________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
-
--
--
-
--
-
-
-
-
-
કોઈ પતિરંજન અતિ ઘણું તપ કરે છે, પતિરંજન તન પાપ; એ પતિરંજન મેં નવિ ચિત્ત ધર્યું રે, રંજન ધાતુ મિલાપ.
તપ કરણીમાં જ્ઞાનને સહકાર હોવો જોઈએ. સમજ વગરની કરણું ભવપારઉતરણ નથી બની શકતી; કેટલીક વાર તે ઉલટી વિટંબણારૂપ થઈ પડે છે. તેથી તપના લક્ષણમાં “ઈચ્છાનિધિ” ને ઉમેરવામાં આવેલ છે. વિવિધ પ્રકારની તૃષ્ણાઓ-લાલસાઓ પર સમજીને કાબૂ આણ. એ લાલસાઅંકુશને અવગણી, સ્વછંદતાથી છુટી કરી આત્માને દબાવી દે અને આત્માનું અધઃપતન કરાવી દે તેને બદલે આત્મા એને દબાવી શકે, એમાં રહેલી આસક્તિ કમી કરે અને એ રીતે પિતાનું સામર્થ્ય જમાવે એ જ ઈરછાનિરોધ અર્થાત્ તપનું સત્ય સ્વરૂપ. ઉપાધ્યાય યશોવિજયજી મહારાજ તપેપદની સ્તુતિ કરતાં કહે છે કે –
ઈચ્છાધે સંવરી, પરિણતિ સમતા ગે રે;
તપ તે એહિ જ આત્મા, વતે નિજગુણ ભેગે રે. તે જ સાચે તપ કે જેનાવડે ઇચ્છાઓને રાધ થાય છે અને એમ થવાથી સંવરની પ્રાપ્તિ થાય છે યાને કર્મોના આગમન ઉપર અંકુશ પડે છે. સમતા-સમભાવ રૂપ પરિણામની વિકસ્વરતા થતાં આત્મા પિતાના સ્વભાવમાં વર્તવા માંડે છે અને આ રીતે કર્મોનું ઉન્મેલન કરવાની ક્રિયાઓ એક પ્રકારને તપ નહિ તો બીજું શું છે ? એટલે તપમાં જ આત્મસાક્ષાત્કાર સમાયેલું છે એમ કહેવામાં જરા પણ અતિશક્તિ જેવું નથી.
એક જગાએ એટલે સુધી કહેવામાં આવ્યું છે કે નિકાચિત કમેને અંત ભગવ્યા સિવાય આવતો નથી, છતાં એવા નિકાચિત કર્મોને પણ પાતળા પાડવાની-નહિવત્ બનાવી દેવાની જાજવલ્યમાન વિદ્યુત જેવી શક્તિ તપમાં સમાયેલી છે
જે તપ કર્મ નિકાચિત તપેવે” એ લીંટી તપનું અનેરું મહામ્ય સૂચવે છે કે બીજું કંઈ ?
તપની મહત્તા કેટલી વર્ણવી શકાય ? આત્માના મૂળ ગુણેમાં જ્ઞાન-દર્શન અને ચારિત્ર ગણાય છે એ ચાત્રિમાં એને અંતર્ભાવ થાય છે તેથી જ એનું નવમા પદ તરીકેનું સ્થાન સિદ્ધચક્રજીના યંત્રમાં છે. એ તપપદ કે જેના આરાધનથી મનવાંછિત કામનાઓ ફળે છે એનું પ્રતિદિન કેવી રીતે સેવન કરવું એ જ આપણે પ્રસ્તુત વિષય છે.
[ચાલુ) ચેકસી.
For Private And Personal Use Only
