Atmanand Prakash Pustak 025 Ank 07

Author(s): Jain Atmanand Sabha Bhavnagar
Publisher: Jain Atmanand Sabha Bhavnagar
Catalog link: https://jainqq.org/explore/531292/1

Page #1

Reg. No. B. 431
श्रीमद्विजयानन्दसूरि सद्गुरुभ्यो नमः
Peaceague CO
श्री
आत्मानन्द प्रकाश.
॥शार्दूलविक्रीडितवृत्तम् ॥ कश्चैतन्यवतां हृदि स्थिरतरं शेते हि साक्षीभवन कश्चैतन्यक्तां हृदि प्रचरति प्रक्षालयंस्तच्छुचम् । कं लब्ध्या मनुजाः स्वकर्मकरणे शक्ता भवन्ति द्रुतम्।
आत्मानंद प्रकाशमेव न हि सन्देहोऽत्र वै विद्यते ॥ पु० २५ मुं बीर सं. २४५४ माघ आत्म सं. ३२ र अक ७ मो. प्रकाशक-श्री जैन आत्मानन्द समा-भावनगर,
ê Peague OneHeo
વિષયાનુક્રમણિકા.
૧ શ્રી મહાવીર જિન સ્તુતિ. ... ૧૬ ૫ ૭ વીસમી સદીનું સંધ બંધારણુ . ૧૭૬ २ ४३ २तुति. ... ... १९६८सुनता मन सुस्वलाव. ... १७८ 3 तीर्थ २ थरित्र.... ... १६७ भारत सन घमसवाह १८१-१८५ ४ शु३२००२ यरले ... ... १७२ १० वतमान सभात्यार. ...१८३ ૫ પ્રાસ્તાવિક વિચારો. ... १७३ ११वार मत समानायना.... १८८ भयावीशी.
1७५
EM
વાર્ષિક મૂલ્ય રૂ. ૧) ટપાલ ખચ ૪ આના.
ભાવનગર આનદ પ્રીન્ટીંગ પ્રેસમાં શાહ ગુલાબચંદ લલ્લુભાઈએ છાપ્યું.
O200

Page #2

શ્રીમાન હરિભદ્રસૂરિ વિરચિત.
શ્રી ધર્મબિન્દુ ગ્રંથ. આ ગ્રંથ આપણી શ્રી જૈન વેતાંબર કોનફરન્સની એજ્યુકેશન બાર ધાર્મિક અજ્યાસક્રમમાં શાળા, પાઠશાળાઓમાં ચલાવવા મંજુર કરેલ છે. (મૃળ અને સૂળ ટીકાનું શુદ્ધ સરલ ગુજરાતી ભાષાંતર સહિત)
આ ગ્રંથના મૂળ કર્તા મહાનુભાવ શ્રી હરિભદ્રસૂરિ કે જેઓ જૈન ઇતિહાસમાં ચૌદસને ચુંગાલીશ ગ્રં થાના કર્તા તરીકે પ્રખ્યાત છે, તેની કૃતિમાં અદ્દભુત અને સુખધક રચનાનું દર્શન થાય એમાં કાંઇ આશ્રય નથી. તે મહાનુભાવ ગ્રંથકારે મુનિઓ અને ગૃહસ્થાના ધર્મ બતાવવાને માટે આ ઉપયોગી ગ્રંથની યોજના કરી છે અને તેની અંદર તેનું વિવેચન કરી સારી રીતે સમજાવ્યા છે..
આ પ્રમાણે ગૃહસ્થ અને યતિધર્મને વિસ્તારથી પ્રતિપાદન કરનારા આ ગ્રંથ રચવામાં આવ્યા છે, જે વાંચવાથી વાચક જૈનધર્મના આચાર, વર્તન, નીતિ વિવેક અને વિજ્યના શુદ્ધ સ્વરૂપ સાથે તત્ત્વના રહસ્યને સારી રીતે સમજી શકે છે. મુનિ અને ગૃહસ્થ એ દિ પુરી જો આ પ્રથને આદત વાંચે તો સ્વધર્મ-સ્વક્તવ્યના યથાર્થ સ્વરૂપને નણી પોતાની મનાદ્યતને ધમ - રૂપ કટપક્ષની શીતળ છાયાની આશ્રિત કરી અનુપમ આનંદના સંપાદક બને છે.
આ ગ્રંથની આ બીજી આવૃતિ છે, તેમાં મૂળ સૂત્ર શાસ્ત્રી ટાઈપમાં અને ભાષાંતર ગુજરાતી ટાઈપમાં છપાવેલ છે.
| ઉંચા ગ્લેઝ કાગળા ઉપર, સુંદર ગુજરાતી ટાઈપથી છપાવી, સુશોભિત પાકા કાપડના ખાઈડીંગથી મજબુત અંધાવેલ છે. ફેમી સાઈઝમાં શુમારે ચારશૈહ પાનાના આ ગ્રંથની માત્ર (રૂ. ૨-૦=૦ કિમત રાખેલી છે. પાસ્ટેજ જુદુ ..
લખાઃ-શ્રી જૈન આત્માનંદ સભા-ભાવનગર,
નવા દાખલ થએલા માનવતા સભાસદો. ૧ શાહ ઓધવજી ધનજીભાઈ બી. એ. એલ. એલ. બી. સોલીસીટર રે. ભાવનગર હાલ મુબઇ.
૫. વ. લા. મે'. ૨ શા પાનાચંદ મગનલાલ, ગાધરાવાલા,હાલ દાહોદ ૩ શા ભગવાનદાસ ગીવીંદજી -ભાવનગર.
બી. વ. લા. મે. ૪ શેઠ હરજીવનદાસ મૂળચંદ-ખડસલીયા ૫ શા ભોગીલાલ મોતીલાલ-પાલેજ ૬ શેઠ કરસનજી પુરૂષોતમ અમરશી જૈન ક્રી લાઈએરીમાંડવી ( કચ્છ ) ૭ શા કેશવલાલ દામાદરદાસ
વા. મેંબર ૮ શા ચુનીલાલ નાગરદાસ - કરજણુ ૯ શી વાલજી મુળજી કેરીઆ ૧૦ ગાંધી કુંવરજી જેઠાલાલ ચભાડીયા ૧૧ શા કાળીદાસ છગનલાલ-જૂળીયા
»

Page #3

આ માનદ પ્રકાશ.
-
-
-
-
To10
GAVADING
॥ वंदे धीरम् ॥ तत्पुनर्द्विविधं कर्म कुशलरूपमकुशलरूपं च । यत्तत्र कुशलरूपं तत्पुण्यं धर्मश्चोच्यते । यत्पुनरकुशलरूपं तत्पापम धर्मश्चाभिधीयते । पुण्योदयजनितः सुखानुभवः पापोदय संपाद्यो दुःखानुभवः । तयोरेव पुण्य पापयोरनंतभेदभिन्नेन तारतम्येन संपद्यते खन्वेषोऽधममध्यमोत्तमाद्यनन्तभेदवर्तितया विचित्ररूपः संसाविस्तार इति ।।
उपमिति भवप्रपंचा कथा.
Fold
TOMSASTE
STA
ro)
"ISGARH 9
AROO
Zinावि
पुस्तक २५ मुं. } धीर संवत् २४५४. माघ. आत्म संवत् ३२ १ अंक ७ मो.
THE श्री महावीर जिन स्तुतिः ( वसन्ततिलकावृत्तम् ) PER भक्तामरप्रणतमौलिमणिप्रभाणा-
ले. अजित. मुत्तेजयच्चरणपङ्कजयुग्ममीश ?। तावत्कमुन्नतिकरं शरणं करोमि,
सिद्धार्थ राजसुत ? सिद्धिसुखप्रदायि ॥१॥ श्रीमजिनेन्द्र निकरं सततं स्तुवेऽह
मुद्योतकं दलितपापतमावितानम् । संसारसागरतरण्डसम निकामं,
देवासुरैः प्रणतपादयुगं स्वभक्त्या ॥२॥ लव्ध्या जिनेश्वरमुखात्रिपदी प्रशस्तां,
सिद्धान्त मक्रियत यद्गणभृत्समूहैः । सम्यक्प्रणम्य जिनपादयुगं युगादा
विष्टप्रदं भवतु तद्भवि मानवानाम् ॥ ३ ॥ सिद्धायिकेति तव वीर ? जिनेश ? देवी,
पादाम्बुजेऽजितनते भजति स्म नित्यम् । दुष्ठाऽऽमयोर्मिकलिते दर विघ्नराशा
वालम्बनं भवनले पततां जनानाम् ॥ ४॥

Page #4

શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ.
ગુરૂ સ્તુતિ
=
=
આ૦ ૧
=
=
આ૦ ૨
=
આ૦ ૩
આતમ તત્વ તરંગિણમાં ગુરૂ ઝીલતા, ક્ષણ ક્ષણ ધોતા સર્વ કર્મને પંક જે; સાવધતાની વઘતાથી મન વાળતા; ચરતા ચરણને કરણ દમી નિ:શંક જે. કળતા સુંદર કેવળ રૂપી આતમાં, દેહ ગેહ સમ જાણે જ્ઞાન ભિન્ન કુશળ બોધ જળથી ક્રોધાની હાલની, શીતળ શાંત પ્રવાહ, વહે અવિચ્છિન્ન જે. સ્તુતિ નિંદા શબ્દ વિષયના વિષથી, નિચેતન નવિ થાએ સુચેતનવંત જે વર્ણગંધ રસ સ્પર્શ સર્ષ વિષ નવી ચઢે, તત્વામૃતમય કાયા થયા ભગવંત જે. રમતા સમતા સાથે મમતા પરિહરી, નમતા ફળ ભરભાર નમે યમ વૃક્ષ જે; ચંપક પરિમળ સદુશ શીળ સુગંધથી, વાસિત કરવા ભવ વાસીને દક્ષ જે. વિકળ ન થાયે કળીને ભવન,ભાવને, પાર્વણ શશી યમ ઉજવલ છે કળાવાન જે; લાભ સ્વરૂપ તણે મેળવવા ભાવતા, માણુક મેતી સમ સુવર્ણ પાષાણુ જે. જન્મ મૃત્યુની ભીતિ ભીષણ ભવ્યની, ભાંગી મેળવી આપે પરમ નિધાન જે; ભદ્રિકનાં સુભદ્ર ભદ્રપણે કરે, સમળ અમળ કરી કરે વિમળ ગુણવાન જે. યમ આમંત્રણ યંત્રણ આધિ વ્યાધિનું, ગણતા નવિ અવગણના કરતા ક્ષેમ જે, બહિરાતમ ટાળી અંતર આતમાં, ઓળખી પરમાતમ પર રાખે પ્રેમ છે.
આ૦ ૪
આ૦
૫
III
આ૦ ૬
આ૦ ૭

Page #5

શ્રી તીર્થંકર ચરિત્ર.
૧૬૭
અગીયાર અંગમાં નિરૂપણ કરેલ
તીર્થકર ચરિત્ર.
ગતાંક પુષ્ટ ૧૪૭ થી શરૂ
શ્રી સ્થાનાંગ સૂત્ર અ૦ ૨, ઉ૦ ૪, સુત્ર ૧૦૮, મુનિ સુવ્રતસ્વામી અને અરિષ્ટનેમિ એ બે તીર્થકરો નીલકમલ સમાન વર્ણવાળા છે. મલ્લીનાથ અને પાર્શ્વનાથ એ બે તીર્થકરો રાયણુ સમાન(કાળા) વર્ણવાળા છે. પદ્મપ્રભ અને વાસુપૂજ્ય એ બે તીર્થ. કરે પદ્મ સમાન લાલ વર્ણવાળા છે. તથા ચંદ્રપ્રભુ અને પુષ્પદંત ( સુવિધિનાથ) એ બે તીર્થકરે ચંદ્ર સમાન ગેર વર્ણવાળા છે.
૩–૧–૧૨૮. નામપુરૂષ “સ્થાપનાપુરૂષ” અને દ્રવ્યપુરૂષ એમ પુરૂ ત્રણ પ્રકારે છે. ઉત્તમ પુરૂષ મધ્યમ પુરૂષ અને જઘન્ય પુરૂષ. એમ પુરૂ ત્રણ પ્રકારે છે.—ધર્મપુરૂષ, ભગપુરૂષ અને કમંપુરૂષ એ ત્રણ ઉત્તમ પુરૂષ છે. તેમાં અરિહંતા ધર્મપુરૂષ છે. ચક્રવતીઓ ભેગપુરૂષ છે. અને વાસુદેવો કર્મપુરૂષ છે. ઉગ્ર ભોગ અને રાજન્ય એ ત્રણ મધ્યમ પુરૂષે છે. દાસ, ચાકર અને શુદ્ધ ચાતુર્થિક વિગેરે ભાગીદાર એ ત્રણ જઘન્ય પુરૂ છે.
* વિશેષ સૂવે.
શાન–૭૧-૯૮. ૪૬૩-૫૧૦-૫૪૨-૫૫ર–આગમ–૧૫૯ ૨૬૨-૨૯૭-૨૯૮૬૭૨-૭૨૭–૭૪૨-૭૫૫.
પ્રાચિન પુસ્તકની આકૃતિ–૩૦૯ ની ટીકા. શરીર-૭૫-૮૫-૨૦૯-૪૨૧-૪૯૪૪૯૫-૬૭૫-૭૭૨
જન્મવિષય-૧૪૦-૪૧૬-૫૪૩–૫૯૭.
ભૂગોળ-૮૬-૮૭-૯૨-૧૮૩–૧૯૭-૨૬-૩૦ થી ૩૦૭-૪૩૪–૫૨૨૬૩૫ થી ૬૪૪-૬૮૯-૭૨૦ થી ૭૨૮.
ભરતક્ષેત્રની મહા નદીઓ-૧૨-૪૧૩-૪૭૦-૭૧૭, ધરતીકંપ-૧૯૮. ગામ નામાવળી છાયા આત૫ અંધકાર માન પ્રમાણુ–૯૫. વૃષ્ટિ-૧૭૬-૩૪૬-૩૪૭. પ્રાણુવર્ગ-૧૨૯-૧૩૧–૨૪૩-૩૫૦-૪૫૩-૫૪૩–૫૯૫.
વ્યાકરણ નિમિત્ત વિગેરે-૧૬૧-૧૯૩-૩૪૩-૩૪૪-૩૭૪-૬૦૮-૧૬ ૦૯-૧૧-૬૬૭૬૭૮-૭૯૭૧૪ ૭૪૩–૭૪૭. નામાવળી–૨૯૧-૬૪૮–૭૪૨. કથા-૧૮૯-૨૮૪-૨૮૯૩૩૮-૫૬૯,
ઉપમા–૭૪૧, સ્વરમંડળ-પ૫૩. શબ્દ-૮૧-૭૦૫–૭૧. વિષ–૩૪૧-૫૩૩. નીધિ-૪૪૮, મગધમા૫૬૩૪, દંડ-૪૫૬. ગોત્ર-૫૫૧,

Page #6

શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ.
૩-૧-૧૩૩. + + તથા સ્વરૂપવાળા શ્રમણ બ્રાહ્મણની ઋદ્ધિ વિગેરે દેખાડત દેવ વિજળીનો ચમકાર + મેઘની ગર્જના કરે છે.
૩–૧–૩૧૪ તીર્થકર મોક્ષે જાય, અરિહંત પ્રરૂપિત ધર્મનો ઉછેદ થાય અથવા પૂર્વનું કૃત નાશ પામે ત્યારે લોકમાં અંધકાર વ્યાપે છે. અરિહંતને જન્મ થાય, ત્યારે અરિહંત દિક્ષા યે ત્યારે અરિહંતના જ્ઞાન મહોત્સવમાં જગતમાં ઉદ્યોત થાય છે. તીર્થકર મોક્ષે જાય. જીન ધર્મનો ઉછેદ થાય કે પૂર્વશ્રતને નાશ થાય ત્યારે દેવલોકમાં અંધકાર વ્યાપે છે.
અરિહંતના જન્મ સમયે, દિક્ષામાં કે જ્ઞાન મહોત્સવ કાળે દેવલોકમાં ઉદ્યોત થાય છે, જીનજન્મ, જીનદિક્ષા અને જીનને જ્ઞાન મહત્સવ આ ત્રણ કારણે એકદમ દેવેનું આવાગમ થાય છે. એ જ કારણે દેવોને હર્ષ થાય છે અને દેવાનો કોલાહલ પણ થાય છે. અરિહંતનો જન્મ થાય. અરિહંત પ્રવજ્ય થે, અથવા અરિહંતનો જ્ઞાન મહોત્સવ હોય ત્યારે દેવેન્દ્રો એકદમ મનુષ્યલોકમાં આવે છે. અને એજ રીતે સામાનિક દેવે. ત્રાતિશત દેવો. લોકપાલ અગ્ર મહીષી ઈંદ્રાશુ ઓ પરીવારના દેવો સૈન્યાધિપતિ આત્મરક્ષક દેવો પણ એકદમ મનુષ્ય લોકમાં આવે છે. અરિહંતનો જન્મ વિગેરે ત્રણ કારણો હોય ત્યારે દેવ સિંહાસનમાંથી ઉઠે છે. ઇંદ્ર વિગેરેનાં આસન કંપે છે. દેવ સિંહનાદ કરે છે અને વસ્ત્રોની વૃષ્ટિ કરે છે એજ ત્રણ કારણે દેવોના ચૈત્યવૃક્ષો ચાલે છે, અરિહંતને જન્મ થાય અરિહંત પ્રવર્યા યે અથવા અરિહંતને જ્ઞાન મહોત્સવ હોય ત્યારે લોકાંતિક દેવો એકદમ મનુષ્યલોકમાં આવે છે.
(પ્રકાશ અંધકાર સૂત્ર-૩૨૪-૩૩૮-૯૫) * ૩–૧–૧૪૦ શિત. ઉષ્ણુ અને શિષ્ણ એમ ત્રણ પ્રકારની નિ ( જન્મસ્થાન ) છે. જે અગ્નિકાય સિવાયના એકેંદ્રિય વિકલૅન્દ્રિય સમુઠિમ પંચેન્દ્રિય તિર્યંચ અને સમુઈિમ મનુષ્યોને હોય છે. વળી સચિત્ત અચિત્ત અને મિશ્ર એમ
નિના ત્રણ પ્રકાર છે. જે એકેન્દ્રિયવિકેન્દ્રિય સમુછિમ પંચેન્દ્રિય તિર્યા અને સમુઈિમ મનુષ્યોને હોય છે. વળી સંવૃત. વિવૃત. અને સંવૃતવિવૃત એમ યોનિના ત્રણ ભેદ છે વળી કુર્મોન્નતા શંખાવર્તા અને વંશીપત્રા એમ ત્રણ પ્રકારની નિ છે
ત્રણ પુરૂષાર્થ વેદ અને સામાદિ–૧૮૫. યુગ–૩૧૬. ગૌશાળા૩૦૯. દશ ધર્મો૭૬૦ થી ૭૬૨. રાજચિહૂ–૪૦૮. અઢાર રસવતી–૧૩૫ ની ટીકા. દશ ધર્મો-૭૬૦ થી ૭૬૨, રાજ્યચિન્હ ૪૦૮. અઢાર રસવતી–૧૩૫ ની ટીકા.
* દેવા માટે સૂત્ર-૯૪-૧૧૬–૧૯૯-૨૩૨-૨૭૩-૦૪-૫૦૫-૧ર૩-૧૭૪ થી ૫-૩૬૫૦-૬૮૨ થી ૮૫ ૭૬૮-૭૬૯. વિગેરે. લેકપાલે સવ–૨૫૬. લેકાંતિક દેવે સૂત્ર. ૬૮૪.
દેવ અસુરોનું ભવ પ્રત્યયિક વેર છે સૂત્ર–૧૯૮ ની ટીકા.

Page #7

શ્રી તીર્થંકર ચરિત્ર.
૧૬૯
જે પૈકીની કુર્માન્નતા ચેાનિમાં અરિહ ંત. ચક્રવતી. બળદેવ અને વાસુદેવાના ગર્ભ રહે છે. શંખાવ યાનિ ચક્રવર્તિનીસ્ત્રીરતને હાય છે જેની ચેનિમાં ઘણાં જીવે અને પુદ્ગલા આવે છે જાય છે ચ્યવે છે ઉપજે છે પણ ગર્ભ પણે રહેતા નથી. વંશીપત્ર ચેનિમાં વિવિધ પ્રકારના ઘણા જીવાના ગર્ભ રહે છે.
૩. ૪. ર૩૧. શાંતિનાથ કુંથુનાથ અને અરનાથ એ ત્રણ તીથ કરો ચકવતી હતા. ૪. ૧. ૨૩૫. ચાર અતિક્રિયાના અધિકાર-ભરતચક્રવતી–ગજસુકુમાલમુનિ સનત્ક્રુમાર ચક્રવતી–મરૂદેવામાતાનાં દાંતા.
૪. ૧. ૨૬૬. ભરત અને ઐરવતક્ષેત્રના પહેલા અને છેલ્લા તી કર સિવાયના મધ્યના ખાવીશ તીર્થંકર ભગવંતા ૧ સર્વથા પ્રાણાતિપાત વિરમણુ સર્વથા મૃષાવાદ વિરમણુ ૩ સર્વથા અદ્યત્તા દાન વિરમણુ અને ૪ સર્વથા અહિર્ષ્યા-દાન બહિર્ષા—આદાન મૈથુન-પરિગ્રહ ) વિરમણુ એ પ્રમાણે ચાટ્યમ ધ ઉપદેશે છે એજ રીતે સર્વ મહાવિદેહેાના તીથ કર ભગવ ંતા સર્વથા પ્રાણાતિપાત વિરમણુથી યાવત્....સર્વથા મહિધૂંદાન વિરમણ સુધીના ચાતુર્યંમ ધર્મ ઉપદેશે છે.
૪. ૧. ૨૬૭. સિદ્ધયુગતિ દેવસુગતિ મનુષ્યસુગતિ અને સારા કુળમાં જન્મ (દેવગતિમાંથી ઇક્ષ્વાકુ વિગેરે કુલમાં આવેલા તી કરાના જન્મ ) એ ચાર સદ્ગતિ છે. × ૪ તે ચાર ગતિમાં ગએલા ચાર સફ્ળતા કહેવાય છે.
૪. ૧. ૨૬૮. સયેાગિ કેવળીને પહેલા સમયે જ્ઞાનાવરણીય. દનાવરણીય મેાહનીય અને અંતરાય એ ચાર કર્મો નાશ પામે છે. કેવળજ્ઞાન અને કેવળદનને ધારણ કરનારા અરિહંત જીન અને કેવળી વેદનીય, આયુષ્ય નામ અને ગાત્ર એ ચાર કોને વેઢે છે . અને સિદ્ધ થએલાને પહેલે સમયેજ એક સાથે વેદનીય આયુષ્ય નામ અને ગાત્ર એ ચાર કર્મો ક્ષય થાય છે. નાશ પામે છે. ( કર્મ માટે જીએ સૂત્ર, ૧૦૫. )
૪. ૩. ૩૧૭. શૂરવીર ચાર પ્રકારના છે. ક્ષમાશૂર, તપશ્ચર, દાનશૂર અને યુદ્ધેશર તેમાં રહતેા ક્ષમાશૂર હાય છે, અણુગારા તપન્નુર હાય છે, કુબેર દાનશૂર હાય છે અને વાસુદેવે યુદ્ધશ્ર હાય છે.
૪. ૩. ૩૨૨. શ્રમણુ ભગવાન મહાવીરના શ્રમણેાપાસકની સાધ દેવલેાકના અરૂણાભિવમાનમાં ચાર પડ્યેાપમની સ્થિતિ કહી છે
૪. ૩. ૩૨૩. દેવાને મનુષ્ય લેાકમાં આવવાને અધિકાર ૪ × ગણુધર વિગેરે ×× ( તથા જીએ સૂત્ર ૧૭૭. ૧૭૮, ૧૭૯. )
* શ્રાવકોના ચાર પ્રકાર. ૩૧૧ ૩૨૨.
ભાવના તપ વિગેરે સૂત્રેા. ૨૧૦, ૨૪૭, ૫૧૧, ૬૪૯, ૬૫૫. ૬૭૭, ૭૪૫,

Page #8

૧૭૦
શ્રી આત્માનંદ પુકારા,
૪. ૩. ૩૨૪. અરિહંત મેક્ષે જાય. અરિહંત પ્રરૂપિત ધર્મના મ્યુચ્છેદ્ર થાય. પૂર્વગતશ્રુત, નાશ પામે. અથવા અગ્નિ એલવાઇ જાય. આ ચાર કારણે લાકમાં અંધકાર વ્યાપે છે તથા દેવાંધકાર વ્યાપે છે. અરિહંતના જન્મ થાય, અરિહુત પ્રવ્રજ્યા યે, અરિહંતના જ્ઞાનપ્રાપ્તિને મહેાત્સવ હાય અને અરિહંતના નિર્વાણુ મહેાત્સવ હોય ત્યારે લેકમાં ઉદ્યોત થાય છે. અને એજ ચાર કારણે દેવલેકમાં ઉદ્યોત થાય છે. દેવાનુ આવાગમન થાય છે. દેવામાં આનદ પ્રવર્તે છે દેવાના કાલાહળ થાય છે. એજ ચાર કારણે દેવેન્દ્રો એકદમ મનુષ્ય લેાકમાં આવે છે. એજ રીતે યાવત્...ત્રિજા સ્થાનમાં ( સુત્ર ૩૧૪) કહ્યા પ્રમાણે અરિહંતના જન્મથી પ્રારંભીને નિર્વાણુ મહેાત્સવ સુધીના ચાર કારણે લેાકાંતિકા એકદમ મનુવ્યલાકમાં આવે છે વિગેરે જાણવું,
૪. ૩. ૩૨૫. સાધુની ચાર દુ:ખશય્યા અને ચાર સુખશય્યાના અધિકાર ×× ચાથી સુખ શય્યા—તે મુડ થએલ. દિક્ષિત અણુગાર એમ ચિ ંતવે કે “યદિ આરાગ્યવાળા બળવાળા નિરાગી શરીરવાળા તીર્થંકર ભગવંતા પણ ઉદાર મ’ગળ સ્વરૂપ બહુ દિવસે વાળાં સયમ યત્નવાળાં આદરપૂર્વક સ્વીકારાતાં અચિંત્ય સામ
સ્થ્ય વાળાં અને કર્મ ક્ષયનાં કારણરૂપ વિવિધ પ્રકારનાં તપ તપે છે જ્યારે હુ આવેલી અને ઉત્પન્ન થયેલી વેદનાને સારી રીતે સહન કરતા નથી. × ૪ × તે પછી આવેલી અને ઉત્પન્ન થયેલી વેદનાને પણ નહીં સહન કરનાર × ×× એવા મને શું થાય ? એકાંતપણે પાપકર્મ લાગે અને જો તું આવેલી ઉત્પન્ન થયેલી વેદનાને સારી રીતે સહન કરૂં તે મને શું થાય ? સર્વથા નિર્જરા થાય ” ઇતિ ચેાથી સુખ શમ્યા.
૫. ૧. ૩૯૬–૩૯૭. પહેલા અને છેલ્લા તીર્થંકરા તથા મધ્યના ખાવીશ તીર્થંકરાના શાસનમાં પાંચ દુર્ગમસુગમ અભ્યુજ્ઞાત, ધર્મ, તપ, આસન, મહાનિર્જરા સ્થાનેા વિગેરે અધિકાર,
૫. ૧, ૪૧૧. પદ્મપ્રભુ ભગવાન પાંચ ચિત્રા નક્ષત્રમાં થયા. ચિત્રામાં ચ્યવી ગર્ભમાં આવ્યા. ચિત્રામાં જન્મયા. ચિત્રામાં મુડ થઇ ઘરનેા ત્યાગ કરી પ્રત્રજીત થયા, ચિત્રામાં અનંત અણુત્તર નિર્વ્યાઘાત નિરાવરણ પૂર્ણ પરિપૂર્ણ શ્રેષ્ટ કેવળજ્ઞાન-કેવળદર્શન ઉપજ્યાં. અને ચિત્રામાં નિર્વાણ પામ્યા. પુષ્પદંત ( સુવિધનાથ ) ભગવાન પાંચ મૂળ નક્ષત્રમાં થયા. મૂળ નક્ષત્રમાં ચવીને ગર્ભ માં આવ્યા. વિગેરે પૂર્વેની: પેઠે જાણવુ અને એ પાઠ પ્રમાણે નીચેની ગાથાઓમાં અનુસરવું.
ચ્યવન વિગેરે પાંચ પાંચ સ્થાનમાં પદ્મપ્રભુને ચિત્રા, સુવિધિનાથને મૂળ, શીતળનાથને પૂર્વાષાઢા, વિમળનાથને ઉત્તરાભાદ્રપદ્ય, અન તનાથને રેવતી, ધર્મનાથને પુષ્ય, શાંતિનાથને ભરણી, કુંથુનાથને કૃતિકા, અરનાથને રેવતી, મુનિસુવ્રતસ્વામીને શ્રવણુ, નમિનાથને અશ્વિની, નેમિનાથને ચિત્રા, પાર્શ્વનાથને વિશાખા, અને વીર ભગવાનને પાંચ ઉત્તરા ફાલ્ગુની નક્ષત્ર જાણવા (સંગ્રહણી ગાથા-૩)

Page #9

શ્રી તીર્થકર ચરિત્ર.
૧૭ શ્રમણ ભગવાન મહાવીર પાંચ ઉત્તરા ફાગુની નક્ષત્રમાં થયા, ઉત્તરા ફાલ્ગનીમાં ચવીને ગર્ભમાં આવ્યા, ઉત્તરા ફાલ્ગુની નક્ષત્રમાં એક ગર્ભથી બીજા ગર્ભમાં સંહરાયા, ઉત્તરા ફાગુનીમાં જમ્યા, ઉત્તરા ફાગુનીમાં મુંડ થઈ પ્રવઈત થયા અને ઉત્તરા ફાલ્ગનીમાં અનંત અનુત્તર પ્રધાન કેવળ જ્ઞાન-કેવળ દર્શન પામ્યા. *
પ-૨-૪૨૬ અરિહંતને અવર્ણવાદ બોલવાથી, અરિહંત પ્રરૂપિત ધર્મને અવર્ણવાદ બલવાથી, આચાર્ય–ઉપાધ્યાયને અવર્ણવાદ બોલવાથી, ચતુર્વિધ સંઘને અવર્ણવાદ બોલવાથી અને તપ તથા બ્રહ્મચર્યના ફળને ભેગવનાર દેવને અવર્ણવાદ બોલવાથી એ પાંચ પ્રકારે જીવો દુર્લભ બધિપણને પામે છે; તથા અરિહંતના ગુણ ગાનાર યાવત પરિપક્વ તપ બ્રહ્મચર્યવાળા દેવની (વિષયમત્ત દે પણ જીનમંદિરમાં અસરાઓ સાથે હાસ્યાદિ કરતા નથી વિગેરે બાબતમાં પ્રશંસા કરનાર એમ પાંચ પ્રકારના જીવો સુલભ બધિપણાને પામે છે. )
૫-૩૪૭૧ વાસુપૂજ્ય મલ્લીનાથ અરિષ્ટનેમિ પાર્શ્વનાથ અને મહાવીર ભગવાન એ પાંચ તીર્થકરો કુમારાવસ્થામાં રહીને જ (રાજ્ય ભોગવ્યા સિવાય ) લેચ કરી દિક્ષિત થયા. ૨
૬-૩-૫૨૦. પુરૂષાદાનિય અરિહંત પાશ્વનાથ ભગવાનને દેવ મનુષ્ય અને અસુરોની સભામાં પણ પરાજય ન પામે એવા છસો વાદીઓ હતા.
વાસુપૂજ્ય ભગવાને સે પુરૂષ સાથે લોન્ચ કરી દિક્ષા લીધી. ચંદ્રપ્રભુ ભગવાન છ માસ સુધી છદ્મસ્થ હતા.
૬–૩–૫૩૧ શ્રમણ ભગવાન મહાવીરે પાણી રહિત છઠ્ઠ ( બે ઉપવાસ ) કરી લોચ કરી દિક્ષા લીધી. શ્રમણ ભગવાન મહાવીરને પાણી રહિત છઠ્ઠ ભક્ત અનંત અનૂત્તર યાવત...કેવળ જ્ઞાનદર્શન થયાં. શ્રમણ ભગવાન મહાવીર પાણી રહિત છઠ્ઠ ભક્ત વડે સિદ્ધ થયા. યાવત સર્વ દુ:ખ રહિત થયા.
૫૪૧.
* ૧ ખગોળ સૂત્ર. ૯૦-૪૮૧–૫૮૯. ૬૯૯-૭૮૧. નિર્વાણ સૂત્ર ૬૪૮
દિશા સૂત્ર-૪૨૯-૭૨૦ * ૨ દિક્ષા શિષ્ય પરિક્ષા સૂત્ર-૧૩૮-૧૫૭-૧૫૯-૦૨-૨૦૧૬-૫૫-૪૩૯-૪૪૫
દિક્ષા કઈ રીતે દેવી ? સૂત્ર ૧૫૭–૩૫૫ સાધુને મહા દો સૂત્ર–૪૧૪-૪૨૬. ૫૦૧. મહા ઉપકાર સૂત્ર.૧૩૫. વસ્ત્રપાત્ર સૂત્ર–૧૭૦-૨૪૬-૪૬. આચરપાણ સૂત્ર. ૧૮૨. શકે અચિત્ત વાય. જ-૭૪૪-૭ ની .

Page #10

શ્રી આમાનદ પ્રકાશ.
ll(L LBill પાછા
.
IIT/ITE TE INITE TITLE HITE TITLE : TIL THITHINUEZIM Clin E ITI પારાના 1N INT HITS: EVElllll
ElllllEll"
ll
IIIBE
ગુરૂરાજનાં ચરણે.
III
III
THIS VIDEHTITWITE ITSEL||
II
MEANING I
||
ZEZEZATEZNIMEZINEZNEGALEZAIGEZINEZATEZAUZATEZ EZ EZABEZITATEA
ZESTA ESIMEAEAEAEAEZEA NA ZALIVAMA
(રાગ-કવાલી.) અગાધ અજ્ઞાન અંધારે, તિમિર કુપથના કુંપે ફસાયે તો અહા ! ગુરૂજી! ચરણ સેવા મળી જ્યારે જરીએ ભાન જીવનનું, ગુરૂજી ના હતું ત્યારે હતો નહીં જ્ઞાનનો છાંટે, ચરણ સેવા મળી જ્યારે. અસત્ ને સત્ય શામાં છે, સમજતો ના જરીએ હું ન જાણું ધ્યેય જીવનનું, ચરણ સેવા મળી જયારે. ગુલામી પ્રેમથી કરતો, મહા એ મહરાજાની; ન બીત પાપથી જરીએ, ચરણ સેવા મળી જ્યારે જગતમાં મોજ માનીને, ગુરૂજી! હું અહા! ધસ્ત; સુખે સંસારની બેડી, ચરણ સેવા મળી જયારે અહો ભાગ્યે અહા ! ત્યારે, ગુરૂજી! આપશ્રી મળીયા; કરાવ્યું ભાન જીવનનું, ચરણ સેવા મળી જ્યારે. અસરકારક રૂડી રીતે, હૃદય વિદારી વાણીથી; હૃદયના મર્મને વીધ્યા, ચરણ સેવા મલી જ્યારે. અસત્ ને સત્ય શામાં છે, કહ્યું એ આર રીતિએ; બતાવ્યું શ્રેય આત્માનું, ચરણ સેવા મળી જ્યારે. મહા ઉપકાર ગુરૂશ્રીને, ન ભૂલું જીદગી ભરમાં; હૃદય માંહી સ્મરૂં નિશદિન. ચરણ સેવા મળી જ્યારે ગુરૂજી વાડીલાલ પ્રીતે, નમાવી શીર્ષ ચરણોમાં સદા માગે પ્રભુથની, ચરણ સેવા ચરણ સેવા.
વાડીલાલ જીવાભાઈ ચોકસી–ખંભાત
Allllllagli all
LIFE BITE WITE USEFATI
la lilt / IO / MિiEV MAIN All
A
EDITE THATE TESTED INELIHINI
Ila
-18 WEAT
Killlllllll ld sl Sl
III III III C[IDEO SWZZ IIIIIIIIIII) 1 III IIIIIIIII Elur #liણ El S =w SE | NEhi | ETI E ||VES ='
I shit Vad

Page #11

૧૭૩
પ્રાસ્તાવિક વિચારે. IIIII IIIIIIlllllllllll@ = પ્રાસ્તાવિક વિચારો.
માનવ! બુદ્ધિ સમજે છે, મન કબુલ કરે છે, છતાં સંકલ્પ શકિત
સતત ટકતી નથી એ મુશ્કેલી તારી એકલાની નથી. પરંતુ જે 58 તને એકવાર પણ એમ સાચે સાચું જ લાગ્યું હોય કે “મારામાં
એ પ્રમાણે કરવાની તાકાત છે.” મારે એ પ્રમાણે કરવું જોઈએ તે પછી તેનો અમલ ન થવાનું કારણ માત્ર સહૃદયતાની ખામી; ભૂતકાળની તમેગુણી વૃત્તિ, માનસિક અપ્રમાણિકતા અને પ્રમાદજ ગણાય. પરંતુ તેથી નિરાશ થવાની જરૂર નથી, દીલની સરખાઈ એ એક એવી વસ્તુ છે કે લગભગ બધી જ ખામીઓને પહોંચી વળવાની તેનામાં શક્તિ છે. દીલને સાફ અને સાચું રાખવાની ખાસ જરૂર છે. Sincerity નો અર્થ એજ છે.
કર્મ ઉપર બધું જ છોડી દેવાની શક્તિ વિરલ છે. સામાન્ય તે શું પણ અસાધારણ ગણુતા માણસે પણ કમ ઉપર કે તેની શકિત ઉપર બધું છોડી દઈ શકતા નથી. બહારથી કહેવાયાથી એ પ્રમાણે જાહેર કરે તેથી શું વળે? વાચા એ પ્રમાણે કહેતી જાય અને અંતર તે આપોઆપ પોતે ધારેલી દીશાએ કાર્ય કરેજ જાય! એટલે કર્મના ઉપર છોડવાને અસાધારણ માર્ગ કેટલીકવિરલ વ્યક્તિ માટે જ છે.
બુદ્ધિપૂર્વક અને સજ્ઞાન પ્રયત્નોથી જ આંતર પ્રગતિ થાય છે. ખરું જોતાં એવી પ્રગતિ કરવા માટે જ માનવ જન્મ અને તેના સૂક્ષ્મ અને સ્થલ દેહની રચના છે. પ્રકૃતિમાં ઉત્ક્રાંતિ થાય છે તે પણ એવા પ્રયત્નને માટેજ. જ્યારે બુદ્ધિની ભૂમિકા માનવ જાતિમાં ખુલે છે ત્યારે પ્રકૃતિમાં જે પ્રગતિ યાંત્રિક રીતે થાય છે તેને માનવ પોતાની બુદ્ધિને ઉપયોગ કરીને અનંત ગણે વેગ આપી શકે છે અને પ્રકૃતિના યાંત્રિક પ્રાગને સજીવ અને સચેતન બનાવી મૂકે છે !
કોઈ પણ સહદય, ઉન્નતગામી, પ્રયત્ન કેવળ નિષ્ફળ જતો નથી તેનું પરિણામ તુને તુર્ત ભલે ન દેખાય, તેનું પરીણામ આપણે ધારીએ કે માગીએ તેવું ભલે ન આવે પરંતુ તે નિષ્ફળ નથી એ તો નક્કીજ. જે એવા પ્રયત્ન નિષ્ફળ જાય તે કુદરતની રચનામાં ભયંકર નુકશાન આફત આવી જ કહેવાય, અને કોઈ મહાન પેઢી દીવાળું કાઢે એમ તેણે પણ દીવાળું જ કાઢયું ગણાય. પરંતુ હજુ સુધી એવું કદી અનુભવ્યું નથી, એટલે માનવજાતિની શ્રદ્ધા મુશ્કેલીઓ વચ્ચે પણ ટકી રહેલી જણાય છે.

Page #12

શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ.
દરેકના ભાગ્યમાં ઉચ્ચ જીવન ગાળવાનું હેતું નથી.” એ વિચાર કાંઈક અંશે ખરો કહી શકાય, પરંતુ કોઈ પણ માનવ એ સૂત્રને સંપૂર્ણ અમલ કરી શક્તો જ નથી એટલે વ્યકિતનો પિતાને પ્રયત્ન દરેક માણસને માટે અનિવાર્ય રહે છે. ભાગ્યમાં અમુક નથી” તેથી માણસે પ્રયત્ન શા માટે ન કરે?
હે માનવ! “ભાગ્યશાળી કે પૂણ્યશાળી પ્રભુ કૃપાને અધિકારી” જ ઉચ્ચ જીવન ગાળી શકે એમ તારા કહેવાનો સ્વીકાર કરીએ તો પણ તે અધિકારી શી રીતે થયો !” તે પ્રશ્ન તે રહેવાને જ. ભાગ્યનું સર્જન કરવામાં વ્યકિતને પિતાને પણ હાથ છે. સારૂં ગ્રહણ કરવાને મન તૈયાર થઈ જાય છે–પરંતુ થોડા જ સમયમાં પાછું વિસ્મૃતિમાં જઈ પડે છે, તે બતાવે છે કે વ્યકિતએ પ્રયત્ન કરવાનો બાકી છે, તેનામાં જોઈએ તેટલું સંક૯પ બળ નથી. સહૃદયતાની ખામી છે. પ્રયત્ન કરવાથી એ બન્ને વસ્તુઓ પ્રાપ્ત કરી શકાય તેમ છે. વળી એ કાર્યમાં પ્રાર્થના વિગેરે સાચા હૃદયથી કરવાથી ભગવાનની કૃપા પણ મેળવી શકાય છે. હાથ જોડી બેસી રહેવાથી તે મળી શકે નહિં એ દેખીતું છે.
જીવન કાર્યની નિશ્ચિત દિશાનો જુવાને માં જે અભાવ સામાન્ય રીતે જેવામાં આવે છે તેને પરિણામે તેઓ એકથી બીજા એમ અનેક અખતરાઓ પિતાના જીવન સાથે કરે છે. સમાજની પુનર્ઘટના જરૂરની છે, સાહિત્યમાં નવીન સૃષ્ટિની અગત્ય છે, રાજકીય સ્વતંત્રતા ઉપર જીવન મૃત્યુને પ્રશ્ન લટકે છે, આર્થિક ઉન્નતિ વિના દેશની પ્રગતિને સંભવ નથી. ધાર્મિક ઉન્નતિમાં આપણી પ્રજાની ઉજ્ઞાતને પાયા છે.
જ્યાં સુધી જીવનનો આદર્શ પ્રાપ્ત થયા ન હોય ત્યાં સુધી અંતરને તૈયાર કરવા ઉપર અને પોતાના જીવનનું કાર્ય શોધવા તરફ માણસે સંપૂર્ણ લક્ષ આપવું જોઈએ. એ કાર્ય કરતાં માર્ગમાં પોતાને જેનાથી સહાય થાય તે લેવા ચુકવું નહિ. વાંચન, વિચાર, સંગતિ, સંસ્થા, કુટુંબ જીવન, સંગીત, ચિત્રકળા વ્યાયામ...જે કાંઈ આત્મવિકાસમાં સહાયક હોય, અને જીવન ક્ષેત્ર નક્કી કરવામાં મદદ કરે તેવું હોય તેનો ઉપયોગ કરવો જોઈએ. અમુક જ સારૂં” એવો નિરપક્ષ (absolute ) સારા પણુવાળ કોઈ પણ પદાર્થ કે નિર્ણય નથી. માનવજીવનના બધાં-ધોરણે સાપેક્ષ ( relative) છે. એટલે અમુક સારૂં તે અમુકના પ્રમાણમાં અથવા તો અમુકની સાથે સરખામણીમાંજ હોઈ શકે.
કેઈપણ આદર્શના સાક્ષાત્કારમાં પણ તમારે દામ આપવાને તૈયાર રહેવાનું જ છે–પછી તે દામ ગમે તે સ્વરૂપે આપવાનું હોય, તે નકકી કરવા માટે ત્રીજી એક વસ્તુ તમારામાં છે જે તમને પુષ્કળ મદદ કરી શકે તેમ છે અને તે છે સૂફમ, પ્રમાણિક અને સતત જાગૃત–આત્મનિરીક્ષણ યાને આંતર દષ્ટિ. પોતે કેવા છીએ? આપણામાં શા વિચારો આવે જાય છે, આપણી બુદ્ધિમાં કેવી શકિત

Page #13

ખર ચોવીશી.
૧૭૫
છે? આપણું મનમાં કેવા સંકલ્પ વિકલ્પ થાય છે; આપણું હૃદયમાં કેવી લાગણીઓ અને ભાવ ઉભરાય છે; આપણું પ્રાણુમાં કામનાઓ, વાસનાઓ, રાગદ્વેષ, જુના સંસ્કાર વિગેરે કેટલી અને કેવી છે–આપણું સ્થળ શરીરમાં કેવી ટે કેવા સંસ્કારો વિગેરે આવી રહેલાં છે એ બધાનું અવલોકન કરવાથી પિતાની ચગ્યતા યાને અધિકાર માણસને કાંઈક કાંઈક સમજાય છે અને અંતરાત્માનો સાદ નક્કી કરવામાં તે મદદગાર નીવડે છે. નાનચદ ઓધવજી દેશી-નડીઆદ.
ખર ચોવીશી.
જ્ઞાતિ સુધારા ન સાધે તે ખર. ૨ વેર વર્ધક કંપનીમાં ભાગ ભજવે તે ખર. ૩ સ્વદારાને લુંડી માની અસહ્ય માર મારે તે ખર. ૪ અબેલ અબળાની આંતરડી કકળાવે તે ખર. ૫ કજીઆમાં જીવનની સાફલ્યતા માને તે ખર. ૬ સાચા જુઠાં કરે તે ખ૨. ૭ જસને માટે જુતી આપે તે ખર. ૮ કુલણજી અને તે ખર. ૯ ધર્મના ખાલી ઢોંગ કરે તે ખર. ૧૦ સખાવતી નાણું પચાવી પડે ત ખર. ૧૧ ન્યાયથી દ્રવ્ય ઉપાર્જન ન કરે તે ખર. ૧૨ પાઠશાળાની પ્રગતિ માટે યથાશક્તિ ન કરે તે ખર. ૧૩ ઉદાર વૃત્તિ ન દર્શાવે તે ખર. ૧૪ પ્રાણી માત્ર ઉપર વગર વિચારે સમાનદષ્ટિ ઢાળે તે ખર. ૧૫ જ્યાં ત્યાં નોનસેન્સ અને હમ્બગ કહે તે ખર. ૧૬ ઈજજત ગુમાવે તે ખર. ૧૭ માબાપને દુ:ખ દે તે ખર. ૧૮ દેશકાળનો વિચાર ન કરે તે ખર. ૧૯ મગજ કેરે મૂકી કંઈ કરે તે ખર.
જન સંસ્કૃતિનું ગૌરવ જાળવવા પ્રયાસ ન કરે તે ખર. ૨૧ જ્ઞાન અને દયા સૂત્ર ન જપે તે ખર. ૨૨ ત્રિગે ત્રિપુટી ન આરાધે તે ખર. ૨૩ શાસ્ત્ર વિરૂદ્ધ વર્તન કરે તે ખર. ૨૪ આત્માના પ્રકાશ માટે તનતોડ મહેનત ન કરે તે ખર.
લેખક –મણિલાલ માણેકચંદ મહુધાવાલા.

Page #14

૧૭૬
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ.
=
==
=
=
=
=
==8
વીસમી સદીનું સંઘ બંધારણ. |
પૂર્વ સ્વરૂપની ઝાંખી –
પરમાત્મા શ્રી મહાવીરદેવ સ્થાપિત ચતુર્વિધ સંઘ હજુપણું જૈન સમાજમાં મહત્વનું સ્થાન ભોગવે છે. જો કે આજે જૈન સમાજ સંખ્યા બંધ જ્ઞાતિ, પેટા જ્ઞાતિ અને વાડાવાડીમાં વહેંચાયેલું છે. એટલું જ નહિં પણ ઘણી ઘણી બાબતમાં સંઘ સત્તા કરતાં જ્ઞાતિ ગૌરવ અગ્રસ્થાન ભેગવતું દષ્ટિ પંથમાં આવે છે છતાં “સંઘ” શબ્દ આછા રૂપમાં પણ સ્વકીર્તિ ટકાવી રહેલ છે એ હર્ષની વાત છે.
જીની આજ્ઞા પ્રમાણે અનુસરનાર એક સાધુ એક સાધ્વી, એક શ્રાવક અને એક શ્રાવિકા એ ચતુર્વિધ સંઘનું નાનામાં નાનું રૂપક કહેવાય. એ સંખ્યામાં જેટલે અંશે વિશેષતા એટલું એનું બહત સ્વરૂપ. દરેક નગરો આવી સંસ્થા ધરાવતા–એની સંમતિપૂર્વક ધાર્મિક કાર્યો થતાં. એનું ગૈારવ એ કાળે સર્વોત્કૃષ્ટ હતું. સમાજમાં અગ્રસ્થાન ધરાવતી વ્યક્તિઓમાંથી ગંભીર, ધીર, શ્રદ્ધાળુ અને દાનશીળ તથા જ્ઞાનપ્રિય શ્રાદ્ધને સંઘપતિ યાને સંઘને દોરવનાર તરિકે પસંદ કરવામાં આવતો, જે પોતાના સ્થાનમાં કરવામાં આવતાં દરેક કાર્યોમાં રસ ભર્યો ભાગ લેતે, કઈ કામ વિણસે નહીં એની કાળજી રાખતો કેમકે જવાબદારી તેના શીરે રહેતી, તે પણ પોતાના નગરસ્થ સાધુગણની સલાહ પૂર્વકજ ધર્મના કાર્યો કરવા અથે સંઘને એકત્ર કરી સૈની સમંતિ મેળવીને જ કાર્ય કરવામાં ઉદ્યુત થતો, વધુમતિએ નહિ પણ સર્વાનુમતે કાર્યો થતાં એમ કહેવામાં અતિશયોક્તિ જેવું નથી. જૈન ગ્રંથ સાક્ષી પુરે છે કે આવા ઉત્તમ પ્રકારની પ્રણાલી કેટલાયે કાળ પર્યત અવિચ્છિન્નપણે ચાલુ રહી. ભલભલા વિદ્વાન અને સત્તાશાળી સૂરિ વરેએ પણ આ પ્રકારના સંઘને સર્વશ્રેષ્ટ અવધારી તેનું વર્ચસ્વ સ્વીકારવામાં લેશમાત્ર આનાકાની ન કરી.
આ પ્રથામાં કયારથી સડો પેઠે તે ચોક્કસ કહેવું મુશ્કેલ છે છતાં એટલું અનુમાન કરી શકાય તેમ છે કે દિવસ જતાં જ્યારથી જ્ઞાતિઓના વાડા એ વિસ્તૃત અને વિકૃત રૂપ ધર્યું ત્યારથી આ સંસ્થાના મૂળમાં આઘાત થયો. જ્ઞાતિના પ્રશ્નોએ સંઘની મર્યાદાને ગુંગળાવવા માંડી. આ રીતે એક ધારા સંગઠનમાં ત્રુટ પડવી શરૂ થઈ. ધાર્મિક કાર્યો સાથે અન્ય સવાલોને ખીચડે થવા માંડયા આગેવાનોની મમતા-મમતીનું એમાં મિશ્રણ થયું. ગચ્છમતની

Page #15

વીસમી સદીનું બંધારણુ. વાતો એમાં ભળી મુખ્ય મુદ્દો ગણ બની સ્વ કકો ખરો કરવાની વૃત્તિએ તીવ્રતા પકડી. સાધુ મહાત્માઓએ સલાહકારક પદ ઉપરથી આગળ વધી કાર્યવાહક પદ ધરવા માંડયું. ધીરજ અને સમતાથી કામ લઈ ઐકયતા કાયમ રાખવાને બદલે સત્તાને સૂર દેખાડવા અથે ભાગલા પાડવા દઈ પક્ષવૃત્તિને જળસિંચન થવા લાગ્યું. અન્ય સમાજમાં સંઘના આદેશનું ગૌરવ ટકાવવાનો લાગણી ફેરવાઈ જઈ સ્વ સમાજમાં–પિતાના જ ઘરમાં એના હુકમેના ડિડિમ ગજાવવાની લાલસા ઉભવી. આ રીતે ભાવનાએ સજજડ પલટો ખાધો. દષ્ટિબિંદુજ ઉંધુ વળી ગયું પછીતે સંઘ સત્તા એક કાતિલ હથિયાર બની ગયું. વાપરનાર ભાન ભૂલ્યા, સૈના સહકારની વાતો સ્વનવત્ બની ગઈ. અગ્રણી ગણાતી
વ્યકિતઓએ પિતાના મળતીયાના બળે સમષ્ટિની જરાપણ પરવા રાખ્યા વગર, પ્રાપ્ત થયેલ અધિકારનો વારે-કવારે ઉપયોગ કરવા માંડા, પાડોશી જનતામાં જૈન સમાજનો કીર્તિ-રવિ આ રીતે નિસ્તેજ થવા માંડે. “સંઘ-બહાર” રૂપી શસ્ત્ર વડે જૈન સમાજના ઘણુ શકિતમંત માણસે ઘવાયા. સાધનના દુરૂપયોગ કેટલા બુદ્ધિમાનેને અસહકારને પથ લેવડાવ્યા. ઘણાએ મૈનદશાનું અવલંબન લીધું. બાકીના આંતરિક સંઘર્ષણમાં અથડાયા કુટાયા અને નબળા બન્યા. “A house divided against itself falls down ” અર્થાત્ “ઘર ફુટયે ઘર જાય જે ઘાટ થયા. આવી દારૂણ દશા અત્યારના આપણું સંઘની છે. સમુદાય છતાં બળ નથી. સંખ્યા છતાં સામર્થ્ય નથી. આમા કેવીયે ગાઢ નિદ્રામાં મુંઝાઈ પડયા છે.’ આ દશા આવી પડવાથી બીજી ઘણા પ્રકારની હાનિ આપણને પહોંચી છે. અત્યારે એ જુના વાંધા વીંખવામાં લાભ નથી. ભુલ્યા ત્યાંથી સુધારવાનો માર્ગ ગ્રહણ કરવાની જરૂર છે. એ સાથે વર્તમાન પરિસ્થિતિ પર ધ્યાન પહોંચાડી, નવેસરથી અંકેડા મેળવી, વીસમી સદીને માફક આવે તેવું બંધારણ તૈયાર કરવાની વેળા સાંપડી ચુકી છે. પુરાણ કાળથી ચાલ્યા આવતા શેઠાઈ કે સંઘપતિના હકની વાતો પ્રત્યે હવે લક્ષ્ય નહીં આપી શકાય, તેમ જ્ઞાતિના કાયદાને સંઘની બાબતેમાં ઘુસાડવા નહીં પાલવે. ચુંટણીના ધોરણે પ્રમુખ સાથની કાર્યવાહક સમિતિ વાળું બંધારણ દરેક સ્થાને દાખલ કરી એનેજ સર્વોપરિ અધિકારત્વ અર્પવું જોઈશે. તેનું સામાન્ય રેખા દર્શન આ પ્રમાણે દોરી શકાય– (ચાલુ)
લે. મોહનલાલ દીપચંદ શેકસી.

Page #16

૧૭૮
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ.
સુજનતા અને સુસ્વભાવ.
(લેવિઠ્ઠલદાસ મૂ. શાહ.) રાજર્ષિ ભર્તુહરીજીએ કહ્યું છે કે “ર્શ પર મૂવમ” અર્થાત્ મનુષ્યનું શીલ અને સુસ્વભાવ અનેક બીજા ગુણે કરતાં શ્રેષ્ઠ ભૂષણ છે. એટલે કે બીજા ગુણેની અપેક્ષાએ સુજનતાનું મહત્વ ઘણું જ વધારે છે. જેવી રીતે કદ્રુપ મનુષ્ય પણ ઘરેણાં આદિ પહેરવાથી સુંદર દેખાવા લાગે છે તે જ રીતે અશિક્ષિત, નિર્ધન અથવા ખરાબ મનુષ્ય પણ સુજનતા અને સુસ્વભાવને લઈને સારો જણાય છે. જે સુંદર મનુષ્ય પણ મેલાં કપડાં પહેરીને આવે છે કે તેને પોતાની પાસે જલદી બેસાડવા ઇચ્છતા નથી, તેવી જ રીતે કોઈ મહાન વિદ્વાન અથવા ધનવાનને સ્વભાવ પણ દુષ્ટ હોય તે લોકો તેની સંગતિથી બચવા ઈચ્છે છે. એટલે કે જે મનુષ્ય સભ્ય અને સજજન હોય છે તેની સંગતિ ઘણી જ પ્રિય અને સુખદાયક હોય છે અને સર્વ લોકો તેની સાથે હળતા મળતા રહેવાને ઉસુક રહે છે. સભ્યતાને લઈને મનુષ્ય શોભે છે એટલું જ નહિ પણ તેનાં કાર્યોની શોભા પણ ઘણું જ વધે છે. સદાચાર રૂપી સુવર્ણમાં સુજનતા સુગંધનું જ કામ આપે છે.
સંસારમાં લોકોને જેટલો પરિચય તેઓના સુસ્વભાવ અને સુજનતાને લઈને થાય છે, તેટલો તેઓના ગુણે અને લાયકાતને લઈને નથી થતો. મનુષ્યની પરીક્ષા અને તેની લાયકાતનું માપ ઘણું કરીને તેની સુજનતાને લઈને જ થાય છે અને સુજનતાથી જ તેની મહત્તા વધે છે. હકીકત એ છે કે સુજનતા વગર મનુવ્યના સારા સારા ગુણેનો નથી વિકાસ થતો, તેમજ સર્વ સાધારણ મનુષ્યોને તેને યથેષ્ઠ પરિચય થતો નથી. આપણને એવા અનેક ગુણવાન અને વિદ્વાન મનુષ્યો મળશે કે જેઓની દુર્દશા કેવળ સુજનતાના અભાવને લઈને જ થઈ હોય છે, અર્થાત મનુષ્યનું પિતાનું સુખ ઘણે અંશે તેના સુસ્વભાવ ઉપર નિર્ભર રહેલું છે. જે મનુષ્ય શાંત અને ધીર હોય છે, જે ક્ષમાશીલ તેમજ દયાળુ હોય છે, જે બીજાની સાથે સહાનુભૂતિ અને પ્રેમપૂર્વક વ્યવહાર કરે છે તેનાથી સર્વ લોકે પ્રસન્ન અને સંતુષ્ટ રહે છે અને તેને સુખી થવામાં અડચણ આવવાને ઘણે થોડો સંભવ છે એ વાત સુસ્પષ્ટ છે.
ઘણું કરીને સુજનતાને જ લેકો સદાચારનું પ્રધાન ચિહ્ન માને છે અને વાસ્તવિક રીતે તેનાથી જ મનુષ્યના વિચાર, સંગતિ અને રૂચિ વિગેરે ઘણે અંશે જણાઈ આવે છે. જે લોકો બદમાશીને લીધે કુટનીતિથી ચાલીને સર્વપ્રિયતા

Page #17

સુજનતા અને સુસ્વભાવ.
૧૭
પ્રાપ્ત કરવા માટે સુજનતાને દેખાવ કરે છે તેનો ત્યાગ કર જોઈએ. પરંતુ સુશિક્ષણને લઈને મનુષ્યમાં જે સુજનતા આવે છે તે તેની ગ્યતાની પરિચાયક બને છે. ખરેખરી સુજનતા સુશિક્ષણ વગર આવી શકતી નથી. જે સુશિક્ષLણુના અભાવને લઈને મનુષ્યનું મન યથાચિત સુધરેલું હોતું નથી તે તેને ઉઠવા
બેસવામાં વિનય રાખવો આદિ નિયમોથી કશે લાભ થતો નથી. જ્યાં સુધી મનમાં કમળતા, દયા, વિનય આદિ ગુણે નથી હોતા ત્યાં સુધી શરીરને સુગન્ધ વગરના પુષ્પ જેવું જ સમજવું. સાથોસાથ ખરેખરી સુજનતા માટે સાત્વિકતા, સત્યનિષ્ઠા આદિ ગુણેની પણ પરમ આવશ્યતા રહેલી છે.
એક વિદ્વાનનું એવું મન્તવ્ય છે કે મનુષ્યને વાસ્તવિક સ્વભાવ કેટલેક અંશે ગુપ્ત રહે છે. અર્થાત્ બહારના અને અંદરના ખરેખરા સ્વભાવમાં ઘણું અંતર હોય છે. એ વાત તે ઘણું કરીને સૌ જાણે છે કે કેટલાક અગ્ય કાર્યો એવા હોય છે કે જે ખુલ્લી રીતે કરવા કોઈ તૈયાર હોતું નથી, પરંતુ એવાં કાર્યો લોકે ગુપ્ત રીતે કરે છે એજ બતાવી આપે છે કે લોકોને ખરેખર સ્વભાવ કેટલેક અંશે ગુપ્ત હોય છે. પરંતુ સ્વભાવનું એ દોરંગીપણું એટલું બધું હાનિકારક નથી, કેમકે તેનાથી એટલું તો અવશ્ય સિદ્ધ થાય છે કે તે મનુષ્ય એ કામને અનુચિત અને નિંદનીય તે સમજે છે, પરંતુ કેટલાક કારણેને અંગે તે કામ તે કરે છે, એની અંદર વિવેકની એટલી બધી હત્યા નથી હોતી, કેમકે લોકો ખરાબ કાર્યોને હંમેશાં ખરાબ જ ગણે છે. પરંતુ જે લેક કેવળ સર્વ પ્રિય બનવા માટે જ કુટનીતિનો વ્યવહાર કરે છે અને પોતાના હૃદયની મલિનતા છુપાવવા માટે જ દોરંગી વ્યવહાર કરે છે તેઓ પહેલાંની અપેક્ષાએ ઘણા જ દુષ્ટ, નીચ અને પાપી હોય છે. અનેક પ્રસંગે તેને પોતાના વિવેકની હત્યા કરવી પડે છે અને સત્યપર પડદો નાંખવો પડે છે, તે જ વધારે નિંદનીય છે.
જે કે સ્વભાવમાં ઘણે અંશે પરિવર્તન થઈ શકે છે અથવા પોતાને વશ પણ કરી શકાય છે. તોપણ તે કાર્ય ઘણું જ કઠિન અને દુ:સાધ્ય છે એમાં સંદેહ નથી. કઠોર વ્યવહાર અથવા દંડ વિગેરેથી તે સ્વભાવ કદિ બદલી શકાતે જ નથી; યુક્તિથી જ બદલાય તે બદલાય. કદાચ વધારે બલ પ્રવેગ કરવાથી અથવા અત્યંત દાબ રાખવાથી સ્વાભાવિક ગુણ થોડો સમય રોકાઈ જાય, પરંતુ તેને ઉપરથી દાબ લઈ લેવામાં આવે છે કે તરત જ તે પિતાનું પૂર્વ સ્વરૂપ ધારણ કરી લે છે. વળી ઘણે ભાગે તો એ પણ સંભવિત છે કે દાબ લઈ લેતાં તેનું જોર પહેલાં કરતાં વધી પણ જાય. બાલ્યાવસ્થામાં સારા સારા લોકોની દેખરેખ નીચે રહેનાર અમીર અને રાજાએના દુર્ગુણ બાળકો સ્વતંત્ર થતાં જે બરાબીઓ કરે છે તે પર ધ્યાન આપવાથી ઉપરોક્ત કથનની સત્યતા સાબીત થશે. બરાબર સમજાવવાથી, વાદવિવાદ કરવાથી છેડે ઘણે પ્રભાવ પડે છે, પરંતુ તે ચિરસ્થાયી નથી હોતો. તેટલા માટે હમેશાં

Page #18

શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ. અભ્યાસ અને સારી સંગતિની જરૂર છે. સ્વભાવને સુધારે ધીમે ધીમે અને નિર. તર કરતા રહેવો જોઈએ. જે મનુષ્ય હમેશાં પુષ્કળ દારૂ પીતો હોય તે મનુષ્ય દારૂની ટેવ છોડવા માટે હમેશાં થોડે થોડા ઓછા પીવાનો પ્રયત્ન કરવો જોઈએ. એકદમ બંધ કરવાથી તેની ટેવ છોડાવવાનો પ્રયત્ન ઘણે ભાગે વ્યર્થ નીવડે છે. તે ઉપરાંત જે લેકે પિતાના વર્તમાન દુષ્ટ સ્વભાવને બદલવા ઈચ્છતા હોય છે તેઓએ તેનાથી વિરૂદ્ધ સુસ્વભાવમાં પ્રવૃત્ત બનવાનો પ્રયત્ન કરવો જોઈએ. એ પ્રયત્ન કરતાં કરતાં વચમાં થડે વિશ્રામ પણ લેવો જોઈએ. એમ કરવાથી ત્રણ લાભ થાય છે. એક તે એકે થાક નથી લાગત; બી એ છે કે વિશ્રામ લીધા પછી જે પરિશ્રમ કરવામાં આવે છે તે ઉદ્દેશ સિદ્ધિને માટે અત્યંત લાભદાયક થાય છે અને ત્રીજે લાભ એ છે કે ઉતાવળને લઈને જે ભૂલો થવાને સંભવ હોય છે તે નથી થતી. ઘણે ભાગે ભૂલોને લઈને જ માર્ગમાં અનેક અડચણ ઉભી થાય છે અને કાર્યસિદ્ધિ નથી થતી. અડચણે દૂર કરવા માટે વિચાર કરવાની આવશ્યકતા રહેલી છે. જ્યાં સુધી ચિત્તમાં સ્થિરતા નથી હોતી ત્યાંસુધી વિચાર કરી શકાતા નથી, અને વિશ્રામ વગર મનની સ્થિરતા અસંભવિત છે.
એક વખત આપણે દુષ્ટ સ્વભાવ બદલાઈ જાય તો પણ આપણે આપણા સારા સ્વભાવ ઉપર વધારે વિશ્વાસ રાખવો ન જોઈએ, તેમજ સ્વભાવની દુષ્ટતા તરફ બેદરકાર ન બનવું જોઈએ. પુરાણે વિગેરે અનેક કથાઓથી આપણને પ્રતીત થાય છે કે જે રૂષિ મુનિઓ સંસારના સર્વ સુખ તજીને વર્ષો સુધી જંગલમાં નિવાસ કરતા હતા તેઓ પણ પ્રસંગ આવતા વિચલિત બની ગયા હતા અને તેઓની પ્રવૃતિ બદલાઈ ગઈ હતી. એવા પ્રકારના દ્રષ્ટાંતે સંસારમાં પણ હમેશાં જોવામાં આવે છે. એટલા માટે સ્વભાવની સ્થિરતાને કદિપણ વિશ્વાસ ન કરવો જોઈએ. પરંતુ બને ત્યાં સુધી તેને આપણું કબજામાં રાખવાનો પ્રયત્ન કરવો જોઈએ. સ્વભાવના દોષોથી બચવાના બે જ ઉપાય શક્ય છે. જે જે દુષ્ટ પદાર્થો અથવા બાબતોથી આપણે બચવા ઈચ્છતા હોઈએ તે વસ્તુઓ તરફ આપણું ચિત્તને એટલું બધું સુદ્રઢ રાખવું કે આપણું ઉપર તેને જરા પણ પ્રભાવ પડવા ન પામે. અને એ રીતે એમાં ફસાવાની સંભાવનાનો નાશ કરી દે. અથવા આજન્મ એવો અવસરજ ન આવવા દે કે જેમાં એ દુષ્ટ બાબતો અથવા પદાર્થો આપણું સામે આવે. એમાં પ્રથમ ઉપાય અત્યંત કઠિન અને દુ:સાધ્ય છે તથા બીજે ઉપાય સહજ અને સંભવિત છે. લોકોને મોટે ભાગ ઘણે ભાગે એ બીજા માર્ગનુંજ અવલંબન કરે છે અને એજ ઉચિત છે.
મનુષ્યને ખરો સ્વભાવ એકાન્તમાંજ અથવા એવી પરિસ્થિતિમાં જ જણાય છે કે જેમાં વિરોધ કરવાની અને મુશ્કેલીઓ ઉભી કરવાની શક્તિ જ નથી. જ્યાં

Page #19

મુલાકાત અને ધર્મસંવાદ.
૧૮૧
સુધી કોઈ પણ મનુષ્યને ખજાનો સોંપવામાં આવતું નથી ત્યાં સુધી તે ચેર છે કે નહિ તેનું શું પ્રમાણ મળી શકે? અથવા જે સ્થિતિમાં સ્ત્રીનું દર્શન નથી થઈ શકતું તે સ્થિતિમાં પોતે વ્યભિચારી છે કે નહિ એનું કોઈ પણ માણસ શું પ્રમાણ માપી શકે ? હા પિતાને બજાને ઍપયા પછી અથવા એકાન્તમાં કોઈ સુંદરી જોયા પછી જે મનુષ્ય ધન અથવા સ્ત્રીની લાલચથી દુર રહી શકે છે તે જ ખરેખર સાધુ પુરૂષ છે. એ રીતે વિકટ પ્રસંગે પણ જે ધીરજ ન ખોઈ બેસે, ઘણું મેટું નુકશાન થવા છતાં પણ જેને ક્રોધ ન થાય તેમજ પોતાના કટ્ટા શત્રુ પ્રત્યે પણ જે દયા દાખવી શકે તેજ સાચે સજજન છે. ઘણુ લોકોના સદાચાર અથવા સુજનતાનો વ્યવહાર લોકલજજાને લઈને જ હોય છે, ખરેખરા હૃદયપૂર્વકનો નથી હોતો. સુવિખ્યાત વિદ્વાન સૈનિકાનો એવો મત છે કે સાચું સદાચારણ તે એજ છે કે જેમાં મનુષ્ય, ઈશ્વર અને શાસક તરફથી દંડનો ભય ન હોય છતાં પણ પાપ કર્મ કરતું નથી. મનુષ્યને ખરેખર સ્વભાવ તેના એક સમયના આચરણથી જાણું શકાય છે કે જે વખતે તેની સિવાય બીજું કોઈ હાજર હોતું નથી. એટલા માટે જે લેકે ખરેખર સજજન બનવા ઈચ્છતા હોય તેઓએ હમેશાં સઘળી સ્થિતિમાં પિતાના સ્વભાવ તથા આચરણ સાત્વિક અને યંગ્ય રાખવાનું લક્ષમાં રાખવું જોઈએ.
ચાલુ—
====ા હકક ક©==
મુલાકાત અને ધર્મ સંવાદ–૧ છ છછ©=== રા. રા. સુપ્રસિદ્ધ ક્રોનીકલ દૈનીક પત્રના પ્રાયટર શ્રીમાન શેઠ લખમશી રવજી તેરશી શ્રી જૈન ગુરૂકુળ પાલીતાણાની મુલાકાતે પધાર્યા હતા તે દરમ્યાન તેઓએ જૈન ધર્મ સંબંધી કેટલાક પ્રશ્નો અમારા સુપ્રી-સાહેબને પૂછ્યા હતા. જે ઉપયોગી ધારી તેમાંથી કેટલુંક અવતરણ કરૂં છું.
પ્રશ્ન ૧ લે- જેમ સાગરમાંથી નદી વહે છે તેમ તમારો જૈન ધર્મ કોઈ ધર્મમાંથી નીકળેલ છે કે કેમ?
જવાબ–અમારે ધર્મ કોઈ ધર્મમાંથી નીકળેલ નથી તેમ કોઈ ધર્મને ફાટે પણ નથી. તે અનાદિકાળથી ચાલતે આવેલા સ્વતંત્ર અને પ્રાચીન ધર્મ છે અને તે પ્રોફેસર સર. હર્બટ જેકેબી જેવાએ કબુલ પણ કરેલું છે. અમો સર્વજ્ઞ પ્રભુ તરીકે ગત ચોવિસીમાં વીશ તીર્થકર થયા છે જેનું અમે સ્તવન પૂજન કરીએ છીએ જેમાંના આઘતીર્થકર શ્રી રૂષભદેવ સ્વામી છે કે જેમણે યુગની શરૂઆતમાં યુગલીઆને પુરૂષની હેર કળા અને સ્ત્રીઓની ચોસઠકળાનું જ્ઞાન આપ્યું તેમજ અઢાર લીપી (ભાષા) શીખવી કલાકૌશલ્ય વિજ્ઞાન ભાષાદિનું જ્ઞાન આપી સૃષ્ટિનો ઉદ્ધાર કર્યો ને આઘ તીર્થકર શ્રી રૂષભદેવ સંબંધી આખ્યાન વેદ તેમજ પુરાણોમાં પણ દષ્ટિગમ્ય છે. તે મહાન પ્રભુના ભરતાદિ પુત્રના સમયથી વેદાદિ ધર્મની સ્થાપના થઇ એવું જૈન ઐતિહાસિક દષ્ટિએ માલમ પડે છે.

Page #20

૧૮૨
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ. પ્રશ્ન ૨ –જેવા તમારા જેવી તીર્થકરે છે તેવા ક્રાઈસ્ટને પણ ગણવા કે નહિ?
જવાબ-તીર્થક સર્વજ્ઞ અને ત્રીકાળદશ હતા. ક્રાઇષ્ટ સર્વજ્ઞ ને ત્રીકાળદર્શી હતા, એવું કોઈ બાઈબલ વિગેરેમાંથી પણ માલુમ પડતું નથી બાકી જન સમાજની દાષ્ટએ તેઓ એક મહાન પુરૂષ તરીકે ગણી શકાય.
–માત્ર ચોવીશ તીર્થકર કેમ અને વધારે નહિ અને તેમાં વધારે થવાને કે નહિ?
જવાબ–આ દુનીયાના અનાદિ કાળથી ચાલી આવેલી છે અને એમાં તર્થ કરની ઘણું ચોવીશી થઈ અને થશે બાકી આ ક્ષેત્ર અને કાળ આશ્રયથી અમારા સિદ્ધાંત પ્રમાણે યુગ પુરો થાય નહિં ત્યાં સુધી તીર્થકર થઈ શકે નહિ એવું શાસ્ત્ર પ્રમાણે છે અમુક યુગમાં અસાધારણ પૂણ્યશાળી માત્ર ચોવીશ તિર્થંકરો થાય એ કુદરતના અચળ નીયમો છે, જેવા કે સૂર્ય દિવસે જ ઉગે. ચંદ્રમાં રાતેજ ઉગે. આ સૃષ્ટિમાં આપણે ઘણું જોઇએ છીએ તે જેમાં મનુષ્ય દષ્ટિ કે દેવશકિત કોઇપણ જાતના ફેરફાર કરવાને શક્તિમાન નથી.
પ્રશ્ન ૪ – ઈશ્વરે જગત બનાવ્યું તે તમે માનો છો ?
જવાબ-જગત અનાદિકાળથી ચાલતું આવે છે તેને કોઇએ રચ્યું (બનાવ્યું) એવું જેને દૃષ્ટિ માનતી નથી. જેઓએ સર્વ કમને દહન કરી માયાનું નામ્લ કરી આ માયાવી જગતનો ત્યાગ કરી પરમાત્મ પદને પ્રાપ્ત કરેલું હોય છે તેઓને પછી આ સંસાર સાથે કશો સંબંધ હેતો નથી અને મોક્ષપદને પ્રાપ્ત કર્યા પછી તેવો સંબંધ ગણાવવો કે તેની રચના કરે છે તેમ કહેવું તે પણ અજ્ઞાનતા ભરેલું છે. જેઓ સર્વજ્ઞ છે અને જેઓએ ધ્યાન રૂપિ અગ્નિથી કર્મ રૂપી ઈન્ડને નિર્મૂલન કરેલાં હોય છે, અને પરમાત્મપદ પ્રાપ્ત કરેલુ હોય છે તેમનો અમે પ્રભુ તરીકે સ્વીકાર કરીએ છીએ અને તેમને જ પ્રભુ તરીકે કહીએ છીએ. કમ, માયા, પ્રકૃતિ, પરમાણુ, એ બધા સમાન વાચક પર્યાય છે તેથી આત્માની સાથે અનાદિકાળથી સુવર્ણ જેમ રેતમાં ભળેલું છે તેમ જોડાએલા છે અને સોનું જેમ ભઠ્ઠીમાં સાફ થાય છે તેમ જીવાત્માઓ પણ ધર્મધ્યાન, શુકલ ધ્યાન ધધાવી તપશ્ચર્યા કરી કૈવલ્ય અવસ્થા પ્રાપ્ત કરે છે ત્યારે જ તે આ સૃષ્ટિમાંથી છેવટની મુક્તિ મેલવે છે પછી તેમને જન્મ જરા મરણ આદિ કોઈપણ જાતના બંધનો આ જન્મના (સંસારના) હોતા નથી. માયાવી જગતની રચના કરવી એ કર્મ સુષ્ટિનું પરિણામ છે પરંતુ જ્યાં કર્મને સર્વથા અભાવ હોય ત્યાં વંધ્યાપુત્ર પેઠે સુષ્ટિને કર્તા પરમાત્મા કેવી રીતે કહી શકાય ?
પ્રશ્ન ૫ મે–અન્ય ધર્મવાળાઓ તમારા ધર્મને સ્વીકાર કરી શકે કે નહિ ?
જવાબ–જેઓ અમારા સિદ્ધાંતને માન આપતા હોય અને જેઓને અંગીકાર કરવાની ઈચછા હોય તે સર્વ અંગીકાર કરી શકે છે અને જેની થઈ શકે છે, તે વિશ્વ વ્યાપક ધર્મ( વિશ્વ ધર્મ ) છે, હરીબળ મચ્છી નામના એક મચ્છીમાર હતા પરંતુ તેના ઉદયે જૈન ધર્મ આવવાથી તેમણે જૈન ધર્મની દીક્ષા અંગીકાર કરી હતી. '
અમારી આ સંસ્થાના ઉદ્ધારક જેમને આપ આપની સામે ફેટામાં જુઓ છો તે સદ્દગત યંગ નીષ્ઠ શ્રીમાન બુદ્ધિસાગરસૂરિ પણ સંસારી અવસ્થામાં પાટીદાર કોમના હતા છતાં અમારા ધર્મની જેની દીક્ષા અંગીકાર કરી હતી. અમારો ધર્મ કોઈ પણ પાળી શકે તેમ છુટ છે. તેમ જેમાં મુક્તિનો માર્ગ રજીસ્ટર પણ નથી ચાહે તો વેતામ્બર હોય,

Page #21

વર્તમાન સમાચાર,
૧૮૩
દીગમ્બર હોય, અથવા કઈ પણ અન્ય લગી હોય પરંતુ જેઓ સમભાવને ધારણ કરનારા છે અષ્ટકર્મનો નાશ કરનારા તેઓ ભગવાન થઈ શકે છે એવું જેન સિદ્ધાંત પ્રતિપાદન કરે છે.
જેનોને સ્વાદ સિદ્ધાંત એવો છે કે તે સિદ્ધાંતનું દરેક ધર્મ વાળાનો યથાર્થ પ્રતિપાદન કરે તો અત્યારે જે પરસ્પર ધર્મના અંગે ઝઘડા યા કલેશનું કારણ નિર્મૂલન થઈ શકે તેવું છે.
ઉપસંહારમાં તેઓ સાહેબે જણાવ્યું કે તમારા ધર્મની ઘણી વિશાળતા છે અને સિદ્ધાંતોનું રહસ્ય પશુ ઉચ્ચકોટીનું છે તે હું જાણું છું અને તે માટે માન છે. આ પ્રકારે કેટલીક વાતચીત થઈ હતી જેમાંનો ટુંક ઉલ્લેખ આ સ્થળે કર્યો છે.
શ્રી યશોવિજય જૈન ગુરૂકુળ
પાલીતાણા
. શકરલાલ ડાહ્યાભાઈ સુપરીન્ટેન્ડેન્ટ. કસ્તુરચંદ હેમચંદ દેસાઈ–ધાર્મિક-અ,
投放KKUN球球对球球球球 છેવર્તમાન સમાચાર. છે
LINININNINININININIMIZININIMMMMKWE બીજાપુરમાં શ્રી પાર્શ્વનાથ પ્રભુની પ્રતિષ્ઠા મહોત્સવ તથા દ. મ. જૈન પ્રાંતિક પરિષ૬ જૈન સ્વયંસેવક પરિષદુ તથા.
મહિલા પરિષદ. ઘણું વખતથી દક્ષીણ મહારાષ્ટ્ર દેશમાં અનેક સ્થળે વિહાર અને ચાર્તુમાસ કરી, જેન અને જેનેતર ત્યાંની પ્રજાને વિવિધ ઉપદેશદ્વારા મુનિરાજશ્રી રાજવિજયજી મહારાજ અનેક ઉપકાર, કરી રહ્યા છે. હાલમાં બીજાપુર (ઇતિહાસ પ્રાચીન ) શહેરમાં પધારતાં, ત્યાંના શ્રી સંઘના અતિ આગ્રહથી નવા તૈયાર થયેલા જિનાલયમાં પ્રતિષ્ઠા સાથે સંમેલનના મહારાષ્ટ્રીય માંગલિક પ્રસંગ હોવાથી બિરાજમાન થયા છે.
૧ પ્રથમ આ માસની મહા શુદ. ૧-૨-૩ ત્રણ દિવસ સુધી આ શહેરમાં પરિષદો નીચે પ્રમાણે થઈ હતી.
ગત મહા શુ. ૧-૨-૩ ત્રણ દિવસ સુધી બીજાપુર (દક્ષીણ મહારાષ્ટ્ર) માં શેફર્ડ હેલમાં આ કેન્સકરસની પાંચમી બેઠક મળી. સંમેલનનું અધ્યક્ષપદ મુનિ મહારાજ શ્રી રાજવિજયજી મહારાજ શ્રી ને અપાયું. સ્વાગતાધ્યક્ષનું માન શેઠ ચુનીલાલ પન્નાલાલને અપાયું. બન્નેના ભાષણે મહારાષ્ટ્રાય જૈન સમાજના કારકીર્દિ, પુનીત પાવનશ્રી શત્રુંજય આદિતિર્થોની અવદશાના બયાન, જેનોની ઘટતી જતી સંખ્યા, સંધ રચના અને સંગઠન, દાનક્ષેત્રોને જરૂરી માર્ગ તથા

Page #22

૧૮૪
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ,
ધાર્મિક અને વ્યવહારિક કેળવણીના ષાદ અને ભાવનાના સુયેાગ્ય વિવેચનાથી શાલતા હતા. લગ્નાદિક કુરૂઢીએ.. અંધશ્રદ્ધા અને અને અજ્ઞાનતાના અધનામાં આપણા સમાજ કેવી કરૂણાજનક સ્થિતિ ભાગવી રહ્યો છે તેને આછે ખ્યાલ પણ ભાષણમાંથી તરી આવતા હતા.
ત્રણે દિવસના કાર્યક્રમ વિવિધ વિવેચને અને નિયામાં રાકયા હતા. રા. પોપટલાલ રામચંદ શાહ, રા. શિવજી દેવશી, યતિ શ્રી હીરાચંદ, શેઠ ચતુરભાઇ પીતામ્બરદાસ આદિએ શ્રી શત્રુંજય પ્રકરણ, સામાજીક બંધનેા, જૈન ધર્મની વિશાળત્તા, ધાર્મિક શિક્ષણ પ્રચાર અહિંસાને આદર્શ-આદિ પ્રકિણું વિયેા ઉપર વિવિધ દ્રષ્ટિ બિન્દુએ પ્રકાશ પાડયા હતા. છેલ્લા દિવસે કેટલાક જૈનેતરાને જૈનધર્મની દીક્ષા આપવામાં આવી હતી. આ પ્રસંગ આનંદ અને ઉત્સામય હતા.
કાન્કરરન્સ નિય જોતાં ઠરાવાની લાંબી હારમાળા ઘડવામાં આવી નથી છતાં દરેકને વ્યવહારૂ સ્વરૂપ આપવા માટે જરૂરી પ્રયાસની ન્યુનતા ભાસતી હતી. પ્રથમ શત્રુંજયનેા ઠરાવ લેવામાં આવતાં અમાનુષી મુડકા વેરાને વખાડી કાઢી આ પ્રશ્નને અંગે ના. વાયસરોય ઉપર જે અપીલ કરવામાં આવી છે તેનેા સતેાષકારક નીકાલ લાવવા વિનંતી કરવામાં આવી ( ૨ ) મહારાષ્ટ્રીએ ગુજરાતી ભાષામાં વ્યવહાર રાખવાના, ( ૩ ) ધાર્મિક શિક્ષણમાં સુધારો કરી તેને પ્રચાર કરવાને, ( ૪ ) સાંગલીની શ્વેતામ્બર જૈન ઓર્ડીંગના રીપેર્ટની મજુરીના ( ૫ ) બાહુબલી ક્ષેત્રની વ્યવસ્થાના ( ૬ ) જન શ્રાવિકા સુભદ્રા દેવી (મીસ ક્રાઉઝે) તથા લક્ષમણુ રધુનાથ ભીડે જૈન ધર્મના અભ્યાસ કરી તેના પ્રચાર કરવા પરિશ્રમ સેવી રહ્યા છે તેમને અભિનંદનનેા ( ૭ ) જૈન ધર્માંના પ્રત્યેક સંપ્રદાયામાં સંપ કરવાના ( ૮ ) ખાળલગ્ન, વૃવિવાહ આદિ કુશ્તીએ નાબુદ કરવાના ( ૯ ) જૈનપત્ર ( ભાવનગર ) ની સીક્ષ્વર જયુબીલી માટે સહાનુભુતિ દર્શાવી અભિનંદન આપતા ( ૧૦ ) ડૈસુર, કાલ્હાપુર, સાંગલી અને લટણના નરેશાએ અહિંસા તત્વના પ્રચારાર્થે આપેલ મદદ બદલ અભિદના એમ દસ ઠરાવેા થયા. આ ઠરાવાને વ્યવહારૂ સ્વરૂપ આપી પૂર્વની સંસ્કૃતિને મહારાષ્ટ્ર સચેત કરે એમ ઇચ્છીશુ,
મહિલા પરિષદ.
મહારાષ્ટ્રીય પરિષદની માફક જૈન મહિલા પરિષદનુ` પાંચમુ અધિવેશન “ શેફ હાલ ’ માં જ તા. ૨૫ મીએ બારામતીવાળા ગ. સ્વ. ભીખાભાઇ ધરમંદ દેવચદના અધ્યક્ષપણા નીચે મળ્યું હતું. સ્વાગતાધ્યક્ષ સૈ.. સેાનુબાઇ હીરાચંદ તથા પ્રમુખના ભાષણ, સ્ત્રી સમાજ આધુનીક અવદશાના ખ્યાન, કેળવણીના આદર્શ અને સ્ત્રી સમાજની ઉન્નતિના માર્ગો ઉપર સારા પ્રકાશ પડયા. આથી ક દીનતા અને વ્યવહારીક અસહ્ય દબાણુ વચ્ચે વિધવાએ કેવુ અસહ્ય જીવન ગુજારે છે તેનેા ખ્યાલ પણ ભાષામાં હતા. અન્યવકતાના વિવેચને પશુ અસરકારક હતા. યાત્રા ત્યાગ, સ્ત્રી સમાજની ઉન્નતિ માટે વ્યવહારિક તથા ધાર્મિક કેળવણીતા પ્રચારની અગત્યતા, બાળલગ્નાદિ રીવાજો નાબુદ કરવાની, જન શ્રાવિકા મીસ *ઝેને અભિન દન આપતાં તથા સમાજ ઉન્નતિને એમ આઠ ઠરાવ થયા, શિવજીભાઇ. પોપટલાલભાઇ અદિના પ્રાસ'ગીક વિવેચનો અસરકારક નીવડયા હતા.

Page #23

વર્તમાન સમાચાર.
૧૮૫
સ્વયંસેવક કેન્ફરન્સ.
શ્રી દક્ષિણ મહારાષ્ટ્ર જૈન સ્વયંસેવક પરિષદુનું બીજું અધિવેશન પણ સાથોસાથ તા. ૨૪ મી એ “શેફર્ડ હોલ” માંજ મળ્યું હતું. પ્રારંભમાં સ્વાગતાધ્યક્ષ શેઠ હીરાચંદ કુબેરચંદે સૈન સત્કાર કરી સ્વયં સેવાના આદર્શની આછી રૂપરેખા રજુ કરી. પ્રમુખસ્થાનેથી રા. શિવજી દેવસીંહે આપેલ માન માટે આભાર માની સ્વયંસેવા ની વ્યાખ્યા કરતાં જણાવ્યું કેસેવક થવામાં જીવનની જે મજા છે તે અન્ય કાર્યોમાં બનતી નથી. સ્વામિ તરીકે નહિ પરંતુ સેવક તરીકે જ સત્ય સેવા બજાવી શકાય. સેવાના માર્ગો કંટકથી ભરપુર હોય છે. સેવા ધર્મ સ્વીકાર્યા પછી સેવક પોતાના મટી પરના જ થવું જોઈએ. કાયાના જતન સેવકને ન પાલવે. ક્ષમા નમ્રતા, સરળતા અને સરલતા વિના સેવા ન બજાવી શકાય. સેવા ધર્મના એ મુખ્ય ગુણ છે સેવામાં હમેશાં ભેગ રહેલે છે.
પુના, નિપાણી, સાંગલી, જુન્નર, હુબલી આદિ ગામમાંથી યુવકે એ સારી હાજરી આપી અધિવેશનને સફળ કરવા સારે ભાગ લીધો, ઠરાવોના સમર્થનમાં બોલતાં જુદા જુદા વકતાઓએ પણ સારા વિવેચનો કર્યા હતા.
ઠરાવો કરવા કરતાં સક્રિય કાર્ય કરવા તરફ ખાસ લક્ષ રાખવામાં આવ્યું હોવાથી માત્ર ચાર નિર્ણયો કરવામાં આવ્યા. (૧) એક ધાર્મિક કેસ ગણીને ના, વાયસરોય શત્રુંજયની અપીલને સત્વર આશા જનક ફેસલો આપે તે બાબત વિનંતી કરતો (૨) મહાષ્ટ્રના શક્ય સ્થળોએ સ્વયસેવક મંડળોની સ્થાપના કરવાને (૩) ફીરકાભેદ રાખ્યા સિવાય સર્વ સંપ્રદાય એકજ સૂરથી શાસન સેવા કરે તેવી વિનંતી કરતો અને (૪) મીસ ક્રેઝે, શેઠ ચતુરભાઈ રા. ભીડે, સેવા સમિતી આદિને અભિનંદન આપતો. ઉપસંહાર કરતાં ઠરાવ એ માત્ર શબ્દ ચિત્રો જ નહિ પરંતુ સક્રિય વસ્તુ માની મહારાષ્ટ્રમાં આવતા અધિવેશન દરમિયાન જરૂરી ક્ષેત્રોએ સ્વયંસેવક મંડળો સ્થપાય અને ત્રણે ફીરકાઓ સંપથી સંગીન રીતે જોડાય એમ જેવા સૌને વિનવવામાં આવેલ.
ત્યારબાદ : મહા સુદ ૫ ને શુકરવારે નવા બંધાવેલા જિનાલયમાં મુનિરાજ શ્રી રાજવિજયજી મહારાજના અધ્યક્ષપણું નીચે અને મુબારક હસ્તે પ્રતિષ્ઠા થઈ હતી. અઠ્ઠાઈ મહે
ત્સવ, સ્વામીવાત્સલ્ય વગેરે અપૂર્વ મહોત્સવ થયા હતા. ગુજરાત-કાઠીયાવાડ, મહારાષ્ટ્ર વગેરેમાંથી આ પ્રસંગે ઘણુજેન બંધુ તથા બહેનોએ હાજરી આપી હતી અને એ રીતે મહોત્સવ પરિપૂર્ણ થયા હતા.
મુલાકાત,. હેમ્બર્ગ-જમ ની યુનીવરસીટીના વિદ્વાન અધ્યાપક ડો. સુબીંગ તા. ૧૫-૧-૨૮ પિશ વદી ૮ ના રોજ આ સભાના આમંત્રણથી આ સભાની વીઝીટ કરવા આવ્યા હતા. કેટલાક સભાસદો અને અન્ય ગૃહસ્થની પણ હાજરી હતી. સભાની લાઈબ્રેરી તથા વ્યવસ્થા, સાહિત્ય પ્રકાશન ખાતું, હસ્તલીખીત પ્રત વગેરે જઈ ઘણાજ ખુશી થયા હતા. પ્રાચીન સાહિત્ય પ્રગટ કરવા માટે સમાને ધન્યવાદ આપ્યા હતા. કેટલાક ગ્રં સભા તરફથી ભેટ આપવામાં આવ્યા હતા.

Page #24

૧૮૬
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ.
જર્મન વિદુષી–મીસ કાઉઝ–શ્રીમતી સુભદાદેવી. જેન શાસ્ત્રો અને તેના તત્ત્વજ્ઞાનનો અનુભવ મેળવવા, તથા બની શકે તેટલે વૈરાગ્ય માગ ગ્રહણ કરવા હિંદુસ્તાનમાં થોડા સમયથી આવી વસેલાં જર્મન વિદુષી મીસ ક્રાઉઝ ગુજરાત કાઠીયાવાડના પ્રવાસે નીકળ્યા છે, તેમના તે પ્રવાસ વર્ણનો વાંચતા તેમની ધર્મજિજ્ઞાસા અને શાસન રૂચિનો પરિચય વાચક મળી ગયેલ હશે. તેઓ શ્રીમંતના પુત્રી અને લીપઝીક ( જર્મની ) યુનીવરસીટીના સંસ્કૃતના અધ્યાપિકા છે. દશ વર્ષથી જૈન ધર્મના રહસ્ય સમજવા તેઓ અનેક પ્રયત્નો કરે છે. શિવપુરીમાં આવ્યા પછી અને શ્રીમાન વિજયેન્દ્રસૂરી મહારાજ તથા પંન્યાસજી શ્રી વિદ્યાવિજયજી મહારાજના સેવામાં રહી તેઓએ સાદાઈ સરળતા, અને આઠ વ્રત અંગીકાર કરી શ્રાવિકાવ્રત કેટલેક અંશે ગૃહણ કર્યું છે તેમનું ત્યાગજીવન ધર્મપ્રેમ અને સાદાઈ દરેકને ચક્તિ કરે છે. હાલમાં તેઓ ભાવનગરમાં પધાર્યા છે બીજી સંસ્થાની જેમ આ સભાના આમંત્રણથી તેઓશ્રી તા. ૧–૨–૧૯૨૮ ના રોજ આ સભામાં મહેરબાન સુન્નાવાળા સાહેબ ( માજીસ્ટ્રેટ સાહેબ ) કે જેઓશ્રી કોઈપણ ધર્મના તત્ત્વજ્ઞાન જાણવાની જિજ્ઞાસુ અને જૈન દર્શનને ઉદારતાથી નિરિક્ષણ કરનાર પણ સાથે પધાર્યા હતા. સભાસદો ઉપર આ શહેરના નગરશેઠ પ્રભુદાસભાઈ ભગવાનદાસ અને અન્ય જૈન સંભવીત ગ્રહસ્થાની પણ તે વખતે હાજરી હતી. સભાની લાઈબ્રેરી સાહિત્ય પ્રકાશન ખાતું, હસ્તલીખીત પ્રતે, સભાએ પ્રગટ કરેલ વિવિધ સાહિત્યના સંસ્કૃત પ્રાપ્ત ગુજરાતી શુમારે દોઢસો ગ્રંથો વગેરેનું મનનપૂર્વક નિરીક્ષણ પોણા બે કલાકની હાજરીથી કર્યું હતું. વ્યવસ્થા, સાહિત્ય સેવા, લાઈબ્રેરીની યોજના, જ્ઞાનભંડાર જોતાં અપૂર્વ આનંદ તેઓશ્રીને થયો હતો અને સભાને તેમના દરેક કાર્યો માટે ધન્યવાદ આપ્યો હતો. સભાએ છેવટે તેઓશ્રી તથા આવેલા ગૃહસ્થોનો સત્કાર કર્યો હતો. કેટલાક ગ્રંથો પ્રથમ ભેટ આપવામાં આવેલ છે. હજી અત્રે રહેવાના હોવાથી જાહેર ભાષણ વગેરે પણ આપવાની હીલચાલ શરૂ છે કે જે માનને માટે તેઓશ્રી ખરેખર લાયક છે.
આત્માનંદ જૈન ગુરૂકુળનો દ્વિતીય વાર્ષિક ઉત્સવ. ગુજરાનવાલા (પંજાબ) માં આવેલ આ ગુરૂકુળનો 6િ. વા. ઉત્સવ ગત તા. ૨૭-૧૨-'૧ મીએ સમાધિ મંદિરમાં ઉજવાયો. પ્રથમ દિવસે આચાર્ય શ્રી વિજયવલ્લભસૂરિજીનો સંદેશ વંચાયા બાદ, બાબુશ્રી દયાલચંદજીએ પ્રમુખ સ્થાનેથી ગુરૂકુળનો ઉત્પત્તિ ઈતિહાસ, તેને આદર્શ અને આચાર્યશ્રીની ભાવના ઉપર ભાષણ કર્યું. બાદ પં. રામનારાયણનું “શિક્ષા ” વિષય ઉપર ભાષણ થયા પછી કાર્ય સમાપ્ત થયું. બીજા દિવસે ગુરૂકુળના રિપોર્ટ હિસાબ અને બંધારણું રજુ થતાં મંજુર કરવામાં આવ્યું. બાદ ગુરૂકુળના મકાન માટે પંજાબ સંધ જેટલા રૂપીઆ આપે તેટલાજ રૂપીઆ આપવા માટે વચન આપતો એક ગૃહસ્થના આવેલ પત્ર સહ વાંચવામાં આવ્યું. તેનું નામ અપ્રગટ રાખવાની સૂચના હોવાથી ગુપ્ત રાખવામાં આવેલ. ત્રીજે દિવસે પંજાબ સંઘના પ્રાતાનધિત્વ માટે ચર્ચા થઈ, ૧૯૨૮ નું બજેટ મંજુર કરવામાં આવતા ૯૦ વિદ્યાર્થીઓને રાખવાનો નિર્ણય થયો. બેઠકમાં સઘળો સમય પ્રતિનિધિત્વની ચર્ચામાંજ ગયો હતો.

Page #25

વત, માન સમાચાર.
૧૮૭
ચોથે દિવસે આચાર્ય શ્રી વિજયવલ્લભસૂરિનો સહાનુભૂતિનો પત્ર-સંદેશ વંચાયો ગુરૂકુળના મકાન માટે ફંડ શરૂ કર્યું. બાદ વ્યવસ્થાપકે ગુરૂકુળનો પરિચય આપતા નિયામકે જણાવ્યું કે “ આ ગુરૂકુળમાં માત્ર જેનો જ નહિ પરંતુ જેનેતરોને પણ સ્થાન અપાય છે. અને તે પંજાબની જ નહિ પણ અખીલ હિંદના છે. વ્યવહારિક, ધાર્મિક, ઉદ્યોગિક, શારિરીક અને બીજા જરૂરી વિષયેનું અહીં શિક્ષણ આપવામાં આવે છે. ટુંક સમયમાં જેન સમાજનાં એ વિદ્યાપીઠ બની રહે એવી અમારી ઉમદ છે. ” બાદ મહેમાનોને આભાર માની મહોત્સવ પૂર્ણ કરવામાં આવ્યો હતો. આ પ્રસંગે ગુરૂકુળને લગભગ રા ૪૦૦૦ નું પરચરણું દાન મળ્યું હતું.
અભિવંદન. શેઠ શ્રી પુનમચંદ કરમચંદ કટાવાળાની ઉદાર સખાવતો અને ધાર્મિક કાર્યોથી જેનપ્રજા જાણીતી છે. જેમાં સમાજ જાણીને વધુ ખુશી થશે કે, ના, સરકારે શેઠશ્રીને રાવબહાદુરનો ઇલકાબ આપી જૈન સમાજના એક ઉદાર અને પ્રતિષ્ઠીત પુરૂષની ગ્ય કદર કરી છે. નામદાર ગાયકવાડ સરકારે તો કેટલા વર્ષથી તેમને રાવબહાદુરના નામથી નિવાજ્યા હતા. સખાવતી કર્તવ્યપ્રેમી ગૃહસ્થની કદર ના૦ સરકારે કરી તે માટે અમો પણ શેઠ કેટાવાળાને મુબારક બાદી આપીએ છીએ અને આથી અધિક પદવી મેળવવા ભાગ્યશાળી થાઓ તેમ અમે ઈચ્છીએ છીએ. —
યાત્રા અને પ્રભુભક્તિનો લાભ. રાધનપુરની જેન મંડળી દર વર્ષે નાતાલના દિવસોમાં મંડળીના સભ્ય (મુંબઈ તેમજ રાધનપુરના) ભક્તિરસના સાધને સાથે તેમજ સુરતના ધર્મપ્રેમી મેહનલાલભાઈ, ગયા પ્રાણસુખભાઈ, મણિલાલભાઈ વિગેરે સાથે યાત્રાના સ્થળે જઈ પ્રભુક્તિ કરી અપૂર્વ આનંદ મેળવે છે. નાતાલ કે તેવા તહેવારના દિવસનો આવો સદ્દઉપગ કોઈ પણ દેશના બંધુઓને કરવા જેવો છે. આવા ભક્તિના પ્રસંગ મેળવવા શેઠ જીવતલાલ પ્રતાપશીનો પ્રયાસ સ્તુતિપાત્ર છે. ગઈ નાતાલમાં ઉપરની મંડળીનો શ્રી શંખેશ્વરજી મુકામ હતો જેમાં
સિજી મહારાજ શ્રી ભક્તિવિજયજી મહારાજ સમીવાળા આદિ પધારેલ હોવાથી વધુ આનંદ થવા સાથે મેમ્બરો સિવાય યાત્રિકોની લગભગ બસની સંખ્યા હતી. પ્રભુભક્તિ સાથે વ્યાખ્યાનનો પણ લાભ અને પૂજા ભક્તિમાં રસ લેનાર દેનાર મેહનલાલભાઈ તથા પ્રાણસુખભાઈથી બહુ આનંદ થયો હતો. આવતા વર્ષની નાતાલમાં આ મંડળીએ શ્રી ભદ્રેશ્વર (કચ્છ) જવાનો વિચાર રાખેલ છે.
સુધાર:–ગતાંક માગશર માસના અંકમાં (શ્રી તીર્થકર ચરિત્રવાળા લેખમાં ) પા. ૧૧૭માં છેલી લીટીમાં “ભગવાન કદાચ શયન કરતા ” તેને બદલે “ખડા ખડા કેવલ લા” આવો પાઠ હોવાથી શયનને વાત સંભવતી નથી એમ સમજવું.
પા. ૧૧૮ માં પ્રથમ લીટીમાં કોઈવાર રાત્રે ઉઠીને બહાર જઈને મુદ્દત સુધી ચંક્રમણ કરતા હતા.” આમ જણાવેલ છે તે પણ યુક્ત નથી. ઉપર પ્રમાણે શાંતમૂર્તિ શ્રામાન હંસવિજયજી મહારાજજી જણાવે છે.

Page #26

૧૮૮
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ.
સાભાર સ્વીકાર અને ગ્રંથાવલોકન. શ્રી સમેતશિખર તીર્થ ચિત્રાવલી પ્રકટકર્તા નથમલ ચંડાલીયા ફેટગ્રાફર ૯૪ લેઅર ચિતપુર રેડ કલકત્તા કિંમત રૂા. ૨-૦-૦.
ઉપરોક્ત ગ્રંથ તેના પ્રકટકર્તા મહાશય તરફથી અમોને ભેટ મળ્યો છે. શ્રી સમેતશિખરજી તીર્થની યાત્રા કરનારા યાત્રિકોને આ ગ્રંથ એક ભોમીયા સમાન છે, કે કોઈને પૂછયા સિવાય સુગમતાથી દર્શનના સ્થળોની માહિતી મેળવી શકે છે. આ ગ્રંથમાં આ પહાડ ઉપર દર્શનીય ૩૩) તેત્રીશ ફોટાઓ-પ્રથમ શ્રી પાર્શ્વનાથ સ્વામીના મંદિર અને તમામ પાદુકાઓ અને તેના અસલ લેખો સાથે આપેલ છે, જે કામ કઠિન હોવા છતાં પ્રકટકર્તા બંધુ નથમલજીએ અતિ પરિશ્રમથી તૈયાર કરેલ હોવાથી આ તીર્થ સંબંધી કેટલીક આવશ્યક્તા જૈન સમાજ માટે પુરી પાડી છે. છેવટે “ સતરીસયકાણું ” ગ્રંથમાંથી ચોવીરા તીર્થકર ભગવાનના પંચકલ્યાણક માતપિતા-જન્મભૂમિ ગોત્ર, વગેરે ઉપયોગી, હકીકતનું ટીપ્પણ પણ છેવટે આપી આ ગ્રંથની ઉપયોગીતામાં વધારો કર્યો છે. આ ગ્રંથ ખાસ ખરીદવા જેવું છે અને જે કે પ્રકટકર્તાએ આ માટે ઘણો પરિશ્રમ લીધેલ છે છતાં તેની કિમત ઓછી રાખી હોત તો વધારે મનુષ્યો લાભ લઈ શક્ત તે માટે અમો તેમને નમ્ર સુચના કરીયે છીયે.
૧ પ્રમાણમાં માંસા ૨ સભાષ્ય તત્ત્વાથધિગમસૂત્રાણિ ચિત્રસહિતાની ૩ સ્યાદ્વાદ મંજરી સ્યાદ્વાદ રત્નાકર પ્રથમ દ્વિતીય અને તૃતીય ભાગ આ છે ગ્રંથ શ્રી આહુતમત પ્રભાકર કાર્યાલય-પુના તરફથી અમને ભેટ મળેલ છે. પ્રાચીન સાહિત્ય પ્રકાશનના યુગમાં જૈન પ્રાચીન શ્રી પૂર્વાચાયૅકત ન્યાય અને તત્વજ્ઞાનના આવા ઉપયોગી ગ્રંથ પ્રકટ કરવા માટે ઉપરોક્ત સંસ્થા અને તેના સંચાલક ઉત્પાદક શેઠ મોતીલાલ લાધાજીને અમો ધન્યવાદ આપીએ છીએ. દરેક ગ્રંથો મૂળ, ટીકા, ટીપણી સાથે પ્રગટ કરવામાં આવેલ છે. તેમજ તે માંહેલા સુત્રોની દરેક ગ્રંથોની આઘમાં સૂચિપત્ર વાંચી અભ્યાસીઓને અતિ સરલતા કરી આપી છે.
બીજે ગ્રંથ તત્વાર્થાધિગમસૂત્ર ભાષ્યસહિત પ્રકટ થયેલ છતાં કેટલાક વિષયો જેવા કે આઠ કર્મો, કાળ ચક્ર, સમવસરણ, મેરૂપવત, ચૌદરાજલક, ગૌતમ સ્વામી શ્રી મહાવીરપ્રભુ વગેરે વર્ણન જવાં જ્યાં આ ગ્રંથમાં આવેલ છે ત્યાં ત્યાં ચિત્રો આપી જીજ્ઞાસુઓની અભિલાષાની તૃપ્તિ કરી છે. કે જેનાથી શીખનારને પણ ઑર સરલતા થઈ પડે તેવું છે એકંદર રીતે આ છ ગ્રંથ સારા કાગળો ઉપર, સુંદર શાસ્ત્રી ટાઈપમાં શુદ્ધ રીતે છપાવવામાં આવેલ છે. કિંમત રૂ. ૧), રૂા. ૨, રૂ. ૨), રૂ. ૨, ૩, ૨) રૂા. ૨) જે રાખેલ છે. તે થયું છે. અભ્યાસીઓને માટે જ્ઞાન ભંડાર અને લાયબ્રેરીમાં ખાસ સંગ્રહ કરવા લાયક છે.
જેન છબીઓ (રંગીન) શ્રી પાવાપુરી તીર્થ, શ્રી છનદત્ત સૂરિ મહારાજ, લેસ્યાનું સ્વરૂપ અને મધુબિન્દુ દષ્ટાંતનું સ્વરૂપ. આ ચાર છબી ઉંચા આર્ટ પેપર ઉપર વિવિધ રંગથી યિાર કરાવી શ્રીયુત નથમલ ચંડાલીયા ફોટોગ્રાફરે પ્રકટ કરેલ છે. તેમાં પુરવામાં આવેલ વિવિધ રંગ પણ જ્યાં જોઈએ તેવા છે. નીચે તે દરેક છબીયોના નામ અને ટૂંકી સમજ આપવામાં આવે છે. ગૃહ અને લાઈબ્રેરીના શણગાર રૂપ આ ચિત્ર છે. કિંમત દરેકની ચાર આના યોગ્ય છે. મળવાનું ઠેકાણું પ્રકાશક ૯૪ લોઅર ચિત્તપુર રેડ કલકત્તા.

Page #27

અમારૂં જ્ઞાનોદ્વાર ખાતું.
નીચેના. ગ્રંથા છપાય છે. ૧ શ્રી પ્રભાવક ચરિત્ર (ભાષાંતર ) ૪ શ્રી ચંદ્રપ્રભુ ચરિત્ર (ભાષાંતર ) ૨ શ્રી વિમલનાથ ચરિત્ર ,
પ શ્રી મહાવીર ચરિત્ર 99. उपेन्द्र स्तुति (संस्कृत) | ૬ શ્રી વસુલ થીંf૪ બારા ७ विलासवईकहा अपभ्रंश छाया साथे.
ઉપરના 2 થી ધણાજ પ્રાચીન પૂર્વાચાર્ય કૃત હાઈ, સ્થાઓ ઘણીજ સુંદર રસીક, ભાવવાહી અને અંતર્ગત વિવિધ ઉપદેશક કથાઓ સહિત છે. મહાન પુરૂષોના આવા સુંદર, સત્ય ચરિત્રો વાંચી વિચારી આત્મકલ્યાણ સાધવાની આ સુંદર તક કે જે સભાના લાઈફ મેઅર થઈ તેવા ગથા ભેટ મેળવી લેવા ચૂકવાનું નથી.
આ માસિકની સુજ્ઞ ગ્રાહકોને વધારાની ભેટની બુક, આગમાનુસાર મુહુપત્તિ નિણય-નામની બુક ઉપાધ્યાયજી મહારાજશ્રી સુમતિસાગરજી શિષ્ય ૫૦ શ્રી મણિસાગરજી મહારાજના તરફથી, અમારા આ માસિકના માનવંતા તમામ ગ્રાહકોને ભેટ આપવા અમાને મળેલી છે. દ્વારા પ્રમાણે ભેટની બુક જે અપાય છે તે ઉપરાંત આ વધારાની ભેટ આત્માનંદ પ્રકાશના ગ્રાહકોને ભેટ આપવાની છે, જેથી દરેક ગ્રાહક મહાશયે પાછની એક નાની ટીકીટ મોકલી આ બુક મગાવી લેવા નમ્ર સુચના છે. ઉપરોક્ત મુનિ મહારાજાઓના તે માટે ઉપકાર માનવામાં આવે છે.
ભાઇ કુંવરજી ભીખાભાઇનો સ્વર્ગવાસ. - ભાઈ કુંવરજી ગયા માસની શુદ ૧૪ ના રાજ લાંબા દિવસની બિમારી ભોગવી સ્વગ વાસ પામ્યા છે. પોતાના ધ સારી રીતે ખીલવી લાભ લેવાનો વખત આવતા પહેલાં કાળના મુખમાં ઝપડાઈ ગયા છે. તેઓ સ્વભાવે સરલ, માયાળુ અને લાગણીવાળા મનુષ્ય હતા. આ સભા ઉપર ઉપર પ્રેમ ધરાવતા હતા. આ સભાના તેઓ સભાસદ હતા. જેથી અમે અમારી દિલગીરી જાહેર કરીયે છીયે. તેમના પવિત્ર આત્માને શાંતિ પ્રાપ્ત થાએ એમ પ્રાર્થના કરીયે છીયે.
ભાઇ નાગજીભાઇ વનમાળીદાસનો સ્વર્ગવાસ.
ઉક્ત બધુ ચાલતા માસની શુદ ૮ ના રોજ ટુંક વખતની બિમારી ભાગવી શુમારે સાઠ વર્ષની વયે પંચત્તને પામ્યા છે. ભાઈ નાગજીભાઈ નિખાલસ હૃદયના માયાળુ સરળ અને શાંત સ્વભાવના હતા. આ સમા ઉપર પૂર્ણ પ્રેમ ધરાવતા હતા જેથી એક માયાળુ સભાસદનો ખાટ પડી છે તેમના પવિત્ર આત્માને શાંતિ પ્રાપ્ત થાઓ તેમ ઈરછીયે છીયે.

Page #28
ખરોધર્મ તથા ખરોમાર્ગ. [ રે માણસ ! તું નીતિ અને સદગુણ છોડી કાળાં કર્તક કરતા હાઇશ, તારા ભાઈબધાનું માઠું ઈચછી તેની ગરદન કાપવા ઈચ્છતા હાઇશ, દહાડામાં નવસે નવાણ” વખત જીઠું બોલતા હઇશ, ખાટા સમ ખાતા હઇશ, તુ દુરાચરણ અને વ્યભિચાર આચરતા હઈશ, તો એવા કયા ધર્મ છે, એવા ક્યા કે માગ છે, કે જે તારા સર્વ પાપોનો નાશ કરે ? એવા ક્યા ધર્મ અને માગે છે કે જે તારાં આવાં સઘળાં કર્તક છતાં તને સ્વર્ગ આપે. માણસ ! તું ખાત્રીથી જોણુજે કે, દુનીયામાં એવા કોઈજ ધમ કે એવા કોઈ માર્ગ છે નહિ. જે એવા ર્કિ ધમ હોત તો સવે તેમાં ભરાઈ જાત અને આપણી દુનીયામાં અનીતિ અને સુરાચરણનો મોટો ફેલાવો થાત.. ' પણ જે નિત્ય તારા તારણુહારનો ઉપકાર માની તેની પ્રાર્થના કરતો હોઈશ, તુ તારા ભાઇબધાને તથા મનુષ્ય જાતિને ચહાતા હઈશ, ગરીબાને તારી શક્તિ પ્રમાણે મદદ કરતા હઇશ, તારૂ અંત:કરણ ચાખુ ને નિર્મળ રાખતા હઈશ, તુ નમ્રતા અને દયા દેખાડતા હઈશ, અને આ દુનિયામાં ઉપયોગી થવાને તારાથી બને તેટલી મહેનત કરતા હઈશ, તો એવા કયા ધર્મ છે કે, જે તને તારી આ બધી ભલાઈના બદલે નહિ આપે ? એવા કયા ધર્મ છે કે, ઈશ્વર તારી ઉ૫૨ આથી ખુશી નહિ થશે. માણસ તુ બુદ્ધિવાન પ્રાણી છે. આટલા થાડા વિચાર તારી ખાત્રી કરશે, કે નીતિ અને સદગુણ એજ ખરા માર્ગ છે. તે ગમે તે ધર્મ માં હઇશ પણ તારી સારી કે માઠી કરણીના બદલે તને સારા કે માઠા મજ્યા વગર રહેશે નહિં. આ સારા વિચારથી માલમ પડશે કે એક ધર્મ છેાડી બીજા ધમ માં | જવાની જરૂર નથી. જે ધર્મમાં ઈશ્વરે જન્મ આપ્યા હોય તેજ ધર્મમાં રહીને, સદ્દગુણથી ચાલી ઇશ્વરને ખુશ કીધા એટલે ખસ છે. છે શ્વરને આપણા ધર્મ સાથે કામ નથી, પણ આપણા કમ સાથે કામ છે. ( નીતિ-વચન ) For Private And Personal Use Only