા વગર નથી થઈ શકતું, અને જે આપણું જીવન બીજાની સહાયતા ઉપર જ નિર્ભર છે તે પછી આપણે પણ હમેશાં યથાશકિત બીજાની સેવા કરવા માટે તૈયાર રહેવું જોઈએ. વશ્યક છે. એટલું લખવું યથેષ્ટ લાગે છે કે શ્રી મહાવીરસ્વામી પછી આજ લગભગ પચીશ શતાદિ તક જૈન લેકે ધાર્મિક ઉદારતાની સાથે સાહિત્યની સેવા કરી રહેલ છે. જૈનાચાર્યગણ મહત્વપૂર્ણ અજૈન ગ્રંથના નામ લઈ પિતે સારા સારા કાવ્ય રચ્યા છે. અગીયારમી શતાબ્દિમાં શ્રી જિનેશ્વર સૂરિએ “જૈનનૈષધીય” નામના એક સુંદર કાવ્યની રચના કરી છે. શ્રી જયશેખરસૂરિએ “જૈન કુમારસંભવ” લખેલ છે કે જેમાં તેઓની વિદ્વત્તા પ્રકટ થાય છે. “જૈનમેઘદૂત ”ની રચના પણ પ્રશંસનીય છે. ભારતવર્ષના અન્ય વિદ્વાનમાં કેઈ ઠેકાણે આવા પ્રકારની ઉદારતાના દ્રષ્ટાંતે મળી શકશે નહિ.
(ચાલુ)
For Private And Personal Use Only
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૨૨
શ્રી આમાનંદ પ્રકાશ.
જે દિવસે ઉચ્ચ શ્રેણીની તેમજ અધિક સેવા કરવાનો સુઅવસર મળે તે દિવસે ખૂબ પ્રસન્ન થાઓ અને એમ ઈચ્છો કે ભગવાન એ રીતે તમને સેવામાં નિમિત્ત બનાવતા રહે.
સેવાને સુઅવસર ન મળે તે દુઃખી થઈને પરમાત્માને પ્રાર્થના કરે કે હે ભગવાન મારો ! કશે અપરાધ હોય તે ક્ષમા કરે અને મને સેવા કરવાને સુઅવસર આપે.
જે માણસ સેવા કરાવે છે અને સેવા કરવા ઈચ્છતું નથી તે મંદભાગી અથવા અભાગી ગણાય છે. બડભાગી તે એ છે કે જે સેવા કરતા કરતા કદી પણ થાક્ત નથી અને પિતે જે કાંઈ સેવા કરે છે તેને પિતાનું અહોભાગ્ય સમજે છે.
કઈ પણ માણસમાં કોઈ પણ સદ્ગણને અભાવ જણાય અને તે સદ્ગુણ તમારામાં હોય તે તમારા વર્તનથી તેની સામે તે સદ્દગુણ રાખો અને તે પણ એવી રીતે રાખે કે જેનાથી તે તે સદ્દગુણ ગ્રહણ કરે.
કઈ પણ માણસની એવી સેવા ન કરો કે જેનાથી તે ઉરચ યેયથી પડી જાય, કતવ્યથી વિમુખ થઈ જાય, વિલાસી બની જાય, ઈશ્વરથી વિમુખ થઈ જાય, સદાચારથી ભ્રષ્ટ થઈ જાય, એવી સેવા એ સેવા નથી.
આપણી કરેલી સેવાથી અભિમાન આવવા લાગે તે આપણાથી વધારે સેવા કરનારની સેવાને ખ્યાલ કરે. એવું કદી પણ ન માને કે આપણું કરતાં સારી સેવાધર્મ કઈ છે જ નહિ. દુનિયામાં આપણી અપેક્ષાએ અધિક અને ઉંચી સેવા કરનાર કોણ જાણે કેટલાય થઈ ગયા હશે, અત્યારે હશે અને ભવિષ્યમાં કેટલાય થશે.
સામાજિક કાર્યોમાં જે પ્રથા બીનજરૂરી હોવા સાથે ખૂબ જ ખર્ચાળ હોય અને જે પરાણે નભાવવાની ફરજ પડે છે તેને પિતાના ઘરમાંથી બંધ કરો. કેઈને કંઈ પણ સારૂ નરસું ન કહો. એક વાર સમાજમાં તમારું બદનામ થશે, લેકે કઈ સારૂં નરસું પણ બોલશે; પરંતુ તમારી એ સેવાને ભવિષ્યમાં સમાજ ઘણા જ આદરની દષ્ટિથી જોશે.
બીજા લોકોને જે સેવા કરવામાં ભય લાગતો હોય અથવા ધૃણા થતી હોય તે સેવા સાહસપૂર્વક જરૂર કરવી જોઈએ. વિશ્વાસ રાખે કે ખરા હૃદયની સેવાથી આપણું કંઈપણ અનિષ્ટ નથી થવાનું.
For Private And Personal Use Only
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૨૩.
પાંચ સકાર-સેવા કોને કહેવી? સેવા કરતી વખતે જે માણસ પોતાની જાતને સેવ્ય કરતા મોટી સમજે છે તેનાથી સાચી સેવા નથી થઈ શકતી.
આપણુ કર્મચારી, સેવક કે મજુરને આળસુ, પ્રમાદી, મૂખ, કામર, ભ્રષ્ટાચારી તથા નશાબાજ બનવા ન દેવાં. આ પણું પ્રેમપૂર્વક વર્તાવ અને ઉત્તમ આદર્શથી તેને સદાચારી, નિર્વ્યસની, કર્તવ્યપરાયણ, બુદ્ધિમાન અને આજ્ઞાકારી બનાવી દેવા એ તેની મહાન સેવા છે.
મિત્ર અથવા સંબંધીને ઉન્માર્ગે જતાં અટકાવી સન્માર્ગે લાવવા એ તેની મહાન સેવા છે.
પોતનાં શરીર, મન તથા ઈન્દ્રિયોને કાબૂમાં રાખીને વિષન ભેગ કરે એ સમાજની મહાન સેવા છે.
આવશ્યકતાથી વધારે સંગ્રહ ન કરે એ પણ સમાજની મહાન સેવા છે. સત્ય અને ન્યાય માર્ગથી દ્રવ્ય મેળવીને તેને ગરીબોની સેવામાં યથાયોગ્ય વાપરવું તે સમાજની મહાન સેવા છે.
વાદી પ્રતિવાદી વચ્ચે તેઓને અદાલતે ન ચડવા દેવા, અંદર-અંદર સમાધાન કરાવી દેવું એ સમાજની મહાન સેવા છે.
આપણે પિતાના સરલ અને શુદ્ધ પ્રેમ, ત્યાગ તથા સહાનુભૂતિથી ભરેલા સદાચરણ તેમજ સદ્ વ્યવહાર દ્વારા ભગવાન પ્રત્યે લોકોને વિશ્વાસ વધારવો તે તેઓની મહાન સેવા કરવા બરાબર છે.
મનની અંદર કેઈપણ પ્રકારે ધન, માન, મેટાઈ વગેરેની કામના અથવા લેભ ન રાખતાં શુદ્ધ ધાર્મિક ભાવેને સદાચારને તથા સર્વ ભૌમ પ્રેમને પ્રચાર કર એ મહાન સેવા છે.
બાળકોને ખરાબ ટેવોમાં પડતાં બચાવવા તે મનુષ્યજાતિની મહાન સેવા છે.
પરમાત્માએ કેટલાય પ્રકારે સેવાની વ્યવસ્થા આપણે માટે કરી રાખી છે. પ્રકૃતિના તત્વોને આપણું સેવામાં નિયુક્ત કરી રાખવામાં આવ્યા છે. પૃથ્વી તત્વ આપણને આધાર આપે છે અને અન્નાદિ ઉપજાવવાની વ્યવસ્થા કરે છે, જળતત્ત્વ આપણું તૃષા છીપાવે છે, આપણી મલીનતાએ ધુએ છે અને અન્નાદિમાં રસને સંચાર કરે છે. અગ્નિતત્ત્વ ઠંડીનું નિવારણ કરે છે, બહાર તેમજ અંદર પરિપાક કરે છે, અને આપણને પ્રકાશ આપે છે. વાયુતવ તાપ દૂર કરે છે, પ્રાણધારણમાં સહાયતા કરે છે, આકારાત
For Private And Personal Use Only
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ આપણને અવકાશ આપે છે. એ રીતે ઈન્દ્રિય, મન અને વૃદ્ધિર્તવથી આપણી નિરંતર સેવા થઈ રહી છે. આપણે પણ એ બધાનું અનુકરણ કરીને સીની સેવામાં તત્પર રહેવું જોઈએ.
સેવા કરનારે ગીતાજીનો નીચેને કલેક બરાબર યાદ રાખવું જોઈએ, અને તે અનુસાર સારિક ભાવે સેવા કરવી જોઈએ.
मुक्तसंगोऽनहवादी धृत्युत्साहसमन्वितः ।।
सिद्धय सिद्ध्यो निर्विकारः कर्ता सात्विक उच्यते । જે પુરૂષ આસક્તિ રહિત હોય છે, મેં કયું એવું વિચારનાર કે કહેનાર નથી, ધીરજ તથા ઉત્સાહથી ભરેલું છે, કાર્યની સિદ્ધિ અને અસિદ્ધિમાં જેના મનમાં હર્ષ કે શકનો વિહાર નથી થતો તેને જ સાત્વિક કહેવામાં આવે છે.
ચાલુ
શ્રીયુત ભેગીલાલભાઈ તારાચંદ ઝવેરીના સ્વર્ગવાસ –માત્ર ચાર જ દિવસની સામાન્ય બિમારી ભોગવી શ્રીયુત ભોગીલાલભાઈ શ્રાવણ સુદ ૯ મંગળવારને રોજ અમદાવાદમાં સ્વર્ગવાસ પામ્યા છે. ઝવેરી ભોગીલાલભાઇએ પિતાનું આખું જીવન દેવ, ગુરૂ અને ધર્મની સેવામાં વ્યતીત કર્યું હતું. ઝવેરાત વગેરેના પિતાના વ્યાપારમાં સ્વકમાઈથી લક્ષ્મી મેળવી, અનેક ધાર્મિક ખાતાઓમાં લક્ષ્મીને સદ્વ્યય કરી મનુષ્ય જન્મનું સાર્થક કર્યું હતું. અમદાવાદ શહેરના જૈન સમાજમાં તેઓશ્રી અગ્રગણ્ય હતા. શ્રાવકકુળભૂષણ જૈન નરરત્ન તરીકેની તેઓની કારકીદ ઉજજવલ હતી. સ્વભાવે સરલ, હૃદય, મધુરભાષી, મિલનસાર હતા. આ સભાના ઘણા વર્ષોથી તેઓ માનવંતા લાઈક મેમ્બર હતા. સભા ઉપર પણ તેઓશ્રીને અનુપમ પ્રેમ હતું જેથી અમદાવાદ જૈન સમાજની જેમ આ સભાને એક લાયક ધર્મપ્રેમી સભાસદની ખોટ પડી છે. તેઓશ્રીના કુટુંબ અને સુપુત્ર કનૈયાલાલભાઈને દિલાસો દેવા સાથે તેઓશ્રીના સ્વર્ગવાસી આમાને શાંતિ પ્રાપ્ત થાઓ એમ પરમાત્માની પ્રાર્થના કરીએ છીએ
For Private And Personal Use Only
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
શ્રી વીશ સ્થાનક ત૫ પૂજા ( અર્થ સાથે.)
(વિસ્તારપૂર્વક વિવેચન તથા મંડળ સહિત. ). વિસ્તારપૂર્વક વિધિ વિધાન, નાટ, ચિત્યવંદન, સ્તવને, મંડળ વગેરે અને સાદી સરલ ગુજરાતી ભાષામાં અથ સહિત અમેએ પ્રકટ કરેલ છે. વીશ સ્થાનક તપ એ તીર્થકરનામકમ ઉપાર્જન કરાવનાર મહાન તપ છે, તેનું આરાધન કરનાર બહેન તથા બંધુઓ માટે આ ગ્રંથ અતિ મહત્વને અને ઉપયોગી છે. શ્રી વીશ સ્થાનક તપનું મંડળ છે તેમ કેાઈ અત્યાર સુધી જાણતુ પણ નહોતું, છતાં અમોએ ઘણી જ શોધખોળ કરી, પ્રાચીન ઘણી જ જૂની તાડપત્રની પ્રત ઉપરથી માટે ખર્ચ કરી, ફાટે બ્લેક કરાવી તે મંડળ પણ છપાવી આ બુકમાં દાખલ કરેલ છે. આ એક અમૂલ્ય ( મંડળ ) નવીન વસ્ત જિનાલય, ઉપાશ્રય, જ્ઞાનભંડાર, લાઈબ્રેરી અને ઘરમાં રાખી પ્રાંત કાળમાં દર્શન કરવા લાયક સુંદર ચીજ છે.
| ઉંચા કાગળ ઉપર સુંદર ગુજરાતી ટાઈપમાં છપાવી સુશોભિત બાઈડીંગથી અલંકૃત કરવામાં આવેલ છે છતાં કિંમત બાર આના માત્ર રાખવામાં આવેલી છે. પોસ્ટેજ જુદું. .
શ્રી તીર્થકર ચરિત્ર ( ભાષાંતર ). શ્રી અમરચંદસૂરિકૃત મૂળ ગ્રંથનું શુદ્ધ અને સરલ ભાષાંતર
| ( છપાય છે ) આ ગ્રંથ જેમાં ચાવીશ તીર્થકર ભગવાનના ઘણા સંક્ષિપ્તમાં ચરિત્ર આપવામાં આવેલ છે. આટલા ટુકા, અતિ મનોહર અને બાળજી સરલતાથી જલદીથી કઠાગ્ર પણ કરી શકે તેવા સાદા, સરલ સુંદર ચરિત્ર આ ગ્રંથમાં છે. જૈન પાઠશાળા, કન્યાશાળા, જૈન વિદ્યાલયમાં ઐતિહાસિક શિક્ષણ તરીકે ચલાવી શકાય તેવું છે, મદદની જરૂર છે. આર્થિક સહાય આપનારની ઈચ્છા મુજબ અ૫ કિ મતથી કે વિના મૂલ્યો સભાના ધારા પ્રમાણે ભેટ પણ આપી શકાશે.
શ્રી સ્તોત્ર સંદોહ:નિરંતર પ્રાતઃ કાળમાં સ્મરણીય, નિર્વિધનપણું પ્રાપ્ત કરાવનાર, નિષ પાઠ કરવા લાયક નવમરણ સાથે બીજા પ્રાચીન ચમત્કારિક પૂર્વાચાયૅકત દશ સ્તોત્ર, મળી કુલ ૧૯ રતાત્રા, તથા રનાકર પચીશી, અને એ યંત્ર વિગેરેનો સ ગ્રહ આ 2 થમાં આવેલ છે. ઉંચા કાગળે, જેની સુંદર અક્ષરોથી નિર્ણયસાગર પ્રેસમાં છપાએલી, સુશોભિત બાઈડીંગ અને શ્રી મહાવીર સ્વામી તથા ગૌતમસ્વામી બે પૂજય ૬ ગુરૂ મહારાવનએની સુંદર રંગીન છબી એ પણ ભક્તિનિમિત્તે સાથે આપવામાં આવેલ છે, આટલા માટે તેમના સંગ્રહ, અને માટલી છબીઓ અને સુંદરતા છતાં સર્વ કેાઈ લાભ લઈ શકૈ જે માટે મુલથી પણ એાછી કિંમત માત્ર રૂા. ૧-૪-૦ ચાર આના. (પાસ્ટેજ જુદુ) રાખેલ છે. પર્યુષણ પર્વ નજીક આવતા હોવાથી પ્રભાવના કરવા લાયક છે. ( નિત્ય સ્મરણ કરવા લાયક હોવાથી ) લાભ લેવા જેવું છે.
' લખે:શ્રી. જૈન અ!માનંદ સભા-ભાવનગર.
For Private And Personal Use Only
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir Reg. No. B. 181. અમારૂ પ્રકાશન ખાતુ. છપાયેલા ગ્રંથા (મૂળ ) 1 શ્રી વસુદેવલિંડિ પ્રથમ ભાગ-પ્રથમ અંશ.. રૂા. 7-8-0 2 શ્રી વસુદેવહિડિ પ્રથમ ભાગ દ્વિતીય અંશ. રા 3-8-0 3 શ્રી બહુતકપસૂત્ર પ્રથમ ભાગ. રૂા. 4-0-0 4 શ્રી બૃહકલ્પસૂત્ર બીજો ભાગ. રૂા. 6-0-0 5 શ્રી દેવેન્દ્રસૂરિરચિત ટીકા ચાર કર્મ ગ્રંથ (શુદ્ધ) રા 2-0-0 - છપાતાં ગ્રંથા. 6 શ્રી વસુદેવહિંડિ ત્રીજો ભાગ. ( 7 પાંચમા છઠ્ઠો કર્મ ગ્રંથ. 8 શ્રી ગુણચંદ્રસૂરિકૃત શ્રી મહાવીર ચરિત્ર. ભાષાંતર . | ગુજરાતી ગ્રંથા. 1 શ્રી સામાયિક સૂત્ર, મૂળ ભાવાર્થ વિશેષાર્થ સહિત. રૂા. 9-2-6 2 શ્રી દેવસિરાઈ પ્રતિક્રમણ ) છે. રૂા. 1-10-0 3 શ્રી પંચપ્રતિક્રમણ સૂત્ર , કે, ગુજરાતી તથા શાસ્ત્રી બંને અક્ષરવાળા (શ્રી જૈન એજ્યુકેશનબાડે જેન પાઠશાળાઓ માટે મંજુર કરેલ ). રૂા. 1-4-0 રૂા. 1-12-0, 4 શ્રી શત્રુંજય તીર્થનો પંદરમે ઉદ્ધાર અને સમરસિંહ, રૂા. 0 2-0 5 શ્રી શત્રુંજય તીર્થ વર્તમાન ઉદ્ધાર અને કમશાહ. રા 0 -4-0 અધી કિંમતે. શ્રી આત્માનંદ જન્મ શતાબ્દિના શુભ પ્રસંગે સં. 192 ના જૈન શદી 1 થી બાર માસ માટે શ્રી આત્મારામજી મહારાજકૃત નીચેના પુસ્તકો અધી કિંમતે આપવામાં આવશે ( સીલીકમાં હશે ત્યાં સુધી ). મૂળ કિંમત. અધી કિંમત તત્વનિર્ણયપ્રાસાઢ. 10-0-0 5-0-0 કૌન મવિષયક પ્રશ્નોત્તર. 0-8-0 0-4-0 આત્મવલ્લભ સ્તવનાવાળી. 0-6-0 0-3-0 લખે:શ્રી જૈન આત્માનંદ સભા-ભાવનગર, આનંદ પ્રિન્ટિંગ પ્રેસમાં શેઠ દેવચંદ દામજીએ છાયુ—ભાવનગર. For Private And Personal Use Only