Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
श्रीमद्विजयानन्दसूरि सद्गुरुभ्यो नमः
www.kobatirth.org
आत्मानन्द प्रकाश
વિષય ૧ મા ગવેષા. २ विश्वश्यना अध...
૩. મહાવીરપ્રભુને થયેલ ધાર उपसर्ग. ૪ સાહિત્ય મિમાંસા
श्री
॥ स्रग्धराष्वृत्तम् ॥
सर्वान् पश्यन्तु बन्धूनिव जगति जना भेदबुद्धि विहाय स्थाने पात्रे च कर्त्तुं वितरणमसकृचास्तु बुद्धिर्धनस्य ॥ दोने नम्रा भवन्तु प्रखरधनवंतामग्रगण्या हि शश्वद् |'आत्मानन्द प्रकाश' विदधतु हृदये श्रीजिनः श्रावकानाम् ॥
4
अंक ९ मो.
***
पु० २३ मुं वीर सं. २४५२. चैत्र आत्म सं. ३०
प्रकाशक-श्री जैन आत्मानन्द सभा-भावनगर
વિષયાનુક્રમણિકા,
www
विषय
प आधीन गुझ.
૨૧૯
१ अपूर्व छान.
२२०
૭ શ્રીશત્રુંજય તીર્થ -આપણું કર્ત્ત વ્ય.૨૨૫
૮ વમાન સમાચાર,
२२८
૯ સાભાર સ્વીકાર.
२२८.
वार्षि: मूल्य ३. १) स्याद अर्थ ४ माना.
ભાવનગર—ખાનંદ પ્રીન્ટીંગ પ્રેસમાં શાહ ગુલાખચ લલ્લુભાઈએ છાપ્યું
www
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
वाप
Reg. No. B. 431
પૃષ્ઠ
२०३
२०४
२०५
२१७
For Private And Personal Use Only
www
પૃષ્ઠ
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
અમારા સુજ્ઞ ગ્રાહકોને ખુશખબર. ચાલતા આમાનદ પ્રકાશ પુe ૨૩ તથા હવે પછીના પુસ્તક ૨૪ માં બંને વર્ષની ચાલુ નિયમ પ્રમાણે બે વર્ષની ભેટની બુક શ્રી ધમરનપ્રકરણ જેમાં શ્રાવકના ઉત્તમોત્તમ એકવીશ ગુણનું વર્ણન અનેક રસમય, બાધક સ્થાઓ સાથે આવેલ છે. તે ગ્રંથ ( ખાસ શ્રાવક ઉપયોગી હાવાથી ) આપવાનું નક્કી થયેલ છે. શુમારે અઢીશે હું પાનાના બાવીશ ફોર્મના આ ગ્રંથ અમારા માનવંતા ગ્રાહકોને ભેટ તરીકે આપવાની આ સભાએ ( સાહિત્ય પ્રચારના ઉત્તમ હેતુને લઈ ) ઉદારતા બતાવી છે. અમારા ગ્રાહકોને દર વર્ષે ઉત્તરોત્તર ઉચ્ચ કોટીના પ્રથા ભેટ આપવામાં આવે છે તે ગ્રાહકોની ધ્યાનમાંજ છે. વી. પી. ના ખર્ચ તથા મહેનતને પણ બે વર્ષની સાથે ભેટ આપવાથી ગ્રાહકોને લાભ થાય તે હેતુ છે. ગ્રંથની ઉપયોગીતા માટે વધારે લખવા કરતાં વાચકવર્ગ વાંચીનેજ જાણી શકશે. જેઠ માસથી ગ્રાહકોને લવાજમ વસુલ
પી રવાના કરવામાં આવશે. મહેરબાની કરી દરેક ગ્રાહક સ્વીકારી લેશે એમ વિનતિ છે. ગ્રાહક સિવાયના બંધુઓને રૂા. ૧-૪-૦ થી તે બુક મળી શકશે. જેઠ માસ પહેલાં નામ સાધવનારને રૂા. ૧-૦-૦ ( પાસ્ટેજ જાદ) લેવામાં આવશે.
નવા દાખલ થએલા માનવતા સભાસદા. ૧ શેઠ લ૯મીચંદજી સ જીતવાલા રતલામ. પહેલા વર્ષના લાઈફ મેમ્બર. ૨ શ્રી હરિસાગરજી પુસ્તકાલયલાહાવટ. - ૩ શેઠ વાડીલાલભાઇ નગીનદાસ-બાવલા, બીજા વર્ષના લાઈક્રૂ મેમ્બર, ૪ શાહ જેશ ગભાઈ વરજીવનદાસ-અમદાવાદ, ,, ૫ શાહુ વાડીલાલ શીવલાલ-વીરમગામ.
છપાઇ તૈયાર થયેલ અપૂર્વ ગ્ર'થ.
ગુઢતા વિનિશ્ચય - પ્રસ્તુત ગ્રંથના કર્તા ન્યાયાચાર્ય મહાપાધ્યાય શ્રીમાન્ યશોવિજયજી મહારાજ છે. ગુરૂતત્ત્વના સ્વરૂપનો સંગ્રહ વાચકોને એકજ ઠેકાણે મળી શકે એવા ઉદ્દેશથી તેઓશ્રીએ જેનાગમનું દોહન કરી પ્રસ્તુત ગ્રંથમાં તેવા સંગ્રહને રોચક અને સરલ છતાં પ્રૌઢભાષામાં વણ વેલ છે. જેના ખ્યાલ વિદ્વાન વાચકોને ગ્રંથના નિરીક્ષણથી આવી શકશે.
" સંરકૃત ભાષાને નહી જાણનાર સાધારણ વાચકા પણ પ્રસ્તુત ગ્રંથ માટેની પોતાનો જિજ્ઞાસા પૂર્ણ કરી શકે તે માટે ગ્રંથની આદિમાં સંપાદકે ગ્રંથનો તેમજ તેના કર્તાને પરિચય કરાવી ગ્રંથના તાત્ત્વિક સાર તથા વિષયાનુક્રમ આદિ ગુજરાતી ભાષામાં આપેલ છે. અને અંતમાં ઉપયોગી પરિશિષ્ટો તથા ઉપાધ્યાયજીના અજ્ઞાત બે અપૂર્વ ચ થાનો ઉમેરો કરવામાં આવ્યા છે. | ખપી મુનિમહારાજે તેમજ ગૃહસ્થાએ મગાવવા સાવધાન રહેવું. દરેક લાભ લઈ શકે તે માટે કિંમત અડધી રાખવામાં આવી છે. કિંમત રૂા. ૩-૦ -૦ ટપાલ ખર્ચ જુદુ’ પડશે. અમારે ત્યાંથી મળી શકશે..
For Private And Personal Use Only
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
जाहेर खबर.
पंजाब- श्री आत्मानंद जैन गुरुकुळ संबंधी जाणवायोग्य हकीकत | जैन तत्वज्ञान तथा साहित्य के अभ्यास के लिये एक योजना । जैन साहित्य, जैन तत्वज्ञान अद्वितीय समृद्ध और व्यवस्थित है; ऐसा कोई विषय नहीं, क्या न्याय क्या व्याकरण क्या ज्योतिष जिन में जैन साहित्य के ग्रन्थ न हों । परन्तु ऐसे अमूल्य भण्डार के अभ्यासियों और संशोधकों का प्रायः अभाव सा ही है । आज हमें कितने जैन विद्वानों की आवश्यकता हैं ? महावीर विद्यालय और पाटन बोर्डींग लीमडो जामनगर जैन विद्याभुवन और पालीताना गुरुकुल, शान्तिनिकेतन और विश्वविद्यालय, पञ्जाब गुरुकुल और जैन बालाश्रम सभी संस्थाओं में जैन साहित्य के विद्वानों की आवश्यक्ता हैं । जैन साहित्य और तुलनात्मक जैन तत्वज्ञान का पद्धति सहित अभ्यास करने की बहुत जरूरत हैं 1 इस वर्ष पञ्जाब में श्री आत्मानन्द जन गुरुकुल स्थापित हुआ है । गुरुकुल की कार्यवाहक समिति ने एक निम्नलिखित योजना कार्यरूप में परिणित करने का निश्चय किया है । विद्यार्थियों का ध्यान इस ओर आकर्षित किया जाता है । जैन साहित्य मन्दिर ।
विद्यार्थियों को दाखल करने के नियम ।
१–१९ वर्ष से २० वर्ष तक की आयु के १० अविवाहित विद्यार्थी प्रवेश किये जायेंगे ।
२- कम से कम मेट्रिक की बराबर की योग्यता वाले विद्यार्थी जिन की दूसरी भाषा संस्कृत हो दाखिल किये जायेंगे ।
-पूरा अभ्यासक्रम ५ वर्ष का रहेगा। पहिला विभाग ३ वर्ष और दूसरा विभाग २ वर्ष का रहेगा कम से कम पहिला विभाग ३ वर्ष का पूरा करना होगा । ४ – भोजन, वस्त्र, शिक्षा सम्बन्धी अन्य कुल सामिग्री गुरुकुल की और से दी जायगी । ५ - विनति पत्र व प्रतिज्ञापत्र भरना सर्व विद्यार्थियों के लिये आवश्यक है, प्रत्येक विद्यार्थी को प्रवेशक परीक्षा देनी होगी ।
६--जो विद्यार्थी अधूरे अभ्यास से चला जायगा उससे मासिक रुपया १२) हिसाब से जितने समय संस्था में रहा होगा उतने समय का खर्च वस किया जायगा ।
For Private And Personal Use Only
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
अभ्यासक्रम--भाषा ज्ञान हिन्दी, संस्कृत, अंग्रेजी, प्राकृत, गुजराती, बंगला और
उर्दू । ४ भाषाओं में निपुणता और ३ भाषाओं का सामान्य परिचय । धार्मिक-जैन तत्वज्ञान, कर्मविवेचन, तुलनात्मक जैन दर्शन, जैन इतिहास और
जैन साहित्य न्याय और व्याकरण, जैन आगम साहित्य, वक्तृत्व, लेखन
और संशोधन । उद्योग--सूत कातना, कपडा बुनना, छापखाने का काम इत्यादि ।
प्रसंगानुसार जैन विद्वानों द्वारा व्याख्यान दिलाने का प्रबन्ध किया जायगा । सूचना--तीन वर्ष के अभ्यास में उत्तीर्ण होने के पश्चात् प्रत्येक विद्यार्थी को
प्रमाण पत्र और जैन साहित्य विशारद ' की उपाधि दी जायगी। तीन और पांच वर्ष की पढाई नियमानुसार पूरी करने पर निःस्वार्थता से ૨ ના ગુરુકુટ વી સેવા થા ? ૦ ૦ ૦) ગુરુજી શ્રો મેટ ટ્રેના દોષIT | इस योजना का लाभ उठाने के लिये विद्यार्थियों को मेरा अनुरोध है ।। विशेष जानकारी के लिये नीचे लिखे पते पर पत्र व्यवहार करें । प्रार्थना पत्र ३० अप्रैल तक आने चाहिएँ। मानद अधिष्ठाता
વીતિકતાઃ જૈન વી. જી. [7. . વી. श्री आत्मानन्द जैन गुरुकुल-पञ्जाब,
Tગરવાના ! પાના ૫૦૦) ઉપર.
કિં'મત ત્રણ રૂપૈયા પાસ્ટ અલગ.
શ્રી દાનપ્રદીપ. - જિન આગમરૂપી અગ્નિ પાસેથી વિવિધ પ્રકારના અર્ધ રૂપી તેજને ગ્રહણ કરી જિન શાસનરૂપી મહેલમાં દાનરૂપી દીવાને પ્રકટ કરનાર અપૂર્વ ગ્રંથ.).
( અનેક મહાન પુરૂષાની જેમાં રસયુક્ત કથાઓ આપવામાં આવેલ છે. )
ધર્મના ચાર પ્રકાર દાન, શીયલ, તપ અને ભાવમાં દાનધર્મ મુખ્ય હેદઈ દાન તીર્થ કર ભગવાન ચારિત્ર લીધા પહેલાં એક વર્ષ પર્યત આપે છે અને કેવળજ્ઞાન પ્રાપ્ત થયા પછી પ્રથમ દશનામાં દાનધર્મ ની દેશના આપે છે, તેજ દાનધર્મનું વર્ણન આ ગ્રંથમાં આપવામાં આવેલ છે. આ દાનધર્મના પુચ ભેદો અને ઉત્તર ભેદ, વિસ્તારપૂર્વક વિવેચન અને આ દાનધર્મનું' આરાધન કરનાર આદર્શ જેન મહાન પુરૂષોના વીશ અદ્દભુત ચરિત્રે રસયુક્ત કથાએ બીજી અનેક અનેક અતર્ગત કયાઓ અનેક જાણવાયોગ્ય હકીકત સાથે આપવામાં આવેલ છે. દાનધર્મ માટે આવો એક પણ ચચ અત્યાર સુધીમાં મક્ટ થયા નથી. આ ગ્રંથ સાદ્ય ત વાંચતા કાઈ પણુ મનું - બ્ધને તે દાનધર્મ આદરવા તતપર થતાં જલદીથી આત્મકલ્યાણ સાધી માક્ષને નજીક લાવી શકે છે.
| દરેક મનુષ્ય પોતાના ઘર માં, લાઈબ્રેરીમાં મુસાફરીમાં આ ઉપયોગી ગ્રંથ રાખવો જ Hઈએકિંમત રૂા. ૩-૦-૦ પાસ્ટેજ જુદુ' ઉંચા એન્ટ્રીક પેપર ઉપર સુંદર ટાઈપથી છપાવી 1મી કપડાથી છપાયેલ છે.
શ્રી જૈન આત્માનદ સભા-ભાવનગર,
લેખે:
For Private And Personal Use Only
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
GO શ્રી આOC 3 આમાનન્દ પ્રકાશ
04~~~~
! યુકે વીજૂ છે का अरई ? के आणंदे ? इत्थं पि अग्गहे चरे, सव्वं हासं परिचज आलीणगुत्तो परिव्वए। पुरिसा ! तुपमेव तुमं मित्तं किं बहियामित्तमिच्छसि ?।जं जाणिज्जा उच्चालइयं तं जाणिजा है दूरालइयं, जं जाणिज्जा दूरालइयं तं जाणिज्जा उच्चालइयं । ! पुरिसा ! अत्ताणमेव अभिनिगिज्झ, एवं दुक्खा पमुच्चसि । है पुरिसा! सच्चमेव समभिजाणाहि, सच्चस्साणाए उवट्ठिए से मेहावी मारं तरइ । सहिओ धम्ममायाय सेयं समणुपस्सइ ।।
Jવારાક્ષત્રમ્ | જજ) જજજજ )જજજજજજ પુરાવા રરૂ છું. { વીર સંવત રછ કર વૈદ, ગારમસંવત ૨૦. સં મો .
winninOnlinguilla
ના
વેપur.
૧
(સાયણી-ગઝલ. ) શેકની વિચાર સુષ્ટિ–
કુદરત તણું ઘટના અગર આવિશ્વ રચના ને વિધિ, મન ઇદ્રિને ગેચર નહીં–દુ:પાર જ્ઞાન કલા નિધિ. અવકતા વિધ વિધ રીતે-ગર્ભ ગહન જણાય છે; ઉંડાણની અવધિ વિના-સહુ પૈર્ય ખૂટી જાય છે.
જ્યાં બહિર–આન્તર–પરમ આર્તમ રૂપ તે સમજાય ના બહુ વિધ શાસ્ત્રાભ્યાસથી-એ સાધ્ય દર્શિત થાય ના. અમૂલ્ય માનવ દેહની યાત્રા સફલ કે વિધથી; વલી ભૂત ભાવિ પેગ ને બતલાવનારજ કો નથી !
For Private And Personal Use Only
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
२०४
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ.
નય ભંગની ગુંજાળ ને ઉકેલવા ઉદ્યમ કરૂં;
ગીતાર્થ ગુરૂ સહયોગ વિણ સાપેક્ષ શંકા કયાં ધરૂં! ૫ બાધકની જ્ઞાનદૃષ્ટિ
છે માર્ગ દર્શક શાસ્ત્ર પણ એ અગમ નિગમ ગણાય છે; દેવી કૃપા વિણ કપના–નિશ્ચય અઘુરી જાય છે. ૬ વિકાસ કમના માર્ગને અભ્યાસ અનુભવથી થશે; ઈસતની ઝાંખી થતા કૈવલ્ય જોતિ જગાવશે. ૭
વેલચંદ ધનજી.
વિશ્વરચના પ્રબંધ.
નિવેદન ૧૩ મું.
(ગતાંક પૃષ્ટ ૧૮૪ થી શરૂ. ) ૧૮ હિંદીસરકારના ભૂસ્તર વિદ્યાના અધ્યક્ષ મી. વાડીયા પોતાના વ્યાખ્યાનમાં જણાવે છે કે ગંગા, નીલ આદિ મોટી નદીઓના મુખ આગળ પ્રત્યેક સે વર્ષે ત્રણ ઇંચ મારી એકઠી થાય છે, એ હિસાબે પૃથ્વીની ઉમર ૧૦-૨૦ હજાર વર્ષની માની લેવાનું અનુમાન ગલત છે. બીજે આધાર કેયલાને છે. એક હાથ ઉંચાઈના કોલસા બનવા૫૦૦ વર્ષ લાગે. આ હિસાબે વધારે વધારે ઉંડી ગયેલી ૧૨૦૦૦ ફૂટ કોલસાની ખાણના આધારે પૃથ્વીની ઉમર ૬૦ લાખ વર્ષની ગણાય. આ હિસાબ પણ વ્યાજબી નથી. વળી ખડકને આધાર લઈએ તે છીપની ઝીણી ભુકી સમુદ્ર કાંઠે એકઠી થતાં દર સે વર્ષે બે ઈંચ ખડક બને છે, આ હિસાબે યુરોપના સમુદ્રની ગણના કાઢતાં માત્ર તે ખડક બન્યાને ૧૦ કોડ વર્ષ થયા મનાય છે. દીનપરદીન સૂર્યની શક્તિ ઓછી થવાના હીસાબે કેલભીન સાહેબ ની ૧૫૨ કરોડ વર્ષ કરતાં વધારે જુની નથી એમ જણાવે છે. પરંતુ રેડીયમ ધાતુ શોધાયા પછી તેના ને સૂર્યના સંબંધને ખ્યાલ કરી કેલ્વીને પણ ચુપકી પકડી છે. આતો વિજ્ઞાનીઓના અખતરાની વાત થઈ, પણ ભુસ્તર વેત્તાઓનું વિશ્વાસ પાત્ર અનુમાન જુદું છે. તેઓ જણાવે છે કે–પૃથ્વી બની ત્યારથી જ નદીએ હંમેશાં વહ્યા કરે છે, ને દરેક નદીઓ પિતાને ખાર હંમેશાં સમુદ્રમાં લઈ જાય છે, માત્ર ગંગા નદી જ બંગાળી ઉપસાગરમાં દર વર્ષે એક કરોડ બાર લાખ મણ મીઠું ખેંચી લાવે છે. આવી આવી રીતે મીઠાને જમાવ થતાં આખી પૃથ્વીના બધાં સમુદ્રોમાં મળીને અત્યારે ૧૨ અબજ ટન (૩ ખર્વ, ૫૬ અબજ મણ)
For Private And Personal Use Only
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
વિશ્વરચના પ્રબંધ.
૨૦૫
મીઠું સીલીકે છે. આ આધારની શોધમાં એવું માલુમ પડયું છે કે પૃથ્વીને બન્યાને આજ સુધીમાં ૯ કરોડ વર્ષ થયા છે + + સંયુક્ત પ્રદેશ બિહાર બંગાલા ત્યાં પહેલાં સમુદ્ર હશે ને દક્ષિણ પ્રાંત એક ટાપુ હશે. ભારતના મૂળવતની પહેલાં દક્ષિણ પ્રાંતમાંથી જ ઉત્પન્ન થયાં હશે + + + (સત૦ ૧૩/૩ પૃથ્વીની ઉમરમાંથી)
૧૯ લેડ કેવીને વિજ્ઞાનની દષ્ટિએ પૃથ્વીની ઉમ્મર ત્રણ કોડ વર્ષની કહી હતી. પણ વર્તમાન વિજ્ઞાનીઓ કહે છે કે અવિભાજ્ય પરમાણુમાં પણ અતિ સૂક્ષમ સર્વ પદાર્થોના ઉપાદાનભૂત એક અદ્ભુત શક્તિ દેખાય છે. એટલે યુરેનિય યા મના મનપદાર્થ, અદૃષ્ય રશ્મિ તરંગની ક્રિયામાં બહુ પરિવર્તન પામી “શીસા” રૂપે બની જાય છે. તેમજ હેલીયામ ખંડ ( સર્વની અપેક્ષાએ પૃથ્વીને લઘુ ગ્યાસ) ચારે દિશામાં છુટવાથી ઉત્તાપની ઉત્પત્તિ થાય છે. આથી પૃથ્વીના નાશને ભય તો એકકોર રહ્યો પણ અત્યારે એટલે બધે યુરેનિયમ છે કે જેના હેલીયામ ગ્યાસની ગરમી થવાથી ધગધગતી પૃથ્વી જીવ નિવાસને અગ્ય બની જશે, એમ માની શકાય છે.
હરકેઈ ખનિજ પદાર્થમાં યુરેનિયમ અને શીસાનું મિશ્રણ કેટલા પ્રમાણમાં છે તે સ્થિર કરવાથી તે ખનિજ પદાર્થની ઉમ્મર મળી આવે છે. આ રીતે તપાસ કરતાં જણાયું છે કે–પૃથ્વીના ઉપરના પથરાઓની ઉમર છેડી છે. મોટા પત્થરની ઓછામાં ઓછી ઉંમર ૨ ક્રોડ વર્ષની છે અને પૃથ્વીના મોટા યુરેનિયમને શીસાના પ્રમાણના અનુપાતથી વિચાર કરતાં આ ઉમર ૯૦૦ ક્રોડ વર્ષ હોય એમ સંભવે છે. (P. ૨૨/ઇ.).
૨૦ ઉપલી બધી માન્યતા ઉપર પાણી ફેરવનારો હમણું “ઉપગ્રહ સિદ્ધાંત” પ્રસિદ્ધિ પામ્યો છે. જેમાં તદ્દન નવીન કામનાને જ ઉપયોગ થયો છે અને કાંઈક નવીન દેખાડવું જ જોઈએ તે આશય બર આવેલ છે.
અત્યાર સુધીના પંડિતોએ હજારો વખત ભાર મૂકીને જણાવ્યું હતું કેપૃથ્વીના મધ્ય ઉપર જશે તો તમને પાતળ રસ ઉકળતો હોય એવું નજરે પડશે. પણ આજ તે માન્યતા ભ્રામક ઠરેલી હાઈ, પૃથ્વી અંદર-બહારથી નક્કર છે અને તેના પેટમાં કઠણ કરતાં કઠણુ અપરિચિત ધાતુ છે એ નિકાલ આવ્યો છે, જે વિષયમાં માત્ર બે જણાના ભાષ્ય વિચારણહ છે. ડો. વૈશિંગ્ટન અકાપનિક સિદ્ધાંતથી કહે છે કે–પૃથ્વીના પેટમાં સેનાને ઘટ ગેળે છે. ભૂગોળના મધ્યમાં કેટયાવધિ ખાંડી, સોનું, રૂપુ, ત્રાંબુ વિગેરે ધાતુઓ છે. વળી તે કહે છે કે–પૃથ્વી પૂર્વ પીગળેલા રસને ગોળ હતી તે પીગળતે હતો ત્યારે ભારે ધાતુ નીચે ગઈ અને હલકી હલકી ઉપર આવી. પૃથ્વીના પેટમાં તેના ઉપરાંત પ્લેટી
For Private And Personal Use Only
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૨૦૬
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ.
નમ, એન્ટીમની, એક્ષ્મીઅમ, ઈરિડેસ્મીયમ વિગેરે ધાતુઓ પણ છે અને તેની ઉપર અનુક્રમે ત્રાંબુ, રૂપુ, સીસું, લખંડ અને હલકી ધાતુઓના થરો છે તેમાંથી કેટલીક ધાતુઓ ઉના પાણીના ઝરાની સાથે મિશ્રીત થઈને ઉપર આવે છે. +
બીજા ભાષ્યકાર ઉપગ્રહ સિદ્ધાંતના પિતા હોમ્સ છે. તે તે કહે છે કે–પૃથ્વી બીલકુલ પીગળેલી ન હતી. તે પૂર્વાપર ઘન સ્થિતિમાં જ છે અને તે માટે તેણે પૃથ્વીની ઉત્પત્તિ માટે નો સિદ્ધાંત જ માંડ્યો છે.
પ્રા. હેન્સ કહે છે કે–એક વખતે સૂર્ય એ એક જ તારો હતો અને હમણાના સુર્ય કરતાં માટે અને વધારે ઉષ્ણ હતો. તેની આસપાસ ગ્રહ ન હતા. કેટલાક દિવસે એક બીજો તારો તેની નજીકમાં આવ્યું, તે એટલો બધે પાસે થઈને ચાલ્યા કે તેમના પરસ્પર ગુરૂત્વાકર્ષણને લીધે સૂર્યના તારામાં ઘણે ખરે ભાગ ખેંચાઈ ગયે. આ ભાગના કેટલાક ટુકડા સૂર્ય ફરતા ભમવા લાગ્યા, જેમાંના કેટલાકના પરસ્પર ચોટી જવાથી મંગળ વિગેરે ગ્રહ બન્યા છે.
મેટા મોટા ગ્રહોની પૃથ્વી બન્યા પછી કેટયાવધિ વર્ષમાં પૃથ્વીએ તમામ ઉપગ્રહોને ગાળી નાખ્યા. એ પૈકી જે લુચા ઉપગ્રહો પૃથ્વીના સપાટામાંથી સટકી ગયા તેનો પીછો તે એક સરખી રીતે કરી રહી છે તે ચોરો રાત્રિએ આપણું ઘર ઉપર નડે છે તેને ઉકા કહે છે.
સૂર્યની આસપાસ ફરનારા ટુકડાઓમાં લોખંડ અને પત્થરના એમ બે જાતિના ઉલ્કા હતા. આ બનેમાં પરસ્પર લડાઈ શરૂ થઈ, જેનો લાભ પૃથ્વીને મળ્યો, પૃથ્વીએ બન્નેને સરખા પ્રમાણમાં ગલવું શરૂ કર્યું કે મે બંને સૈન્યમાં શિથિલતા આવતાં પૃથ્વીએ લોહમય ઉકા પર કરડી દષ્ટિ કરી તેનો નાશ કર્યો અને પછી પત્થરની ઉકા ખાવાનો સપાટ શરૂ કર્યો તે અદ્યાપિ ચાલુ જ છે.
વળી પૃથ્વીના પીઠમાં નજીકનો ભાગ ઓગળવાથી જવાળામુખી ફાટી નીકળે છે. પૃથ્વી પાસે ૫૦-૬૦ માઈલમાં એટલી બધી ઉણુતા છે કે જે તેની ઉપર દબાણ ન હોત તો સર્વ વસ્તુઓને ગાળી નાખત. પૃથ્વીમાં પૃથ્વી હોય ત્યાં પાણી અને પાણી હોય ત્યાં પૃથ્વી એવાં અનેક સ્થિત્યંતરો થયા કરે છે, આ હોન્સને સિદ્ધાંત એવું જાહેર કરે છે કે પૃીના મધ્યભાગમાં સોનું કહી શકાતું નથી પણ લેતું પત્થર, નીકલ પત્થર, અને પથર છે.
૨૧. પાશ્ચાત્યકાળના વાતાવરણના ચશ્મા ચડાવીને મહાશય રામાના દ્વિવેદી કહે છે કે વૈજ્ઞાનિક મતાનુસાર લાખ વર્ષ પહેલાં પૃથ્વી બળતા કોયલા જેવી હતી. જે ધીરે ધીરે ઠંડી થઈ, ચપટી બની. વળી ઉપસીને પર્વતમાળા કાઢી અને ઉંડી ઉતરીને ખાડા પાડી સમુદ્ર બનાવ્યા. પછી સૂર્યની ઉમાથી વાદળાં બન્યાં, વૃષ્ટિ થઈ, અને વિવિધ વૃક્ષ વેલડી વિગેરે ઉત્પન્ન થયાં. કાળાંતરે મધ્ય એ
For Private And Personal Use Only
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
વિશ્વરચના પ્રબંધ.
૨૯૭
શિયાનું માનવી મંડળ ભારતવર્ષમાં આવ્યું અહીં પ્રથમ પૂર્વ પ્રસ્તયુગ હતો. ત્યારપછી ઉત્તર પ્રસ્તયુગ, કાસયુગ, તામ્રયુગ, અને ચાંદીયુગ વિગેરે બદલાય છે. • ૨૨. સાપેક્ષવાદના વિદ્વાનો કહે છે કે-ત્રણ પ્રમાણેનો વિચાર કરતાં કેટલીક અપૂર્ણતા રહે છે તેથી હાલના વિદ્વાનમાં ચોથું અવ્યક્તપ્રમાણુ માનવાની આવશ્યકતા જણાય છે. આ પ્રમાણનું નામ સાપેક્ષવાદ છે. કેટ, ડેકાર્ટ અને
લેના-વિગેરે સાપેક્ષવાદના પ્રાગે કરતા હતા. પરંતુ એકવાર એક પુરૂષ કોઠા ઉપરથી દડી પડ્યો. અને તેને લાગ્યું નહી, આ ઘટનાથી જર્મનીના પંડિત અલબર્ટીઆએ સ્ત્રીને સન ૧૯૧૫ થી સાપેક્ષ વાદને સ્વતંત્ર જન્મ આપે છે. તે જણાવે છે કે દરેક શક્તિઓ સાપેક્ષ છે. સંસારમાં જેટલી ગતિઓ છે તે દરેકને કોઈને કોઈ વસ્તુના આધારની અપેક્ષા રહે છે. તે સૂર્ય ગ્રહણ માટે કહે છે કે – સૂર્ય ગ્રહણ થાય ત્યારે તારાના પ્રકાશિત કિરણે સીધી લીટીમાં ન જતાં સૂર્યની તરફ નમી જાય છે. આથી ન્યુટનના મતને ફટકો લાગ્યા. ન્યુટને ઈગ્લડની રોયલ સોસાઈટીમાં ૨૫ વર્ષ સુધી સભાપતિ તરીકે કામ કર્યું, જેથી આ સભાએ આ અને વિદ્વાનના મત ભેદમાં શું સત્ય છે તે નક્કી કરવા માથે લીધું. અલબર્ટ. આઈન્સ્ટન જર્મની વિદ્વાન હતા. જેની શિધ્ર ખ્યાતિ થવાથી જમની વિદ્વાનમાં ગ્રહણની શોધ માટે વિશેષ ઉત્સુકતા હતી, તેમજ ઈગ્લાંડના વિદ્વાનમાં પણ ઉત્સુકતા હતી. પણ તે ઉસુક્તાની પાછળ કેવળ મત્સર દ્વેષ અને ધૃણું જ હતી. બીજી તરફ સંસારના ગણતરીઓ પહેલેથી જ સાપેક્ષવાદને સ્વીકાર કર્યો હતે. આખરે તા. ૨૮-૫–૧૯૧૯ ને દિવસે આફ્રિકામાં ઈગ્લાંડના પંડિતેએ તપાસ કરી જેનું પરિણામ સાપેક્ષવાદના તરફેણમાં આવ્યું છે. અને અત્યારે તો આ વાદ સ્વીકાર્યો. અલબર્ટ આએસ્ટિન બ્રહ્માંડ માટે કહે છે કે સાપેક્ષવાદની દષ્ટિએ વિશ્વને અનંત પણ કહી શકાય છે, તેમજ પરિમિત પણ કહી શકાય છે. કેમકે જે વિશ્વ દેશના દ્રવ્યોનું દૈશિક ધનત્વ મધ્ય શુન્યવાળા હોય તો વિશ્વને દેશ અનંત હોય છે. અને જે વિશ્વદેશના દ્રવ્યનું દૈશિક ધનત્વમધ્ય શુન્યથી જુદું હોય, તો દેશ મર્યાદિત હોય છે. એટલે દ્રવ્યનું ધનત્વ જેટલું ઓછું તેટલે દેશ વિશાલ. આ રીતે સાપેક્ષવાદના સિદ્ધાંતથી બન્ને દશાને સંભવ છે, છતાં પરિમિત વિશ્વ હેવાની વધારે સંભાવના છે.
આ સર્વ મતોથી આપણે સમજી શક્યા છીએ કે જગતને કર્તા કેઈને ઠરાવતાં બહુ દેષાપત્તિ આવી ઉભી રહે છે. ને વિશ્વનો આરંભ કયારે થશે એ પ્રશ્ન પણ વૃથા થઈ પડે છે. પણ આટલું ચેકસ થાય છે કે રૂપના પરાવર્તન
એટલે વિશ્વની વૃદ્ધિ હાનિ થયા કરે છે. જેમ દિવાળીના પર્વમાં નાના બાલકો . (પીંછી જેવી સાપેડીયાની કટકીઓને સળગાવે છે. ને સર્ષ બનાવે છે. ક્રમે રાખના
For Private And Personal Use Only
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૨૦૮
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ,
સપને નાશ થાય છે, તેમજ માની શકાય છે કે કાંઇ મૂલ ખીજ હાય તાજ વૃક્ષો બની શકે છે તે વૃક્ષા ઉગે છે કેટલેક કાળે નાશ પામે છે. એટલે પરિવર્તન ક્રિયા થાય છે. તેમજ જગતમાં પણ વૃદ્ધિ હાનિ કે સ કાચ વિનાશના ફેરફાર માત્ર મનુષ્ય પ્રાણી આદિને લઇને થાય છે. ખાકી પૃથ્વી તે અનાદિ સ્થિર છે તેમાં સ્થા નાદિના ફેરફાર થઇ શકતા નથી. પૃથ્વીપરના દ્રષ્યમાન પદ્માના ફેરફાર થાય છે. જુઓ પ્રીમીટીવલચર ગ્રંથમાં ટાઇલર કહે છે કે—આટલાંટીક મહાસાગરને સ્થાને મેટા ખંડ હતેા જેમાંથી કેનેરી ટાપુએ થયા છે. વળી પિિસક મહાસાગરને સ્થળે મેટા ખંડ રૂપે પૃથ્વી હતી. સહરાનું રણ પહેલાં સમુદ્ર રૂપે હતુ. (પ્રાધ. ર૭) અમેરીકન નાયગ્રા નદીના ધેાધના ખાડા સાત આઠ હજાર વર્ષોના સભવે છે (મૃગ॰) એલી લેાનના પ્રાચીન વૈભવાને સ્થાને હાલ ખંડેરે છે. વલ્લભીપુરના વૈભવમાં હાલ નામ શેષ રહેલ છે.
સિંધના મહાંજોદારા પાસે એક સુંદર સડકેાવાળું સાડા સાતસે એકર ભૂમીમાં પથરાએલુ શહેર હતુ. સીંધુ નદીમાં પાંચ ટાપુ હતા. અને સીધુ કાંઠે ૨૭ મોટા નગર તથા ૫૩ શહેર હતા, તથા સિંધુ નદીના અઢાર પાટા થયેલા છે. એવી નિશાની મળી શકે છે. આ ગામે ઇ. સ. ની ખીજી શતાબ્દીમાં નાશ પામ્યા હાય એમ માની શકાય છે. ( રાખાલદાસ બેનરજીનેા રીપેાટ. ( માધુરી. )
ઈ. સ. ૧૯૩૮ માં દક્ષિણ અમેરિકાના ચિલિ પરગણાની પાસેના એટ છ હાથ ઉચા વચ્ચે હતા. ઇ. સ. ૧૮૧૮ માં ધરતીકંપ થવાથી કચ્છમાં સમુદ્રમાંથી ૨૫ કેાશ લાંબે ૮કેશ પહેાળા જમીનનેા કકડા વધ્યા હતા, જેને હાલ ખાલ્લા– ખાંધ કહેવાય છે. માટીક ઉપસાગરના કિનારા ધરતીકંપ વિનાજ સેા વર્ષમાં ચાર ફુટ ઉંચા વધ્યા હતા. વળી અમેરિકાના પશ્ચિમ ભાગ પણુ ધરતીકંપ વિના ધીરે ધીરે વધ્યે જાય છે. જુડિથ્યાના ચિલ્કાઅખાત પાસેની જમીન ઉંચી થાય છે. ( જી. વનન. ૫૪ ) કચ્છનું રણ પણ ઘેાડા કાલ પહેલાં સમુદ્રરૂપે હતું સુખઇની પાયધુની સ્થાનમાં ઘેાડાકાલ પહેલાં સમુદ્ર કાંઠે પગ ધેાવાતા હશે. નૈસિર્ગ ક પરિવર્તન કેવુ થયું છે કે ત્યાં હાલ ભરચક વસ્તિ છે. આવા દૃષ્ટાંતાથી સમજી શકાય છે કે દરેક સ્થાને અલ્પાધીક પરિવર્તન નિરંતર થયા કરે છે ને મહાન પરાવર્તન સંખ્યાતા વર્ષે થયા કરે છે. બાકી જગત તે અનાદિ છે તેનેા કર્તા કાઇ નથી. ફેરફાર સમયના પ્રભાવે થયા કરે છે હવે શાન્તિ લ્યે. એટલે બાકીને તમારા પ્રશ્નના ઉત્તર તમેા તુરત જોઇ શકશે. (ચાલુ).
For Private And Personal Use Only
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
મહાવીર પ્રભુને થયેલ ઘર ઉપસર્ગ. મહાવીર પ્રભુને થયેલ ઘર ઉપસર્ગ.
(“ ફાંસીને લાકડે”) હીરાગળ ચુંદડી શી ખીલતી સંધ્યાએ રંગ બદલ્ય, રાત્રી પડી. સૂર્યને પ્રકાશ ઓસરી ગયે, પૃથ્વીએ અંધાર પછેડે ઓઢા અને આકાશપટમાં તારલીઓ તગમગવા લાગ્યાં. સાથે સાથે ગ્રહોની આછી આછી છાયા પણ પ્રકટવા લાગી. બાળકે આ એ વીંચી ગોદડી માં છુપાવા લાગ્યાં. એવામાં આકાશમાં વીજળી જે ચમકાર થયો.
આર્યાવર્તમાં રાહુની સૂર્ય ગ્રહણ માટે તૈયારી થવાના વાતાવરણ જે ભય સંચાર થયો. ન માલુમ વિના કારણે જ માનવી મંડળમાં ગમગીની પથરાઈ રહી. એકાદ ક્ષણ પછી આભમાં મીટ માંડીએ તે વીજળીને બદલે પુંછડીઆ ધૂમકેતુ સમે ભયાનક અંગારે આકાશપટમાં ધસમસતો ગતી કરી રહ્યો હતો.
આ અંગારો તે સાચે અંગારો ન હતો. જવાળામુખીના કેપનું પ્રદર્શન હતું. તે જેમ જેમ નીચે ઉતરવા લાગે તેમ તેમ સ્વરૂપનું પરાવર્તન થવા લાગ્યું. તદ્દન નજીકમાં આવતાં તે અંગાર પીટીને અસ્પષ્ટ મનુષ્યાકૃતિ-અવ્યક્તદેવ દેખા તે કોષમાં ને કોધમાં મનમેળ કપના ઘડતો હતો કે
“અરે એ દેવરાજની આંખ ગરદને આવી છે. જેમ ફાવે તેમ લવરી કરે છે. શું કાળા માથાના માનવીને ત્રણ લેકમાંથી કોઈ ન ચલાવી શકે? અરે મારી મેજડી સાફ કરનાર ભૂતડે પણ એ તળાઈમાં સુનાર અને પાણીથી પાતળી કાયાવાળા રાજવી બાલકને ધ્યાન ભ્રષ્ટ કરી નાખે, તો પછી સામાનિક ઋદ્ધિવાળા અને અથાગ સામર્થ્યવાળા મારા જેવા દેવવીરને શું દુર્ઘટ છે. જ્યાં સુધી હું કે નથી, જ્યાં સુધી આ હૃદયમાં સ્વતંત્રતાની ધગશ કુંકાઈ નથી અને જ્યાં સુધી મેં ભવિ અભવીના દંભની નાડ પકડી નથી ત્યાં સુધી જ એ નિગ્રંથની મુકિત બુક્તિની જાળ પથરાયા કરશે. કોણ કહે છે મેક્ષ છે? સિદ્ધ જીવોના લેચા કેણે જોયા છે? કે જેને માટે રાજપુત્ર દુ:ખ સહી શરીરની ખાખ કરી રહ્યો છે. આજે તેનો ભ્રમ દૂર કરૂં. દંભને પડદે ચીરી નાખ્યું અને મારે વશ કરીને રાજપુત્રને સિદ્ધ કરી આપું કે દેવપદ એજ પરમ બ્રહ્મ છે. મારી આજ્ઞાનું પાલન એજ શિવસુંદરીનું લગ્ન છે. બાકી બધું હંબગ છે. પણ માત્ર એક ભય રહે છે કે–રખેને દેવેન્દ્ર આ રાજપુત્રનું ઉપરી આણું યે ! કેમકે આ રાજપુત્રને કે ઇંદ્રના ભયથી કાંઈ કરી શકતો નથી. જેથી વીતરાગ થવાને ઈચ્છતા રાજપુત્ર ઇંદ્રની ઓથમાં ધાર્યા પ્રમાણે મહત્તા ખાટી જાય છે. આ દીવા જેવી વાત હોવા છતાં ઇંદ્ર જ તેની પ્રશંસા કરે એટલે બીજાએ તે અહી “હા” ની ટાપશી જ
For Private And Personal Use Only
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ. પુરવી રહી. હું આ વૈદ્ય, ગાંધીના સૈયારામાં હા જી હા કહી શકું તેમ નથી. બલકે નગ્ન સત્ય દર્શાવી શકું તેમ છું પણ તેમ થવામાં આડખીતી રૂપ ફક્ત દેવપતિ છું.”
તે આકૃતિના હદયમાં વીજળીના ઝબકારની પેઠે એ વિચારમાળા એકદમ પ્રકટી અને પ્રસાર થઈ ગઈ તેણે પાછું વાળી જોયું. પણ ઈંદ્ર તે “ આ ઉદ્ધત દેવ ઠાકર ખાધા વિના પાછો ફરનાર નથી. ” એમ માની મનપણે બેઠે હતો.
અને તે વ્યક્તિએ પણ સ્વકપનાથી જ તોડ આ કે–“હવે ઇંદ્ર બીજું શું કરી નાખશે ? દેવભુવનમાંથી કાઢી મુકશે કે બીજું કાંઈ ? અસ્તુ. થવું હોય તે થાય. ઓલ્યા પુરાણકારો વિશ્વામિત્રના મનોગત વિશ્વની વાતો પેથા ઉપર લખે ત્યારે ખરા, પણ હું તે બ્રહ્માંડને મારા આસુરી જગને સિદ્ધ કરી આપું કે-કઈ સંગમક નામે એક જગત્ કર્તા છે.”
આ પ્રમાણે અવ્યક્ત મનોભાવને કેળવતી તે આકૃતિ દૂભૂમિ નામે ઢાલ વનમાં ઉતરી. આનું નામ હતું. સંગમદેવ અને તેને સ્વભાવ હતો અભવ્ય.
ઉદ્યાનના એક ભાગમાં અઠ્ઠમ ભક્તવડે એક રાત્રિકી પ્રતિમાને વહતા એક ન જવાન સિદ્ધર્ષિ ઉભા હતા. તેની મૂર્તિ ભવ્ય હતી. દૃષ્ટિ સચિત્તમાંથી ખેંચી અચિત્ત પદાર્થમાં સ્થાપી હતી. મટકું મારવાની વાત જ શી ? દેહલતા કાંઈક નમેલી છતાં અટલ હતી. ભૂ જલતા નીચે લટકતી લંબાવી હતી. તેના નખે પ્રવાલની જેમ લાલ સુરખીને છાંટી રહ્યા હતા. શરીરપર રાજવીજેમ હતું, સિદ્ધપ્રભાની જાંખી હતી. કોઈ સમરાંગણ ખેડવા દ્ધો તૈયાર થયેલ હોય તેમ ખંભા ઉપર શૂરવીરતા ડોકીયા કરતી હતી. મુખમાં હાસ્ય જળકી રહ્યું હતું, રોમેરોમમાં હું અને જગતની અદ્વૈતતા વ્યાપી રહી હતી અને સંપૂર્ણ મૂર્તિ પ્રાણી માત્રના વાત્સલ્યની પરિસીમાં હતી.
તેમના આગમનથી સમરત ઉદ્યાન પણ રમણીય લાગતું હતું. સુગંધથી બહેકી ઉઠયું હતું. ફૂલફળોથી હચમચી રહ્યું હતું. ભમરાના ગુંજારવથી નાચી રહ્યું હતું તથા કીડા કરતાં મનુષ્યના કિલકિલાટથી આનંદમાં થનથનાટ કરી રહ્યું હતું એટલે આનંદ મસ્ત હતું. છતાં શાંત હતું.
તે ગિરાજનું તપસ્તેજ અને પ્રભુત્વ અવિરલ જગતને આકર્ષી રહ્યું હતું. અરે ઈ પણ પિતાના પ્રત્યેક પ્રસંગમાં તેમની મદઢતાની સ્તુતિ કરતે હતો.
સંગમકે ગિરાજની પાસે આવતાં વાર કરોળીઆની લતાની જેમ પોતાનું આસુરી પ્રદર્શન ખડુ કર્યું.
For Private And Personal Use Only
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
મહાવીર પ્રભુને થયેલ ઘોર ઉપસ.
૨૧૧
-
~-
~-~~- ૧
- ૧થી રાજ ન માં કેટલાય ટન ઢમગાર ધળ વરસી, યોગીન્દ્રના મુખમાં ધૂળ, કાનમાં ધૂળ, આંખમાં ધૂળ, નાકમાં ધળ અને ગળામાં બળ, ધૂળને ધૂળ ઈદ્રિય શકિત શૂન્ય થઈ ગઈ. ધાસ રૂંધાઈ ગયો એમ યોગીવરને રજોત જગત થઈ પડયું છતા તેમના મનમાં પીપળાના કુંપળ જે પણ પંદ થયો નહીં.
૨–એકદમ કીડીઆર ઉભરાયાં. કીડીઓ તીણી આંકડા વડે ગીશને કરડવા લાગી. એક કાનેથી પિસી બીજા કાને નીકળી એમ અંગેઅંગમાં આરપાર કાણું પાડી શરીર ચાલણ જેવું કરી નાખ્યું, છતાં યેગીના ધ્યાનસ્થ મનને તેની ખબર પણ ન હતી.
૩––વજીની અણુવાળા ડાંસ મછરોનું લશ્કર આવ્યું. તેણે ચટક ચટકે રૂધિરના ટશીઆ આયાં, પણ ગિવર ધ્યાનથી તિલતુષમાત્ર ચાલ્યા નહીં.
૪–૯હોલ (તેરાપાયી ) ધીમેલાનું ધણ છુટયું. એકજ વારે કારમી ચીસ ખેંચાવે તેવા ડંખ દીધા. છતાં ગીન્દ્ર તે ધ્યાનમસ્તીમાં મશગુલ હતા.
પ–વીંછીઓની ઘાડ દેડતી આવી તેણે ગીવરના શરીરને ખવાય તેટલું બધું.
–રાની નળીઆની નાત વછુટી તેઓ મિષ્ટ ખાજ દેખી દાંતીયા કરતા ગિવરના અંગને નોર અને દાંત વડે વલુરવા લાગ્યા. શરીરમાંથી માંસના લોચા કાઢવા લાગ્યા, પણ તેઓ ગધ્યાનને વીંધી શક્યા જ નહીં.
૭ રોમેરોમ અગ્નિ ખેરવે તેવા ઉગ્રઝેરી સર્પો આવ્યા, દંશ દીધા છતાં સ્વામીના માંચ પણ ફરક્યા નહીં.
૮–ઉંદરીયા નિશાળ છુટી. ઉંદરો ગીન્દ્રપર કુદવા લાગ્યા. કાન કરડ્યા, નાક ટેચ્યું, કુંકી ફંકીને લોહી પીધું. શું શું કરતા કરતા ઘા ઉપર મુત્ર અને લીંડીઓ નાખી. અરે પણ ગીશ તે અધિકાધિક આત્માને જ ભાવે છે.
૯–વનહાથી ઝપાટામાં આવી યોગિની સાથે અફળાયે, તેમને સુંઢમાં પકડી આકાશમાં સાત આઠ તાડ જેટલા ઉંચે ઉલાળી દાંત ઉપર ઝીલ્યા, ભૂમિ માં પછાડી દાંતથી વિધ્યા અને પગે ઘુંઘા. .
૧૦–ગાંડી હાથણીએ ગીન્દ્રને હડફેટમાં લીધા. ઈંડાદંડવતિ વીધી, ચામડી વિદારી, ચીરાડીયામાં દાહ કરાવે તેવું ખારૂં મુત્ર છાંટયું અને પગવતી ખુંદવા લાગી, છતાં ગિરાજના તાનમાં દંચ માત્ર ખલેલ પડી નહીં.
,૧૧–ભૂતપિશાચનું રૂપ આવ્યું ગિવરને ઘણું ઘણું કદર્થના કરી, અતુલ દુ:ખે આપ્યાં પણ તે યોગિને તે નાટક જેવું હતું.
For Private And Personal Use Only
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ૧૨–ઘુઘારવ કરતે લેહતર વાઘ વછુટ ગિવરની ચામડીમાં ચીરાડીયા પાડી તેમાં મુત્ર રેડયું - ૧૩–ગીન્દ્રના પિતાજી આવી સામે ઉભા રહ્યા. અને ઉની ઉની વરાળ કાઢવા લાગ્યા કે–પુત્ર ! વૃદ્ધ પિતાને છોડી કયાં જાય છે! મને દુખી કરવાથી તારી યંગસાધના સફળ થવાની નથી. છતે પુત્રે પણ દુ:ખી જીવન વિતાવવું તે કરતા અપુત્રિયા રહેવું સારૂં. છતે પુત્રે શત્રુનું અપમાન સહેવું એ પણ મરવા બરાબર છે. હે માતૃભૂમિ ! હવે તે માર્ગ આપે તો તારી માટીમાં મળી જાઉં? એમ કહી તેમણે મેટી પિક મૂકી.
ત્રણે જગતની આરપાર ગયેલે જ્ઞાની યોગિવર આ દંભી સ્વરૂપને કળી ગયો હતો.
૧૪ રોકકળ કરતું જનનીનું સ્વરૂપ આવ્યું, પ્રથમ તો છાતી ફાટ રૂદન , કર્યું, પછી આંસુ સારતા મોહકવાણુથી વાકપ્રવાહ છુટો. કે- હાય હાય બાપુ ! તને કોણે ભેળવ્યા છે ? અમારી ઇતરાજીમાં તારી મહેનત નિષ્ફળ જશે. તને મેક્ષ મળવાનું નથી. અરે બેટા ! રડતા માબાપને મૂકી નાસી આવ્યું. કાંઈ દયાજ ન આવી ! હજી બેલતો પણ નથી. આટલીયે શરમ નથી ? હાય હાય ! હું તે દુ:ખી દુ:ખી થઈ ગઈ. કયાં જાઉ? કોને કહું? દુ:ખમાં દીકરોયે ફરી ગયા. નવ નવ મહીના પેટમાં ભાર વેંઢાર્યો તે પણ ભૂલી ગયો.
હે ભગવાન મારી દુ:ખીયારી અબળાને કોણ આશરે ? એમ કહેતાં કહેતાં માતાએ પછાડી ખાધી. એ ત્રણે જગતને નખમાં કેતરનાર યેગીન્દ્ર આ માયા જાળથી ખાધો જાય તેવો ન હતે.
૧૫ વિશાળ સૈન્ય આવ્યું. પાસેની ભૂમિમાં તંબુ ઠોકયા, સૈનિકોએ રસોઈની તૈયારી કરી, અને પથરા નહિ મળવાથી કેઈએ ચેગિના પગવચ્ચે અગ્નિ સળગાવી, ઉપર હાંડલી મૂકી, રાંધવાનું કામ આટોપ્યુ, સૈન્ય ચાલ્યું ગયું. પણ તેના આડાઅવળા પડેલા સળગતા લાકડાને અગ્નિ ગિવરના પગ પાસે આવી. પગચંપી કરી, શાંત પડવા લાગ્યો. છતાં યોગિનું મન તે શાંત જ હતું.
૧૬ લાલચોળ આંખવાળે ભીષણકાય ચાંડાલ શિકારી આવ્યો. વીસામાં માટે બેસતાં શિકારી બાજ વિગેરેના પાંજરા યોગિના શરીરે, ગળે, ખભે, કાને લટકાવ્યા અને પક્ષિઓને છુટા મૂક્યાં. પક્ષિઓએ પણ ઈષ્ટ શિકાર મળે જાણી ગિને ચાંચવડે વીંધ્યા, માંસના લોચા ખાઈ ખાલી પડેલા વિવરમાં મુત્ર ભર્યું
૧૭ પ્રચંડ વાયુ ચાલ્યો. તેણે ગીન્દ્રને વારંવાર ઉપાડી ઉપાડી પછાડ્યા. ગલોટીયાં ખવરાવ્યાં. છતાં તેમના મનમાં હાથીના કાનની જેટલી પણ ચંચ ળતા ન આવી.
For Private And Personal Use Only
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
મહાવીર પ્રભુને થયેલ ઘોર ઉપસર્ગ.
૨૧૩ ૧૮ વંટેળીઓ ઉખ, ગીશને અતિશય જમાવ્યાં–ગડમથલો લેવરાવી. પણ ગિની એકાગ્રતાને વાંકી કરી શકશે નહીં.
૧૯ યોગિપર ઓચિંતું આકાશમાંથી પર્વતને પણ ચુરી નાખે તેવું કાળચક્ર તુટી પડયું. યોગીન્દ્રનું ગોઠણ સુધીનું શરીર ભૂમિમાં દટાઈ ગયું, આંગળીના ટેરવા-ભૂમિને અડી ગયા, છતાં ધ્યાનની તાલીમાં અણુમાત્ર પણ અસર થઈ નહીં.
૨૦ મધ્ય રાત્રિ હોવા છતાં પહો ફાટયું, અંધારૂ પીટયું. ખીલતા પ્રાતઃકાળની આછી ભૂરકી પથરાઈ, ઉષાદેવીની સિનસીનેરી ઝળકી ઉઠી, લાલ કિરણેએ વૃક્ષ શિખાઓમાં સોનેરી ચિત્રો કોતર્યા, સૂર્યનો ઉદય થયો અને એક તેજસ્વી દિવ્ય પુરૂષને પડછાયે મેગીન્દ્રની સન્મુખ આવી બોલ્યો કે-વાર્ય ? સવાર થયું. પક્ષિઓ કિલકિલાટ કરતાં ચાર માટે વનવાડીમાં જાય છે, છતાં આપ કેમ ઉભા છે ? વીચરી ભૂમિ તળને પાવન કરે.
ચેગિના જ્ઞાનમાં યથાર્થતા હતી, જેથી પ્રત્યક્ષ દેખાતી મધ્ય રાત્રિમાં પ્રભાતની ભ્રમણ થાય તેમજ ન હતું. પછી વિહારની તે વાત જ શી ?
વળી દિવ્ય પુરૂષે સાત્વિક હાકલ મારી જણાવ્યું કે- ગિવર ! તમારી તપસ્યાથી હું સંતુષ્ટ થયો છું. હવે આ કષ્ટ શામાટે સહો છો ? બેલ બેલે જલદી બોલો. શું તમારા શરીરને મદમાતી અપ્સરાનાં સુખ દેનારા ખલકમાં લઈ જાઉં? શું પલકમાં તમેને અદ્વૈત સુખ દેનારા મેક્ષમાં લઈ જાઉં ? કે શું તમારા ચરણરવિંદમાં ત્રણે લેકને સાષ્ટાંગ દંડવત કરાવું? કહો, કહો યોગિરાજ ! તમને શું જોઈએ છે, તે સત્વરે જણાવો કે હું તમને તે વસ્તુ મેળવી આપું.
ગિરાજ આ સાંભળવાને નવરા જ ન હતા. તેમને આવા વરદાનની તમાજ ન હતી. તેમનું જ્ઞાનબિંદુ કાંઈ અનેરા અચલ સ્થાનમાં લયલીન હતું.
આ પ્રમાણે જીવન મરણની સમશ્યા ઉકલાવનારા વીશવ શ પ્રસંગો આવવા છતાં ત્યાગી તે મેરૂ પર્વતની પેઠે અટલ-અચલ હતા.
સંગમકદેવ થાકયો “ યોગિ ખેપાની છે, જેમ તેમ ગાંજે તેમ નથી, માટે હવે આજે કાંઈ નહીં. કાલે આવીશ” એમ કહી આસુરી બાજી સંકેલી, ત્યાંથી બહાર નીકળ્યો.
I + +
+ રાત્રિ વીતિ, સવાર થયું. અને ગિરાજ વાલુકાગામ તરફ ચાલ્યા. વેલમાં આવ્યા. એકજવાર ભેટતાં પર્વતને રાઈરાઈની જેમ વી ખેરી નાખે એવા કાવત્રાબાજ સંગમકના પાંચસો ચોરો મળ્યા. તેઓ ગિને મામે મા કહી ભેટી પડ્યા. * ગિરાજ ભીક્ષા માટે વાલુકામાં ગયા. પરંતુ તેમનું શરીર વિટ જેવું દેખાવા લાગ્યું. એટલે તરૂણીઓના પ્રહારો સહી નીકળી ગયા. સુમમાં ગયા
For Private And Personal Use Only
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૨૧૪
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ.
ત્યાં પણ ભીક્ષા માટે ફરતાં સ્ત્રીઓએ તડાપીટ કરી. જેથી બહાર નીકળ્યા; સુક્ષેત્ર ગામમાં જતાં તે દેવકૃત હાસ્ય, ગાન, અટ્ટહાસ્ય અને કટાક્ષના પ્રસંગે ઉપસ્થિત થયા, માર પડ્યો અને ચાગિ નગરનો બહાર ચાલ્યા ગયા.
- હવે ગીન્દ્ર મલયમાં ગયા, ત્યાં તે ગિનું ઉન્મત્તરૂપ દેખાવા લાગ્યું જેથી બાળકો ભય પામ્યા. કેટલાકે રાખ નાખી. કચરો ઉડાડ્યો. ઢેખાળા ફેંકયા, બાળાઓએ ભયભીત બની માતાપિતા પાસે રાવ ખાધી, ચગીન્દ્રને મારનું દાન કર્યું, અને તે ગામને ત્યાગ કરવા જેવી સ્થિતિમાં લાવી મૂક્યા.
યેગીન્દ્ર ભીક્ષા માટે હસ્તિશિર્ષ ગામમાં ગયા, અહીંપણે જાણે તે ગિ ને બદલે તેજ નામ ધારી બીજે યોગી હોય એવી રૂ૫ની ભયાનકતા તથા દરેક અંગની કામાંધતા ભાસમાન થવા લાગી, બાળાઓની સમીપમાં શરીરવિકાર વ્યકત દેખાય જેથી ગીને માર પડયે.
વળી ભેગી શરીર પરિવર્તન પામ્યું. માનકે રૂપરૂપને અંબાર મકરધ્વ જની જીવંત પ્રતિમાં તેમને દેખતાવાર કામદેવની ચીણગારીઓ ઉછળે, મહિલા મંડળમાં વિકાર પ્રકટ અને જનમાં ચેગિની પારાવાર નીંદા થવા લાગી, પણ છે કે આવી પ્રભુને પૂજી શુશ્રુષા કરી લેકેને વસ્તુસ્થિતિથી વાકેફ કર્યો.
ગિએ જોયું કે–આગાઢ અપભ્રાજના અને એ અનેષણા (સદેષ આહાર) થાય છે. આ કાવત્રુ શ્રીયુત સંગમકનું છે. જે મારા ગામમાં જવાથી તે રાજી નથી તે હું ગામમાં જાઉં તેથી નુકશાની છે. જેથી હાલ તુરતને માટે ગામને સદંતર ત્યાગ કરવો એમાંજ હિતસ્વિતા રહેલ છે. આ પ્રમાણે વિચારી મેગીન્ડે એકાંત નિર્માનુષી સ્થાનમાં વાસ કર્યો.
સંગમક હસતાં હસતાં બે કે–જોગીડા, જે મારો પ્રભાવ ? મારા હુકમથી હવે તું આ સ્થાનમાંથી બીજે જવાને શકિતવાન નથી, છતાં હજી મનમાં અભખરો રહેતે હોય તો ગામમાં જાતો ખરો ? અને જોઈ લે કે શું વિતક રીતે છે? તે આ પ્રમાણે કહી ગિને ગામ બહાર જ હેરાન કરવા નવી જાળ ગૂંથવા ચાલ્યા ગયે.
ક અહીં મૂળ પાઠમાં કેટલાક એવા પ્રાકૃત શબ્દો છે કે જેનું અક્ષરશઃ ગુજરાતી અવતરણ કરવામાં ઘણું મુશ્કેલીઓ નડે તેમ છે; એમ માની શકાય કે કેટલાકના તો ગુજરાતી પર્યાય શબ્દો પણ નહીં હોય જેથી અહીં વસ્તુના સબંધને સ્પષ્ટ કરવા પુરતો ઉલ્લેખ કરેલ છે. જ્યારે હું આ લેખ લખી રહ્યો છું ત્યારે એક બીજા મહાશય પણ આજ સંબંધમાં કાંઈ લખી રહ્યા છે. હું ધારું છું કે તેઓ વિશેષ સ્પષ્ટતા કરે. વળી આ લેખમાં અન્ય મતને મતાંતર તરીકે સ્થાન આપ્યું નથી પણ તે બંને બીનાનો સ્વિકાર કરી પૂર્વાપર સંબંધ તરીકે ગોઠવેલ છે.
લેખક
For Private And Personal Use Only
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
મહાવીર પ્રભુને થયેલ ઘર ઉપસર્ગ.
૨૧૫ દેવેન્દ્ર આવી યોગીન્દ્રને સુખશાતા પુછી, અને ગીન્દ્ર પણ તસલી નગરની બહાર પ્રતિમા ધ્યાને ઉભા રહ્યા.
એક ધાડ પાડવાના ઉપકરણે લઈ ઘરેઘરની તપાસ કરતા બાળગી તેસ લીમાં ફરતો હતું તેને કેટવાળે પકડી નખ માર માર્યો. બાળગીએ બે હાથ જેડી ગદગદ કંઠે કહ્યું કે–ભાઈ સાહેબ, મને મારશે નહીં અને તે મારા ધર્માચાર્યો મોકલ્યો છે એટલે આવ્યો છું. કોટવાળ તાડુક, એ લુચ્ચાને સરદાર તારો ધર્માચાર્ય કયો ? બાળગીએ ઉત્તર વા કે બહાર ઉદ્યાનમાં ધ્યાન કરીને ઉભા છે. ઠીક ઠીક એ યોગિનેજ પાંશરે કરવી જોઈએ, એમ કહેતા કેટ વાળ યે ગીન્દ્ર પાસે પહોંચ્યો. પ્રથમ ગડદા પાટુ કરી પછી હાથે દોરડા બાંધી
ગિને જલ્લાદને સોંપ્યો. જલ્લાદ પણ મેટે કુહાડા લઇ યોગિને વધસ્થાને લઈ ગયો. પણ ઈદ્રજાળી આ ભૂતિલે કુંડગ્રામમાં આ ગિને જોયા હતા, તેણે ઓળ ખી “આ શિષ્ટ પુરૂષ છે ” એમ કહી તેને છોડાવ્યા. તેસલીના અમલદાર વગે પણ પોતાની ભૂલ માટે માફી માગી. અને તપાસ કરતાં બાળોગિન પત્તો લાગ્યું નહીં. તેથી જાણયું કે–આતે સંગમક દેવની ધમાલ છે.
યોગીન્દ્ર મોસલી આવ્યા છે. એટલે એક ક્ષુલ્લક માર્ગમાં ઝીણવટથી તપાસ કરતે મેસલીની ગલીએ ગલીએ ફરતો હતે. લેકે એ વહેમાઈ તેને પકડે અને પૂછ્યું કે અલ્યા શું જુવે છે ? કાંઈ ખોવાઈ ગયું છે કે ? શુલ્લકે ઠાવકાઈથી જણાવ્યું કે બેવાઈ તે શુ જાય, પણ છે ને તે મારા યાગિ બાપુજી રાત્રે ખાતર પાડવા આવે ત્યારે તેના પગમાં કાંટા ન વાગે એટલા માટે માંગ સાફ કરૂં છું.
લેઓએ આશ્ચર્યથી પુછયું. એ તારે બાપુડે કયાં છે? શુલ્લકે કાંપતે શરીરે જણાવી આપ્યું કે–બહાર ઉદ્યાનમાં ઉભા છે. લેકએ ઉદ્યાનમાં જઈ તપાસ્યું તો મસ્ત ચગી ઉભા હતા. અને પાસે ખાતર પાડવાના ઉપકરણે પડયા હતા. કોએ તુરત હાથ કડી કરી પકડયા અને વધકાર્યને નાયકને સે પ્યા. એટલામાં સિદ્ધાઈ રાજાના મિત્ર સુમાગધ શઠેડે ( ઠાકરે ) યોગીન્દ્રને ઓળખ્યા અને છોડાવ્યા.
હવે તેમની કસોટીની અંતિમ-પરિસીમા હતી.
વળી તસલીક ક્ષત્રિઓએ ચોરી કરવાના આરોપથી યોગિવરને પકડી ફાંસીને લાકડે ચડાવ્યા પણ દોરી તુટી ગઈ. બીજીવાર દોરી બાંધી ફાંસીએ લટકાવ્યા છતાંય દેરી તુટી ગઈ. ત્રીજીવાર ચોથીવાર એમ સાતવાર ફાંસીએ ચડાવ્યા, અને સાતવાર તડુક તડુક કરતાં દેરી તુટી ગઈ. તુરત તસલિક ક્ષત્રિઓનો પ્રમુખ બેલ્યો, અરે ભાઈઓ, આ કોઈ નિદોષને ચાર તરીકે પકડી લાવ્યા છે. માટે તે હરામી ક્ષુલ્લકને પકડી લાવે. પણ ક્ષુલ્લક તે જગતમાંજ હતું નહીં. બસ નાગ રીકેએ જાણ્યું કે મહાપુરૂષની વિટંબને કરવામાં આપણને હથીયાર રૂપ કરી સં ગમકે ફસાવ્યા છે.
For Private And Personal Use Only
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
૨૧૬
શ્રી આત્માનÈ પ્રકાશ
ચેાગિરાજ સિદ્ધાર્થ પુરમાં પણ ક્ષુલ્રકે કરાવેલ ચારની ભ્રાંતિથી સપડાયા. પણ કુંડગ્રામમાં ભેગા થયેલ ઘેાડાના વેપારી કાંશિકે યાગીને આળખ્યા અને છેડાવ્યા.
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
*
*
ચેાગીએ વિચાર્યું કે આમને આમ છ છ મહિના ચાલ્યા ગયા પણ હવે તે દેવ ખુશ ખુશ થઇ ચાલ્યેા ગયા હશે, માટે હવે આ વગામ ગેાકુળમાં જાઉં કે જ્યાં નિર્દોષ ખીર મળી શકે તેમ છે.
ચેગીન્દ્ર મા પ્રમાણે ચિતવી ગેાચરી માટે ગેાકુળમાં આવ્યા. પશુ જ્યાં જુએ ત્યાં દોષિત આહારજ હતા.
ચેાગીન્દ્ર ધાર્યું કે—હજી સ’ગમક ધરાયા નથી. અસ્તુ. ” એમ વિકલ્પી અ માર્ગે થીજ પાછા વળી નગર બહાર પ્રતિમાધ્યાને સ્થિર રહ્યા.
દેવની કલ્પનાના પાદરમાં એવા મનમાજી શિલાલેખ કેાતરાયા હતા કે હવે તેા હદ થઇ છે. નક્કી ચેાગીશ્વની ધીરતા તુટવા આવી છે, પણ તપાસ કરી તે માલુમ પડયુ કે યેગિરાજમાં ન-અખૂટ સતાષ ભરેલા છે. તેમની મનેાદશા અજબ માન સાગરને હીલોળે છે. અરે, મારી છ મહિનાની મહેનત ધૂળમાં ગઇ અને હજીપણુ અહીં હાયધેાશ કરીને મરી જાઉં, તાપણુ શું આ મહાત્માનું રૂવા ડુયે ફરકવાનુ છે ?
એમ જોતાં તુરતજ તે ખચકાયા-ક્ષેાભ પામ્યા અને સિદ્ધને પગે પડી ગળગળા થઇ બેન્ચેા કે--પ્રભુ ! પ્રભુ ! હું ભૂલ્યા. દેવપતિ કહે છે તે નિર્વિવાદ સત્ય છે. મે તેમાં બેપરવાઇ બની અક્ષમ્ય અપરાધ કર્યાં છે. ભગવન! મારા પાપ માટે સત્યઘાતકતા માટે મને માર્ગુ બક્ષેા. હું હાર્યા છું. તમેા જીત્યા છે. તમારી પ્રતિજ્ઞા સમાપ્ત થઈ છે.
દેવાધિદેવ ! હવે હું ઉપસર્ગ કરવાનું પાતક વહારીશ નહીં. આપ સુખેથી ભૂતલમાં વિચરે.
અત્યાર સુધી યાગીન્દ્ર માન હતા. તેમણે ગભીર વાણીથી ઉત્તર વાળ્યો કેસંગમક ! ( એક વ્યકિત મારા નિમિત્તે કેવા કર્મો ખાંધે છે, મને માત્ર એટલી જ વિચારણા દુભવે છે બાકી ) હું કાઇના કહેવાથી ફરતા નથી. તેમ બીજાના કથનથી હુકમથી, ઉભા રહેતા નથી. માત્ર મારી ઇચ્છાથી ક્રૂ' છુ અને મારીજ મરજીથી ઉભા રહું છું.
આવેા એ પરવાઇ ઉત્તર સાંભળી સંગમકે ચલતી પકડી. ચેાગીન્દ્રને તે દિવસે ખીર મળી નહીં.
For Private And Personal Use Only
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
સાહિત્ય મિમાંસા.
૨૧૭
બીજે દિવસે વજ ગામના ગોકુળની વૃદ્ધવન્સપાલિકાએ આ ગીન્દ્રને ઠંડી ખીરનું દાન કર્યું. અને ત્યાં જ સુપાત્ર દાનના પ્રભાવથી પંચદિવ્ય પ્રકટ થયાં,
•
યેગીન્દ્ર આલંભિકામાં આવ્યા. ત્યાં દેવેન્દ્ર, વિદ્યતેન્દ્ર, કુમારેન્દ્ર વિગેરે વિગેરે આત્માને પુનિત કરવા માટે મેગીન્દ્ર પાસે આવ્યા. અને વંદન સુશ્રુષા કરી જણાવ્યું કે, પ્રભ? આપને ટુંક વખતમાંજ અનાવરણ સંપૂર્ણ જ્ઞાન-કેવળજ્ઞાનની પ્રાપ્તિ થનાર છે.
આ ગીન્દ્ર તે અઢી હજાર વર્ષ પહેલાના જગદુદ્ધારક. જગતને સત્યના સં. દેશા પહોંચાડનાર, સુભટ, દયાળુતાને જીવંત તેજ:પુંજ, પરોપકારની પરાકાષ્ટાએ ચાલતા દુર્ધર સિદ્ધષિ, જ્ઞાત કુળનો રાજસુત, સિદ્ધાર્થને વર્ધમાન કુમાર અને વિશ્વત્રયીને તીર્થંકર-તારણહાર પરમાત્મા મહાવીર. ૩ૐ વીર ! વીર ! વીર !
લી. મુનિ દર્શનવિજય.
સાહિત્ય મિમાંસા.
જીજ્ઞાસુ–તમે જૈન આગમને સાહિત્યમાં ગણે છે? સાહિત્યક—મને તે માટે પ્રેમ છે, પણ તે સાહિત્યસૃષ્ટિ નથી. જીજ્ઞાસુ–કેમ ? શું ક્ષતિ છે?— સાહિત્યક–તેનું રહસ્ય સમજી શકાતું નથી. જીજ્ઞાસુ–તમે ન સમજી શકે એટલે તેને સાહિત્યમાંથી બહિષ્કાર ? સાહિત્યક–એમાં કળા નથી, સુજન નથી. જીજ્ઞાસુ–ને ઘઉં ના જે સર્ચ કાર; ને સબ ના
સારુ, આ શું ? સાહિત્યક–તદન નિતેજવાય, એમાં કયાં સાહિત્યનું એજ સ્ છે. એને તમારૂં આગમ કહા, જનપ્રવચન કહે, ધર્મોપદેશ કર્યો, તમારું નીતિશાસ્ત્ર કહો, , ગમે તે કહે, મારું મંતવ્ય એટલું જ છે કે તે સાહિત્ય નથી.
જીજ્ઞાસુ-હું માનું છું કે તમારી કલ્પના પ્રમાણે તે એક સંપૂર્ણ જ્ઞાની
પુરૂષે કહ્યું– ને શi
For Private And Personal Use Only
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૨૧૮
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ.
સાહિત્યક–પ્રાચીન ગ્રંથમાં જ્યાં જોઈએ ત્યાં પુરૂનીજ વાતચીત છે ને?
જીજ્ઞાસુ–તમારા અભિપ્રાય પ્રમાણે આ વકતા સ્ત્રી પાત્ર છે. અને તે જણાવે છે કે જે કાં. જે સ્ત્રીહૃદયને પીછાણે છે તે સમસ્ત જગતને પીછાણે છે. અને અશેષ જગતનો પીછાણનાર તે જ હોય કે જે સ્ત્રી જગતની મહત્તા માપી શકે, ઈત્યાદિ. વિગેરે-વિગેરે.
સાહિત્યક-ઠીક છે અસરકારક છે. નજીવી, છટા છતાં સામાન્ય કેન્ટિનું આકર્ષણ ખરું;
- જીજ્ઞાસુ-હવે માની લો કે રણના મોખરે પિતાની તરવારને હાથમાં ચમકાવતે ફ્રાન્સ નરવીર નેપોલીયન બોનાપાર્ટ સિંહગર્જના કરે છે કે-જે ગાWo જે નેપલીયનને જાણે છે. તે પોતાની તીક્ષ્ણ દષ્ટિએ તે સમયના સુરેપને નીહાળે છે. જે નેપલીયનના સમયને યુરોપને ઓળખે છે તે નેપોલીયન બેનાપાર્ટને કેદીય નહીં ભૂલે.
સાહિત્યક–ઉત્કૃષ્ટ, સુંદરતમ.
જીજ્ઞાસુ–એક અસીમ બુદ્ધિશાળી ફ્રાન્સ રમણના આસ્વસદનમાંથી રૂપાની ઘંટડીને સૂર નીકળે છે કે
9 viાં વાઈફ સઘં લાઇફ, ને સર્વ કાસે ના. જે સાહિત્યક છે, તે પારદા છે. જે પારદા છે, તે સાહિત્યક ન હોય તો શું ન્યુન છે–પારદા નથી જ. આ બુદ્ધિપારમિતાનું અટલ સત્ય છે. સત્યનું ગુંજન એજ સાહિત્યકને આમાં છે. સાહિત્યકમાં ઓજસની પરિસીમા છે. સાહિત્યકને આત્મા ઉછળે છે, એટલે જગત પણ અનંત આકાશમાં અતિ ગતિથી પ્રેરાય છે–ઉંચે જાય છે. જગત ઉંચે ચઢે છે. એટલે સાહિત્યકને આનંદેસવ હલેસાં લે છે. સાહિત્યક—- અદભૂત, અપૂર્વ, સાહિત્ય, સજન, કળા.
8% વીર વીર વીર. થિાપુર, મહીકાંઠા
લેખક, પ્ર. એ. સુ. ૩ મંગળ
વિહારી.
For Private And Personal Use Only
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
પ્રાચીન ગુફાઓ.
પ્રાચીન ગુફાઓ.
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
અત્યારના સમયમાં ભલે આપણે દેવાલયેા કે અન્ય કીર્તિ સ્થÀાની કારીગરીમાં વર્તમાન પાશ્ચિમાત્ય પદ્ધતિનું અનુકરણ કરી આનંદ માનીએ, પણ તેથી આપણી પૂર્વકાળની કળાને મૃતપ્રાય; કરવામાં સ્હાયક બનીએ છીએ તેના જરા માત્ર ખ્યાલ આપણને રહેતા નથી. અને એ વાત એછી શેાચનીય નથીજ. જો દ્વારાદિ કાર્યના હેતુ પ્રાચીન કાળની કારીગરી, શિલ્પકળા કે કારણીને જાળવા રાખવારૂપ હોઇ શકે, ભવિષ્યની પ્રશ્નને પોતાના ભૂતકાળનું ગૌરવ સ્મરણપટમાં રાખવાના તેમજ તેમનામાં તેવુ કરી દેખાડવાની નવચેતન પ્રેરણાના કાય માં તે એક સર્વોત્તમ સાધન છે. આપણી જૈન સમાજે આ વાત ખાસ લક્ષમાં રાખવા જેવી છે; કેમકે આપણા ઘણા જીર્ણોદ્વારામાં આપણે પુરાતનકાળની કળાને છિન્નભિન્ન કરી નાંખી તેને બદલે વર્તમાનકાળની ફેશન દાખલ કરવામાં એટલી હદે ઉંડા ઉતરી ગયા છીએ કે, જેથી આપણી કેટલીક પ્રાચીન વસ્તુએને સનાતનતાના ઉચ્ચતમ સ્થાનમાંથી ગામડાવી દઇ તેમને નવિનતાના ક્ષણિક સ્વાંગમાં મૂકી દ્વીધી છે; તેથી કેટલાક શેાધકા તેમાં પુરાણુતાના અંશ ન જોઇ તેમને વમાનકાળની કૃતિ ગણુવા લલચાય તે તેમાં સ્માશ્ચર્ય જેવું નથી.
"
૨૧૯
*
?
આજે આપણે મુંબઇ પાસે આવેલી એલીફન્ટા કેવ ’કે એરીવલીની • કેનેરી ગુફ્ા ’જોઇએ છીએ, ત્યારે ઉપાકત વિચારામાં રહેલ રહસ્ય સમજાય છે. એ કૃતિઓ શ્વેતાં અનુમાનથી એમ કહી શકાય કે લગભગ તેને બે હજાર વર્ષો વીત્યાં હશે. શરૂઆતમાં તેના જન્મદાતા આદ્ધો હાવા જોઇએ અને તેમને પથ્થરની પરીક્ષાનુ તેમજ શિલ્પકળાનુ ઘણા સારા પ્રમાણમાં જ્ઞાન હાવુ જોઇએ. તે વિનાં આવી મનેાહર કૃતિઓની આશા રાખવી એ ખકુસુમવત્ ' નિષ્ફળ કહી શકાય. હાથી ગુફાનેા કબજો પાછળથી શિવધર્મીઓના હાથમાં આવ્યાથી અત્યારના વિદ્યમાન આકાશ મેટા ભાગે તે ધર્માંના પ્રણેતાઓના છે. જો કે ઘેાડાક સિવાયના લગભગ દરેકને અમુક ભાગ તેડી ફેાડીને બેડોળ બનાવવામાં આવેલાં છે. છતાં પ્રેક્ષકને એ સ્થાન નિરખતાંજ અપૂર્વ આહ્વાદ અને તેના સ્થાપક માટે પૂર્ણ માન પેદા થાય છે. સરક્ષણ સરકારના હસ્તમાં હોવાથી પ્રાચીનતાનું સ્વરૂપ ટકી રહેવા પામ્યુ છે અને કોઇક સ્થળે મરામત થયેલ છે. જે મૂલ કૃતિને અનુરૂપ છે. કેનેરી ગુફાએમાં આ સ્થિતિ નથી જળવાઇ જેથી માટે ભાગ શીણું વિશી થઇ ગયા છે. અને માત્ર બે ત્રણ ગુફાઓ સિવાય ખાકીની કાતરરૂપ બની રહી છે. દરેક ગુફાની ખાજુમાં પાણી ભરવા માટે ટાંકાના આકારનું ભેાંયરૂ હાય છે, તેમજ આંતરિક વ્યવસ્થા પણ એવી બુદ્ધિમત્તાથી કરાયલી છે કે જે ધ્યાન વા ચિંતન
For Private And Personal Use Only
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
૨૨૦
શ્રી આત્માનઢ પ્રકાશ
માટે સંપૂર્ણ પણે સાનુકૂળ છે. આવીજ ગુફાએ તળાજામાં પણ દૃષ્ટિગોચર થાય છે. તાલધ્વજ ગિરિ પહાડ ચઢાણુમાં બહુ નથી એટલે દશ મિનિટના ગાળામાં તેા ઉપર પહેાંચી શકાય છે. તે ઉપર એલીફન્ટા અને કેનેરીને મળતી, તેમજ તેવીજ ખાંધણીની નાની મેાટી પંદર વીંશ ગુફાઓ આવી છે. જેમાંની ‘એભલમંડપ ' તથા • ખાડીયારના મંદિર ’ વાળી ગુફાએ વિશાળ છે. અને પ્રેક્ષકનું ધ્યાન ખેંચે તેવી છે. કાળના કરાળ પજાએ ઉપર વતિ સ્થાન માફક તેનાપર પણ પ્રહાર કર્યા છે છતાં આ નામશેષા પૂર્વકાળનો શિલ્પકળાના તાદ્દશ્ ચિતાર ખડા કરે છે. તાલધ્વજ ગિરિ ઉપર જૈનાના ત્રણ વિશાળ દેરાસરા થાડે થાડે અ ંતરે આવેલાં છે; વળી આ લઘુ ડુંગરી પવિત્ર એવા શત્રુ જય ગિરિની એક ટુંક ગણાતી હાવાથી તેનુ મહાત્મ્ય પણુ અપૂર્વ છે. પ્રતિદિન સંખ્યાબંધ યાત્રાળુએ દશનાર્થે આવતાં જતાં હાવાથી આ સ્થાનપર આવેલી ગુફાએને સાફ સુફ કરાવી તેના સ ંરક્ષણને યેાગ્ય દાબસ્ત કરવામાં આવે અને માટી ગુફાના મંડપને વ્યાખ્યાન સ્થાન તરીકે વપરાશમાં લેવાય તે શ્રાતા વર્ગને કુદરતના ખેાળામાં બેસી તત્વામૃત રસનું પાન કરવાનું ઘણું સુગમતા ભયું" અને આનદદાયક બને. ચાલુ વિષયમાં વિચરતા એ વાત પ્રત્યક્ષ સમજાઈ જાય તેવી છે કે એ હજાર વર્ષ પૂર્વે ભારતવર્ષમાં બેોદ્ધનુ સ્થાન ગારવ ભર્યું હતુ. અને સાથે સાથે એ વાતના પણ સ્ફોટ થઈ જાય છે કે જૂદા જૂદા સ'પ્રદાયવાળાઓએ ધ્યાન, ચિ ંતન યાતા મનનને માટે પૃથ્વીતળ પરના અન્ય સ્થાનેા કરતાં પાંતીય પ્રદેશને અતિ મહત્વ આપ્યું હતું. વળી તે સમયે જનતાના માટેા ભાગ :શિલ્પકળામાં નિાત હાવે જોઇએ કે જેથી તેમની કૃતિમાં ડગલેને પગલે તેના આપણુને ભાસ થાય છે. આજે પણ આખુ ના દેવાલયેા કારણીને માટે વિશ્વવિખ્યાત છે જે તેના પુરાવા રૂપ છે. જૈન સમાજે હવે એટલુ તા સમજવું ઘટે કે જુની કળાને તાડફાય નદ્ધિ કરતાં સાચવી રાખી તેનું સંરક્ષણ કરવામાંજ ખરૂં ગારવ સમાયલું છે.
લે॰ મેાહનલાલ દી. ચેાસી.
અપૂર્વ દાન.
---
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
પૃથ્વી ઉપર સવિતા નારાયણુના આવાગમનની વધામણીમાં જાણે ગુલાલ ઉડાડ્યો હાય તેમ બધું લાલ થઇ ગયુ હતુ. એક બાજુ પક્ષિગણુ પેાતાના સુંદર કીલકીલાટ દ્વારા ગીત ગાઇ રહ્યાં હતાં. માલકે અભ્યાસના ધ્વનિ મચાવી રહ્યા હતા. મદિરામાં સુંદર વાજીંત્ર અને નાખતા વાગી રહી હતી. મદિરામાં થતા ઘટના સુંદર રણકાર જાણે કઇ મનેિ વિજયડંકો વગાડતા હોય તેમ
For Private And Personal Use Only
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
અપૂર્વ દાન.
ગાજતા હતા. આ વખતે એક વીરપુરૂષ વૃષભની ગતિથી વિહાર કરી ચાલ્યા જતા હતા. તેમના ભવ્ય લલાટ ઉપર બ્રહાચર્યનું સુંદર પ્રશાંત તેજ ઝબકી રહ્યું હતું. મુખ ઉપર જાણે કોઈ મહાન તત્વની શોધ કરતા હોય તેવી છાયા દીસી રહી હતી. તેમની આંખોમાં સુધાકરનું અમી વર્ષતું હતું. તેમની દેહદ્રષ્ટિ સુંદર ચંપકવર્ણિ હતી. તેમને જોતાં સહેજ જણાઈ આવતું હતું કે આ ભેગી નહિં પણ ત્યાગી છે. રાગી નહિં પણ અરાગી–વીતરાગી છે. માની નહિં કિન્તુ અમાની–નિરાભિમાની છે. લોભી નહિં પણ અલભી–નિપરીગ્રહી છે. ક્રોધી નહિં પરંતુ અક્રોધી –શાંત છે. છતાંય તેમનામાં નાતાકાત, કાયરતા કે સ્વાથી પણું નથી. તેમનામાં છે મહાન સત્વ, વીરતા અને પરોપકાર. પોતે તત્વજ્ઞ છે છતાં તેની અહંતા કે આડંબર નથી. તેઓ દયાના સાગર છે, પરંતુ કર્મ શત્રુને જીતવા તે (રણકુશળ
દ્ધો છે) તેઓ શાંતિના અવતાર છે. છતાં આંતર શત્રુઓ પ્રત્યે તેમને ક્રોધ સ્પષ્ટ દીસે છે. તેઓ પવિત્રતાની મૂર્તિ છે. છતાં તેમનામાં અપવિત્રતા પ્રત્યે તિરસ્કાર કે ક્રોધ નથી. ત્યાં તે છે દયા અને ક્ષમા. તેઓ આંતર શત્રુઓ સામે ગુઝી રહ્યા છે છતાં બાહા શત્રુઓ– વિરોધીઓ તરફ તો મન અને અજબ શાંતિનું અપૂર્વ શસ્ત્ર ધારણ કરીને બેઠા છે.–પિતાને બચાવ કરે છે. એ વીર ધીર ચોગી પુરૂષ તે કેણ હશે? બીજું કઈ નહિં પરંતુ જગદુદ્દારક પરમાત્મા મહાવીર દેવ, દુનિયાભરના માનવીઓમાં જે આવા પુરૂષ હાય તેને પરમ કૃપાળુ શ્રી મહાવીર દેવ તરીકે ઓળખવા.
એક વખતે સંધ્યા સમયે એક, કભારજા સ્ત્રી તેના પતિને નિચે પ્રમાણે ઠપકો આપતી હતી.
બ્રાહ્મણી–તમે આટલા બધા વર્ષો કયાં રખડતા હતા?
બ્રણ-તારા કહેવાથી પરદેશ કમાવા ગયો હતો. પરંતુ તારા અને મારા નશીબે કાંઈ પણ મળ્યું નહિં અને ભીખની ભીખ રહી.
બ્રાહ્મણી––તમે તો તદ્દન નફટ અને નિર્લજજ છે. તમને આવું બોલતાં શરમ પણ નથી આવતી. કમાવાની તાકાત નહોતી તો પરણ્યા શું કરવા ?
બ્રાહ્મણ--પણ હું શું કરું? મેં તે મારાથી બન્યા તેટલા પ્રયાસ કમાવા માટે કર્યો. પણ આપણું નશીબજ ફૂટેલું ત્યાં મારું કાંઈ ન ચાલ્યું. મારી વર્ષોની મહેનત નિષ્ફળ ગઈ. એક બાજુ કમાણે જાઉં જ્યારે બીજી તરફ ખવાતું જાય અને થાકી હારી ઘર ભેગે થયે. હવે તાંબડી લઈ fમક્ષ દિકરીશું ને ઉદર નિર્વાહ કરીશું.
બ્રાહ્મણ-–તમે તે તદ્દન બાયેલા જેવા જ રહ્યા. ચુડી પહેરે ચુડીયે. તમે તે શું ઉકાળવાના હતા. મૂઆ મારાં માબાપોએ વિચાર કર્યા વિના ખાડામાં નાખી ( આમ કહી સ્ત્રી સુલભ આંસુ લાવી રડે છે.)
For Private And Personal Use Only
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
રસ
શ્રી આત્માનં પ્રકાશ
બ્રાહ્મણ—તુ આજે આ શું કકળાટ લઇ બેઠી છે. હું ઘણે વર્ષે વિદેશથી માન્યા છું. ત્યારે આજતા માનથી વાતચીત કરવી જોઈએ. બૈરાંની જાતજ સ્વાથીલી રહી. અસ પૈસેા પૈસેાને પૈસેાજ જોઇએ, કમાવુ હાય તા ખબર પડે કે કેમ પૈસે કમાવાય છે.
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
બ્રાહ્મણી—( ક્રોધથી તપી જઇને ) તમને તેા ખેલતાંજ આવડયુ છે. એક તે આટલા વર્ષો રખડયા અને રાતી પાઇ પણ કમાયા સિવાય ઘેર આવ્યા ને પાછા મારા ઉપર ક્રોધ કરેા છે. આના કરતાં બહાર ગામ ન ગયા હોત અને અહીંને અહી ભીક્ષા માગી હાત તા પણ કાગડાં કુતરાં પેટ ભરે છેતેમ આપણું પેટ ભરાત. હા, પણ એક વાત તા કહેવીં ભૂલી જ ગઇ. આપણે ભીખે ન માગવી પડત, અને ઘેર બેઠા વગર મહેનતે આપણું લખેશરી થઇ જાત! તેવા પ્રસંગ આવ્યેા હતેા. પણ તમે ઘેર નહિ એટલે શું થાય ?
બ્રાહ્મણુ—શું કેાઇ જમાને જગન મગન કર્યાં હતા ?
બ્રાહ્મણી—નારે ના, એવુ ં તે કશું ન્હાતું. પણ આપણા અહીંના રાજા સાહેબ સિદ્ધાર્થ દેવના નાનકડા લાડકવાયા કુમારે ઘરબાર, રાજપાટ, પૈસા ટકો, બૈરાં ને છેડી સાધુપણું લીધું-દીક્ષા લીધી.
બ્રાહ્મણ—‹ ઉતાવળથી ) પણ તેમણે દીક્ષા લીધી તેથી આપણું શું દળદર ક્ટિવાનું હતું.
બ્રાહ્મણી—મરે પણ તમે સાંભળે તે ખરા, આટલું પરદેશ રખડયા પણ હજી તમારામાં અકલજ નથી આવી. હજીતે હું કહું છું ત્યાં તા વચ્ચેજ બેલી ઉઠે છે. બ્રાહ્મણુ—ઠીક ભૂલી ગયા. કહે શું છે ?
બ્રાહ્મણી—એ રાજ કુમારે દીક્ષા લીધી તે પહેલાં એક વરસ સુધી દરરોજ દાનજ આપ્યા કર્યું છે. ખીન્ત શબ્દોમાં કહુ તે સાન!મહેારના વર્ષાદજ વર્ષાવ્યે છે. એક દિવસનુ એક કરાડને એ'સીલાખ સેાના મહેારનું દાન આપતા હતા, અને તે પણ પેાતાને હાથેજ જેને જે જોઇએ તે આપતા. એમના દાનથી તે જગત્ ન્યાલ થઇ ગયું. મને તેા લાગે છે કે તમારા સિવાય કોઇ ગરીબજ નહ રહ્યું હોય. પરંતુ અકર્મીના પડીયા કાણાં હાય. જ્યારે અહીં દાન મળતું હતુ ત્યારે પરદેશ જઇને પડયા અને દાન બંધ થયુ' ત્યારે પાછા ખાલી હાથે ઘરભેગ થયા. જો એક દિવસનું પ્રભુના હાથનુ દાન આપ્યુ હોત તો આપણે ક્રોડાધિપતિ થઇ જાત અને મા તાંખડી ફેરવવાના સમય આપણને તે પણ આપણા છેકરાંને
યે ન આવત.
બ્રાહ્મણુ-હરો, પણ એતા મારી ભૂલ થઈ. હવે શું કરવું ? મને મારા નશી
For Private And Personal Use Only
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
અપૂર્વ દાન.
૨૧૩
બને વિચાર આવે છે. અમે ને એ રાજકુમાર સાથે રમ્યા હતા. નિશાળમાં પણ મેં તેમને જોયેલા. શુ પંડિતાઈ ભરી હતી ને પણ લગારે અભિમાન નહોતું. મોટા રાજકુમાર કહેવાય પણ બધાની સાથે મળતાવડા કોઈને કદી પણ દુખ થાય તેવું ન કરે. અમે એક દિવસે રમતા હતા, ત્યાં એક મોટે સાપ આવ્યા હતા. બધાં છોકરા તે પીને રડતાં રડતાં દૂર નાસી ગયાં, ત્યારે એ દયાળુ વીર કુમારે તે સાપને આમ તેમ દોરડાની જેમ પકડી હાથે દૂર ફેંકી દીધો. એમણે દાન આપ્યું ત્યારે જે હું હોત તો મને વધારે દાન આપત. પણ એ રાજકુમારે દીક્ષા લીધી એને હદ કરી છે. કોમળ રાજવી, શરીર, ટાઢ તડકો સહન કરી ફર્યા કરવું. સવામણની તળાઈને બદલે ભેંય ઉપર સુઈ જવું, એ તે કેમ બને? ધન્ય છે એ કુમારને કે આવી અવસ્થામાં પ્રભુને શોધવા સાધુપણું લીધું. તેમને પ્રભુને મારગ જલદી હાથ આવવાને ભાઈ? એ તે એવા તપસ્વીઓને ભગવાન દર્શન દે છે ને આપણા શાસ્ત્રમાં કહ્યું છે કે ધ્રુવને તપસ્યા કરવાથી શંકર ભગવાને આવી દર્શન દીધાં હતાં.
બ્રાહ્મણી–એ તમારા ધ્રુવ કરતાં આ કુમાર જુદા છે. આતો પોતેજ પ્રભુ છે. બ્રાહ્મણ–ઠીક, હવે વાતો કર્યો શું વળવાનું હતું ?
બ્રાહ્મણી–હું બેડું માણસ બીજું તો શું કહું, પણ એમ કરે. એ વર્તમાન કુમાર પાસે તમે જાઓ. તમને કંઈક આપશે. જો કે તેઓ સાધુ થયા છે, પરંતુ જેમણે દાનથી આખી દુનિયાને તારી દીધી છે. તે તમને પણ કંઈક તે આપશેજ કારણ કે ભાંગ્યું તેય ભરૂચ. ભલે તે ત્યાગી થયા, સાધુ થયા પણ તેઓ કઈકને કહેશે કે આ બ્રાહ્મણને કંઈક આપો અથવાતો પોતે આપશે. તેમનું હૃદય બહુ દયાળુ છે. મેં અહીં જોયું છે ને જે માગવા જાય તે કદી ખાલી હાથે પાછો આવ્યા જ નથી. હું આપશે તો પણ આપણું દળદર ફિટી જવાનું, માટે જે મારૂં કહ્યું માને તે જાએ તેમની પછવાડે ને કરે સેવા તો જરૂર કંઈક આપશે.
બ્રાહ્મણ–( વિચાર કરી ) મેં મૂર્ખ જ્યારે પ્રભુએ પુષ્કળાવ વર્ષા, ખુબ દાન આપ્યું ત્યારે પરદેશ વેઠ ને જ્યારે તેઓ ત્યાગી થયા, દાનનો વર્ષાદ બંધ થયે, ત્યારે દુષ્કાળની જેમ આવ્યું. ઠીક મારું ભાગ્ય અજમાવું. આમ કહી તે પ્રભુ પાસે માગવા નિકળ્યો.
ફરતાં ફરતાં પ્રભુને શોધી કાઢયા ને પ્રભુ વિહાર કરતા હતા તેમની પાસે ગયે. ત્યાં જઈ પ્રભુને નમી બધું નિરીક્ષણ કરી લીધું. પછી વિચાર કરવા માંડયો કે આ તો સાચા સાધુ છે. અમારા દંડાબાજ સાધુઓની માફક આની પાસે કાંઈ પણ નથી. એક ફૂટી દમડી પણ તેમની પાસે રહી નથી. તેઓ અપરિગ્રહી છે, વળી તેઓ મન છે. નહિં તો કોઈકને કહીને મને મદદ અપાવત. આ સાધુ પુરૂષ
For Private And Personal Use Only
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૨૨૪
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ.
મારે માટે મન તોડે એ પણ કેમ બને? પરંતુ તેઓ તે દયાના સાગર છે. આવા પુરૂષને તે વચનમાં સિદ્ધિ હોય છે. અરેરે ! મારું ભાગ્ય તેવું કયાંથી હોય કે આ ત્યાગી પુરૂષ મને દાન આપે. આવા પુરૂષ પાસે તે દાન લેનાર પણ ભાગ્યશાળી બને. ( આમ વિચાર કરી માગણી કરે છે.)
બ્રાહ્મણ–હે વર્ધમાન કુમાર ? હે દીનદયાળ! મારા પ્રભુ! હું દીન આપ ઋષિવર પાસે દાન માગવા આવ્યો છું. મારા ઉપર કૃપા કરે. પ્રભે, હું નિર્માગી છું. જ્યારે આપે વાર્ષિક દાન આપ્યું ત્યારે હું પરદેશ રખડવા ગયે હતે. આવ્યા ત્યારે સાંભળ્યું કે આ૫ તે ખૂબ દાન આપી ત્યાગી થઈ ગયા. આપે તો પુષ્કળ દાન પહેલાં આપ્યું છે. મારા જેવા રંકને થોડું આપશે તે બસ છે. કૃપાળુ પ્રભે, મારા ઉપર થોડી કૃપા કરો.
બસ, દયાનિધિ પ્રભુએ તેની પ્રાર્થના સાંભળી, તેને વિશેષ પ્રાર્થના ન કરવી પડી. પ્રભુ પાસે દીક્ષા વખતે ઈંદ્ર મહારાજે આપેલું કિંમતી વસ્ત્ર–દેવદુષ્ય હતું પ્રભુને શરીર ઢાંકવા માટે આ એકજ વસ્ત્ર હતું, ટાઢ તડકો કે ચોમાસું આ એકજ વસ્ત્ર ઉપર ગાળ્યું હતું, પરંતુ નિષ્પરગ્રહી પ્રભુને તેની કોઈ ચિંતા ન્હોતી. પોતાનું શું થશે તેને વિચાર કર્યા વગરજ પોતાના એકના એક શરીર ઢાંકવાના વસ્ત્ર માંથી અડધું ફાડી ઉદાર મને હસ્તે મુખે તે બ્રાહ્મણને આપ્યું. અહા ! તે સમયે કુદરત પણ આ જોઈ હસી રહી હતી. વાહ પ્રભો ! નિર્મમત્વ? આકાશમાં સૂર્ય પ્રભુનું આ દાન જોઈ મંદ ગતિએ ચાલી પોતાને હર્ષ પ્રગટ કરી રહ્યા હતા. આકાશમાંના દેવે પ્રભુના દાનના ગુણગ્રામ કરી રહ્યા હતા. બસ, પ્રભુએ તો એ અડધું વસ્ત્ર આપ્યા પછી પોતાને વિહાર ચાલુ જ રાખ્યો હતો. વાહ સાચું નિર્મમત્વ, નિપરિગ્રહત્વ અને ખરું દાન તે આનું નામ. પોતાનું શું થશે તેનો કોઈ વિચારજ નહિં, તે સંબંધી કાંઈ ચિંતાજ નહિ.
પછી એ અર્ધા વસ્ત્રનું શું થયું ? તેને માટે જૈન શાસ્ત્રકારો કહે છે તે વસ્ત્ર પણ તેમની પાસે નથી રહ્યું. પ્રભુ એક વખતે વિહારમાં ચાલ્યા જતા હતા ત્યાં અને ચાનક તે અધું વસ્ત્ર કયાંક ઝરડામાં ભરાઈ ગયું અને અને શરીર ઉપરથી સરી પડયું. પ્રભુએ તે વસ્ત્ર લેવાનો વિચાર સરખાય નથી કર્યો. તેમણે અંબર–આકાશ એજ વસ્ત્ર તે સ્થિતિ ખુશીથી સ્વીકારી લીધી. જે પુરૂષ પોતાના ગૃહસ્થ વાસમાં દરેક ઋતુએ ત્રસ્તના જુદાં જુદાં વસ્ત્ર પહેરતા, રેશમનાં ઝીણાં ને મુલાયમ વસ્ત્રો તે સામાન્ય જેવાં હતાં તે પુરૂષે ત્યાગી થયા પછી એક વર્ષથી અધિક વસ્ત્ર પહેર્યા પછી તે નિવસ્ત્રીજ જીદગી વ્યતીત કરી. ટાઢ, તડકો, અને ચોમાસાના અનેક ઉપસર્ગો અને પરિસહ સમભાવે સહન કર્યા. ને અત્તે સાચું જ્ઞાન પ્રાપ્ત કરી – કેવલજ્ઞાન પ્રાપ્ત કરી જગના જીવ ઉપર ઉપકાર કરી મોક્ષધામમાં સિધાવ્યા.
For Private And Personal Use Only
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
શ્રી શત્રુંજય તી.
પ
ભગવાનનુ પડી ગયેલું અ વસ્ર પુનરપિ તે બ્રાહ્મણેજ લીધું. તેને પહેલાંના અડધા વસ્ત્ર સાથે એક તનુવાય—વણકર પાસે સધાવી તેને વેચી એક લાખ દીનાર~સાનામહેર પ્રાપ્ત કર્યા. બ્રાહ્મણ અને વણકરે તેને સરખે ભાગે વ્હેંચી લીધા. ભૂદેવ અને વણકરનું દાળદર ફિટ ગયું. બ્રાહ્મણે ત્યારપછી કદી પણ ભિ ક્ષાની તાંબડી હાથ નથી ધરી અને વણકરે ત્રાક છેાડી દઈ આખી જીંદગી પા તાના અન્નદાતાની ગુણગાથા ગાઇ પેાતાનું જીવન સફળ કર્યું. ૐ શાન્તિઃ લે॰ મુનિ ન્યાયવિજય-મધુપુરી.
(©)K
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
શ્રી પવિત્ર શત્રુંજયતીર્થની યાત્રાએ શ્રી સંઘની આજ્ઞાથી હાલમાં જવાની બધી.
શાશ્વતા શ્રી સિદ્ધાચળજી તીર્થ ઉપર યાત્રા કરવા નહી જવાનું ચેાગ્યરીતે શ્રી સંધની આજ્ઞાથી બંધ થતાં, દરેક જૈનને ખેદ થાય તે સ્વાભાવિક છે, છતાં અત્યારે શ્રી પાલીતાણા નામદાર નરેશની કેટલીક સંકુચિત વૃતિથી જૈનસમાજને પેાતે તેવા સ યેાગમાં મુકાવુ પડે છે. જોકે ચાલીશવ ની રખાપાની મુદ્દત અત્યારે પુરી થયેલ છે મને ખીજા કેટલાક હુક વગેરે બાબતના વાંધા માપણી અને નામદાર ઠાકેાર સાહેબ વચ્ચે પડેલા છે. તેના બ્રીટીશ સરકારથી ફેસલા થતાં, અથવા નવી શરતા થતાં સુધી કદાચ ચાલુ રીવાજ પ્રમાણે ચલાવ્યા કર્યું હાત તે નામદાર ઠાકાર સાહેબને તેવી કાંઇ ખોટ જવાની નહેાતી, પરંતુ તેથી તે નામદારશ્રીની તે ઉદારવૃતિ વખાણવા લાયક થઇ પડત. ખેર ! તે પણ ઠીક, પરંતુ એ રૂપૈયા મુંડકા વેરા નાંખવાના હાલમાં તેઓશ્રીના તરફથી કાયદા થતાં તે પણ ઠીક નહીં હાવા છતાં તે કાયદામાં પ્રેમ કે ઉદારતા વગેરે નથી દેખાતા એમ અનેક જૈન અને જૈનેતર મનુષ્યે એટલા માટે કહે છે કે, પહાડ ઉપરના રસ્તા, રસ્તાની અને ખાજીની અમુક જમીન, કુંડ, વીસામા અને ઉપર ગઢની અંદરની તમામ સ્વતંત્ર માલેકી જૈન સમાજની છતાં, યાત્રાળુએ રામપે।ળથી પાસ લઇ દાખલ થવું અને ત્યાંથી ન નીકળતા ઇગારશાહની ખારીચેથીજ નીકળવું. આવા કાનુન જૈનેની સ્વતંત્ર માલેકી અને સ્વમાનના ભંગ કરે છે તેટલુજ નહીં પરંતુ કાઇ મનુષ્ય પેાતાની સ્વતંત્ર માલેકીના મકાનમાં ગમેત્યાં ક્રૂ, હરે, ગમે ત્યાંથી જાય આવે તેમાં કેાઇની બધી, આડખીલ અને અહીથી જવાય અને અહીંથી નીકળાય તેવા હુકમ રાજ્ય કે કોઇપણ વ્યકિત કરી શકે જ નહીં છતાં પાલીતાણા રાજ્યના આવા હુકમ તે માન્ય છે. જે ઠેકાણેથી જાય ત્યાંથી પાછા શામાટે ન નીકળી શકાય ? તે પણ જૈન સમાજ ઉપરના અવિશ્વાસ હાય તેમ દેખાય છે. આ સાથે યાત્રા કરવા જનાર માટે પાસ લેવા અને તે માટે કરેલ કાનુના પણ એટલાબધા સંકુચિત
For Private And Personal Use Only
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૨૨૬
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ.
અવિશ્વાસ ઉત્પન્ન કરનાર હિંદુસ્તાનના સમગ્ર શ્રી સંઘને લાગ્યા છે કે જેનોની તથા આ પવિત્ર તીર્થનું સ્વમાન અને સ્વતંત્રતા ગુમાવનાર છે, તેથી જ જેન જેવી દયાળુ અને શાંત કેમ ( શાંતિપૂર્વકનો અસહકાર ) કરી શ્રી સંઘ જવાની આજ્ઞા ન કરે ત્યાં સુધી ન જવું એવો ઠરાવ કર્યો છે, અને અત્યાર સુધી તે માટે જેનકોમ પિતાના વિચારદઢ રહી છે અને તે માટે હ૮ રહેશે. ગિરનારજી તીર્થ જુનાગઢ સ્ટેટના રાજ્યમાં છે ત્યાં સાંભળવા પ્રમાણે અગાઉ કાંઈ લેવાતું હશે તે અત્યારે તો (માફ) બીલકુલ લેવાતું નથી, તેમ પાલીતાણાના નામદાર ઠાકર સાહેબે તેવી જ ઉદારતા આ સેનેરી પ્રસંગે બતાવી હોત તે તે ચોગ્ય હોવા સાથે આખી જૈન સમાજ તેઓશ્રીના આભારમાં રહેતા તેટલું જ નહીં પરતું તેના બદલા તરીકે જૈન કેમની અપૂર્વ રાજ્યભક્તિ અને તેને આર્થિક બદલે બંને નામદાર ઠાકોર સાહે બને ભવિષ્યમાં મળી રહ્યા વગર રહેત નહીં, આવી વસ્તુસ્થિતિ સમજાવવાને બદલે હાલમાં ઠાકોર સાહેબ તરફથી આ તીર્થ સંબંધી ઉતાવળ કરી ચલાવવામાં આવતી પ્રવૃત્તિ અને તે માટે કરવામાં આવેલા કાનુનો માટે તેઓશ્રીને સલાહ આપનાર અધિકારગે ખરેખર ભૂલ કરી છે અને તેને લઈનેજ ના. ઠાકરસાહેબે ભૂલ કરી છે જેને લઈને જ અખીલ હિંદને જનસમાજની લાગણી દુ:ખાણી છે. શ્રી શત્રુંજય તીર્થ પાલીતાણાની પ્રજા કે જૈનપ્રજાનું ન હોવાથી અને હિંદના સકળ સંઘની જ માલેકી પરંપરાથી હોવાની ઐતિહાસિક સાબીતી હોવાથી જ તે તીર્થ, તેના ચડવાના રસ્તા અને પડખેની થોડી જમીન, કુંડ, વિસામાઓ અને ગઢની અંદરની જમીન, દેવાલ વિગેરેની સ્વતંત્ર માલેકી મુખત્યારી અને સંપૂર્ણ હકક આપણે નામદાર સરકારના ઠરાવથી ઠરે છે; છતાં તે તે સ્થળની મરામત વગેરે કરવા માટે પાલીતાણું રાજ્ય મંજુરી માટે અરજી માગે છે; આ સ્વાલ
યુરીસડીકશન, હક, વતંત્રતાનો છે અને તેને માટે જ અનેક વખત આપણી અને પાલીતાણા રાજ્યની વચ્ચે રહી દરેક ઠરાવ નામદાર બ્રીટીશ સરકારે કરી આપ્યા છે. આમાં સવાલ એ છે કે તેવી બાબતનું અનેક વખત સરકારથી નક્કી થયેલ છતાં જેનેનાં તે હક્કો અને સ્વતંત્ર માલકી અત્યારસુધી ચાલી આવે છેસરકારે ઠરાવી આપેલી છે તેમાં દખલગીરી થાય તે ન્યાયથી વિરૂદ્ધ છે. વળી આ તીર્થ સકળ હિંદના જેનેનું હોવાથી અને તે પાલીતાણુની પ્રજા ન હોવાથી તેમજ ઉપર મુજબની સંપૂર્ણ માલેકી જેનેની હોવાથી તેની પોતાની જગ્યામાં મરામત, ચણતર કે તેવું કાંઈ પિતાની હદમાં કરે તેમાં શામાટે નામદાર દરબારશ્રીની મંજુરી માંગવી પડે ? તે સમજી શકાતું નથી. આવી હક્ક અને માલકીની સ્પષ્ટ હકીકતની બાબતમાં નામદાર સરકારના આગલા ઠરાવો છતાં તેવાં જેનેનાં વ્યાજબી અને ન્યાયયુક્ત હક્કની બાબતમાં અરજી આપવા વિગેરેના કરવામાં આવતા પાલીતાણા રાજ્યના હુકમે કોઈપણ રીતે ગ્ય નથી. જેને ન હકક માગતા નથી, નવી માલકી માગતા નથી, નવી જમીન દબાવતા નથી.
For Private And Personal Use Only
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
શ્રી શત્રુંજય સંબંધી. પિતાનું નક્કી થયેલું છે તે હકક-માલેકીનું રક્ષણ કરવા પાલીતાણા દરબારશ્રીને
અરજી આપે કે મંજુરી માગે તે તદન ન્યાયના ધોરણ વિરૂદ્ધ છે; તે પાલીતાણુ સ્ટેટ તેવી બાબતમાં ( જ્યાં કે જુની બાબતોને જૈનકેમ વળગી રહેલ છે તે સંયેગમાં) દખલગીરી કરે, વચ્ચે આવે કે ભવિષ્યમાં પણ નવા નવા હુકમે તેજ માટે બહાર પાડે તે તેટલું જ અગ્ય અને ન્યાયથી વિરૂદ્ધ પગલું છે તેમ હિંદની સકળ પ્રજા અત્યારે માને છે. પાલીતાણુના નામદાર ઠાકોર સાહેબને આ વાત લક્ષમાં લેવાની વિનંતિ કરીએ છીએ અને જે તે લક્ષમાં આવશે તો ભવિષ્યમાં જૈનપ્રજા સાથેના તેવી જાતના મેળ-પ્રેમથી રાજયને અનેક લાભ થવા સાથે પાલીતાણાના નામદાર ઠાકોર સાહેબ આ તીથોધિરાજ જ્યાં આવેલું છે અને તે શહેરના તેઓશ્રી રાજવી હોવાથી સકળ ભારતવર્ષમાં જ્યાં ત્યાં સકળ જેમકેમનું પૂરતું માન અને સંપૂર્ણ સત્કાર પામી શકે તે સ્વાભાવિક છે. પરમાત્મા નામદાર ઠાકોર સાહેબને તેવી સુબુદ્ધિ આપે.
આપણે અત્યારે યાત્રા કરવા જતાં બંધ થયા છીયે તેથી જો કે ખેદ થાય, પરંતુ શ્રી સંઘની આજ્ઞાને ફરજ-કર્તવ્ય, તીર્થપ્રેમને આધિન થઈને કરવું પડયું છે અને તેજ રીતે છેવટ સુધી તે ફરજ બજાવવાથી જ એક રીતે એગ્ય પરિણામ આવતાં ભવિષ્યની શાંતિ વિશેષ થવા સંભવ છે એમ રાકળ શ્રી સંઘમાને છે.
હવે તો નિર્ણય એવો થવો જોઈએ કે ભવિષ્યમાં ફરી આ પ્રસંગ પ્રાપ્ત ન થાય. શેઠ આણંદજી કલ્યાણજીની પેઢી તરફથી નીમાયેલ સાત પ્રતિનિધિઓ સતત્ પ્રયત્ન કર્યો જાય છે. અને તા. ૩૦-૩-૧૯૨૬ માં પોતાના કાર્યને રીપોર્ટ રજુ કર્યો હતો, જેથી તે કાર્યથી જૈન સમાજે સંતોષ જાહેર કર્યો છે. તા. ૨૫-૪-૧૯૨૬ ના રોજ આપણે જવાબ રજુ થશે અને તે ઉપરથી એ. જી. જી. સાહેબ જે ઠરાવ આપશે તે ઉપર આગળ શું કરવું તે જણાશે. શ્રી અધિષ્ઠાયક દેવે તેમને પ્રયત્ન સફળ કરે અને સર્વત્ર શાંતિ થાય.
તા. ૧-૪-૧૯૨૬ થી યાત્રાએ ન જવું તેમ શ્રી સંઘના ઠરાવને તમામ યાત્રાળુઓ, સાધુ, સાધ્વી મહારાજાઓએ માન આપી તા. ૩૧-૩-૨૬ ના રોજ પાલીતાણું છોડી દઈ સંપૂર્ણ માન આપ્યું છે. અને હવે પછી સમાધાની થતાં શ્રી સંઘની આજ્ઞા જવાની થાય ત્યાં સુધી ન જવું તેમ શ્રેયસ્કર માર્ગ છે. શ્રી શત્રુંજય તીર્થની યાત્રા વગેરેના સંબંધમાં જેમને કંઈ નિયમ બાધા વગેરે હોય તે મનુષ્ય શ્રી ગિરનારજી, શ્રી તાલવજ ગિરિ વગેરે સ્થળે યાત્રાએ જવાથી (શ્રી સંઘની આજ્ઞા પ્રમાણે ચાલવાનું હોવાથી ) તે સચવાય છે. શ્રી સંઘની આજ્ઞા તે પરમાત્માની આજ્ઞા સમજવાની છે.
આ સંબંધમાં હિંદના ૬૦૦ ગામ ઉપરાંત શ્રી સંઘાએ હાલ યાત્રાએ નહિં જવાના ઠરાવ કર્યો છે તે કાર્ય ચાલુજ છે અને નામદાર વાઈસરાય વગેરે
For Private And Personal Use Only
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૨૨૮
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ.
ઉપર શ્રી પાલીતાણા દરબાર શ્રીના આવા પગલા સામે જે કેમની સતત્ લાગણી દુખાયાના અનેક તારો ગયા છે. પચાસ હજાર સુમારે સહીયે પાસ મેમરીયલમાં થઈ છે.
આ વખત અમદાવાદના, ભાવનગર વડવા મિત્રમંડળના તેમજ બોટાદ–વગેરેના સ્વયંસેવક શીહોર અને બોટાદ મુકામે શ્રી સંઘના ઠરાવનો અમલ શાંતિ પૂર્વક કરાવવા પ્રયત્ન કરે છે.
સાંભળવા પ્રમાણે યતિવર્ગ પણ આ સંબંધમાં પ્રયત્ન કરે છે. હાલ આપણું કર્તવ્ય તે આયંબીલ વગેરે તપ, શ્રી શત્રુંજય તીર્થનું ધ્યાન (નોકારવાળા દ્વારા) અને અધિષ્ઠાયક દેવની પ્રાર્થના કરવાનું છે કે જેથી જલદીથી શાંતિ થઈ આ કરતાં વિશેષ વિશેષ પ્રકારે ચતુર્વિધ સંઘ શાંતિથી યાત્રાને લાભ લઈ નિર્જરા કરી શકે.
– © – (માસિક કમીટી) વર્તમાન સમાચાર,
* શ્રી મહાવીર જૈન વિદ્યાલય મુંબઈને અમદાવાદ નિવાસી શેઠ વાડીલાલ સારાભાઈએ કેળવણીના ઉત્તેજનાથે એક લાખ રૂપિયાની રકમ અર્પણ કરી છે. અને શ્રી વિદ્યાલયની કમીટીએ તેના અંગના જેન બર્ડીંગ સાથે શેઠ વાડીલાલભાઈનું નામ જોડવાને ઠરાવ કર્યો છે. એ ઉદાર ગૃહસ્થને ધન્યવાદ આપવા મેક પટ્ટણી સાહેબના પ્રમુખપણ નીચે મુંબઈમાં એક મેળાવડો કરવામાં આવ્યો હતો. આ એક સારી રકમ આ ખાતાને અર્પણ કરવા માટે તે ગૃહસ્થને અમો ધન્યવાદ આપીયે છીયે.
શ્રી પાટણમાં થયેલ મહોત્સવ. શ્રી પાટણ નિવાસી ધર્મબંધુ શેઠ નગીનદાસ કરમચંદ, દેવગુરૂ ધર્મના ખરેખરા ઉપસક છે. તેઓને સંપાદન થયેલ સુકૃત લક્ષ્મીને ગયા ફાગણ માસમાં પોતાના વતન પાટણ શહેરમાં ઉદ્યાપન, અઠ્ઠા મહોત્સવ વગેરેથી દેવ, ગુરૂ, જ્ઞાન અને સ્વામી ભાઈઓની ભકિત કરી સદ્દઉપયોગ કર્યો છે. ઉજમણમાં પધરાવેલ વસ્તુ જેમ ઉંચા પ્રકારની હતી, તેમ જ્ઞાનોપગરણમાં જ્ઞાનોપયોગી બુક વગેરે પણ સારી સંખ્યામાં હતાં. ઉદ્યાપનના મંડપમાં ચારસંવિનીન્યાય, કુમારપાલ રાજાને કંટકેશ્વરીદેવીએ કરેલો ઉપદ્રવ, બીનવારસી દ્રવ્ય નહીં લેવા કુમારપાળ રાજાએ કરેલો ઠરાવ વગેરે પાંચ ભવ્ય દેખાવો બેધદાયક કરવામાં આવ્યા હતા. અનેક મુનિમહારાજાઓ તથા સ્વામીભાઈઓને આમંત્રણ કરી સારી ભકિત ઉદાર ભાવે કરી હતી. અનેક શુભ કાર્યોમાં સખાવત પણ સારી કરી હતી. આવા મહોત્સવ અને પૈસાના ખર્ચમાં ઉદારતા એ બંને માટે નગીનદાસભાઈને ધન્યવાદ દેવા સાથે મનુષ્ય જન્મનું તેઓએ સાર્થક કર્યું છે, અમો તેમની અનુમોદના કરીયે છીયે. બીજું ઉજવણું શેઠ પ્રેમચંદ મોહનલાલને ત્યાં હતું તેમણે પણ ભાવનાપૂર્વક સારે લાભ લીધો હતો.
શ્રી સિદ્ધાચળજીમાં શ્રી દત્તરિ બ્રહ્મચર્યાશ્રમ–આ સંસ્થાની ફાગણ માસમાં
For Private And Personal Use Only
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
સાભાર સ્વીકાર.
૨૨૯
સ્થાપન કરવામાં આવી છે. ૭ થી ૧૧ વર્ષ સુધીના બાળકે દાખલ કરી માગધી, સંસ્કૃત અને હિંદી ભાષા સાથે ધાર્મિક જ્ઞાન આપવામાં આવે છે. સુરતનિવાસી ઝવેરી કલ્યાણચંદ ઘેલાભાઈએ રૂ. દશ હજારની ઉદાર મદદ આપી છે. કોઈપણ ગચ્છના જૈન બાળકે દાખલ કરવામાં આવે છે. આશ્રમના નિયમો અને ઉદ્દેશ પ્રકટ થયેલ છે. વિશેષ જાણવા માટે શેઠ પ્રેમકરણ મોટી–પાલીતાણ લખવું.
જયતિ–શહેર ભાવનગરમાં શ્રી મહાવીર જયંતિ મહોત્સવ ચૈત્ર સુદ ૧૩ ના રોજ શ્રી મહાવીર પ્રભુનો જન્મ હોવાથી સવારના વ્યાખ્યાન વખતે ૫. મહારાજ શ્રી ભક્તિવિજયજી મહારાજના પ્રમુખપણ નીચે ઉપાશ્રયે, વડવામાં શ્રી વડવા મિત્રમંડળ તરફથી ઈનામનો મેળાવડે તથા જિનાલયમાં પૂજા અને રાત્રિના દાદાસાહેબમાં શામળદાસ કોલેજના પ્રોફેસર ભીડે સાહેબના પ્રમુખ પણ નીચ મેળાવડો થતાં જુદા જુદા વક્તાઓના ભાષણો તે વિષય માટે થયાં હતાં અને જયંતિ ઉજવાઈ હતી.
સાભાર સ્વીકાર.
શ્રી રતનપ્રસાદ– પદ્યવિભાગ ભાગ ૧લે. આ લઘુ ગ્રંથના લઘુબંધુ ચુનીલાલ છગનચંદ શરાફ સુરત નિવાસીની કૃતિના છે. શુમારે ત્રીશ વર્ષ ઉપર કર્તા શ્રીયુતના ઉપકારી ગુરૂશ્રી રનસાગરજી મહારાજના બોધની પ્રસારિરૂપે આ પદો બનેલા હોવાથી પદ્યના અંતે ઉપકારી તે ગુરૂશ્રી તથા શ્રીમદ વિજયાનંદસૂરિ મહારાજના નામ મૂક્યા છે. ભાઈશ્રી ચુનીલાલભાઈએ ગઈ સાલમાં ઉપધાન તપ આદરેલ તે સંપૂર્ણ થયાની નિશાની તરીકે, મુનિરાજ શ્રી મંગળવિજયજી મહારાજની ખાસ પ્રેરણાથી જ આટલી લાંબી મુદતે અપ્રકટ થયેલ પદે પ્રસિદ્ધ કરેલ છે. પદે સરલ, ભક્તિ-પ્રદર્શક છે. તીર્થમાળા સ્તોત્ર છે કે પા. ૧૩ મે આવેલ છે તેની ત્રીજી કડી હાલમાં જ કર્તાએ બનાવેલી તાલધ્વજગિરિની છે, તે પણ સાથે દાખલ કરેલ છે. પૂજ્ય શ્રી વિજયકમળમૂરિજીના ઉપદેશથી ઉપધાન તપ વહેવા થયેલ સંયોગથી તેઓશ્રીની છબી આપી ગુરૂભક્તિ દર્શાવી છે. તેના ખપીને ભેટ અપાય છે.
વિધવિધિ-શહેર ભાવનગરમાં શ્રી સ્થાનકવાસી જૈનો બહોળી સંખ્યામાં છતાં, તેમજ તે સંધમાં દ્રવ્યનું સારું ભંડોળ છતાં, તે સમુદાયના જેનો આચાર, વિચાર, ક્રિયાવિધિ અને ધાર્મિક શિક્ષણમાં તદન પછાત છે, તેવા સંયોગમાં આ પોષધવિધિની લઘુબુકની યોજના કરનાર બંધુ હરિલાલ જીવરાજ ભાયાણીને ધન્યવાદ ઘટે છે. ભાઈ હરિલાલ ઓછા વધતા પ્રમાણમાં ધંધાદારીમાંથી પુરસદ મેળવી ધાર્મિક ગ્રંથનું અધ્યયન કરનાર હોવાથી જ આ પિષધવિધિના સંજક બન્યા છે. આ બુક સ્થાનકવાસી જૈન સમાજના બંધુઓને પોષધવતના ખ પીને આશિર્વાદ સમાન છે–ોજના સરલ, અર્થ યુક્ત અને શાસ્ત્રની સાધતો સાથે આપેલ છે. તે સમુદાયના બંધુઓને અને જેન શાળાઓને ઉપયોગી છે. પ્રકાશક મુનિશ્રી ઉમેદચંદ્રજી જૈન સ્થાનકવાસી પુસ્તકાલય ભાવનગર લખવાથી ભેટ મળશે.
શ્રી જૈનર્ષિપટ–નિર્ણય--પ્રકાશક બેન ભૂરી શેઠ સેભાગમલજી પન્નાલાલ સૂરાણાની ધર્મપત્ની સંયોજક મુનિશ્રી યતીન્દ્રવિજયજી મહારાજ, કિંમત-ભેટ. આ લધુ બુકમાં સાધુ
For Private And Personal Use Only
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
૧૩૦
શ્રી આત્માન ૢ પ્રકારા,
સાધ્વીઓના વસ્ત્રો કેવા હોવા જોઇએ તે ૪૧ ગ્ર ંથેાના ( આગમા સહિત ) આષારા આપવામાં આવ્યા છે. પ્રસ્તાવના પણ વાંચવા જેવી છે. શ્રી રાજેન્દ્રસૂરિ જૈન ગ્રંથમાળા તરીકે આ અને નીચેનાં ત્રણ ગ્ર ંથ ભેટ મળેલા છે.
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૪ શ્રી અધ્યયન ચતુષ્ટય—શ્રી દશવૈકાલિકસૂત્રના પ્રથમના ચાર અધ્યયના અર્થ સાથે આ મુકમાં સરલ અ સાથે આપવામાં આવેલા છે. ખાસ વાંચવા જેવા અને કઠામ કરવા જેવા છે. સાધુ-સાી મહારાજને બેક દેવા માટે સુત્રવિકા એન માણેકબાઇએ છપાવ્યા છે. તેના અનુવાદક ઉપરાસ્ત મુનિરાજ છે.
૫ શ્રી મેાહન જીવનાદ—સયાક્ત ઉપરોકત મુનિમહારાજ છે—શ્રી માહનવિજયજી જે કે શ્રી વિજયપ્રમે દર્સાના શિષ્ય છે તેઓનું જીવનચરત્ર કે જે અનુકરણ કરવા યેાગ્ય છે. તે આ બુકમાં મુનિરાજ શ્રી યતિન્દ્રવિજયજી મહારાજે લખેલું છે. કિંમત ભેટ. આક્ષીરાજપુર શ્રી બૃહત તપાગચ્છ શ્રીસ ંધે છપાવેલ છે. ગ્રંથમાં ત્ર મહા પુરષાની છી દાખલ કરી ગુરૂભકત પ દર્શાવી છે.
એકસે આ એલકા ચાકડા— લઘુ ગ્રંથના સોધક ઉપરાક્ત મુનિરાજશ્રી છે. તત્ત્વજ્ઞાનના તેમજ જુદા જુદા પ્રકરણેામાં આવતા બેલા જે કે એકસેઆના સ ંગ્રહ આ જીકમાં આપામાં આવેલ છે. જે મુખપાઠ કરવા જેવા અને જાણવા જેવા છે. કાઇ ક્રાઇ એટલ અન્ય વિચારવાળા પણુ છે; છતાં બાકી સ ંગ્રહ એકદર સારા, અને વાંચવા જેવા છે, પ્રકાશક જેટાળ પૂનમચ ૬૭ આલીરાજપુર નિવાસી છે. કિંમત લખેલ નથી.
શ્રી હેાલી મહાત્મ્ય ( હિંદી )—મારવાડ દેશ કે જ્યાં હાલી પત્ર મિથ્ય વ પ તરીકેના મજૂર પ્રચાર છે, ત્યાં આ જીકમાં જૈનદષ્ટિએ ખતાવેલ તે પંતુ મહાત્મ્ય તે દેશના જૈનમમાજને એક ંદર હિ-કર અને મિથ્યાત્વને દૂર કાવાર હાઇ ઉપકારક છે. અનુવાદક મુનિરાજ શ્ર! માનસાગ જી મહારાજ, પ્રકાશક—રેન બંધુ પ્રીન્ટીંગ પ્રેસ-ઈંદેાર. કિં. ૨ ૦-૦-૯ શ્રી વીતત્ત્વ પ્રકાશક મંડળના છઠ્ઠો વાર્ષિક રીપો સ્વર્ગવાસી મહ'મા શ્રી વિજયધો `સૂરિ મહારાજના શુભ પ્રયત્નના ફળરૂપે જન્મ પામેલ આ મંડળ અત્યારે ઠીક કા કરી રહેલ છે. તેને સં. ૧૯૮૧ ના રીપે આ છે. જેમાં વ્યવસ્થા, આવક—જાવક, હિસાબ, સરવૈયુ વગેરે આપેલ છે. કેટલીક યેાજના જાણવા જેવી છે. વિદ્યાર્થી હાલ ૪ર લાલ સારા લે છે. અમે તેની ઉન્નતિ ઇચ્છયે છીયે.
ધી સ્ટુડન્ટસ હેલ્પીંગ કલમ-ખેડા-તા સ. ૧૯૨૨-૨૩-૨૪-૨૫ ચાર વર્ષન રીપોર્ટ અગેને મળ્યો છે. કેળવણી લેતા વિદ્યાર્થીઓને મદદ માટેના આ સંસ્થાના શુભ પ્રયત્ન છે. આ રીપેમાં સરવૈયું, હિસાબ, આત્રક-જાવક વિગેરે હકીકત આપવામાં આવેલ છે. સેક્રેટરી રતિલાલ જીવણલાલ શાહ અને વકીલ નાયાલાલ છગનલાલ મોદી પ્રેસીડેન્ટના સુપ્રયનનું ફળ છે. હિસાબ ચોખવટવાળેા છે અમેા તેની આબાદી ઇચ્છીએ છીએ.
શ્રી જૈન શ્વેતામ્બર તીર્થં દ્વાર કમીટી છેાટી–સાદડીના સ. ૧૯૮૨ ના માગશર સુદ ૧૫ સુધીના રીપોર્ટ મળ્યા છે-૧૭ મદિરાના જ‚દ્ધારનું કામ અત્યારે ચાલે છે, આ ખાત માં દરેક જૈનબઓએ સહાય આપવા જેવું છે કારણુ કે રીપે જોતાં તે વ્યવસ્થીત જણાય છે.
For Private And Personal Use Only
Page #33
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
* કાવ્ય સાહિત્યને અપૂર્વ ગ્રંથ, ??
‘કાવ્ય સુધાકર.. ( રચયિતા -આચાર્ય શ્રી અજીતસાગરજી મહુારાજ. ) કાવ્યલા અને સાહિત્યનો એક સુંદર નમુના કે જે સામાયિક રસથી ભરપૂર છે, તેવા હૃદયદ્રાવક ૪૩૫ વિવિધ કાવ્ય સંગ્રહ છે. આ કાવ્યમાં કાવ્યઝરણના નિર્મળ પ્રવાહ અખલિતપણે વહે છે, જે આ ગ્રંથમાં સંપૂર્ણ કળામાં દીપી નીકળે છે, જેથી વાચકને રસ ઉત્પન્ન કરે છે. આ ગ્રંથમાં ચાર વિભાગ ૧ કાવ્ય કિરણાવલી, ૨ કાવ્ય કૌમુદી, ૩ સ હિત્યસાર અને ૪ શ્રી આનંદધનજી પદનો કાવ્ય ( કવિતા ) રૂપે અનુવાદ એ ચારનો સમાવેશ કરવામાં આવેલા છે. તમામ કાવ્યો એકંદર સરલ, સુંદર, રસયુક્ત, હૃદયદ્રાવક, અને ભાવવાહી છે. સામાજીક, નૈતિક, ધાર્મિક, વિષયે સાથે પ્રાસંગિક અને કુદરતી વનાથી બનેલાં આ કાવ્યા હાઈને દરેક મનુષ્યને ઉપયોગી છે. દરેક મનુષ્ય લાભ લેવા જેવું છે. ઉંચા ઢાગળા ઉપર સુંદર ગુજરાતી ટાઈપથી છપાવી સુંદર રેશમી કપડાના પાકા બાઇડીંગથી અલ'કૃત કરેલ સાડાચારસે પાનાના આ ગ્રંથ છે. કિંમત રૂ. ૨-૮-૦ પાસ્ટેજ જુદુ'.
મળવાનું ઠેકાણુ”- “ શ્રી જેન આત્માનંદ સભા ”—ભાવનગર
જાહેર ખબર. અમારા તરફ્થી પ્રકટ થયેલ શ્રી સુપાશ્વનાથ ચરિત્રની પ્રથમ ભાગ કરતાં બીજા ભાગની નકલે વિશેષ રહેલ છે, તેમજ પ્રથમ ભાગ ખરીદનાર બંધુ એના નામ અમારી પાસે નથી, જેથી જેમણે બીજો ભાગ ન લીધે હોય તેમણે અમારી પાસેથી મંગાવી લેવા. તે સિવાય તે ચરિત્ર અપૂર્ણ રહેશે. સેક્રેટરી,
શ્રી જેનું આત્માનંદ સભા-ભાવનગર,
શ્રી સુપાર્શ્વનાથ ચરિત્ર (ભાષાંતર),
- ભાગ ૧ લે તથા ભાગ ૨ જો. (અનુવાદક:-આચાય" ભહારાજ શ્રી અજીતસાગરજી. ) પ્રભુના કલ્યાણકો અને દેવાએ તે વખતે કરેલ અપૂર્વ ભક્તિનું વિસ્તારપૂર્વક વર્ણ ન શ્રીસુપાર્શ્વનાથ પ્રભુને કેવળજ્ઞાન ઉત્પન્ન થયા પછી અનેક સ્થળે વિચરી ભવ્યજીવને આપેલ ઉપદેથા, અનેક કથાઓ, શ્રાવક જનતાને પાળવા લાયક વ્રતા અને તેના અતિચારા વિગેરેનું વર્ણન ઘણુ જ વિશાળ રીતે આપેલ છે. આ કથાના સંથામાં બુદ્ધિના મહિમા-સ્વભાવનું’ વિવેચન, અદ્ભૂત તત્ત્વવાદનું વર્ણન, લૌકિક આચાર, વ્યવહાર, સામાજીક પ્રવૃત્તિ, રાજકીય પરિસ્થિતિ, ધાર્મિક પ્રભાવ તથા નૈતિક જીવન વગેરે તત્ત્વનો પણ સમાવેશ કરવામાં આવેલ છે. એકંદર આ ગ્રંથ માનવજીવનના માર્ગ દર્શક, જૈન દર્શનના આચારવિચારનું ભાન કરાવનાર એક પ્રબળ સાધનરૂપ છે.
ઉંચા રેશમી કપડાના પાકા બાઈડીંગના એક હજાર પાનાના આ બે ગ્રંથની કિંમત 3. ૪-૮-૦ પાસ્ટ બુચ જુદા.
For Private And Personal Use Only
Page #34
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir સ્વતંત્ર નિવાહ. એ સુખનું સર્વ થી વ્હાટું સાધન છે. બીજાના આશ્રય અથવા વગવસીલા ઉપર નિવાહનો આધાર રાખનારા જુવાનોની જીદગી ઘણી દુ:ખદાયક નીવડે છે. પરાધીન થઈને ઘણાએક જુવાનો પોતાનું સ્વરૂપ ભૂલે છે તથા પોતાનામાં કાંઈ પણ પાણી કે પરાક્રમ હોય છે તેના અનુભવ કરવાનો તેમને પછી અવકાશ મળતા નથી. પછી તે પોતાના અન્નદાતાઓની આજ્ઞા અને મેઢાના એલ ઉપાડી લેવાને તત્પર થઈ રહેવુ તથા ખુશામત કરવી એજ તેમનું નિત્ય કર્મ નિમાઇ ચૂકે છે. જીંદગીમાં અતિ ઉપયોગી અને સુખકારક સાધન જે તે સ્વપરાક્રમ તેને ત્યાગ કરીને ફક્ત અભણુજ નહિ પણ ભલભલા ભણેલા પણ. ભૂલ કરીને પરત ત્રતાને પસંદ કરે છે ! આ કેવી સતાપની વાર્તા છે ! ગ્રોરા | જુવાન ભાઈ એ ! જો તમે તમારા અને તમારા દેશના ઉદય ઈચ્છતા હો તો તમારે તમારી જીંદગીમાં પ્રવેશ કરતાં પ્રથમ તે સ્વતંત્ર નિર્વાહનો રસ્તો શાધવા. જો તમે સુખને ઇરછતા હો તો તે સુખ માત્ર તમારા પોતાનાજ પરાક્રમમાં રહેલું છે. સ્વતંત્ર વૃત્તિને 2 હું પરાક્રમ કે પુરૂષાર્થ સમજું છું ; અને એ સ્વપરાક્રમથીજ તમે સ્વતંત્ર થઈ શકશે. તમારામાંના ઘણાએક સ્વતંત્રતાનો જે અર્થ કરે છે, તે પ્રકારની આ સ્વતંત્રતા તમે સમજશે નહિ. 88 વડિલાની આજ્ઞા નહિ માનતાં પોતાની ઈચ્છા પ્રમાણે છ દપણે વત્તવું'.” એ કાંઈ ખરી " સ્વતંત્રતા '' નથી. '' સારાં અને સાચાં કામ કરવાની નિડરતા U અને નઠારાં તથા ખાટાં કામ કરવા તરફ વૃત્તિને૩ ઉશ્કેરનારી લાલચે કે આશાઓને આધીન નહિ થવાના દઢ નિશ્ચય " એટલીજ સ્વતંત્રતાની વ્યાખ્યા છે. સ્વાધીનતા, સ્વાશ્રમ અને વપરાક્રમ એ બધા લગભગ સ્વતંત્રતાને સૂચવ. નારા શબ્દો છે. બીજાને માથે પડયા વિના પોતાનાજ પરાક્રમ કે પુરૂષાર્થ થી L પ્રમાણિકપણે ઉદ્યોગ કરીને જાડા પાતળા રેટ મેળવી પિતાનું, પોતાના ! કુટુંબનું અને બની શકે તે બે બીજા માણસેનું પોષણ કરનારા માણસને હું સુખી અને સ્વતંત્ર સમજું છું. માબાપ, વડિલે કે સમજુ માણસની માજ્ઞાના અનાદર કરીને યથેચછ વત્ત નારા માણસોને 88 સ્વતંત્ર " કહેવા કરતાં 86 વછ દી” કહેવા એ વધારે બંધ બેસતુ છે " નિરૂધમી પણ અથવા આળસ ? . અને જાત મહેનત અથવા સ્વપરાક્રમ " એ બન્ને પરસ્પર વિરૂદ્ધ ગુણા છે. ઉદ્યમ વિના માણસને સવત ત્રતા પ્રાપ્ત થતી નથી અને સ્વતંત્રતા વિના ખરૂં સુખ કદી પણ સાં પડતું નથી, એ વાત તરફ પ્રારંભમાંજ તમારૂ લક્ષ એ ચવાની મેં જરૂર જાણી છે. 4 યુવાવસ્થાના શિક્ષક " 9. Independent livelyhood. 2. Hals (Lively-hood). 3 Hd qale For Private And Personal Use Only