Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
સામાનંદ જીવનના
|| ક |
૫૦ ૩૦ મું.
II
પ્રકાશક, શ્રી જૈન આત્માનંદ સભા el ભાવનગર, .
વીરસં.૨૪૫૯ આત્મ સં. ૩૭ વિ.સં.૧૯૮૯
મૂલ્ય રૂા. 1) SS
પાઠ ૪ આના.
For Private And Personal Use Only
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
વિષય-પરિચય.
૧ પુષ્પ જીવન,
... ... ...વિનયકાંત કાંતિલાલ મહેતા ૧૬૮ ૨ શ્રી ભકતામરસ્તોત્રને ગુજરાતી...
કાવ્યાનુવાદ. ... ... ... ડૉ. ભગવાનદાસ મનસુખભાઈ ૩ શ્રી તીર્થંકરચરિત્ર. ... ... ... મુનિશ્રી દર્શનવિજયજી મહારાજ. ૧૫ ૪ છ લશ્યાનું સ્વરૂપ... ... ... મુનિરાજશ્રી કપૂરવિજયજી મહારાજ ૧૭૯ પ અમારી પૂર્વદેશની યાત્રા. ... ...મુનિશ્રી ન્યાયવિજયજી મહારાજ, ૧૮૨ ૬ મનનું રહસ્ય અને તેનું નિયંત્રણ. ... વિઠ્ઠલદાસ મૂ૦ શાહ .. ૭ વત્તમાન સમાચાર–શ્રી કદંબગિરિ પ્રતિષ્ઠા મહોત્સવ વગેરે. ... ૧૯૦ ૮ સ્વીકાર અને સમાલોચના. ... ...
કલકત્તાવાળાના વિવિધ રંગોથી મનોહર ફોટાઓ. નામ કીંમત.. નામ.
કીંમત. શ્રી નેમનાથ સ્વામીના લગ્નનો વરઘોડ. ૦-૧૨-૦ શ્રી છનદત્તસૂરિજી (દાદા સાહેબ ) ૦-૬-૦ શ્રી મહાવીરસ્વામીનુ સમવસરણ તથા
છ લેસ્યા.
૦-૬-૭ શ્રેણિક રાજાની સવારી. ૦-૧૨-૦ મધુબિંદુ.
૦-૬-૦ શ્રી કેસરિયાજી મહારાજ..
૦-૮-૯ શ્રી પાવાપુરીનું જલમંદિર, ૦--૦ શ્રી ચંદ્રગુપ્તના સાળ સ્વપ્ન. ૦-૮-૦ ચિત્રશાળા પ્રેસ પુનાવાળાના ફેટાઓ. શ્રી ત્રિશલા માતાના ચૌદ સ્વM. ૮-૮-૦ શ્રી મહાવીરસ્વામી.
૦-૮૦ શ્રી સમેતશિખરજી સિદ્ધક્ષેત્ર, ૦-૮-૦ | સમેતશિખર તીથ" ચિત્રાવળી શ્રી રાજગિરિ સિદ્ધક્ષેત્ર.
૦-૬-૩ - સેનેરી બાઈન્ડીંગ સાથે ૨-૮શ્રી પાવાપુરીજી સિદ્ધક્ષેત્ર. ૦-૬-૦ જંબુદ્વીપના નકશા રંગીન. શ્રી ગિરનારજી સિદ્ધક્ષેત્ર.
૦-૬-૦ | નવતત્ત્વના ૧૧૫ ભેદના નકશે. રંગીન ૭-૨-
ન વાં તૈ યા ર થ ચે લ , શ્રી ગૌતમસ્વામી. ૦-૮-૦ શ્રી પાર્શ્વનાથજી.
૦-૬-૦ શ્રી પાવાપુરી જલમંદિર. ૦–૮–૦ શ્રી સમેત્તશિખરજી.
૦-૮-છ લખે:-શ્રી જૈન આત્માનંદસભા-ભાવનગર.
ભાવનગર—આનંદ પ્રિન્ટિંગ પ્રેસમાં શેઠ દેવચંદ દામજીએ છાપ્યું.
For Private And Personal Use Only
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
|
रा . श्री ! | આ માનન્દ કે.કા.શ.
॥ वन्दे वीरम् ॥ ___ बाह्यविषयव्यामोहमपहाय रत्नत्रयसर्वस्वभूते आत्मज्ञाने प्रयतितव्यम् , यदाहुर्बाह्या अपि-" आत्मा रे श्रोतव्यो मन्तव्यो निदिध्यासितव्य " इति । आत्मज्ञानं च नात्मनः कर्मभूतस्य पृथक् कि. श्चित् , अपि त्वात्मनश्चिद्रूपस्य स्वसंवेदनभेव मृग्यते, नातोऽन्यदात्मज्ञानं नाम, एवं दर्शनचारित्रे अपि नात्मनो भिन्ने । एवं च चिद्रूपोऽयं ज्ञानाद्याख्याभिरभिधीयते । ननु विषयान्तरव्युदासेन किमित्यात्मज्ञानमेव मृग्यते ? विषयान्तरज्ञानमेवह्यज्ञानरूपं दुःखं छिन्द्यात् । नैवम् , सर्वविषयेभ्य आत्मन एव प्रधानत्वात् , तस्यैव कर्मनिबन्धनशरीरपरिग्रहे दुःखितत्वात् , कर्मक्षये च सिद्धस्वरूपत्वात् ।।
योगशास्त्र स्वोपज्ञविवरण-श्री हेमचन्द्रसूरि.
जरामराशा |
पुस्तक ३० । वीर सं. २४५९. फाल्गुन श्रात्म सं. ३७. ९ अंक ८ मो.
==
===
==
पु०५-०न.
વિશ્વમાં વિહરી એક કળી,
વહેતા સમયના ફરતા કે, ઉઘાડી તેણે સહસ્ત્ર પાંખડીયો,
પૂર્ણ શશીકલા સમ ફાવ્યું,
55==4555
For Private And Personal Use Only
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ
-
- - -
-
~~
~
~
IFE =
==== -
-
= =FFERS
ફેરવી વન–વને સૈરભ – ફેરમ
2ધું મધુમક્ષિકાઓએ મધુ
રસિકોને રસિકતા અપી કીધાં ગીતનાં ગુંજન કવિહૃદયે-- પઠાવ્યા કંઈ કંઈ પાઠ માનવોને, ઉદ્દભવી કલ્પના પરંપરા તત્વજ્ઞાનીમાં
સાક્ષાતકાર થયે કુદરતની કલાકારને–
એ અકથ્ય અનુપમ કલાનો; અને– અને પ્રભુ પૂજન નિમિત્તે
આશ્રયદાતા લલિત લતાથી પડયું વિખુટું સદાને માટે– રેડ્યા બોધપાઠ સેવાના માનવહૈયે– અપને જીવન આખુંય પ્રભુચરણે, વિભે! જીવન એવું–ઉમદા આપ,
વિનયકાંત કાંતિલાલ મહેતા.
અમદાવાદ,
UFF
ID====
===
=
====
===
=
For Private And Personal Use Only
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
શ્રી ભક્તામર સ્તોત્ર-અનુવાદ,
૧૭૧
શ્રી માનતુંગાચાર્યપ્રણીત શ્રીભક્તામર સ્તોત્રનો
ગુજરાતી કાવ્યાનુવાદ.
અનુવાદકર્તા–ડે. ભગવાનદાસ મનસુખભાઈ મહેતા
એમ. બી. બી. એસ.
-
-
(ગતાંક પૃષ્ઠ ૧૪૯ થી શરૂ.) જિન જનની જેવી જનની ના
શત માતાએ તે પ્રસવતી સુતો “હ્યાં શતગમે,
પ્રસચૅ ના સૂનું અપર જનનીએ તમ સમો; ધરે છે આકાશે સકલ દિશ તારાગણ ખરે !
દિશા માત્ર પ્રાચ સફરત કરવાળો રવિ ધરે. મુનિઓ તને કે માને છે ?
મુનિઓ માને છે પર પુરૂંવ હે, નાથ ! તુજને, - તથા ભાનુવર્ણ + અમલ પર તિમિરથી ગણે; તને સમ્યક્ પામી પ્રભુ ! જય કરે છે મરણને,
નથી હે મુનીંદા! શિવપથ બીજે શિવપદને. અચિત્યા નિસંખ્યા વ્યયવિહીન આદિ વિભુ અને,
અનંતા બ્રહ્મા ને ઇશ મદનકેનું અમલ ને, તથા યોગીઓના ઈશવર અને વિદને,
બહું એક જ્ઞાનસ્વરૃપ થતા સંત તમને.
૧. પુત્ર ૨. પૂર્વ. ૩. કિરણ. ૪. અજ્ઞાનરૂપ તમથી–અંધકારથી પર થયેલા. ૫. કલ્યાણ માર્ગ. ૬. યોગને જાણનાર. ૭. દેવ. ૮. શાંતિ કરવાથી.
++ અજ્ઞાનરૂપ તમથી-અંધકારથી પર થઈ જવાથી તેને મુનિઓ નિર્મલ સૂર્યવણું ગણે છે.
For Private And Personal Use Only
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૧૭૨
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ તું જ બુદ્ધ આદિ છે. પંજે બુદ્ધિબોધ વિબુધગણ તેથી જ બુધ ++ તું,
ત્રણે લેકે કેરા શામકરણથી “શંકર જ તું; વિધાતા” તું ધીર! શિવપથ વિધિ સ્થાપન થકી,
- તુંહી વ્યક્ત હ્યાં છે ભગવન! “પુરૂષોત્તમ” નકી. તને નમન હે! નમન હો! ત્રણે લેકે કેરા દુઃખહર તમને નમન હો!
વસુંધાના ચાર વિભૂષણ તમને નમન હો! અહે! વિલકોના પર ઈશ તમને નમન હો!
ભવાબ્ધિ રોષે એ જિનવર ! તમને નમન હો! હારા ગુણેમાં દોષને અવકાશ નથી. નવાઈ શું અત્રે? સકલજ ગુણે જો મુનિ પતિ !
રહ્યા તુને આશ્રી પ્રભુ! નિરવકોશીત્વથી અતિ; થયા છે ગર્વી જે વિવિધ પી આશ્રય થકી,
ન તું +* દષ્ટ સ્પને પણ કદીય તે દોષથી નકી. અશોકવૃક્ષ પ્રાતિહાર્ય.
અશેક આશ્રી કર પ્રસરતું જે જગપતિ!
વિરાજે છે એવું અમલ ફૂપ હારૂં અતિ અતિ; અતિશે ફુરતા કિરણ યુત, તિમિરે હરતો, રવિ જાણે રાજે જલધર સમીપે વરતો !
૨૮ + દેવ હારા બુદ્ધિ-બેધને પૂજે છે, તેથી તું જ “બુદ્ધ' છે; ત્રણે લોકોનું તું શમ (શાંતિ ) કરે છે, તેથી તું જ “શંકર' છે; મોક્ષમાર્ગની વિધિને તું વિધાતા છે, તેથી તું જ “વિધાતા–બ્રહ્મા' છે. આમ છે, ભગવાન ! તું જ સ્પષ્ટપણે “પુરૂષોત્તમ (પુરૂમાં ઉત્તમ ) છે. ૧. પૃથ્વી. ૨. અવકાશ રહિતપણે જરા પણ અવકાશ વિના.
+* હે પ્રભુ! સકલ ગુણો જે નિરવકાશપણે તને આશ્રિત થઇને રહ્યા છે તો તેમાં શું આશ્ચર્ય છે? કારણ કે નાના પ્રકારના આશ્રયથી જેને ગર્વ ઉત્પન્ન થયો છે એવા દોષોથી તું સ્વપ્ન પણ કદિ જોવાયો નથી. તાત્પર્યાર્થ એ છે કે સકલ ગુણોએ પ્રભુનો એટલો બધે આશ્રય કર્યો છે કે જરા પણ અવકાશ રહેવા દીધું નથી, તો પછી દોષ કયાંથી સમાય? આમ પ્રભુ અનંતગુણમય છે એમ દર્શાવ્યું.
૧. કિરણ. ૨. અંધકાર. ૩. વાદળા. મેઘ.
For Private And Personal Use Only
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
શ્રી ભક્તામર સ્તોત્ર-અનુવાદ,
૧૭.
૨૮
સિંહાસન પ્રાતિહાર્ય,
મણિ રશ્મિઓના સમૂંહયુત સિંહાસન વિષે,
વર્ષ હારૂં શેભે કનક સમ સુરમ્ય અતિશે; રવિ જાણે ઉચા + ઉદયાંગરિના શિખર પરે,
વિરાજે !-આકાશે જસ કિરણની જાલ પ્રસરે. ચામર પ્રાતિહાર્ય. રૂડા કર્જ જેવા ચલ ચમરથી ચાર દસતું,
તનું ત્યારે રાજે કનક સરખું કાંત પતું; શશિ જેવા શુચિ ઝરણુજલની ધાર ઘરતું,
સુવર્ણ જાણે કે સુરિિરતણું શૃંગ કરતું! + છત્રત્રય પ્રાતિહાર્ય. તમારા ત્રિ છત્ર શશિ સમ દીસે કાંત અતિશે,
રહી ઉચે ઢાંકે રવિકર પ્રતાપ નભ વિષ; અહો! મૌક્તિકોના ગણથી જસ શભા બહુ વધી,
ત્રણે લોકોનું જે પ્રભુપણું પ્રકાશે જિનપતિ! * ૩૧ ૪. કિરણ. ૫. શરીર. ૬. મોગરાના ફુલ. ૭. પવિત્ર, નિર્મળ. ૮. સોનાનું. ૯. મેરૂ પર્વત. ૧૦. શિખર
* અશોક વૃક્ષ આછે રહેલ પ્રભુના રૂપને અત્રે વાદળા સમીપે રહેલ સૂર્યબિંબ સાથે સરખાવ્યું છે. અશોક=મેધ. પ્રભુનું રૂપ-સૂર્યાબિ. આમ રહેલું સૂર્યાબિંબ જેવું શોભે છે તેવું પ્રભુનું રૂપ શોભે છે. - + રત્નના કિરણોથી વિચિત્રરૂપ એવા સિંહાસનમાં હારૂં સુવર્ણ જેવું સુંદર શરીર વિરાજે છે. તે આકાશમાં કિરણો પ્રસારતું, ઉદયાચલના શિખર પર રહેલું જાણે કે સૂર્ય બિમ્બ હાયની ! નકિરણો સૂર્યકિરણો. સિંહાસન=ઉદયાચલ. પ્રભુ શરીર=સૂર્યબિંબ.
++ અ મેરૂ પર્વતના શિખર સમાન પ્રભુનું સુવર્ણવણું શરીર કપ્યું છે, અને ચંદ્ર જેવા નિર્મલ ઝરણુજલ સમાન પ્રભુને વિંઝાતા ચામર કલપ્યા છે.
૧૧. પ્રબળ તેજ, પ્રબળ તા. ૧૨. તમારા ત્રણ છત્ર ત્રણે લોકોના પરમેશ્વરપણાનું સૂચન કરે છે.
For Private And Personal Use Only
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૧૩
૧૭૪
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ. સુવર્ણકમલની રચના. વિકાશી સુવર્ણ ન કમલની કાંતિ ઘરતું,
સ્કુરતા પાસે નખકિરણથી રમ્ય દૌસતું; અહીં એવું હારૂં પદયુગલ જ્યાં જ્યાં પદ ધરે,
પ્રભે! ત્યાં પોની શુભ વિરચના વિબુધ કરે.
ફર
૩૩
આવી વિભૂતિ નહિ કે બીજાની”. વિભૂતિ આવી જે સતધરમના દેશની સામે,
થઈ હારી–તેવી નહિ અપરની કે પણ સમે; પ્રભા હોય જેવી-દિનકર તણે તિમિર હરી કિહાંથી તેવી તે ગ્રહણ વિકાશીનીય વળી ?
મહા ભયહર સ્પે. તુજ આશ્રિતને ગજને ભય ના. ઝરતા ઝુલંતા મદમલીન ગંડસ્થલ વિશે,
ભમતા ભંગના રવથી વધતે ક્રોધ અતિશે; કરિ એ ઐરાવત સમ મદર મળતાં,
પ્રભે! સામે ભાળી ભય ન તુજ આશ્રિત ધરતા.
૩૪ (ચાલુ)
૧૩. શ્લેષ (દ્વિઅર્થી શબ્દો છે. નવ=નવ ( સંખ્યા છે, અથવા નવીન. પ્રભુ જ્યાં જ્યાં પગ મૂકે છે ત્યાં દેવતાઓ નવ સુવર્ણકમલની રચના કરે છે.
૧૪. દેવ. ૫. સૂર્ય. ૧૬. અંધકારનો નાશ કરનારી. ૧૭. શબ્દ, ગુંજારવ. ૧૮, હાથી.
** આ સ્થળે બાકીના દેવદુંદુભિ આદિ પ્રાતિહાર્યોનું વર્ણન ખૂટે છે. તે સંબંધી કે ગેપવવામાં આવ્યા છે એમ કહેવાય છે. દિગંબર સંપ્રદાયમાં અને “ર્માતા૨૨૩પૂરિતવિવિમાન'–ઇત્યાદિ ચાર વિશેષ લોકે માન્ય છે, તેનું ભાષાંતર આ સ્તોત્રના અંતે પરિશિષ્ટરૂપે આપવામાં આવ્યું છે.
For Private And Personal Use Only
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
શ્રી તીર્થકરચરિત્ર.
૧૭૫
- -
-
-
-
-
- 4
*
* *
*
*
* * ન
-
ક ક
-
અગિઆર અંગોમાં નિરૂપણ કરેલ
શ્રીતીર્થકરચરિત્ર,
શ્રી જ્ઞાતાસૂત્ર,
( ગતાંક પૃષ્ઠ ૧૫૩ થી શરૂ. ) ત્યારે તે જિતશત્રુ વિગેરે છએ રાજાઓને વિદેહની શ્રેષ્ઠ રાજકન્યા મહિલકુમારી પાસેથી આ પરમાર્થ પામી વિચારી શુભ પરિણામવડે પ્રશસ્ત અધ્યવસાવડે વિશુદ્ધલેશ્યાવડે તેને રોકનાર કમેને નાશ થતાં ઈહા અપાય સહિત ચાવત...સંસી જાતિસ્મરણ જ્ઞાન ઉત્પન્ન થયું જેથી ઉપરોક્ત કથનને સારી રીતે પામે છે.
ત્યારે મલ્લિ તીર્થકર જિતશત્રુ વગેરે છએ રાજાઓને જાતિસ્મરણ જ્ઞાનવાળા જાણીને ગર્ભ ઘરના દરવાજા ઉઘડાવે છે. ત્યારબાદ તે જિતશત્રુ વગેરે જ્યાં મલ્લિ અરિહંત છે ત્યાં આવે છે તેથી તે મહાબલ વગેરે સાતે બાલમિત્રે એક સાથે એકઠા થયા. - ત્યાર બાદ મલિ અરિહંત જતશત્રુ વિગેરે છએ રાજાઓને આ પ્રમાણે કહે છે હે દેવાનુપ્રિયે ! ખરેખર હું એ રીતે સંસારભયથી ઉદ્વિગ્ન છું યાવત્.દીક્ષા લઉ છું તો તમે શું કરો છો? તમે એમજ રહેશે? કે યાવતુ.... " તમારૂં હિત સામર્થ્ય પામશે?
જિતશત્રુ વગેરે રાજાઓ મલિ તીર્થકરને આ પ્રમાણે કહે છે-હે દેવાનુપ્રિય ! યદિ તમે સંસાર ભયથી ઉદ્વિગ્ન, યાવતું......દીક્ષા લે છે તો પછી હે દેવાનુપ્રિય! અને બીજું આલંબન આધાર કે પ્રતિબંધ કેણુ છે? વળી હે દેવાનુપ્રિય! જેવી રીતે તમે આજથી ત્રીજા ભવમાં અમારા દરેક કાર્યમાં વડીલ જેવા યાવત્..ધમધૂરા સ્વરૂપ હતા તેવી જ રીતે હે દેવાનુપ્રિય ! અહીં પણ યાવત થાઓ. હે દેવાનુપ્રિય ! અમે પણ સંસારના ભયથી ઉદ્વિગ્ન છીએ યાવત...........જન્મ-મૃત્યુથી ભયભીત છીએ એટલે દેવાનુપ્રિયની સાથે મુંડ બની ચાવતું....દીક્ષા લઈશું.
ત્યારે મલ્લિ તીર્થકર તે જિતશત્રુ વિગેરેને આ રીતે કહે છે–ચદિ તમે સંસારભયથી ઉદ્વિગ્ન ચાવતુ...મારી સાથે લેશે તે હે દેવાનુપ્રિયે!
For Private And Personal Use Only
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૧૭૬
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ.
જાઓ પિતપોતાના રાજ્યમાં મોટા પુત્રને ગાદીએ સ્થાપે, સ્થાપીને હજાર પુરૂષ ઉપાડે તેવી શિબિકાઓમાં ચડીને તેવા જ રૂપમાં મારી પાસે આવે.
ત્યારે તે જિતશત્રુ વિગેરે મહિલા તીર્થકરના આ કથનને સાંભળે છે. ત્યારબાદ મલિ અરિહંત જિતશત્રુ વિગેરેને સાથે લઈને જ્યાં કુંભરાજા છે ત્યાં આવે છે, આવીને કુંભરાજાના પગે પાડે છે ત્યારે કુંભરાજા તે જિતશત્રુ વિગેરેને ઘણાં અશન-પાન-ખાદિમ-સ્વાદિમ-પુલ વસ્ત્ર–ગંધ -માલા અને વિભૂષણોથી સત્કાર કરે છે ચાવત..તેઓને પાછા મોકલાવે છે.
- ત્યારબાદ તે જિતશત્રુ વિગેરે કુંભરાજાએ વિસર્જિત કરેલા જ્યાં જ્યાં પિતપોતાના રાજ્ય છે, જ્યાં જ્યાં પિતાના નગરે છે ત્યાં આવે છે, આવીને પિતાના રાજ્ય પામીને રહે છે.
ત્યારે મહિલા તીર્થકર એક વર્ષ બાદ નીકળીશ ( દીક્ષા લઈશ) એમ મનમાં ચિંતવે છે. ( સૂત્ર ૫).
તે કાલે અને તે સમયે ઇંદ્રનું આસન ચાલવા માંડે છે ત્યારે શક–દેવેંદ્ર દેવરાજ પિત ન આસનને ચલાયમાન જુએ છે, જોઈને અવધિજ્ઞાન આપે છે. અવધિવડે મહિલનાથ અરિહંતને દેખે છે, દેખીને ઈંદ્રને આ પ્રમાણે સંકલ્પ યાત ઉપજે–એ રીતે ખરેખર જંબુદ્વીપમાં ભરતક્ષેત્રમાં મિથિલા નગરીમાં કુંભરાજની પુત્રી મલિ અરિહંત “હું નીકળીશ” એમ મનમાં ચિંતવે છે તે ભૂત, વર્તમાન કે ભવિષ્યના શક દેવેંદ્ર દેવરાજાને આચાર છે કેનિષ્કમણને ઇચ્છનાર અરિહંત ભગવંતેને આ પ્રમાણે ધનસંગ્રહ દે. જેમકે
ઇંદ્ર અરિહતેને ૩,૮૮,૮૦,૦૦,૦૦૦ ધન આપે છે.” એ રીતે વિચારે છે. વિચારીને વૈશ્રમણ દેવને બેલાવે છે, બેલાવીને કથે છે કે-હે દેવાનુપ્રિય! જંબદ્વીપમાં ભરતક્ષેત્રમાં ચાવતુ..૮૦ લાખ દેવા જોઈએ તે હે દેવાનુપ્રિય ! તમે જાઓ, જંબુદ્વીપના ભરતક્ષેત્રમાં કુંભકરાજાના ઘરમાં આ પ્રમાણેની ધનસંપદા એકઠી કરો. એ પ્રમાણે કરીને મારી આ આજ્ઞાને જલ્દી પાછી આપે.
ત્યારે તે વૈશ્રમણ દેવ શક દેવેંદ્ર દેવરાજે આ પ્રમાણે કો થકે હર્ષિત બન્ને હાથે જેને યાવત્...સાંભળે છે. સાંભળીને ભક દેવને બેલાવે છે. બેલાવીને આ રીતે કહે છે-હે દેવાનુપ્રિયે! તમે જબદ્વીપમાં ભરતક્ષેત્રમાં મિથિલા રાજધાનીમાં જાઓ, કુંભકરાજાના ઘરમાં ૩,૮૮,૮૦,૦૦,૦૦૦ આ પ્રમાણની ધનસંપદાને એકઠી કરા-દાખલ કરો. તેમ કરીને મારી આ આજ્ઞા પાછી લાવે.
ત્યારબાદ તે જાલકો વૈશ્રવણના (વચને યાવત...સાંભળીને ઇશાન કેશુમાં જાય છે. જઈને ચાવત.ઉત્તર વૈક્રિયરૂપે વિક છે, વિકુવને તે
For Private And Personal Use Only
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
શ્રી તીર્થકરચરિત્ર,
૧૭
ઉત્કૃષ્ટ (ગતિ) વડે યાવતુ.... ગમન કરતા જ્યાં જંબદ્વીપ છે, જ્યાં ભગ્નક્ષેત્ર છે, જ્યાં મિથિલારાજધાની છે, જ્યાં કુંભરાજાને મહેલ છે ત્યાં આવે છે. આવીને કુંભકરાજાના ભુવનમાં ૩,૮૮,૮૦,૦૦,૦૦૦ મેળવે છે. એકઠા કરીને જ્યાં વૈશ્રમણ દેવ છે ત્યાં આવે છે. આવીને બે હાથ જે થાવત...( આજ્ઞા ) પાછી આપે છે.
ત્યારે તે વૈશ્રમણુદેવ જ્યાં શક-દેવેંદ્ર-દેવરાજ છે ત્યાં જાય છે, જઈને બે હાથ જે યાવત...પાછી આપે છે.
ત્યારબાદ મલ્લિનાથ અરિહંત હમેશાં સવારે ચાવતું....મગધના પ્રાત કાલીન ભેજનકાળ સુધી અનેક સનાથ, અનાથ, પથિક, ખેપીયા, કરાટીયા (પરીમાં ખાનારા) અને કાર્યાટિકોને એક એક કોડ અને પૂરા આઠ લાખ સેનું ( સોનામહોર ) આટલી ધનસંપદાનું દાન કરે છે*
( ઇંદ્ર આપેલ સોનામહોરમાંથી જે દાન અપાય છે તેની આ સંખ્યા છે. આ સિવાય કુંભરાજા દાનશાલાઓ વિગેરેમાં જે દાન આપે છે તેની ગણત્રી જૂદી કરવી–ટીકાકાર)
ત્યારે તે કુંભરાજા મિથિલા રાજધાનીમાં ત્યાં ત્યાં તે તે દેશમાં ઘણી ભોજનશાળા ( મહાનસશાલા )ઓ સ્થાપે છે. જ્યાં ઘણુ નોકર-ચાકર-મનુ ઘણા અશન, પાન, ખાદિમ તથા સ્વાદિમ તૈયાર કરે છે, તૈયાર કરીને જે આ પ્રકારના મનુષ્ય આવે છે જેમ કે-મુસાફર, ખેપિયા, કટિકે, કાર્યાટિકે, પાખંડીઓ કે ગૃહસ્થા. તેઓ તેઓને આશ્રમ, વિશ્રામ તથા સુખાસનપૂર્વક વિપુલ અશન વિગેરે દેતા પીરસતા રહે છે.
ત્યારે મિથિલાના શૃંગાટક ( શીંગડા જે ચેક) યાવતુ ઘણુ માણસે અન્ય અન્ય આ પ્રમાણે કહે છે–હે દેવાનુપ્રિયે ! ખરેખર એ રીતે કુંભરાજાના ભુવનમાં સર્વ કામગુણત ઈચ્છાનુસાર વિપુલ અશન વિગેરે ઘણા શ્રમને યાવતુ...પીરસે છે ( ધે છે) સુર, અસુર, દેવ, દાનવ, અને રાજાએથી પૂજિત તીર્થકરોના નિષ્કમણમાં ઇચ્છિત માગો ઇચ્છિત માગે એમ ઘેષણપૂર્વક ઈચ્છાનુસાર અનેકવિધ દાન દેવાય છે ૧.
ત્યારબાદ મલ્લિનાથ અરિહંત એક વર્ષ બાદ ૩,૮૮,૮૦,૦૦,૦૦૦ આટલી અર્થસંપદા દઈને નીકળીશ (દીક્ષા લઈશ) એમ મનમાં ધારે છે. (સૂવ ૭૧ )
ધ્યાન
* અનુકંપા દાનનો લેપ કરનાર તેરાપંથી–સ્થાનકમાર્ગીઓ આ પાઠ તરફ જ આપો કે ?
For Private And Personal Use Only
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ. તેકાલે અને તે સમયે લૌકાંતિક દે બ્રહ્મલોકકલ્પમાં રિઝ નામના વિમાન પ્રસ્તરમાં પોતપોતાના વિમાનમાં પોતપોતાના શ્રેષ્ઠ પ્રાસાદમાં દરેકેદરેક ચાર હજાર સામાનિક દે, ત્રણ પર્ષદા સાત સૈન્ય, સાત સેનાધિપતિઓ, સોળ હજાર આત્મરક્ષક દે, અન્ય અનેક લૌકાંતિક દેથી વિંટાએલા જોરથી કરાતા નાચ ગીત વાદ્યાના ચાવતું....શદવડે ભોગવતા રહે છે. તેના નામ આ પ્રમાણે છે. ૧ સારસ્વતે, ૨ આદિત્ય, ૩ વહિ, ૪ વરૂણે, ૫ ગયા , ૬ તુષિત, ૭ અવ્યાબાધે, ૮ આને, અને ૯ રિો (૧) ત્યારે તે લૌકાંતિક દેના પ્રત્યેક આસને ચલાયમાન થાય છે તે જ રીતે યાવતું.....દીક્ષા લેતા અરિહંતને સંધન કરે છે ઈતિ. તે અમે પણ જઈએ અને મલ્લિ અરિહંતને સંબોધન કરીએ એમ કરીને વિચારે છે, વિચારીને ઇશાન કોણમાં વૈકિય સમુદ્દઘાત કરે છે. તેમ કરીને સંખ્યાતા જન એ રીતે ભકના અધિકાર પ્રમાણે યાવતું...”
જ્યાં મિથિલા રાજધાની છે, જ્યાં કુંભકરાજાનું ભુવન છે, જ્યાં મલિઅરિહંત છે, ત્યાં આવે છે આવીને અંતરિક્ષમાં રહેલ ઘુઘરીવાળા યાવત... શ્રેષ્ઠ વસ્ત્ર પહેરેલા બે હાથ જોડીને તે પ્રકારની ઈષ્ટ વાણીવડે આ પ્રમાણે કહે છે.
હે ભગવાન! બુદ્ધબને. હે લોકનાથ! ધર્મતીર્થ પ્રવર્તા, જે જીને હિતસુખ અને મોક્ષ આપનાર થશે એવી રીતે બે વાર ત્રણવાર ઉપરોક્ત બેલે છે બેલીને મહિલનાથ અરિહંતને વાંદે છે–નમે છે, વાદીને નમીને જે દિશાએથી આવ્યા હતા તે દિશામાં ચાલ્યા ગયા.
ત્યારબાદ મહિલઅરિહંત તે લોકાંતિક દેવોએ સંબોધન કરાતા જ્યાં માતા-પિતા છે ત્યાં આવે છે, આવી બે હાથ જોડીને કહે છે કે માતાપિતા ! હું ઈચ્છું છું કે તમારી આજ્ઞા મળતા મુંડ થઈ યાવત...પ્રવજ્યા ગ્રહું.
હે દેવાનુપ્રિય ! યથાસુખ (જેમ સુખ લાગે તેમ) કરે. પ્રતિબંધ કરો નહી ત્યારબાદ કુભરાજા કૌટુંબિક પુરૂને લાવે છે, બોલાવીને આ પ્રમાણે
(ચાલુ)
For Private And Personal Use Only
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
છ લેશ્યાનું સ્વરૂપ.
૧૭
છ લેશ્યાનું સ્વરૂપ. 8xosoney »08
(ગતાંક પૃષ્ઠ ૧૦૯ થી શરૂ ) (લે. સગુણાનુરાગી મુનિરાજ શ્રી કરવિજયજી મહારાજ.)
“લેશ્યા – રાજનવેશ્યાઓ છ છે, તેમાં કૃશ્ના, નીલા અને કાપતા નામની પ્રથમની ત્રણ છે તે મહારાજાના સૈન્યને પિષણ આપનારી છે. આત્માના શુદ્ધસ્વભાવ આગળ પડદે નાખી તેને ઢાંકી દેવા પ્રયત્ન કરે છે. પ્રકૃતિ, સ્થિતિ, રસ અને પ્રદેશ-આ ચાર પ્રકારે આત્મા ઉપર કમનું બંધન થાય છે, તેમાં પ્રદેશ બંધનરૂપે આ બાઈએ આત્માને બાંધવા માટે નિત્ય પ્રયત્ન કરી રહેલી છે. આત્મા સ્ફટિક રત્નની માફક સ્વભાવે નિર્મળ છે, છતાં સ્ફટિક જેમ બીજા લાલ, પીળા, કાળાદિ પદાર્થોના સંબંધમાં આવતાં, તે પદાર્થોની પ્રભા સ્ફટિકપર પડતા, નિર્મળ છતાં લાલ, પીળા, કાળારૂપે સ્ફટિક બહાર દેખાવ આપે છે તેમ નિર્મળ આત્માની પાસે, મનનાં, વચનનાં અને શરીરનાં સક્રિય શુભાશુભ પ્રવૃત્તિવાળા, તથા પૂર્વના અનુભવની સમૃતિવાળાં પુદગલ દ્રવ્ય આવવાથી, સ્ફટિકની માફક આત્મામાં એક જાતનું પરિણામ ઉત્પન્ન થાય છે, જે પરિણામે વડે આત્મા કર્મની સાથે જોડાય છે, તે પરિણામ એ જ લેશ્યાનું સ્વરૂપ છે.
આ પરિણામે આત્માને વિવિધ રંગે વિવિધ સ્વરૂપ ધારણ કરાવે છે. પ્રથમની કુષ્ણલેશ્યાને રંગ કાળો મેઘ કે અંજન સરખે છે. આવાં દ્રવ્યની સમીપતાથી આમા પિતાના સ્વરૂપમાં રૌદ્રધ્યાનનાં પરિણામે ઉતન્ન કરે છે. લેકે તેને લઈને રૌદ્રધ્યાની, નરકે જવાની તૈયારી કરનારા મહાપાપી, ક્રુરકમ ઇત્યાદિ નામથી ઓળખે છે. આ કણાને રસ લીંબડાના રસથી પણ વધારે કડવો છે તેને ગંધ સડી ગયેલાં મડદાંથી પણ વિશેષ દુર્ગધતાવાળો છે. તેને સ્પર્શ અતિ ઠંડા અને લખે છે. ૧
બીજી નલલેશ્યા અંગે મેરની ડોકના રંગ જેવી છે. સ્વાદમાં મરચાં કે પીંપરના જેવી તીખી છે, ગંધમાં પ્રથમના કરતાં ઓછી દુર્ગધતાવાળી છે અને સ્પર્શમાં, ઠંડા અને રૂક્ષ પશુની છે. ૨
નજી કાતિલેશ્યા સંગે પારેવાના જેવા ધુંસરા--મલીન રંગવાળી છે. તેને સ્વાદ કાચા આ મેળાની માફક તુરાશવાળે છે, બંધ બી જી કરતાં ઓછી દુધવાળા હોય છે, પશમાં પણ ઓછો શીત અને એ છે લુ હોય છે ૩.
For Private And Personal Use Only
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૧૮૦
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ. ચેથી કલેશ્યાને રંગ સંધ્યા સમયે થતાં લાલ વાદળાંના રંગ જેવો લાલ છે. તેને સ્વાદ કેરીના ૨સ જેવો છે. ગંધમાં સુગંધી પદાર્થ જે તેને ગંધ છે. સ્પર્શી ગરમ અને કેમળ હોય છે. આ લેશ્યા ચારિત્ર ધર્મના સૈન્યને મદદ કરનારી છે. પાછળની ત્રણે વેશ્યાઓ આત્માની આડે પડદારૂપે તે છે, છતાં તે પડદાઓ ક્રમે ક્રમે પારદર્શક જેવા નિર્મળ થતા જાય છે, જેથી આત્માના શુદ્ધસ્વરૂપને સર્વથા દબાવી શકતા નથી. ૪.
- પાંચમી લેશ્યાનું નામ પડ્યૂલેશ્યા છે. આ તેના કરતાં બધી વાતે ચઢયાતી છે સારી છે. આને વર્ણ સેનાના જે પીળાશ ઉપર છે, તેને સ્વાદ ખજુર કે દ્રાક્ષના જે મધુર હોય છે, તેને ગંધ વિશેષ સુગંધીવાળો હોય છે, તેને સ્પર્શ સાધારણ ગરમ અને સ્નિગ્ધ છે. ૫.
- છઠ્ઠી વેશ્યાનું નામ શુકલેશ્યા છે. આ વેશ્યા સર્વથી ઉત્તમોત્તમ છે. તેને વર્ણ ચંદ્ર જે, દુધ જે કે તેથી પણ વિશેષ ઉત્તરોત્તર ઉજવળ અને નિર્મળ છે. તેને રસ ખાંડ, સાકર કે ગળથી પણ વિશેષ મીઠાશવાળે છે, તેને ગંધ અતિશે સુગંધી છે, તેને સ્પર્શ સુખદાયી સહેજ ગરમ અને વિશેષ પ્રકારે નિગ્ધ છે. ૬.
આ લેશ્યાઓ એક પછી એક સુધારાવાળા સ્વભાવની છે. દષ્ટાંત તરિકે છે લુંટારાઓ ગામમાં ધાડું પાડવા જતા હતા. પેલે લુંટાર બહુ જ નિદય હતું, તેણે પિતાના મિત્રોને જણાવ્યું કે ભાઈઓ ! ગામમાં જતાં જે સામુ મળે તેને હથીયારોથી ઠાર કરો. પછી તે મનુષ્ય હોય કે પશુ હોય, પણ તેને મારે. આ તેના પરિણામ કૃષ્ણલેશ્યા સાથે સરખાવવા જેવા છે. પિતાને સ્વાર્થ સિદ્ધ કરવા જી આટલી હદ સુધી નિર્દય બને છે. ૧.
બીજે કહે છે કે ભાઈ! પશુઓને આપણી સાથે કાંઈ વેર નથી, માટે પશુઓને મૂકીને જે માણસ સામે મળે તેને મારો. આ માણસને પરિણામ નીલલેશ્યાના પરિણામ સાથે સરખાવાય તેવા છે. ૨.
ત્રીજો માણસ બેલ્યો ભાઈ! સ્ત્રીઓએ આપણે શો ગુહા કર્યો છે? તેમ તે માણસને હેરાન પણ કરતી નથી માટે સ્ત્રીઓને ન મારતાં પુરૂને મારવા. આ માણસના પરિણામ ત્રીજી કાતિલેશ્યાના પરિણામ સાથે બંધબેસતા થાય છે. ૩.
માણસ બેલ્યો ભાઈ ! બધા પુરૂષને મારવાની કોઈ જરૂર નથી. બધા માણસે કાંઈ આપણી ઈચ્છાની આડે આવનારા નથી, માટે જેની આગળ હથીયાર દેખે તેને મારો. બીજાને ન મારવા. આ માણસના પરિણામ તેજેલેશ્યાને સાથે સરખાવાય તેવા છે. ૪.
For Private And Personal Use Only
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
છે લેગ્યાનું સ્વરૂપ.
૧૮૧ પાંચમે માણસ બે કે ભાઈ! માણસોની પાસે હથીયાર હોય તે કાંઈ બધા આપણા દુશમને નથી, માટે જે પુરૂષ આપણું સામે થાય તેને મારવે, બીજાને મારે નહિ. આ માણસના વિચારે પદ્મલેશ્યાવાળાના પરિણામ સાથે સરખાવા ચોગ્ય છે. પ.
છઠ્ઠો માણસ છે કે ભાઈ! માણસેને મારવાનું કે તેઓની સાથે લડાઈ કરવાનું કોઈ કારણ નથી. આપણે તે ધન લેવા આવ્યા છીએ તે જેમ બને તેમ ધન લઈને ચાલ્યા જવું. આપણા કામ સાથે કામ રાખવું. આ માણસને પરિણામ શુકલેશ્યાવાળા જીવોની સાથે સરખાવવા જેવા છે. ૬.
આ પ્રમાણે પરિણામના અધ્યવસાય સ્થાનકે એક બીજાથી ચડતા ઉતરતા હોવા સાથે સારા-ખોટામાં પણ અસંખ્યાતા ભેદ હોય છે. જ્યાં જ્યાં મન, વચન, કાયાની પ્રવૃત્તિ છે ત્યાં ત્યાં આ લેશ્યાઓની હયાતિ હોય છે. કેવળજ્ઞાન થયા પછી પણ એક શુકલેશ્યા રહે છે. જ્યારે તેઓ આ દેહને ત્યાગ કરે છે ત્યારે આ સેશ્યાઓ સદાને માટે તેમનાથી છુટી પડે છે.
પ્રથમની ત્રણ લેશ્યા મડાહના સૈન્ય સંબંધી છે. પાછલની ત્રણ લેશ્યા ચારિત્રધર્મના સૈન્ય સાથે સંબંધ ધરાવનારી છે.
મહારાજા ગુણધારણ ! આ પ્રમાણે જરા વિસ્તારથી તમને મેં કર્મપરિણામ અને તેનું કુટુંબ, મહામહ અને તેનો પરિવાર, તેના સામંત રાજાઓ, તેના અંતરંગ શહેરો, તેને બહાર પ્રગટ થવાને સ્થાનરૂપ ભવચક્ર નગરના ચાર વિભાગો અને જીવને દુઃખ દેનારી સાત રાક્ષસીઓ તથા લેશ્યાઓ વિગેરેની હકીકત કહી સંભળાવી તે તમારા ધ્યાનમાં બરેલર આવી જ હશે.
ગુણધારણે મસ્તક નમાવીને જણાવ્યું કે હે! પ્રભુ મારા પર આજે મોટે અનુગ્રહ કર્યો છે. જ્ઞાની-અનુભવી ગુરૂ સિવાય આ બોધ કોણ આપે ? આ અંતરંગ લોકોને-દુશ્મનોને જાણ્યા વિના મનુષ્યને પુરૂષાર્થ શું કામ આવે? પ્રભુ ! મારાપર આજે મહાન ઉપકાર આપે કર્યો છે. નાથ ! હવે ચાસ્ત્રિધર્મ રાજા અને તેના પરિવારાદિની હકીકત આપ આગળ સંભળાવવા કૃપા કરો. આત્માને હિતકારી છે તે જ કુટુંબ છે, તે સાંભળવાની મારી તીવ્ર ઈચ્છા છે.
આચાર્યશ્રીએ જણાવ્યું કે રાજન! તમારી ઈચ્છા પાર પડશે જ. સાવધાન! થઈને તમે બધા સાંભળો.
ટૂંકાણમાં જે જે કારણથી કેધાદિક કષાય જાગૃત થાય તે તે કારણેને ત્રિકરણ શુદ્ધ તજે અને જે જે કારણેથી કેધાદિક કષાય ઉપશાન્ત થાય તે તે કારણને ત્રિકરણ શુદ્ધ આદરવા પ્રયત્ન કરો ઇતિમ.
– Five
For Private And Personal Use Only
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
૧૮૨
www.kobatirth.org
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ
અમારી પૂર્વેદેશની યાત્રા.
( ઐતિહાસિક દૃષ્ટિએ. ) © લેખક: મુનિ ન્યાયવિજયજી
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
O
O
( ગતાંક પૃષ્ઠ ૧૫૭ થી શરૂ )
આ સિવાય દાનવીર ધર્મપ્રેમી શ્રીયુત્ મામજી મહાદુરસિંહજી સિંધીને ત્યાંપણ બહુ જ સુંદર સંગ્રહ છે થાડે! પણ મહત્વના સંગ્રહ છે. હિન્દી સાહિત્ય સમ્મેલનના પ્રદનમાં તેએાના સંગ્રહની બહુ જ પ્રશંસા થઇ હતી. તેને અંગે તેમને સુવર્ણ પદક-મેડલ પશુ મળ્યો હતા. તેમની ઉદારતાભરી દાનવ્રુત્તિથી અને વિદ્યાપ્રેમથી મહાન શ્રીમાન્ વ્યાપારી તરીકે જ નહિં, પરન્તુ વિદ્યાપ્રેમી અને શ્રીમાન તરીકે પણ તેમની કાર્કિદી બહુ યશસ્વી લેખાય છે. ખાજી દયાલચંદજી પારેખ રાયકુમારસિંહજી આદિ પણુ જૈન સંધની સુંદર સેવા બજાવે છે. શુભ પ્રવૃત્તિઓમાં યથાશક્તિ સારા ભાગલ્યે છે. તેમજ ગુજરાતી જૈન સંધના પ્રેસીડેન્ટ નાત્તમભાઇ, પ્રાણજીવનભાઇ તથા કેશવભાઈ આદિ પણ ખ્યાતનામા અને કાકર્તી છે. કલકત્તામાં જૈનેાની ધાર્મિક પ્રવૃત્તિ એવી ભાગ્યે જ હશે કે જેમાં નરાત્તમભાઇ ભાગ ન લેતા હેાય. અહીં અમદાવાદ કે મુઅઇની માફક જૈતાની વધારે વસ્તી નથી છતાંય મરૂદેશી જૈનેની વસ્તી સારા પ્રમાણમાં છે, તેમાંય તેરાપંથી જૈનાની વસ્તી ધણી છે, દિગંબર જૈનાની વસ્તી આપણાથી ધણી ઓછી છે. તેમની પણ જૈન સિદ્ધાંત પ્રકાશિની સંસ્થા જોવા ચેાગ્ય છે. પ્રસિદ્ધ ચિત્રપ્રકાશક નથમલજી ચડાલિયા પણ પોતાનાં સુન્દર ચિત્રો અહીંથી જ પ્રક્રાશિત કરે છે. આ વખતે તેા કેટલાક તીર્થીના સુન્દર સુહા પોતે જાતે ઉતાર્યાં છે અને ટુંક સમયમાં પ્રકાશિત કરશે. શિખરજી તીથની ચિત્રાવલી બહાર પાડી જૈન સાહિત્યની સારી સેવા બજાવી છે.
For Private And Personal Use Only
ચંદ્ર સમય હાય અને ખીજા સ્થાને જોવા હોય તે તે પણ ધણાં છે, જેમાં મુખ્ય મહીંનું મ્યુઝીયમ, અજાયબ ઘર, મહાન વિજ્ઞાનશાસ્ત્રી જગદીશચન્દ્રમાઝની લેબટરી (પ્રયામશાળા, વિકટારીયા મેમારીયલ, આકટરસ્થેાની મેાન્યુમેટ-કિલ્લો, ઇડન ગર્ડન પીરીયલ લાયબ્રેરી, ધરાજીક ચૈત્ય (બૌદ્ધવિહાર ) બગીય સાહિત્ય પરિષદ, મેટનકલ ગાર્ડન, વિવેકાનંદ મ બ્લેક હાલ જો કે તે કલ્પિત મનાય છે. ) કાલિમંદિર વગેરે ઘણું ઘણું છે.
અહીં ચાતુર્માંસ કરી અમે અમગજ તરફ વિહાર કર્યાં. અજીમગજ તરફ જતાં અંગાળ જોવાને મળે છે. બંગાળની દશા બહુ જ કરૂણ અને દયા છે. દ્રારિદ્રયદેવીનું ભીષણ સ્વરૂપ ચોતરફ પથરાયું પડયુ છે. અજ્ઞાનતા પણ એછી નથી. અહીં જમીનદારારઇસા સુખી છે દિનરાત વૈભવવિલાસમાં અને મેાજમઝામાં મશગુલ રહી ગરીબ નિરાધાર પ્રજાનાં લેહી ચૂસે છે. ગંગાથી ઘેરાયેલા અને કુદરતી મહેરવાળા આ પ્રદેશમાં લક્ષ્મીની છોળેા ઉછળવી જોઇએ, પરન્તુ ગુજરાત અને સૌરાષ્ટ્રના ખેડૂતો અને મજુરા કરતાં અહીંના ખેડુતા
૧. જૈન જ્યોતિમાં મેં આનું રસિક વન આપ્યુ છે.
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
અમારી પૂર્વ દેશની યાત્રા.
૧૮૩
',
અને મજુરામાં ગરીબાઇ વધારે છે. આમાં મૂળ કારણ આળસ છે. ‘‘હાત્ છીકી તમા–તેડી આ છે ભાજી ? આ છંદો દરેક કાર્યોમાં સંભળાય છે. આજ બંગાળમાં ક્રાન્તિળ પુરજોશમાં છે તેનુ મુખ્ય કારણ ગરીબાઇ છે, જ્યાંસુધી રોટી નહિં મળે ત્યાંસુધી આજ દશા રહેવાની છે, તેમજ ક્રાન્તિદળવાળા જલ્દી ફૂટી જતા હોય, ભડાફેાડ થતી હાય તે પણ દરિદ્રતા દેવીને જ પ્રતાપ છે. અહીં ગુજરાત કરતાં B, A. M. A. ધણા મળશે પણ અંદર જૂઓ તે લાગ્યા વિના નહિં રહે. જે ગાળ એકવાર મહાન સમૃદ્ધિશાલી અને ખેતી ધાન દેશ ગણાતા ત્યાં આજે આમવર્ગોમાંથી લક્ષ્મીદેવી રીસાઇ ગયાં હૈય તેમ ભાસે છે. પ્રજા દિનરદિન નિ`લ, આળસુ, અને દરદ્ર થતી જાય છે. મહાત્મા ગાંધીજીના શબ્દોમાં કહું તે ભારત એટલે મુખ, કલકત્તા, મદ્રાસ, કરાંચી, અમદાવાદ કે દિલ્હી નહિ કિન્તુ તેનાં ગામડાં જ ખરૂં ભારતવષ છે; એની પ્રતીતી અનુભવી સિવાય ખીજાને નહિં થાય. ઘેાડા વિષયાંતર થયેા હવે મૂળ મુદ્દા ઉપર આવું.
કલકત્તાથી નીકળ્યા પછી વર્ષાને અંગે ભાતપાડા ત્રણ દિવસ રાકાવું પડયું હતું. અહીં નવયુવાન ઘણાં બેંગાલીના પરિચય થયા હતા. સરલતા અને માધુની મૂર્તિસમા તે નવયુવાનને અહિંસા ધર્મને ઉપદેશ આપતાં અમને ઘણા આનદ આવતા. અહિંસાને ઉપદેશ પ્રેમપૂર્વક સાંભળે, સામી દલીલા કરે અને અન્તે સત્ય વસ્તુ સમજાતાં તરત જ સાગન લ્યે કે-શપથ લ્યે કે આજથી માંસ, મછલી અને ડીમ (ઈંડા) નહિં ખાઉં. બંગાળમાં પ્રાયઃ દરેક ઘેર નાની નાની તળાવડી હોય છે અને તેમાં માછલાં પુષ્કળ થાય છે. બંગાળી આને જલલજડાડી માની પ્રેમથી ખાય છે તેમના ખારાક જ પ્રાયઃકરીને ચાવલ અને માછલી ડ્રાય છે. માત્ર ચૈતન્ય સંપ્રદાયના કેટલાક સજ્જતા અને વિધવા સ્ત્રીને છેડી આબાલવૃદ્ધ દરેક માછલી ખાય છે. જમણવાર અને તહેવારામાં પણ આ વસ્તુ મુખ્યતાએ હોય જ. ઘરની તલાવડીમાં જુએ કે મેટા તળાવમાં જુએ ન્હાય ત્યાં, પાણી પીવે તેવું, લઘુનીતિ અને વડીનતિ પણ ત્યાં જ કરે અને માછલાં પણ તેનાં જ ખાય, વાસણ અને કપડાં પણ તેમાં જ સાફ થાય, ગંદકીને અશુચિના પાર ન મળે પણ ચાખ્ખાઇ-બ્રુઆશ્રુત માટે આડ ંબર પણ ઘણા, અમને તે આ પ્રકારના ધણા અનુભવેા થયા છે પણ અહીં તેને ઉતારવાનું સ્થાન નથી
ભાતપાડામાં તે ઘણા નવયુવાનાને માંસાહાર છેડાવ્યા છે. તેમાં માંસ માછલીને તે સરલતાથી ત્યાગ કરતા, પરન્તુ ડીમ (ઇંડા) છેડવાં બહુ કઠણ પડતાં. ઇંડાને ફળ જ માને, અન્તે ઘણી સમજાવટ પછી સમજતા અને તેને પણ સહર્ષ ત્યાગ કરતા. અહીંથી વિહાર કર્યો ત્યારે ઘણા યુવાને વળાવવા આવેલા અને થાડા તેા ત્રણ મુકામ સુધી સાથે આવ્યા, અને કલકત્તા તપગચ્છ ઉપાશ્રય ઉપરના મદિરના પ્રતિષ્ઠામહાત્સવ ઉપર પણ આવેલા. તેએમાં ધાર્મિક સરકારાની ઓછાશ હોય છે પણ સારા ત્યાગી અને વિદ્વાન સાધુઓની છાપ બહુ જ જલ્દી પડે છે. પરિચય ન હોય ત્યાંસુધી જૂદી વાત પરન્તુ પરિચય થાય અને ત્યાગી ને વિદ્વાન્ સાધુ જાણે તેા તેનુ ગૌરવ અને સન્માન પણ ઘણું કરે.
ભાતપાડાથ વિહાર કરતા રાણાધાટ થઇ ધીમે ધીમે અમે કૃષ્ણનગર આવ્યા. કૃષ્ણનગર-આ નગર અંગાળમાં બહુ જ પ્રસિદ્ધ સ્થાન ગણાય છે. નદીયા શાન્તિના
For Private And Personal Use Only
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૧૮૪
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ,
નૈયાયિક પિતા અહીં વસે છે. અહીંથી નદીયા ટુકે રસ્તે માત્ર ૪ કાશ જ થાય છે. અહીં અમને આ જીલ્લાના પ્રસિદ્ધ ડિસ્ટ્રીક ઈંજીનીયરને પરિચય થયા. અહીં તેમના ડાક બંગલામાં અમે ઉતરવાના હતા . પરન્તુ થાકી ગયા હોવાથી બીજા સ્થાને જ ઉતર્યાં. તેએની પૃચ્છા હતી કે હું સાંજ સુધીમાં દર્શીને આવીશ પરન્તુ કાવશ આવી ન શકવાથી આગળના મુકામને પ્રબંધ તેમણે જ કર્યાં અમે ડાક બંગલામાં જ ઉતર્યાં. અપેારે પાંચ-દશ વિદ્વાન પંડિત આવ્યા. સસ્કૃત અને બંગાળીમાં અહિંસાના ઉપદેશ ચાલ્યા, ઘણી વાતચીત થઇ. શ્વેતાંબર જૈન સાધુએના વિહાર આ પ્રદેશમાં થાય અને ભગવાન મહા વીરના અહિંસા સિદ્ધાંતને ડિડિનાદ વગાડવા સાદર આગ્રહપૂર્વક વિનંતી કરી. સંધ્યા સમયે ક્રષ્ણુનગરથી ભૂપતિબાપુ પોતાની મેટરમાં એવરસીયર અને ક્ષે-ત્રણ સિપાહીસ આવી પહે ંચ્યા. દૂરથી જ દંડવત્ નમસ્કાર કરી ખેલ્યાઃ “ દુર્લભં સાધુદન ” આપના દર્શન માટે એક વાગ્યાથી નિકળ્યા છું, રસ્તામાં કાદવ નડવાથી મેટર હાથે ધકેલી ધકેલી અત્યારે આવી પહોંચ્યા. ખરેખર સાર્દન સરલતાથી નથી પ્રાપ્ત થતાં આમ કહી નજીકની કોટડીમાં વિશ્રાન્તિ લીધી, જલપાન કર્યું" ત્યાં અમારૂ પ્રતિક્રમણ થઇ રહ્યું તેમના શબ્દોમાં સધ્યા ક્રિયા થઇ ગઇ. પછી આવ્યા. પ્રથમજ જૈન સાધુના આચારવિચાર પુછ્યા. એમાં એકાદ કલાક વ્યતીત થઈ ગયા જૈન સાધુ નિરંતર પગે જ ચાલે છે; તેને કાયમ રહેવાના મઠ કે મદિરા નથી, કંચન અને કામીનીને સંથા ત્યાગ કરે છે, પૃથ્વી, કાચુ પાણી, અગ્નિ હરી ( લીલી ) વનસ્પતિને નથી જીતા-અડતા. પંખા આદિથી હવા નથી ખાતા, મધુકરી-ભિક્ષા દેહી, ગૌચરી ઉપર જીવન નિર્વાહ કરે છે. પોતાના નિમિત્ત કરેલું કાંઈ લેતા . નથી. ” વગેરે વગેરે સાંભળીને એ દિંગ જ થઇ ગયા શું ભારતમાં કંચન અને કામીનીના સર્વથા ત્યાગી સાધુએ છે ખરા ? ઉધાડે માથે અને ખુલ્લા પગે નિસ્પૃહતાથી વિચરી સદ્ધના ઉપદેશ આપનાર સાધુ સંસ્થા છે એ જાણી તે ધણા જ પ્રસન્ન થયા. ‘જીંદગીમાં પ્રથમ જ આવા સાધુનાં દન થયાં છે. યદિ મને ક્રષ્ણનગરમાં ખબર પડી હાત કે દન થયાં હેત તે નગરમાં આપનું સ્વાગત ઝુલુસ કાઢત.'' અમે કહ્યું અમારે કાંઇ એવી જરૂર નથી. તેમણે કહ્યું કે જનતા તે પુનિત થાત અતુ પછી સ્યાદ્વાદ અને અદ્વૈતવાદની, દ્વૈતવાદની, જગત્કર્તૃત્વની, હિંસા-અહિંસાની, ઇશ્વરના સાચા સ્વરૂપની, સાકાર-નિરાકારની ચર્ચા ચાલી, લગભગ એક વાગ્યા સુધી શાન્તિ, પ્રેમ અને જીજ્ઞાસાથી વાતચીત ચાલી. તેમને ઘણી ખુશાલી થઇ હવે તેમને કઇંક જાણવાની જીજ્ઞાસા થઇ. રાત્રે બધા સુતા તેએ જાગતા સુતા. અમારે તે સવારે વિહાર કરવાના હતા એટલે ૩–૩1ા વાગે ઉર્જાવ્યા. માલા આદિ જાપ કરી પ્રતિક્રમણ આદિ કરીને તૈયાર થયા ત્યાં સવાર થયું. તેમણે બધું ચુપચાપ જોયા કર્યું. પરમ ભક્ત જ ન હતા; સુધારક વિચારના હાવા છતાં સબ્યા નિયમાદિમાં દ્રઢ હતા. સવારે પડિલેહણ સમયે આવીને સામે બેઠા. બધી ક્રિયા જોઇ પછી કહે આટલાં જ કપડામાં રાત્રિ કેવા રીતે વ્યતીત કરી ? એક જ કમ્બલના બિછાનાથી આપને કેમ નિંદ આવે છે ? એમ કહ્યું. તમે પ્રત્યક્ષ જોયું અમે કેમ સુતા અને રાત્રિ વ્યતિત કરી તે. પછી સ્થાપનાજીનુ પડિલેહણ જોયું. તેમાં બે-ચાર માલા ગણવાની હતી. એક માલા તેમને બહુ જ પસંદ આવી. અમે કહ્યું કે આપવામાં વાંધો નથી પરન્તુ જે માણુસ માછલી, ઇંડા, શરાબ આદિ અભક્ષ્ય વસ્તુઓના ત્યાગ કરે તેને આપીએ.
99
For Private And Personal Use Only
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
અમારી પૂવદેશની યાત્રા.
૧૮૫
રાત્રિના અહિંસાને ઉપદેશ તેમના હૃદયપટમાં રમણ કરતા હતા. બહાર જઈ ઘેાડીવાર વિચારી પ્રતિજ્ઞા કરી કે આજથી આપે કહેલ કાઇ પણ ચીજ હું નહીં ખાઉ. બનશે ત્યાં સુધી ઘરમાં પણ આજથી તેને એયકાટ થઇ જશે. આખુ કુટુમ્બ બધુ બંધ કરી દેશે. જે દિવસે ભૂલ થઇ તે દિવસે માલા આપને પાછી મેાકલાવીશ. મહારાજશ્રીના પગે હાથ અને માથુ અડાડી શપથ (સાગન) લીધા. આજથી જીંદગીમાં કદિ પણ માંસ, માંછલી, ડીમ, (ઇંડા) અને શરાબ આદિના ઉપયેગ નહિં કરૂ. પછી બહુ રાજીરાજી થઇ ગયા હવે અમારા વિહારના સમય થયા. અમે ભેટ બાંધી નીકળ્યા. થોડુંક તેએા પણ ચાલ્યા-આગળ ના મુકામે આવવાનું મન થયું. પછી કહે હું લાચાર છું કે આપતી સાથે ચાલી શકું તેમ નથી, પરન્તુ હુ મેટરમાં જઇ આપના આગળના મુકામે મળીશ. અમે તે દિવસે વિહાર પણ ૮ માઇલના ટુંકા જ રાખ્યા હતા. અમે દશ-સાડાદશે પહેાંચ્યા. તે પણ લાંબુ ચક્કર મારી આવી પહોંચ્યા. પછી પ્લાસીના યુદ્ધનું સ્થાન બતાવ્યું. ત્યાં એક ઇંગ્રેજી સૈન્યને વિજ્યસ્થ ભ છે. તેમણે કહેલ શબ્દો નથી મુકતા. પછી પાછા આવ્યા અને પુન: ચર્ચો ઉપાડી. વેદાન્ત અને જૈન દર્શનની તુલનાત્મક ચર્ચા ઉપાડી. પોતે પણ સારા બંગાળી કવિ હતા. એક સુન્દર નૂતન કવિતા બનાવી ગાઈ સંભળાવી. પછી તે। તેમણે કહ્યું કે આ પ્રદેશમાં યદિ જૈન સાધુએ વિચરે તે હું દરેક સ્થાને મારા જીલ્લામાં સ્થાનની અનુકુળતા કરાવી દઇશ. સાંજે અમે ગોચરી કરવા ઉઠ્યા. તેઓ પણ જમવા ગયા. જમીને પાછા આવ્યા પછી અન્તિમ વિદાય લેતી વખતે સુદર ભાવવાહી ભક્તિમય બંગાળી ગીત સંભળાતી નમસ્કાર કરી મેલ્યાઃ હું નારાયણના ઉપાસક છું, અને સ્મૃતિરૂપે તેની રોજ પૂજા કરૂ છું, પરંતુ નરરૂપે નારાયણ હે। તા આપ છે. આપ સાક્ષાત્ નરરૂપે નારાયણ છે. બ્રહ્મા, વિષ્ણુ અને મહાદેવની આ પ્રત્યક્ષ ત્રિપુટીનાં સાક્ષાત્ દન કરવાથી મને ઘણાજ આનદ થયે છે. મારી જીંદગીના આ દિવસે। બહુ ૪ યાદગાર અને ચરમરણીય રહેશે. જગત્માં વિત્ર કોઈને નારાયણના સાક્ષાત્ દશત કરવા હોય, પુનિત થવુ હોય તે આપના જ દર્શન કરે. શું નારાપણ કાંઇ આપનાથી જાદા હાઇ શકે ખરા ? હું તે નથી માનતા. મને આ જીવનમાંતા શું પરન્તુ અન્ય જીવનમાં પણ આપનાં દર્શન થાય એમ પ્રાથના કરૂં છું. વગેરે વગેરે કહી તેએ રવાના થયા. જો કે આવા જ નહીં પરન્તુ આને મળતા ઘણાય પ્રસંગે અમારે અન્યા છે પણ તે બધા અહીં નથી ટાંકતા આ દૃષ્ટાંત પણ આપવનું મન એહ્યું જ હતુ. પરન્તુ નિષ્પક્ષ વિદ્વાન અજૈના ઉપર જૈન સાધુએની કેવી છાપ પડે છે તે બતાવવા ખાતર જ આ દૃષ્ટાન્ત કર્યું છે, ત્યારપછી તો અમે બંગાળી અહિંસા દિગદર્શન તથા કેટલાંક સંસ્કૃત પુખ્તા તેમને માકલ્યાં હતાં. ચાર મુકામ સુધી તેમણે અનુકૂળતા કરી આપેલી.
ત્યાંથી પછી અમે લાંબા વિહાર કરી કાસમભજાર જે અઝમત્ર જ પહેલાંનું છેલ્લુ મુકામ છે ત્યાં ગયા. અહી પહેલાં સુંદર ત્રણ જીનાલયેા હતાં અને ત્રણસે। શ્રાવકનાં ઘર હતાં. અત્યારે માત્ર એક મંદિરનું ખંડિયેર ઉભું છે. અહીંથી પ્રતિમાજી અજીમગજ લાવ્યા
For Private And Personal Use Only
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ.
છે. બાબુ બુદ્ધિસિંહજી દુધેરીયાએ આમંદિરનો જીર્ણોદ્ધાર કરાયાનો ઉલ્લેખ મળે છે, અત્યારે તેમાંનું કશું નથી, કાળની ગતિ ગહન છે. ટુંક સમયમાં એવું વિચિત્ર પરિવર્તન થાય છે કે જેની કલ્પના પણ નથી આવતી. ત્રણસો ઘર અને ત્રણ મંદિરમાંથી કશુંય ન રહે એ કાંઈ જેવું તેવું પરિવર્તન નથી. સૌભાગ્યવિજ્ય પિતાની તીર્થ માલામાં એક મંદિને ઉલ્લેખ આપે છે, હાલમાં બહારથી વ્યાપાર અર્થે આવીને રહેલા ૩-૪ મારવાડી ઓશવાલ જેનોની દુકાનો છે, ત્યાંથી વિહાર કરી બંગાલની ભૂતપૂર્વ રાજધાની “મુર્શિદાબાદ” આવ્યા. આ એજ નગરી છે કે જ્યાં બંગાલના મોટામોટા કોટયાધીશ આનંદથી રહેતા હતા બંગાલની આ રાજધાની આજે છિન્ન ભિન્ન થઈ ગયેલ છે. અહી મુગલાઈ જમાનામાં લક્ષ્મીની વૈભવની છોળો ઉડતી હતી મુશિદાબાદના ભૂતકાલીન વૈભવ અને વિકાસની વાત આજતો પુસ્તકના પાના પર આલેખાયેલી મળે છે.
“કેટી ધ્વજ કાઈ સહસરે રેશમીની કેઠી ઉછાહરે” કવિનાં આ વચને વાંચી નગરની આજની પરિસ્થિતિ જોતાં આખમાં અલ્ટ આવ્યા સિવાય નથી રહેતાં. આજતો અહીં મુસલમાન ખાસ વસે છે, અન્યજાતિ છેડી છે, નવાબના કુટુમ્બીઓ છે તેમને બ્રિટીશ સરકાર વર્ષાસન આપે છે, જો કે આજે નવાબીનું નામ નથી રહ્યું છતાં હજીયે વિલાસ અને મોજ મઝાહમાંથી ઉંચા નથી આવી શકતા. આ નગરમાં કટાધીશ જૈન શ્રીમાનો વસતા હતા, ભારતરત્ન જગતશેઠજેવા નામાંકિત પુરૂષે. અહીંજ ગૌરવ અને વૃદ્ધિ પામેલા; તેમજ તેમના વૈભવ અને પ્રભુતાને નાશપણું આસ્થાનેજ થયે એ પણ કુદરતના ખેલ - વિધિની વિચિત્રતાજ સમજવીને? આજતો નગરમાં સ્મશાન શાન્તી દેખાય છે, ચોતરફ જૂનાં ઉભેલાં ખંડેયિંર નગરીના ભૂતકાલીન ગૌરવને સહસ્ત્ર મુખે રોતો હોય તેમ રેતિ સુરત કરી જીવનધારી રહ્યા છે. જ્યાં લક્ષ્મી દેવીની વિજય પતાકા ફરકતી ત્યાં આજે ધૂળ ઉડે છે અત્યારે તે “સાપ ગયા અને લીસોટા રહ્યા” ની ઉક્તિ બરાબર ચરિતાર્થ થઈ રહેલ છે, ગગનચુમ્બી મહેલાતનાં ખંડિયેરોમાં આજ કુતરાં, કુકડાં અને ડુકકરો બાદશાહી? ભગવે છે. અહી એક પૂરાણે રાજમહેલ અને સહસબારી ( જેમાં એક હજાર બારીઓ છે ) જેવા જેવાં છે; તેમાં પુરાણું મુગલ જમાનાનાં ચિત્રો, સિકકા, હથિયારો તથા કંઈક લેખોનો સંગ્રહ છે, આ નગરીના જૈનેની સાયબીનું ભૂતકાલિન વર્ણન વાંચવા જેવું છે, જે નીચે આપું છું.
( ચાલુ )
For Private And Personal Use Only
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
મનનું રહસ્ય અને તેનું નિયંત્રણ
૧૮૭
મનનું રહસ્ય અને તેનું નિયંત્રણ.
અનુવાદક–વિઠ્ઠલદાસ મૂ. શાહ
(ગતાંક પૃષ્ઠ ૧૬૬ થી શરૂ). સંસ્કારોની વૃદ્ધિની સાથે સંસારનો ઉદ્ભવ થશે. સંકલ્પના નારા સાથે સંસાર પણ લુપ્ત થઈ જશે. અહંનું ધ્યાન કરવાથી બધા સાંસારિક ભાવનું તિરોધાન થઈ જાય છે અથવા જેવી રીતે સૂર્યના સામનાથી અંધકાર દૂર થઈ જાય છે તેવી રીતે આખું જગત અંતહિત થઈ જાય છે. મને સંકલનું સ્થાન છે. સર્વ સંકલપનું મૂળ “અહં” ને સંકલ્પ છે. મન અને “અહં” એક જ છે. “અહં”ને ટાળી દે, મન ટળી જશે.
આપણી સામેના દ્રશ્ય પદાર્થોમાં આપણી બધી કામનાઓને સમેટી લઈને અને શુદ્ધ ચિત્તદ્વારા આપણા અશુદ્ધ ચિત્તને દઢ અને સંયમી બનાવીને મનમાં ઉપસ્થિત થનાર બધા સંક૯પોને નિર્મૂળ કરી દે. વર્ષો સુધી તપ કરી શકાય છે, એકી સાથે ત્રણે લોકમાં ભ્રમણ કરી શકાય છે, પરંતુ જ્યાં સુધી દ્રઢતાપૂર્વક સંકલ્પના નાશના માર્ગ પર આગળ નથી વધાતું ત્યાં સુધી નિવિકલ્પ મોક્ષની પ્રાપ્તિ નથી થઈ શકતી, એટલા માટે જ સંક૯૫ના નાશ અર્થે પ્રયત્ન કરો અને દુઃખ તથા વૈધર્ષ રહિત આત્માનંદ પ્રાપ્ત કરે. સંક૯પની માળામાં અસંખ્ય વિચારોના મણીયે ગુંથેલા છે. જે માળાના ટુકડેટુકડા કરીને લેશે તે તમને જણાશે કે તેની અંદર ગુથેલા બ્રમાત્મક વિચારેનું શું થાય છે.
ભેગથી સંતેષની પ્રાપ્તિ નથી થતી. એ વિચાર જ ભૂલભરેલું છે. ભોગ ઇચ્છાને જીવતી કરે છે અને તેને પુષ્ટ બનાવે છે. વૈરાગ્ય તેમજ ત્યાગથી જ મનને સંતોષ અને શાંતિ મળે છે. | ભજન કેવળ શક્તિને રાશિ છે, જળથી શરીરને શકિત પ્રાપ્ત થાય છે, વાયુ પણું શકિત આપે છે. આપણે ભેજન વગર ઘણું દિવસ સુધી જીવી શકીએ છીએ, પરંતુ હવા વગર ઘણો વખત જીવી શકતા નથી. પ્રાણપ્રદ વાયુ (oxygen ) બહુ જ આવશ્યક વસ્તુ છેશરીરની રક્ષા માટે કેવળ શક્તિની આવશ્યકતા છે. જો આપણે કેઈ બીજા ઉપાયથી શકિત પ્રાપ્ત કરી શકીએ તે આપણે ભેજન તદ્દન છે શકીએ છીએ. ગી લેક અમૃતપાન કરીને ભજન વગર શરીરને ટકાવી રાખે છે. એ અમૃત તાળવાના એક કાણામાં
For Private And Personal Use Only
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ.
પ્રવાહિત રહ્યા કરે છે. એ શરીરમાં પ્રવાહિત થઈને તેનું પોષણ કરે છે. જ્ઞાની પુરૂષ પિતાના શુદ્ધ અને અજિત સંકલ્પથી શકિત પ્રાપ્ત કરી શકે છે અને ભોજન વગર શરીરનું પિષણ કરી શકે છે. જો તમે સૌરશકિત અથવા ઘુશકિતથી શકિતના આકર્ષણની વિધિ જાણી લે તો તમે કેવળ એ શકિતથી જ વર્ષો સુધી શરીરનું પાલન કરી શકો છો અને ત્યારે તમે ભજનને ત્યાગ પણ કરી શકે છે.
સંકલ્પ ગતિશીલ હોય છે. વસ્તુતઃ એ સાધકનું શરીર છોડીને કેટમાં ચકકર માર્યા કરે છે. તે બીજાના મગજમાં પણ પ્રવેશ કરે છે. હિમાલયની એક ગુફામાં રહેનાર એક સાધુ અમેરિકાના કેઈ ખૂણામાં પિતાની બળવાન સંકલ્પશકિત પ્રેરી શકે છે. તે એક ગુફામાં પિતાની શુદ્ધિની ચેષ્ટા કરે છે. તે ખરી રીતે સંસારને શુદ્ધ કરે છે, વિસ્તૃતરૂપે સંસારનું ભલું કરે છે. વિચાર-વિનિમય એક જાતનું વિજ્ઞાન છે. મન આકાશ જેવું વિભુ છે, તેથી વિચાર-વિનિમય સંભવિત છે.
વિચાર બહુ જ સંક્રામક હોય છે. તમારી અંદર એક સહાનુભૂતિને વિચાર જેઓ તમારા સંપર્કમાં આવે છે તેમાં તે જ સહાનુભૂતિને વિચાર ઉત્પન્ન કરે છે. ક્રોધી મનુષ્ય પોતાની ચારે તરફના મનુષ્યમાં પોતાના ક્રોધના વિચારો ઉત્પન્ન કરે છે. તે એક મનુષ્યના મસ્તકને છોડ બહુ દૂર રહેનાર બીજા મનુષ્યના મસ્તકમાં પ્રવેશ કરે છે અને તેનામાં ઉત્તેજન ઉત્પન્ન કરે છે. એક સુખપ્રદ વિચાર બીજામાં સુખપ્રદ ભાવની સુષ્ટિ કરે છે. હર્ષઘેલાં બાળકોને નાચતાંકુદતાં જોઈને આપણે આનંદને અનુભવ કરીએ છીએ અને અત્યંત હર્ષમાં મગ્ન થઈએ છીએ.
જ્ઞાની પુરૂષમાં વાસનાત્મક પ્રકૃતિનું પૂરેપૂરૂં ઉમૂલન થયું હોય છે. સાધકમાં એ સુસંયત- દશામાં રહે છે. ગ્રહસ્થની અંદર એ અસ્થિર રહે છે ને એનું દમન નથી કરી શકતાં. સંકલ્પની નબળાઈને લઈને તે વિવશ બનીને તેનું પોષણ કરે છે.
મનને શિક્ષિત કરો, મનને કહે કે “રે મન દ્રઢ થા, કેવલ એક વિષય ઉપર લગી રહે.” જે એ વિચલિત થાય, ભટકવા લાગે તો કઈ એકાન્ત સ્થા– નમાં જાઓ. બે-ત્રણ જબરી લપાટ મંડાં ઉપર લગાવે ત્યારે જ મન સ્થિર થશે ભટકતા મનને રોકવામાં આત્મશાસન કંઈક સહાય કરે છે. મન જ્યારે કઈ પણ લયથી બહાર જાય, જ્યારે કેઈ દૂષિત વિચારોનું પોષણ કરે ત્યારે તેને શિક્ષા કરવાની ધમકી આપો.
જેવા સંસ્કાર હશે તેવા જ વિચારે અને તેવી જ ઈચ્છાઓ હશે. જે
For Private And Personal Use Only
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
મનનું રહસ્ય અને તેનું નિયંત્રણ.
૧૮૯
આપણું સંસ્કાર સારા હશે તે આપણા વિચાર અને ઈચ્છાઓ સારા જ હશે. ચાલીશ વર્ષની અવસ્થા સુધી દુષ્કર્મ કર્યું હોય તે તે પછી હવે પણ દાન, જપ, તપ, દમ, સ્વાધ્યાય. ધ્યાન, દીનસેવા કરવાની શરૂઆત કરે. બીજા જન્મમાં એ સારા સંસ્કારે તમને અધિક ધાર્મિક કર્મ કરવામાં પ્રવૃત્ત કરશે. તેઓ સારી ઈચ્છાઓ અને સારા વિચારે ઉત્પન્ન કરશે.
अपि चेत्सुदुराचासे भजते मामन्यभाक् ।
साधुरेव स मन्तव्यः सम्यग्व्यवस्थितो हि सः ।। અત્યંત પાપી મનુષ્ય પણ અનન્ય ભાવથી મારી ભકિત કરે છે તે તેને સાધુ સમજવું જોઈએ, કેમકે તેણે સમ્યગ નિશ્ચય કર્યો છે.
જે મન આસકિત, મેહ, ઈર્ષા, કામવાસના, સ્વાર્થ અને દેધમુકત હોય છે તે જ સતત ઈશ્વરનું સ્મરણ કરી શકે છે.
મન ઘણી જ સહેલાઈથી સાંસારિક વિષયનું ચિંતન કરે છે. તે એનો સ્વભાવ છે. માનસિક શકિત તે તરફ ઘણી જ સહેલાઈથી પ્રવાહિત બને છે. માનસિક શકિત જુના સાંસારિક વિચારોના સુંદર માગે ઘણી જ સહેલાઈથી વહે છે તેથી ઈશ્વર ચિંતન તેને ઘણું જ કિલષ્ટ લાગે છે. વ્યવહારમાં ફસાયેલા સાંસારિક પુરૂષને માટે તે તે એક પર્વતસ્થ ક્રિયા છે. ઈશ્વરચિંતન એક મહાન માનસિક ભ્રમ લાગે છે. એ ગંગા નદીમાં પ્રવાહથી વિમુખ હી હાંકવા જેવું કઠિન છે. સતત પ્રયત્ન અને ત્યાગદ્વારા એ ઈચ્છાઓને ઈશ્વર તરફ પ્રવાહિત થવા યોગ્ય બનાવી શકાય છે. જે સાંસારિક વિપત્તિઓ અને સંકટથી બચવા ચહાતા હે તે એ સિવાય બીજો કેઈ ઉપાય જ નથી. - આસકિત વગર પણ આકર્ષણ થઈ શકે છે આપણે એક સુંદર વસ્તુ, ગુલાબનું પુલ તથા રમણી જોઇને આકર્ષિત થઈ શકીએ છીએ, પરંતુ એ આવશ્યક નથી કે આપણે ગુલાબના ફુલ અથવા રમણી ઉપર આસકત થવું જોઈએ. આસકિત તો અધિકાર અને ભેગ ઉપરાંત આવે છે.
ખરાબ વિચારે દબાવવામાં ઈચ્છાશક્તિનો વ્યય થાય છે, અને ઘણે જ થાક લાગે છે. નિગ્રહના નિયમ પ્રતિપક્ષ ભાવનાના નિયમે કરતાં વધારે કઠિન હોય છે. જ્યાં કામવાસનાના વિચાર ઉઠે ત્યાં પવિત્રતાના વિચારને સ્થાન આપ. ધાર્મિક પુસ્તકને પાઠ શરૂ કરો. કેઈ વાજીંત્ર લઈને ઈશ્વરનું ભજન શરૂ કરે, જેથી અશુદ્ધ વિચાર લુપ્ત થઈ જશે. જ્યારે દ્વેષ થાય ત્યારે પ્રેમના વિચાર ઉપસ્થિત કરે, જેને તમે હૈષ કરતા હો તેના સદગુણનું ચિંતન કરે, તેના ઉદાર કૃત્યેનું વારંવાર સ્મરણ કરો. તેને સારે સત્કાર કરે. તેની સાથે નમ્ર શબ્દોમાં
For Private And Personal Use Only
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૧e.
મી આત્માનંદ મારા ફૂ૦૦૦૦૦૦૦૦૧ કે વર્તમાન સમાચાર ફૂ
2009c%8 શ્રી કદમ્બગિરિતીથે અંજનશલાકા અને પ્રતિષ્ઠા મહોત્સવ
શ્રી શત્રુંજય મહાન તીર્થપ્રાસાદહોવાથી ૧૦૮ શિખરો રૂપી મુકટથી બિરાજમાન છે. તેમાં આ કદંબગિરિ શિખર સજીવન અને મહાન ચમત્કારોથી ભરેલું, અને શ્રી તીર્થધિરાજના મુખ્ય શિખર કે જ્યાં રાયણપગલા, મૂળટુંક વગેરેના પ્રભાવવાળું, ઉભય લોકને હિતકારી, સકળ પાપોને નાશ કરનારૂં, મુખ્ય તીર્થથી શુમારે ચાર માઈલના અંતરે જમણી બાજુએ આવેલું આ તીર્થ છે, કે જે હાલ બાર ગાઉની પ્રદક્ષિણમાં સર્વથી પ્રથમ આવે છે.
આ કદંબગિરિ તીર્થ ઉપર ભગવાન રૂષભદેવ પ્રભુના શ્રીનાભનામના ગણધર ભગવંત ત્યાં યાત્રાર્થે પધારેલા. પ્રભુના પુત્ર પ્રથમ ચક્રી શ્રી ભરત મહારાજે પુછેલા પ્રશ્નના ઉત્તરમાં વર્ણવેલું, તેમ જ શ્રી પુંડરીક ગણધર ભગવાન કે જેમના નામથી શ્રી પંડરીકગિરિ કહેવાય છે, તેમણે પણ શ્રી શત્રુંજય ગિરિ મહીમા વર્ણવ્યો હતો. ત્યારબાદ શ્રી ગૌતમગણધર મહારાજે, શ્રી સુધર્માસ્વામી ભગવતે પણ વિસ્તારથી આ ગિરિ મહીમા વર્ણવ્યો હતો, છેવટે પંચમ આરામાં થયેલા શ્રી ધનેશ્વરસૂરિ મહારાજે પણ અલ્પસર્વના ઉપકાર માટે શ્રી શત્રુંજય માહાભ્યગ્રંથમાં શ્રી કદંબગિરિને મહિમા વિસ્તારથી વર્ણવેલો છે, જેમાં શ્રી નાભ ભગવાન ચક્રવર્તી શ્રીભરત
વાતચીત કરે, તેની સાથે હસો ખેલે, તેની ચરણસેવા કરે, અને તેને ઈશ્વ નું સ્વરૂપ સમજે. ઠેષ દૂર થઈ જશે. જ્યારે ભય લાગે ત્યારે મનને સાહસના ભાથી ભરી દે. જ્યારે મનમાં ઉત્તેજના થાય ત્યારે સહિષ્ણુતા, સંતોષ અને આત્મ-સંયમ વગેરેનું ચિંતન કરે. અભાવાત્મક વિચારો આપોઆપ નષ્ટ થઈ જશે. કોઈ વખત મનને એક કામ કરવાનો હુકમ કરવો પડશે અને કોઈ વાર તેને દબાવવું પડશે. કેઈ વખત તેને ઉપહાસ કર પડશે અને કોઈવાર માનસિક શિક્ષા કરવી પડશે.
તમારે સાવધાનીથી જેવું પડશે કે તમે આધ્યાત્મિક માર્ગે આગળ વધો છે કે નહિ અથવા તમારી ઉન્નતિ અટકી ગઈ છે અથવા તમારા મનની કેવી અવસ્થા છે, એ વિચ્છિન્ન છે કે એકાગ્ર છે. જે તે વિચ્છિન્ન હોય તે તમારે વિચ્છિન્નતાના કારણેને સંતોષ અને સાવધાનીથી યોગ્ય સાધનો દ્વારા દૂર કરવા જોઈએ.
(ચાલુ)
For Private And Personal Use Only
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
વર્તમાન સમાચાર
૧
મહારાજને આ ગિરિનું પ્રભાવશાળી કથન સંભળાવે છે. (જુઓ શત્રુંજય માહાસ્ય શ્રી ધનેશ્વરસૂરિકૃત પાંચમો સગ, શ્લોક ૭૧૧ થી ૭૨૫ ) બીજી હકીકતો સાથે જણાવે છે કે, ઉત્સર્પિણ કાળના વીસમા તીર્થંકર શ્રી સમ્મતિ ભગવાનના શ્રી કદંબ ગણધર ભગવાન કોડ મુનિઓ સાથે આ ગિરિ શિખર ઉપર મોક્ષે ગયા છે તેથી આ શિખર કદંબગિરિ નામથી પ્રખ્યાત થયેલું છે તેમાં દેવતાઈ ઔષધિઓ, સંત કુપિકાએ, રત્નખાણ તથા ઉત્કૃષ્ટ કલ્પવૃક્ષ વિદ્યમાન છે. આ તીર્થ ઉપર દીવાલી કે મકરસંક્રાંતિના દિવસે મંડલ સ્થાપન કરે તેને નિશ્ચયથી દેવતાઓ પ્રત્યક્ષ થાય છે. જો કે કાળના પ્રભાવે પાદુકા, રાયણું વૃક્ષ, મૂળ ટુંક વગેરે કાળરૂપ દેવથી ઢંકાયેલ તે વસ્તુઓ કાળદેવ નિવૃત થતાં દેખાશે અને ફરીથી અત્યંત ખ્યાતિ પામશે વગેરે વગેરે અચિંત્ય પ્રભાવ જાણી, ભરત મહારાજે ભાવિમાં વર્તમાન કાળના થનારા વીસમા જિનેશ્વર શ્રી વર્ધમા—વામી ભગવાનનો પ્રાસાદ વર્ધિક રત્ન પાસે કરાવ્યો હતો. આ અપૂર્વ તીર્થ મહિમા આચાર્ય શ્રીમાન વિજયનેમિસૂરીશ્વરજીના લક્ષમાં હતો તેમજ તેઓશ્રીના હસ્તે વર્તમાનકાલિક આ ઉત્તમ કાર્ય થવું સરજાયેલ હેવાથી કેટલાક વખતથી, સં. ૧૯૬૬ ની સાલથી, પ્રયત્ન કરતાં તે માંગલ્ય કાર્યનો ઉદ્ધાર ગઈ કાગણ સુદ ૩ ના રોજ ઉત્સાહપૂર્વક, વિધિવિધાનથી નીચે પ્રમાણે થયેલ છે.
કંદગિરિની તળાટીમાં હાલ પ્રી બાવનજિનાલય પૂર્વક મુખ્ય મંદિર શ્રી મહાવીર પ્રભુનું અને ફરતી બાવન દેરી કે જેમાં અતિત, અનાગત અને વર્તમાન કાળના તીર્થકર ભગવાન, વીશ વિહરમાન ભગવંતે, ચાર શાશ્વતા જિનેશ્વરે અને ગણધર ભગવંતની નવી પ્રતિમાઓ તૈયાર થતાં સુંદર, શુદ્ધ, શાસ્ત્રોક્ત સામગ્રીઓ વડે વિધિવિધાનપૂર્વક અંજનશલાકા ફાગણ સુદ ૨ ના રોજ કરી, ફાગણ સુદ ૩ ના રોજ પ્રતિષ્ઠા મહોત્સવ કરી બિરાજમાન કરવામાં આવેલ છે કે જેથી એક અપૂર્વ તીર્થના ભૂતકાળનું સ્મરણ વર્તમાન કાળમાં તાજું કર્યું છે. શ્રી મહાવીર પ્રભુની પ્રતિષ્ઠા અમદાવાદવાળા શાહ કરમચંદ કુલચંદની પુત્રી પુંછ બહેને કરી મનુષ્ય જન્મનું સાર્થક કર્યું હતું અને બીજી દેરીઓમાં કાઠીયાવાડ, ગુજરાત વગેરે શહેરના જુદા જુદા જૈન બંધુઓએ કરી છે. મહત્સવ નિમિત્તે વિધિ વિધાન સાથે રોજ જુદા જુદા ગૃહસ્થા તરફથી નવકારશીના જમણો, પૂજા, આંગી, ભાવના વગેરેથી પણ દેવ, ગુરૂ, ધર્મ, સ્વામીભાઈઓની ભક્તિ થતી હતી. અમદાવાદથી શેઠ આણંદજી કલ્યાણજીના પ્રતિનિધિઓ ( નગરશેઠ કસ્તુરભાઇ, શેઠ માણેકલાલભાઈ મનસુખભાઈ, શેઠ સારાભાઈ ડાયાભાઈ વગેરે ) અને બીજા સ્થળેથી મળી પંદર હજાર માણસે દેવ ભક્તિના આ કાર્યમાં ભાગ લેવા એકઠું થયું હતું. આ તીર્થને વહીવટ નવેસરથી શ્રી જિનદાસ ધમદાસના નામથી શરૂ કરવામાં આવ્યો છે. એ રીતે મહત્સવ પરિપૂર્ણ થયો હતો. આચાર્ય મહારાજશ્રીના ઉપદેશથી હજી કદંબગિરિના શિખર ઉપર પણ બાવન જિનાલય સાથે ટંકનું કામ શરૂ છે. મૂળનાયક શ્રી આદિશ્વર ભગવાન, ચરણ પાદુકા, કુંડ વિસામા વગેરે શ્રી સિદ્ધાચળછની મુખ્ય ટુંક પ્રમાણે તેમજ વિશેષ વિધિ વિધાન પ્રમાણે તીર્થરચના, અંજનશલાકા, પ્રતિષ્ઠા, હવે પછી થશે-કાર્ય શરૂ છે, ત્યાં તો જાવાલના મારવાડી બંધુ કપુરચંદજી તારાચંદજી જેની પાસે માત્ર એંશી હજારની મિલકત છે તેમણે પિતાની મીભકતને અડધે જાગ, એકતાળીસ હજાર રૂપીઆ બલી ગિરિ ઉપર મૂળનાયક પ્રજની
For Private And Personal Use Only
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૧ર
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ
પ્રતિષ્ઠાનો આદેશ લીધે છે ધન્ય છે આ બંધને કે પિતાની અડધી પુંછ આપી મનુષ્ય જન્મનું સાર્થક કરી ભૂતકાળમાં આવા બનેલાં દષ્ટાંતો સિદ્ધ કરી બતાવ્યા છે. ઉકત આચાર્ય મહારાજે પણ શત્રુંજય માહામ્યમાં વર્ણન કરવામાં આવેલ આ ગિરિરાજના અપૂર્વ મહિમા છે તેને વર્તમાન કાળમાં સમયાનુસાર તીર્થ બનાવી તે વસ્તુ સિદ્ધ અને સાબિત કરી બતાવી છે. આ માંગલ્ય દેવભક્તિનું અપૂર્વકાર્ય, તીર્થ જલદીથી બના જાય અને તેની ભક્તિ કરી અનેક પ્રાણીઓ સંસાર તરી જાય એમ પ્રાર્થના કરીએ છીએ.
ધી જેન સેનેટરી એસોસીએશન મુંબઈ પ્રચાર કમીટીના રીપોર્ટ
ઉપરોક્ત સંસ્થાની આરોગ્ય પ્રચારક કમિટીની એક મીટીગ છે. મો. એચ શાહના દવાખાનામાં શેઠ લલુભાઈ કરમચંદ દલાલના પ્રમુખ પણ નીચે તા. ૨૦-૨-૩૩ ના રોજ મળી હતી, જે વખતે એન સેક્રેટરી મી. નરોતમ બી. શાહે રીપોર્ટ રજુ કરતા જણાવ્યું કે રીપેર્ટવાળા વર્ષમાં એડવર્ડ થીએટરમાં મીસીસ સુલોચના બહેન મોદીના પ્રમુખપણું નીચે આરેગ્યતાને લગતી ફીલ્મ (3) સરતને લગતી (૨) રકતપીતી બાને લગતી અને (૩) રાજતરંગની કેમીક ફીલ્મ બતાવવામાં આવી હતી. ત્યાર બાદ કોમીક ફુલડ વગેરેના કારણોને લીધે ઉપરોકત પ્રવૃતિ વધુ પ્રમાણમાં થઈ શકેલ ન હોવાથી કમીટીએ આરોગ્ય તાને લગતું જ્ઞાન ફેલાવવા માટે પ્રયાસ ચાલુ રાખ્યો હતો અને જુદા જુદા વિદ્વાન ડોકટરને તેના અભિપ્રાય સાથે બાળપત્રીકા, અને આરોગ્ય પત્રીકાની લગભગ ૭૦૦૦ કેપીએ જુદી જુદી જાતના રોગોના કારણે અને જરૂરીઆત દશાવનારી સૂચનાઓ ચિત્રો સહીત જૈન કામમાં મુંબઈ શહેરમાં તેમજ બહાર ગામમાં મફત વેચવામાં આવી હતી આ ઉપરાંત અમદાવાદ અને વડોદરામાં ભરાયેલ બાળ સપ્તાહ વખતે આ પત્રીકાઓ છુટથી મફત વહેંચી હતી; આ પેજનાને અંગે બધી મળી ને રૂા. ૭૫૫-૦ -૬ આવક થઈ હતી અને રૂ. ૬૯૨-૪-૬ સીનેમાની ફિલ્મ બનાવવાનો આરોગ્ય પત્રીકા છપાવવા એ અને તે નિમીતે થએલ પ્રચારકાર્યમાં ખર્ચ થએલ બાકી રૂા ૬૨–૧૨–૦ પુરાત બાકી રહેલ છે આવા કાર્યમાં જેજે સદગૃહસ્થોએ મદદ આપી છે તેનો અંતઃકરણથી આભાર માનવામાં આવે છે અને અત્યાર સુધી જૈન સેનીટરી એસોસીએસન મારફત જે મદદ મળી છે તેથી ઉપર પ્રમાણે કાર્ય કરી શક્યા છીએ, પરંતુ આ કાર્ય આટલેથી સમાપ્ત ન થઈ જાય તેટલા માટે અને તેમના જીવન મરણના સવાલને અંગે આવી જાતનું પ્રચારકાર્ય ચાલુ રહે તેટલાં માટે જૈન સેનીટરી એસોસીએશને રૂ ૮૫૦ ૦) ની રકમ જે બેંકમાં જમે છે તે જૈન કોમના તંદુરસ્તીના હીતાર્થે આવા કાર્યમાં ઉપયોગમાં આવે તે માટે જન સમુહને આરોગ્યતાના લાભ સમજાવવા માટે કામના ડોકતરો અને વિદ્વાને રસ લેતા થાય તે માટે પ્રયાસો કરવામાં આવે તેવું અંત:કરણથી ઈચ્છી આ રીપેટ જાહેર જૈન પ્રજાની જાણ માટે પ્રસિદ્ધ કરીએ છીએ ઉપર પ્રમાણે રીપેટ સર્વાનુમતે પસાર કરી સભા સર્જન થઈ હતી.
For Private And Personal Use Only
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
વર્તમાન સમાચાર,
-~
~
-~
નોટ–ઉપરની સંસ્થાની લાંબા વખત સુધી સેવા કરનાર ભાઇ નરોતમદાસ બી. શાહ ત્રીશ વર્ષ સરકારી (સીટીઈમ્યુવમેન્ટસ્ટ મુંબઈની) નોકરીમાંથી રીટાયર થઈ હવે પછીની જંદગી પ્રભુભક્તિ અને ભકિંચિત કેમ સેવા કરવા માટે ગાળવા સ્વદેશ તરફ આવવાના છે, તેઓ આ સંસ્થાની નિસ્વાર્થ સેવા બજાવ્યા પછી હવે આ સંસ્થાનું ભવિષ્યમાં કાર્ય ચાલુ રહે તેવી ધગશ ધરાવતા હોવાથી તેઓ પોતાની પાછળ આ કાર્યમાં કોઈ સેવાભાવી તેમના
વો બહાર આવે તેમ ઘર છે છે. મુંબઈમાં રહેતાં તેવા વિદ્વાન, શ્રીમાન કે સેવાભાવી ક્રોઈ પણ જૈન બંધુ આ સંરથાનું કાર્ય મુંબઈમાં વસતા જૈન બંધુઓ માટે ઉપાડી લે તો તે આશીર્વાદ સમાન થઈ પડે તેમ છે. તૈયાર વ્યવસ્થીત અને તેના ઉપરોકત પ્રચાર કાર્ય માટે નાણાની પણ જોગવાઈ સામાન્ય રીતે આ સંસ્થા પાસે છે જેથી સેવાભાવી કેાઈ પણ બંધુ આ કાર્ય ઉપાડી લે અને આ સમાજસેવાના કાર્યોમાં સેવાભાવે બહાર આવે તે આવા કાર્યો નભી રહે, પ્રગતિમાન થયા કરે જેથી આ સેવાનું કાર્ય પણ ચાલુ રહે તે માટે તેની કમીટીના સભ્યો અને સેક્રેટરી સાહેબ તેવો ઉત્સાહ ભવિષ્યમાં નિભાવી રાખશે અને નરોતમ ભાઈ બી શાહ જેવા સેવાભાવીને શેધી આ પ્રચારકાર્ય શરૂ રાખશે એમ ઇચ્છીએ છીએ.
(સેક્રેટરીએ. ) મુનિવિહાર,
મહાશુદિ ૧૦ના નવાડીસાથી મુનિરાજશ્રી હંસવિજયજી મહારાજ તથા પન્યાસ શ્રી સંતવિજયજી મહારાજ, શ્રી વસંતવિજ્યજી, શ્રી રમણીકવિજયજીએ વિહાર કર્યો છે અને રાજપુર જુનાડીસા, ગઢગામ, સલ્લા, કાતરાગામ થઈ મહેર પધાર્યા છે. આમ ગામમાં સંવત ૧૯૭૪માં આંજણાના ઘર પાસેથી જમીનમાં ખીલો ઘાલતાં કાળાપાષાણુની પ્રાચીન
વીશી નિકળી છે, તેના ઉપર સંવત ૧૪૫૮નો લેખ છે તથા પ્રતિમા એક શ્રી પાર્શ્વનાથની સંવત, ૧૯૮૦માં લેવાકણબીના વાસમાંથી નિકલી છે અને ૧૯૮૮ માં સંપ્રતિ રાજાના વખતની બે પ્રતિમાઓ પાષાણની કણબીના વાસમાંથી નિકળી છે. અહિંથી મહારાજશ્રી જગાલ પધાર્યા હતા ત્યાં શ્રી નેમિનાથની ઘણી પુરાણી શ્યામ મૂતિ જમીનમાંથી નીકળી છે.
જગરાલથી યાત્રા કરી નાખે પધારતાં ડીસાના સદગૃહસ્થ તથા નવાગામ તથા ગઢગામ વિગેરેના શ્રાવકે વંદનાર્થે આવ્યા હતા. જગરાલના બારેટ પણ આવ્યા હતા તે સર્વેની ભક્તિ જાખીના શ્રાવકે કરી હતી. ત્યાંથી ફાગણ સુદિ ૧ના દિવસે મુનિરાજશ્રી હંસવિજયજી મહારાજ તથા પંન્યાસજી શ્રી સંપતવિજયજી મહારાજાદિ ઠાણું ૪ વાગડેદમાં પ્રવેશ થયો ત્યાંના રહિશ શ્રાવકે સાથે શ્રી ચારૂપગામમાં પ્રવેશ કર્યો હતો તે પ્રસંગે પાટણના નગરશેઠ વિગેરે સગ્ગહની હાજરી હતી. ત્યાં બે દિવસ પ્રભાવિક ઘણી પ્રાચીન પ્રતિમાના દર્શનનો લાભ લેતાં પાટણથી ઘણું શ્રાવક શ્રાવિકાઓએ અત્રે આવી દર્શનનો લાભ લીધો હતો. પાટણમાં મુનિપ્રવેશ – | મુનિરાજશ્રી હંસવિજયજી મહારાજ તથા પંન્યાસજી શ્રી સંતવિજયાદિ ઠાણું અને પાટણમાં ફાગણ સુદિ ૫ના દિવસે વાજીંત્રોના નાદ સાથે પ્રવેશ થતાં ઘણું મુનિવરે સન્મુખ આવ્યા હતા અને દર્શનાર્થે ઠેકાણે ઠેકાણે મનુષ્યોની મેદની મળી હતી. શ્રી પંચાસરા પાર્શ્વનાથનાં દર્શન કરી ઉપાશ્રયે આવતાં સૌભાગ્યવતી શ્રાવિકાઓએ રસ્તામાં કેટલીક જગેએ શ્રીફળ અને રૂપાનાણું સહીત ગદુંલીઓ કરી હતી. ઉપાશ્રયે આવી પ્રવર્તકશ્રી કાતિવિજયજી મહારાજને વંદન કરી મહારાજશ્રયે ચતુર્વિધ સંઘને ધર્મદેશના આપી. દેશના
For Private And Personal Use Only
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ. દરમીયાનું પ્રાચીન તીર્થ રામસેનને પ્રાચીન અને અર્વાચીન સંક્ષિપ્ત ઇતિહાસ સંભળા હાઁ તે સાંભળી શ્રોતાજને સહર્ષ પેંડાની પ્રભાવના લઇ વિસર્જન થયા હતા.
સ્વીકાર અને સમાલોચના. શ્રી પ્રમાણનય તત્ત્વાલક શ્રી વાદિદેવસુરિસ્કૃત, રામ ગોપાળાચાર્ય કૃત બાળધી
ટીપણી સંકલિત અને મુનિરાજ શ્રી હિમાંશુવિજયજી સંશોધિત.
મૂળસૂત્ર અને ટીકા સહિત આઠ પરિચ્છેદમાં આ ગ્રંથ પ્રગટ થયેલ છે. આ ગ્રંથની પ્રસ્તાવના, મૂળ ગ્રંથ વિષયાનુક્રમ, પાઠાંતરે, અકારાદિ અનુક્રમે સૂત્રોની નોંધ વગેરે સંધિતકાર મહાત્માએ વિદ્વતાપૂર્વક આ ગ્રંથમાં આપી તેના અભ્યાસીઓ માટે સરલતા કરી આપી છે. આવા ગ્રંથે આ રીતે પ્રકટ થાય તે જૈન ન્યાય સાહિત્યમાં અભિવૃદ્ધિ છે. કિંમત ચૌદ આના પ્રગટ કર્તા દીપચંદજી બાંઠીયા. ઉજજન માળવા શ્રી વિજયધર્મસૂરિજી ગ્રંથમાળાએ ઠી તાપચંદજી સાકળચંદજી તથા શ્રીમતી પુરી બહેને શેઠ લુખ્ખાઈ ઉમાજીના સ્મરણાર્થે દ્રવ્ય સહાય આપી જ્ઞાનોદ્ધારનું ઉત્તમ કાર્યો કરેલ છે.
શ્રી યશોવિજયજી જૈન ગુરૂકુળ પાલીતાણા – સં. ૧૯૮૭ ની સાલને
રીપોર્ટ તથા હિસાબ. આધ્યાત્મિક (ધાર્મિક) માનસિક (સ્કુલ) અને શારીરિક ( વ્યાયામ) શિક્ષણકેળવણું ત્રણે એક સાથે આપનારી અને ઉદ્યોગ-હુન્નરશાળાની પણ સાથે શરૂઆત કરનારી, ૧૫ ) વિદ્યા
એના પોષણ અને શિક્ષણ (વિદ્યાલય સ્કુલ વડે ) આપનારી જાણવા પ્રમાણે આ એક જૈન સંસ્થા છે. અત્યારની કમીટીના હસ્તક સોળ વર્ષથી ચાલતી (અને મુળ એકવીશ વર્ષથી ચાલતી ) આ સંસ્થા તેના હાલના ઉત્સાહી, સેવાભાવી, પ્રયત્નશીલ, ધર્મશ્રદ્ધાળુ કાર્યવાહકના હસ્તમાં મુકાયા પછી વિદ્યાર્થિઓની વૃદ્ધિ, શિક્ષણ, આરોગ્ય, સંગીત, વ્યાયામ પાર્મિક સંસ્કાર એ વિગેરેવડે દિવસાનદિવસ વિદ્યાર્થીઓમાં તે પ્રગતિ કરી રહેલ છે તે તેના અત્યાર સુધીના પ્રગટ કરેલા દરેક રિપોર્ટો વાંચતા માલમ પડે તેવું છે. આ રિપોર્ટમાં નાની મોટી દરેક હકીકત ( કાર્યક્રમનો વિસ્તાર ) પ્રમાણિકપણે પ્રયાસપૂર્વક આપવામાં આવ્યો છે, જેથી કોઈ તેવી કે ઓછા વધતા કામ કરનારી સંરથાને આ સંસ્થાની કાર્ય કે રીપોર્ટ સંકળના સહાય ભૂત-અનુકરણીય થઈ પડે તેવું છે. આવું સુંદર કાર્ય કરનારી સંસ્થાને છેવટે ખર્ચના પ્રમાણમાં આવક ઓછી થાય કે ટોટો પડે છે તેને માટે જૈન સમાજે કે કોઈ પણું જૈન બંધુઓએ ઉદારતાથી આર્થિક સહાય કરવાની જરૂર છે. કારણ કે વિશેષ આર્થિક સહાય મળતાં તેના કાર્યવાહકે દરેક કાર્યોની વિશેષ પ્રગતિ કરી શકે તેવું છે તેમ તેમના આટલા વર્ષોના વહીવટથી ખાત્રી થાય છે, જેથી આ સંરથાને દરેક પ્રકારની સહાય દરેક જૈન બંધુએાએ પ્રથમ દરજજે વિશેષ આપવાની જરૂર છે. ધાર્મિક પ્રવૃતિ તો એટલી સુંદર કહેવાય છે (જણાય છે) કે વીઝીટ કરનાર જેનધમી કાઈ પણ બંધુ, કેઈ પણ મુનિરાજ સંતે જાહેર કર્યા વગર રહેતા નથી જેથી દરેક જૈન બંધુઓએ આ રીપોર્ટ ખાસ મંગાવી, વાંચી વિચારી, સંસ્થાની મુલાકાત લઈ તેના ખર્ચમાં પડતા ટોટાને બચાવી લેવા અને વધારે સુંદર પ્રર્માનિ થવા પિતાનાં ઉદાર હાથ લંબાવવા આ સંસ્થાને ખાસ પહેલી તકે જરૂર છે.
For Private And Personal Use Only
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
શ્રીપાળમહારાજના રાસ.
191
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
શ્રી નવપદજી મહારાજના મહિમા અપૂર્વ છે, કાઇ પણ જૈન તે માટે અજાણ નથી. ચૈત્ર માસ અને આસા માસમાં આવતા આળી-આયખીલ તપ કરી શ્રી નવપદજીમહારાજની આરાધના કરાય છે. એ અઠ્ઠાઈના દિવસેામાં શ્રી નવપદજી મહારાજનું અપૂર્વ મહાત્મ્ય જેમાં આવેલ છે તેવા શ્રીપાળ મહારાજનું અદ્દભુત ચરિત્ર તેના રાસ જે વંચાય છે, તે મૂળ તથા તેનુ સરલ ગુજરાતી ભાષાંતર સ કાઇ સમજી શકે તેવી ગુજરાતી ભાષામાં આ ગ્રંથમાં આપવામાં આવેલ છે. પાના ૪૬૦ પા કપડાનું બાઇડીંગ સુંદર ગુજરાતી ભાષામાં પ્રગટ થયેલ છે, ચૈત્ર શુક્ર ૧૫ પૂછ્યમા સુધીમાં લેનારને બે રૂપીયા ( પેાસ્ટેજ જુદુ' ) ની કિંમતે આપવામાં આવશે.
શ્રી નવપદજીની પૂજા. ( અર્થ, નેટ, માંડલ, યંત્ર, વિધિ વગેરે સહિત. ) પ્રભુભક્તિમાં તલ્લીન થઇ પ્રસિદ્ધિ જલદી પ્રાપ્ત કરવા માટે, પૂર્વાચા' પ્રણીત પૂજાએ એક વિશિષ્ટ કારણ છે. એવા હેતુથીજ શ્રીમદ્ યોાવિજયજી મહારાજકૃત નવપદજીની પૂજા અમેાએ તેના ભાવા, વિશેષા અને નાટ સાથે તૈયાર કરી પ્રગટ કરેલ છે. સાથે શ્રી નવપદજીનુ મડલ તે તે પદોના વણુ–રંગ અને તેની સાથે, વિવિધ રંગ અને સાચી સેાનેરી શાહીની વેલ વગેરેથી તથા શ્રી નવપદજીને યંત્ર કે જે આયખીલ ઓળી કરનારને પૂજન કરવા માટે ઉપયાગી છે, તે અને ખીએ ઉંચા આ પેપર ઉપર માટી ખ કરી ત્રણા સુ ંદર સુશોભિત અને મનેાહર બનાવી આ ગ્રંથમાં દાખલ કરવામાં આવેલ છે. આ સાથે શ્રી સિદ્ધચક્રજી મહારાજનું આરાધન કેમ થાય, તેના સંપૂર્ણ ક્રિયાવિધિ, ચૈત્યવંદન, સ્તવના, સ્તુતિએ અને સાથે શ્રીમાન્ પદ્મવિજયજી મહારાજ અને શ્રીમાન્ આત્મારામજી મહારાજકૃત નવપજી પૂજાએ પણ દાખલ કરેલ છે. ઉંચા એન્ટ્રીક પેપર ઉપર ગુજરાતી સુંદર જુદા જુદા ટાઇપેાથી છપાવી ઉંચા કપડાના બાઈડીંગથી અલ કૃત કરેલ છે. આ ગ્રંથનું નામ જ જ્યાં પવિત્ર અને પ્રાતઃસ્મરણીય છે ત્યાં તેની ઉપયેાગિતા અને આરાધના માટે તા કહેવુજ શું? શ્રી નવપદ્રુજી આરાધનના જીજ્ઞાસુ અને ખપી માટે આ એકઉત્તમ કૃતિ છે. અને તેમાં ગુરૂમહારાજની છબી, નવપદજી મહારાજનું મંડલ ને યંત્ર શ્માં મુકમાં દાખલ કરેલ હાઇ ભા ગ્રંથ વાંચનારને તેની અપૂર્વ રચના જણાયા સિવાય રહે તેવું નથી.
કિંમત રૂા ૧–૪૦ પાસ્ટેજ જુદું.
શ્રી જેન આત્માનંદ સભા—ભાવનગર.
For Private And Personal Use Only
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir Reg. No. B. 481. RE =[7|| શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ - = દર માસની પૂર્ણિમાએ પ્રગટ થતુ માસિક પત્ર. ====== = પુ. 30 મું. વીર સં. 2459. ફાલ્યુન, આત્મ સં'. 37. અંક 8 મે. || ==== = નેતૃત્વની સફળતા. -- = - G << જે સાચા નેતા છે, જે નેતાપદ અને નેતૃત્વની મીમાંસા કરી શકે છે, તેને તો પિતાનું નેતાપદ જનસમુદાયની પતિતદશાના સૂચનરૂપ જ લાગે. તેને પોતાને જ પોતાનું નેતાપદ સાલે. સાચા નેતા જનસમુદાયને જાગ્રત કરી, ખરી રીતે તો, પિતાનું નેતાપદ મીટાવવા જ પ્રયત્ન કરે છે. જેટલે અંશે પોતાના નેતૃત્વની પ્રજાને ઓછી જરૂર પડે તેટલે અંશે જ નેતાના નેતૃત્વની સફળતા. નેતા જનસમુદાયને એટલે જાગ્રત કરે કે પોતાનું નેતાપદ નષ્ટ પામે, અને પોતે નેતા મટી જનસમુદાયમાં એક સામાન્ય માણસ બને, ત્યારે જ નેતાના નેતૃત્વની સંશે સફળતા કહેવાય. જે પોતાનું નેતાપદ ટકાવી રાખવા પ્રયત્ન કરે તે સાચે નેતા નથી; પણું જે પોતાના નેતાપદ જોડે લડે, તેને મીટાવે, તેજ સાચા આગેવાન છે.” શ્રી પ્રેભાકર બિહારીલાલા. IDI====== ='F=== ==== ==sRs For Private And Personal Use Only