Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
- પ્રકારે ;
ફાગણ
અંક
હૈ
I fit/
i
t
|
1 1 11TH
(/
UIT
Eley
થાને
0|0
lી
SSP) S.
જી ના વા નંદ ૨સી બા
Cliyok.
For Private And Personal Use Only
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
*
૧૭૪
વિષય-પરિચય. ૧ ઝુલી નાકા ... ( વેલચંદ ધનજી ) ... ૨ સત્ય જ્ઞાનનું રહ્સ્ય.
| અનુવાદ ) ૩ પ્રતિબિંબ ... ... ( રા. સુશીલ ) ...
* ૧૭૬ ... [ ૨. ચેકસી ] ...
... ૧૮૦ ૫ અમારી પૂર્વદેશની યાત્રા ( મુનિરાજ શ્રી દર્શન વિ. મહારાજ ) ૬ હિંદુસ્તાનમાં જૈનોની વસ્તી વિષયક દશા. (નરોતમદાસ. બી. શાહ. ) ૧૮૪ ૭ મારવાડમાં જૈનોની કેળવણી વિષયક આધુનિક સ્થિતિ, ...
( ગાંધી વલ્લભદાસ ત્રિભુવનદાસ ) ૮ વર્તમાન સમાચાર. ૯ સ્વીકાર અને સમાલયના. ... ...
ઘણી ઘેાડી નકલે છે . જલદી મંગાવે...જલદી મગાવે,..
| શ્રી કર્મગ્રંથ. ( ૪ ) છેલ્લામાં છેલ્લી બે તૈયાર કરેલ શ્રી દેવેન્દ્રસૂરિત પણ ટીકાયુક્ત ચાર કર્મગ્રંથ કે જે આગળ અન્ય તરફથી બહાર પાડેલ અડવૃત્તિઓમાં રહેલ અશુદ્ધિઓનું તેમજ આખા ગ્રંથનું કાળજીપૂર્વક તાડપત્રીય અને બીજી અનેક પ્રાચીન હસ્તલિખિત પ્રતેને ઉપયોગ કરી પ્રમાણિકપણે સંશોધન મુનિરાજ શ્રી ચતુવિજયજી મહારાજે તેમજ તેમના વિદ્વાન શિષ્ય સાક્ષરોત્તમ મુનિરાજ શ્રી પુણ્યવિજયજી મહારાજે આ ગ્રંથને સુધારવા તથ સંપાદનને લગતા કાર્યમાં કિંમતી હિરસ આપવાથી જ આ શુદ્ધ અને સુંદર કર્મમંથના અભ્યાસીઓ માટે અતિ ઉપયોગી અને ઉપકારક આ ગ્રંથ અને પ્રગટ કરી શકયા છીયે.
સ્થળે સ્થળે પેરેગ્રાફ પાડી વિષયોને છુટા પાડવા સાથે દરેક સ્થળે પ્રમાણ તરીકે અનેક શાસ્ત્રીય પાઠ, તે કયા ગ્રંથામાંના છે તેના પણ નામ, તેના ટીપ્પણા આપેલાં છે. છેવટે છ પરિશિષ્ટોમાં, પ્રથમ ટીકાકારે પ્રમાણ તરીકે ઉદ્ધરેલ શાસ્ત્રીય પાડે , ગાથાઓ અને લેકે વગેરે અકારાદિક્રમ પ્રમાણે આપેલું છે. બીજા અને ત્રીજામાં ટીકામાં આવતા » થા અને ગ્રંથારાના નામાના ક્રમ, ચેાથોમાં ગ્રથ અને ટીકામાં આવતા પારિભાષિક શબ્દને કેષિ, પાંચમામાં ટીકામાં આવતા પિંડપ્રકૃતિ સૂચક શબ્દોનો કાપ અને છેલ્લામાં વર્તમાનમાં ઉપલબ્ધ થતાં ‘વેતામ્બર-દિગમ્બર સંપ્રદાયના કર્મવિષયિક સમગ્ર સાહિત્યની નોંધ આપવામાં આવી છે. પ્રસ્તાવના ગુજરાતીમાં એટલા માટે આપેલી છે કે સાઈ આ કર્મગ્રંથનું સ્વરૂપ, મહત્વતા, ગ્રંથ ૫ િચય, કેમ વિષય સાહિત્યની ઓળખ, અંધકારને પરિચય, પરિવાર, ગ્રંથરચના, પ્રતિએ.નો પરિચય વગેરે જા ગી શકે, જેથી ગુજરાતી ભાષાના જાણ અને આ કર્મવિષયક ગ્રંથનું મહત્તવ જાણવાની જિજ્ઞાસુઓ માટે સંપાદક મહાપુરૂષોએ અતિ ઉપકાર કર્યો છે.
ઉંચા એન્ટીક કાગળ ઉપર નિર્ણયસા ગર પ્રેસમાં સુંદર શાસ્ત્રીય ટાઇપેથી છપાવી ! સુંદર ખાઈડગથી અલકત કરવામાં આવેલ છે. આ ગ્રંથને અંગે મળેલ આર્થિક સહાય થયેલ ખર્ચમાંથી બાદ કરી માત્ર રૂા. ૨-૦-૦ બે રૂપીયા (પટેજ જુદુ ) કિંમત રાખવામાં અાવેલ છે.
-: :શ્રી જૈન આત્માનંદ સભા - ભાવનગ૨.
For Private And Personal Use Only
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
-
એ સ
www.kobatirth.org
૪
શ્રી આત્માનન્દ પ્રકારા.
F
年年年年年年年年
अन्तरङ्गं महासैन्यं समस्तजनतापकम् ।
दलितं लीलया येन केनचित्तं नमाम्यहम् ॥ १ ॥
→10000
---- -1--1--1--1--1--1
પુસ્ત૪ ૩૨ વી સં. ૧૪૬૦. ઇજ્જુન, શ્રામ સં. ૧૨.
***
ઝુલતી નૌકા
નૌકા ના મીલે નાવિક સહાય, અરે
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
આત્માનું અંતરંગ મહાસૈન્ય ( કામ-ક્રોધાદિ ) કે જે વિશ્વના પ્રાણીએને સંતાપ કરનારૂં છે તેને જેમણે લીલા માત્રથી વિનાશ કર્યાં છે તેમને હું નમસ્કાર કરૂ છું.
ઉપમિતિભવપ્રપ ચા કથા.
( ચાલ—કયાંથી આ સંભળાય )
( ૧ )
ઝોલાં ખાય, અરે આ ! નૌકા ઝોલાં ખાય; આ ! નૌકા ઝોલાં ખાય.
For Private And Personal Use Only
卐
[2]>
---
अंक ८ मो.
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૧૭૨
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ.
atan
smissions
( ૨ ) માનવ મનહર દેહ આ નૌકા, પૂરવ પૂણ્ય પ્રભાવે; ભવ સાયર તરવા મળી તેને, ખપકર શુદ્ધ સ્વભાવે.........અરે
સંત સમાગમ નાવિક સાચા, સહજે સમજે શાણું ! સાધ્ય સ્થાન પર પહોંચાડે એ, શાસ્ત્ર પ્રસિદ્ધ છે ગાણું..........અરે
( ૪ )
નદી ગોળ પાષાણુ ન્યાયથી, મારગ અરધે આવ્ય; અર્ધ સુગમ છે તેને બ્રાહુ, મેહને જેણે હઠાવ્યો...અરે
ચાર ગતિમાં મોક્ષ તણું આ, દ્વાર સમજવું સાચુ ચાહે સદેવ અમરજન જેને, સાર્થકતા પર રાચું..........અરે
રાગ-દ્વેષ મારગમાં નડશે, શત્રુ જાણે સાચા; કોધ-માન-માયાને લેભ છે, સહાયક તેના ખાસા.....અરે
કરી પરાસ્ત જય મેળવવાથી, સત્વર મારગ મળશે; ગુલતી નૌકા નાવિક યોગે, ઈસિત સ્થાને કરશે... .અરે
( ૮ ) અવસર અનુપમ ચૂક ન બધુ સફર આ શિવ સ્થળ કેરી; ભ્રમણ મિટાવે સંત સમાગમ, શાને કરે હવે કેરી....અરે
( વેલચંદ ધનજી. )
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
For Private And Personal Use Only
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
0:::::
9
*
સત્ય જ્ઞાનનું રહસ્ય
સુષ્ટિકતૃત્વવાદ ( પ્ર૨ જું )
[ ગતક પણ ૧૫૯ થી શરૂ ] મી. મલેકના સૃષ્ટિ ઉત્પત્તિ સંબંધી વિચારો. સૃષ્ટિની ઉત્પત્તિના સંબંધમાં પૂર્વકાલીન વિચારો ગમે તેવા હોય, આપણે આપણે નિણય સત્ય વસ્તુ ઉપરથી કરવાનું રહે છે. અધ્યાત્મવાદીએ પણ વસ્તુસ્થિતિ ઉપરથી સુષ્ટિની ઉત્પત્તિના સંબંધમાં ગંભીર વિચાર કરે તે તેમને આશ્ચર્ય થયા વિના રહેશે નહિ. સૃષ્ટિનું ગ્ય નિરીક્ષણ કરનારને કહેવાતા પ્રભુની પવિત્રતા અને પ્રજ્ઞતાને બદલે તેની પાપવૃત્તિ, અશકિત અને અજ્ઞાનનું ભાન થશે. પ્રભુ તુચ્છ બુદ્ધિવાળા રાક્ષસરૂપ લાગશે. પ્રભુમાં સ્નેહ કે સૌજય દેખાશે નહિ. પ્રભુ એક ઘોર પાપી ઉન્મત્ત મનુષ્ય જે જણાશે. પ્રભુની મૂર્ખતાનું આબેહુબ પ્રદર્શન થશે. પ્રભુ પાપાવતાર રૂપ પ્રતીત થાય છે. પ્રભુની નિર્લજતા અને સ્વચ્છેદ વૃત્તિનો સાક્ષાત્કાર થાય છે. પ્રભુનાં દેખાતાં ઔદાર્યમાં હિંસક વૃત્તિનો ભાસ થાય થાય છે. પ્રભુની વ્યક્ત જણાતી દયા વૃત્તિમાં વિનાશક વૃત્તિનું નિદર્શન થાય છે. પ્રભુ દૌર્બલ્યયુક્ત, નૈતિક ચારિત્રરહિત અને પ્રતિષ્ઠાશૂન્ય જણાય છે. કુદરતનાં દશ્ય ઊપરથી કહેવાતા પ્રભુની કોઈ પણ શક્તિનો આવિષ્કાર નથી થતું. સૃષ્ટિને પ્રભુ હોય તે તે સુષ્ટિ શું છે એ સમજતો હોય એમ કઈ રીતે નિશ્ચય નથી થઈ શકતે. સૃષ્ટિનું રહસ્ય આદિ ન સમજનાર પ્રભુ સૃષ્ટિથી વિમુક્ત કેમ નથી થતો? એ પ્રશ્ન પણ અત્યંત વિચારણય થઈ પડે છે. ભૂકંપ, ઝંઝાવાત આદિ કુદરતનાં તાંડે જે પ્રભુની શકિત આદિના નિદર્શક છે એમ કહેવાય છે તે ઉપરથી પ્રભુ કે નિષ્ફર છે એને સહજ ખ્યાલ આવી શકે છે. ઈચ્છાપૂર્વક ઘર પાપો કરનારા આ કોઈ પ્રભુ હોય તો તે તદન ઉન્મત્ત અને મૂર્ખ પિશાચ સમાન છે એમ કહી શકાય. એવા પ્રભુને સહેજ પણ વિશ્વાસ થઈ શકે નહિ.
ઈશ્વરક ત્વવાદના સંબંધમાં આખુયે જીવન અભ્યાસ કરી ઈશ્વર કર્તુત્વનાં સચોટ વિરોધ કરનાર મી. મલેકના ઉપરોકત વિચારો સ્વયમેવ પ્રતીતિજનક છે. કહેવાતા પ્રભુની ઈચ્છા અને સામાન્ય શકિતને કારણે સુષ્ટિની
For Private And Personal Use Only
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૧૭૪
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ. પ્રત્યક્ષ ઉત્પત્તિ નથી જ થઈ એ મી. મલેકનાં ઉપરોકત કથનને સાર છે. સૃષ્ટિ કેઈ પ્રભુએ ઉત્પન્ન નથી કરી એમ આ નિશ્ચયયુક્ત થનથી કઈ ઈશ્વરકતૃત્વવાદી પણ કદાચ માની લે. કોઈની સૃષ્ટિ–ઉત્પત્તિની ઈચ્છા કે પ્રયત્નથી સૃષ્ટિ ઉત્પન્ન નથી થઈ એ તેને પ્રત્યય પણ થાય. સૃષ્ટિકતૃત્વમાં પ્રભુને કોઈ ચોક્કસ હેતુ નથી એવી ખાત્રી પણ કદાચ થાય; આમ છતાં કુદરતમાં જે વ્યવસ્થા આદિ પ્રવર્તે છે તેનું શું કારણ ? એ સંબંધી શંકા ઉદ્ભવે એ સાહજિક છે. એ વ્યવસ્થા કઈ શક્તિ કે નિયામકને કારણે છે એવો વિચાર સ્કુરે છે. અચેતન વસ્તુઓમાં વ્યવસ્થિતતાનું અસ્તિત્વ શા કારણે છે ? એ પ્રશ્ન ખાસ કરીને ઉપસ્થિત થાય છે. સૃષ્ટિ અમુક નિયમને જ આધીન કેમ છે અને તેનો વિકાસ અમુક જ રીતે કેમ થાય છે એવી શંકાને સ્થાન મળે છે. સૃષ્ટિ–કતૃત્વવાદના સંબંધમાં ઈશ્વરે સૃષ્ટિની ઉત્પત્તિ કરી એવી માન્યતાને લેપ થયા પછી આ રીતે જે વિવિધ પ્રશ્નો અને આશંકાઓ ઉપસ્થિત થાય છે તેનું યોગ્ય સમાધાન સર્વથા ઈષ્ટ છે.
કુદરતના અનેક કાર્યોમાં નિયમિતતા કેમ પ્રવર્તે છે, એ નિયમિતતાનું ખાસકારણ શું છે? એ પ્રશ્ન સીથી પ્રથમ ઉદ્ભવે છે. કુદરતની નિયમિતતા અને વ્યવસ્થા આકસ્મિક છે એ ઘણું તત્ત્વજ્ઞાનીઓનો સ્પષ્ટ મત છે. આ મત એવો છે કે બુદ્ધિથી વિચાર કરતાં તેથી ચિત્તનું સમાધાન થઈ શકતું નથી. સુષ્ટિ કેઈ કર્તાની ઈચ્છાથી ભલે ઉત્પન્ન ન થઈ હોય પણ તેનું અસ્તિત્વ આકસ્મિક રીતે નહિ જ થયું હોય એ વાત નિર્વિવાદ છે. આકસ્મિક ઘટનાઓ એ સામાન્ય રીતે અપવાદ રૂપ છે. આકસ્મિક ઘટનાઓથી કોઈ સામાન્ય નિયમ સ્થાપી શકાય નહિ. કુદરતના વિવિધ નિયમનું વ્યવસ્થિત કાર્ય કઈ રીતે આકસ્મિક છે એમ કહી શકાય નહિ. કુદરતની નિયમિતતા આદિ આકસ્મિક હોવાનું કઈ રીતે પૂરવાર થઈ શકતું નથી. કુદરતની ઘટનાઓ આકરિમક હોય તે એ ઘટનાઓની પુનરૂકિત અશક્યવત્ થઈ પડે. તાત્પર્ય એ કે વસ્તુઓના આકસ્મિક અસ્તિત્વનો સિદ્ધાન્ત શુદ્ધિની કલ્પના માત્ર છે એ સિદ્ધાન્તને સર્વસામાન્ય નિયમ તરીકે સ્વીકાર કરી શકાય નહિ, વસ્તુએનાં વિવિધ સ્વરૂપોનાં કારણની દૃષ્ટિએ એ સિદ્ધાન્ત કદાચ ઉપયુકત થઈ પડે પણ અવિચળ અને સાર્વત્રિક નિયમ તરીકે એ સિદ્ધાન્ત કોઈ રીતે સ્વીકાર્ય થઈ શકતો નથી. આકસ્મિક ઘટનાઓ ગમે તેટલી બને, એ ઘટનાઓ મહત્વની હોય છતાં એ ઘટનાઓથી કઈ વસ્તુનો ઉન્નતિકારક વિકાસ થઈ
For Private And Personal Use Only
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
સત્ય જ્ઞાનનું રહસ્ય
૧૭૫ શકતો નથી એ મી. હડસનને સ્પષ્ટ મત છે. વિશ્વ કે જનતાને વિકાસ આકસ્મિક ઘટનાઓથી અશકય જ હોય એની આ ઉપરથી પ્રતીતિ થઈ શકે છે. વિશ્વ અને જનતાના વિકાસ માટે કેઈ નિયમ ખાસ આવશ્યક છે. કેઈ અવ્યાબાધ નિયમ વિના વિશ્વમાં વ્યવસ્થા આદિ પ્રવર્તી શકે નહિ. કુદરતનું કાર્ય નિયમીત રીતે ચાલે તદર્થે કોઈ અવિચલ નિયમનું અસ્તિત્વ સ્વીકારણીય બને છે.
પરમાણુઓ કે તનાં આકસ્મિક મિલન અને મિશ્રણથી સૃષ્ટિનું કાર્ય નિયમિત રીતે ચાલે છે એમ માની લેવામાં આવે તે એ આકસ્મિક મિલન અને આકસ્મિક મિશ્રણ કેમ થાય છે એ પ્રશ્ન ખાસ વિચારણીય થઈ પડે છે. આ પ્રશ્નના સમાધાન માટે આપણે સૂક્ષ્મ રીતે વિચાર કરીશું તે વસ્તુએનાં સાહજિક અને અવિચળ સ્વરૂપની ઝાંખી થઈ શકે છે. વસ્તુઓ પિતાના સ્વભાવ અનુસાર પોતાનું કાર્ય કર્યું જાય છે એમ સ્પષ્ટ રીતે જાણ શકાય છે. વસ્તુઓનાં સંબંધમાં આ મંતવ્યથી આગળ જવું એ અશકય છે. એ મંતવ્યની પહેલી મેર જતાં બુદ્ધિ કુઠિત ( કુંઠિત ) થઈ જાય છે. વસ્તુઓનાં કાર્ય અને સ્વરૂપ વિષે કંઈ પણ વિશેષ વિવાદ નિરર્થક થઈ પડે છે, વસ્તુઓનાં સાહજિક સ્વરૂપનું યથાર્થ જ્ઞાન થતાં એ વિષે વિશેષ વિચારણ તદન અયુક્તિક જણાય છે.
સર્વ વસ્તુઓની પ્રાગટય (આવિષ્કાર) માટે તીવ્ર ઈરછા અર્થાતુ કુદરતની મહેચ્છાએથી કુદરતમાં નિયમિતતા અને વ્યવસ્થા પ્રવર્તે છે એમ કોઈ પણ પ્રકારની આશંકા વિના કહી શકાય. કુદરતની પ્રધાન ઇચ્છાને કારણે વસ્તુઓનું કાર્ય નિદર્શન નિયમતિ રીતે થાય છે. પ્રકૃતિના મહાન સંકલ્પવશાત્ કુદરતનું કાર્ય નિયામત અને વ્યવસ્થિત રીતે ચાલે છે. આ
[ ચાલુ ] * ઇશ્વરની આજ્ઞાથી કુદરતની નિયમિતતાનું પાલન થાય છે એમ સુષ્ટિ–કતૃત્વવાદીઓ માને છે. ઈશ્વરની આજ્ઞા વિના કશું બનતું નથી એવો ઈશ્વરને જગતના કર્તા તરીકે માનનારાઓનો દ્રઢ અભિપ્રાય છે, પણ વસ્તુઓના સ્વભાવમાં ભિન્નતા શાથી પ્રવર્તે છે એ પ્રશ્નનો જવાબ ઇશ્વરને સૃષ્ટિનો કર્તા માનનારાઓથી આપી શકાતું નથી. જે જગત ઇવરની આજ્ઞાથી જ ચાલતું હોય તો વસ્તુઓના સ્વભાવમાં ભિન્નતા ન સંભવે. વસ્તુઓનો સ્વભાવ ભિન્નભિન્ન હોવાથી દરેક વસ્તુનું કાર્ય ભિન્નભિન્ન છે એ આપણે સ્પષ્ટ રીતે જોઈએ છીએ. એક વસ્તુથી બીજી વસ્તુનું કાર્ય થઈ શકતું નથી. ૫ ણીથી અગ્નિનું અગ્નિથી હવાનું અને હવાથી બુદ્ધિનું કાર્ય થઈ શકતું નથી. દરેક વસ્તુનાં કાર્ય આ પ્રમાણે પરસ્પર ભિન્નભિન્ન છે. પાણીથી અગ્નિનું કાર્ય થઈ શકે કે અગ્નિથી
For Private And Personal Use Only
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
લે. રા. “સુશીલ”
જેનમાંથી રામાનુજ એક દિવસે અચાનક એક જાનું પુસ્તક જેવા બેઠે. એનું નામ હતું દયાનંદ ચરિત; દેવેન્દ્રનાથ નામના એક બંગાલી વિદ્વાને, ઈ. સ. ૧૮૯૮ માં એ છપાવ્યું હતું.
સ્વ. દયાનંદ સરસ્વતીનું નામ આજે કેઈથી અજાણ્યું રહ્યું નથી. માત્ર કુતૂહળની ખાતર જીવનચરિત્રના પાના ફેસ્વતે હતે.
એક સ્થળે “જૈન” શબ્દ દેખાઃ એ પુટનોટ હતી, વધુ આગળ વાંચવાનું દીલ થયું. વાંચતાં ઘેડે આઘાત પણ છે. જૈન સમાજ એક ક્ષયરોગથી પીડાતા દર્દીની જેમ કે વિનાશ તરફ ધસી રહ્યો છે અને હવે દિવસે દિવસે એ રેગ કેટલે જુને બનતું જાય છે એ વાત એ પ્રસંગે
વાયુનું કાર્ય થઈ શકે એ કદાપિ સંભવિત નથી, એવી કલ્પના પણું વિવેક શુન્ય છે એમ ખાત્રીથી કહી શકાય. દરેક વસ્તુનું કાર્ય વિભિન્ન છે અને કઈ વસ્તુથી બીજી વસ્તુનું વિશિષ્ટ કાર્ય શકય નથી એવી માન્યતા આ રીતે ફલિત થાય છે. દરેક વસ્તુને પોતાનું ખાસ કાર્ય હેવાથી તેની કાર્યશકિતનો વિનાશ થાય છે તેનું અસ્તિત્વ ક્ષણ પણ રહી શકે નહિ. દાહક શક્તિ અને ઉતાની ઉપાદાન શકિતને અગ્નિમાંથી સંપૂર્ણ હાસ થાય તે અગ્નિનું અસ્તિત્વ ન જ રહે. કેઈની આજ્ઞા વિના વસ્તુઓથી પિતા પોતાનું કાર્ય થઈ શકતું નથી એવી માન્યતાનો રવીકાર ઇષ્ટ નથી એ માન્યતાને સ્વીકાર કરતાં જ વસ્તુઓનાં કાર્ય માટે ઈશ્વરની આજ્ઞાથી આ ચકતા સ્વીકારવી પડે છે. વસ્તુઓનું કાર્ય નિશ્ચિત સ્વરૂપનું હોવાથી તેમનાં સમકાલીન અસ્તિત્વ અને અસ્તિત્વની દ્રષ્ટિએ વિચારતાં ઇશ્વરની આજ્ઞાની આવશ્યકતાને પ્રશ્ન સ્વયમેવ અયુકિતક થઈ પડે છે. વસ્તુઓના કાર્યમાં કોઇથી હસ્તક્ષેપ થઈ શકતો નથી એ આ ઉપરથી નિપન્ન થાય છે (The practical path, p. p. 6-7 foot-note)
For Private And Personal Use Only
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
પ્રતિબિંબ–જેનામાંથી રામાનુજ
૧૭૭ ફરીથી સમજાઈ. પણ હું કઈ ટીકા કરૂં તે કરતાં મૂળ લેખકના શબ્દોમાં જ જૈન સંઘનાં રોગચિન્હ બતાવું એ વધુ ઠીક ગણાય. શ્રી દેવેંદ્રનાથે મુખપાધ્યાય, પાદટીકામાં આ પ્રમાણે લખે છે –
મથુરા પ્રસિદ્ધ શેઠ વંશ, પ્રથમ જૈન ધર્મના અનુયાયી હતો એ વાત તે ઘણું જાણે છે. ઓનરેબલ લક્ષમણુદાસ શેઠના પિતા રાધાકિસનદાસ એક ધર્માનુરાગી સજન હતા. એમને જૈનધર્મથી પૂરો સંતોષ ન થ બીજા ધર્મોના રહસ્ય શોધવા માંડ્યા. આખરે એમણે એક રંગાચારી નામના ગુરૂ પાસે રામાનુજ સંપ્રદાય સ્વીકાર્યો. રાધાકિસનના નાના ભાઈ પણ એ સંપ્રદાયમાં ભળ્યા. માત્ર સૌથી મોટા ભાઈ જૈનધર્મમાં સ્થિર રહ્યા. ”
“રાધાકિસન અને એમના નાના ભાઈએ બન્નેએ મળીને ઈ. સ. ૧૮૪૩ માં ત્રણ લાખ રૂપીઆ ખરચીને વૃંદાવનમાં એક રામમંદિર બંધાવ્યું. રંગાચારી ગુરૂને એ મંદિરના અધિષ્ઠાતા નીમ્યા. પણ પછી એ મંદિર ન્હાનું પડયું, સમાવેશ ન થઈ શકે. તેથી પિસ્તાલી (૪૫) લાખ રૂપીયા ખરચી બીજું એક મંદિર બંધાવ્યું. વૃંદાવનમાં એ મંદિરને શેઠનું મંદિર કહેવામાં આવે છે. આ મંદિર બંધાવવામાં બરાબર દસ વરસ લાગ્યા હતા. મંદિર, મૂર્તિ, ઘરેણુ વગેરેની પાછળ બધું મળીને શેઠે એક કરોડ રૂપિયા ખર્ચા હતા.” જૈન કુળમાં જન્મેલા એક શ્રીમંત શ્રાવકની આ ઉદારતા હતી. એ ગૃહસ્થ શ્રાવક જ રહ્યા હોત-રામાનુજના અનુયાયી ન બન્યા હોત તો મથુરાના પ્રાચીન જૈન મંદિર અને તીર્થ પાછળ એ ધન વપરાત અને જૈનધમનાં બીજાં ઘણું ઉપયોગી અવશે પણ શેધી શકાત.
પણ રૂપીયાને આજે કયાં રેઈએ? જૈન સંઘના પુણ્ય કરોડો કરતાં પણુ ઘણું વધારે દ્રવ્ય મંદિરો વિગેરે પાછળ ખરચાયું છે. અફસોસ એક જ વાતને થાય છે. જૈન સમાજે પોતાને એક ઉદાર, ધનવાન, સંસ્કારી સાધમી બધુ ગુમાવ્ય, શેઠ રાધાકીસનનું કુટુંબ જૈનત્વના સંસ્કાર એગ્ય સમયે મેળવી શક્યું હોત તો સંભવિત છે કે એમની દ્વારા બીજાં ઘણું ધર્મકાયા થઈ શક્યા હોત.
જૈન શાસનનો મધ્યાન્હ જે જે સ્થાનમાં તો હતો ત્યાં આ પ્રમાણે આજે શુન્યતા છવાતી જોઈ રહ્યા છીએ. જૈન ધર્મના મુખ્ય કેંદ્રો દિવસે દિવસે
For Private And Personal Use Only
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૧૭૨
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ. ખાલી થતા જાય છે. ધર્મોના સાર્વભૌમ સમ્રાટ જેવું જૈન દર્શન જાણે કે પિતાનું સિંહાસન ખાલી કરી ગુજરાત તરફ ચાલી નીકળે છે.
એ જ પુસ્તકમાં બીજી પણ હકીકત લખી છે. શેઠ રાધાકીસનની લાખોની સંપત્તિને આખરે દુરૂપયેગ થયો. રંગાચારીને પુત્ર શ્રી નિવાસચારી બહુ શિથિલ ચરિત્રવાળે પુરવાર થયો. વંશપરંપરા અપાતા ધાર્મિક અધિકારો કેવા ભયંકર નિવડે છે તે શ્રીનિવાસે બતાવી આપ્યું. શેઠ રાધાકીસનની ધર્મસંપત્તિ ટ્રસ્ટીઓના હાથમાં ચાલી ગઈ.
જે રાધાકીસન શેઠે, ગ્ય ઉપદેશના અભાવે, સંસ્કારના અભાવે પિતાના કૂળધર્મ-જૈનધર્મને ત્યાગ કર્યો, જેમણે આત્માની શાંતિ કે કલ્યાણને અર્થે સારી જેવી સંપત્તિ દેવમંદિર અર્થે ખરચી, તેઓ જે વધુ વખત જીવ્યા હોત તો પિતાની સંપત્તિને દુરૂપયોગ જોઈને જરૂર ખિન્ન બનત. એજ દ્રવ્ય જે કોઈ જૈન સંસ્થામાં ખરચાયું હોત તો કદાચ આ રીતે વેડફાઈ ન જાત એમ પણ એમને લાગત.
પરંતુ એ બધી કલ્પનાઓ છે. આપણે નેંધ નથી રાખતા; પણ સેંકડો કે હજારની નહીં પણ લાખોની સંખ્યામાં આપણે આવા જૈન કુળમાં જન્મેલા પણ પાછળથી ઈતર ધર્મમાં ભળેલા રાધાકીશને ગુમાવ્યા હશે !
મથુરાની વાત બહુ દૂરની ગણાય. બે એક વરસ ઉપર એક જૈનેતર દક્ષિણ વિદ્વાને પણ એ જ મતલબની વાત ઉચ્ચારી હતી. એમના પિતાના જ શબ્દોમાં સંભળાવું.
" हल्लीचे विष्णुधर्मी जे आहेत ते पूर्वांचे जैनधर्मीच होत. ऊदाहरणार्थ सातारचे हल्लीचे कंठीवाले विष्णुधर्मी आहेत ते चालीस वर्षामागें जैनधर्मीच दोते । पुण्याचे श्रीमान् माडीवीले, विष्णुदास, टिकमदास, रामदास कापड. वाले हे साढ वषांमागे जैनच होते त्यानांच विचारुन पहावें । जेवढे हणून शाकाहारी लोक आहेत ते जैनधर्मातूनच विष्णुधर्मी रामानुज, वल्लभाचार्यच्या वेळी गेले आहेत. आणि ह्यणून च ते वैदिक मागीत असून शाकाहारी राहिहेले. नाहितर यज्ञात कधीच त्यांनी भाग घेतला असताः (लेखक कीर्तनकार चोपडे
For Private And Personal Use Only
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
પ્રતિબિંબ-જેનમાંથી રામાનુજ.
૧૭૯ લેખક પોતે જૈન નથી. પણ કેવા સંયોગોમાં જૈન કુટુંબો વૈષ્ણવોશેવે બન્યા તેને ઈતિહાસ જાણે છે. નામ ઠામ સાથે તેની વિગતે પણ રજુ કરે છે. તેઓ કહેવા માગે છે કે જે વૈષ્ણવો વિગેરે માંસાહારથી અલિપ્ત રહ્યા છે તે બધા નહીં તે તેમાંનો મોટો ભાગ જૈન ધર્માવલંબીઓને જ હોવો જોઈએ; એટલે કે ધર્મ પરિવત્તન કરવા છતાં તેઓ પિતાના સ્વભાવમાં અને સંસ્કારમાં રહેલી અહિંસાને હજી લગી વળગી રહ્યા છે. એ લેખક વધુમાં એમ પણ કહે છે કે હિંદુસ્થાનની સંસ્કૃતિના મૂળ ઉત્પાદક અને પિષક જો કોઈ હોય તો તે જૈનો જ છે. હિંદુ શબ્દ તો પાછળથી આવ્યો છે. આપણે એ વિષયમાં અહીં નહીં ઉતરીએ. મૂળ મરાઠી લખાણને ભાવાર્થ આ પ્રમાણે છે.
હાલમાં જે વિધમીઓ છે તેમાં મોટે ભાગે જૈન કુળના જ કુટુંબો છે. દાખલા તરિકે સતારામાં હાલ જે કંઠીવાળા વિષ્ણુધમી છે તે આજથી ચાલીસ વર્ષ પહેલાં જ જૈનધમાં હતા. પુનાના શ્રી માડીવાળા વિષ્ણુદાસ, તિકમદાસ, રામદાસ કાપડવાળા એ સી સાઠેક વરસ પહેલાં જેનધમી હતા; અને એમને પૂછવાથી તેઓ પણ એ વાત કબૂલ કરે છે. જેઓ પૂર્વે જૈન હતા તેઓ અન્ય ધર્મમાં જવા છતાં પણ શાકાહારી રહ્યા છે. ખરેખર જ જેઓ યજ્ઞ-યાગાદિમાં માને છે તેઓ એક યા બીજી રીતે માંસાહારી બને છે. જેને બીજા ધર્મમાં જવા છતાં પણ શાકાહારી રહે છે. શાકાહાર એ જ, જૈનત્વનું મુખ્ય અવશેષ છે.” રા. કીર્તનકાર પડેનું આ અવલોકન પક્ષપાત રહિત છે. વધુ બારીક તપાસ કરવામાં આવે તે મોટી મ્હોટી જૈન જાતિઓ કઈ અકળ કારણે અન્ય ધર્મમાં ભળી ગયેલી હેવાનું પુરવાર થયા વિના ન રહે, ઐતિહાસિકેએ દાખલા દલીલેથી એ વાત બતાવી આપી છે.
ગ્ય ઉપદેશ અને સંસ્કારના અભાવે જૈન ધર્મના અનુયાયીઓની સંખ્યા રોજ રોજ ઘટતી જાય છે. સામાજીક અને આર્થિક કારણોની પરંપરા પણ એ વિનાશમાં મોટો ભાગ ભજવી રહી છે. જૈન ધર્મના ઉપદેશકે જે સંગઠન કરી એક એક પ્રાંતમાં પોતાની ઉપદેશધારા વરસાવે તે હજી પણ કરમાયેલા વંશવેલા પુનઃ પ્રપુલિત બન્યા વિના ન રહે.
For Private And Personal Use Only
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૫.
આજે આપણે શ્રાવક-શ્રાવિકાને ઉદ્દેશી પ્રતિદિન કરવાના જે ખટકર્મ દશવાયા છે એમાંના પાંચમા તપ કર્મ પર વિચારણા કરતાં આવી પુગ્યા છીએ. જૈન દર્શનમાં તપનું સ્થાન અતિ ગૌરવભર્યું છે, એટલે જ દૈનિક કાર્યોમાં એનું સ્થાન આવશ્યક માનવામાં આવ્યું છે.
તપને અર્થ વિચારતાં જણાય છે કે “જે કમેને તપવે તે તપ.” વાત પણ સાચી છે. કેટલાક પદાર્થો પરસ્પર એવી રીતે મળી ગયા હોય છે કે જેમને છૂટા પાડવા હોય તે અગ્નિમાં ખૂબ તપાવવા જોઈએ, ત્યારે જ તેમનું એકમેકપણું ટળી જાય. અનાદિ કાળના આત્મા સાથે એકરૂપ બનેલા કર્મ પુદ્ગલેને વિખેરવામાં–બાળીને ભસ્મીભૂત બનાવવામાં આ તપ અગ્નિની ગરજ સારે છે.
તેથી એ તપરૂપ મહાઔષધની કિંમત આંકતાં એક સ્થળે કહેવામાં આવ્યું છે કે –
यद् दूरं यदुराध्य, यत् सुरैरपि दुर्लभम् ।
तत्सर्व तपसा साध्यं, तपोहि दूरतिक्रमम् ॥ એટલે કે જે સાધ્ય અતિ દૂર છે અને જેની આરાધનામાં કષ્ટને પાર નથી, વળી જેને દેવતાઓ પણ સાધી શકતા નથી તે સર્વને “તપ” સાધી શકે છે. અંર્થાત્ તે સર્વ પ્રકારની મુશ્કેલીને પાર તપ દ્વારા કરી શકાય છે, પણ એ તપનું સેવન સહેલું નથી. યાદ રાખવાનું છે કે તપ એટલે લાંઘણુ કિંવા એક દિન ભૂખ્યા-તરસ્યા પડી રહેવું એવો અર્થ અહીં લેવાનું નથી. વળી ગમે તે રીતે કાયાને કષ્ટ પહોંચાડવું અથવા તો કૃત્રિમ પીડાઓ ઉપજાવી એ સહન કરવામાં દેહને અભ્યાસ પાડે એમાં તપ કર્યાની ઈતકર્તવ્યતા આવી નથી જતી. દેહદમનના એ અજ્ઞાનતાભર્યા પ્રકારો માત્ર છે ! એને જૈન દર્શનમાં મહત્ત્વ નથી આપવામાં આવ્યું. પ્રખર ગી આનંદઘનજી શ્રી ઋષભદેવના સ્તવનમાં એવી જાતના દેહદમન માટે રોકડું પરખાવી દેતાં વદે છે કે –
For Private And Personal Use Only
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
-
--
--
-
--
-
-
-
-
-
કોઈ પતિરંજન અતિ ઘણું તપ કરે છે, પતિરંજન તન પાપ; એ પતિરંજન મેં નવિ ચિત્ત ધર્યું રે, રંજન ધાતુ મિલાપ.
તપ કરણીમાં જ્ઞાનને સહકાર હોવો જોઈએ. સમજ વગરની કરણું ભવપારઉતરણ નથી બની શકતી; કેટલીક વાર તે ઉલટી વિટંબણારૂપ થઈ પડે છે. તેથી તપના લક્ષણમાં “ઈચ્છાનિધિ” ને ઉમેરવામાં આવેલ છે. વિવિધ પ્રકારની તૃષ્ણાઓ-લાલસાઓ પર સમજીને કાબૂ આણ. એ લાલસાઅંકુશને અવગણી, સ્વછંદતાથી છુટી કરી આત્માને દબાવી દે અને આત્માનું અધઃપતન કરાવી દે તેને બદલે આત્મા એને દબાવી શકે, એમાં રહેલી આસક્તિ કમી કરે અને એ રીતે પિતાનું સામર્થ્ય જમાવે એ જ ઈરછાનિરોધ અર્થાત્ તપનું સત્ય સ્વરૂપ. ઉપાધ્યાય યશોવિજયજી મહારાજ તપેપદની સ્તુતિ કરતાં કહે છે કે –
ઈચ્છાધે સંવરી, પરિણતિ સમતા ગે રે;
તપ તે એહિ જ આત્મા, વતે નિજગુણ ભેગે રે. તે જ સાચે તપ કે જેનાવડે ઇચ્છાઓને રાધ થાય છે અને એમ થવાથી સંવરની પ્રાપ્તિ થાય છે યાને કર્મોના આગમન ઉપર અંકુશ પડે છે. સમતા-સમભાવ રૂપ પરિણામની વિકસ્વરતા થતાં આત્મા પિતાના સ્વભાવમાં વર્તવા માંડે છે અને આ રીતે કર્મોનું ઉન્મેલન કરવાની ક્રિયાઓ એક પ્રકારને તપ નહિ તો બીજું શું છે ? એટલે તપમાં જ આત્મસાક્ષાત્કાર સમાયેલું છે એમ કહેવામાં જરા પણ અતિશક્તિ જેવું નથી.
એક જગાએ એટલે સુધી કહેવામાં આવ્યું છે કે નિકાચિત કમેને અંત ભગવ્યા સિવાય આવતો નથી, છતાં એવા નિકાચિત કર્મોને પણ પાતળા પાડવાની-નહિવત્ બનાવી દેવાની જાજવલ્યમાન વિદ્યુત જેવી શક્તિ તપમાં સમાયેલી છે
જે તપ કર્મ નિકાચિત તપેવે” એ લીંટી તપનું અનેરું મહામ્ય સૂચવે છે કે બીજું કંઈ ?
તપની મહત્તા કેટલી વર્ણવી શકાય ? આત્માના મૂળ ગુણેમાં જ્ઞાન-દર્શન અને ચારિત્ર ગણાય છે એ ચાત્રિમાં એને અંતર્ભાવ થાય છે તેથી જ એનું નવમા પદ તરીકેનું સ્થાન સિદ્ધચક્રજીના યંત્રમાં છે. એ તપપદ કે જેના આરાધનથી મનવાંછિત કામનાઓ ફળે છે એનું પ્રતિદિન કેવી રીતે સેવન કરવું એ જ આપણે પ્રસ્તુત વિષય છે.
[ચાલુ) ચેકસી.
For Private And Personal Use Only
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
O
OOOOOOOOOOOOOOOOOOO કે અમારી પૂર્વદેશની યાત્રા. હું
(ઐતિહાસિક દષ્ટિએ.) ©OC (ગતાંક પૃષ્ઠ ૧૬૨ થી શરૂ.) OOG નવા જેને અમારી યાત્રા હસ્તિનાપુર તીર્થની યાત્રાથી સમાપ્ત થાય છે. આ છેલ્લી યાત્રાથી અમે ઘણું જ આનંદિત થયા હતા ત્યાં મંદિર ઉપર શિખરના કલશની માફક આ યાત્રા બધી યાત્રામાં કલશ સમાન નિવડી. અમને જે વિચારણા ઘણા વખતથી હતી કે નવા જૈને કેમ ન વધે ? તે પ્રસંગ અહીં આવ્યું. વાત એમ બની કે દિલ્હીથી જ્યારે અમે હસ્તિનાપુરજી ગયા ત્યારે આ પ્રદેશના જેનોને સમાચાર મળેલા, તેમાં અડદનું મહાજન હસ્તિનાપુર વિનંતી માટે આવ્યું અને અમે જવાની હા પણ પાડી. અનુક્રમે મુશ્કેલીથી પણ અમે સરધના આવ્યા. અહીં દિગંબર જૈનોના ઘર ઘણું છે પણ . ઘર એક પણ નથી. . સાધુને ઉતરવાનું સ્થાન પણ નથી મળતું. કર દિગંબર જૈને છે એમાં અમે ત્યાં ગયા. બડોદવાળા ત્યાં આવ્યા હતા. અહીં અગ્રવાલની વસ્તી છે, તેમાં દશા–વીશાના અને વૈષ્ણવ અને જૈનેના પણ ભેદ છે. દશા અગ્રવાલનાં ઘરનાં જિનમંદિર છે—હતાં તેમાં વીસા દિગં. બર જૈનેએ તેમને ધન અને સત્તાના મદથી મંદિરના પૂજન આદિના હક્કો રદ કરી માત્ર શુદ્ર જેવા ગયા. તેમના હાથનું જળ ભગવાનને ન ચઢે એ તે હતું જ, તેમાં તેમના હાથનું પાણી પણ ન પીવું, હોકા પાણી બંધ કર્યા અને મંદિર ઝુંટવી લીધાં. હવે દશા જેનેએ વૈષ્ણવ અને આર્યસમાજ તરફ લક્ષ્ય દેડાવ્યું. આર્ય સમાજ તૈયાર જ હતો. મુખ્ય મુખ્ય અગ્રેસરેએ તે આર્યસમાજના સિદ્ધાંતે સ્વીકારી વ્યવહાર પણ તે મુજબ જ રાખે છતાં તેમાંય મતભેદ હતો અને એમના ભેદે કલુષિત વાતાવરણ ઉત્પન્ન કર્યું હતું.
આપસમાં કલેશ, ઈર્ષ્યા અને કુટ વધી. અમે ત્યાં ગયા ત્યારે બપોરે
૧ આ હસ્તિનાપુર ઠેઠ અમને બીનૌલી જતાં વચમાં બરણાવા ગામ આવે છે ત્યાં સુધી તેની હદ છે એમ કહેવાય છે. અહીં લાખા મહેલ છે જે તદ્દન લાખનો બનાવવામાં આ હતો. પાંડવો અહીં રાત્રે સુતા હતા અને પછી મહેલ બાળી નાંખવામાં આવ્યો હતો. પાંડવો અહીંથી નાસી નદી કિનારે થઈ અન્યત્ર ચાલ્યા ગયા હતા. તે સ્થાન, તે નદી બધું બ વવામાં આવે છે. લગભગ હસ્તિનાપુરથી ત્રીસ માઈલ આ સ્થાન હશે. અત્યારે આ લખામહેલ મસિદ બનેલ છે. બરગાવા ગામના મુસ્લિમ વિદ્યાથીં કરાને ભણે છે. એક વૃદ્ધ મૌલવી ભણવે છે આમાં કેટલું સાચું છે એ નક્કી કરવું મુશ્કેલ છે. અમે પણ સ્થાન
નિશ્ચય કેમ થઈ શકે ?
For Private And Personal Use Only
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
અમારી પૂ દેશની તીથૅયાત્રા
૧૮૩
આ
જ તે ઝઘડા ઉડયેા પરન્તુ શાસનદેવ અને ગુરૂદેવની કૃપાથી બધું જલ્દી શમી ગયું. બધા આપસમાં મળ્યા ઉપદેશ શરૂ કર્યાં. મ`ડન પદ્ધતિએ માત્ર જૈન કૃર્તવ્ય, મનુષ્ય કર્ત્તવ્ય વિષય ચલાવ્યા. ઉપદેશની અસર થઇ. રાત્રે શ્વે. દિ. ની મુખ્ય મુખ્ય વિગત, આચારવિચાર સમજાવ્યા. બરાબર ત્રણે સમય હુવાર, અપેાર અને રાત્રિ ઉપદેશ-ચર્ચા ચાલુ રાખ્યાં. દિ. પડિત અને શ્રીમતે પણ આવતા. ઉપદેશમાં કયાં તફાવત છે તે જોઇ ઝઘડવા ઇચ્છતા પણ અમે તક જ ન આપી. અહી' ઉપદેશ ખરાખર ચાલુ હતા. આપસમાં ઝઘડા મટાડયા. બધાએ શ્વેતાંબર મૂર્તિપૂજક ધર્મ સ્વીકારી વાસક્ષેપ લીધા. આબાલવૃદ્ધ બધાય મહુ જ ખુશી થયા. સત્યધર્મની પ્રાપ્તિથી ઘણા જ હૂલાદ થયા. ૩૦ થી ૩૫ ઘર આપણાં શ્વે. મૂ. અન્યાં ત્યાંથી ખીવાઇમાં પણ ગયા અને થાનકમાં પ્રથમ જ મૂર્તિ પૂજક સંવેગી સાધુ ગયા હતા-અમને ત્યાં લઇ ગયા. ત્રણ કલાક ઉપદેશ ચાલ્યા. ઘણા પલળ્યા. અનુક્રમે આ શુદ્ધિયજ્ઞની અધે ખબર પડી ગઈ. દિ. ચમકયા. અમારી સાથે તકરાર કરવાનુ માનુ શેાધતા પણ અમે સાવધાન જ હતા. ઉપદેશમાં મંડન પદ્ધતિએ જૈનતત્ત્વજ્ઞાન જ આપતા. કોઈ પણ વિવાદગ્રસ્ત વિષયને સ્પર્શતા જ નહિ. અને ચર્ચામાં મધું ચાલતું. શાંતિ અને સયમ મુખ્ય રાખ્યાં હતા. પ્રશ્નો એવા વિચિત્ર કરે કે માણસને ગુસ્સા સ્વાભાવિક આવે પરંતુ અમે તે ખસ ઉત્તર આપવા અને શાંત કરવા એજ વાત રાખેલી. જિંગ ખરામાં પણ વે. સાધુઓની વિદ્વત્તા ત્યાગ અને નિસ્પૃહતાની છાપ પડી. પછી તેા માગપટમાં પાંચ ઘર, મલકપુરમાં દશ ઘર અને એકડામાં ૩૫ ઘર તૈયાર છે. ઉપરના ગામવાળાએ એ વાસક્ષેપ લઇ ક્વે. મૂ. પક્કા બન્યા છે. હવે ત્યાં મંદિર, ઉપાશ્રય અને પાઠશાળા માટે મદદની જરૂર છે સરધનાતેમાં મુખ્ય કિલ્લો ગણાતા. એ કિલ્લાના છિદ્રથી .િ સમાજ બહુ જ ચાંકયા. એક બ્રહ્મચારીજીએ ત્યાં જઈ સત્યાગ્રહ કર્યાં. તમને દસ હુજાર રૂપિયા અપાવું, તમે નવું મંદિર કશું પણ શ્વેતાંબર ન અનેા. ત્યાંના ભાઈઓએ સપ્રેમ કહ્યું: ખાપ અને ગુરૂ એકજ હોય. તે બધા હલવાઈ કઢાઈ છે-તેમના માલ ન લેવાનેા ઠરાવ કર્યાં છે પણ તેઓ મક્કમ છે. હજી ખીજાં પાંચસે ઘર આપણા થવાને તૈયાર છે. દિગંબર વીસા પણ શ્વેતાંબર અનવા તૈયાર છે. બધાય સધનાના મંદિરની રાહ જુએ છે.
ખડોદમાં આચાર્ય શ્રી વિજયવલ્લભસૂરિજીના ઉપદેશથી દશા અગ્રવાલાએ પણ શ્વે. મૂ. ધર્મ સ્વીકાર્યાં છે. બધાય પક્કા અને લકત છે, ત્યાં વિશા
For Private And Personal Use Only
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
@
FJ[ કિ @Go@ @ @ @ @ છે. હિદુસ્તાનમાં જૈનોની વસ્તી વિષયક દશા.
[ ગતાંક પૃષ્ટ ૧૬૩ થી શરૂ. ]
સેવા અર્પણ કરનારાઓને અભાવ, જૈન કોમમાં કોઈ કોઈ ઠેકાણે એવું પણ વાતાવરણ ફેલાતું જોવામાં આવે છે કે જૈન કેમના લાખ રૂપીઆ કેળવણી પાછળ દરવરસે ખર્ચાતા લમંદિર અને ધર્મશાળા બની ગયેલ છે. એકાદ વર્ષમાં પ્રતિષ્ઠા થશે. અહીં સ્થાનકમાર્ગ પણ છે. તે લોકો જિનભૂતિ નથી માનતા પરન્તુ તેમના જ મૃત સાધુઓ અને સાદવીઓના સ્તુપ ને ચરણ પાદુકા ને તેમના ફોટાએને નમે છે અને માનતા માને છે અને ઘીને દીપક, ધુપ, પુલ અને નૈવૈદ્ય પણ ચઢાવે છે. બાદમાં ગામ બહાર દક્ષિણમાં બે સ્તુપ-અહીંના લોકે જેને નિસિહીયા કહે છે બે સ્તુપ છે. દશ ફુટ ઉંચાઈ છે ઉપર નામ છે તપ પૂરનવાર ૧૯૭૭ બીજી બાજુ જૂન મંતનિતિ ૧૯૭૭ બીજી સ્તુપમાં સોનિ ૧૯૪૦ ઉપર અષ્ટ કર્યું છે. અકેક ખુણે ત્રણ વેંત અને ચાર આંગળ પહેળે છે. પછી પબ્લીક ગાર્ડનમાં બગીચામાં સ્તુપ છે દશ ફુટ ઉંચે છે ૌ. કરણીરામનિ મદ્દાવાર સાલ બરાબર નથી વંચાતી. આવી જ રીતે આ ગ્રામાં સ્થાનકવાસી પ્રસિદ્ધ સાધુ રતનલાલજીની તથા આજીની પણ પાદુકા છે. આ તે આપણી દાદાવાડીમાં જ છે તેમજ અંબાલામાં પણ સ્થાનકવાસી સાધુઓની પાદુકા છે ફોટા તો પાર વિનાના પૂજાય છે. માત્ર જીન વરેન્દ્રની મૂર્તિ માનવામાં જ પાપ છે ? શું કાળ આવ્યો છે છદ્મસ્થ અલપઝ ગુરૂના ફેટા, પાદુકા અને સ્તુપ વંદનીય માત્ર જીન-મૂર્તિ વંદનમાં પાપ ! અહીં નવકાર મંત્ર આખો ગણે છે અને મથેણ વંદામિ કહે છે. ગુજરાતમાં તેમ નથી ત્યાં તે અર્થે નવકાર અને વાંદુ મહારાજ કહે છે. અહીં સ્વામીવાત્સલ્યના જમણમાં મહાપાપ માને છે. આપણું તરથી સ્વામીવાત્સલ્ય હોય તો તેઓ ન આવે. સ્વામીવાત્સલ્ય નામ ન હોય તો આવે. દીલ્હી, આગ્રા અને યુ.પી.માં બધું આવું જ છે.
આ પ્રદેશમાં નવા જૈન વધારી અમે દિલ્હી આવી માસું કર્યું. અહીં પણ ગત્રનું ડેપ્યુટેશન આવ્યું હતું, તેઓ પણ શ્વેતાંબરી બનવા તૈયાર છે અને આ યાત્રા અહીંજ સમાપ્ત કરૂં છું.
For Private And Personal Use Only
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
--
હિંદુસ્તાનમાં જૈનોની વસ્તીવિષયક દશા.
૧૮૫ હોવા છતાં, સેવાભાવી મનુષ્ય કેમ બહાર આવતા નથી? તે બાબત કેટલેક અંશે સત્ય છે; કારણ કે આપણામાં કેળવાએલ વર્ગમાં પણ આત્મભોગ આપી સેવા અર્પણ કરનારી વ્યકિતઓ તત્પર હોય તેવું જોઈ શકાતું નથી. મારા છેલ્લા પચીસ વર્ષના જાહેર જીવનના અનુભવ પછી જણાય છે કે આવી સ્થિતિમાં પણ કદાચ સામાન્ય સ્થિતિને માણસ સેવાની પ્રવૃતિમાં જોડાય તે ઘણીવાર મશ્કરીરૂપ ગણાય છે અને કઈ કઈ વાર પ્રવૃતિ સ્વીકારનાર દુનિઆની દષ્ટિમાં કદાચ આગળ દોડી જવા ઈચ્છતો હોય એવું પણ કેઈને જણાય છે. કેઈ કોઈ વાર ખરી–ટી આંતરદૃષ્ટિથી સમાજને સેવાની પ્રવૃતિની પાછળ ડેકીઆ કરતો સ્વાથ દેખાય છે. કોઈ કોઈ વાર એમ પણ બને છે કે પ્રવૃતિના અગ્રેસર અગર તેનાથી બે પગલા ઉંચા બેઠેલાને એવું લાગે છે કે પિતે જે નથી કર્યું તે બીજું કઈ કરી જાય અને દુનિઆની દષ્ટિમાં કલ્પિત ઈનામ લઈ જાય તો પોતાની બુદ્ધિ પર તેથી અમુક પ્રકારને આક્ષેપ આવે છે. આવી આવી અનેક જાતની મુશ્કેલીઓ વચ્ચે સામાન્ય માણસથી પ્રવૃતિનું સેવાકાર્યો હાથ ધર્યા પછી પણ મુંઝવણ રૂપે થઈ પડે તે જૈન કેમમાં સેવાના ક્ષેત્ર માટે કયાં સ્થાન છે? તે વિચારીય પ્રશ્ન છે. કેઈ કઈ સ્થળે મોટી મોટી કમીટીઓ અને હોદ્દેદારોની સંખ્યા પણ વધુ પ્રમાણમાં હોય છે અને તેને ઠેકાણે પ્રાયે કરીને બધાઓ સેવા અપર્ણ કરનારાઓ હોવાથી એમ પણ અનુભવ થાય છે કે “ સત્તા અને સેવા” વચ્ચે દારૂણ યુદ્ધ થાય છે અને જેમાં કાંઈ સ્વાર્થ હોતું નથી. એવા સેવાના કાર્યમાં પણ આવી જાતની ભાવનાને લીધે દીવાદાંડીની માફક પ્રકાશ ફેલાવવાને બદલે લાલ બત્તી આડી ધરવામાં આવે છે. તેને લીધે જ જે સેવાનું કાર્ય હાથ ધર્યું હોય છે તેનો અવળી ગતીએ ઉપગ થવાથી સેવાભાવ વેડફાઈ જાય છે અને જે જનસમાજનું હિત કરવા આપણે બેઠા હોઈએ છીએ તેના મૂળમાં જ આપણે ઘા કરીએ છીએ, તે વસ્તુ ઉપરના સંજોગોમાં આપણે ઘણીવાર વિસરી જઈએ છીએ અને આવા બીનસ્વાથી કાર્યોમાં પણ પ્રમાણિક મતભેદેના ઉકેલ લાવી શકતા નથી, તેથી જ સેવાના કાર્યને વિશાળ દૃષ્ટિથી જનસમાજનું હિત કેમ સચવાય અને અંગત માન્યતાઓને જાહેર સેવાના કાર્ય સાથે સડાવીને કોમના સાર્વજનિક હિતને નુકશાન ન પહોંચે તે કોમના નેતાઓ અને અગ્રેસરાએ વિચારવા જેવું છે.
વસ્તી ગણતરીની જરૂરીઆત. આપણને આપણી કમને વર્તમાન સ્થિતિને અભ્યાસ બહુ જ છેડે
For Private And Personal Use Only
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
મારવાડમાં જેનોની કેળવણી વિષયક આધુનિક સ્થિતિ.
અમારી મારવાડની યાત્રામાં થયેલો અનુભવ. સં. ૧૯૭૬ ની સાલમાં જૈન શ્વેતાંબર કોન્ફરન્સના સાદડીનાં અધિવેશન સમયે મારૂં મારવાડમાં આવવાનું બનેલું, અને તે સમયે જીજ્ઞાસુવૃત્તિથી આ દેશનાં કેટલાંક ગામડાઓમાં ફરવાનું મને સૌભાગ્ય પ્રાપ્ત થયું હતું. અહીંનાં પ્રાચીન જૈન મંદિરે તથા તીર્થો, આ દેશની અતુલ જૈન સમૃદ્ધિ અને જેનાં ગાઢ વસ્તી પ્રમાણુની સાક્ષી પૂરી રહ્યા હતા. રાણકપુર-મુછાળા મહાવીર-નાડોલ-નાડલાઈ–વરકાણુ-કેરટા આદિનાં કરોડોની લાગતનાં જૈન મંદિર જોતાં સર્વ કોઈને એમજ પ્રતીતિ થતી હતી કે પૂર્વકાળમાં આ પ્રદેશ જૈનમય જ હોવું જોઈએ, અને જેની અત્યારની પણ મહાજન અને પંચ તરીકેની ગણતરી એમજ ભાન કરાવે છે કે રાજકાર્ય તેમજ ગામશાહી પંચ પંચાયતી આદિ મુખ્ય કાર્યોમાં જેનોની જ પ્રાધાન્યતા હતી.
કાળ બદલાય. જે દેશમાં યશોભદ્રસૂરિ, માનદેવસૂરિ, વિજયસેનસૂરિ આદિ સરસ્વતી–પુત્ર સમા પ્રગાઢ વિદ્વાન આચાર્યો થયા, ધન્નાશા-કર્માશા જેવા
હોવાથી સેવાભાવથી થતા પ્રયત્નો પણ અમુક પ્રણાલીકાબદ્ધ નિયમ કે વ્યસ્થાને બચાવવા ખાતર નિરર્થક થઈ જાય છે તેથી આપણી કોમના સળગતા પ્રશ્નો શું છે તે દરેક જણ સમજે અને તેને નિર્ણય કરવા ઉપાય
જે તેવી આકાંક્ષાથી આપણી કેમની વસ્તી ગણતરીની જરૂરીઆત દર્શાવનારો અત્રે ઉલ્લેખ કરવામાં આવે છે, કારણ કે આવી જાતની વસ્તી ગણતરીમાંથી જીવનને સ્પર્શતું સાહિત્ય પ્રગટ થશે, ભાવનાવાદી જીવનની ઉત્ક્રાંતિને પૃથ્વી પર ઉતારે તે આદર્શવાદ કાઢશે, વ્યવહાર ડાહ્યો માણસ
વ્યવહારના સ્વરૂપે વધુ સરસ રીતે સમજશે, તત્વજ્ઞાનને જોઇતા સાધને મળશે, સેવા જીવન શરૂ કરનારને પહેલે પોતે કેમને આદર્શ નક્કી કરે માટે અત્યારના સંસારમાં માનવજીવનનું નિરીક્ષણ કરવાનું બની શકશે અને તેમાંથી અનેક સેવાના કાર્ય માટેના ક્ષેત્રમાં પડશે. પ્રવૃતિના સિદ્ધાન્તો, કાર્ય કરવાની શક્તિની પ્રેરણા, બંધુભાવનાની લાગણી અને વ્યવસ્થિત સમાજ જીવનના આદશે આ બધું પિતાની મેળે માત્ર અભ્યાસથી શીખી શકાશે એટલું જ નહિ પણ આપણું સંસારિક ગૃહજીવન કઈ સ્થિતિમાં છે તેમ જ તેમાં સમાયેલા મુશીબતે નજરે નિહાળશે એટલે આવા દુઃખ દૂર કરવા માટે બનતું થશે.
For Private And Personal Use Only
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
--
----.....
મારવાડમાં જિનેની કેળવણી વિષયક આધુનિક સ્થિતિ. ૧૮૭ ધર્મપ્રેમી લક્ષમીપુત્રો જે દેશમાં વસતા હતા ત્યાં સરસ્વતી દેવીની ઉપાસના ભૂલાતાં, અવનતિનાં ચિન્હ દૃષ્ટિગોચર થવા લાગ્યા અને ગુજરાત, કાઠિયાવાડ, દક્ષિણ આદિની હાલની ઓસવાળ, પિરવાળ, શ્રીમાલ આદિ જૈન જાતિની જન્મદાત્રી મરૂભૂમિમાં ઉત્તરોત્તર જૈનત્વનાં પૂર ઓસરવા લાગ્યા અને એટલી બધી ક્ષતિ થઈ જવા પામી કે આજ રૂપીયામાં બે આની માત્ર જૈન વસ્તી રહી છે અને જેનોથી ઉભરાતા શહેરો જેને વિનાનાં ઉજજડ જેવા બની ગયા છે. જેની અપૂર્વ જાહોજલાલીનાં ચિન્હ સ્વરૂપ અરિહન્ત દેનાં ભવ્ય જન પ્રાસાદ વેરણ અને કેટલેક ઠેકાણે અપૂજ્ય હાલતમાં એકલા પડયા છે.
અત્યારના મારવાડની આ પરિસ્થિતિનો કરૂણાજનક હેવાલ પૂજ્ય આચાર્ય શ્રી વિજ્યવર્ભસૂરિજીએ કોન્ફરન્સનાં આ અધિવેશન સમયે પધારેલ કચ્છી-કાઠિયાવાડી, ગુજરાતી અને દક્ષિણી પાઘડીઓને હૃદયંગમ શબ્દોમાં સંભળાવ્યું હતું અને તેઓને પિતાની જન્મભૂમિની તથા જન્મભૂમિમાં વસતા જૈન ભાઈઓની સંભાળ લેવા પ્રેરીત કરતા તેઓશ્રીએ આ સ્થિતિનું એક માત્ર મુખ્ય કારણ વિદ્યાવિહીનતા બતાવેલ. તેઓએ આગળ ચાલતા જણાવેલું કે મરૂભૂમિની અજ્ઞાનતા તમારા બધાથી છાની નથી. અહિંનાં શ્રાવકે વહીખાતાનાં જ્ઞાન માત્રથી જ કેળવણીની ઈતિશ્રી માને છે. અત્રેની પ્રજાને નથી ધર્મનું જ્ઞાન, નથી કર્તવ્યાકર્તવ્યનું ભાન, તેમ નથી તેમને ધર્મ, જાતિ અને દેશનું અભિમાન. અને આ બધાની સંભાવના હોય પણ કયાંથી? જયાં કેળવણીનો છાંટો સરખો ય ન હોય ત્યાં ઉપરોકત વાતો આકાશકુસુમવત્ છે. ગુજરાત-કાઠિયાવાડ આદિ દેશોમાં જ્યારે ગામડે ગામડે અછૂતે માટે પણ સ્કુલનાં સાધને છે ત્યારે આ દેશમાં મોટા ગણુતા સાદડી જેવા જનનાં એક હજાર ઘરની વસ્તીવાળા શહેરમાં પ્રાથમિક શાળાનાં પણ દશન દુર્લભ છે તો પછી બીજા ગામની શું દશા હોય તેની કલ્પના સહજ થઈ શકે તેવી છે; પરંતુ યાદ રાખશે કે જેમ બીજા પ્રદેશમાં અછુતેની અજ્ઞાનતા અને અનાથદશાનો લાભ લઈ અન્ય ધર્મીયે, કે જેમનાં ધર્મનું નામનિશાન પણ આ દેશમાં નહોતું તેમણે પોતાના વસ્તી પ્રમાણને વધારે કર્યો અને એવા ધમેના ઉપાસકોની સંખ્યા લાખો ઉપર વધતી ચાલી છે તે જ સ્થિતિ આ દેશમાં જેનેના સંબંધમાં થવી શરૂ થઈ છે, અન્ય ધમીઓના છૂપા થાણુઓ આ દેશમાં સ્થાપિત થઈ ચૂકયા છે અને આવા જ કાર
એ જનોથી ઉભરાતો આ દેશ અત્યારે મુઠીભરની સ્થિતિમાં આવી પડે છે, છતાં પણ આ મુઠીભરને પણ ગ્રાસ થતા બચાવવા હોય તે સવેળા
For Private And Personal Use Only
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૧૮૮
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ.
સાધને
આ પ્રદેશ
ચેતા, તેમને ન્યાતિ, જાતિ અને ધર્મના ગૌરવને ઓળખાવનારા આપે, નહિ તેા કાળનાં ઘસારા સાથે બહુ જ ટૂંકા સમયમાં જૈન વિનાના થઈ જશે અને મેવાડ આદિ દેશમાં જેમ બન્યું છે તેમ સારસંભાળ લેનારાએનાં અભાવે નદિ ઉજ્જડ બનશે અને દેવમં-િ રાનેા ઉપયેાગ ન કરી શકાય તેવા કાર્યામાં થવા માંડશે.
સભામાં ઉપસ્થિત દેશધર્મની દાઝવાળા ગોલવાડ પ્રાન્તીય આગેવાનોને આચાય શ્રીનુ` ભાખેલું આ પ્રાન્તનુ ભયંકર ભવિષ્ય તાદ્રશ્ય સમજાયુ અને તેઓએ ભવિષ્યની ભયંકરતામાંથી બચાવવા આચાર્યશ્રીને પ્રાર્થના કરી અને સહાયકની માગણી કરી. સહાયકની માગણીથી આચાર્યશ્રી પણ મુ ંઝવણમાં પડયા, પરંતુ દેશનું ભાવી પણ લક્ષ અહાર કાઢી શકાય તેમ નહતું. તેઓશ્રીએ દયાજનક શબ્દોમાં કહ્યુંઃ હજુ પણ લક્ષ્મીદેવીની કૃપા તમારા ઉપર છે પરંતુ તેના સદ્વ્યય તમારામાં નથી. તમારી લક્ષ્મીને પ્રવાહ હવે માત્ર લાડુ ઉડાવવામાં હું કરતાં તમારા દેશમાં સ્થળે સ્થળે વિદ્યામંદિરા સ્થાપવામાં કરા, તમારા બાળકને સજ્ઞાન આપે! અને ધર્મ તેમજ મનુષ્યત્વનું ભાન કરાવેા, થોડા સમય માટે હું તમારી સાથે જ છું અને પછીથી આ લલિત ( પંન્યાસજી લલિતવિજયજી) તમેને માર્ગદર્શક અને સહાયક અનશે.
આ સમયે પજાબની પરિસ્થિતિ તાદૃશ્ય થઈ. પજાખમાં જૈનત્વનુ ભુસાતું નામ પ્રાત:સ્મરણીય આચાર્ય દેવશ્રી વિજ્યાનંદસૂરિજીએ ટકાવ્યુ, આચાર્યશ્રીની અતિમ સ્થિતિમાં પંજાબી ભાઈઓએ કરૂણાજનક શબ્દોમાં અરજ કરી હતી કે આપની પાછળ અમારી સભાળ કેણુ લેશે ? તે વખતે સદ્ગત ગુરૂદેવે વલ્લભ તમારી સંભાળ લેશે એમ શબ્દો ઉચ્ચાર્યાં હતા. અને આજ સુધી તેએશ્રીએ આજ્ઞાનું પાલન કયું'. ગુજરાતી સાધુને જેમ પંજાબને ભાર સોંપાયે તે જ પ્રમાણે 'જાખી સાધુને મારવાડના ભાર સોંપાયે। અને ૫. શ્રી લલિતવિજયજીએ ગુરૂઆજ્ઞા શિરોધાય કરી.
આચાર્યશ્રીએ દેશભરમાં પરિભ્રમણ શરૂ કર્યું અને દેશભરને ઉપયોગી એવા એક વિદ્યામ'દિરની સ્થાપના નિમિ-તે રૂા સાડાત્રણ લાખનું ફંડ લખાવ્યુ` પરંતુ દેશનાં ભાગ્ય વિકસવાને હજી ઘેાડો અંતરાય હતા. સંધમાં નજીવા કારણે મનેામાલિન્ય થયું અને આચાર્યશ્રી આવશ્યક કાર્યાંને કારણે પંન્યાસજીને સમાધાનનું કામ સોંપી અન્યત્ર વિહાર કરી ગયા.
For Private And Personal Use Only
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
મારવાડમાં જેનાની કેળવણી વિષયક આધુનિક સ્થિતિ.
૧૮૩
પન્યાસજીની મુંઝવણ વધી. આ તેમની આકરી કસોટીના સમય હતેા, અજાણ્યા અપરિચિત અજ્ઞાનાવૃત દેશ ! શું કરવુ' તેની સુઝ પડે નહિ, પર ંતુ પ્રભુનાં નામ ઉપર, ગુરૂદેવની આજ્ઞાનાં ખળ ઉપર ઝંપલાળ્યું અને ગમે તે પ્રકારે ગુરૂદેવના પરિશ્રમ વ્યર્થ ન જાય તે માટે ગામે ગામ ફરવા માંડ્યું અને આગેવાનાને વચન આપેલા દ્રવ્યના સદુપયોગ કરવાને સમજાવ્યાં. તેનાં ફળસ્વરૂપ પ્રાન્તીય કેળવણી ફંડની વ્યવસ્થા પાતપેાતાના ગામમાં કરવા નક્કી થતાં સાદડી, ખુડાલા, ખાલી આદિમાં વિદ્યાલયેા સ્થાપિત કરવામાં આવ્યા અને ખીજા ગામાએ પણ પ્રાથમિક શાળાઓ પેાતાના ગામામાં ખાલી.
આટલું થવા છતાં પણ પન્યાસજીને આચાર્યશ્રીની પ્રાન્તીય વિદ્યામંદિરની ભાવના સફળ કરવાની તાલાવેલી હતી જ. છ વર્ષના અથાગ આંદ્રેોલન પછી તેમને તેમાં સળતા મળી અને પિરણામરૂપ આચાર્યદેવની અનુમતિથી વિના પૈસે, વિના મકાન અને નામ માત્રનાં માગ્યા વિદ્યાર્થીઓથી શ્રી વરકાણાજી તીર્થ પર શ્રી પાર્શ્વનાથ જૈન વિદ્યાલયની પ્રાન્તીય આગેવાનેાની અનુમાદનાથી સ્થાપના કરવામાં આવી. આ જ આ સંસ્થા હાઇસ્કુલ સુધી પહાંચવાની તૈયારી કરી રહી છે. સસ્થાદ્વારા આજ સુધીમાં અનેક બાળકોએ ધાર્મિક જ્ઞાન સાથે વ્યવહારિક કેળવણી પણ સ ́પાદન કરી છે અને લગભગ ૨૦૦ વિદ્યાર્થી આજ લાભ લઈ રહેલ છે.
અનેક આધાત-પ્રત્યાધાત વચ્ચે આ સંસ્થાના મૂળા ઉડા ગયા પછી એક જ જ્ઞાન-બગીચાથી સમસ્ત દેશને સુવાસ પહેોંચાડી શકાય નહિ' એમ અનુભવી પન્યાસજી મહારાજે દેશનાં ખીજા ખુણા તરપૂ દ્રષ્ટિપાત કર્યાં અને ઉમેદપુરમાં આવા ખીજા જ્ઞાનોદ્યાનની સ્થાપના કરી અને શ્રી પાર્શ્વનાથ ઉમેદપુર જૈન આળાશ્રમ નામ રાખ્યું. આજ તે સસ્થાદ્વારા ૧૨૫ વિદ્યાથી જ્ઞાનના આસ્વાદ લઇ રહ્યા છે.
આજ્ઞાધારક
પેપરોમાં આ હકીકતો હુ રસપૂર્વક વાંચતા અને ગુરૂ પન્યાસજીને મનામન ધન્યવાદ આપતા. તદુપરાંત પેપરામાં આવતા આ પરિશ્રમી, નિસ્વાર્થ સેવક સામેના આક્ષેપ પણ હું વાંચતા ત્યારે મને વાસ્તવિકતા નજરે જોવાની સ્વાભાવિક ઈચ્છા થઈ આવતી પરતુ વ્યવહારિક રાકાણને અંગે અનેક અડચણો આવી પડતી અને તીવ્ર ઇચ્છા હૈાવા છતાં મારાથી મહાર નીકળી શકાયું નહિં અને મારા મનનાં મનારથ મનમાં જ રહી ગયા હતાં.
For Private And Personal Use Only
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
૧૯૦
શ્રી આત્માનદ પ્રકાશ.
આખરે મારી ભાવના પાર પડી. ચાલુ સાલે કારતક માસમાં શ્રી કેશરીયાજીની યાત્રા નિમિત્ત મારે બહાર નીકળવાનું થયું અને પંદર વરસ માદ પશુ મારવાડમાં ફરવાના લાભ મળ્યેાં. હું પંચતીર્થીનાં પ્રથમ તીથ વરકાણાજી આવ્યા અને મરિજીનાં મ’ડપમાં ખભા ઉપર ઉત્તરાસન નાંખી બસે બાળિવદ્યાથીઓને વિધિપૂર્વક પ્રભુદર્શનને લાભ લેતાં જોયા ત્યારે મારૂ મન પુલકિત અન્યુ. અને આ બાળકેની સાથે આખા દિવસ રહીને તેઓની દિનચર્યાં વિગેરે નજરે નીહાળવાનું નક્કી કર્યું. આખા દિવસના રોકાણમાં હું અનેક બાળકોને મળ્યા. તેમની ધાર્મિક ભાવનાઓની વિવિધ પ્રકારના પ્રશ્નાથી પરીક્ષા કરી, નાનાં નાનાં સુકેમળ ખાળકે પ્રભુપૂજા, ધૃતનિયમ, સામાયિક, પ્રતિક્રમણ આદિ ગહન વિષયાનાં મધુર જવાબ આપતા ત્યારે બન્ને મહાત્માઓનાં ઉપકારને વશ થઈ મારૂ મસ્તક નમી જતું. બાળકાની હુંમેશની નવકારશી, તિવિહારની પ્રતિજ્ઞા, જમવા વખતની અપૂર્વ શાંતિ, ત્યાગવૃત્તિ, ક્રિયાકાંડ તરની અભિરૂચી, અષ્ટમી-ચતુર્દશી આદિ પર્યંતીથિએના તેમના લીસ્ટ વિગેરે જોઇ મને અહુ જ સ ંતાષ થયા. વ્યવહારિક કલાસેા પણ જોયાં પરીક્ષાનાં પિરણામે પશુ તપાસ્યા અને મારી ખાત્રી થઇ કે આ સંસ્થામાંથી નીકળતા ભવિષ્યનાં સમાજસેવકે દેશના, ધર્મના, ન્યાતિના અને પેાતાના આત્માના જરૂર ઉદ્ધાર કરશે આઉપરાંત વધુ સતાષતા શ્રી વરકાણાજી તીર્થના આ મહાત્માઓના ઉપદેશથી શરૂ થએલા છડ઼ે દ્વાર જોઇને થયા અને પ્રતીતિ થઈ કે મહાત્માએ જ્ઞાનેન્દ્વાર સાથે તીર્થંūારને પણ ભૂલ્યા નથી.
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
આ પછી ઉમેદપુરના માળ શ્રમને પણુ જોવાનું મન થઈ આવ્યું. આ બાળસંસ્થા પણ વરકાણાજી વિદ્યાલયનું ખરાખર અનુકરણ કરી રહી હતી. પન્યાસજી મહારાજની ખાળકા તરપૂની અમિદ્રષ્ટિ, દ્રવ્ય વિનાની સંસ્થા તરપૂ તેમની અપુર્વ કાળજી જોઇ સ્વાભાવિક સ કેાઈને તેમનાં તરફ઼ માન ઉત્પન્ન થયા વિના રહે નહિ.
તીર્થયાત્રા નિમિત્ત
ગામડામાં ફર્યાં, સ્થળે
સ્થળે સૌંસ્થાએનાં લાભ લીધેલા યુવાનેા મળ્યા. નાની-મોટી સ્કૂલો, લાયબ્રેરીએ પશુ ઉપરાકત મહાત્માઓના પ્રયાસથી સ્થાપિત થએલી જોઈ અને જે દેશની પરિસ્થિતિ પંદર વરસ પહેલાં જોઇ હતી તે જ દેશ આજે ધામિક સુસ’સ્કારાથી નવપલ્રવિત જોયે.
For Private And Personal Use Only
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
વર્તમાન સમાચાર.
પંજાબમાં આદશે દીક્ષા મહોત્સવ. બીનૌલી જીલ્લા મેરઠનવાસી બાબૂ કીર્તિપ્રસાદ જૈન પ્લીડર બી. એ. એલ.એલ. બી. ભૂતપૂર્વ માજી ગવર્નર શ્રી આત્માનંદ જૈન ગુરૂકુલ, પંજાબ-ગુજરાંવાલાના લઘુભાઈ વકીલ રિસાલસિંહજીની સુપુત્રી નામે ચંદ્રકિરણની દીક્ષા પિતાના શ્વસુરપક્ષ તથા પિતૃપક્ષની સમક્ષ સર્વાનુમતિએ શહેર લાહોર પંજાબમાં સ્વર્ગવાસી જૈનાચાર્ય ન્યાયાભાનિધિ ૧૦૦૮ શ્રી મદ્વિજયાનંદસૂરિના પટ્ટધર શ્રી વિજયવલ્લભઋારના શિષ્ય પંન્યાસજી શ્રી વિદ્યાવિજયજીના હાથે વૃદ્ધસ્થવિર સાધુમહારાજ શ્રી સુમતિવિજયજી આદિ સાધુગણ તથા પંજાબના શ્રીસંધ સમક્ષ ઘણી ધૂમધામથી માહાશુદિ પાંચમ ૧૯૯૧ તા. ૮-૨-૧૯૩૫ ને દિવસે આનંદપૂર્વક થઈ છે. - દીક્ષા લેનાર બહેને પોતાના દ્રવ્યને કેવો સારે સદુપયોગ કર્યો છે જે સાદર અનુકરણીય હોવાથી નીચે જાહેર કરવામાં આવે છે. ૧. શ્રી આત્માનંદ જૈન ગુરૂકુલ પંજાબ. ૨૦૦). ૨. શ્રી આત્માનંદ ન હાઈસ્કૂલ અંબાલાસીટી. ૧૦૦). ૩. શ્રી આત્માનંદ જૈનહાઈસ્કૂલ માલેરકેટલા ૫૦). શ્રી આત્માનંદ જેનમિડલ સ્કૂલ જંડિયાલાગુ રૂ. ૫૦). ૫. શ્રી આત્માનંદ જૈનહાઈસ્કૂલ લુધી આના. પ૦). ૬. શ્રી આત્માનંદ જૈન પાઠશાળા હુશીઆરપુર, ૫૦ ૭. શ્રી આત્માનંદ જૈન પાઠશાળા ગુજરાનવાલા. ૫૦). ૮. શ્રી આત્માનંદ જૈનકન્યાશાળા ગુજરાંવાલા. ૨૫). ૯. શ્રી આત્માનંદ નભવન સમાધિમંદિર ગુજરાંવાલા. ૨૫).
આટલું જોયા પછી પણ મને પૂર્ણ તૃપ્તિ થઈ નહિ. દેશના આગેવાનોને યુવાનોને તથા ઉપરફત મહાત્માઓને હજુ પણ વિશેષ પ્રયત્ન કરવાને અને જગે જગે આવા વિદ્યાસ્થાનો સ્થાપિત કરવાને વિનંતિ કરવાની સ્વાભાવિક પ્રેરણ થઈ આવે છે કે જેથી દેશના ખૂણે ખૂણામાં જ્ઞાનને પ્રચાર થાય. લોક વધુ અને વધુ ધર્મને સમજતા થાય અને દેશ તથા રાજ્યમાં જેનેને અવાજ સંભળાય એ જ ભાવના. ઈતિશમ વિશેષ હવે પછી.
ગાંધી વલ્લભદાસ ત્રિભુવનદાસ
સેક્રેટરી શ્રી જન આત્માનંદ સભા–ભાવનગર.
અને સ્થા, સેક્રેટરી શ્રી યશોવિજયજી જૈન ગુરૂકુળ-પાલીતાણુ.
For Private And Personal Use Only
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ,
૧૦) શ્રી આત્માનંદ જૈનસભા ( ઉપાશ્રય કે લાહૌર. ૨૫). ૧૧. શ્રી અમર જૈનહોસ્ટલ ( સ્થાનકવાસી) લાહોર. ૧૧) ૧૨. શ્રી શ્વેતાંબર જૈનમંદિર લાહોર. ૨૫). ૧૩. શ્રી દિગંબર જૈનમંદિર લાહેર. ૨૫). ૧૪. શ્રી કેતાંબર જૈનદાદાવાડી દાદાજીનાં પગલાં લાહોર. ૨૫). ૧૫. શ્રી જિનંદ ગુરૂકુલ ( સ્થાનકવાસી ) પંચકૂલા જીલ્લા અંબાલા. ૨૫). ૧૬. શ્રી પાર્શ્વનાથ ઉમેદ ધનબાલાશ્રમ ઉમેદપુર (મારવાડ ) ૨૦૦). ૧૭. શ્રી પાર્શ્વનાથ જૈન વિદ્યાલય વકાણું (મારવાડ ). ૧૦૦). ૧૮. શ્રી દિગંબર જૈનહાઈસ્કૂલ બડૌત જીલ્લા મેરઠ. ૫૦૦) “ દીક્ષા લેનાર બહેનના સગત પતિના નામથી બેકિંગમાં એક કોટડી બનાવવા નિમિત્તે. ” ૧૯. બંગાલી કી દવાખાના મેરઠ ૧૦૦). ૨૦. શ્રી જૈન પાઠશાળા (દિગંબર) બડૌત. ૧૦. ૨૧. શ્રી દિગંબર જૈન બોર્ડિંગહાઉસ મેરઠ ૨૫). ૨૨. શ્રી જૈનમંદિર બડૌત ૨૦) ૨૩). શ્રી શ્વેતાંબર જૈનમંદિર બીનૌલી. ૧૦). ૨૪, શ્રી શ્વેતાંબર જૈનમંદિર સરધના જીલ્લા મેરઠ ( ૧૦ ). ૨૫. શ્રી શ્વેતાંબર જૈનમંદિર કરુર જીલ્લા લાહોર. ૧૦ ). ૨૬. શ્રી દિગંબર જૈનમંદિર મેરઠ. ૧૦). ૨૭, શ્રી ત્રિપઝિશલાકાપુરૂષ ચરિત્રની છપામણમાં મદદ. ૨૦૦). ૨૮. શ્રી જીવઠ્યાફડ (મુંબઈ આદિ ). ૨૦૦, ૨૯. પરચુરણ દાન લાહેરમાં. (૩).
દીક્ષાનાં ઉપકરણે તેમજ દીક્ષા સમયની પ્રભાવના બહેન ચંદ્રકિરણના પિતાશ્રી વકીલ રિસાલસિંહજીના તરફથી થયેલ છે.
બાકી દીક્ષાને વરઘોડાનું કામ તેમજ બહારગામના આવેલ સ્વામી ભાઇઓની ભકિત વગેરેનું દરેક કાર્યો લાહોરના શ્રી સંઘે કરેલ છે.
પંજાબમાં થતાં દરેક શુભ કાર્યોનો યશ સ્વર્ગવાસી ગુરૂદેવ ન્યાયાભાનિધિ નાચાર્ય શ્રીમદિયાનંદસૂરિ પ્રસિદ્ધનામ શ્રી આત્મારામજી મહારાજને જ ઘટે છે, કારણ કે આખા પંજાબ દેશમાં એમને જ ઉપકાર છે.
પંજાબમાં વિચરતાં સાધ્વીજી શ્રી દેવશ્રીજીની ચેલી સાધ્વીજી દાનશ્રીજી તેમની ચેલી (વડોદરના સુપ્રસિદ્ધ રાજ્યવૈદ્ય શ્રીમાન હીરાભાઈના સુપુત્ર બાપુભાઈ વૈદ્યનાં સુપુત્રી) માણેકશ્રી તેમની ચેલી પ્રભાશ્રીની ચેલી તરીકે આ બહેનની દીક્ષા થઈ છે. નામ સુભદ્રાથી રાખવામાં આવ્યું છે.
(મળેલું)
શ્રી મહાવીર જૈન વિદ્યાલયના ગૃહચૈત્યને પ્રતિષ્ઠા મહોત્સવ.
જે અપૂર્વ અવસરની શ્રી મહાવીર જૈન વિદ્યાલયની ભાઈબહેને અતિશય ઉત્કંઠપૂર્વક રાહ જોતાં હતાં તે સંવત્ ૧૯૯૧ ના મહા સુદ ૧૦ ના ધ દિને મુંબાપુરી નગરીમાં અતિ આનંદપૂર્વક આવી અને જોતજોતામાં અદશ્ય થઈ ગઈ.
પ્રતિષ્ઠાના પાંચે પુણ્ય દિવસે શ્રી મહાવીર જૈન વિદ્યાલય પ્રત્યેનો મુંબઈની જૈન જનતાના હૃદયમાં ગુમ રહેલે સભાવ કોઈ અજબ રીતે વ્યક્ત કર્યો અને અનેક આત્માઓના ભ્રમજાળનો નાશ કર્યો છે. તે પ્રસંગનું યથાયોગ્ય વિધિવિધાન કરાવવા સારૂ સંચાલકાની
For Private And Personal Use Only
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
વર્તમાન સમાચાર.
૧૯૩ નમ્ર વિનંતિને માન આપી પરમશાન્ત પૂજ્યપાદ પંજાબ દેશોદ્ધારક આચાર્યવર્ય ૧૦૦૮ શ્રીમદ્ વિજયવલ્લભસૂરીશ્વરજી અતિશય ઉગ્ર વિહારનું કષ્ટ સહન કરી પોતાના સુશિષ્ય પરિવાર સમેત મુંબાપુરી પધાર્યા. તેઓશ્રીનું શ્રી ગોડીજી મહારાજના દેરાસરના ટ્રસ્ટીઓ તરફથી થએલ ભાવભીનું સામૈયું અને સુરીશ્વરજી પ્રત્યેનો અનહદ પ્રેમ ભવ્ય હતું. તેને બીજે દિવસે શ્રી. ગોડીજી મહારાજના ઉપાશ્રયથી જલજાત્રા અને પ્રભુને ગૃહત્યપ્રવેશ કરાવવા તથા સૂરીશ્વરજીને શ્રી મહાવીર જૈન વિદ્યાલયમાં લઈ જવા પ્રસંગને વરઘોડો રમણીય ચલો હતે. પોતપોતાના યુનિફોર્મમાં સજજ થએલા ઉત્સાહી અનેક જુદા જુદા સ્વયંસેવકો અને લોકોના ચિત્તને આકર્ધનારો ઈન્દ્રવજ અને રથ વગેરેએ તો વરઘોડાની શોભામાં અવર્ણનીય વધારે કર્યો હતો.
ત્રીજા દિવસનું શ્રી વિજયવલ્લભસુરીશ્વરજીનું પ્રતિષ્ઠા અને કેળવણીનું રહસ્ય સમજાવતું વિદ્યાલય ભવનના સભાગૃહમાં કરેલું પ્રવચન પણ અતિશય રસિક અને બોધપ્રદ થઈ પડયું હતું. ખરેખર વલ્લભસૂરિજી મહારાજનો શાન્તદાન્ત સ્વભાવ, ઉદાર વિચાર અને પ્રખર બુદ્ધિશક્તિ ગમે તેવા માણસ ઉપર ઊંડી છાપ પાડે તેવાં છે. જે લોકોને શ્રી મુનિસંમેલન વખતે આચાર્યશ્રીની ઉદાર અને સર્વગ્રાહી બુદ્ધિને અને સમાધાન શક્તિનો પરિચય થયો હશે તેમને ખાત્રી થઈ હશે કે સુરીશ્વરજીમાં સર્વને શાન્ત પાડવાની અતિશ્રમસાધ્ય શક્તિ રહેલી છે.
મહા સુદિ ૫ થી ૧૦ સુધીનો મહોત્સવ પાંચ દિવસને હતો, અને તે પવિત્ર કાર્યમાં શ્રી મહાવીર જૈન વિદ્યાલયના ઉમંગી વિદ્યાર્થીઓ પૂરતો સાથ આપી રહ્યા હતા. વિદ્યાર્થીઓ પિતાની જ આમોન્નતિ માટે થઈ રહેલ આવી સુંદર પ્રવૃત્તિમાં સહકાર આપે એમાં કશું જ વધારે પડતું નથી. તેમને તો આ અતિઆનંદનો પ્રસંગ હતો કે તેમની વીસ વીસ વર્ષની જરૂરીઆતની મહામૂલી વસ્તુ તેમને મળી રહી હતી.
ખરેખર વિદ્યાથીઓના સભાગ્યે શ્રી. વાસુપૂજ્ય ભગવાન મૂળનાયકની પ્રતિમાજી તે ખરેખર જેવી પ્રાચીન છે તેવી જ અલૌકિક છે. તે પ્રતિમાજીની પાછળ આધુનિક જમાનાનો પણ મોટો ઇતિહાસ છે. તે પ્રતિમાજી મુળ પટણામાં હતાં. ત્યાંથી શ્રી ગોડીજીના મંદિરમાં આવેલાં અને ત્યાંથી શ્રી મહાવીર જૈન વિદ્યાલયના ચૈત્યગૃહને શોભાવવા પધાર્યા. પ્રભુજીને પ્રતિષ્ઠાવિધિપૂર્વક તખ્તનશીન કરવાનું માન શેઠ જીવાભાઈ મહોકમચંદના સુપત્ની મંગુબાઈને ઘટે છે. તેઓએ ઉદારભાવથી સંસ્થાના ચાલુ ફંડમાં કોઈપણ જાતની શરત કર્યા વગર રૂા. ૭૧૦૧) ની રકમ ભરેલી તેની કદર કરવા રૂપે સંસ્થાની વ્યવસ્થાપક સમિતિએ તેમને આ પ્રસંગની સર્વે ક્રિયાઓ કરવાની અલભ્ય તક આપી. એ બાબત જેટલી મંગુ હેનને શોભાસ્પદ છે તેટલી જ સંસ્થાની મેનેજીંગ કમિટિને પણ શોભાપ્રદ બનેલી છે. આ પ્રતિષ્ઠાની ખાસ વિશિષ્ટતા એ હતી કે તે પ્રસંગે કાળજીપૂર્વક જરા પણ રેશમી કાપડ, કે જે મહહિંસામૂલક છેeતે કોઈપણ પ્રસંગે બીલકુલ વાપરવામાં નહોતું આવ્યું તથા સ્નાત્રીઆઓએ શુદ્ધ ખાદીનાં વસ્ત્રો પહેરેલાં હતાં. રેશમી વસ્ત્રનો સદંતર ત્યાગ શ્રી. વલ્લભસૂરીશ્વરજીને આભારી હતો. સૂરીશ્વરજી કેવા સમય
For Private And Personal Use Only
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
IN BIની સ્વપ્રnલીe
w li",
View
Apps
RE
allow
|
-
-
રિપિટ શ્રી શંખેશ્વરજી જૈન ભોજનશાળાને રીપોર્ટ–સં. ૧૯૮૩ થી સં. ૧૯૯૦ સાત વર્ષને. પ્રાચીન તીર્થોમાં યાત્રાળુઓ વિશેપ આવતા હોવાથી તેમ જ તેવા તીર્થો ઘણે ભાગે જંગલમાં કે નાના ગામડા નજીક હોવાથી તેવા પવિત્ર સ્થળોએ જેનસમાજ તરફથી ભોજનશાળાઓ ખોલાય છે તે ઇચ્છવાજોગ છે, એવા આશયથી આ ભોજનશાળા શરૂ થયેલી છે જેથી તેવી જરૂરીયાત પૂરી પાડી છે. હિસાબ ચોખવટવાળો, વ્યવસ્થા યોગ્ય છે. દરેક જૈનબંધુઓએ સહાય કરવા જરૂર છે.
શ્રી જૈન યુવકેદય મંડળ–નો સં. ૧૯૮૧ થી ૮૫ સુધીને ચાર વર્ષનો રિપોર્ટ લાઈબ્રેરી અને કી રીડીંગરૂમ વગેરે ઉદ્દેશ પ્રમાણે ધીમી પ્રગતિકાર્ય કરી રહેલ છે. હિસાબ અને વ્યવસ્થા રિપોર્ટ જોતાં યોગ્ય લાગે છે.
શ્રી વર્ધમાન તથા આયંબીલ ખાતું-મુંબઈ, સં. ૧૯૮૯ એક વર્ષને રીપોર્ટ –આ ખાતું વ્યવસ્થાપૂર્વક ચાલે છે. દરેક શહેરમાં આવા ઉત્કૃષ્ટ તપવાળા ખાતાની જરૂર છે. અમે તેની વૃદ્ધિ ઇચ્છીએ છીએ.
પાટણ જૈન મંડળ બોડીંગ –(છાત્રાલય) વસમો હેવાલ. પ્રગટ કર્જા મંગળચંદ લલુભાઈ તથા શાહ પન્નાલાલ માણેકલાલ વ્યવસ્થિત રીતે ચાલતી આ સંસ્થાનો આવક જાવક હિસાબ વ્યવસ્થા બરાબર છે. ધાર્મિક અભ્યાસક્રમ તેના નિષ્ણાતો પાસે તૈયાર કરાવી ખાસ ચલાવવાની જરૂર છે. ધાર્મિક સંસ્કારની વૃદ્ધિ વિશેપ થાય તેવી પ્રવૃત્તિ ઉપર વ્યવસ્થાપક કમીટીના બંધુઓને વિશેષ ધ્યાન આપવાની જરૂર છે. અને ગુણગ્રાહી છે તે બતાવવાને આ તેમજ પોતે પરદેશી ખાંડ અને પરદેશી કાપડનો બીલકુલ ઉપયોગ નથી કરતા એ બાબત તદન પૂરતી છે. પ્રતિષ્ઠાને અંગે મહાશદ ૧૦ મે પ્રતિષ્ઠાના દિવસે ગં. સ્વ. મંગુબહેન તરફથી સ્વામીવાત્સલ્યનું જમણ મોટી સંખ્યામાં થએલું હતું. પ્રતિષ્ઠાને દિવસે કેળવણીની સંસ્થાઓના વિદ્યાર્થીઓને શ્રી વિજય. વલ્લભસૂરીશ્વરજીના, સદુપદેશથી શેઠ જીવાભાઈ મહોકમચંદ તરફથી પ્રતિનિમિત્તનું જમણ અપાવવામાં આવ્યું હતું.
For Private And Personal Use Only
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
આમાનદ પ્રકાશને વધારે
તૈયાર છે ! જલદી મંગાવો તૈયાર છે ! ! શ્રી નવપદજી મહારાજના આરાધન (એની) ના દિવસો નજીક આવે છે
તેને લાભ લેવાની એક ઉત્તમ અને અમૂલ્ય તક
શ્રીપાલરાજાનો રાસ. ( સચિત્ર ભાષાંતર, વિધિવિધાન, નાત્રા, પૂજાએ વિગેરે સહિત )
શ્રી સિદ્ધચક્રજી મહારાજનું આરાધન યોગ-ધ્યાન માટે મુખ્ય છે, તે તેના આરાધનના વિધિ વિગેરે આ શ્રીપાળમહારાજના રાસ સાથે આપવામાં આવે તે આ ગ્રંથ વિશેષ ઉપાગી થાય તેમ ધારી, આ રાસ સાથે નવ૫દજી મહારાજની આરાધના માટે સંપૂર્ણ ક્રિયાવિધિ. જેમ શ્રીપાલમહારાજે કરી હતી તે રીતે આ ગ્રંથમાં તે બંનેનું સંશોધન કરી કાળજીપૂર્વક શુદ્ધ જીતે છપાવવામાં આવેલ છે, કે જેથી તેના આરાધના માટે આ ગ્રંથ અવશ્ય ઉપાગી થઈ પડે તેમ છે, તેટલું જ નહિ પરંતુ તે માટે બીજી કોઈ બુક-ગ્રંથની. પણ જરૂર ન પડે અને સ્વય' પાતે નવે દિવસે શ્રીનવપદોની અનુક્રમે વિધિપૂર્વક ભકિત પણ સાથે સાથે કરી શકે તે માટે નીચે પ્રમાણે ત્રણ વિભાગમાં વસ્તુઓ આ બુકમાં ગાઠવવા માં આવી છે.
પ્રથમ વિભાગ, શ્રી સિદ્ધચક આરાધન વિધિ.
૧ શ્રી નવપદજીના સામાન્ય અર્થ, ૨ શ્રી નવપદજીના વ. ૩ નવે દિવસની ક્રિયાની સમજ જેમાં દરેક પદના જાપ, નવકારવાળી, વર્ણ, કાઉસગ, સ્વસ્તિક, ખમાસમણાં અને પ્રદિક્ષણા, દુહા અને ગુણા જાપ કરવા માટે, ૪ રચના, પારણુાના વિધિ, કાઉસગ્ન કરવાના વિધિ, પચ્ચખાણા. વગેરે, ૫ ચૈત્યવંદને, સ્તવને અને સ્તુતિઓ.
- વિભાગ બીજો. ૧ શ્રીપાળ રાજાને રાસ સચિત્ર ભાષાંતર સહિત.
For Private And Personal Use Only
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kabhatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
વિભાગ ત્રીજો પરિશિષ્ઠે.
૧ એ સ્નાત્રા. (શ્રી વીરવિજયજી મહારાજ તથા શ્રીદેવચ ંદજી મહારાજકૃત). ૨ ત્રણ પૂજાએ ( શ્રી યજ્ઞેાવિજયજી તથા શ્રી પદ્મવિજયજીમહારાજકૃત શ્રી નવપદજીની પૂજાએ તથા શ્રી આત્મારામજી મહારાજકૃત સત્તરભેદી પ્રજા (ક)
૩ ઉજમણાના વિધિ (ખ)
ચિત્રા-૭મીઆ—— સત્તર )
ઉપરોકત વિષયે ઉપરાંત વિશેષમાં શ્રી નવપદજીનુ મંડળ અનેક વિવિધ રંગથી સુÀાભિત ( ૧) તથા શ્રી સિદ્ધચક્રજીના મોટા યંત્ર કે જે પૂર્વા ચાર્યાએ નિર્દિષ્ટ કરેલ છે તેમજ જે વિદ્યાનુવાદ પૂર્વમાંથી રહસ્ય રૂપે ઉદ્ઘરેલ છે કે જેના પૂજનથી મહા સિદ્ધિએ સ ંપાદન થાય છે, તેનું સ શેાધન કરીને શુદ્ધ રીતે તૈયાર કરેલ છે તે મ્હોટા ચત્ર (૨) તથા ખીજા આ રાસમાં આવેલ હકીક્તાને લગતી તેર નવી છીએ તૈયાર કરાવેલ છે તે ( ૧૫ ) તથા ગુરૂભકિત નિમિત્તે બે ગુરૂદેવાની છષીએ મળી સત્તર ફોટાએ વિવિધ ર્ગેામાં છપાવી આ બુકમાં દાખલ કરી, આ રાસને આકર્ષક, સુંદર અને ઉપયેગી બનાવેલ છે. સુંદર ગુજરાતી મેાટા અક્ષરામાં, ઉંચા કાગળામાં છપાવી, સુંદર માઇડીંગ-પૂઠા ઉપર પણ શ્રીપાળમહારાજનુ મનહર ચિત્ર આપી ગ્રંથ સમાન્ય અને પનપાઠેન માટે રસ ઉત્પન્ન કરે તેવી તેમાં ચેાજના કરી છે, તેવા રાસ અત્યાર સુધી કોઇએ પ્રકટ કર્યાં નથી. તેવી બધી જાતની જરૂરીયાત પુરી પાડતાં આવા સુદર ગ્રંથ તૈયાર કરવામાં ગમે તેટલા ખર્ચ સામે જોયુ નથી. ગમે તેવા છપાવી, ગમે તેટલી કિંમત રાખી વેપાર કરવાની-નફા ખાવાની દૃષ્ટિ-ગણત્રી નથી, પરંતુ જૈન સમાજ આ રાસના વિશેષ કેમ લાભ લઇ શકે તેના ધ્યાનમાં લઇ તે ઉંચા કપડાના આઇડીંગના ગ્રંથના ર્ રા અઢી રૂપીયા તેમજ સાદું કપડાના બાઇંડી ના રૂા ૨-૦-૦ પેસ્ટેજ જુદુ રાખવામાં આવેલ છે.
કપડાની
આ
લખા—
શ્રી જૈન આત્માનંદ સભા ભાવનગર.
For Private And Personal Use Only
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
સ્ત્રી ઉપાગી સતી સુરસુંદરી ચરિત્ર.
( લેખક રા. સુશીલ. ), (રાગરૂપી આગ અને દ્વેષરૂપી કાળાનાગને શાંત કરવામાં જળ અને મંત્રની ઉપમાને યોગ્ય અદ્ભુત, રાસક કથા ગ્રંથ. )
આ ગ્રંથના મૂળ કર્તા શ્રીધનેશ્વર મુનિના આ કથાની રચના જૈન કથા સાહિત્યમાં બહુ જ આદરને પાત્ર મનાય છે. વૈરથી ધગધગતા અને રાગમાથી મૂઝાતા હૈયાને શાંત બનાવવાની કળા, કુશળતા અને તાર્કિકતા કર્તા સૂરીશ્વર મહારાજે આ ગ્રંથમાં અદ્દભુત રીતે બતાવી છે. પ્રાચીન શૈલીએ લખાયેલી આ કથાને બની શકે ત્યાં સુધી આધુનિક શૈલીએ મૂળ વસ્તુ અને આશય એ તમામ સાચવી, સરસ રીતે આ ગ્રંથની રચના કરવામાં આવી છે.
કથારસિક વાચકવર્ગ કંટાળી ન જાય તે માટે પ્રથમ કથા (ચરિત્ર), પછી કેવળી
ી ઉપદેશધારા અને તે પછી પ્રાસંગિક નેતિક ઉપદેશક લાકે (મૂળ સાથે ભાષાંતર) સુધાબિંદુ એ પ્રમાણે ગોઠવીને ગ્રંથ આધુનિક પદ્ધતિએ પ્રગટ કરેલ છે.
રસદષ્ટિ, ઉપદેશ, ચરિત્રકથા અને પ્રાચીન સાહિત્યની દૃષ્ટિએ આ ગ્રંથ એક કિંમતિ અણુમાલ અને અનુપમ ગ્રંથ છે. એન્ટીક પેપર ઉપર સુંદર અક્ષર અને કપડાના સુશોભિત બાઈડીંગથી અલંકૃત કરવામાં આવેલ છે. કિંમત રૂા. ૧-૮-૦ પટેજ જુદું.
કિંમત.
નાનું
છે !
૦-૬-૦
૦ +૧૨-૦
કલકત્તાવાળાના વિવિધ રંગેના મનોહર ફોટાઓ. નામ.
કિંમત. શ્રી નેમનાથ સ્વામીના લગ્નના વરાડે -૧૨-૦
શ્રી ગિરનારજી સિદ્ધક્ષેત્ર. શ્રી રાજ'ગરિ–સિદ્ધક્ષેત્ર.
-૬- શ્રી મહાવીર સ્વામીનું સમવસરણ તથા
૭ લેસ્યો. શ્રેણિક રાજાની સવારી.
શ્રીમધુબિંદુ શ્રી કેસરિયાજી મહારાજ,
પાવાપુરીનું જલમ દિર. શ્રી ચંદ્રગુપ્તના સોળ સ્વપ્ન.
સમેતશિખર તીથી ચિત્રાવળી શ્રી ત્રિશલા માતાના ચૌદ સ્વપ્ન. o-C-0 - સેનેરી બાઈન્ડીંગ સાથે ૨-૮-૧ શ્રી ગૌતમ સ્વામી. ૦-૮-૦ | જબુદ્દીપને નકશા ૨ ગીન
૯-૬-૦ શ્રી સમેતશિખર19 સિદ્ધક્ષેત્ર.
નવતત્ત્વના ૧૧૫ ભેદને નકરો. રંગીન ૦-ર-૦ શ્રી રાજગિરિ ૫ ચપહાડ
શ્રી સિદ્ધચક્ર યંત્ર. રંગીન બહુજ શ્રીપાનાથ પદ્માવતી
૦-૮-૦ |
| મેટી સાઈઝ ૬-૬-૦ આનંદ પ્રિન્ટિંગ પ્રેસમાં શેઠ દેવચંદ દામ છએ છાપ્યું.-ભાવનગર.
૦-૮
-૯
! !
૦-૮-૦
૭-૮
-૯
For Private And Personal Use Only
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir | Reg. No. B, 181. શ્રી આમાનદ શતાબ્દિ સીરીઝના નવા ગ્રંથા. શ્રી વીતરાગ સ્તન તથા મહાદેવ સ્તોત્ર - કલિકાલસર્વજ્ઞ શ્રી હેમચંદ્રાચાર્ય રચિત ઉપરોક્ત મહાપુરૂષની શતાબ્દિની શરૂઆત તરીકે આ માંગલિક બે ગ્રંથો પ્રથમ મૂળ સંસ્કૃત ભાષામાં પ્રગટ થયેલ છે. તેના સંપાદક આચાર્યશ્રી વિજયવલ્લભસૂરીશ્વરજી મહારાજની પ્રશિષ્ય શ્રી ચરણવિજયજી, મહારાજ છે. તેનું બરાબર શુદ્ધ રીતે સંશાધન વિવર્ય શ્રી પુણ્યવિજયજી મહારાજે કરેલ છે. વીતરાગ તેત્રમાં પ્રભુની સ્તુતિ રૂપે વીશ પ્રકાશ (પ્રકરણ ) ગુચ્યા છે. કુમાર પાળ મહારાકન નિમિતે જ શ્રી હેમચંદ્રાચાર્ય મહારાજે આ સ્તુતિરૂપ ગ્રંથ રચેલ હોવાથી કુમારપાળ મહારાજ દરરોજ સવારમાં ઉડી આ સ્તોત્રનો પ્રથમ પાઠ કરતા હતા. બીજો ગ્રંથ આ સાથે મહાદેવ સ્તોત્ર જોડેલો છે. તેમાં દેવનું સ્વરૂપ, મહાદેવ - કાને કહેવા, કાણુ હોઈ શકે ? આ છે તેની પાછળ આ મહાન આચાર્ય" શ્રી«ની કૃતિ તરીકે અન્ય વેગવ્યવછેદ કાત્રિશિકા તથા અગવ્યવહૈદ્ર દ્વાત્રિશિકા બે બત્રીશી આપવામાં આવી છે. આ એકજ ગ્રંથમાં ચારેનો સમાવેશ કરેલ છે. ઉંચા કાગળ ઉપર નિણ યસાગર પ્રેસમાં સુંદર શાસ્ત્રો ટાઈપમાં છપાવી સુંદર બાઈડીંગ કરાવેલ છે. સર્વ કાઈ લાભ લઈ શકે તે માટે માત્ર નામની બે આના કિમત રાખેલ છે. પ્રાકૃત ભાષાના અભ્યાસીઓને માટે શ્રી આત્માનંદ શતાબ્દિ સીરીઝ પુસ્તક બીજુ'. प्राकृत व्याकरणम् | કલિકાલસર્વજ્ઞ શ્રી હેમચંદ્રાચાર્યકતા. ( અષ્ટમાધ્યાય પાઠ ) સવિસ્તર ધાતુ પાકૅ સહિત. પ્રાકૃત, શૌરસેની, માગધી, પૈશાચી, ચૂલિકા પૈશાચી અને અપભ્રંશ એ છે > ભાષાના નિયમે મૂળ સૂત્રરૂપે આ ગ્રંથમાં રચયિતા મહાત્માએ સારી રીતે બતાવવા છે. આ વ્યાકરણના અંતે સવિસ્તર પ્રાકૃત ધાસ્વાદેશ અકારાદિ ક્રમથી આપ્યા છે એટલે અભ્યાસીઓને કઠાગ્ર કરવાની સરળતા પડે માટે પ્રથમ સસ્કૃત ધાતુ અને પછી પ્રાકૃત સુત્રના સપાદ અંક એ એક પૃષ્ઠમાં ત્રણ વિભાગ પાડવામાં આવેલ છે. આ વ્ર માં આવેલ મૂળ સ્ત્રી અને તેના નિયમો એવી સરસ રીતે આપેલ છે કે અ૮૫ પ્રથાનું કે કેચ થતા વિશેષજ્ઞાન પ્રાપ્ત થાય છે. આ રીતે મૂળ સૂત્રરૂ છે આ પ્રથમ વખતજ આ ગ્રંથ પ્રગટ થાય છે. તે આમા ગ્રંથ મુનિરાજ શ્રી પુણ્યવિજયજી મહારાજે તપાસેલ હોવાથી શુદ્ધ રીતે સુંદર શાસ્ત્રી ટાઈપથી નિણ યસાગર પ્રેસમાં ઉચા કાગળ ઉપર પોકેટ નાની સાઈઝમાં પ્રગટ થયેલ છે. સર્વ કેાઈ. લાભ લઈ શકે માટે આટલા મોટા ગ્રંથની માત્ર ચાર આનાજ કિંમત રાખેલી છે. પટેજ જા દુ'. લ મા—શ્રી જૈન આત્માનંદ સભા-ભાવનગર. For Private And Personal Use Only