Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
1900 1800000०००००
www.kobatirth.org
"1
श्रीमद्विजयानन्दसूरि सदगुरुभ्यो नमः
૧ શ્રી મહાવીર જિન સ્તવન. ૨ શ્રીમદ્ જગદ્દગુરૂ સૂરિચક્ર ચૂડામણિ વિજયહીર સૂરિશ્વર સ્તુતિ.
५६
3 श्री तीर्थकर यस्त्रि
५७
४ आएगी (नैनानी) वीरता क्या ? १३
4 में मान
९ श्र६८.
...
[00000000000
श्री
आत्मानन्द प्रकाश.
॥ शार्दूलविक्रीडितवृत्तम् ॥ कश्चैतन्यवतां हृदि स्थिरतरं शेते हि साक्षीभवन् कश्चैतन्यवतां हृदि प्रचरति प्रक्षालयंस्तच्छुचम् । कं लब्ध्वा मनुजाः स्वकर्मकरणे शक्ता भवन्ति द्रुतम् आत्मानंद प्रकाशमेव न हि सन्देहोऽत्र वै विद्यते ॥
पु० २५ मुं | चोर सं. २४५३ आश्विन. आत्म "सं. ३२ { अंक ३ नो. प्रकाशक- श्री जैन आत्मानन्द सभा-भावनगर.
વિષયાનુક્રમણિકા,
૫૫
Reg. No. B. 431
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
६७ ૧૧ પુસ્તક પહોંચ.
६८
७ डेटा उपयोगी वियारो...
" तो शु थ्यु ? "... શિખર પરથી દ્રષ્ટિપાત.
૧૦ વમાન સમાચાર, સ્વીકાર અને
समालोचना...
For Private And Personal Use Only
...
www
...७५
७८
८०
...
...
વાર્ષિક મૂલ્ય રૂ. ૧) ટપાલ ખર્ચ ૪ આના.
ભાવનગર માનદ પ્રીન્ટીંગ પ્રેસમાં શાહ ગુલાબચંદ લલ્લુભાઈએ છાપ્યું.
८२
८४
**********
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
શ્રીમાન હરિભદ્રસૂરિ વિરચીત.
ધર્મબિન્દુ ગ્રંથ.
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
~~~~
(મૂળ અને મૂળ ટીકાનું Đદ્ સરલ ગુજરાતી ભાષાંતર સહિત )
(
જિન વચનામૃત મહાદધિમાંથી રધર ગીતારથ પૂર્વાચાર્ય વચન તરંગ બિન્દુ રૂપ ગૃહસ્થ અને યતિધનું શુદ્ધ સ્વરૂપ બતાવનાર અતી ઉપયોગી આ અપૂર્વ ગ્રંથ હાલમાં અમારા તરફથી પ્રસિદ્ધ કરવામાં આવ્યા છે.
આ ગ્રંથના મૂળ કર્તા મહાનુભાવ શ્રી હરિભદ્રસૂરિ કે જેઓ જૈન ઇતિહાસમાં ચૌદસાને ચુંમાલીશ ગ્રંથાના કર્તા તરીકે પ્રખ્યાત છે, તેની કૃતિમાં અદ્ભુત અને સુમેાધક રચનાનું દર્શન થાય એમાં કાંઇ આશ્ચર્ય નથી. તે મહાનુભાવ ગ્રંથકારે મુનિએ અને ગૃહસ્થાના ધમ બતાવવાને માટે આ ઉપયોગી ગ્રંથની યાજના કરી છે અને તેની અંદર તેનું વિવેચન કરી સારી રીતે સમજાવ્યેા છે.
આ પ્રમાણે ગૃહસ્થ અને યુતિધર્મ ને વિસ્તારથી પ્રતિપાદન કરનારા આ ગ્રંથ રચવામાં આવ્યા છે જે વાંચવાથી વાચક જૈનધર્મના આચાર, વર્તન, નીતિ વિવેક અને વિનયના શુદ્ધ સ્વરૂપ સાથે તત્ત્વાના રહસ્યને સારી રીતે સમજી શકે છે. મુનિ અને ગૃહસ્થ એ દ્રિપુટી જો આ ગ્રંથને આદ્યંત વાંચે તા સ્વધર્મ-સ્વક વ્યના યથાર્થ સ્વરૂપને જાણી પેાતાની મનેાતિને ધર્મરૂપ કલ્પવૃક્ષની શીતળ છાયાની આશ્રિત કરી અનુપમ આનંદના સંપાદક બને છે. ટુકામાં કહેવાનુ કે આ સંસારમાં પરમ શ્રેય માર્ગે જીવી મેાક્ષ પર્યન્ત સાધન પ્રાપ્ત કરવાની શુભ ભાવના ભાવનાર મુનિએ . તેમજ ગૃહસ્થે મહાનુભાવ હરિભદ્રસૂરિની પ્રતિભાનેા આ પ્રસાદ નિરંતર પ્રાપ્ત કરવા યેાગ્ય છે.
આ ગ્રંથની આ ખીજી આવૃતિ છે, તેમાં મૂળ સૂત્ર શાસ્ત્રી ટાઇપમાં અને ભાષાંતર ગુજરાતી ટાઇપમાં છપાવેલ છે.
આ ગ્રંથ આપણી શ્રો જૈન શ્વેતાંબર કાનફરન્સની એજ્યુકેશન એ ધાર્મિક અભ્યાસક્રમમાં શાળા, પાઠશાળાએમાં ચલાવવા મંજુર કરેલ છે. ઉચા ગ્લેઝ કાગળા ઉપર, સુંદર ગુજરાતી ટાઇપથી છૂપાવી, સુશોભિત પાકા કપડાની બાઇડીંગથી મજમુત અધાવેલ છે. ડેમી સાઇઝમાં શુમારે ચારશે... પાનાના આ ગ્રંથની માત્ર રૂા. ૨-૦-૦ કિંમત રાખેલી છે. પેસ્ટેજ જુદું. લખા
શ્રી જૈન આત્માનંદ સભા. ભાવનગર.
For Private And Personal Use Only
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
શ્રી
જૈન આત્માનંદ સભા ભાવનગર તરફથી
પ્રસિદ્ધ થયેલા ગ્રંથોનું (સંસ્કૃત ભાગથી, મૂળ ટીકાના તથા ગુજરાતી ભાષાના ભાષાંતરના તથા
જૈન ઐતિહાસિક વગેરે ગ્રંથાનું ) .
શા .. એ ત્રણ
એ વીર સંવત ૨૪૫૩
આત્મ સંવત ૩૨
વિક્રમ સંવત ૧૯૮૩
- સૂચનાસિવાય અમારે ત્યાં જૈનધર્મનાં તમામ ગ્રથો, જેવા કે-શાહ ભીમશી
માણેક-મુંબઈ, શાહ મેધજી હીરજી-મુંબઈ, શ્ર જૈનધર્મ પ્રસારક સભા-ભાવનગર, શેઠ દેવચંદ લાલભાઈ પુસ્તકેદ્વાર ફંડ મુંબઈ, શાહ હીરાલાલ હંસરાજ-જામનગર, સલાત અમૃતલાલ અમરચંદ–પાલીતાણા, શ્રી જૈન સસ્તી વાંચનમાળા ભાવનગર, વિગેરે પુસ્તકે પ્રક્ટકના તમામ પુસ્તકે, તેમજ અન્યના પુસ્તકૅ, નકશાઓ, અને મુનિરાજ તથા તીર્થોના તેમજ શ્રી તીર્થકર ભગવાન તથા શ્રીગૌતમસ્વામીના ફોટોગ્રાફ ( છબ્બી ) અમારે ત્યાંથી મળશે. નફે શાનખાતામાં જાય છે, જેથી મંગાવનારને તે પણ લાભ થાય છે.
લખે:—શ્રી જૈન આત્માનદ સભા.
ભાવનગર - આનંદ પ્રેસ ભાવનગર,
For Private And Personal Use Only
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
આ સભા તરફથી અત્યાર સુધીમાં પ્રસિદ્ધ
થયેલા ગ્રંથા. (સંસ્કૃત, માગધી અને મૂળ ટીકાના ગ્રંથા. )
૦-૧૨-૭
અ૨.
+ર૭ ચંપકમાલા કથા.
૭-૬+ ૧ સમવસરણ સ્તવઃ અવસૂરિ ૦-૧-૦ +૨૮ સમ્યકત્વકૌમુદિ. ... .. + ૨ ક્ષક્ષકભવાવલી ...
A +૨૯ શ્રાદ્ધગુણુવિવરણુ. ... ... ૧-૦-૦ + ૩ લેાકનાલિકા દ્વાત્રિશિકા. ૦-૨-૦ +૩ ૦ ધુમ રત્ન પ્રકરણુ. .. ••• ૦-૧૨-૦ + ૪ યાનિસ્તવઃ ... ૦-૧-૦ +૩૧ શ્રી કલ્પસૂત્રસુલ્બાધિકા
૦-૦=૦ + ૫ કાલસપ્તતિકા. ... ... ... ૦-૧-૬ +૪૨ શ્રી ઉત્તરાયસત્ર. ... ૫-૦-૦ + ૬ દેહસ્થિતિ.
૦-૧-૦ +૩૩ ઉપદેશ સપ્તતિકા. ૦ ૦ ૦-૧૩-૦ + ૭ સિદ્ધદડિકા. ... ... & ૦-૧-૦ +૩૪ કુમારપાળ પ્રબંધ.
૧-૦-૦ + ૮ કાય સ્થિતિ, ૦-ર-૦ +૩૫ આચારપદેશ....
૦-૩-૦ + ૯ ભાવ પ્રકરણુ.... ૦૨-૦ ૩૬ રોહિણી અશોકચંદ્ર કથા. ...
.. ૦–૨-૦ +૧૦ નવતત્ત્વ ભાષ્ય,
૦-૧૨-૦ +૩૭ ગુરૂગુણ્ષત્રિશિકા. ... +૧૧ વિચારપંચાશિકા
+૩૮ જ્ઞાનસાર અષ્ટક મૂળ તથા ટીકા. ૧-૪-૦. +૧૨ અધટ ત્રિશિકા. * ૦૨-૦ +૩૯ સમયસાર.
| * ૦-૧૦-૦ +૧૩ પરમાણુ યુગલ, નિગોદ : +૪૦ સુકૃતસાગર.
• ૦-૧૨-૦. ષટ્રત્રિશિકા .. .. ••• ૦-૬-૦
+૪૧ સ્મિલકથા..
• ૦૨-૦ +૧૪ શ્રાવકત્રત ભંગ પ્રકરણ. ... ૦–૨-૦ ૪ર પ્રતિમાશતક. ... ... ... ૦-૮-૦ +૧૫ દેવવદન ભાષ્ય. ... ... ૦-પ-૦ ૪૩ ધન્ય કથા. .
: ૦૨-૦ ૧૬ સિદ્ધપંચાશિકા. ક. ૦ ૦–૨-૦ જ ચતુવિ શતિજિન સ્તુતિ સંગ્રહ. ૧૭ અજાયઉચ્છલકમ ... ... ૦–૨–૦ ૪૫ રાહણેય ચરિત્ર. . .. ૧૮ વિચાર સપ્તતિકા. ... ... –૩–૭ +૪૬ શ્રી ક્ષેત્રસમાસ... .. ••• ૧૯ અ૯પબહુત શ્રી મહાવીર સ્તવ. ૦–૨–૦ +૪૭ બૃહત્ સંધયણી. ••• ... • ૨-૮-૭ રૂ૦ પંચસૂત્રમ. ..
... ૦-૬-૦ +૪૮ શ્રાદ્ધવિધિ. ... • ••• ૨-૮-૦ ૨૧ શ્રી જ ઝુચરિત્ર
.. ૦-૪-૦ +૪૯ ષટદર્શન સમુચ્ચય મૂળ ટીકા ૩-૦+૨૨ રત્નપાળતૃપકથા. .. ૭-૫-૦ ૫૦ પંચસંગ્રહ.
૦િ૦૪ ૩-૬૨૩ સુક્ત રત્નાવલી.
... ૦-૪૦ ૫૧ સુકત સકિતનું મહાકાવ્યમ છે - ૨૪ મેઘદુત્ત. . . ... હ-૪૦ પુર પ્રાચીન ચાર કર્મ ગ્રંથ સટીક. ૨-૮-૭ ૨૫ ચેતાક્રુત
.. ૭-૪-૦ +૫૩ સંબાસિત્તરી... . . ૦-૧૦૦૦ +૨૬ પર્યું ષષ્ણાષ્ટાબ્ધિક વ્યાખ્યાન. ... ૦–૬–૦ ૫૪ કુવલયમાળા. ... ..૧-૮-૭
+ આ નીશાનીવાળા પુરતકે સીલકે નથી.
૦-૬
| |
|
For Private And Personal Use Only
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
[ ૩ ] સામાચારી પ્રકરણ .. ... ૦-૮-૦ ૭ર ચગદર્શન ( હિંદી) ... ... ૧૨-૯ ૫૬ કરૂણાવાયુદ્ધ નાટક. . ૦-૬૦
૧૭૩ અંડલ પ્રકરણ ૫૭ કુમારપાળ મહાકાવ્યમ,
૭૪ દેવેન્દ્ર નરકેન્દ્ર પ્રકરણ ૦-૧૨-૦ પ૮ શ્રી મહાવીર ચરિત્ર ... .. ૧-૦-૦ ૭૫ સુમુખ તૃપાદિ કથા... ૦-૧૧-૦ પ૯ કૌમુદિ મિત્રાણુંદ નાટકમ ..
૭૬ જૈન મેઘદૂત
૨-૦–૭ ૬૦ પ્રબુદ્ધ રોહિણ્યમ્ ... ... ૦-૫-૦ ૭૭ શ્રાવક ધર્મ વિધિ ... .., ૦-૮-૦ ૬ ધુમબ્યુદયમ.... .., es -૪-૦ ૭૮ ગુરૂતત્ત્વ વિનિશ્ચય.
-૦e ૬૨ પંચનિગ્રંથી પ્રજ્ઞાપના તૃતીય
વસુદેવ હડિ
છપાય છે. on પાંદ સંગ્રહેણી પ્રકરણ : ૦-૬-૦ ૬8 રયણસેહરી કથા. ... ... ૦-૬-૦
Re ( વગર' નંબરના. ). ૬૫ સિદ્ધ પ્રાભૂત સટીકમ... ..૦-૧૦-૦
( ૧ સુસદ્ધ ચરિત્ર. ... ... ... ૦–૨-૦ +૬૫ દાનપ્રદીપ.
૨-૦-૦ - ૨ શ્રી અનુત્તરાવવાઈ સૂત્ર. ... ૦–૬–૦ ૬૬ બંધ હેતૃદયત્રિભંગી પ્રકરણુક ૦-૧૦૦૦ ૩ નળ દમયંતી મૂળ. .. - ૬૭ ધમપરિક્ષા. ... ... .. ૧-૦-૦ × ૪ મેરૂ ત્રયોદશી કથા ... ... ૦-૪-૦ ૬૮ સપ્તતિસત સ્થાન પ્રકરણ. ... ૧-૦-૦ | ૪ ૫ સુદર્શન ચરિત્ર (પ્રથમ ભાગ) ૦-૬-૦ ૬૯ ચૈત્યવંદન મહાભાષ્ય. ... ૧-૧૨-૦ x ૬ જ૯૫મંજરી... ... ... ૦–૨-૦ ૭૦ પ્રશ્ન પદ્ધતિ ... ... ... ૦૨-૦ x ૭ જૈન વૃત્ત ક્રિયા વિધિ... ... ભેટ. ૯૭૧ શ્રી કલ્પસૂત્ર કિરણાવલી.
x ૮ સાધુઆવસ્યક ક્રિયાના સૂત્રો. ભેટ. પ૦ શ્રી કાંટ જેન તિહાસિક ગ્રંથ. + ૧ વિજ્ઞપ્તિ ત્રિવેણી. ... ... ૧–૦—૦ ૫ દ્રૌપદી સ્વયંવર નાટક ... ૦-૪-૦ - ૨ કૃપારસકેાષ ... ... ૧-૦—૦ ૬ પ્રાચીન લેખ સંગ્રહ ભા. ૨ જો.-૮-૦ + ૨ શ્રીશત્રુંજય તીર્થોદ્ધાર પ્રબંધ. ૧-૧૦-૦ ૭ જૈન ઐતિહાસિક ગુર્જ૨ ... પ્રાચીન જૈન લેખ.
કાવ્ય સંચય. .. • ૨-૧૨-૯ સંગ્રહ પ્રથમ ભાગ
૧-૦=૦
અન્ય ગ્રંથા. ૧ તત્ત્વ નિર્ણય પ્રાસાદ ૧૦-૦-૦ ૧૦ શ્રી મહાવીર સ્વામીની છબી રંગીન. ૦-૮-૦ ૨ સિદ્ધાંત મુક્તાવલી.
૦-૪-૦ ૧૧ સત્તર ભેદી પૂજા (હારમેનીયમ છે જેન ભાનુ..
૦-૮-૭
a નોટેશન સારીગમ સાથે.) ... ૦=-૦ ૪ વિશેષ નિર્ણય. ...
૧૨ ચૌદ રાજલોક પુજા. . -- ૦-૪-૭
૧૩ સમ્યક દર્શન પૂજા... પ વિમલ વિનાદ. ...
૦-૧૦-૭
૧૪ શ્રી નયપદેશ સંસ્કૃત. ... ૧-૦-૦ ૬ સજન સન્મૌત્ર....
૧૫ શ્રી ગાંગય ભંગ પ્રકરણ સંત. ૦-૪-૦ છ અભયકુમાર ચરિત્ર ભાગ ૧ લા. ૨-૪૦ ૧૬ શ્રી આત્મવલ્લભ પૂજા સંગ્રહ.. ૧-૮-૦ ૮ અક્ષયકુમાર ચરિત્ર ભાગ ૨ જે. ૩-૦-૦ ૧૭ સઝાય માળા ભાગ ૧ થી ૪ * શ્રી ગૌતમ સ્વામીની મ્મી રંગીન. ૦-૧૦૦૦
દરેકના... . + આ નીશાનીવાળા પુસ્તકે સીલકમાં નથી.
For Private And Personal Use Only
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
( ૪ ] ગુજરાતી ભાષાના-ભાષાંતર વગેરેના ગ્રંથા.
૪ . \ | |
- ૧ જૈન તત્ત્વાદશ". .. ... ૫-૦-૦ +૩ ૦ શ્રીશ્રાદ્ધગુણુ વિવરણ. ... -o+ ૨ અજ્ઞાનતિમિરભાસ્કર. - ૨-૮-૦ ૭ ૧ ચુપકુમાલા કથા.- ૮૦ ૦-૮૦
૩ ધર્મબિન્દુગ્રંથ. બીજી આવૃત્તિ. ૨–૦–૦ +૩૨ કુમારપાળ ચરિત્ર. ... ... ૪ આમપ્રધગ્રંથ. ૨-૮-૭ ૩૩ સભ્યત્વે કોમુદિ.
૦૦ ૧-૦૬ + ૫ ધ્યાનવિચાર
• ૦-૩૦ ૩૪ પ્રકરણપુષ્પમાલા, ૨. . ... ૭-૮| ૬ શ્રી પ્રકરણ સંગ્રહ.
-૪૦ ૩૫ અનુયેાગ દ્વારસૂત્ર. .... ૦ ૦-૬g. ૭ શ્રાવક કપતરૂ.
૦-૬-૦ ૩૬ અધ્યાત્મ મત પરિક્ષા. - + ૮ આત્માન્નતિ..
૦-૧૦-૦ ૩૭ ગુરુગુણ છત્રીશિ. + ૯ પ્રકરણપુષ્પમાળા. ... ૦–૬-૦
૩૮ શ્રી શત્રુ જય તીર્થ સ્તવનાવાળી. ૦–પ-હ. ૧૦ વિવિધ પૂજા સંગ્રહ. ... ...
૩૯ આત્મકાંતિ પ્રકાશ. . . ૦-૮- ૧૧ જૈન ધર્મ વિષયિક પ્રશ્નોત્તર
૪૦ જ્ઞાનામૃત કાવ્યકું જ. .. .. ૦==6 ૧૨ કુમારવિહારશતક. ૦૦૮ ૧-૮-૦
+૪૧ દેવભક્તિમાળા પ્રકરણું, ... ૧-૭+૧૩ દેવસીરાઈ પ્રતિક્રમણ. ....
૪ર ઉપદેશ સંમતિકા. .૦ ૧---૯ ૧૪ હું વિનાદ. ... ... ... . ૦-૧૨-૦
૪૩ સંબંધ સપ્તતિકા. ..... ૧–૦- -૧૫ પ્રશ્નોત્તર પુષ્પમાળા. ૦ ૦-૧૪-૦
૪૪ પંચ પરમેષ્ટી ગુણું રત્નમાળા. ૧-૮-e ૧૬ નવતત્ત્વના સુંદર .' ૦૦ ૦-૧૦-૩
૪૫ શ્રી નેમનાથ ચરિત્ર. ... ... ૨-૦૦૯ ૧૭ આત્મવલ્લભ સ્તવનાવાળી. ...
૪૬ સુમુખ તૃપાદિ કથા. ... ૧-૦૦ ૧૮ જીવવિચારવૃત્તિ. ૧૯ દંડક વિચારવૃત્તિ. ....
૪૭ શ્રીસુપાર્શ્વનાથ ચરિત્ર ભાગ ૧. ૨–૦.. ૦-૮-૦
૪૮ આદર્શ જૈન સ્ત્રીરત્ના. ..... ૧-૦-૦ ૨૦ યમાગ દશક.
૦-૧૨-૦. ૨૧ જૈન તત્ત્વસાર મૂળ તથા ...
૪૯ શ્રીસુપાર્શ્વનાથ ચરિત્ર ભાગ ૨ જે. ૨-૮ભાષાંતર. .....
૦-૬-૦
૫૦ દાન પ્રદીપ. ... ... ... ૩-૦-૦
- - - - -૨૨ સદર ભાષાંતર.
૦-૨૦ ૫૧ શ્રીનવપદજી પૂજા અથ સહિત. ૧-૪-૭ ૨૭ મોક્ષપદ સોપાન. ... ... ૦-૧ર-૦
પર કાવ્ય સુધાકર..
૨-૮-૦ ૨૪ શ્રીજંબુસ્વામી ચરિત્ર. ....
૫૭ આચાપદેશ.... * ૦–૮–૦
૦-૮૨૫ નવાણ પ્રકારી પૂજા અર્થ સાથે ૦-૮-૭ ૫૪ ધર્મ જૈન પ્રકરણ... ૨૬ જૈન ગ્રંથ ગાઈડ. ... ... ૧-૦-૦ ૫૫ પંચપ્રતિક્રમણ સૂત્ર અર્થ સહિત. ૧-૧૨-૯ ૨૭ તપોરત્નમહોદધિ (તપાવલી )
૫૬ આત્મવિશુદ્ધિ ... ... ... ૦-૬-૦ ભાગ ૧, ૨ જે. ... ... ૧-૦-૦ પ૭ શ્રી કુમારપાળ પ્રતિબંધ. ... ૩-૧૨-૦ ૨૮ વિવિધપૂજાસંગ્રહ નવી આવૃત્તિ. ૧-૮-૦ શ્રીવિમલનાથ ચરિત્ર
છપાય છે. ૨૯ શ્રી સમ્યકત્વ સ્વરૂપ સ્તવ. ... ૦-૪-૦ શ્રીપ્રભાવક ચરિત્ર,
લખા–શ્રી જૈન આત્માનંદ સભા-ભાવનગર + આ નિશાનીવાળા પુસ્તકે શીલકમાં નથી.
For Private And Personal Use Only
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
આમાનન્દ પ્રકાશ.
॥ वंदे वीरम् ॥ तत्पुनर्द्विविधं कर्म कुशलरूपमकुशलरूपं च। यत्तत्र कुशलरूपं तत्पुण्यं धर्मश्चोच्यते । यत्पुनरकुशलरूपं तत्पापम धर्मश्चाभिधीयते । पुण्योदयजनितः सुखानुभवः पापोदय संपाद्यो दुःखानुभवः । तयोरेव पुण्य पापयोरनंतभेदभिन्नेन तारतम्येन संपवते खन्वेषोऽधममध्यमोत्तमाघनन्तमेदवार्ततया विचित्ररूपः संसारविस्तार इति ॥
उपमिति भवप्रपंचा कथा.
-
पुस्तक २५ मुं.
-
वीर संवत् २४५३. आश्विन. आत्म संवत् ३२१ अंक ३ जो.
श्री महावीर जिन स्तवनम् राग गजल कव्वाली-( आसक तो हो रहा हु.)
शिवदं त्वदीयचरणं, विमलं करोमि शरणम् ॥ शिवदं ॥ मनसा गतैनसाऽहंकारेण वर्जितोऽहम् । दुरितं निवारयाऽलं, जगदीश पादकमलम् ॥ शिवदं ॥१॥ भजतां हि तावकीनं, लघुमोदतो विहीनम् । करुणामय स्वभावं, विकसन्महाप्रभावम् ॥ शिवदं ॥ २ ॥ विज्ञान तत्वनिचितं, भव्यात्मनां सुरुचितम् ।। महावीर ! तावकीनं, जयमेति शासनं वै ॥ शिवदं ॥ ३ ॥
For Private And Personal Use Only
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
19857029049999999
પટ્ટ
www.kobatirth.org
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ.
शिवदं ॥ ४ ॥
तव शासनं वहन्तः सुख भागिनो महान्तः ॥ पदमुच्चयमेव यान्ति, तरंति चाघनीरम् ॥ भगवंस्त्वयाति चण्डो, - भुजगः समुद्धृतोऽभूत् । शरणागतस्य रक्षिन् ?, कुरु मामपि प्रसन्नम् || शिवदं ॥ ५ ॥ त्रायस्व दीनमनसं, तीर्थाधिनाथ १ विषयात् ।
सुखदं सदैव धेहि, सुकृतं सतां हि रुचिरम् || शिवदं ॥ ६ ॥
अजितोदधेः कृतेयं भवतास्तुतिर्विधार्या ।
मम भावनेति सिद्धा, भवताद्धि सौख्यबद्धा ॥ शिवदं ॥ ७ ॥ ले० अजित.
( कव्वाली रागेण गीयते )
श्रीमद् जगद्गुरुसूरिचक्र चूडामणि विजयहीरसूरीश्वर स्तुति
-X®K~
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
ax2506
XXX**
गुरु श्रीहीरसूरीन्द्रो-जयत्यत्रानतः सर्वैः, विशुद्धज्ञानसद्वक्ता, नतानां देहिनां त्राता । भवभ्रान्ति क्षपाभानुः, क्षितीशानां समुद्धर्त्ता ॥ गुरुश्री ॥ १ ॥ शुभं जैनागमस्थार्थं, विदित्वा सर्वजन्तूनां हितायैवोपदेशेन, प्रकामं स्वार्थकं चक्रे ॥ गुरुश्री ॥ २ ॥ गुणा येषां स्मृता नित्यं, पवित्राः प्राणिनां पापं, समूलं नाशयत्यद्धा, ततोऽहं तद्गुखाधीनः ॥ गुरुश्री ॥ ३ ॥ इदानीं तत्समस्त्त्राता, न लोकें भासते भव्यः, अतस्तं भावतो नौमि कलिक्लेशैकनिर्वारम् ॥ अजितसूरिः सदा स्तोतुं त्वदीयं शुद्ध गुणवृन्दं, समुत्साहं समाधत्ते, सकलसंघोपकाराय ॥
गुरुश्री ॥ ४ ॥
भा. शु. ११ बिजापुर.
GEE30@GE2900CCDa
For Private And Personal Use Only
गुरुश्री ॥ ५ ॥
ले० अजित.
00
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
શ્રી તીર્થકર ચરિત્ર.
૫૭
• --~-~~~-~
~-~
છે એકાદશ અંગમાં નિરૂપણ કરેલ
શ્રી તીર્થકર ચરિત્ર. uid - coronu == =
(ગતાંક પ્રથમના પાઠ ૨૦ થી શરૂ.) શ્રી આચારાંગ સૂત્ર ચૂલિકા. ૩ જી અધ્યયન ર૪ મું :
શ્રી મહાવીર ચરિત્ર
૯ણે તે કાલ અને તે સમયને વિષે શ્રમણ ભગવાન મહાવીર પાંચ ઉત્તરા જ આ ફાલ્ગનીમાં થયા. અર્થાત્ ઉત્તરા ફાલ્ગની નક્ષત્રમાં ચવ્યા–ચવીને છે ગર્ભમાં આવ્યા. ઉત્તરા ફાગુનીમાં એક ગર્ભમાંથી બીજા ગર્ભમાં
સંહરાયા, ઉત્તરા ફાલ્ગનીમાં જમ્યા, ઉત્તરા ફાલ્ગની સર્વથી સર્વ રીતે મુંડ થઈને અગારને ત્યાગ કરી અણગાર થયા (દિક્ષા લીધી) ઉત્તરા ફાળુની નક્ષત્રમાં સંપૂર્ણ પ્રતિપૂર્ણ વ્યાધાત રહિત આવરણ રહિત અનંત અને ઉત્કૃષ્ટ એવા કેવલ જ્ઞાન દર્શન ઉસન્ન થયા અને ભગવાન સ્વાતિ નક્ષત્રમાં નિવાણું પદ પામ્યા.
૯૧-શ્રમણભગવાન મહાવીર. આ અવસર્પિણ (કાળના) સુષમ, સુષમ, સુષમ, અને સુષમ દુઃષમઆરા સંપૂર્ણ વ્યતિક્રાંત થયા પછી દુઃષમ સુષમ આરો ઘણે ગયેલ છે તે (તેજ આરાના) પંચોતેર વર્ષ અને સાડા આઠ માસ બાકી રહેતાં જે ગ્રીષ્મ (કાળ) ને ચોથે માસ આઠમે પક્ષ અષાડ શુદિ છઠ્ઠને દિવસે ઉત્તરા ફાલ્લુની નક્ષત્રનો (ચંદ્ર સાથે) રોગ આવતાં જેનાં નામે મહા
* શ્રી આચારાંગ સૂત્ર. આગોદય સમીતિવાળું સંપૂર્ણ નહીં મળવાથી અહીં છે. રવજી દેવરાજે છાપેલ સૂત્રના આધારે લખાણ કર્યું છે. અને સૂત્રાંકે પણ તેનાજ ટાંકયા છે. વિશેષ=શરીર સૂત્ર ૧૫. ૪૬. વનસ્પતિ અને શરીર. ૪૪. બળ. ૮૧, અનાર્ય–આર્ય પ્રશ્ન૨૯ થી, ૨૪૨, મોક્ષ–૩૩૦ થી ૩૩૩, એકાંતવાદ-૩૯૬. ઉપાશ્રય શબ્દ-૬૫૦-૮૮૧-આભરણે-૮૨૦ કાળાદિ જ્ઞાન ૧૨૬ ઉપધી-૧૨૭ મહોત્સવો ૫૪૩–૯૬૬. ફલના રસે–પ૯૪ થી ૬૧૩ અનિ. ૬૬૪. વ્યાકરણ નિયમો ૭૬૮-૬૯-૭૦ શબ્દ-૭૭૩, આમંત્રણ ૭૭૫ થી ૭૭૮ કપડાં–૮૦૨, થી ૮૧૧, વાસણ ૮૪૫-૪૬–૪૭, કેકણ દેશની વૃષ્ટિ-૮૬૯, ટીકા. વાઘો-૯૪૯ થી ૯૫૨, ફૂલ ગુંથણું- ૬૯, આજ્ઞા-૧૦૮૦, ધાન્ય-૯૩૫, હિતવચનો અને કાયદા–૨૦૯ થી ૨૧૬. ૨૨૫ થી. ૨૩૨, ૨૫૫, ૨૬૭, ૩૦૧, ૩૧૪, ૩૨૧, ૩૪૧, ૩૪૨, ૩૯૩, ૯૯, ૪૦૪.
For Private And Personal Use Only
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
શ્રી આત્માનદ પ્રકાશ. વિજય, સિદ્ધાર્થ, પુત્તર, પ્રવર પુંડરિક, દિશા સાવત્સિક, અને વર્ધમાન છે એવા મહા વિમાનમાંથી વીશ સાગરોપમનું આયુષ્ય પાળીને આયુષ્ય, ભવ, અને સ્થિતિનો ક્ષય થવાથી ચવ્યા અને ચ્યવને આ જંબુદ્વિપના ભરતક્ષેત્રના, દક્ષિણાર્ધભરતમાં દક્ષિણના બ્રાહ્મણકુંડ સન્નિવેશમાં કેડાલ, ગેત્રિય ષભદત્ત બ્રાહ્મણની પત્ની જાલંધરાયન ગેત્રિ દેવાનંદા બ્રાહ્મણની કુક્ષિમાં સિંહના બચ્ચાની માફક (ભગવાન) અવતર્યો.
૨–આ વખતે શ્રમણ ભગવાન મહાવીર ત્રણ જ્ઞાનવાળા હતા. તથા હું વીશ એમ જાણે છે. ચવ્યો એમ પણ જાણે છે માત્ર એવું છું (જ્યારે ચ્યવન થાય ત્યારે મારે આવવાની ક્રિયા થાય છે) એમ જાણતા નથી. કેમકે તે (અવન ને) કાળ સૂક્ષમ હોય છે.
૩-પછી ખ્યાશી રાત્રિ દિવસ વહી જતાં ચાશીમ અહોરાત્ર હતો ત્યારે વર્ષા ઋતુના ત્રીજા મહિનામાં પાંચમા પક્ષમાં આસો વદી તેરસને દિવસે ઉત્તરા ફાગુની નક્ષત્રમાં ભક્તિવાળા દેવે “મારે આ ( ગર્ભ પરાવર્તન કરવું તે ) આચાર છે ” એમ માનીને શ્રમણ ભગવાન મહાવીરને દક્ષિણના બ્રાહ્મણ કુંડ સન્નિવેશમાંથી ઉપાડીને ઉત્તર તરફ ક્ષત્રિયકુંડ સન્નિવેશમાં વસતા જ્ઞાત જાતિના કાશ્યપ ગત્રિય સિદ્ધાર્થ ક્ષત્રિયની પત્ની વાસિષ્ઠ નેત્રવાળી ત્રિશલા ક્ષત્રિણીના અશુભ પુગલ્લે દૂર કરી શુભ પુદ્ગલની પ્રક્ષેપ કરી તેનીજ કુક્ષિમાં ગર્ભપણે સ્થાપ્યા. અને ત્રિશલા ક્ષત્રિીની કુખમાં જે ગર્ભ હતો તેને દક્ષિણના બ્રાહ્મણ કંડ સંરિવેશમાં રહેનારા કોડાલ ગેત્રિય રાષભદત્ત બ્રાહ્મણની પત્ની જાલંધરાયન ગોત્રવાળી દેવાનંદા બ્રાહ્મણીની કુક્ષિમાં ગર્ભરૂપે મૂક્યો. * ૨
૯૪હે આયુષ્મન શ્રમણ ! શ્રમણ ભગવાન મહાવીર ત્રણ જ્ઞાનવાળા હતા, જેથી સંહરણ કરાઈશ. એમ જાણતા હતા. મારૂં સં હરણ થયું છે એમ જાણતા હતા, અને મારું સંહરણ થાય છે તે પણ જાણતા હતા.
૯૫–તે કાળને તે સમયને વિષે અન્યદા નવ મહિના અને સાડાસાત અહ. રાત્રિ વ્યતીત થતાં ગ્રીષ્મના પહેલા મહિનાના બીજા પક્ષમાં ચિત્ર શુદિ તેરશે ઉત્તરા ફાગુની નક્ષત્રમાં આરોગ્ય વાળી ત્રિશલા ક્ષત્રિઆણીએ ક્ષેમકુશળથી શ્રમણ ભગવાન મહાવીરને જન્મ આપ્યો.
૯૯–ત્રિશલા ક્ષત્રિઆણીએ જે રાત્રિએ શ્રમણ ભગવાન મહાવીરને જન્મ આવ્યો તેજ રાત્રિએ ભુવનપતિ-વાણુવ્યંતર-તિષ્ક અને વૈમાનિક દેવદેવી
* ૨ ગર્ભ પહાર માટે જુઓ-સ્થાનાંગ-૧૦-૭૭૭, સમવાયાંગસૂત્ર ૮૨-૮૩, ભગવતિછ શતક, ૫. ઉ. ૪ સૂત્ર ૧૮૭. ( ભ. ૧-૭-૬૨, ભ૦ ૩૩, ભ૦ ૨–૫–૧૦૧ થી ૧૦૬ તંદુવૈચારિક પ્રકીર્ણક ) અને કપત્ર.
For Private And Personal Use Only
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
શ્રી તીર્થકર ચરિત્ર. એના ઉતરવા ચડવાથી (આવવા-જવાથી) એક માટે દિવ્ય ઉદ્યોત દેવસમાગમ દેવોને કોલાહલ અને વ્યગ્રભાવ ( ઉત્સાહ) થઈ રહો.
૯૭–જે રાત્રે ત્રિશલા ક્ષત્રિઆણીએ શ્રમણ ભગવાન મહાવીરને જન્મ આવે તે રાત્રે ઘણું દેવ અને દેવીઓએ એક મોટો અમૃતનો વરસાદ ગંધનો વરસાદ, ચૂર્ણને વસાદ, કુલેને વરસાદ, હિરણ્યને વરસાદ અને રત્નોને વરસાદ વરસાવ્યું.
૯૮–જે રાત્રિને વિષે શ્રમણ ભગવાન મહાવીરને જન્મ થયો તે રાત્રે ભુવનપતિ વાણવ્યંતર-તિષી અને વિમાનવાસી દેવોએ તથા દેવીઓએ કૌતુક-ભૂતિ કર્મ અને તિર્થંકરાભિષેક કર્યો.
૯–જ્યારથી ભગવાન મહાવીર ત્રિશલા ક્ષત્રિઆણીની કુક્ષિમાં ગર્ભ પણે આવ્યા ત્યારથી આ કુલ ઘણાં હિરણ્ય, સેનું, ધન, ધાન્ય, માણેક, મતિ, શંખ, શિલા, અને પરવાળથી અતિશય વૃદ્ધિ પામતું હતું. જેથી શ્રમણ ભગવાન મહાવીરના માતા પિતાએ આ બનાવને ખ્યાલમાં લઈને દશ દિવસ જતાં ચોકખા અને પવિત્ર થઈને ઘણું અશન-પાન-ખાદિમ અને સ્વાદિમ પદાર્થો તૈયાર કરાવ્યા. આરોગવાનાં, પીવાનાં, ખાવાનાં, અને મુખવાસનાં ઘણા પદાર્થો તૈયાર કરાવીને મિત્ર, જ્ઞાતિ, સ્વજન અને સંબંધી વર્ગને આમંત્રણ કર્યું. તેઓને નેતરીને ઘણું બાવા, બ્રાહ્મણ, કૃપણ, રખડતા ભીખારી, આંધળા પાંગળા અને રેગીઓને દાન કર્યું-ખુશી કર્યા (?). એ બધું કરીને મિત્રોને જાતિનાને સગાને અને સંબંધિને જમાડયા. મિત્ર-જ્ઞાતિ-સ્વજન-સંબંધી-વર્ગને જમાડીને તેઓની સાથે આ પ્રમાણે નામ પાડયું કે આ કુમાર જ્યારથી ત્રિશલા ક્ષત્રિઆણીની કુક્ષિમાં ગર્ભપણે આવ્યા ત્યારથી અમારૂં કુલ ઘણું હિરણ્ય, સોનું, ધન, ધાન્ય, માણેક, મોતી, શંખ, શિલા, અને પ્રવાલોથી અતિશય–અતિશય વૃદ્ધિ પામે છે. માટે આ કુમારનું નામ “વર્ધમાન” હો.
૧૦૦૦-હવે દૂધ ધવરાવનાર ધાત્રી, નવરાવનાર ધાત્રી, શણગારનાર ધાત્રી, ખેલાવનાર ધાત્રી, અને ખેળામાં રક્ષણ કરનાર ધાત્રી એમ પાંચ ધાત્રીઓ વડે પરિવર્યાથકા એકના ખોળામાંથી બીજાના ખોળામાં જતા થકા શ્રમણ ભગવાન મહાવીર અનુક્રમે ગીરિગુફામાં રહેલ ચંપક વૃક્ષની પેઠે રત્ન વિગેરેથી બાંધેલ તળીઓવાળા રાજમહેલમાં રહી વધે છે.
૧૦૦૧–ત્યારપછી શ્રમણ ભગવાન મહાવીર બાળભાવને ઓળંગી જતાં વિજ્ઞાની થતાં અનુત્સુકપણે શબ્દ, સ્પર્શ, રસ, રૂપ અને ગધ એ પાંચ લક્ષણવાળા ઉત્તમ પ્રકારના કામોને ભેગવતા કાળ નિર્ગમન કરે છે.
For Private And Personal Use Only
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
૬૦
www.kobatirth.org
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ.
૧૦૦૨—શ્રમણ ભગવાન મહાવીર કાશ્યપ ગાત્રવાળા હતા તેના આ ત્રણ નામ હતા, ૧–માત પિતાએ આપેલ નામ— વમાન ” –સ્વાભાવિક ગુણુાથી પડેલ નામ. શ્રમણ્ ” અને ૩—ભયંકર ભયભૈરવ પ્રશસ્ત અચેલકતા ઇત્યાદિ પરિસહાને સહન કરનારા હાવાથી દેવાએ નામ આપ્યુ શ્રમણ ભગવાન મહાવીર. ”
'
66
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૧૦૦૩—શ્રમણ ભગવાન મહાવીરના પિતા કાશ્યપ ગાત્રના હતા તેના ત્રણ નામા છે. ૧-સિદ્ધાર્થ, ૨-શ્રેયાંસ, ૩-યશસ્વી,
૧૦૦૪——શ્રમણ ભગવાન મહાવીરની માતા વસિષ્ટ ગેાત્રી હતા. તેનાં ત્રિશલા વિદેહૅન્નિા અને પ્રિયકારિણી એ ત્રણ નામ છે.
૧૦૦૫—શ્રમણ :ભગવાન મહાવીરના કાકા “ સુપા કાશ્યપ ગાત્રી હતા. શ્રમણ ભગવાન મહાવીરના મોટાભાઇ “દિક વન કાશ્યપ ગેાત્રી હતા. શ્રમણ ભગવાન મહાવીરની મેટી બેન “સુદના” કાશ્યપ ગોત્રીયા હતી. શ્રમણુ ભગવાન મહાવીરની પત્ની “ યશેાદા ” કાડિન્ય ગેાત્રવાળી હતી. શ્રમણ ભગવાન મહાવીરની પુત્રી કાશ્યપ ગાત્રની હતી. તેના બે નામ છે. ૧–અનવદ્યા, ૨-પ્રિયદર્શીના. શ્રમણ ભગવાન મહાવીરની દૈહિત્રી કેશિક ગાત્રની હતી. તેના બે નામેા છે. ૧-શેષવતી, ૨-ચશેામતી * ૩
""
""
૧૦૦૬-શ્રમણ ભગવાન મહાવીરના માતા પિતા પાર્શ્વ સંતાનિય ( સાધુ ) ના શ્રમણેાપાસક હતા. તેમણે ઘણાં વર્ષો સુધી શ્રમણેાપાસક માર્ગને અનુસરીને છ જીનિકાયના સંરક્ષણ માટે, (પાપની ) આલેાચના નિદા ગર્તુણા તથા પ્રતિક્રમણુ કરીને યથાયેાગ્ય ઉત્તર ગુણનું પ્રાયશ્ચિત્ત લઈને દર્ભના શયનપર બેસી આહારના ત્યાગ કર્યો, અને તેએ અનશન કરી . છેલ્લા મરણ સુધીના દેહશેષણ વડે શુષ્ક શરીરવાળા બની, મૃત્યુના અવસરે મૃત્યુ પામી, તે શરીરને વિછેાડી અદ્ભુતકલ્પ ( દેવલેાક ) માં દેવપણે ઉત્પન્ન થયા. તેએ ત્યાંથી દેવાયુષ્ય તથા દેવ સ્થિતિને ક્ષય થવાથી વ્યવિને મહાવિદેડુ ક્ષેત્રમાં ( જન્મી જીંદગીના ) છેલ્લા શ્વાસેાશ્વાસામાં સિજ્જશે. યુદ્ધ થશે, મુક્ત થશે, નિર્વાણ પામશે, અને સર્વ દુ:ખાના અંત કરશે.
For Private And Personal Use Only
૧૦૦૭-તે કાળ અને તે સમયને વિષે પ્રસિદ્ધ, જ્ઞાતપુત્ર, જ્ઞાતકુલિન, વિશિષ્ટદેહવાળા ત્રિશલાપુત્ર કપ જેતા અને કેમલ ગૃહસ્થ જીવનવાળા એવા શ્રમણ ભગવાન મહાવીરે વિદેહભાવે ત્રીશ વર્ષ સુધી ઘરવાસમાં વસીને, માતા અને પિતા કાળ કરીને સ્વર્ગમાં ગયા એટલે પ્રતિજ્ઞા પૂરી થવાથી, હિરણ્ય, સેાનુ,
*૩ ગોત્રના મૂળ ભેા અને પેટા ભેદો માટે નુ સ્થાનાંગ સૂત્ર સ્થાન-૭ મુ ઉદ્દેશક
૧ સૂત્ર ૫૫૧, *
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
શ્રી તીર્થંકર ચરિત્ર.
સિન્ય, વાહન, ધન, ધાન્ય, કનક, રત્ન અને બહુમૂલાં દ્રવ્ય વિગેરે છોડયું. તેને સંપૂર્ણ ભાવે ત્યાગ કર્યો. ભેગું કરીને દાન કર્યું અને યાચકને દાન આપ્યું એટલે સાંવત્સરિક દાન આપ્યું. ત્યારપછી હેમંતઋતુના પહેલા મહિનાના પહેલા પક્ષમાં માગશર વદિ ૧૦ દશમને દિવસે ઉત્તરાફાગુની નક્ષત્રમાં (તેમણે) અભિનિષ્ક્રમણ (દિક્ષા) ને અભિપ્રાય ક્ય.
૧૦૦૮ થી ૧૦૧૩–એક વર્ષ પછી જીનેશ્વર દિક્ષા લેનાર છે તેથી સૂર્યોદયથી વાર્ષિકદાનની પ્રવૃતિ કરાય છે, આ રીતે સૂર્યોદયથી એક પ્રહર સુધીમાં હંમેશાં એક ક્રોડ અને આઠ લાખ સોનામહોરનું દાન અપાય છે. અને એક વર્ષમાં ત્રણ અઠયાશી કોડ અને એંશી લાખ સોના મહોરનું દાન કરાય છે. કંડલ, ધર, ધનદ અને લોકાંતિક મહર્થિક દેવ પંદરકમ ભૂમિમાં તીર્થકરને વિજ્ઞપ્તિ કરે છે (?) બ્રહ્મદેવ લોકની (નીચે) * ૪ કૃષ્ણરાજીના મધ્ય ભાગમાં છેડે અસંખ્યાતા લેકાંતિક દેવોના વિમાનો છે. આ દેવેનો સમૂહ ભગવાનને વિનવણી કરે છે કે હે અહંત, જગતના સર્વ જીવોના હિત માટે તીર્થ પ્રવર્તાવે. (પદ્યગાથા દ)
૧૦૧૪–ત્યારપછી શ્રમણ ભગવાન મહાવીરને દિક્ષાને અભિપ્રાય જાણીને ભુવનપતિ–વાણુવ્યંતર-જ્યોતિષી અને વિમાનવાસી દેવતાઓ તથા દેવીઓ પિતા પિતાના સ્વરૂપ વેશ અને ચિન્હોથી તૈયાર થઈને સર્વ ઋદ્ધિ યુક્ત અને સૈન્ય સમુદાય સાથે પોતપોતાના યાનવિમાનમાં આરૂઢ થયાં. પોતપોતાના વિમાનમાં બેસી બાદર પુદ્ગલેને પલટાવ્યા. બાદર પુગને પલટાવી સૂફમપુદ્ગલેનું ગ્રહણ કર્યું. સૂક્ષ્મ પુદ્દગલનું પરિણામ થઈ રહેતા આકાશમાં ઉંચે ઉડ્યા, ઉચે ચડીને તે ઉત્કૃષ્ટ શિધ્રતાવાળી ચપળ, ઉતાવળી અને દિવ્યતાવાળી દેવગતિ વડે નીચે ઉતરતા ઉતરતા તીછ અસંખ્યાતા દ્વિપ સમુદ્રોને ઓળંગીને જ્યાં જંબુદ્વિપ છે ત્યાં આવ્યા. આવીને ઉત્તર-ક્ષત્રિય કુડપુરસન્નિવેશની પાસે આવી તે સન્નિવેશના ઈશાન ખુણામાં ઉપસ્થિત થયા.
૧૦૧૫-ત્યારપછી શુકદેવેન્દ્ર-દેવરાજે ધીમે ધીમે યાનવિમાનને સ્થાપ્યું. યાનવિમાનને સ્થાપી ધીમેથી નીચે ઉતર્યો. તેણે ઉતરીને એક તરફ જઈ માટે વૈકિય સમુદ્દઘાત કર્યો. મોટો વૈક્રિય સમુદ્દઘાત કરીને એક વિવિધ જાતિના: મણિ સુવર્ણ રત્નથી જડેલ શુભ અને મનહર રૂપવાળ માટે દેવ ઈદે બનાવ્યું. તે દેવછંદાના મધ્યભાગમાં વિવિધ મણ કનક અને રત્નથી જડેલું શુભ મનહર રૂપવાળું અને પાદ પીઠવાળું એક મોટું સિંહાસન બનાવ્યું. તે જ્યાં શ્રમણભગવાન મહાવીર છે ત્યાં આવ્યું, આવીને શ્રમણભગવાન મહાવીરને ત્રણ
૪૪ કૃષ્ણરાજી માટે જુઓ સ્થાનાંગ સુત્ર–પર૩, ભગવતી સૂત્ર શ૦ ૬ ઉપસત્ર-૨૪૨-૨૪૩.
For Private And Personal Use Only
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
ર
શ્રી આત્માન* પ્રકાશ,
પ્રદક્ષિણા કરી. એ રીતે ત્રણ પ્રદક્ષિણા કરીને વ ંદન નમસ્કાર કર્યાં. વંદન નમસ્કાર કરીને શ્રમણુભગવાન મહાવીરને લઈને દેવદે આવ્યે. અને ત્યાં ધીમે ધીમે ( શ્રમણ મહાવીરને ) પૂર્વાભિમુખ સિંહાસને બેસાર્યા, પૂર્વાભિમુખ સિંહાસને એસારીને શતપાક, સહસ્રપાક તેલનુ અભ્ય’ગ કરાવ્યુ.... પછી ગધ વસ્ત્રથી તે લુછી નાખ્યુ અને શુદ્ધ પાણી વડે ( પ્રભુને ) સ્નાન કરાવ્યું. સ્નાન કરાવીને લક્ષમૂલ્યવાળા પ્રાસાદિત શિત ગેાશિષ ચંદનનું લેપન કર્યું . લેપન કરીને જરા નિશ્વાસના વાયુથી પણ ઉડે એવાં પ્રસિદ્ધનગર પાટણમાં વલાં પ્રવીણ પુરૂષાએ પ્રશંસા કરાયેલા, ઘેાડાના પીણુ જેવા સુંદર, ચતુર કારીગરાએ સેાનાના દ્વારાથી ગુંથેલા છેડાવાળાં અને હંસ લક્ષણવાળાં એ વસ્ત્રો પહેરાવ્યાં. વસ્ત્ર પહેરાવીને હાર, અહાર, ઉરસ્થ એકાવની લાંખીમાળા કોરા મુકુટ અને રત્નમાળા વિગેરેથી શણગાર્યા. અને કલ્પવૃક્ષની પેઠે ગુ ંથેલી વીંટેલી પૂરેલી અને જોડેલી પુષ્પમાળાઓથી અલકાર્યા. સારી રીતે અલંકૃત કરીને ક્રીવાર વૈક્રિય સમુદ્ધાત કર્યા; જે વડે એક માટી ચંદ્રપ્રભા નામનીશિખિકા બનાવી. જે શાહમૃગ, બળદ, ઘેાડા, મનુષ્ય, મગર, પક્ષિ, વાંદરા, હાથી, રૂરૂ, મૃગ અષ્ટાપદપક્ષિ ચમરીગાય, વાઘ, સિંહ, વનલતા વિચિત્ર વિદ્યાધરાના જોડલાં અને યંત્રયેાગાની રચનાવાની હતી. હજારા કિરણમાળાવાળી હતી. હુમહું બનાવેલ અને ચમકતા હજારો મનાવાના ચિત્રામણવાળી હતી. નેત્રના પાપચાંને કાંઇક ઢાખી દે એવી કાંતિવાળી હતી. મેાતિઓથી જડેલ હતી. મેાતિની જાળી અને છેડે જોડેલ સેાનાનાં લુમખાવાળી હતી. ઝુલતી મેાતીની માળાવાળી હતી. હાર અહાર વિગેરે ભૂષણેાથી આપતી હતી. અતિશય આકર્ષક હતી. કમલવડે કરેલ ચિત્રાવાળી હતી. વિવિધ વેલડીઆની ચિત્રરચનાવાળો હતી. શુભ સુદર મનહર અને રૂપાળી હતી, અનેક પ્રકારના મણિએ પંચવણી ઘેાડીએ તથા ( ૫'ચવણી' ) પતાકાઓથી Àાભાદાર શિખરવાળી હતી. ઇચ્છવા લાયક હતી. દેખવા લાયક હતી અને સુંદર રૂપવાળી હતી.
૧૦૧૬-જન્મમરણથી રહિત છનવરને માટે પૃથ્વીના-પાણીના દિવ્યકુસુ મેાવડે હસતી પુષ્પમાળાઓવાળી શિખિકા તૈયાર થઈ. શિખિકાના મધ્ય ભાગમાં જીનવર માટે શ્રેષ્ઠ રત્નાના રૂપથી ચમકતુ પાદ પીઠવાળું બહુ મૂલ્યવાન સિંહાસન બનાવ્યું. લાખ મૂલ્યવાળા સૈામિક વસ્ત્રમાં શોભતાં, લાંખી માળા અને મુકુટવાળા દેદીપ્યમાન શરીરવાળા સુંદર આભરણને ધારણ કરનાર, છઠ્ઠુંભક્તવાળા શાભન અધ્યવસાયવાળા અને વિશુદ્ધ લેસ્યાવાળા જીનવર શિખિકા ઉપર ચડયા- પ્રભુ સિંહાસન ઉપર બેઠા, શક અને ઇશાને મણી અને રત્નાથી જડેલા ચામરાવડે અન્ને માજી વીંજતા હતા. તે શિમિકાને પ્રથમ હર્ષિત અને ખડા થયેલ રેશમાંચ વાળા પુરૂષાએ ઉપાડી. પછી સુરેંદ્ર, અસુરે, ગરૂડેંદ્ર અને નાગેદ્રોએ ઉપાડી
For Private And Personal Use Only
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
આપણી ( જેનાની) વીરતા કાં ?
૩
લીધી. દેવા પૂર્વ દિશામાં, અસુરા દક્ષિણ દિશામાં, ગરૂડા પશ્ચિમ દિશામાં અને નાગદેવા ઉત્તર દિશામાં રહી શિમિકાને વહુન કરે છે. આ વખતે વનખંડ જેમ પુષ્પાવર્ડ શેલે, શરદ્કાળનુ પદ્મસરાવર જેમ પુષ્પાવડે શાલે, તેમ આકાશ દેવા વડે શાલતુ હતું અથવા જેમ સિદ્ધાર્થ વન કણેરનું વન કે ચંપકવન પુષ્પાવડે દીપે છે તેમ ગગનતળ દેવાડે શે।ભતુ હતુ. વળી આકાશ પટમાં અને ભૂપિમાં માટુ પડઘમ, શેરી, ઝાલર અને શંખ વિગેરે લાખા વાજીત્રાના અતિશય મનેાહર વાદ્ય ધ્વનિ પ્રસર્યું. આ પ્રમાણે હજારો દેવેશ સેકડા અભિનય-નાચની સાથે અનેક પ્રકારો વડે તત વિતત ઘન અને શુષિર એ ચાર જાતિના વાજીંત્રાને વગાડતા હતા. ( ગાથા ૧-૧૧ ) ચાલુ.
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
CS5u06:00:
આપણી (જૈનોની) વીરતા કાં ?
Veromar
[ ગતાંક પૃષ્ટ ૩૬ થી શરૂ ]
anecdoNOT
વીર.
ક વી૨ મનુષ્ય ખધે પુરા પડે છે, મ્મા સોધમ્મેસૂરા હોય છે. નમુચીને ચેાગ્ય પરિસ્કાર કરનાર વિષ્ણુકુમાર અને ગજિલ્લને યાગ્ય સજા કરનાર કાલિકાચાય મુખ્ય સ્થાને શાલે છે, તેમજ મહારાજા ચેટક ચુસ્ત જૈન પરમ અહિંસા ધર્મ ના ઉપાસક હેાવા છતાં શત્રુઓના સામે રણાંગણમાં મહારથીની જેમ ઝુઝે, તેના એક ખાણથી મનુષ્યા યમદૂતના અતિથિ બનતા, નિર્દોષ જીવેાને બચાવવા ખાતર ધનુષ્ય બાણ પૂજણીથી પૂજનાર, શત્રુના પ્રથમ ઘા સિવાય ઘા ન કરનાર, આ દયાળુ રાજવી અહિંસા ધર્મના પરમ ઉપાસક રહ્યા છે અને સમર્થ યુદ્ધ ખેલાડી-ચેાદ્ધા લડવૈયા તરીકે અપૂર્વ માન ભેગવતા, તેમજ મહારાજા શ્રેણીક, ઉદાયન, ચંડપ્રદ્યોત, શતાનીક, દધિવાહન, આદિ રાજા મહારાજાએ પ્રભુ મહાવીર દેવના પરમ ભક્ત, અહિંસા ધર્મના ચુસ્ત ઉપાસક છતાંય સમથ રણુખેલાડી, યુદ્ધના જવાબ યુદ્ધથી આપનાર અને શત્રુને તેખાડુ પેાકરાવનાર હતા. ચંદ્રગુપ્ત, સપ્રતિ, વીરવિક્રમ, આમરાજા, કુમારપાલદેવ આદિ રાજા મહારાજાએ, અભયકુમાર, પેથડકુમાર, આંઝણ, કચદ્ર, ભામાશાહ, ચાંપેામત્રી, વિમલમંત્રિ, આભૂરાજ, આશુકત્રિ ઉદાયન, ચાહડ, વાહુડ, અને વસ્તુપાલ તેજપાલ સમા સમર્થ મુત્સદ્દી મંત્રીવરા ચુસ્ત જૈન પરમ આહુ તાપાસક, અહિંસા ધર્મોના મહાન સેવકે હેવા છતાં કલમની માફક ભાલાં ધનુષ્ય માણુ ચલાવતા. તેમનાં પહાડી મજબૂત શરીરના પડછાયાથી શત્રુએ ધ્રૂજતા, અરે, ભૂખ્યા ડાંસ વાઘના મ્હામાં હાથ નાખી તેને તામે કરનાર વીર વિમલમંત્રિ કાંઇ અપ્રસિદ્ધ નથી. શું તેમને આપણી જેમ અહિંસા ધ
For Private And Personal Use Only
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
--
-
--
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ. વહાલે હોતે? આપણા કરતાં વિશેષ પ્રેમ અને શ્રદ્ધા અહિંસા ધર્મ ઉપર તેમને હતાં. એમના નામથી શત્રુઓની સ્ત્રીઓની આંખમાં શ્રાવણ ભાદરે વહી જતો. એ યુદ્ધે ચઢે કે શત્રુઓની સ્ત્રીઓ તેને શાપ આપવા માંડે પણ તેની અડગ વિરતા જોઈ મહાન ક્ષત્રિય દ્ધાએ તેના યશગાન ગાવા માંડે. શું એ યુદ્ધ કરતાં વીરતા બતાવતા એ અહિંસા પ્રેમીએ કદીપણ સમરાંગણમાંથી પાછી પાની કર્યાનું કઈ ઈતિહાસમાં વાંચ્યું છે કે સાંભળ્યું છે? કે એ વાંચક ઉચ્ચારજે જે હોય તે સત્યથી ન ડરશે, ચાંપામંત્રિની વીરતાને એક દાખલો નોંધું છું
“ચાપમંત્રિ ઉંટ ઉપર બેસી માલ લઈ (કેઈક ઠેકાણે ઘીના કુડલા છે ) ચાલ્યા આવતો હતો. એની પાસે પાંચ બાણું ભાથામાં હતા. આ વખતે ગુજરાતમાં ભૂવડનું રાજ્ય હતું. ભાવી બાલ ગુજરેશ્વર વનરાજે મામાની સાથે બહારવટું લીધું હતું. ભૂવડની પ્રજાને કેમ લુંટી હેરાન કરવી એ ઉદેશ એ બહારવટામાં હતે. તે વખતે સૂરપાળની ગુજરાતમાં રાડ બોલતી. ચાંપ નિડરતાથી આનંદ પૂર્વક ઉંટ ઉપર બેસી ચાલ્યો જતો હતો ત્યાં એક જણે પડકાર કર્યો .વાણીયા ઉભું રાખ ઉંટ, ખબરદાર જો એકપણ પગલું આગળ વધ્યા તે ડેકું ધડથી જુદું થશે. ચાંપે સમય સમજી ગયે. તરતજ ભાથામાંથી બાણ કાઢી બે ભાંગી નાખ્યાં. પડકાર કરનાર વનરાજને સાથી હતો. વનરાજને વાણીયાની વિચિત્રતા જોઈ આશ્ચર્ય થયું. તેણે તરતજ સાથીદારેને સમજાવ્યા કે વાણી જે તે નથી, માટે તેને સમજાવી . બધાએ બાણું પાછાં મુકી દીધાં. વનરાજે ચાંપાને કહ્યું. ભાઈ, નીચે ઉતર. એક વાત પૂછવી છે. વાણી ડરવિના નીચે ઉતર્યો. વનરાજે પૂછ્યું કે પાંચ બાણમાંથી બે કેમભાંગી નાખ્યાં ? વાણીએ કહ્યું કે તમે ત્રણ જણ છે અને બાણ પાંચ હતાં, માટે બે ભાંગી નાખ્યાં, તમારા ત્રણ માટે ત્રણ બાણુ બસ હતાં. એકએક બાણે જરૂર એકએકને પુરે કરું એવી શક્તિ મારામાં છે. બસ, પછી તે વનરાજને ચાંપાએ ઓળખે, જોઈતા માલ આપે અને વનરાજે તેને પિતાને માનીતે મુખ્ય મંત્રી નીમ્યો. ત્યારપછી તે વનરાજની ખુબ ઉન્નતિ થઈ. ગુજરાતનું રાજ્ય મેળવ્યું. શત્રુઓને ગુજરાતમાંથી હાંકી કાઢ્યા. અને એ ચાલાક મંત્રિની સહાયથી રાજ્ય સુરક્ષિત બનાવી પાટણનગર તેની સલાહ અનુસાર બનાવ્યું અને તેનું નામ અમર રાખવા પાવાગઢની તળેટીમાં ચાંપાનેર વસાવ્યું જે અત્યારે પણ તેની ગુણગાથા ગાતું ખંડેર રૂપે ઉભું છે. એ વખતની વીરતા સાથે આપણું અત્યારની માયકાંગલી સ્થિતિને સરખાવે. આજે આપણું તીર્થ લુંટાય છે, છડે ચેક આપણાજ તીર્થોમાં પર હક્કની બેડી ઠેકાય છે. આપણા પરમ પુનિત આચાર્યદેવ ઉપર માનસિક વ્યભિચારના આરોપ મુકાય છતાં આપણે થોડીવાર હેહા કરી બે ચાર વાર બે ચાર ઠેકાણે હાહાકરી ને સવથસાધન ના અટલ સિંદ્ધાંતનું પાલન કરીએ છીએ.
For Private And Personal Use Only
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
આપણી (જેનેની) વીરતા ક્યાં? જુનાગઢ જીતવું હતું. સિદ્ધરાજ વર્ષોથી પ્રયાસ કરી રહ્યો હતે છતાં છતાતું ન્હોતું. તે વખતે કંટાળી ત્રણ મહારથીઓને રણે ચઢવા બેલાવ્યા. ત્રિભુવનપાલ (કુમારપાલ દેવના પિતા.) મુંજાલમંત્રિ અને મહામાત્ય ઉદાયન. ત્રણમાંથી બે તો ચુસ્ત જેન પરમ આતોપાસક હતા. સિદ્ધરાજ યુદ્ધથી કંટાળે ખરે, થાકે ખરે, પણ આ વીર ન થાક્યા, ન હાર્યા અને અને જુનાગઢ પડયું.
ગુર્જરેશ્વર કુમારપાલભૂપાલ ગાદીએ આવ્યા ત્યારે આખું રાજ્ય ઈર્ષા, કલહ, અને આંતરવિગ્રહોમાં રક્ત હતું. કુમારપાલને પડખે કોઈ હેતું, તેવા સમયે શત્રુંજય તીર્થનો ઉદ્ધાર કરાવનાર ઉદાયન સુત વીર વાહડ–બાહડ સાથેજ હતા. કુમારપાલને દક્ષિણના રાજા મલ્લિકાર્જુનનું રાજીપતામહ બિરૂદ ખૂંચ્યું. એવું બિરૂદ દક્ષિણાધિપતિને ન છાજે. યુદ્ધ કરવા બાહડને જ મોકલ્યો. મલ્લિકાર્જુનની રાજ્યલક્ષમી લુંટી તેનું બિરૂદ બંધ કરાવી પાછો વળ્યો. કુમારપાલે એ જ બિરૂદ બાહડને અર્પણ કર્યું. અરે ખુદ વિમલમંત્રિ આબુનાં જગપ્રસિદ્ધ મંદિર બંધાવનાર પરમ આહંતપાસક વિમલની બાણ ચાલાકી–તેના સિદ્ધ હસ્ત જોઈ ભીમદેવે તેને મંત્રિ ની હતું. એ વીરતા અને ધીરતા આપણામાંથી કયાં અને કેમ પલાયન કરી ગઈ તેને ઉત્તર છે ખરો ?
વસ્તુપાલ તેજપાલની વીરતા ક્યાં ઓછી હતી છતાં તે ચુસ્ત જેન પરમ આહંતપાસક થઈ શકે છે. મહારાણુ વરધવલ કચ્છના ભદ્રેશ્વરના રાજાની સાથે યુદ્ધમાં હાર્યો. ગુર્જરેશ્વરને અને ગુજરાતને કીર્તિધવજ પડવાની તૈયારીમાં હતા તે વખતે રણુંગણમાં તલવાર લઈ કુદી પડનાર, ગુજરાતના કીરિધ્વજને બચાવનાર, ગુજરાતના ગૌરવને જીવન્ત રાખનાર વીર શિરોમણી બે ભાઈઓ જ હતા વસ્તુપાલ અને તેજપાલ. સેરઠ સરકારે વણથલીના રાજાએ કે જે વિરધવલને સાથે થતો હતો તેણે ગુજરેશ્વરની ધુરા ફેંકી દીધી અને સ્વતંત્રતાને નાદ ગજાવ્યા. ગુજરાતની કીર્તિના મહત્વાકાંક્ષી મંત્રીધર વસ્તુપાલે તેને સમજાવ્યો અને ન માન્યું તો યુદ્ધથી પરાજય પમાડી ગુર્જરેશ્વરની આજ્ઞા પ્રર્વતાવી. આવા તે ઘણા પ્રસંગે એ વીરનરેને પ્રાપ્ત થયાં છે પણ એક પ્રસંગ બધાનું ધ્યાન ખાસ આકર્ષે છે. આ રહ્યો ત જવલંત પ્રસંગ
ગુજરાતમાં વરધવલની આજ્ઞાને દેવજ ફરકી રહ્યો હતો, ત્યાં ગોધરાના ધૂધલે ગુજરાતના રાજાની આજ્ઞા ધુંસરી ફેંકી દઈ હારવટું લીધું. ગુજરાતની પ્રા હેરાન થઈ ગઈ, તેના નામથી બાળક રડતું શાન્ત થઈ જાય તેવી હાક ગુજરાતમાં વાગવા લાગી. મોટા મોટા રણુશરો પણ તેની સામે જવાની હિમ્મત ન બતાવતા. ધૂધલ સામે આવે છે એમ ખબર પડે તે સૈનિકો તેના આગમનની ઉંધી દિશામાં ઘોડા પુરપાટ દોડાવી મુકતા. વીર ધૂધલને એમ જ હતું કે હજી કોઈ માને જાય છે નહિં કે ધૂધલની સામે આવે. તેનું અભિમાન, તેને મદ અને
For Private And Personal Use Only
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ.
મળ એટલુ વધી પડયુ કે ખરે। ગુજરેશ્વર પેાતે જ છે એમ મનાવવા લાગ્યા. વીરધવલ પાસે રાડ ગઇ વીરધવલે તરત જ ધૂપલને લૂંટફાટના ધંધા છેાડી દઇ નીતિપુર:સર રાજ્ય ચલાવવાની તાકીદ આપી. ઉત્તરમાં કદી કોઇએ નહિં ધારેલું આવ્યું. એક કાંચળી સાડી અને આંખમાં આંજવાનુ કાજળ સાથે પત્ર હતા. તેમાં લખ્યુ હતુ કે જેના મંત્રીઓ ભાજીપાઉ વાણીયા હાય, ડરપોક અને બીકણુનું જ જ્યાં રાજય હાય તેવા રાજાની આજ્ઞા હું માન્ય રાખતેા નથી. બસ આ જોતાં જ વીરધવલના પિત્તો ગયા, તેની આંખેા લાલચાળ મની, તેમાંથી અગારા ઝરવા માંડ્યા, તેનું માઠું ક્રોધથી લાલઘુમ ખની ગયુ, સૈનિક, મંત્રિ અને સલાહકારા ખ્વીધા કે બાપુ આજે શુ કરશે. તરતજ ખીડુ ફેરવવામાં આવ્યું કે તેની સામે યુદ્ધ કરવા કાણુ જાય છે. બધાને બીક લાગી કે ધૂલ સામે જવું એટલે મરવું, જાણી જોઇને કાણુ માતને આમ ંત્રણ કરે, અધાની નજર મંત્રીશ્વર સામે ગઇ. તે ચાલાક માહેાશ મંત્રિ સમજી ગયા કે બધાને તેની સામા જતા મરણના ભય લાગે છે. ખુદ વીરધવલે પણ જ્યારે કાઇ ન ઉઠયુ" ત્યારે મંત્રી સામે જોયુ, તેણે તરત જ ખીડું લેવા હાથ લંબાવ્યેા અને તે જ સમયે તેના નાનાભાઈ તેજપાલે ખીડું ઝડપી લીધું. પેાતે સન્ય લઈ ધંધલની સામે ગયે અને ખુખર આપ્યા કે ભાજીખાઉ વાણીયાનુ મળ અને તેજ જોવા સામે આવજે. તેણે ધૂધલની ગાયાનું ધણ વાળી ડભેાઇના કિલ્લા ભેગું કરી દીધું. ધૂંધળ ધૂ કુંઆ થઇ ગયા. તેણે કીધુ, એવા કાણુ માડી જાયેા છે કે જે મારા જીવતાં મારા ધણુનું હરણ કરી જાય છે? મને લાગે છે કે તેને પ્રાણ વ્હાલા નહિ' હાય, નહિ' તે આવુ' ભયંકર સાહસ ન કરત. તેને ચાક્કસ ખાતમી મળી કે મને હરાવવા જ તેજપાળ આવે છે માટે મ્હારે પણ ખરાખર તૈયાર થઇ જવું જોઈએ. * * ** પછી યુદ્ધ થયુ, બન્ને સૈન્ય વચ્ચે ભયંકર દાણુ યુદ્ધ જામે છે. તેજપાલ સૈન્યને માખરે ઉભા રહી બધી વ્યવસ્થા ગાઠવી રહ્યો છે. ત્યાં ધલ આવી પહાંચ્યા. તેણે આવતાંજ તેજપાલની ઉમ્મર જોઇ કહ્યું કે મને તારા આ કૃષિયા દાંત જોઇ દયા આવે છે. તારા ઘરની સ્ત્રીના ચુડા ભાંગશે, માટે હજી ચેતવું છુ કે તું પાછા ફર, જા તને વગર હરસ્તે જવા દઇશ. તેજપાલે કહ્યુ કે એ વાણીવિ લાસ હમણા જવા દ્યો. આ ભાજીખાઉ વાણીયામાં કેટલી તાકાત હાય છે તે જોઇ લે. લે ખાણ ચલાવ્યું. ચાલાક તેજપાલ તરી આગળ થયા અને પેાતે ખાણાવલી ચલાવી. અન્ને વચ્ચે દારૂણ યુદ્ધ ચાલ્યું. અન્તે ધલ હાર્યાં અને જીવતા કેદ પકડાયેા. તેને જીવતાજ પાંજરામાં પુરી વીરધવલની સભામાં ખડા કર્યાં. આટલા પરાજય છતાં અભિમાની ધલના દ, ગ ગન્યા ન્હાતા “ અભિમાની મનુષ્ય વ્યર્થ ગર્વના હાથી ઉપર ચઢી પોતાના કાળ નજીક ખેંચી આળે છે. ” શ્રીજે દિવસે લેાહશ્ર`ખલા પહેરાવી અભિમાની ધૂલને રાજસભા સમક્ષ ઉભે રાખ્યા અને તેણે ઉત્તરરૂપે મેકલેલ કાજળ, કાંચળી અને સાડી તેની સન્મુખ
For Private And Personal Use Only
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
આપણુ (નાની) વીરતા કયાં?
મુકી કહેવામાં આવ્યું કે આવું વ્યર્થ અભિમાન ન રાખીએ. શેરને માથે સવાશેર જરૂર હોય છે એ ન્હોતું ભૂલવું. હવે આજે આ તમારી મોકલેલી વસ્તુઓને ઉપગ તમે કરો. અર્થાત્ કાજળ આંખમાં આંજે અને કાંચળી ને સાડી પહેરે. ધૂધલ ક્રોધથી ધમધપે પણ પાંજરામાં પૂરાયેલા સિંહની ગર્જના જેમ નકામી જાય છે તેમ તેને ક્રોધ અસ્થાને હતા. અને તેજપાલે જઈ તેની વસ્તુ તેને પહેરાવી. કાંચળી અને સાડી પહેરાવી બતાવી આપ્યું કે કેનું રાજ્ય ગુજરાતમાં ચાલે છે અને તે માની લીધેલા ભાજીખાઉમાં તારાં કરતાં પણ કેટલું વિશેષ બળ છે.
ધધલમાં એકલું વીરત્વ હતું તેને કાંઈ આજુ બાજુનું કે આ કાર્ય છે કે અકાર્ય છે તેનું ભાન ન્હોતું. એનું વીરત્વ બીજાને દુઃખ દેવામાં, ગરીબ રેયતની મા બહેને લુંટવામાં, બીજાની લક્ષમી લુંટી લેવામાં જ વપરાતું. ત્યારે આ ધર્માત્મા વીર પુરૂષનું વીરત્વ બીજાનું રક્ષણે કરવામાં, બીજાને ભયથી મુક્ત કરાવવામાં, અધમ ટાળવામાં, ચીન સતીવ રક્ષવામાં, બીજાના લક્ષમી ભંડારો સહિસલામત રખાવવામાં અને પરદુઃખદાયક અભિમાનીઓના મદ ચૂર્ણ કરવા માટે જ વપરાતું. અહિંસા ધર્મને પરમ ઉપાસક વીર પુરૂષ કદી પણ પિતાના શૈર્યને અને વિરતાને દરૂપગ નહિં કરે, બીજાના પીડનમાં તે કદી પણ નહિં રાજી રહે અને સદાય ધર્મના રક્ષણ માટે તત્પર રહેશે. આપણે આવા વીરપુરૂષે જોઈએ છીએ. ધર્મનું રક્ષણ કરે, તીર્થોને સ્વતંત્ર રાખી માત્ર આત્મકલ્યાણના દ્વાર રૂપે જ રહેવા દે તેને આવકનું સાધન માનનાર કરતાં આત્મ પુનિત કરવાનું સાધન માનનાર બનાવી દે અને પરદુ:ખ ભંજક નીવડે. આ વીરપુરૂષની વિરચિત વીરતાનાં હજી એકાદ બે દ્રષ્ટાન્તા જોઈ પછી આગળ વધીશ. (ચાલુ.)
* મેમાન ?
( કવાલી ) એક માતાનાં તનુજ બે, સુખ ને દુઃખ માનજે, મહેમાન થાયે સર્વના, ખાટું જરી ન પ્રમાણજે. મહેમાનગીરી તે તણું, સત્કારથી ઉઠાવજો; સમભાવ ભાવી સર્વદા, નિજ આત્મને સંતેષજે. એક આવે એક જાયે, ન્યાય નવ પલટાય જે, કર વૃથા શું છે તેમાં, શુભાશુભ પરિણામ છે. રાગદ્વેષાદિ વળી, પૂરવ પુન્યને પાપ જે; અઠકર્મના સંસ્કાર તેવા, આવશે મહેમાન જે. સુખવાં છત આદરો, સુ-ધર્મ-કર્મ સદાય જે, મળશે અચુક મહેમાન તે, સે પુનઃ જન્મ વિચારજો.
રચનાર – મણિલાલ માણેકચંદ મહુધાવાલા,
For Private And Personal Use Only
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ.
શ્રી . છું અને તે માટે શિક્ષણની આવશ્યકતા
કિ
.'•
5
કં
આને ધુનિક સમયના જૈન સમાજમાં ધાર્મિક શિક્ષણ આપવાને પ્રબંધ
- ઘણા સૂક્ષમ પ્રમાણમાં દષ્ટિગોચર થાય છે કે જે જૈનોની અગISS તિનું એક ખાસ કારણ છે. ફકત વ્યવહારિક શિક્ષણ આપવામાં વ્યવહારિક સ્કૂલમાં શિક્ષણ અર્થે પિતાના બાળકોને મોકલવામાં જૈન સમાજ પિતાના કર્તવ્યની ઈતીશ્રી માનતો હોય તો તે માન્યતા તેસ માજને જ મુબારક ! આવી માન્યતામાં જૈન સમાજને ભયંકર પ્રમાદ થાય છે. અને તે ભયંકર પ્રમાદથી જૈન સમાજનાં અવદશાનાં ચિન્હ સ્થળે સ્થળે ઉપસી આવતાં નજરે પડે છે. અને તે અવદશાને પાત્ર થયેલ વ્યક્તિઓનાં જીવન પણ અત્યંત કલુષિત થઈ ગયેલાં હોય છે.
વર્તમાનનો જડવાદી જમાને દિવસે દિવસે એટલી પ્રગતિ કરતે જાય છે કે તેનું માપ તે વિષયના જ્ઞાતા મનુષ્યજ માપી શકે. પશ્ચિમાત્ય સંસ્કૃતિ પ્રતિદિન આપણા ધાર્મિક અને નૈતિક વ્યવહારમાં એટલી ઓતપ્રોત થતી જાય છે અને તેથી જ આપણું મૂળ ધ્યેય એટલી સીમા પર્યત બદલાતા જાય છે કે તેનું અનુમાન અત્યારે તારવી કાઢવું મુશ્કેલ થઈ પડયું છે. પણ એટલું તે ચક્કસ છે કે, આપણા આત્માને જે શુદ્ધ, દૈવી અને પવિત્ર સૂર હાલના પ્રતિકૂલ અને વિષમ વાતાવરણથી ગુંગળાતો જાય છે. અને આપણે આપણું આત્મધર્મથી દૂરના ઘર જઇએ છીએ.
વ્યવહારના માર્ગોમાં પણ જે શુદ્ધ સંસ્કૃતિ આવે છે તે તેટલા પુરત પણ અસ્પૃદય થાય છે. વ્યવહારિક સંસ્કૃતિના પરિણામે, ચીન, જર્મની જાપાન વિગેરે દેશને અસ્પૃદય થયેલ. અમેરીકાને સંસ્કૃતિ સાથે દેશાભિમાન હતું જેથી અત્યારે તે પ્રદેશ માઈલના માઈલ સુધીના વિસ્તારવાળે સમૃદ્ધ અને સ્વતંત્રતાની ઉચ્ચ ભૂમિકામાં છે. આતે રાજદ્વારી વિષયો છે પણ આપણે તે એટલું જ સમજવાનું છે કે જે પ્રજા ફક્ત પોતાના વ્યવહારને જ સંસ્કારીત રાખે છે તેમની આર્થિક ઉન્નત્તિ અવશ્ય થાય છે. તે આપણે, ધાર્મિક અને વ્યવહારિક બંને માર્ગમાં સંસ્કાર વેરવા છે. કારણ વ્યવહાર શુદ્ધ કરવાને મળ પાયો ધર્મ છે. ધાર્મિક સંસ્કાર સારા હોય તે વ્યવહાર પણ ટકી રહેશે. ધર્મ વિના એકલા વ્યવહારિક સંસ્કારે લાંબો સમય ટકી શકતા નથી, માટે આપણે પ્રથમ મૂળને મજબૂત કરવાનું છે.
For Private And Personal Use Only
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
શ્રદ્ધા.
જેમ રાષ્ટ્રોની ઉન્નતિ સંસ્કારીપણાને આભારી છે તેમ આત્માની ઉન્નતિ ધાર્મિક સંસ્કારને આભારી છે.
અત્યારે ધર્મની દશા કડી થઈ ગઈ છે. (ધર્મ કંઈ અવનત દશામાં આવતેજ નથી તેના તો ત્રણે કાળમાં એક સરખાં પ્રકાશે છે. માત્ર મનુષ્યની વૃત્તિઓ બદલાય છે અને તે વૃત્તિઓની છાયા ધર્મ ઉપર આવરણ કરે છે. જેમ સૂર્ય નારાયણના પ્રખર પ્રકાશને નજીવાં વાદળાં આવરણ કરી ઢાંકી દે છે તેમ. ધર્મ અનાદિ છે. અને તેને અંત નથી. માત્ર, તે વૃત્તિઓ તે પડળે પલટાવવાની જરૂરીઆત ઉત્પન્ન થઈ છે.).
દયા એ તો વીતરાગ પંથની પતાકા છે અને તે પતાકાથી તે સર્વેકૃષ્ટ દયાથી વીતરાગ પ્રણિત ધર્મ બીજા સર્વ ધર્મ કરતાં અગ્રસ્થાને છે. છતાં ય, ને પ માને તો રજા છે અર્થાત પ્રથમ જ્ઞાન પછી દયા કહેલ છે. તેનું કારણ ખુલ્લુંજ છે. જેને જ્ઞાન નથી તે માત્ર બાહ્યાચાર તરીકે દયા ભલે પાળે. પણ તેમને “છાણમાં ખીલા જેવા’ કહ્યા છે. છાણમાં ખીલે ધારે તો આમથી તેમ ખેંચાય. તેમ જેને જ્ઞાન મળ્યું નથી તે આ ધર્મમાંથી બીજા ધર્મમાં અને બીજામાંથી ત્રીજા ધર્મમાં ખેંચાઈ જાય છે. વળી જ્ઞાન વિનાની દયા પણ લગભગ શુષ્ક જેવીજ થઈ પડે છે. એટલે શિક્ષણ આપવાની આવશ્યકતા છે તેમ આપણને સ્વીકારવું પડશે.
આપણામાં અને બીજી કામોમાં પોત પોતાના ધર્મ સિદ્ધાંતોને ફેલાવવા ખાતર શાળાઓ ચાલે છે. પણ બીજી કેમ આગળને આગળ પ્રગતિ કર્યે જાય છે. મીશનરીઓ, આર્યસમાજીઓ, અતિ ઝડપથી ધર્મના ઉપાસકોને વ કરે જાય છે. અને આપણે પ્રતિદિન પીછે હઠ કરીએ છીએ. આપણે જે સંભ શાળાઓ ચલાવીએ છીએ તે સંખ્યા મુદ્દલ સંતોષકારક નથી, અને અને પ્રથા કાયમ રહેશે તો આપણું શું સ્થિતિ થશે અને આપણે કઈ દિશામાં હોઈ. તેની કલ્પના પણ કરી શકાતી નથી. આપણામાંથી જ શિક્ષણના અભાવે કેટલામાં અન્યધર્મ તરફ પ્રેરાઈ ગયા છે અને તેથી પ્રતિ વર્ષ આપણું સંખ્યામાં મોટો ઘટાડો થાય છે. શિશુશાળા, પાઠશાળા, કન્યાશાળા, વિગેરે શાળાઓ સ્થાપી ભવિષ્યમાં મહાન વ્યકિતઓનું સર્જન કરવા માટે અત્યારથી જ તેમની કુમળી વયમાં ઉચ્ચ સંસ્કાર રેડવા પડશે અને જ્યારે તેવી શાળાઓ તરફથી અપાતાં આધ્યાત્મિક અને વ્યવહારિક શિક્ષણને પચાવશે ત્યારે યુવક-યુવતિ નો સંસાર માંડશે. જેમના સંસાર પણ અનુકરણીય થશે અને આત્માને સહેજે ઉચ્ચ દિશામાં લાવી મૂકશે. કહો કે આખું વાતાવરણુજ પલટાઈ જશે.
આધ્યાત્મિક અને વ્યવહારિક મિશ્રિત કેળવણી આપતી સંસ્થાઓ દ્વારા
For Private And Personal Use Only
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ. તૈયાર થતા યુવક અને યુવતીઓનાં જીવન કેવાં બને છે તેને યત્ કિંચિત ખ્યાલ નીચે આપવામાં આવ્યો છે.
૧ કુમળી વયમાં ધર્મનાં સિદ્ધાંતે બરાબર સમજાવવાથી તેના ઉપર સજજડ વલેપ સમ છાપ પડી જાય છે. અને જ્યારે તે જ્ઞાનરૂપી ગોળીઓ બરાબર પચાવે છે ત્યારે તે કઈ વિક્ટ પ્રસંગે યા કટી પ્રસંગે બીજા ધર્મનાં પ્રલોભને તરફ નહિ ઘસડાતાં આત્મધર્મમાં અડાલ અને અવિકૃત રહે છે અને તેવા વર્તનથી આત્મ શાંતિ અનુભવી અંતે મોક્ષાધિકારી બને છે.
૨ વ્યવહારિક જ્ઞાન પણ જ્યારે સંપૂર્ણતાથી લે છે ત્યારે તેનામાં સત્ય, દયા, બ્રહ્મચર્ય આદિ ઉત્તમગુણો પ્રગટે છે, તે ગુણેને યથાસ્થિત સાચવે છે. તેનું જીવન લોક સમૂહના આદરને પાત્ર અને અનુકરણીય બને છે, સ્વાશ્રયી બને છે. અને તેથી તેનો વ્યવહાર શુદ્ધ બને છે. અત્યારે કેટલાક દંપતિઓનાં હદય અજ્ઞાનતાથી જુદાં થઈ કલેશમય બને છે જ્યારે આ યુવક-ન્યુવતીના હૃદય એક થઈ જાય છે, કલેશનો ઉદય થતાજ નથી, થાય તો જ્ઞાન બળથી રેકે છે.
ઉપરની સઘળી દલીલ શિક્ષણ આપવા તરફે છે, પરંતુ આપણે તે તેથી પણ આગળ જવું છે, અને તે શ્રદ્ધા ને મેળવવી છે.
આપણું શાસનમાં શ્રદ્ધાને મોક્ષની શ્રેણીએ ચઢવા માટેનું મુખ્ય પાન કહ્યું છે, પરંતુ તે શ્રદ્ધાની દેવ, ગુરૂ અને ધર્મ તરફ વિશ્વાસની લાગણી ઉત્પન્ન થવી
હેલ નથી, પ્રભુએ સ્વમુખે ફરમાવ્યું છે કે “થતા પરમ કુલ્લ’ અથોત શ્રદ્ધા પાસ થવી અતિ દુષ્કર છે. ત્યારે તે અણમેલી શ્રદ્ધાને ઉત્પન્ન કરવા માટે મુખ્ય હા ર્ય શીક્ષણનું છે. જ્યારે વ્યકિતગત ઉચ્ચ શિક્ષણ પામે છે ત્યારે શ્રદ્ધાનું પ્રતિજઈએતેના હૃદયપટમાં પડે છે. હવે જ્યારે તે દુષ્પષ્ય, શ્રદ્ધાને મેળવે છે ત્યારે
માત્મધર્મથી પતિત કરવાનાં ગમે તેટલાં ષડયંત્ર રચવામાં આવે છતાં . મહારથીની માફક અડેલ ઉભું રહે છે અને તેનું ઉંડાણ શિક્ષણ સુધી
પણ છે.
1.
બાળક વડીલ પ્રત્યે વિનય દાખવી શકતું નથી. અવળે રસ્તે ચડી આત્માનું અને દ્રવ્યનું અહિત કરે છે. પ્રથમથી શિક્ષણ આપવાની દરકાર માબાપે કરી નથી દરમ્યાન બાળક બહારના (જડવાદી સિદ્ધાંતના ) સંસ્કારોથી સજજ થઈ યુવાન બન્યું. હવે આ અવસરે તે સિદ્ધાંતોને છોડવા સમજાવશે, પરંતુ શિશુવયમાં વજાલેપ થઈ ગએલા સંસ્કાર યુવાન છોડશે નહિ, તેથી માબાપ પોતાની મૂર્ખાઈ પર અફસેસ જાહેર કરે છે.
હવે તે યુવાન કુસંસ્કારથી જ્યારે અધોગતિએ પહોંચે છે, ઠેકો ખાય છે. ફટકા પડે છે ત્યારે તેને સહેજ (શુદ્ધતા નહિજ)આત્મભાન થાય છે, કંઈક જાગૃત
For Private And Personal Use Only
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
શ્રદ્ધા.
થાય છે. પણ તે અરણ્યરૂદન સમાન નિરર્થક નિવડે છે, હવે તે આશાવાદી યુવાન શું વિચારે છે “માતા પિતાએ હારી શિશુવયમાં ધર્મ રસી કાં ન કર્યો? અત્યારની ડીગ્રીવાળી વિદેશી ભાષામાં વ્યવહારમાં કાં મોહ પમાડયા. ?
અને આ ડીગ્રીથી તે હું આત્મવિહોણે બને, જીવ અજીવનું ભાન ભૂલ્ય, સઘળું ખાયું અને હું પણું ડખ્યો.
આ સમયે એક મહાગી તે યુવકને નીચેને સંદેશ પાઠવે છે –
“હે યુવાન! તને મોડી સમજણ આવી તો ખેર. જાગ્યાં ત્યાંથી સવાર માન અને પ્રાપ્ત સ્થિતિથી પાછો પડ. તું જે ભૂલભૂલામણમાં પડ છું તે ભૂલભૂલામણીમાં સેંકડો હજારો બલકે લાખ યુવાને ફસાયા છે. હારી જાગૃતિ બીજાને જાગૃત બનાવશે, શીક્ષણ આપી શ્રદ્ધા ઉપજાવી દરેકને આત્મ ધર્મમાં લાવવા ઉષણ કર, ”
શિક્ષણથી જ શ્રદ્ધા ઉત્પન્ન થાય છે તે તો ચોક્કસ છે, ત્યારે તે શ્રદ્ધાવાન આત્મા પોતાના જીવનને કેવું શોભાવે છે તેના સેંકડે દાખલા નાગમમાં મોજુદ છે. તે આ પ્રસંગને અનુસરતું એક સાચું અને સાદું દ્રષ્ટાંત આપવું ઉચિત ગણાશે.
શાળા નગરીના ચેડા રાજાને ચેલણા' નામે કુંવરી હતી. ચેલણાનાં માતા પિતા પ્રભુ મહાવીરના શાસનને પૂજનારાં હતાં. વીરપ્રણીત વાક પર તેમની દદ્ધ પ્રતીતિ હતી, કહે કે તેમના ઘરનું વાતાવરણ જ ધર્મમય હતું.
દુગ્ધાવસ્થામાંથી ચેલણ જ્યારે શિશુ અવસ્થામાં આવી ત્યારે તેનાં માતા પિતાએ ધાર્મિક શિક્ષણને પ્રબંધ કર્યો. તે શિક્ષણથી અને ઘરના ધમ વાતાવરણથી ચેલણાને ઉચ્ચ શિક્ષણ મળ્યું. અને જેના પ્રતાપે તેને પ્રભુપ્રત્યે, તેના ચારિત્ર પ્રત્યે, તેના કાનુને પ્રત્યે શુદ્ધ “શ્રદ્ધા” ઉત્પન્ન થઈ. ચલણને આત્મ સ્વરૂપે પ્રકટયું અને મોક્ષના જ્ઞાન, દર્શન, ચારિત્ર અને રૂપ એ ચાર બેલને બરાબર જાણી વર્તનમાં મૂકયા, તેના આવા વર્તનથી માતપિતાને સંતોષ થયે. ધમી મા બાપ પિતાના સંતાનને ધમી બનાવવા જ ઈચ્છશે. અત્યારનું વાતાવરણ તેથી ઉઠું છે મા બાપ પોતાના સંતાનના ખુલ્લા શત્રુ બને છે.
ચલણુએ મુગ્ધાવસ્થામાં પ્રવેશ કર્યો. ત્યારે તેનું લાવણ્ય ઓર ખીલી નીકળ્યું. તેના રૂપની ખ્યાતિ સર્વત્ર પ્રસરવા લાગી.
શ્રેણિક રાજ્ય દરબારમાં રાજ્યકાર્ય કરી રહ્યો છે. તે સમયે રાજ્યના કર્મચારીએ ચેલણના રૂપની પ્રશંસા કરી, શ્રેણકે સાંભળ્યું પછી તે રાજ્યહા. ચેલણાને પરણવું તે સંકલ્પ કર્યો.
ચેડા રાજા જેને મતાવલંબી હતા. જ્યારે શ્રેણક તે સમયે બુદ્ધિષ્ટ હતા
For Private And Personal Use Only
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૭ર
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ.
(પાછળથી જેનામતના પરમ ઉપાસક થઈ શુદ્ધ સમક્તિને પ્રાપ્ત કર્યું હતું). એટલે શ્રેણિકના લગ્ન સંબંધીને પ્રસ્તાવ ચેડા રાજા માન્ય કરી શકે જ નહિ. (પિતાના પંથવાળાને જ કન્યા આપવાનો રિવાજ તે સમયે પ્રશંશનીય હતે આ રિવાજમાં પણ અત્યારે વિકાર થયે છે.)
કપટ અને યુક્તિથી શ્રેણકે ચેલણને મેળવી.
બંનેની ક્રિયાઓ જુદી હતી અને જ્યાં મત ત્યાં આગ્રહ’ એ પ્રમાણે શ્રેણિક ચેલણાને બુદ્ધિષ્ટ થવા સમજાવે, પણ ચેલણા તેને પ્રતિકાર કરે. છેવટ બહુ જ વિખવાદ થયો. શ્રેણિકે ઘણાં પ્રલોભને બુદ્ધિષ્ટ થવામાં બતાવ્યાં. પોતે પણ અતુલ સુખ આપશે તેમ જણાવ્યું ત્યારે દરોજના કલહથી ત્રાસી ચેલાએ શ્રેણિકને કહ્યું. શું? તમે હને હારો ધર્મ તજવાનું કહે છે ? કદાપિ નહિ, તે પલટો કાળાંતરે પણ થશે નહિ. તમને ખ્યાલ પણ નહિ હોય કે મ્હારા જેનધર્મનાં ફરમાને પ્રત્યે હુને એટલી દઢ શ્રદ્ધા છે કે તે ફરમાનેના પાલનમાં કદાચ હારે પ્રાણ જાય તોયે શું? હારા દેહનું બલિદાન આપું, પણ હું બેવફા તો ન જ થાઉં, શ્રેણિક દિડમૂઢ થયા.
ચેલણને તેના ધર્મથી ચળાવવી, તેના ધર્મનું તેને ઘમંડ છે તે કાઢી નંખાવવું. આવા પ્રકારના શ્રેણિક મનોગત વિચાર કરે છે તે માટે યુક્તિઓ શોધે છે, વિચારના અંતે એક ઉપાય સુઝી આવે છે. તેને પાર પાડવા માટે પોતાના નોકરોને નિમ્ન લિખિત હુકમ કરે છે.
“હે સેવકે ! આપણા શહેરની બહાર જે રાજ્ય–ઉદ્યાન છે અને જેમાં શિવાલય છે તે શિવાલયમાં જેનેમાગ એક સાધુને બોલાવી ઉતારો. તપશ્ચાત એક આપણુ રાજ્યની ગણિકાને તે શિવાલયમાં સાધુ સાથે અંદર પુરી શિવાલથના દ્વારને બંધ કરી દેજે--હવારમાં જ “કોઈ મુનિ પધાયો છે ” તેવા સમાચાર હને આપવા આવજે.
નેકરે છુટ્યા અને રાજાની જે પ્રકારની આજ્ઞા હતી તેનું બરાબર પાલન કરી આજ્ઞા શ્રેણિકને પાછી સોંપી.
ઉદ્યાનના શિવાલયમાં કોઈ અવધત (ખરા ત્યાગી) મુનિ રાજ્યઆજ્ઞાને માન આપી ત્યાં આવ્યા અને રાજા પોતાની સાથે પરામર્શ કરવા હમણા આવશે તેમ માની શ્રેણિકના આવવાની માગ પ્રતીક્ષા કરવા લાગ્યા. પરંતુ તેમની અજાયબી વચ્ચે તેમની ચર્મચક્ષુએ કેને આવતાં જેઈ ! તેને ચહેરે જોતાં જ મુનિ પામી ગયા કે તે વેશ્યા છે. તે વેશ્યાને નોકરે એ અંદર હડસેલી દઈ દ્વારને સાંકળ ચડાવી દીધી. મુનિ આ પ્રસંગ માટે તૈયાર ન્હાતા, છતાં સમયવતી મુનિએ સમયને ઓળખે. લગ્ધીધારી મુનિએ પિતાની લબ્ધિથી પિતાનાં કપડાં, રજે
For Private And Personal Use Only
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
શ્રદ્ધા.
—
હરણું, મુખવસ્ત્રિકા ઇત્યાદિને બાળી નાંખ્યા અને તેની રાખ આખા શરીરે લગાવી એક મહાન ગીશ્વર જેમ નિશ્ચિત થઈ આખી રાત્રી જાગ્રત સ્થિતિમાં બેસી રહ્યા. કારણ ગણિકાને તેમને ભય હતે. પણ ગણિકા બિચારી મુનિને આવે પ્રભાવ જોઈ સડક થઈ ગઈ. પરિણામે મુનિને સ્પર્શ પણ કરી શકી નહિ અને
યદિ જે હું આ સ્થિતિથી સુખરૂપ છુટું તેનો અવતાર પામું” તે અંતર્ગત વિચાર કર્યો.
- પ્રભાતનો સમય થયો. તે સમયે શ્રેણિક ઝરૂખામાં બેસી દંતધાવન કરી રહેલ છે. ઉદ્યાનમાંથી સેવક આવ્યું અને મોટા શબ્દથી પૂર્વસંકેત અનુસાર બે -“મહારાજ આપણા ઉદ્યાનમાં કઈ મુનિ પધાર્યા છે” આ સાંભળી સેવક પ્રત્યે શ્રેણિકે કહ્યું કે તું આપણું દીવાનને મેકિલ અને સાથે સ્વારીમાં આવવા માટે નગરમાં ઉફ્લેષણ કર. સેવક ગયે. પ્રધાન આવ્યા. શ્રેણિકે સ્વારીના ઠાઠમાઠથી મુનિદર્શને જવા કહ્યું. ચેલણાને શ્રેણિકે કહ્યું કે કોઈ મુનિ શિવાલયમાં આવેલ છે તેમનાં દર્શન કરવા આપણે ઠાઠમાઠથી જવું જોઈએ અને તેમનું સ્વાગત કરી શહેરમાં લાવવા જોઈએ. ચલણા વિચારમાં પડી. રાજા જૈન મુનિથી ભડકે છે, તેમને તે તરફ અણગમે છે, છતાં આજે ઠાઠથી દર્શન કરવા જવાનું કહે છે, માટે નકકી ઉંડે ભેદ હોવો જોઈએ. ખેર, જે હોય તે. તેમાં હારે શું ? ચેલણું શ્રદ્ધા ઉપર મુસ્તાક ૨હી. શ્રેણિકને જવાબ આચાહું તૈયાર છું.
સ્વારી ચડી. રાજ રાણી પણ હાથીની અંબાડી ઉપર બેઠાં. નગર બહાર ઉદ્યાન પાસે આવ્યા. ઉદ્યાન રક્ષક સામે આવી બે હસ્ત જેડી શ્રેણિક સમિપ ઉભે રહી “શે હુકમ પૂછવા લાગ્યા. મહારાજ ક્યાં છે? તેમ શ્રેણિકે પૂછ્યું. પણે શિવાલયમાં મહારાજ ! ઉદ્યાન રક્ષકે કહ્યું અને આખી રાત્રિ દ્વાર બંધ કરી કઈ હલકા ખવાસની લાગતી સ્ત્રી સાથે ગાળી છે, જેના ઉજાગરાથી હજી દ્વાર બંધ છે કૃપાનિધાન. એક ત્રાંસી નજર ચેલણુ તરફ ફેરવી ન ફેરવીને ઉદ્યાનરક્ષકને શિવાલયના દ્વાર ખેલવા હુકમ આપે.
ચેલણાને આઘાત થયો. અરે ! આ દુષ્ટ શું બોલે છે? સ્ત્રી સાથે આખી રાત્રિ મુનિ રહ્યા. હજુ ઉઠયા નહિ. કદાપિ બને જ નહિ. સ્ત્રીત્યાગી મુનિ પ્રભાતના ઉઠનારા હોય, વળી વીતરાગી મુનિનાં આજે છડી સ્વારીએ દર્શન કરવા આવવું અને શ્રેણિકની ત્રાંસી નજર ચેલણાને ગોટાળાનું સ્વરૂપ સમજાયું. હિમ્મત આણી શું બને છે તે જોયા કરવા ટટ્ટાર ઉભી.
સાંભળ્યું, રાજી! શ્રેણિકે કહ્યું તમારા મુનિને વળી સ્ત્રીની રઢ કયાં લાગી? કંચન કામિનીના ત્યાગી હોવાનું તમે તે જણાવો છો ત્યારે આ ઈદે તૃતીય જેવું શું થયું ? આ સાંભળી શ્રેણિકના કથનને પ્રતિકાર કરતાં ચેલાએ
For Private And Personal Use Only
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાર
કહ્યું મહારાજ ! અમારા યોગીશ્વરો કરડેની ઋદ્ધિઓ અને સ્વરૂપવાન સ્ત્રીઓને સ્વેચ્છાપૂર્વક છેડેલી હોવાથી સ્ત્રી સંગ સ્વને પણ ઈનહિ. સ્ત્રીને સ્પર્શ કરવો તો ઠીક, પણ અંગુલ નિર્દેશ કરે તેને પણ મહાન પા૫ સર્વજ્ઞોએ બતાવ્યું છે. હને દ્રઢ શ્રદ્ધા છે કે “સ્ત્રી સંગી” સાધુ હારા નજ હોય.
બધાંનાં બબ્બે લેન એક સરખાં શિવાલયના દ્વાર ઉપર લાગી રહ્યાં છે શ્રેણિક્તા હૈડે હર્ષ માટે નથી, જ્યારે ચેલણને તો શ્વાસજ અદ્ધર છે.
અહલેક ને ભયંકર ધ્વનિ શિવાલયમાં સંભળાય. બધા ખંભિત થઈ ગયા. અરે આ શું ? જૈનના સાધુ ક્યાં? માંહોમાંહે પ્રશ્ન થયા.
પુરાયેલા સાધુ દ્વાર ખુલતાંની સાથે પુન: “અહલેક”નો ગુંજારવ કરતાં હાર નીકળી, ભીડને ભેદી ઉદ્યાન હાર પહોંચી ગયા. પાછળ ગણિકાને મુઠીઓ વાળી નાસતી દરેકે ઈ.
શ્રેણિક સ્તબ્ધ, ચિત્રામણવત્ બની ગયે. ચેલણને પાડવા જતાં પોતે જ ખાડામાં પડયે.
ચલણના હર્ષને પાર રહ્યો નહિ. જૈનધર્મની જાહોજલાલી આ સમયે અપૂર્વ ખીલી નીકળી.
અંતે શિક્ષણથી જ શ્રદ્ધાને સંપૂર્ણ વિજય થયો અને તે શ્રદ્ધાથી જ જૈન ધર્મની જાહોજલાલી ખીલી નીકળી. આવી શ્રદ્ધા દરેક જેનને હોવી જોઈએ અને તે શ્રદ્ધાને ટકાવવા માટે ન્હાનપણમાં જ શિક્ષણ આપવાની પ્રથા આવરદાયક ગણવી જોઈએ. જ્ઞાન રૂપી દાન આપતાં આત્મા જઘન્ય કર્મની કોડ ખપાવે, ઉત્કૃષ્ટ તીર્થકર ગોત્ર ઉપાજે. આવો દિવ્ય મહિમા શ્રી વીરપ્રભુએ સ્વમુખે વર્ણવ્યું છે. તેને જૈન સમાજ જતું નજ કરે. ચલણ ઉપરાંત ચંદનબાળા, સીતા આદિ સતીઓને મૂળમાં જ ઉચ્ચ કક્ષાનું ધાર્મિક જ્ઞાન મળ્યું હતું. ઠેર ઠેર જ્ઞાનશાળાઓ ચાલુ થશે અને વધુને વધુ બાળકે તેને લાભ લેશે તો એ શિક્ષણજ શ્રદ્ધાને જન્મ આપશે અને શિક્ષણ તથા શ્રદ્ધા ઉભય સૂત્રો અને માર્ગોથી પ્રત્યેક આત્મા ઉચ્ચ ભાવના શીલ થઈ મોક્ષને નિકટમાં લાવી શકશે.
જ્યાં ધર્મ ત્યાં ધન, વિનય, વિવેક, શાંતિ અને સુખ રહેલાં છે અને તે સર્વને પ્રાપ્ત થાઓ તેજ ભાવના.
લેખક:–ઘેલાભાઈ પ્રાણલાલ શાહ, કલોલ.
For Private And Personal Use Only
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
કેટલાક ઉપયોગી વિચારે.
܀܀܀܀܀܀܀܀܀܀܀܀܀܀܀܀܀܀܀܀܀܀
છેકેટલાક ઉપયોગી વિચાશે. આ
વિઠ્ઠલદાસ મૂ. શાહ
(ગતાંક પૃષ્ઠ ૫૩ થી શરૂ.). યુરોપમાં અનેક સ્ત્રી પુરૂષ એવા થઈ ગયા છે કે જેઓને વિધમીઓએ કેવળ ધાર્મિક મતભેદની ખાતર જીવતાં બાળી મૂક્યા, અંગેઅંગ કાપી નાંખ્યા પરંતુ તેઓ કદિપણુ ચલિત ન થયા. અને પિતાના ધર્મને દ્રઢપણે વળગી રહ્યા. રાજપુત સ્ત્રીઓને દાખલો જગમશહુર છે. હજારે સ્ત્રીઓ:વિધમીઓથી પોતાના ધર્મની રક્ષા કરવા ખાતર બળતી ચિતામાં હસતી હસતી કુદી પડી હતી. અનેક સ્ત્રીઓએ તે ચિતામાં બેસીને પિતાના હાથે જ આગ લગાવી હતી. આવું અપૂર્વ બૈર્ય અને સાહસ બીજે કયાં જોવામાં આવે એમ છે? મનુષ્ય માત્ર મૃત્યુથી સેથી વધારે ભયભીત બને છે અને મૃત્યુને જ સૌથી મહાન વિપત્તિ ગણે છે. પરંતુ જે મનુષ્ય સત્ય અને ધર્મનું મહત્વ સમજે છે તેને મન તે જીવન મરણ બને સમાન છે. એક દિવસ સોને વહેલું મેડું મરવાનું તે છે જ. સત્યનું રક્ષણ કરવામાં પ્રાણુ અર્પણ કરવા પડે છે તે સારી વાત છે. એ રીતે કરવું તે કોઈપણ જાતના રોગથી મરવા કરતાં લાખ દરજે સારું છે. જે વખતે સર થોમસ મુરને પોતાના સિદ્ધાંતને મજબૂતપણે વળગી રહેવા ખાતર દેહાંત દંડની આજ્ઞા કરવામાં આવી ત્યારે જાણે કે તેણે કઈ યુદ્ધમાં મહાન વિજય પ્રાપ્ત કર્યો હોય એ એને આનંદ થયે. છેવટે
રફેકના ડયુકે તેને કહ્યું કે –“રાજાઓની સાથે વિરોધ કરે એ ઠીક નહિ રાજાઓને ગુસ્સે કરવાથી પ્રાણ આપવા પડે છે.” એ વખતે તેણે ઘણું જ સુંદર જવાબ આપે. તેણે કહ્યું કે “બસ એટલું જ ને ? ત્યારે તો મારામાં અને તમારામાં એટલે જ ફેર રહી ગયો કે હું આજ મરીશ અને આપ કાલે મરશો.
આનો અર્થ એમ નથી કે હૈયે અથવા સાહસની આવશ્યકતા આપણને તે વખતે જ પડે છે કે જ્યારે આપણને કેઈ મહાન શક્તિસંપન્ન અત્યાચારીની સામે થવું પડે અને યુદ્ધ–ક્ષેત્રમાં જઈને શત્રુના મહાન સૈન્ય ઉપર વિજય પ્રાપ્ત કરવાની જરૂર પડે. પરંતુ આપણને આપણા જીવનમાં પગલે પગલે વૈર્ય અને સાહસની આવશ્યક્તા પડે છે. આપણે નાનામાં નાનું કાર્ય શરૂ કરીએ તે પણ તેની સમાપ્તિ સુધી આપણને શૈર્ય પૂર્વક પરિશ્રમ કરવાની આવશ્યકતા પડશે જ. સાચું બોલવા માટે, અસત્ય, ખુશામત અથવા લોભ વિગેરેથી બચવા માટે અને ન્યાય પંથ ઉપર દઢતાપૂર્વક રહેવા માટે ઘણું જ સાહસની જરૂર પડે છે. ઘણું લેકે એવા હોય છે કે જેઓ પોતાના ગજા ઉપરાંત ખર્ચ કરે છે અને એને લઈને હમેશાં દુ:ખી રહે
For Private And Personal Use Only
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૭૬
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ. છે. તેમાં એટલું પણ સાહસ નથી હતું કે તેઓ પિતાની વાસ્તવિક સ્થિતિને અનાવૃત રાખે. તેઓને તેનાપર જુઠો પડદો નાંખવો પડે છે. એવા લોકો જે સાહસ કરીને પોતાની શકિત પ્રમાણે ખર્ચ કરે અને લેકે ના કહેવાની પરવા ન કરે તે સંસારનાં દુઃખમાં ઘણે જ ઘટાડો થઈ શકે. આજકાલ યુવકેમાં એક મહાન્ રોગ નજરે પડે છે જેને સંકેચ અથવા મલાજે કહેવામાં આવે છે. તેઓને કેવળ તેની ખાતર પોતાના દ્રવ્યો તથા સમયનો ઘણે ભેગ આપવો પડે છે, અને કઈ વખત નીતિભ્રષ્ટ પણ થવું પડે છે. અહિંયા એમ કહેવાની મતલબ નથી કે લોકેએ પોતાનું શીલ તજી દેવું. પરંતુ અમારે અભિપ્રાય એ છે કે લેકેએ નકામી અથવા નુકસાન કારક બાબતોથી બચવા માટે કઈ વખતે બીજાની વિરૂદ્ધ કહેવાને લાયક થવું જોઈએ. ઘણા લોકો કેઈ કાર્ય અનુચિત ગણે છે છતાં પણ કઈ વખત સાહસના અભાવને લઈને તે કાર્ય કરવા તૈયાર થઈ જાય છે. કર્તવ્યનું જ્ઞાન હોય તે પણ તેઓ તેમ કરે છે. એનું કારણ એ છે કે તેમાં મલાજે તેડવાનું સાહસ નથી હતું. એવા માણસે કદિ દુર્ભાગ્યવશાત્ ખરાબ સંગતમાં પડી જાય તો તેઓ પોતાનું અનર્થ કરે છે અને બીજાને પણ ઘણે ખરાબ દાખલ બેસાડે છે.
સદાચારી બનવા માટે મનુષ્ય મને દેવતાની આજ્ઞાનુસાર વર્તવું જોઈએ અને જ્યાં સુધી મનુષ્યમાં સાહસ અને દઢ નિશ્ચય નથી હોતા ત્યાં સુધી મને દેવતાને નિર્ણય જાણીને પહેલાં તો પોતાની ઈચ્છા શકિતને મજબૂત બનાવવી જોઈએ અને પછી સાહસ અને દઢતાપૂર્વક તે અનુસાર કાર્ય કરવા મંડવું જોઈએ, એવે વખતે મનુષ્ય જરાપણ ભૂલ કરી બેસે, મને દેવતાના વિરૂદ્ધ કાર્ય કરી બેસે તો સમજી લેવું કે તેની દુર્દશા અને અવનતિની શરૂઆત થઈ ગઈ છે.
પ્રત્યેક મનુષ્ય પોતાની શકિત વિગેરેનો પ્રયોગ નિષ્ઠા, સ્વતંત્રતા, તથા દઢતાપુર્વક કરવો જોઈએ. નહિં તો તે કદિ પણ કર્મક્ષેત્રમાં રહેવા લાયક થઈ શકતો નથી. આપણે ઘણી વાતનો વિચાર કરીએ છીએ અને મનમાં અનેક જાતના તરંગે બાંધીએ છીએ, પરંતુ એ બધા વિચારોને કાર્યરૂપમાં પરિણત કરી શક્તા નથી. એનું કારણ એ છે કે આપણામાં સાહસનો અભાવ હોય છે અને આપણે આપણું શક્તિઓને ઉપયોગ કરતાં ગભરાઈએ છીએ. પરંતુ જે લેકે સાહસપૂર્વક પોતાની શક્તિઓને ઉપયોગ કરે છે તેઓ અવશ્ય વિજયી અને સફલ મનોરથ બને છે.
આજકાલ લોકોમાં “પ્રસિદ્ધિ પ્રાપ્ત કરવાનો અને સર્વપ્રિય” બનવાને રોગ પણ બહુ વધી ગયો છે. અને એ રેગને લઈને સાહસને ઘણેજ નાશ થઈ ગયો છે. લેકે સાચું જુઠું, ન્યાય અન્યાય અને ઉચિત અનુચિતને ભૂલી જઈને કેવળ પ્રસિદ્ધ અને સર્વ પ્રિયતાની પાછળ લાગી ગયા જણાય છે. તેઓ એમ સમજે
For Private And Personal Use Only
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
કેટલાક ઉપયેગી વિચારે.
૭૭
છે કે લેાકેાની હામાં હા કરવાથી મનુષ્ય પ્રસિદ્ધ અને સર્વપ્રિય બની શકે છે. તે ઉપરાંત લેાકેાનું માન સાચવવું તથા તેનું મન ન દુ:ખવવા ખાતર તેઓની હામાં હા ભેળવવી એ શિષ્ટ સમાજના એક વ્યવહાર ગણાવા લાગ્યા છે, આવા લેાકા જ્યારે સર્વ પ્રિયતા પ્રાપ્ત કરવા ઉપરાંત નેતૃત્વની પાછળ પડે છે ત્યારે તેમનાથી સમાજને એથી પણ વધારે હાનિ પહોંચે છે. એક એવા શિથિલ, સભ્ય અને પ્રતિષ્ઠિત મહાશય આ લેખકની જાણમાં છે કે જે હુંમેશા સઘળી વાતામાં હા, હા, જરૂર, કહેવાનું જ જાણે છે, તમે તેની પાસે ખરાબમાં ખરાખ પ્રસ્તાવ લઇ જાવ અને એ મહાશય હા, હા, જરૂર એ સિવાય મીજું કાંઈ પણ કહેશે નહિ, અને તે પણ એટલી ખધી નિષ્ઠાથી અને મસ્તક હલાવીને કહેશે કે તમે ખુશી થઇ જશેા અને તમને એમજ લાગશે કે આ કાર્ય માં તે મહાશય ઘણીજ મદદ કરશે. વિશેષ આશ્ચર્ય અને દુ:ખ તા ત્યારે જ થાય છે કે જ્યારે લાકો અંધ બનીને એવા લેાકેાના ભકત મની જાય છે અને વિદ્વાન તેમજ બુદ્ધિમાન લાકે તેનું યશેષ્ટ માન સન્માન કરવા લાગે છે. આવા મનુષ્યેાથી સમાજને કેટલું નુકસાન પહેાંચે છે તેના જરા વિચાર કરા. જે મનુષ્ય વાસ્તવિક રીતે સમાજના પરમ દૂષિત અંગ રૂપ અને ઝેર રૂપ હાય છે તે સર્વ સ્થળે આદર પામે છે. એવા લેાકેા સારા માણસાને પણ ખુશામત પ્રિય બનાવી દે છે. અને તેઓને અનુચિત માર્ગ પર દોરી જાય છે. સાધારણ મનુષ્યેામાં એટલુ સાહસ નથી હતુ કે તેઓ તેઓના વિરૂદ્ધ કાંઈપણ કહી શકે અને મોટા માણસા તા તેઓની વાત સાંભળીને તરતજ ભૂલી જાય છે. ખસ ચાલે પતી ગયું.
પરંતુ જે મનુષ્યે સત્યનિષ્ટ અને સાત્વિક હાય છે, તેઓ આ રીતે પ્રાપ્ત કરેલી પ્રસિદ્ધિ, સર્વ પ્રિયતા અને પ્રતિષ્ટા વિગેરેને અત્યંત ધૃણિત તેમજ તુચ્છ ગણે છે. તેઓ પાતે હમેશાં સત્ય ખેલે છે અને પેાતાની વાતાથી લેાકેા પ્રસન્ન થશે કે અપ્રસન્ન તેની તેઓ કદ્ધિપણુ પરવા કરતા નથી. જીઠી વાતાથી લેાકેાને પ્રસન્ન કરવા કરતાં સત્યતાપૂર્વક યથાશિકત પેાતાના કર્તવ્યનું પાલન કરવું એ વધારે સારૂ છે. જે મનુષ્ય આ પ્રકારનું આચરણ કરે છે તેજ છેવટે ખરેખરી પ્રસિાદ્ધ અને સપ્રિયતા પ્રાપ્ત કરે છે. સાધારણ પ્રસિદ્ધિ અને સર્વપ્રિયતા વિગેરેમાં એક મેાટા દોષ એ રહેલા છે કે તેને લઇને ઉદ્યોગી મનુષ્ય પણ નિરૂદ્યમી બની જાય છે. તે અભિમાની મની જાય છે અને તે કશા કામના નથી રહેતા. એક સ્થળે મહાત્મા ગાંધીજીને લેાકેાએ એટલુ બધુ માન આપ્યું હતુ કે તેમણે તે વખતે કહ્યુ હતુ કે આટલું બધું માન આપીને નેતાઓને બગાડવા ન જોઇએ. ખરી રીતે એવા ઘણા લેાકેા જોવામાં આવે છે કે જે શરૂઆતમાં લેાકેાને માર્ગ દર્શન કરવાનું કાર્ય સારી રીતે કરે છે, પરંતુ એકાદવાર તેઓનું માન સન્માન કરવામાં આવે છે કે તરત તેનુ વર્તન ક્રી જાય છે. તેા પછી એવું સન્માન શુ કામનુ કે જેનાથી કામ કરનાર માણસને આપણે ખાઇ એસીયે.
For Private And Personal Use Only
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ.
પ્રત્યેક મનુષ્યમાં સ્વતંત્રતાપૂર્વક વિચાર તેમજ કાર્ય કરવાની શક્તિ હોવી જોઈએ. એ માટે એને બીજા ઉપર આધાર રાખવાની જરૂર ન હોવી જોઈએ. એક વિદ્વાનને એવો મત છે કે જે મનુષ્ય પોતે કોઈ વિષય ઉપર પોતાના વિચાર સ્થિર કરવાનું સાહસ નથી કરી શકતો એ કાયર ગણાય છે. જે જાણી બુઝીને પિતાના વિચાર સ્થિર નથી કરી શકતો તે અકર્મય અને સુસ્ત ગણાય છે અને જેનામાં સ્થિર કરવાની શક્તિ જ નથી હોતી તે મૂર્ખ ગણાય છે. અનેક લેકે ઘણે ભાગે બીજાના વિચારે પ્રમાણે જ ચાલે છે અને તેથીજ ઘણું સારી યોગ્યતા હોવા છતાં પણ તેઓ કદિપણ કશુ સારૂં મેટું કાર્ય કરી શકતા નથી. સૌથી પહેલાં તે દરેક મનુષ્યમાં વિચાર કરવાની શક્તિ હોવી જોઈએ અને પછી વિચારને કાર્યરૂપમાં પરિણત કરવાની શક્તિ હોવી જોઈએ. આપણે પોતે આપણું વિચારે સ્થિર ન કરતાં કેવળ લોકોની હામાં હા ભેળવવી એ ઘણુંજ હાનિકારક છે. કેમકે ઘણે ભાગે મહાન અનર્થો ઘોર વિરોધ કરવાથી જ અટકાવી શકાય છે.
જે મનુષ્ય સત્યનિષ્ટ હોય છે તેને જાળ ફરેબ અને દગાબાજીની ઘણી જ ચીત હોય છે. એવી રીતે સાચે માણસ જુઠાણાથી, ન્યાયશીલ મનુષ્ય અન્યાય અને અત્યાચારથી તેમજ શુદ્ધહૃદય મનુષ્ય પાપથી બહુ ગભરાય છે. તેનામાં વિરોધ કરવાની શક્તિ અથવા દ્રઢતા ન હોય તે તેનું ચીઢાવું કે ગભરાવું શું કામનું? મહાત્મા અને સમર્થ પુરૂષ તેને ઘેર વિરોધ કરે છે અને તેને જડમૂળથી ઉખેડી ફેંકી દેવામાં કદિપણ કઈ વાતની ખામી રાખતું નથી, અને વાસ્તવિક રીતે એવા જ લેકે નેતા બને છે. જી હજુર” કહેવાથી મનુષ્ય કદિપણ નેતા બની શકો નથી, પરંતુ જે મનુષ્ય સાહસિક, નિજીક, ન્યાયપરાયણ અને સ્વતંત્ર વિચારવાળે હેય છે તે કદિપણ બીજાની હામાં હા નહિ ભેળવે. કદાચ તે અસમર્થ હશે તો તે પિતાનો અસંતેષ તે અવશ્ય પ્રકટ કરશેજ.
જે મનુષ્યોમાં સાહસની સાથે બળ અને દ્રઢનિશ્ચય પણ હોય છે તેઓની સામે કઠિનતાએ કદિપણુ ટકી શકતી નથી દ્રઢ નિશ્ચય અને અધ્યવસાયના બળથી પામર મનુષ્ય પણ મહાન કાર્યો કરી શકે છે. એજ મનુષ્ય વીર કહેવાય છે અને એ વીરતા તેને ક્રૂર નથી બનાવતી પણ સહુદય અને દયાળુ બનાવે છે. સંસારના સર્વક્ષેત્રમાં એવા મનુષ્યને આદર તેના શત્રુઓ તેમજ વિરોધીઓ પણ કરે છે. કેવળ પૈર્ય, અધ્યવસાય અને ઉત્તમ વ્યવહારની સહાયથી એવા મહાન કાર્યો સાધી શકાય છે કે જે અન્ય ઉગ્ર ઉપાયે વડે કદિપણ સધાતા નથી. જસ્ટીસ રાનડેના એક મિત્ર અને સહાધ્યાયી શ્રીયુત્ માધવરાવ કુટે હતા જેઓ એક સારા વિદ્વાન અને લાયક પુરૂષ હતા. ૧૮૮૫ ની સાલમાં જ્યારે રાનડેજી, પુનામાં જજ હતાં ત્યારે કુંટે મહાશય પણ ત્યાં જ હતા. તે દિવસમાં ત્યાંની મ્યુનીસીપાલીટીમાં પ્રજાના ચુંટેલા મેમ્બરે મોકલવાનું આયોજન ચાલી રહ્યું હતું. રાનડેછે, એમ ઈચ્છતા હતા
For Private And Personal Use Only
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
કેટલાક ઉપયોગી વિચારો.
૭૮
કે પોતાના નગરનો પ્રબંધ કરવાની ચેગ્યતાવાળા સારા માણસે મ્યુનીસીપાલીટીના મેરે બને તો સારું. પરંતુ કુટે મહાશય એથી વિરોદ્ધ મત ધરાવતા હતા. તેમનામાં વકતૃત્વ શક્તિ સારી હતી. તેથી દરેક લત્તામાં ફરીને રાનડેની વિરૂદ્ધ ભાષણે આપીને લેકને પોતાના પક્ષમાં લીધા. રાનડેજીએ જોયું કે હવે કાર્ય બગડી જશે. જે તે વખતે તેમણે કઈ ઉગ્ર ઉપાયનું અવલંબન લીધું હોત અથવા મૌન ધારણ કર્યું હોત તો તેનું ઘણું ખરાબ પરિણામ આવત. પરંતુ એક દિવસે તેઓ કુટે મહાશયની એક સભામાં પહોંચ્યા અને સેની પાછળ એક ખુણામાં બેસી ગયા. તે વખતે કુંટે મહાશય ભાષણ આપી રહ્યા હતા, રાનડેને જોઈને પહેલાં તો કુટે જરા ગભરાયા અને બેસી ગયા. જ્યારે સભા વિસજન થઈ ત્યારે રાનડેછએ કે ટેને પ્રેમપૂર્વક કહ્યું કે “ચાલો’ ફરવા જઇએ કુટેએ કહ્યું કે હું તમારી ગાડીમાં નહિ આવું! એમ કહીને કુટે તે પિતાની ગાડીમાં બેસી ગયા પરંતુ રાનડેજીએ કહ્યું ત્યારે હું તમારી ગાડીમાં બેસીશ બન્ને મહાશયે વાત કરતાં કરતાં ઘણે દૂર ગયા અને ઘરે પાછા આવ્યા. પહેલાં બન્નેના મત-ભેદ તુટી ગયા અને પછી કેઈએ કેઈને વિરોધ કર્યો નહિ એ વખતે રાનડેજીની છેડી હિંમત અને થોડી સહનશીલતાજ કામ લાધી હતી.
(ચાલુ. )
તો શું થયું ? ”
(જગદીશ ગુણ ગાયા નહી.–એ રાગ.) મહાવીર જે ન જાણ્યા,
જેની થયા તો શું થયું (૩) સત્કાર્ય જે કર્યા ના,
ધનવંત છે તો શું થયું? (૩) ચારિત્ર્ય જે ન પાલ્યું,
સાધુ થયે કો” શું થયું? નહીં જ્ઞાતિ શ્રેય સાધ્યું,
- નિજ સ્વાર્થ નિત્ય શોધ્યા; જ્ઞાતિ તણું ગૃહસ્થો, છે કે નહોતો શું થયું ?.... ....મહાવીર.
કાન્તિલાલ જાદવજી મહેતા.
For Private And Personal Use Only
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ.
શિખર પરથી દ્રષ્ટિપાત.
આજે જાણે હું મહાન ગિરિરાજના ઉંચ્ચ શિખરે ચઢી જગત નિહાળી રહ્યો છું જ્યાં નીચે દષ્ટિપાત કરું છું કે પ્રથમજ મારી સન્મુખ શ્રી શત્રુંજયને પ્રશ્ન દેખા દે છે. ત્યાં હૃદયમાંથી સ્કુરણ થઈ કે તારે અને શ્રી શત્રુંજય ગિરીરાજને શું લાગે વળગે ? તું કોણ? જવાબમાં હું એક ભક્તજન, અને પ્રભુ સેવક, શત્રુંજય એટલે મારા પ્રભુ, મારા હૃદય મંદિરના દેવાધિદે બેલે હવે મને કેમ ન લાગે વળગે. આ પ્રશ્ન સાથે જેને શત્રુંજય એટલે મારા પ્રભૂ અને હદય મંદિરના દેવાધિ દેવની ભાવના હોય તે બધાયને લાગે વળગે છે. શત્રુંજયના યાત્રા ત્યાગની નાબત બ બે વર્ષ વર્ષથી વાગી રહી છે. તેણે કૈંકના કાળજા વિધ્યાં છે, અનેક ભક્તજનની આંખમાં આંસુ લાવ્યા છે, આજે કંઈક ભક્તજનોને સુખે અનાજ પાણી પણું નહિં ભાવતું હોય, અને કંઇકને સુખે નિદ્રા પણ નહિં આવતી હેય. શાની આવે? જ્યાં યાત્રા ત્યાગની તરવાર લટકતી હોય ત્યાં સુખ અને આનંદ કયાંથી ટકે? જ્યારે પવિત્ર દિવસેમાં હજારો ભક્તજનો ઉપર ચઢતા હોય. અને નાનાં બાલુડાં હસતાં રમતાં કુદતાં ત્યારે શિખર પરથી દષ્ટિપાત કરનારને જાણે માનસ-સરોવર તરફ હંસલાની શ્રેણું ચાલી તેમ લાગતું. આજે એ દષ્ટિ ખાલી વળી દુ;ખીત થઈ આતુરતાથી હંસલાની રાહ જpવે છે.
અહા મેઘ રાજાની નિસીમ કૃપા (8) દષ્ટિએ તે ગુજરાતમાં અને ભાલમાં કાળો કેર વર્તાવ્યો. પણ તેની કસોટી ખુબ થઈ. ગુજરાત જાગ્યું અને મદદ પણ સારી મળી. ગુજરાતની બહારવસનારા ગુજરાતીઓએ ગુજરાત ઉપર લક્ષ્મીની વૃષ્ટિ વરસાવી દીધી. તેમનું દુ:ખ મટાડવા યથા શક્તિ પ્રયત્ન કર્યો છે પણ આપણું જેન ભાઈઓનું શું? તેમની શું પરિસ્થિતિ છે તેની કોઈને ખબર છે? ખેડા જીલ્લા અને તેમાંય માતર તાલુકે, અમદાવાદ જીલ્લે, ભાલ પ્રાંત અને કાઠિયાવાડમાં વસતા જેની શું દશા છે? તેની કોઈએ તપાસ કરી છે? હા, એક સુરતી ઝવેરી મંડળ માત્ર ગુજરાતમાં જઈ આવી હૃદય ભેદક સમાચાર બહાર મુકે છે પણ તે દુઃખ મટાડવા શું કર્યું છે? આ વખતે જે જાહેર કંડ થયાં છે તેમાં હજારો રૂપિયા જેનેએ આપ્યા છે. એકંદર ઘણે ફાળો જેનોનો છે. અને તે દાનવીરતા બદલ ખરેખર જેનેને ધન્યવાદ ઘટે છે; પરંતુ આપણુ જાતિભાઈઓ તરફ કે દષ્ટિપાત કર્યો છે? આજે હજારો જેને નિરાધાર ઘરબાર વગરના થઈ પડયા છે. તેમને રહેવા ઘર નથી કે ખાવા પુરતું અનાજ નથી. અને પહેરવા પુરાં વસ્ત્ર પણ નથી, અને જેન જેવી મોટી માન મરતબાવાળી સમાજ હાથ લંબાવે એ તદન અશકય છે. આમાં મધ્યમ સ્થિતિના જેનેની પુરેપુરી કમબખ્તી બેઠી છે. મેધરાજાની મહેરબાની () ઘરબાર પડી ગયાં હેય ઘરમાં આઠ દશ જશુ હોય અને એક જણ કમાવનાર હોય, તેનાથી હાથ તો લાંબો થાય નહિં ઘરમાં ખુણે બેસી આંસુ પાડે પરંતુ તેને લુછનાર કેશુ છે? તો જૈન સમાજના નેતાઓનું અને સેવાભાવી યુવક મંડળોનું લક્ષ્ય ખેંચું છું કે લગાર જાગી તમારી આજુ બાજુની સ્થિતિ નીહાળી આમ અનાયાસે મળેલ સેવા ધર્મને બરાબર બજા ને હાથ ન લંબાવી શકતા જેને ગુપ્ત દાન કે લેન તરીકે એગ્ય મદદ
For Private And Personal Use Only
Page #33
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
શિખરપરથી દષ્ટિપાત.
આપી દુઃખમાંથી બચાવ. ભૂખે ધર્માન્તર થતા અટકાવે, અને અકાળે કાળના ગ્રાસ થતા જેનોને બચાવો. ઓ લક્ષ્મીવાનો તમારી લક્ષ્મી તમારા જાતિભાઈના ઉદ્ધાર અર્થે વિના સંકોચે વાપરે અને સુપાત્રદાનનું મહ૬ પુણ્ય ઉપાર્જન કરે. સંધનું એ એક અંગ છે. સાતક્ષેત્રમાં તેનું સ્થાન છે. તે સુખી હશે તો ધર્મ કરશે અને બીજા ક્ષેત્રનું પોષણ પણ આપશે. અમદાવાદમાં આ સંબંધી પ્રયાસ થયો સાંભળ્યો છે. પણ જેમ સૌરાષ્ટ્રના સેવામાં તંત્રી ગામડાંઓમાં ફરી સ્વયંસેવકોને મોકલી જે અનુપમ મદદ પહોંચાડી રહ્યા છે તેવું આપણું માટે પણ થવું જરૂરી છે.
આ માસમાં શ્રી સિદ્ધચક્રની આરાધનાના પવિત્ર દિવસે આવે છે. આ પવિત્ર દિવસનું મહામ્ય અપૂર્વ છે છતાં આપણે અત્યારે બે દૃષ્ટિએ વિચાર કરીએ. ધાર્મિક દૃષ્ટિ અને આરોગ્ય દૃષ્ટિએ, ધાર્મિક દૃષ્ટિએ શ્રી શ્રીપાલ રાજાનું ઉજવલ દષ્ટાંન મોજુદ છે. તેમજ શ્રી સિદ્ધચક્રની આરાધનાથી સમ્યક્ત શુદ્ધિ થાય છે. આરોગ્યની દૃષ્ટિએ તે આસો મહીને રોગનું ઘર કહેવાય છે. શત શરદઃ જીવ એનું એજ કારણ છે આ ઋતુમાં અતિશય પૌષ્ટિક ખોરાક અને નવી તાજી શાક ભાજી પીત્તકર –રોગ કરે છે. માટે વિગયા ત્યાગથી અને સાદા ખારા આરોગ્ય સુધરે છે તેમજ સિદ્ધચક્રના આરાધનથી બીજા પણ અપૂર્વ લાભ થાય છે તેનાથી મહા રોગ મટે છે એવા અનેક દાખલા વિદ્યમાન છે. માટે દરેક જેને વિધિ પૂર્વ આ મહાન તપની આરાધના કરવી કે જેથી આત્મ કલ્યાણ–આત્મ શુદ્ધિ અને શરીર શુદ્ધિ પણ થાય.
આર્યાવર્તની એક મહાન વિભૂતિ, આર્યાવર્તને અહિંસા, સત્ય, અચૌર્ય, અને બહાચર્યઆદિના સિદ્ધાંતો પહોંચાડનાર, આર્યાવર્તને મહાનું ઉદ્ધાર કરનાર એક પરમ વિભૂતિ આ માસમાં આજથી અઢી હજાર વર્ષ પૂર્વે પરમપદ-નિર્વાણુ પદ પામી હતી. એ વિભૂતિ તે બીજી કઈ નહિં જગત પિતામહ પરમ કારૂક શ્રી મહાવીર દેવ. આજે તેમની યાદગીરીમાં દીવાલીકા પર્વ ઉજવાય છે. આ મહાન પર્વ માત્ર મોજ વિલાસનું સાધન ન હોઈ શકે પણ સાચી આત્મ શુદ્ધિનું જ પર્વ છે. અત્યારે તો આપણે ધર્મ ભાવનાના બદલે તેને મોજ વિલાસના પર્વ તરીકે પાળીએ છીએ. ઘણું ધર્માત્માએ તે પવિત્ર દિવસમાં તપશ્ચર્યા કરે છે પરંતુ બાકી દારૂખાના પાછળ અને મોજ વિલાસ પાછળ લક્ષ્મી અને દેહની બલિદાન આપી ખાનાખરાબી કરીએ છીએ. એ મહાન વિભૂતિને આદર્શ દુષ્ટિ સન્મુખ રાખી, તેમના પગલે ચાલવામાં તેમના સિદ્ધાંતો હૃદયમાં ઉતારવામાં અને તેમના સિદ્ધાંતો પાળવામાંજ આ પર્વનું ખરૂં મહાભ્ય છે.
ફૂલનાત્મક દ્રષ્ટિ.
For Private And Personal Use Only
Page #34
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
૮૧
www.kobatirth.org
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ.
coese
વર્તમાન સમાચાર
冰糖
*000
0000000000%
શ્રી વિજયધમ પ્રકાશ સભાના ચતુ વાર્ષિક મહેાત્સવ ભાદરવા શુદ ૧૫ ના રેાજ શ્રી યશોવિજયજી જૈન ગ્રંથમાળામાં પ્રેાફેસર રમણલાલ કનૈયાલાલ યાજ્ઞિક એમ॰ એક ના પ્રમુખપણા નીચે સવારના આઠ કલાકે કરવામાં આવ્યા હતા. પ્રથમ વક્રતૃત્વની હરીહાઇ થતાં નવ હરીફાએ ભાગ લીધા હતા, જેમાં ત્રણ વિદ્યાર્થીઓને રૂા. ૬-૪-૩ ગ્રંથે સાથે ઇનામેા આપવામાં આવ્યાં હતા. તેમજ જૈનધર્મીના અનુયાયી કેમ વધે ? તેના નિબંધની હરીફાઇ માટે ચાર નિબંધ લખનારને નામેા પણ આપવામાં આવ્યા હતા ત્યાર બાદ સભાના મંત્રીએ રીપોર્ટ રજુ કર્યાં હતા ત્યાર બાદ જુદા જુદા વકતાએ વિવેચન કર્યાં બાદ પ, જગજીવનદાસે પ્રમુખ આદિ સના ઉપકાર માન્યા બાદ સભા વિસરજન થઇ હતી.
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
શ્રી વડવા જૈન મિત્ર મડળને વાર્ષિક મહાત્સવ:ખીને આશા શુદ્ર ૧૦ ના રાજ દોશી જીવરાજભાઇ ઓધવજી બી, એ, એલ, એલ, બી ના પ્રમુખપણા નીચે વડવા ઉપાશ્રયમાં ઉજવવામાં આવ્યા હતા. આ મંડળના સેક્રેટરી મી॰ હિરલાલ દેવચંદ શેઠે મંડળની સ્થાપના, ઉદ્દેશ અને આખા વર્ષની કાયવાહીને રીપેા વાંચી સભળાવ્યા હતા. ત્યાર બાદ જુદા જુદા વકતાઓએ આ મંડળની ઉત્તમ કા`વાહી માટે વિવેચનેા કર્યાં હતા. છેવટે પ્રમુખશ્રીએ આ મેળાવડા માટે સતાષ અને ન્યાય આપ્યા હતા. વગર આડંબરે, સતત્ પ્રયત્ને, અને ઐકયતાથી આ સત્તુળ સમાજ સેવાના કાર્યો અને પેાતાની પ્રગતિ કર્યેાય છે. માંદાની માવજતના સેવાના ઉત્તમ કાર્યાવાહી જોઇ શેઠ ઝવેરભાઇ ભાઈચંદે રૂા. ૨૫) તે કાર્ય માટે આ મંડળને ભેટ આપ્યા છે. અત્રેના જૈન સમાજે અધી પ્રકારે તે મંડળને સહાયની જરૂર છે. અમે તેની ઉન્નતિ ઇચ્છીયે છીયે.
-
આચાર્ય મહારાજ શ્રી વિજયકમલસૂરિશ્વરજી મહારાજની જયંતી.
આસા શુદ ૧૦ ના રાજ આચાર્ય મહારાજની સ્વર્ગવાસતીથી હાવાથી શ્રીજૈન આત્માનક્રૂ સભા તરફથી જયંતી ઉજવવામાં આવી હતી. સવારમાં મોટા જીનાલયમાં શ્રી નવપદજી મહારાજની પૂજા ભાવના પૂર્ણાંક ભણુાવવામાં આવી હતી સાથે પરમાત્માની આંગી રચાવવામાં આવી હતી. અપેારના સભાસદેનુ સ્વામીવાત્સય દર વર્ષે મુજબ કરવામાં આવ્યું હતું.
સ્વીકાર અને સમાલોચના.
વિશ્વ રચના પ્રમધલેખક.મુનિરાજ શ્રી દર્શીનવિજયજી મહારાજ. કિંમત રૂા. ૧-૮=૦ જૈન સાહિત્યના વિવિધ વિષયેાના ગ્રંથા ભાષામાં ધણા પ્રગટ થાય છે પરંતુ જૈન ભુગાળ વિષયક ગ્રંથ ભાગ્યેજ પ્રગટ થાય છે, જેથી આ ભૂંગાળ વિષયક ગ્રંથ પ્રકટ થતાં જૈન સાહિત્ય પ્રકાશનમાં એક અતિ ઉપયેગી અને આવશ્યક ગ્રંથના ઉમેરા થાય છે તે ખુશી થવા જેવુ છે, ભગાળ વિષયક ગ્રંથ લખવાનું કાર્ય ઘણું વિકટ છે. તેના લેખક મહાત્માએ ધણીજ શેાધખેાળ
For Private And Personal Use Only
Page #35
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
સ્વીકાર સમાલોચના.
૮૩ અને અનેક આગમો અને અન્ય ગ્રંથ તથા જૈનેતર ગ્રંથ વાંચી, વિચારીને, સંગ્રહીને, આ ગ્રંથ લખ્યો છે જેથી તે પ્રમાણભૂત થયા છે એમ કહેવામાં અતિશ્યોકિત નથી. પ્રથમ કટકે કટકે આ માસિકમાં તે લેખ આવ્યા પછી તેને સુધારી આ ગ્રંથ પ્રક્ટ કરવામાં આવ્યો છે, વેદ, સ્મૃતિ, અને પશ્ચિમાન્ય ભૂગોળ વિષયક ગ્રંથોમાં જગત રચના વગેરે માટે શું કહે છે, તેના ત્યાંથી ઉતારા આપી જૈન શાસ્ત્રમાં જણાવેલ ભુગોળના વિષયને સિદ્ધ કર્યો છે. એકંદર રીતે લેખક મહાત્માએ ઘણજ પ્રયત્ન કરી આ ગ્રંથ લખી જૈન સમાજ ઉપર ઉપકાર કર્યો છે. ગ્રંથ ખાસ મનનીય છે. લેખક મુનિ મહારાજે આ ગ્રંથ પોતાના પૂજ્ય ગુરૂ શ્રી ચારિત્રવિજયજીના સ્મારક તરીકે, ( પુ૧૧) પ્રગટ કરી અને તેના ગુરૂશ્રીની છબી આપી ગુરૂ ભકિત બતાવી છે. પ્રકાશ કોઠારી ભીખાભાઈ ભૂધરભાઈ વઢવાણુકાંપ. (મળવાનું ઠેકાણું ).
૨ દિનશુદ્ધિ-દીપિકા અને વિશ્વ પ્રભા. સંપાદક મુનિરાજ શ્રી જ્ઞાનવિજયજી મહારાજ, શ્રી ચારિત્રવિજયજી સ્મારક સિરિઝનો બારમો જ્યોતિષ વિષયક ગ્રંથ. દિન શુદ્ધિ ગ્રંથના મૂળ કર્તા શ્રીરત્નશેખરસૂરિ છે કે જેઓએ પંચાંગ શુદ્ધિથી-દિવસ જોવા માટે લક્ષ્ય રાખી ( લગ્ન વિષય સિવાયની) રચના કરી છે તે દિન શુદ્ધિ દીપિકાનું તેજ લઈને વિશ્વપ્રભાનો વિસ્તાર (બંનેના ભાષામાં) મુનિરાજશ્રી દર્શનવિજયજી મહારાજે કરી તેની રચના આ ગ્રંથમાં કરી છે. જેને દર્શનના ઈતિહાસ, ભૂગોળ, જ્યોતિષ વિગેરે વિષયને માટે શોધખોળ અને પ્રયત્ન કરી(અને જ્યોતિષ સંબંધી ખાસ અભ્યાસ કરી) આવી કૃતિઓ જેન સમાજ પાસે મૂકી તેના ઉપર લેખક મહાભાએ ખરેખર ઉપકાર કર્યો છે. જેન તિષ વિષયના આગમે તથા ગ્રંથે મળી વીસ ગ્રથનું અધ્યયન કરી આ ગ્રંથની રચના કરવામાં આવી છે, તેમ તેની પ્રસ્તાવના પરથી જણાય છે જેથી આ ગ્રંથ ખરેખર ઉપયોગી અને પ્રમાણભૂત બને તે સ્વભાવિક છે. ગ્રંથની અંદરની અનેક વસ્તુઓ સિદ્ધ કરવા પૂર્વાચાકૃત જ્યોતિષના અન્ય ગ્રંથની સાધત આપી તે તે વસ્તુને સિદ્ધ કરી છે. આ ગ્રંથ પ્રકટ થવાથી જેન તિષ સાહિત્યના ગ્રંથમાં એક આવકારદાયક ઉમેરો થયો છે. ગ્રંથ ખાસ વાંચવા લાયક અને અનુભવ કરવા જેવો છે.
જેન લેખસંગ્રહ-દિનીયખંડ. સંગ્રહકર્તા બાબુસાહેબ પૂરણચંદજી નાહર એમ. એ. બી. એલ. રૂકતા નં. ૪ ઈડીયન મીરર ટીટ લકત્તા. ૧૧૧૧ જુદા જુદા શહે ગામના જૈન મંદિર અને પ્રતિમાજીના લેખો સંગ્રહ કરી આ બીજો ખંડ લેખક મહાશયે ઐતિહાસિક દષ્ટિએ તૈયાર કરી પ્રકટ કર્યો છે. ઈતિહાસવેત્તાઓ અને જૈન દર્શન માટે એક અતિ ઉપયોગી ચીજ છે. તન મન અને ધનને સંપૂર્ણ છુટથી ઉપયોગ કરી, આ લેખ સંગ્રહ તૈયાર કરવામાં આવેલ છે એમ તેની કૃતિ પરથી તે વાંચતા જણાય છે, અત્યારે જ્યાં આપણું વેતાંબરી તીર્થો પ્રાચીન વખતની માલકી હકવાળા છે, ત્યાં દીગંબરી બંધુઓ પિતાની માલકી કે હક વગર ઘુસવાનો દાવો ધરાવી કલેશ ઉભા કરી કેટે કેશે દાખલ કરે છે, ત્યાં આવા લેખો નો સંગ્રહ માલકી હક માટે એક ચોકસ પુરાવો છે. આ લેખ સંગ્રહમાં લેખોમાં આવેલા ગામ અને ત્યાંના મંદિરોના નામો તેમજ પ્રતિષ્ઠા સ્થાન, રાજાઓ, અને છેવટ આચાર્યો, ગચ્છ, તથા સંવત શ્રાવકેની જ્ઞાતિ-ગે ત્રાદિ અને દિગંબરી સંઘનું સૂચિપત્ર આપી ખરેખર એક ઐતિહાસિક ઉપયોગી સાહિત્યમાં લેખક મહાશય ઉમેરે કર્યો છે. વિશેષ કેટલાક ઉપયોગી ચિત્રો માપી તેની આવશ્યકતામાં વૃદ્ધિ કરી છે. આ ગ્રંથના લેખક બાબુસાહે જ પૂરણચંદજી નાહર.
For Private And Personal Use Only
Page #36
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૮૪
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ
એમ. એ. ખી.. એલ, એક વિદ્વાન નર રત્ન અને લક્ષ્મી સરસ્વતીને સંગેાગ એકીસાથે તેમના થયેલા છતાં જૈન ઇતિહાસ અને તેને અંગે શોધ ખોળ કરવાના પ્રેમ ધરાવનાર હેાઇ તે માટે પુષ્કળ દ્રશ્ય ખર્ચી ઈતિહાસિક જૈન સાહિત્ય પેાતાથી પ્રગટ કરે છે. જેથી તે ખરેખર ધન્યવાદને પાત્ર છે, ઇતિહ્રાસ પ્રેમીએ,એ આ ગ્રંથ પડન પાઠન કરવા જેવા છે.
પુસ્તક પહોંચ.
જીત કલ્પ સૂત્રમ્—વકીલ કેશવલાલ પ્રેમચંદ મેાદી અમદાવાદ તરફથી. નિત્ય નિયમની ભાવના——ઘેલાભાઇ પ્રાણલાલ શાહ કલેાલ. કીં. રૂા. ૦-૨--૦
ન્યાય પ્રવેશ ભાગ ૨ જો —પ્રકાશક ગાયકવાડ એરીએન્ટલ સીરીઝ વડેાદરા કીં. ૧-૮-૦ શ્રી આનન્દ કાવ્ય મહેાધી સૈતિક ૭ મું. -પ્રકાશકશે દેવચંદ લાલભાઇ જૈન પુસ્તકાહાર કુંડ મુંબઇ ફીં. ૧-૮-૦ શ્રી જ્યાન કેવળી ચરિત્ર ભાષાન્તર-પ્રકાશક શ્રી જેન ધમ પ્રસારક સભા. ભાવનગર. કી. ૩-૦-૦ હિંદુસ્તાનના શાળાપયેાગી ઇતિહાસ -લેખક કેશવલાલ હિંમતલાલ કામકાર. એમ. એ. તરફથી થીં. ફા, ૨-૦-૦. સેવા સમાજ વઢવાણુ કાંપ સ. ૧૯૭૬ થી સ. ૧૯૮૨ બીજો રીપેા—સેવા સમાજ વઢવાણુ કાંપ. દ્રુ અહિંસા. ’ ( હીંદી )—પ્રકાશક શ્રી આત્માનંદ જૈન ટ્રેકટ સેાસાયટી. અબલા ( પંજાબ ) કીં. રૂા. ૦-૧-૦ શ્રી હિસઁવજયજીૠરિ સ્તુતિ (હીંદી)—પ્રકાશક શ્રી જૈન આત્માનંદ ટ્રેકટ સે।સાયટી અંબાલા ( પંજાબ ) કીં. રૂા. ૦-૦-૬ શ્રાદ્ધગુણ વિવરણ ભાગ અગ્યારમા (હીંદી)-પ્રકાશક શ્રી જૈન આત્માનંદ ટ્રેકટ સાકાયટી આલા.
શ્રી છત્રભેદ્દે નિરૂપણુ—લેખક વ્યા. વા. શ્રી યતેન્દ્રવિજયજી મહારાજ મુલ્ય. પન પાન. સિન્દુર પ્રકર કીંવ! સુક્તિ મુક્તાવલી-લેખક. માવજી દામજી શાહ ધાĆક શિક્ષક અમુ પી. પી. જૈન હાઇસ્કુલ મુબઇ મગાવનારે પાસ્ટ ખના અર્ધા આનાની ટીકીટ બીડવી, ઉપરના પુસ્તકા ભેટ મળ્યા છે. તે આભાર સાથે સ્વીકારીયે છીયે.,
સુચના.
શ્રી પાટણ ચૈત્ય પરિપાટી.-
સાધુ સાધ્વી તથા જ્ઞાન લડારાને શ્રી અમદાવાદ લુણસાવાડા મેટી પાળના જ્ઞાનખાતા તરફથી ભેટ આપવાની છે. મગાવનારે સુતરીયા જેસંગભાઇ છેટાલાલ લુણસાવાડા મેટી પેાળના જ્ઞાન ભંડારના સીરનામે બે આનાની ટીકીટ બીડવી.
For Private And Personal Use Only
Page #37
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
ઐતિહાસિક સાહિત્યના રસશાને ખાસ તક. જૈન ઐતિહાસિક ગુર્જર કાવ્યસંચય.
શ્રીમાન પ્રવત્ત કજી મહારાજ શ્રી કાન્તિવિજયજી જૈન ઐતિહાસિક ગ્રંથમાળાનું આ સાતમું પુષ્પ છે, કે જેમાં જુદા જુદા એકત્રીશ મહાપુરૂષ સંબંધી તેત્રીશ કાવ્યોનો સંચય છે. તેના સંગ્રાહક અને સંપાદક શ્રીમાન જિનવિજયજી આચાર્ય ગુજરાત પૂરાતત્ત્વ મંદિર વગેરે છે. કાવ્યના રચનાકાળ ચૌદમા સૈકાથી પ્રારંભી વીસમા સૈકાના પ્રથમ ચરણ સુધી છે. આ સંગ્રહથી આ છ સૈકાના અંતર્ગત સૈકાઓનું ગુજરાતી ભાષાનું સ્વરૂપ, ધાર્મિક, સમાજ અને રાજકીય વ્યવસ્થા, રીતરીવાજો, આચારવિચાર અને તે સમયના લોકાની ગતિનું લક્ષ્યબિંદુ એ દરેકને લગતી માહિતી મળી શકે છે. કાવ્યો તે તે વ્યક્તિ મહાશયાના રંગથી રંગાયેલ હોઈ તેમાંથી અદ્દભૂત ક૯૫ના, ચમત્કારિક બનાવો અને વિવિધ રસાના આસ્વાદ મળે છે. આ કાવ્યાના છેવટે રાસસારવિભાગ ગદ્યમાં આપી આ ઐતિહાસિક ગ્રંથને વધારે સરલ બનાવ્યો છે. વિદ્યાનાની સર્વોત્તમ સાહિત્ય પ્રસાદી આમાં છે, વિશેષ લખવા કરતાં વાંચવા ભલામણ કરીએ છીએ.
કિંમત ર-૧૨-૦ પાણેજ જુદુ. શ્રી જૈન આત્માનંદ સભા ભાવનગર
સુચના.
આ સભા તરફથી પ્રસિદ્ધ થયેલ શ્રી નવતત્ત્વના સુંદર બેધ, શ્રી જીવવિચાર વૃત્તિ તથા શ્રી દંડક વિચાર વૃત્તિ આ ત્રણ ગ્રંથ (મૂળ, ભાષ્ય અને ભાષાંતર સાથે ) જૈન પાઠશાળા, કન્યાશાળા, વિદ્યારાળામાં ખાસ ચલાવવા યોગ્ય તેમજ ધાર્મિક શિક્ષણુ માટેની અતિ ઉપગી હોઈ તે ત્રણ બુકે આ સભા તરફથી તેવી ધામિક શાળાઓને ભેટ આપવાની છે. ત્રણ વર્ષ કરતાં વધારે વર્ષ થયા ચાલતી ક્રાઈપણ શાળાઓના વ્યવસ્થાપક્રાએ તે તે ગામના મુખ્ય અગ્રેસરની લેખીત ભલામણ મેકલવાથી ( શીખનારની સંખ્યા સાથે લખી મોકલવાથી ) માત્ર પારસલ કે પાસ્ટ ખર્ચ લઈ ભેટ મોકલવામાં આવશે.
નવા દાખલ થએલા માનવતા સભાસદો. ૧ મેતા દેવચંદ હરખચંદ
પુના ૨ ગાંધી અભયચંદ ભગવાનદાસ
( શ્રી ચન્દ્રવિજયજી મહારાજના ભંડાર વતી) } ભાવનગર ૩ ઠાર છોટાલાલ હીરાચંદ ૪ શા. નાથુભાઈ છોટાલાલ
સુરત
પે. વ. લા. મે. બી. વ. લા. મે.
For Private And Personal Use Only
Page #38
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir શ્રી કુમારપાળ માતબોધ-ભાષાંતર. અખિલ વિદ્યાપારંગત, સકલશાસ્ત્રનિષ્ણાત, જ્ઞાનના મહાસાગર કલિકાલ સર્વજ્ઞ શ્રી હેમચંદ્રસૂરીશ્વરજી મહારાજે ગુજરાતના પ્રખ્યાત ચૌલુકય રાજા કુમારપાળ મહારાજને સમયે સમયે જૈનધર્મના આધ, વિવિધ વ્યાખ્યાનદ્વારા તે તે વિષયની અનેક સુંદર રસિક કથાઓ સહિત આપેલ, કે જેની અસરથી કુમારપાળ નરેશે જૈનધર્મ ને સ્વીકાર ( શિવધર્મ છોડી દઈ ) ક્રમશ: કેવી રીતે કર્યો, અને સનાતન જૈનધર્મને સ્વીકાર કરી મહારાજા કુમારપાળે કરેલ જિન ધર્મની અતુલ પ્રભાવના, વગડાવેલ જીવદયાના ( અહિંસા ધર્મના) ડેકા, કરેલ તીર્થ અને રથયાત્રા, કરવામાં આવેલ શાસનની વિપુલ પ્રભાવના, રાજાની દિવસ તથા રાત્રીની ચર્ચા ( રાજકીય વ્યવહારિક તેમજ ધાર્મિક કર્તવ્યપાલના ), નૃપતિની ઉચ્ચ ભાવના, નિત્ય સ્મરણ વગેરે અનેક બનાવો આ સર્વ સરલ, સુંદર, રસિક, હાવાથી દરેક વાંચકના હૃદય ઓતપ્રોત થઈ જતાં વૈરાગ્ય રસથી આત્મા છલકાઈ જઈ મેક્ષના અભિલાષી બને છે. આ ગ્રંથ જૈનેતર વાંચે તે જૈન બની જાય, તો જૈન કુળમાં જન્મેલ વાંચતાં પરમ જૈન બને તે નિર્વિવાદ છે. સાહિત્યના સાગરના તરંગોને ઉછાળનાર, શાંત રસાદિ સૌ દર્ય થી સુશોભિત, અને ભવ્યજનાને રસભર કથાઓના પાન સાથે, સત્ય ઉપદેશ અને સદ્દજ્ઞાન રૂપી અમૃતનું પાન કરાવનાર, આ ગ્રંથના લેખક શ્રી સેમિપ્રભાચાર્ય મહારાજ છે, કે જે રાજા કુમારપાળના સમકાલીન વિદામાન ( હૈયાત ) હતા. આ ગ્રંથ કુમારપાળ રાજાના સ્વર્ગવાસ પછી 11 મે વર્ષેજ લેખક મહાત્માએ લખેલ છે જેથી તેની તમામ ઘટનાના તેજ સત્ય પુરાવો છે. આ ગ્રંથના પઠન પાડનથી મહામંગળરૂપ ધર્મ, તેની પ્રાપ્તિ થતાં આત્મજ્ઞાનની ભાવનાઓ પ્રગટ થતાં નિર્મળ સમ્યકત્વ, જૈનત્વ, અને છેવટે પરમાત્મત્વ પ્રકટ કરાવનાર એક ઉત્તમ અને અપૂર્વ રચના છે, કે જે શેઠ શ્રી નાગરદાસભાઈ પુરૂષોતમદાસ રાણપુર નિવાસીની સીરીઝ તરીકે ( મદદવડે ) છપાયેલ છે. શ્રીમાન હેમચંદ્રાચાર્યજી તથા પરમાણંત કુમારપાળ મહારાજા બંને મહા પુરૂષોની વિવિધ રંગોથી ભરપૂર છબીઓ કલાની દષ્ટિએ માટે ખર્ચ કરી બહુજ સુંદર, આકર્ષક, જિજ્ઞાસુઓને દર્શન કરવાની અભિલાષા પૂર્ણ કરવા માટે તૈયાર કરાવી આ ગ્રંથમાં દાખલ કરેલ છે. ઉંચા કાગળા ઉપર સુંદર ટાઈપથી છપાવી, સુશોભિત કપડાના પાકા બાઈડીંગથી બંધાવી આ અમુલ્ય ગ્રંથને અલ કાર રૂપે તૈયાર કરેલ છે. સુમારે સાઠ ફામ રીયલ સાઈઝ આડપેજી પાંચસંહ પાનાના આ ગ્રંથની રૂા. 3-12-0 પોણાચાર રૂપિયા કિંમત રાખેલ છે. જૈન નામ ધરાવનારા કાઈ પણ બંધુ હેનના ગૃહમાં, નિવાસ સ્થાનમાં અને નિરંતર અભ્યાસ માટે પોતા પાસે આ ગ્રંથ હોવાજ જોઇએ. લખાઃશ્રી જૈન આત્માનંદ સભા-ભાવનગર, - 2 - For Private And Personal Use Only