Atmanand Prakash Pustak 022 Ank 10

Author(s): Jain Atmanand Sabha Bhavnagar
Publisher: Jain Atmanand Sabha Bhavnagar
Catalog link: https://jainqq.org/explore/531259/1

Page #1

Reg. N. B. 431
श्रीमधिजयानन्दसूरि सद्गुरुभ्यो नमः Sooooooooooooooo
000000
आत्मानन्द प्रकाश
CONNANONOORDONNNNNNNNNNO
॥स्त्रग्धरावृत्तम् ॥
अस्त्येतत्पुत्रपौत्रादिकमखिलमहो बन्धनायैव लोके, द्रव्यं चातिप्रमाणं मदमलिनधियां केवलं दुःखदं स्यात् । नित्यं तच्चिन्तयित्वा मतिमलहतये प्राप्तये ज्ञानराशेर, आत्मानन्द प्रकाशं विदधतु हृदयेऽज्ञाननाशाय जैनाः ॥१॥
पु. २२. वीर सं. २४५१. वैशाख, आत्म सं. २६ । अंक १० मो. प्रकाशक-श्री जैन आत्मानन्द सभा-भावनगर
વિષયાનું કમણિકા.
विषय.
पृष्ट विषय. १३०४-वा-३०५, (५)... २३३४ मिशीनी यावश्यता.२.४८ २ विश्वयना अध....... २३४ ५ तानी अक्षय अति. ... २५० 3 गुणमा मे मनुष्ये व्यक्त
मान समायार.. ... २५४ बारमा भवत ....... २४२
ܠܠܦܛܟܐ
अपि भूध्य ३.१) याला मयं माना ४. આનદ પ્રીન્ટીંગ પ્રેસમાં શાહ ગુલાબચંદ લલુભાઈએ છાપ્યું-ભાવનગર.

Page #2

શ્રી નવપદજીની પૂજા (અર્થ, નાટ, મંડલ, યંત્ર, વિધિ વગેરે સહિત.)
આમન્નતિ માટે શાસ્ત્રકાર મહારાજે વિવિધ માગે નિર્માણ કરેક્ષા છે. પરંતુ પ્રભુભક્તિમાં ! નલીન થઈ દષ્ટસિદ્ધિ જલદી પ્રાપ્ત કરવા માટે, પૂર્વાચાર્ય પ્રણિત પૂજાઆ એક વિશિષ્ટ કારણ છે. જયારે જ્યારે જિનાલયમાં પૂજાપાઠકે સામસામા બેસી પૂજાની ધુન તાલ, શૂર, વાજિત્ર ૨ થે મચાવી રસપૂર્વક એકતાન થઇ ભાગ લઈ રહ્યા હોય ત્યારે એક અપૂર્વ રમણીય દેખાવ થતાં શ્રોતાવર્ગ તે રસમાં તરલ થઈ જાય છે; તેટલું જ નહીં પણ મનુષ્યને શું પણ દેવતાઓને પણ તે આકર્ષક બને છે અને સમજદાર મનુષ્ય તો, તેમાં મુગ્ધ બને છે. જેથી તેની ભક્તિ કરનાર વર્ગ તેવા સંજોગમાં કમની નિર્જરા ચેકસ કરે છે. આ ધુ” થવા માટે એક તરફ સંગીત પદ્ધતિ પ્રમાણે તાલ, શુરમાં વાજિંત્રની સાથે મિલાવટ થાય તેમ પૂજા ભણાવવી, અને બીજી બાજુ પ્રભુભક્તિ માટે બણાતી પૂજાના અર્થનું જ્ઞાન હોવું; એમ હોય ત્યારેજ એકલીનતા થતાં હેતુ–મોક્ષ સાધ્ય થાય છે. એવા હેતુથીજ શ્રીમદ્ યશોવિજયજી મહારાજ કૃત નવપદજીની પૂજા, અમાએ તેના ભાવાથ, વિશેષાથ" અને નાટ સાથે તૈયાર કરી પ્રકટ કરેલ છે. સાથે શ્રી નવપદજીનું મડલ તે તે પદેના વર્ગ-રંગ અને તેની સમજ સાથે, વિવિધ રંગ અને સાચી સેનેરી સાહીની વેલ વગેરેથી તથા શ્રી નવપદજીના મંત્ર કે જે આયંબીલ–એાળા કરનારને પૂજન કરવા માટે ઉપયોગી છે, તે બંને છબીઓ ઉંચા આર્ટ પેપર ઉપર મેટા ખર્ચ કરી ધણા સુંદર સુશે ભિત અને મનહર બનાવી આ પ્રથમ દાખલ કરવામાં આવેલ છે. આ સાથે શ્રી સિદ્ધચક્રજી મહારાજનું આરાધન કેમ થાય, તેની સંપૂણુ ક્રિયાવિધિ, ચૈત્યવંદન, સ્તવન, સ્તુતિઓ અને સાથે શ્રીમાન પદ્મવિજયજી મહારાજ અને શ્રીમાન આત્મારામજી મહારાજ કત નવપઢજી પૂજા દાખલ કરેલ છે. ઉંચા એન્ટીક પેપર ઉપર ગુજરાતી સુ દર | Rા જુ દા ટાઈ પેથી છપાવી ઉંચા કપડાના બાઈડીંગથી અલ'કૃત કરેલ છે. એટલે કે બાહ્ય અને અત્યંતર થી તેની સંદર્ય તા | કરવામાં આવી છે. જેથી તે પ્રમાણે આરાધન કરનાર કે પૂજન ભણાવનાર ને આહાદ ઉત્પન્ન થવા સાથે કમ નિજ રા થતાં માક્ષ સમી પ લાવી મૂકે છે. આ ગ્ર થતું નામજ જયાં પવિત્ર અને પ્રાત:મરણીય છે ત્યાં તેની ઉપયોગીતા અને આરાધના માટે તે કહેવું જ શું | શ્રી નવપદજી આરાધનના જીજ્ઞાસુ અને ખપી માટે આ એક ઉત્તમ કૃતિ છે. અને તેમાં ગુરૂ મહારાજ. નવપદજી મહારાજનું મડલ અને યત્ર આ ઋ ક માં દાખલ કરેલ હાઈ આ ગ્રંથ વાંચનાર તેની અપૂર્વ રચના જણાયા સિવાય રહે તેવું નથી. આ માટે વધારે લખવા કરતાં! તેનો ઉપયોગ કરવા નમ્ર સુચના કરીયે છીયે. કિં"મત રૂા. ૧-૪-૦ પાસ્ટેજ જુદુ'.
સિવાય શ્રી નવ પદજી મહારાજનું મંડલ કે જે ઉપર જણાવ્યા પ્રમાણે વિવિધ રંગો અને સાનેરી શાહીથી ધણુ જ સુ દર ઉચા આર્ટ પેપર ઉપર છપાવેલ છે તે તથા શ્રી સિદંચળ મહા. રાજને યત્ર કે જે દશન, પૂજન માટે બ ને ધણી ઉપચેગી વેત એ હોવાથી આ પ્રકમાં દાખલ કરવા ઉપરાંત છુટી કેપીયા પણ તેના ખપી માટે વધારે તયાર કરાવી છે..
શ્રી નવપદજીને યત્ર ચાર આના-શ્રી સિદ્ધચક્રજીના યંત્ર એ આના-પેસ્ટેજ જીદ, આ બંને પ્રાતઃકાળ માં ઉડતાં દર્શન માટે ખાસ ઉપયોગી ચીજો છે માત્ર ઘણીજ થાડી નકલે છે જેથી જલદી મંગાવવી.

Page #3

જલદી મંગાવો ! નહી તો તક ખાશા ! જલદી મંગાવે ! શ્રી સુપાર્શ્વનાથ ચરિત્ર (ભાષાંતર.),
ભાગ ૧ લા તથા ભાગ ર જે. ( અનુવાદક: આચાર્ય મહારાજ શ્રી અજીતસાગરેજી ) પ્રભુના જન્મ મહોત્સવ વગેરે કલ્યાણુકા અને દેવેએ તે વખતે કરેલ અપૂર્વ ભક્તિનું વિસ્તારપૂર્વક વર્ણ ન, શ્રીસુપાર્શ્વ નાથ પ્રભુને કેવળજ્ઞાન ઉત્પન્ન થયા પછી અનેક સ્થળે વિચરી ભવ્ય જવાને હિતકર ઉપદેશ અનેક કથાઓ સહિત આપેલ છે. જે માં તત્વજ્ઞાનનો બાધે એવા આપવામાં આવેલ છે અને તેની અલૌકિક રચના એવી છે કે આ ચરિત્ર ઉત્તમ શૈલીનું છે. એમ વાંચકવર્ગને નિઃસ દેવું જણાય છે.
- આ ચરિત્ર ગ્રંથામાં શ્રાવક જનાને પાળવા લાયક છે અને તેના અતિચાર વગેરેનું વર્ણન ઘણું જ વિશાળ રીતે આપેલ છે, જે બીજે સ્થળે આટલું વિસ્તારપૂર્વક મળવું અસંભવ છે; એટલું જ નહિ પરંતુ આ કથાના થામાં બુદ્ધિનો મહિમા-સ્વાભાવનું વિવેચન અદ્ભૂત તત્તવવાદનું વર્ણન, લોકિક આચાર, વ્યવહાર, સામાજીક પ્રવૃત્તિ, રાજકીય પરિસ્થિતિ, ધાર્મિક પ્રભાવ તથા નૈતિક જીવન વિગેરે તત્તવનો પણ સમાવેશ કરવામાં આવેલ છે. એ કે દર આ ગ્રંથ માનવજીવનનો માર્ગ દશ ક, જૈન દર્શનના આચાર વિચારનું' ભ.ન કરાવનાર અને તત્વજ્ઞાન પ્રાપ્ત કરી અમાને મેક્ષ પ્રાપ્ત કરવા માટે એક પ્રબળ સાધન રૂ૫ છે. '
ઉંચા એન્ટ્રીક કા ગળા ઉપર, સુંદર ગુજરાતી ટાઈપમાં ઉંચા રેશમી કપડાના પાકા બાઈડીંગથી અલ'કૃત કરેલ છે. એક હજાર પાનાના આ બે ગ્રંથની કીંમત રૂ. ૪-૮-૦ પાસ્ટ ખચ જુદા.
આ બંને પ્રભુનાં ચરિત્રા ધરમાં, પુસ્તકાલયમાં નિવાસસ્થાનમાં અને કોઈ પણ પ્રસંગે સમરણુ-મનન માટે કોઈ પણ પાસે ( બંને પ્ર થ ) હોવા જોઇએ.
ઘણીજ થાડી નકલ સીલીકે છે. આદશ જૈન શ્રીરના.
‘પ્રાતઃસ્મરણીય માંગલ્યકારી ચાંદુ પવિત્ર માતાએ-આદર્શ શ્રીરના અને મહાસતીઓનાં વૃતાંત આ ગ્રંથમાં આપવામાં આવેલ છે, જે સ્ત્રી જાતિનું મહત્વ અને સ્ત્રીના ગુણાના પરમ વિકાસ કરનાર એક ઉપદેશાત્મક રચના છે.
સતી ચરિત્રની આ કથાઓ સાથે સ્ત્રી કેળવણી કેટલી જરૂરીયાતની છે ? શ્રી કેળવણી કેવી હોવી જોઇએ ? તેનુ' પણ આ ગ્રંથની શરૂઆત માં વિસ્તારથી વિવેચન કરવામાં આવેલું છે. કોઈ પશુ મનુષ્ય માટે આ ઉ૫યોગી ખાસ ગ્રંથ છે, જલદી મંગાવા. કિંમત રૂા. ૧-૦—૦ પાસ્ટેજ જુદુ'.
મળવાનું સ્થળ – શ્રી જેન આ માનદ સભા-ભાવનગર.

Page #4

તૈયારું છે. એક અપૂર્વ શ્રેય
તૈયાર છે. પૃષ્ઠ ૫૫૦
શ્રી દાનપ્રદીપ ભાષાંતર. કિ મત રૂા. ૩, ( જિન આગમ રૂપી અગ્નિ પાસેથી વિવિધ પ્રકારના અથ” રૂપી તેજને ગ્રહુ છુ કરી જિન શાશન રૂપી મહેલમાં દાન રૂપી દીવાને પ્રગટ કરનાર અપૂવ' ગ્રંથ )
(અનેક મહાન નરાના ચરિત્રો સહિત) ધર્મના ચાર પ્રકાર-દાન, શીયલ, તપ, અને ભાવમાં દાનધમ તે મુખ્ય છે, તે દાન માં ય પ્રકારે છે. આ ગ્રંથમાં તેના ત્રગ પ્રકાર ના તદાન, અમદાન, અને ઉ પરું? સુપાત્ર વિગેરે દાનનો સમાવેશ કરેલ છે.
શાનદાન વિના કોઈ પણ મનુષ્યને સ્વ૯૫ ધ મ પણ સ ભરતા નથી. અભયહાન ૩ (ઈ મેધ વષવાથી તૃણના એ કરાની જે મ સર્વ ધર્મો વૃદ્ધિ પામે છે. તે સિવાય સુકાઈ જાય છે.' અને સુપાત્રનું પાષણ કરવાથી ઉપષ્ટ ભદાન તે સમગ્ર 'ધ મતે અવધ ઉપકારક છે.
આ દાન તીથ' કર ભગવાન ચારિત્ર લીધા પૂર્વ એક વ »'પી આપે છે અને કેવળજ્ઞાન પ્રાપ્ત થયા પછી પણ પ્રથમ દેશનામાં દાનધમ ની દેશના આપે છે. જયારે શીયલ ' તપ, અને ભાવ સહુ ણ કરનારને ઉપકાર કે થાય છે, ત્યારે આ દાનધમ લેનાર તથા આપનાર બનેને ઉપકાર થાય છે. આ દાન ધર્મનાં ભેદો તેનુ વિસ્તારયુકત વર્ણન તેના અભ્યતર ભેદ, અને આ દાન ધર્મનું આરાધન કરનાર આદર્શ જેત મહાન પુરૂષોના વીશ અદભુત ચરિત્ર, કથાઓ, અને બીજી અ ત ત વિશેષ ચમતકારીક કથાએ આ ગ્રંથના બાર પ્રકાશમાં આ ૫વામાં રમાવેલ છે. ધર્મના ચાર ભેદોમાં તે મુખ્ય હોવા થી તે આદરનારને તે સરલતાથી પ્રાપ્ત થતાં માક્ષસુખ જલદી પ્રાપ્ત કરી શકે છે જે આ પ્ર થ વાંચવાથી સહજ માલુમ પડે તેમ છે..
દાનધર્મના માટેના તેના ભેદો, પ્રકાર, ઉપભેદી અને સરલ વિરતાર પૂર્વક વિવેચન અને સચેટ દ્રષ્ટાંત કથાઓ સાથેના આવા એક પશુ અત્યાર સુધીમાં પ્રગટ થયેલ નથી. આ ગ્રંથ સાઘ ત વાંચવાથી ગમે તેવા મનુષ્ય પશુ દાનધમ અાદરવા તત્પર થાય છે અને તેના આત્માની નિર્મળતા થતાં તે જલદીથી પાતા માટે પરમાતમાં સ્વરૂપ પ્રા'ત કરી શકે છે. સુમારે! પપ૦ પાનાના ૬૩ કારમને આ દળદાર ગ્રંથ, ઉંચો અને એન્ટીક પેપર ઉપર સુંદર ટાઈપથી છપાવી-સુશોભિત રેશમી કપડાના પાકું ખાઈ ડીંગ કરાવી તયાર કરેલ છે. આ ગ્રંથની બાહ્ય અને અન્ય તર સુ દરતા એટલી બધી છે કે તે ખરી ઘા પછી વાંધા વગર રહેવાતું નથી.'
| દરેક મનુષ્યએ પેાતાના ધરમ-લાય પ્યુરીમાં અને નિવાસસ્થાનમાં તથા મુસાફરીમાં માં ઉ પાણી ગ્રંથ રાખવા જોઈએ કિ. ૩-૦-૦ પટેજ અલગ.
જલદી મગાવે ! થાડી નકલ સીલીકે છે. જલદી મંગાવો !
શ્રી નેમનાથ પ્રભુનું ચરિત્ર. શ્રી નેમનાય ભગવાન તથા સતી રામતીનું નવ ભવનું અપૂર્વ ચરિત્ર, સાથે જૈન મહા - ભારત-પાંડવ કૌરવાનું વર્ણન, અતુલ પુણ્યવાન શ્રી વસુદેવ રાજાના અદ્ ભુત વૈભવની વિસ્તાર પૂર્વક કથા, મહા પુરૂષ નળરાજા અને મહાસતી દમય'તીનું અદભૂત જીવન વૃતાંત તે સિવાય પ્રભુના પાંચ કલ્યાણકા, પરિવાર વણ ન અને બીજી અનેક પ્રશ્યશાળી જતાના ચરિત્રથી ભરપુર, સુદર ટાઈપ, સુશોભિત બાઈડીંગથી અલ’કત કરેલ આ ગ્રંથ છે. વાંચતા અલાદ ઉત્પન્ન થાય છે. કિંમત રૂા. ૨- ૦-૭ પહેજ જુદુ.

Page #5

Cere
म.
प्र
.श..
R
oza.... ..... oz.... .. ......-o r rower
॥ वंदे वीरम् ॥ कि भंते ? जो गिलाणं पडियरह से धरणे उदाह जे | तुर्म दंमगाणं पडिवज्जइ ? गोयमा! जे गिलाणं पडियरइ । से * केगाडेणं भंते ? एवं वुच्चई ? गोयमा ! जे गिलाणं पडियरइ से | मंदसणणं पडिवज्जइ जे मं दंसणेणं पडिवज्जइ से गिलाणं
पडियरइ ति। प्राणाकरणसारं खु अरहताणं दंसणं, से तेण* द्वेगां गोयमा ! एवं बुच्चइ-जे गिलाणं पडियरइ से मं पडिवजइ, * | जे म पडिवज्जइ से गिलाणं पडियरइ ।।
पुस्तक २२ ] वीर संवत् २४५१ वैशाख आत्म संवत् २६. [ अंक १० मो.
"फर्ज-वा-कर्तव्य "
(१) समजायले नि " " तो मानव पणे तदेव छ, સારાંશ શાસ્ત્ર વિકતા સહુ દેવ ત્યાં આફિન છે,
જ્યાં આર્ય સંસ્કૃતિ સંભવે પહિચાન પુણ્ય પ્રભાવના, દેવી પ્રભાનું દશ્ય એ બતલાવતા વિદ્ધ૬ જના.
વિધ વિધ જાતી ફર્જની અધિકાર સમજી આચરો, સાક્ષીત્વ ભાવે સાધ્ય એ સ્વામિત્વ સંજ્ઞા પરિહરો; ત્યાગી ગૃહિ નિજ નિજ માગે ફર્જ શુદ્ધ બજાવશે, આત્મિક આનંદ સાથ ઈસિત અર્થને પ્રકટાવશે.
सय घन. KEXXXXXSEXSSSXESXSXSRO

Page #6

૨૩૪
શ્રી આત્માનઃ પ્રકારો
વિશ્વરચના પ્રબંધ.
નિવેદન આઠમુ.
( ગતાંક પૃષ્ટ ૨૧૪ થી રાફ )
પૃથ્વી સ્થિર છે એમ નિશ્ચય થતાં ગતિનું માન પશુ ખાટું સમજવામાં આવી જાય છે. કારણ કે અંગ્રેજ વિદ્વાના કહે છે કે પૃથ્વીનેt પરીધ ૨૫૦૦૦ ( ૨૪૮૫૮ ) માઇલના છે ને તે સૂર્યની આસપાસ દર સેકડે ૧૮ માઇલ ગતિના વગથી એક વર્ષમાં ૫૦ ક્રોડ ( ૧૮×૬૦x૬૦×૨૪×૩૬૫=૫૮૫૦૦૦૦૦૦ ) માઈલ ચાલે છે. તે ભ્રમણની દૃષ્ટિએ ગણુના કરતાં પૃથ્વી સૂર્યથી ૯૫ કોડ માઇલ દૂર છે
આ વાત પણ બીન પાયાદાર છે. કારણ કે એક દશ ફુટનું પરિઘવાળુ પીપ લઇએ, તેની ઉપર એક લાલ ચિહ્ન કરી તે પીપને ફેરવાયેતા ચિહ્ન ઉપર આવતાં પીપની દશ ફુટની ગતિ થશે, તેમજ પૃથ્વી પણ ૨૫૦૦૦ માઇલના પરિઘવાળી છે તેને મૂળ સ્થિતિએ પહાંચી વળવાને લગભગ ૩૬૫ દ્રીવસ જોઇયે છીએ. તા ૩૬૫ દીવસે તે ૨૫૦૦૦ માઇલની ગતિવાળા એક આંટો દઇ શકે અથવા પેાતાની દૈનિક ગતિ માનીયે તા પણુ ૨૫૦૦૦ માઈલની ગતિ માનતાં સાચુ ડરે. એટલે સૂર્ય આસપાસ એક વર્ષ ફરવાને તેટલે મા જોઇયે, આ માત્ર મધ્યમ દૃષ્ટિએ જોઈ શકાય છે છતાં લા કરોડ માઇલનું મહાન ગતિ ક્ષેત્ર આખ્યુ તે કેટલે અ ંશે સત્ય છે તે વિચારણીય છે. કેમકે ચાકુ ચાકુ સાળ એવી ગણતરી સત્ય હોય પણ ચાર શા માટે લીધા તે તપાસવામાં વસ્તુના સત્યાંશ મળે છે તેમજ અહી દીનગતિથી સ્ક્રૂની જેમ ચડતી ગતિ માની શકીચે તા કદાચ માની શકાય પણુ પૃથ્વીના પરિઘ અને અઢાર માઇલની ગતિની સત્યતા હોય ત્યારે ના ? માત્ર પૃથ્વી ફરતી માનવાથી ને શિવમાં આકષ ણુ માનવાથો આંકડા કુટની સાબીતી ઉભી રહે છે, પણ ઉપક્ષી બન્ને ક્રિયા થતી નથી તા આ ગણુના સત્ય કેમ ઠરે ? વિદ્યાથી—અ —આ ગણનામાં તે વર્ષ પ્રકાશ ગણિતની સહાય છે સૂર્યમાળાની અસત્યતા સાખીત થવા છતાં આ ગણનામાં ફેર પડવાની સંભાવના રહેતી નથી. ફાફાલ્ટના પ્રયોગથી શેાધાયુ છે કે પ્રકાશના વગ દર સેકંડે ૧૮૬૦૦૦ માઇલ છે, હવે બૃહસ્પતિને તેના ચદ્ર પરથી સૂર્યના પ્રકાશને અહીં આવતાં ૮ મીનીટ લાગે છે, પહેલી જાતના તારાના પ્રકાશ આવતાં ૧૫ મીનીટ, બારમી જાતિના ૩૫૦૦ ને અતિ ક્રૂ ૧૪૦૦૦ વર્ષ લાગે છે એ શેાધાયુ છે, તેા સેકડ ગતિ માઇલને મીનીટની ત્રિરાશી કરતાં સૂર્ય અહીથી ા કરોડ માઇલ દૂર છે, તુ પાસેમાં પાસે ૯૧૧૦૦૦૦૦ માઇલ ને દૂરમાં દૂર ૯૪૬૦૦૦૦૦ માઇલ રહે છે.
અધ્યાપક-તમા પણ કબુલ કરશે કે આ વાતને પણ સૂર્ય માળા સાથે

Page #7

વિધરચના પ્રબંધ.
૨૩૫ સંબંધ છે. કારણ કે વર્ગ મહત્વ કે જાતિ એ સૂર્યમાળામાં સંજ્ઞાઓ છે તો સૂર્યમાળાના વૃથા વાદમાં ઉપલી વાતને પણ પાણીચું પરખાવવું પડે છે, તેમજ પ્રકાશ પરથી પણ એ કથન અસત્ય ઠરે છે. સૂર્યના પ્રકાશને અહીં આવતાં જરા પણ વાર લાગતી નથી. આકાશમાં વાદળાં જેમ ચાલે છે તેની છાયા પણ તેની સાથે ગમન કરે છે ને પછવાડે સૂર્યને પ્રકાશ અવિલંબે પડ્યા કરે છે આમાં કાંઈ પણ તફાવત પડતો નથી. ઉદાહરણ તપાસીએ તો વીજળીને ઝબકારો તુરત આપણે નીરખી શકીયે છીયે. જો કે ગર્વ માટે વીજળી થયા પછી ઘણે વખત ચાલ્યો જાય છે, પણ પ્રકાશના ચમત્કારની આપણને તરત અસર થાય છે. વિદ્યત્માછલી ઝગમગવાળી માછલીના પ્રકાશથી પણ પ્રકાશ ગતિમાં કાળક્ષેપ કલ્પી શકાતા નથી. તેમ રવિને દેખતાની સાથે જ આપણે તેના પ્રકાશને દેખીયે છીયે. દીવાને પ્રકાશ પાસેના ભાગમાં અતિશય ને દૂર ભૂમિમાં એાછા દેખાય છે તેમ માત્ર સૂર્યમાં ફેરફાર જણાય બાકી પ્રકાશને આવતાં અંતર છે જ નહિ.
સૂર્યપન્નતિમાં રવિના ગતિ માંડલા ૧૪ ને બીજા ગ્રહોના ગતિમાર્ગ ૮ વગેરે કહ્યા છે. તે જ પ્રમાણે તેનું ગમન ક્ષેત્ર છે તેમાં સૂર્ય વગેરે ફરે છે.
વિદ્યાથી–સૂર્ય પૃથ્વીથી બાર લાખ ગણે માટે છે જેમકે એક મોટી અગ્નિની ચીરા કરે ને પાસે શેર કે બશેર માટીનો ગોળ રાખો તેમાં અગ્નિ તે સૂર્ય, ગેળે તે પૃથ્વી, અજવાળા તરફનો ભાગ તે દીવસ ને અંધારા તરફને ભાગ તે રાત્રી, ક૯પ આ પ્રમાણે પૃથ્વી નાની છે ને સૂર્ય મટે છે ?
અધ્યાપક–આ વાત પણ અસત્ય છે. રોટલીને તાવડી પર ફરી ફરી ફેર. વતાં ઉની થતી જાય છે તેમ તમારી વાત માની લઈયે તો પૃથ્વીમાં ઉષ્ણુતા વધે ને આવી અગ્નિ પાસે તે નિત્ય ત૮૫જ રહે પણ તેમ બનતું નથી, તે સૂર્યને નાનો માનવે પડે છે ને સુર્ય નાનું છે તો તે ઉદયાચલ પર આવતાં આપણું ને તેનું અંતર ઘણું હોવાથી ઠંડા દેખાય છે. મધ્યા-ઉષ્ણને વળી સાંજે ઠંડા દેખાય છે.
વિદ્યાથી–પાશ્ચાત્ય વિદ્વાને કહે છે કે દર ૨૦ વર્ષે રવી ૧ માઇલ ઘટે છે આ રીતે બે હજાર વર્ષ થતા રવીને સંકોચ પણ ઈદ્રિયગ્રાહ્યા થઈ શકે તેમ નથી. મી. હેમહેલજ પણ કહે છે કે સેર જગતનો રાજા રવિ સંકેચાવાથી અતિ ગરમી વધે છે. રવિ ૮૫ માઇલ માત્ર એ છે થવામાં જે ઉષ્ણુતા થાય છે તેથી ૨૨૯૦ વર્ષ તાપ ફેલાશે. વળો અત્યારે સૂર્યની ઉપાધિક ગતિનું કારણ તપાસીયે તો તેઓ કહે છે કે કિરણે વાંકા પડવાથી ઓછી ને સીધા પડવાથી વધારે ગરમી પડે છે.
અધ્યાપક–બુદ્ધિથી ઘડેલ કેરડાનો ઉત્તર બુદ્ધિથી જ ઉકલે છે. તમારી કેટલીક માન્યતામાં સંમત્ત વ્યકિતઓના આ વાતથી વિરૂદ્ધ મત છે જુઓ.

Page #8

૨૩૬
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ. વીલીયમ ટાઈમ્સના મતે રવિનું તેજ ૬૦૦૦ વર્ષ સુધી હાલની જેવું રહેશે. કેટલાક વર્તમાન વિદ્વાનો કહે છે કે વાયુ પદાર્થમાંથી ગરમી નીકળતાં તે વધારે સંકેચાય છે એ નિયમે રવિ દર સો વર્ષ ૪ માઈલ ઘટશે. આ કારણે જ રવિમાં ગરમી છે એમ માનવું (વિશ્વપત્તિ તત્વ ) પણ આપણે તે આ પ્રશ્નોત્તરના બંન્ને મને બેટા માનવાનું છે જે માટે ઘણું વિરોધ મત છે. તારડેન્સ જેન્ડ પૃથ્વીને દર વર્ષે ૫૦૦ ટન વધારે માને છે. અહીં સૂર્યની સંકેચતા માની છે પણ તેવું કાંઈ બનતું નથી તથા વાયુ પરિવર્તનથી કિનું વક્રીભવન મનાય છે તે પણ ઠીક નથી પણ સ્પષ્ટ રીતે પૃથ્વી મોટી છે અને રવિ નાનો દેખાય છે, વળી જેમ સૂર્ય ઘરની એક બાજુ જવલ ત તાપ આપે છે, અને બીજી બાજુ છું અજ. વાળું આપે છે તેમ સૂર્ય પૃથ્વીથી મોટો હોય તો પિતાના સર્ચલાઈટથી અધિક તેજસ્વી એકજ કીરણુવડે પૃથ્વીની ચારે બાજુ પ્રકાશ ફેલાવી શકે તેમ બનવું જોઈએ, જ્યારે સંપૂર્ણ રવિ માટે તો પૂછવું જ શું ! પરંતુ આ પરિસ્થિતિ દેખી શકાતી નથી (જુઓ બે ફૂટ વ્યાસવાળી સર્ચલાઈટ અને ૪૩૦ ફૂટ દૂર રહેલે વટાણે યાને ૪૩૦૨૪= એક ઈચ પ્રમાણુવાળી સર્ચલાઈટ અને ૧૮ ફટ દૂર ટાંગેલ વટાણે) પણ સૂર્ય પૃથ્વીની પ્રત્યે એક સર્ચલાઈટ જેવું કામ કરે છે તેથી દિનરાત્રિના બનાવે સાચા બને છે.
વળી તમારી માન્યતામાં અરૂણોદય કે સંધ્યા માટે સ્પષ્ટ ખુલાસો મળતા નથી, કારણકે જે સાયંકાલે સંધ્યા ખીલે છે તેમાં કદાચ સૂર્યની એક બાજુ સંધ્યા ખીલવનારો પ્રકાશ માનીએ તો સૂર્યની બીજી બાજુ જતાં પણ પૃથ્વીમાં સંધ્યા થવામાં વાંધો આવી ઉભો રહે છે. કદાચ દરેક તરફ એ પ્રકાશ માની લઈએ તો હંમેશાં નિરંતર સાંજે અને સવારે એક સરખી સંસ્થા ખીલવી જોઈયે. આ પ્રમાણે ગુંચવાડે ઉભે થાય છે. તેથી હવે આધુનિક પાશ્ચાત્ય વિદ્વાનો તો પૃથવીને ધમ કેતની જેમ પુછડું હશે, એવા વિચારમાં ખેંચાયા છે. તથા સૂર્ય સવારે ઘણીવાર લાલ દેખાય છે, આનું પણ કારણ સૂર્યને માટે માનનાર નહીં આપી શકે પણ પૃથ્વીને સ્થિર માનનાર તુરત કહેશે કે રક્ત ઉદયાચલના સંયેગથી સૂર્યમાં લાલાશ દેખાય છે. આવી દલીલોથી સ્પષ્ટ થાય છે કે સૂર્ય પૃથ્વીથી નાનો છે
વિદ્યાથી—પણ પૃથ્વી તો ગાળ દડા જેવી છે શું ? અધ્યાયક-ના.
વિદ્યાર્થી—કહીકીત્સકુડ વિગેરે ભૂ ભ્રમણ કરી આવ્યા છે (બ. વિ. ) તેથી રવિ સમદ્રમાં ડુબે છે. દેવે તેને મારી બીજે દીને બીજે સૂર્ય ઉગાડે છે, અથવા વસ્કન દેવ સૂર્યને પશ્ચિમમાંથી પૂર્વમાં લાવી સ્વ વહાણમાંથી ઉગાડે છે. આ પુરાણ મતે ખોટા ઠર્યો છે ને સાબીત થયું છે કે સૂર્ય અસત થતું જ નથી.

Page #9

વિશ્વરચના પ્રબંધ.
૨૩૭ વળી ભૂ પ્રદક્ષિણામાં નરને ૪ર૮ દીવસ અને ઇવનિને ૩રા કલાક લાગે છે તે પૃથ્વી ગોળ દડા જેવી છે.
અધ્યાપક ફ્રાંસના ખગોળ શાસ્ત્રીય દબીન વતી ગ્રહમાં હાથીને જો ને જુના અનુભવીને જણાવ્યું પણ ખરું. આખરે વિશેષ તપાસ કરતાં જણાયું કે તે દુબન સામે ઉંદરડી આવી ગઈ હતી ( ખ૦ ) વલી હશલે પણ એક રાણીને શની દેખાડવા દુબન ગઠવ્યું ને સામે બગીચાની ભીંત પર શનિનું ચિત્ર મુકાવી દુબેનના છેડા તે તરફ ગોઠવી રાને શનિ દેખાડ્યો હતે, તે આવી રીતે ભૂલ આદિના કારણે બનતું હોવાથી દરેક વાત એકદમ વિશ્વાસી માની શકાતી નથી, બાકી જ્ઞાન અને બુદ્ધિથી વિચારતાં તો પૃથ્વી ગોળ છે એમ માની શકાતું નથી પણ સૂર્યાસ્ત નથી એ વાત ચોક્કસ છે.
વિદ્યાર્થી–ફેબ્રુઆરી તા. ૧૦ મીએ ૨૪ ક. ૧૪ મી. ૨૮ સેંકડનું દીનમાન હોય, જુલાઈ તા. ૨૭ મીએ ક. ૨૩. ૫૩. મી. એ. ૪૬ નું દીનમાન હોય. એપ્રીલ તા. ૧૫ જુન ૧૪૩૦ ઓગસ્ટ ૩૧ ડીસેમ્બર ૨૪ એ ચાર દીવસ ચોવીસ કલાક દીનમાન હોય આનું કારણ શું ? (ખ. વિ. )
૩૦ ઈગ્લાડમાં જુનની ૨૧ મીએ સૂર્યોદય ૩, ૪૪, અસ્ત ૮. ૧૮ ડીસેમ્બરની (શીયાલા) ૩૧ મીએ ઉદય ૮. ૮ અસ્ત ક. ૫૮ થાય છે જેથી ૪. ૧૮ બત્તી થાય છે તથા પ્રથમ ( દલપતકવિ) મકર સંક્રાતિ ૧૨ જાન્યુઆરીએ ને હાલ ૧૪ નન્યુઆરીએ પળાય છે પણ મકર સંક્રાત્તિ થનારી તારીખ તે ૨૧ ડીસેમ્બર જોવાય છે ( ખ.) આ અંગ્રેજી વર્ષના ચણતરમાં બહુ ગોટાળા થયા છે જે માટે તે વિષયના ગ્રંથો તપાસવા જરૂરી છે.
દિવસની લંબાઈનું માપ. દિવસ અને રાત્રીનું માન દરેક સ્થાનમાં સરખું હોતું નથી. દીવસ અને રાત્રીના માનમાં અપાધિક ફેરફાર રહે છે. આ પક્ષાએ મોટામાં મોટો દીવસ કેટલા દેશમાં કેટલા કલાકનો છે તે નીચેની નોંધપરથી સમજી શકાશે.
સ્વીડનનાષ્ટકલમ શહેરમાં લાંબા દીન ૧૮ ઘંટાનો સ્થાયી હોય છે ને તે દીવાની રાત્રી પાા ક્લાકમાં શેષ રહે છે (!)
| પિજબાર્જન નગરમાં દર વર્ષે પંદર દિવસ લાંબા હોય છે. પછી કેટલાક વખત સુધી રાત્રીની લંબાઈ વધે છે.
લંડન ઍમન અને પ્રશીયામાં લાંબા દિનનું માન ૧૬ કલાક હોય છે જ્યારે હામબર્ગ (જર્મની ડાઇક (પ્રશીયા)નગરમાં ૧૭ કલાક હોય છે.
નોના વાડે બુરિનગરમાં ૨૧ મેથી ૨૨ જુલાઈ સુધી એટલે ૬૩ દિવસોની લંબાઈ બહુ મોટી હોય છે પડ ( રૂશિયા ) ટેબલ ( સાઇબેરીયા) માં મોટો દીવસ ૧૮ કલાકનો ને નાના દીવસ ૫ કલાકનો હોય છે.

Page #10

૨૩૮
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ.
ટાનિયા ( ફીલ્લાન્ડ) નગરમાં ૨૧ મી જુને ૨૨ કલાક દીવસ હોય છે ને નાનામાં ના દિવસ ૩ (૨) કલાકનો હોય છે.
ન્યુયોર્ક ( અમેરીકા) માં મોટા દિવસોની લંબાઈ ૧૫ કલાકને મન્ટયાલ અને કાનડામાં ૧૬ કલાક હોય છે.
આ લાંબા દિવસે તે દર વર્ષે આવતાં લાંબા દિવસે સમજવાં. હિંદુસ્તાનમાં ઋતુઓના ફેરફારને લીધે રાત્રી દીવસની લંબાઈમાં પિષ અને જેઠ માસમાં) બે ચાર કલાકનો તફાવત હોય છે.
(ઝવાન. ૨૨/૮ ) અધ્યાપક–સુર્ય નાના અને મોટા માંડલામાં ફરે છે તેથી દીન માનને રાત્રી માનમાં ફેરફાર પડે છે. ઋતુ ફેરફાર પણ તેને લઈને થાય છે. (જે વાત આગળ દેખાડવામાં આવશે )
વિધાર્થી–-રવિ એક સાથે ઉગતું નથી તેનું કારણ પૃથ્વી સપાટ નથી એમ સમજાય છે જેથી ઉનાળે અમદાવાદની મધ્યરાત્રીના સમયે ઈગ્લાંડમાં સાંજ પડે છે વળી હિંદુસ્તાનમાં પણ સૂર્યોદય કાળના ફેરફારો જોઈ શકાય છે.
અધ્યાપક--આનું કારણ માત્ર એટલું જ છે કે સૂર્ય પાસેની ભૂમિમાં પ્ર કાશ નાંખે છે ને જેમ જેમ આગળ વધ્યો જાય છે તેમ તેમ નવી નવી ભૂમિમાં કિરણે નાખતા જાય છે ને પાછળની ભૂમિમાં અંધારું થતું જાય છે, જેમ દીવાને પ્રકાશ અમુક ભૂમિમાં પડે છે તેમ સૂર્ય માટે સમજવાનું છે કદાચ સૂર્ય પૃથ્વી થી મોટે હોત તો માત્ર આ ફેરફાર ન થાત એટલે સૂર્યનો પ્રકાશ દરેક સ્થાને ફરી વળે છે, ને “શ્રીમાન સાગર નંદસુરીશ્વરજી ના વચન પ્રમાણે કહીયે તે ભરતખંડમાં જુદા જુદા પ્રદેશને આ શ્રીને દરેક કાળે સૂર્યોદય ને સુયસ્ત થયા જ કરે છે
વિદ્યાર્થી--ધવ પર છ માસ દીવસ ને છ માસની રાત્રી હોય છે ત્યાં કુક સાહેબ જઈ આવ્યા છે. ત્યાં વહાણું (પરેઢીયું. સવાર) થવાની વિચિત્ર કિયા જોઈ લેડીકરીનનો કુકડો મરી ગયે હતું. ત્યાં માર્ચ તા. ૧૬ થી ૧૯૪ દીવસ રવિ તેજ રહે છે. ૪૮ દિવસ સંધ્યા પ્રકાશ, ૭૬ દીવસ અંધારું અને ૪૭ દીવસ અરૂણું પ્રકાશ થાય છે આણું માનવું? . વોરનની નંદનવની પલ્લિ પ્રમાણે આ માનવું કે ? (રા. તિલકત. મૃગશિર્ષ )
અધ્યાપક–આ સ્થિતિ ઉત્તરમાંજ થાય , પણ દક્ષિણમાં થતી નથી અને ત્યાં રાત્રી માટેના ફેરફારો પણ જોવાતા નથી. ત્યારે છ માસના દિવસ થવાનું કારણ પણ કોઈ વસ્તુનું આવરણ આવે છે. એમ સહુ કે કબુલ કરે છે. ઉત્તર ધ્રુવ દેખાય છે પણ તેની સ્થિરતા માટે કેટલાક તો ચોકકસ મત આપવા એકદમ હામ ભીડતા નથી (જ. જ્ઞા) તેમ ત્યાં જઈ શકાતું નથી પણ જ્યાં આ ફેરફારો થાય છે ત્યાં કેટલાક માણસે જઈ શકે છે તે છ માસને દીવસ છે એમ પણ જણાવે છે ત્યારે આ

Page #11

વિદ્યરચના પ્રાધ
૨૩૯
આ વાત કેમ બને છે તે માત્ર તપાસીયે. કચ્છદેશમાં ભચાઉ ગામ છે, ત્યાં દિનમા નમાં લગભગ ના કલાકના ફેર પડે છે ને અ ંગીયા ગામમાં પણ સૂર્ય મધ્ય માંડલે હાતાં દીનમાનમાં લગભગ ૧૦ મિનિટના ફેર પડે છે.
માર્સેલ્સમાં જેમ અસ્તકાલે વિની આડા પર્વત આવે છે તેમ પર્વત કે ટેકરી આડે આવવાથી આ ફેરફાર થાય છે. હવે વિશેષ સમજણ માટે એક ઉદાહ રચી સારા લાભ થશે.
એક મકાન ઉપર અગાશીમાં એક માણસ દીવા લઇ સૂર્યની જેમ ફેરવશે તા અગાશીની સીધી ભીંતની નીચે બેઠેલા લેાકેાને તે દીવાને પ્રકાશ દેખાશે નહીં ( જુએ ચિત્ર પાંચમું ) હવે તેજ દિવાને અગાશીની બહાર એકકે હાથ દુર દીવા રાખી ફેરવશે. તા તેના પ્રકાશ નીચેના મનુષ્ય પર પડશે ( ચિત્ર. છઠ્ઠું) તે. મજ વૈતાઢ્ય પ તની નજીકમાં રહેલા માણસેાને સૂર્ય અભ્યંતર માંડલે આવતા સૂર્ય દેખાતે નથી ને તે કારણે ઉપલા ફેરફાર પડે છે
વીદ્યાર્થી-પૃથ્વી સપાટ છે. તા સામેથી આવતી આગોટના પ્રથમ થોડો ભાગ ને પછી અધિક ભાગ કેમ દેખાય છે? ત્રણ લાકડી સીધી રાખીયે તા ૧ ચલી મેાટી ને પછી નાની કેમ દેખાય છે? સરખા તારના થાંભલાની હાર જોઇશુ તા પહેલા માટે, પછીના ક્રમેનાના દેખાય છે આનુ છુ કારણ ! જો પૃથ્વી સપાટ હાત, તે બધા સરખા દેખાત, પણ તેમ દેખાતુ નથી, તે પૃથ્વી ગોળ દડા જેવી છે. જેથી મી. વૉલેસે ૧૩ ફુટ ને ૪ ઇંચના ત્રણ વાંસના પાણીમાં ત્રણ ત્રણ માઇલ ને આંતરે ઉભા કરીને તપાસ્યું છે ને જણાવે છે કે પૃથ્વીના ગાળાકારને નહેર ખાદનારા ઈજનેરા ધ્યાનમાં લેતા નથી તે તેની ભૂલ છે (ખ૰)
અધ્યાપક—હું તમને એક પ્રશ્ન પુછુ છું તેમાંજ તમારા પ્રશ્નના ઉત્તર આવી જશે, જેને તમે પૃથ્વીથી ૧૦ ગણુા માનેા છે તે સૂર્ય માપને કેમ નાના દેખાય છે ? ( કચ્છના ધામે ડુંગર તપાસેા ).
વિદ્યાર્થી-એક ફુટ લાંબે ગાળા ૧ માઇલે અઢશ્ય થાય છે એમ અસલ વસ્તુ પ, હજાર ગણે છેટે રાખવાથી અદ્રષ્ય થાય છે ( જ્યેા. ના. ) એટલે તે વસ્તુ બહુ દૂર રહેલી હાય તા આપણી દૃષ્ટિના દોષને લઇને તેને આપણે સ કાચાયેલી જોઇયે છીયે, તેમ સૂર્ય પણુ મેટા હોવા છતાં નાના દેખાય છે.
અધ્યાપક તે તમા તેમાં સ કેચ જે જોઇ શકયા છે તે દ્રષ્ટિદાષને લીધેજ છે. તેમ તારના થાંભલા કે આગઓટ વગેરે જે ભાગે! દેખાય છે. તે ઉપરના ભાગ છે એમ નથી પણ સ કાચાયેલા આખા ભાગ દેખી શકાય છે હવે ઉપલી વસ્તુઓમાં જેમ ઉપરને નીચેથી સ કોચ જોઇ શકીયે છીયે તેમજ તેને આડી રા ખશે! તે બન્ને બાજુના સકાચની પણ ખબર પડશે. એક રેલ આડી જતી હાય ને બે ગાઉ ઉપરથી તેને જોઇશુ તા તની લંબાઇ સેા ફુટ હશે તેાપણુ આપણુને ૩ કે ૪ ફુટ લાગશે. વળી પછવાડે ગાર્ડના લાલ ડખ્ખા હાય છે જેની પહેાળાઇ છ

Page #12

શ્રી આત્માન પ્રકાશ,
સાત ફુટ હોવા છતાં તે દૂરથી દેખતાં એક ફૂટ જ પહોળા લાગશે. આ પ્રમાણે વસ્તુઓ નાની દેખાય છે તેમાં આપણે કઈ ઉપાય ન રહેવાથી દષ્ટિને દોષ કાઢવો પડે છે. હવે ઉંચી રહેલ વસ્તુને દષ્ટિના દોષે નાની દેખીયે ને પૃથ્વીના વાંકને લ. ઈને તે ભાગ દેખી શકાતું નથી એમ કહીએ એ ઉચીત કેમ કહેવાય ? વળી એક માણસ રણમાં આવતો હોય કે ઉંટ આવતું હોય ત્યારે દ્રષ્ટિ નાખીશું તો આપણને ઉપરનો ભાગ દેખાય છે એમ માનીશું, પણ દુખનથી જોતાં માણસને કે ઉંટને ઘણો ભાગ દેખાશે ને તુરત જ કહીશું કે આ માણસ કે આ ઉંટ આવે છે. હવે વિ ચાર કરીએ કે પૃથ્વી ગોળ હોય ને તે કારણે માણસનો નીચેનો ભાગ ન દેખાતો હોય તો પછી દુબિન વતી જેવાથી તેને નીચેનો ભાગ કયાંથી દેખી શકાય? માટે વસ્તુને સ કેચ આપણે જોઈ શકીયે છીએ ને તે વસ્તુ ઘણે દૂર રહેતાં તેને આપણે જોઇ શકતાં નથી, વળી કચછના ધાબે ડુંગર જતાં તા પૃથ્વીની દડા જેવી સ્થિતિ સંભવતી જ નથી. દૃષ્ટિદેવને લઈને નીચેના ફેરફારે દેખાય છે ને આપણે સમજી શકીયે છીયે.
૧ એક સરખી ઉંચાઈનું મકાન ઈશુ તો આગળનો ભાગ ઉંચા ને પાછ જળનો ભાગ નીચા દેખાય છે ને જેમ જેમ આગળ જઈશું તેમ સામેને ભાગ પણ ઉંચે દેખાશે.?
૨ રેલના સમાન અંતરવાળા પાટા પર સીધી દષ્ટિ નાખીએ તો આગળ પહોળે ને પાછળનો ભાગ વાંકાશને લઈને સાંકડા બનતો દેખાય છે. ઘણે દૂર દ્રષ્ટિ નાંખતા તે એકદમ મળેલો –ભેગે થયેલે દેખાય છે ને અતિ દૂર તપાસ કરતાં અદશ્ય લાગે છે એટલે તે પૃથ્વીના ઢેલમાં નમી ગયેલ હોય એમ આપણને લાગે છે. (જુઓ ચિત્ર ૭ મું)
૩ શહેરોમાં સીધી બજારની બને લાઈન જોશે તો આગળને ભાગ પહોળો ને પાછળ ભાગ બહુજ સાંકડા એટલે બને બજારે ભેગી થઈ ગઈ હોય તેવો દેખાય છે–પણ તે સ્થાને પહોંચતા તે તે ભાગ પહોળો દેખાશે. જ્યારે પ્રથમ જે સ્થાનને આપણે વિસ્તારવાળું જે શકયા હતા તે હવે સાંકડું દેખાશે.
૪ સમાન અંતરે રહેલી બંને વૃક્ષની લાઈનવાળે બગીચાનો માર્ગ તપા સીશું તે આપણી પાસેના ભાગમાં આપણે મહાન વિસ્તાર જોઈ શકીશું ને તેટલું અંતર સામેના છેડાના વૃક્ષેમાં પરસ્પર હોવા છતાં આપણે તે વૃક્ષોના જુથને થડને ભેગા થયેલા દેખીશું—
૫ સરખી ઉંચાઈવાળા ચોખંડા વિશાળ ઘરમાં એક છેડે ઉભા રહી સામે દષ્ટિ નાખીશું અથવા મધ્યમાં ઉભા રહી ચારે બાજુ જઈશું તો ઉપરને ને T ૩૧ જે સ્થાને આપણે છીએ તેની પાસેનો ભાગ કાંઈક વધારે પહોળે ને પછી સાંકડ દેખાશે.

Page #13

વિશ્વરચના પ્રબંધ.
૨૪૧
નીચનો ભાગ ભેગે થયો હોય એવો દેખાય છે ને બંને પડખેને ભાગ પણ સંકેચાથેલે દેખાય છે પણ તે તરફ ચાલતાં તેની મૂળ સ્થિતિનું આપણને ભાન થાય છે.
૬ એક સપાટ ભૂમિપર ઉભા રહી ઉત્તરમાં દષ્ટિ નાંખીશું તે પૃથ્વીને ને ધવને બહુ પાસે રહેલા દેખીયે છીયે, પણ જેમ જેમ ઉત્તરમાં જઈશું તેમ તેમ પૃથ્વીના ને ધ્રુવના વિશાળ અંતરનું દિગ્દર્શન થશે. એટલે જેમ જેમ ઉત્તરમાં આગળ વધીયે તેમ તેમ ધ ઉચે ઉંચા દેખાય છે (ખ. વિ. )
૭ સૂર્ય પાસે જઈ તપાસીયે તો તે સૂર્ય દર કલાકે ૧૩૧૨૮ જન જાય છે, વળી અહીંથી ઉદયાસ્તવાળા પાસેના પ્રદેશમાં કલાકે વાર, મધ્યાકાળે દુર પ્રદેશમાં વંત કે કુટ જતી દેખાય છે.
૮ એક દીવાને પ્રકાશ પુંજ દૂરથી અ૫ક્ષેત્ર રોકનાર ને પાસેથી વિશાળ ભાગ રોકનારે નીરખીયે છીયે.
૯ એક રણમાં ઉભા રહી ચારે તરફ દષ્ટિ નાખીયે તો પૃથ્વી ને આકાશ ભેગા થયેલા દેખાય છે, ને દષ્ટિ તો એમજ કહેવા માંડશે કે હૈ બસે માઈલ ઉપર જરૂર બંને મળેલા હશે, પણ બસે માઈલ તે શું બબ્બે લાખો માઈલપર જઈ તપાસ કરે તે પૃથ્વીને આકાશનું જેટલું આતરૂં છે તેટલું ત્યાં પણ દેખાશે. दूरस्थदूरेतो नूनं नरर्विज्ञानपारंगैः, दृश्यतेच शुभाकारं धरायां संगतं नभः ॥१॥
ઉપર પ્રમાણે નેત્રની નિર્બળતાને લઈને સંકેચ દેખાય છે (વાતારણથી) પણ તેને સહાયક કાચ કે દુબીન મળતાં તે પોતાનું કાર્ય વધારે સ્પષ્ટ કરે છે, હાલ દુબીનોથી ઘણા ગ્રહો દેખાય છે, આ રીતે દુબીનથી દેખવામાં પણ અપૂર્ણતા રહેલી છે, કેમકે જેમ જેમ સારૂં બીન હશે તેમ તેમ સામી વસ્તુનું સુંદર સ્પષ્ટીકરણ થશે જેથી જેમ જેમ નવા દુબન શોધાય છે તેમ તેમ તેમાંથી વધારે જાણવાનું મળી આવે છે. વર્તમાનકાલીન દુબીને કરતાં પણ વધારે સારાં સૂક્ષ્મ દર્શક યંત્રો જેમ જેમ મળશે તેમ તેમ વધારે સ્પષ્ટતા થશે પણ સામે રહેલી સમસ્ત વસ્તુનું સત્યજ્ઞાન કરાવનાર અદ્વિતીય દુબન જે મળે તેજ દરેક વસ્તુનું સત્ય આપણે જાણી શકીયે ત્યાંસુધીની બુદ્ધિવાદથી કે માત્ર પ્રત્યક્ષ પ્રમાણથી કહેલી વાત સાચી માની શકાય નહીં. યુનાઈટેડ સ્ટેટની મ્યુલામીલર નામની દશ વર્ષની કન્યાની નેત્રશકિત દુબીનને પણ ઓળંગી ગઈ છે તે પિતાની નરી આંખે નક્કર પદાર્થોની આરપાર જોઈ શકે છે. બસ આખરે ખરૂં અંતિમ દુબીન તે મહા પ્રભાવશાલી સર્વજ્ઞ મહાત્માઓના હૃદય સાથે જ ગોઠવાયેલું છે. આ મહાત્માઓના વચન કદી પણ નિષ્ફળ જતા નથી. તેઓ સ્વશકિતથી જોઈને જ કહે છે કે સૂર્ય ગ્રહ વગેરે પૃથ્વીથી નાના હોઈ પિતાની મર્યાદામાં ફરે છે ને પૃથ્વી એ એક સ્થિર પુદ્ગલોને સમુદાય છે ને તે પણ ચપટી છે.
( ચાલુ ) નિવેદન આઠ સમાપ્ત.

Page #14

શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ.
જૈનકુળમાં જન્મેલ મનુષ્ય વ્યવહારમાં કેમ વર્તવું?
જેનો વ્યવહાર શુદ્ધ તેનો ધર્મ શુદ્ધ” એ હકીકત સત્ય હોવાથી જેન તો છે પરંતુ કાઈપણ મનુષ્ય પોતાના વ્યવહારમાં કુટુંબ વગેરે સાથે કેમ વર્તવું તે આવશ્યક બને છે, જેથી આ લેખમાં સામાન્ય અને સરળ રીતે તે બતાવવામાં આવ્યું છે. આ પ્રમાણે વ્યવહારમાં વતન કરનાર મનુષ્ય જેન નામ ધારણ કરવાને અધિકારી છે. તેથી જ આ સાદો વિષય પણ અતિ મહત્વનો હોઈ અમારા વાંચકવર્ગ સમક્ષ રજુ કરીયે છીયે. આ વિષય શેઠ અમરચંદ તલકચંદ માંગરોળ નિવાસીએ સંગ્રહ કરેલ અનેક વિષયો પૈકીનો એક હાઈ, જૈન સમુદાયના ઉપકાર માટે મુનિરાજ શ્રી કષ્પ રવિજયજી મહારાજે પ્રકટ કરવાની સુચના કેરલ હાઈ પ્રકટ કરવામાં આવી છે. (પા. થી સુધી. )
( સકેટરી. ) मावापनी साथे केम वर्तवू ते विषे. માબાપની સેવા મન, વચન અને કાયા. એ ત્રણ પ્રકારે થાય છે. કાયાએ કરીને પિતાના શરીરની સેવાભકિત સેવકની પેઠે વિનયપૂર્વક કરવી. પિતાના મુખમાંથી વચન નીકળતાંજ તે પ્રમાણે કરવું. પિતાના શરીરની સેવા કરવી, પગ ધોવા, ચાંપવા, પિતાને ઉઠાડવા, બેસાડવા, ભેજનમાં, શામાં, વયમાં, શરીરમાં, વિન યમાં ધનાદિક વડે યથાયોગ્ય જોગવાઈ વિનયપૂર્વક કરવી. પરંતુ કોઈ વાતને આગ્રહ ન કરે. પિતાની સેવા ચાકરી કર પાસે કરાવવી નહિ, પણ પોતે જ કરવી. પિતાની મરજી પ્રમાણે વર્તવું. કદાપિ માતા પિતા કઠણ વચન કહે, તે પણ સપુત્રે કોધ ન કરો, માતા પિતાના સ્વધર્મ સંબંધી મને રથ પૂરા કરવા એ વગેરે ઉચિત આચરણ પિતા સાથે આચરવાં.
માતાની સાથે પણ એજ પ્રમાણે પિતાની માફક ઉચિત આચરણ આચરવાં. પરંતુ પિતા કરતાં માતાના અધિક મરથ પૂરવા. દેવપૂજામાં, ગુરૂવામાં, ધર્મશ્રવ
માં આવશ્યકાદિક ધર્મકરણ વગેરે સાત ક્ષેત્રમાં માતાની મરજી પ્રમાણે ધન વાપ૨વું. તીર્થમાં, યાત્રામાં, અનાથને આશ્રય આપવામાં,દીનનો ઉદ્ધાર કરવા વગેરેમાં માતાના મનોરથો વિશેષ કરીને પૂર્ણ કરવા.
કેમકે માતાપિતાને ધર્મમાં જોડવા જે બીજો કોઈ ઉપકાર જગતમાં નથી, બીજા કોઈ પણ પ્રકારે માતાપિતાનાં ઉપકારને બદલે સંતાન વાળી શકે તેમ નથી. પિતા કરતાં પણ માતાને અધિક પૂજ્ય જાણવી. પશુ પણ જ્યાં સુધી તેને ધાવે છે, ત્યાં સુધી તે પોતાની માતાને માં જાણે છે અને આહાર કરતાં ન શીખે હોય ત્યાં સુધી અધમ માણસ પોતાની માતાને મા સમજે છે, વળી ઘરનું કામકાજ કરે ત્યાં સુધી મધ્યમ માણસ પોતાની માતાને માતારૂપ ગણે છે. અને જે પુરૂષ પોતાની માતાને તે જીવે ત્યાં સુધી નિરંતર તેને તીર્થ સમાન માને છે, તે ઉત્તમ પુરૂષ જાણવો.

Page #15

જેનો વ્યવહારમાં કેમ વર્તવું ?
૨૪૩ એવી જ રીતે માતા પિતાને પુત્ર છે એમ સમજીને જ જે સુખ માને છે, તે પશુ માતા અથવા અધમ માણસની માતા જાણવી. તેમજ પુત્ર કમાતા હોય ત્યાં સુધી તેનાથી સુખ માને તે મધ્યમ માણસની માતા જાણવી, પણ પિતાને પુત્ર ધીર, વીર, ધર્માચરણ, સદાચારી વગેરે ઉત્તમ ગુણવાળો હોય તેજ સંતોષ પામે છે, તે ઉત્તમ પુરૂષની માતા જાણવી.
भाई भांडमां केम वर्त्तवं ते विषे. હવે ભાઈ ભાંડુ સાથે વર્તવામાં નાનાભાઈએ મોટાભાઈને પિતા સમાન ગણ. એટલે હરકોઈ કામમાં પિતાની સમાન મોટાભાઈનું માન રાખવું, તેની સલાહ પ્રમાણે કામ કરવું, કદાપિ ગુસ્સ કરીને મેટેભાઈ કોઈ કામમાં ઠપકો આપે તો પણ તેને સામે ઉત્તર આપ નહિ, તેનું અપમાન કરવું નહિ, તેમજ મોટાભાઈએ નાના ભાઈભાંડું સાથે સનેહભાવથી વર્તાવું, એરમાઈ ભાઈભાંડું સાથે પણ ઓરમાનપણું એટલે કોઈપણ જાતની જુદાઈ રાખવી નહિ. તથા નાના ભાઈનાં સ્ત્રી, પુત્ર, પરિવાર સાથે સલુકાઈથી વર્તવું. પોતાનો ભાર–તેલ ઘટે એવું અઘટિત આચરણ કરવું નહિ. પરસ્પર પ્રતિભાવ વધતો જાય એવી રીતે વર્તવું. વેપાર રોજગારમાં પણ નાનાભાઈને પૂછવા એગ્ય વાત હોય તે પૂછવી. મનમાં અંતર રાખી કઈ વાત છાની ન રાખવી. તેમજ ભાઈથી ધન પણ ગુપ્ત ન રાખવું. તેમજ કઈ પણ કામકાજમાં કે વેપારમાં ભાઈને કોઈ માણસ છેતરી ન જાય, તેને માટે મીઠાં વચને હિત-શિક્ષા આપવી. ભાઈને જે કંઈ ખોટી સંગત લાગી હોય અથવા કોઈ જાતની ખરાબ ટેવ પડી હોય તો મધુર વચને શીખામણ આપવી, અથવા તેના મિત્ર પાસે કે સગા સંબંધીઓની મારફત અપાવવી. ઈ. ત્યાદિ જુકિતએ કરીને સમજાવ, પણ તિરસ્કાર કરે નહિ. કેમકે અપમાન કરવાથી વખતે તે નિર્લજજ, અમર્યાદ અને બેધડક બનીને ગમે તેમ વર્તશે, અથવા સામે બોલી ઉઠશે. માટે ભાઈઓ સાથે હૃદયમાં સ્નેહ સહિત વર્તવું, તેમ છતાં ભાઈએ અવિનય ન મૂકે, ત્યારે સમજુ માણસે મનમાં વિચારવું કે, તેની પ્રકૃતિ એવી છે, એમ ધારીને ઉદાસીનપણે વર્તવું. એવી જ રીતે ભેજાઈ સાથે, તેમના પુત્રો સાથે, પુત્રની વહુ સાથે ખાવાપીવામાં, માન સન્માનમાં સમદૃષ્ટિ રાખવી. કોઈ પણ રીતનો મનમાં કે આચરણમાં અંતર રાખવો નહિ, તેમજ ન્યૂનાધિકતા રાખ વી નહિ. મિત્રાદિકને પણ ભાઈ સમાન ગણીને ધર્મકાર્યમાં અવશ્ય પ્રેરણા કરવી, પણ બરું કામ કરવામાં સહાયકારી થવું નહિ. એ રીતે ભાઇની સાથે વર્તવાનાં આચરણે કહ્યાં છે.
पोतानी स्त्री साथे केम वर्तवं ते विषे. પોતાની સ્ત્રીની સાથે હમેશાં સ્નેહથી વચન બેલવા તેમજ સ્ત્રી પાસે સ્નાન,

Page #16

૨૪૪
શ્રી આ માનંદ પ્રકાશ.
મર્દનાદિક યથાયોગ્ય પણે કરાવવું. જ્યારે પતિ પત્ની પરસ્પર સાચો વિશ્વાસ રાખે, અને તેથી દંપતિમાં સારો પ્રેમ પ્રગટ થાય, ત્યારે સ્ત્રી પોતે ધણી ઉપર સાચે સ્નેહ રાખે, અને કદિ પણ બુરું આચરણ કરે નહિ, તે સ્ત્રીને નિશ્ચય પ્રેમનું જીવન સમજી દેશ, કાળ, કુટુંબ અને ધનાદિકને અનુકૂળ વસ્ત્રાભૂષણ આપી સંતોષવી. જેથી કરીને ઘરમાં લક્ષમીની વૃદ્ધિ થશે.
રાત્રિની વખતે સ્ત્રીને વિના કારણે કયાંય પણ જવા દેવી નહિ. તેમજ દુ રાચારી, પાંખડી કે ખળ પુરૂષો, તેમજ ભગત, જોશી, જેગીની સંગત કરવા ન દેવી. સ્ત્રી ઘરના કામમાં નિરંતર મન રાખેઃ તેમજ ધર્મકરણી, દેવદર્શન, તથા પ્રતિકમણાદિક કરવા માટે દહેરે કે ઉપાશ્રયે જાય, ત્યાં પણ માતા, બેન, સાસુ કે બીજી કોઈ સુશીલ ધમ સ્ત્રીઓ સાથે જાય અને આવે. ઘરમાં ચેખાઈ રાખે; તેમજ સુપાત્રે દાન દેવું, સગાં સંબંધીનું સન્માન કરવું, રસોઈ કરવી, ઈત્યાદિ ઘરની શભામાં, વસ્તુની સાચવણમાં, ગઠવણમાં, કુટુંબનાં નાનાં મોટાં સર્વે માણસની
ગ્ય સંભાળ રાખવામાં, ઘરની વસ્તુઓ સાચવવામાં, અને દુકામાં ઘરનો સઘળે કારભાર યોગ્ય રીતે ચલાવીને ઘરને શોભાવવામાં સ્ત્રી કારણ રૂપ છે. અથવા ઘરની શેભાને સઘળો આધાર સ્ત્રી ઉપર છે. માટે સ્ત્રીઓને સારી, વ્યવહારોપયોગી તેમજ ધાર્મિક ગ્ય કેળવણી આપવી, તથા અપાવવી. સ્ત્રીનો કદિપણુ ચાર માણસ દેખતાં તિરસ્કાર કરવો નહિ. મારપીટ તો કોઈ દિવસ પણ ન કરવી. એવે વખતે યુક્તિ પૂર્વક અને પ્રેમ સહિત વિવેક શીખવવો, તેમજ ભરથારે ઘણે કાળ પરદેશમાં રહેવું નહિ. તેમજ સ્ત્રીની પાસે ધનની હાનિ કે વૃદ્ધિ વિશેની વાત, કે ઘરની કઈ ગુપ્ત વાત પ્રગટ ન કરવી, તેમજ એક સ્ત્રીની જીવતાં બીજી સ્ત્રી કદિ પણ ન કરવી. અને કદાચ પુત્રાદિકને માટે બીજી સ્ત્રી કરી હોય તો પણ બન્ને ઉપર સરખો ભાવ રાખો. એ રીતે સ્ત્રી સાથે નેહથી અને કમળતાથી વર્તવું. પણ કઠિનતાથી વર્તવું નહિ. ટુંકામાં સ્ત્રીની યેગ્યતા પ્રમાણે તેની સાથે વર્તવું. તેમજ ધર્મકૃત્યોમાં યથાશકિત સહાયકારક થવું પણ અડચણ કરવી નહિ. એ પ્રમાણે સ્ત્રી સાથે વર્તવાનાં ઉચિત આચરણ કહ્યાં છે.
पुत्र तथा सगांसंबंधी साथे केम वर्तवं ते विषे. પિતાએ પોતાના પુત્રને બાલ્યાવસ્થામાં પુષ્ટિકારક ખોરાક આપીને તેનું પિષણ કરવું અને વિવિધ પ્રકારની રમતો રમાડવી કે જેથી કરીને બાળકનાં બુદ્ધિ, બળ અને કાન્તિ વધે, શરીર પુષ્ટ થાય, તેમજ દેવ, ગુરૂ, ધર્મ અને સુજ્ઞ સજજનાદિકની સંગત કરાવવી. ઉત્તમ જાતિ, સારા કુળાચારવાળા અને સુશીલ પુરૂ સાથે મિત્રાચારી કરાવવી, બાળવિવાહ ન કરો, અને બાળકને વિદ્યાભ્યાસ ચાલતો હોય એવા વખતમાં કન્યા પરણાવીને તેના સઘળી રીતે કાચા કાંધ ઉપર

Page #17

જેને વ્યવહારમાં કેમ વર્તવું. સંસારની ધુસરી ન નાંખવી. વીશ વર્ષની અંદરના પુરૂષનાં લગ્ન ન કરવાં. તેમજ લગ્ન કરવામાં કન્યાનું કુળ, જન્મ અને રૂપ સરખાં હોય, સ્વભાવ સરખા હોય, કન્યાએ ચોગ્ય કેળવણી લીધી હોય, એવી કન્યા સાથે પોતાના પુત્રનું પાણું ગૃહણ કરાવવું. અને પુત્ર યોગ્ય ઉંમરને થાય, ત્યારે ઘરને સર્વ પ્રકારનો ભાર તેને સોંપવે. તેમજ પુત્ર સાંભળતાં તેની પ્રશંસા કરવી નહિ. વિશેષ કરીને પુત્રને વ્યવહારોપયોગી તેમજ ધાર્મિક કેળવણી આપવામાં સંભાળ પૂર્વક ચિત્ત આપવું. એ રીતે પુત્ર સાથે વર્તવાનાં ઉચિત આચરણે કહ્યાં છે.
___ स्वजनो साथे केम वर्तवू ? પિતામાતાના તથા સ્ત્રીના વડીલોના પક્ષના નેહી સંબંધી માણસેને સ્વજન કહે છે. આ સ્વજનોના ઘરનાં મોટાં કામમાં હંમેશાં આગળ પડતો ભાગ લે. સ્વજન કોઈ દુ:ખમાં આવી પડે તો તેને દુઃખે દુઃખી થવું, જેમકે સ્વજન ધનહીન થાય તે પિતે શોકાતુર થવું, અને તેને બનતી સહાયતા કરીને તે વિપત્તિમાંથી તેને ઉદ્ધાર કરવો, તેમજ કોઈ પણ સ્થળે સ્વજનેની નિંદા ન કરવી. સ્વજનોના ૬મને સાથે મિત્રાચારી ન કરવી. સ્વજન સાથે પ્રીતિ કરીએ તે હાસ્ય તથા કલહ વચનવડે લડાઈ કજીઓ કરવાં નહિ. સ્વજન ઘરમાં ન હોય તે તેના ઘરમાં એકલાં જવું નહિ, દેવગુરૂ અને ધર્મનાં કાર્યોમાં સ્વજનેને હમેશાં સામેલ રાખવા. જે સ્વજનની સ્ત્રીનો પુરૂષ પરદેશ ગયો હોય, તે સ્વજનના ઘરમાં એકલાં ન જવું. તથા બનતાં સુધી સ્વજનો સાથે લેવડ દેવડને વ્યાપાર કરવો નહિ. કેમકે ધનાદિની આપ-લે કરવાથી કોઈ વખત કંકાસ થવાનો સંભવ છે. વ્યવહારિક કામમાં સ્વજનની સાથે સલાહ સંપથી વત્તવું. તથા જિન મંદિરાદિનાં કામમાં વિશેષે કરીને સ્વજનો સાથે મળીને કરવાં. કેમકે આવાં કામ ઘણું સ્વજને સાથે મળીને કરે તેમાં બળ અને શેભા રહેલાં છે. એ રીતે સ્વજને સાથે વર્તવાનાં ઉચિત આચરણે બતાવ્યાં છે.
| મુઢ સાથે જેમ વર્તવું તે વિશે. ધર્માચાર્ય વગેરે પોતાના ગુરૂજનો સાથે અંતરમાં પ્રતિભાવ રાખીને વર્તવું. તથા મનમાં તેઓના ઉત્તમ ગુણેનું નિરંતર સ્મરણ કરવું. કોઈ દિવસ પણ તેમના ઉપર મનમાં રોષ આણ નહિ. અને કદાચ કોઈ અપ્રીતિવાળું કાર્ય થઈ જાય તો તેની પાસે નમ્રતા પૂર્વક ક્ષમા માગીને તેઓ પ્રસન્ન રહે તેમ કરવું. ગુરૂએ આજ્ઞા કરતાં જ હર્ષ સહિત તે આજ્ઞા અમલમાં લાવવી. ગુરૂને જોઈતી ચીજ લાવી આપવામાં સદા તત્પર રહેવું. પિતાના ગુરૂજનોને પોતાના ઉપર અથાગ ઉપકાર છે, એમ માનીને મનથી વચનથી તથા કાયાથી જેમ બને તેમ શુદ્ધ સેવા કરવામાં કસર રાખવી નહિ.
ગુરૂની હિતશિક્ષા તથા ધર્મોપદેશ વગેરે એકચિત્તે કંઈ પણ શંકા રાખ્યા

Page #18

શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ.
વગર સાંભળવાં. ગુરૂજનનાં વખાણ જાહેર રીતે જ્યાં જ્યાં અવસર હોય ત્યાં પોતાને મુખે કરવાં. કેમકે તેમ કરવાથી પોતાને તથા બીજા માણસને પણ પરિણામે બહુ લાભ થાય છે. ગુણી પુરૂષોની સ્તુતિ કરનારાને એવા ગુણની પ્રાપ્તિ થાય છે. વળી લોકમાં પોતે નિંદાબર નથી, પણ કરેલા ગુણને જાણે છે, એવી કીસ પ્રસરે છે. અને ઉત્તમ ગુરૂની પ્રશંસાથી સત્સંગની ઈછા કરનારા જ્ઞાનાભ્યાસીઓને તેવા ઉત્તમ પુરૂષોના સહવાસમાં રહી જ્ઞાન મેળવવા તત્પર થાય છે.
પિતાના કાર્યથી પોતાના ગુરૂની પણ હલકાઈ દેખાય, એવું આચરણ કદિ પણ આચરવું નહિ. ગુરૂ આદિ વડિલેનાં દૂષણ ખાળવાની કે તેઓનાં છિદ્ર તપાસવાની બુરી ટેવ કદિ પાડવી નહિ. એટલું જ નહિ પણ બીજો કોઈ પણ માણસ ગુરૂ આદિ ઉત્તમ પુરૂષની નિંદા કરતું હોય, ખેડ ખાપણ સંબંધી વાતો કરતા હોય, તો તેને યંગ્ય શિક્ષાવચન કહી ફરીથી તેમ ન કરે, તેવી રીતે પિતાની શક્તિ મુજબ શાંતપણે સમજાવો.
- ટૂંકામાં ગુરૂને વિનય બહુ યત્ન પૂર્વક પ્રકુલ્લિત ચિત્તે કર. એટલે તેમને માટે આસન, શયન, વસ્ત્ર, આહારાદિક લાવી આપી તેમને અત્યંત આદર સન્માન કરી સંતોષવા. કેમકે ગુરૂને વિનય તથા બહુમાન કરવાથી ગતમ આદિ પુરૂષોને બહુ લાભ થાય છે, એવું શાસ્ત્રથી પ્રગટ જણાય છે. વળી દ્રોણાચાર્ય ગુરૂને ઓળખ્યા વગર માત્ર તેમના ગુણના બહુમાનથી તેમની મૂર્તિ સ્થાપીને સાક્ષાત દ્રોણાચાર્ય ગુરૂ હાજર હોય તેવી રીતે તેની નિરંતર સેવાભકિત કરતાં જંગલના એક સાધારણ ભીલને છોકરો બાણુકળામાં અતિ નિપુણ થઈ બાણાવળી કરણની સાથે હરિફાઈ કરવાને શકિતવાન થયે હતો. ગુરૂના વિનયનું એવું ઉત્તમ ફળ છે. એ પ્રમાણે ગુરૂ સાથે વર્તવાનાં ઉચિત આચરણે કહ્યા છે.
बीजा धर्मवाळा साथे केम वर्तवू ते विषे. બીજા મતવાળે માણસ ભીક્ષાને માટે ઘરમાં આવે તો તેને યથાઘટિત આદર સત્કાર કરે, પણ કઈ રીતે ધર્મની નિંદા થાય તેમ ન કરવું. તેવી જ રીતે રાજાનું માન સાચવવા માટે વિશેષ સંભાળ રાખવી. તેમજ પોતાની શકિત પ્રમાણે દાન આપવું. મનમાં સાધુઓની ભકિત ન હોય તો પણ ઘેર માગવાને આવે તે દેવું. કેમકે દાન દેવું તે ગૃહસ્થનો ધર્મ છે. કદાચ કોઈ મહાન પુરૂષ ઘેર આવે તે તેને સામા ઉભા થઈને આસન તથા દાન દેવું. કોઈને પણ દુ:ખી દેખીને તેના પર દયા આણીને તેને સહાયતા કરવી. દુ:ખી જીની દયા કરવી એટલે દુખી, અનાથ, આંધળા, બહેરા, રોગી વગેરે લોકેની દીનતાનું યથાશક્તિ નિવારણ કરવું. જિનશાસનની નીતિ અને તેને વિવેક બરાબર સમજ ને આદર. કેમકે તેથી શાસનની શોભા વધે છે.

Page #19

વ્યવહારમાં કેમ વર્તવું ?
અવસરે કેમ વર્તવું–હવે અવસરે ઉચિત બાલવું તે બહુ ગુણકારી છે. જીભ, છીંક, ઓડકાર, તથા હસવું વગેરે ગુપ્ત રીતે અથવા છાની રીતે કરવાં. સભાની વચમાં બેસીને આંગળીઓના નખમાંથી મેલ ન કાઢો. નિંદ્રા કે વિકથા ન કરવી. હોઠ ફરકાવીને માત્ર હસવું, પરંતુ મુખ ખોલીને હસવું નહિ. પિતાનું શરીર વગાડવું નહિ. તણખલું તોડવું નહિ. નખથી દાંત ઘસવા નહિ. દાંતોથી નખ કાપવા નહિ. અભિમાન કરવું નહિ. ભાટ વગેરેના મુખની પ્રશંસા સાંભળીને ફેલાઈ જવું નહિ. જે નીચ માણસ આપણને હલકું વચન કહે તો પણ તેને સામું હલકું વચન કહેવું નહિ. જે વાતને નિશ્ચય ન હોય, તે વાત પ્રગટ કરવી નહિ. કેઈનું બુરું બોલવું નહિ. તથા માતા, પિતા, ભાઈ, તપસ્વી, વૃદ્ધ, બાળ, ગોત્રી, ગરીબ, રોગી, આચાર્ય, પ્રાણા, અભ્યાગત, બેન, બનેવી, મિત્ર, સ્ત્રી, વિદ, પુત્ર, વગેરે સર્વેની સાથે વચન વગેરેથી કલેશ કરવે નહિ.
ઘણું સાથે વેર કરવું નહિ. જે કામમાં રસ ન હોય તે કામ કરવું નહિ. કદાપિ કરવું પડે તે ઘણાએ સાથે મળીને કરવું. તથા ધર્મ, પુન્ય, દયા, દાન વગેરે શુભ કામોમાં બુદ્ધિમાને સર્વમાં આગળ વધવું–અગ્રેસર બનવું. સુપાત્ર સાધુને દાન આપી ગર્વ કે ઈર્ષા કરવાં નહિ. દરિદ્રી, પીડિત, સાધર્મિક, તથા નાતમાં બુદ્ધિવાળા હોય, ગુણમાં મોટા હોય, સંતાન વગરના હોય તે સર્વેનું પાલન કરવું.
આપણા કુળમાં જે કામ કરવા જેવું ન હોય તે કદિ કરવું નહિ. ભજન વગેરે પોતાની શક્તિ ઉપરાંત કરવાની હિંમત કરવી નહિ. વિવેકી માણસે તેલમાં, પામાં, શસ્ત્રમાં, મુત્રમાં, રૂધિરમાં પિતાનું મુખ ન જોવું. કેમકે તેથી આયુષ્યની હાનિ થાય છે. તેમજ પોતાનું બેલેલું વચન પાળવું.
भोजन तथा दान करवानी रीत. સુપાત્રદાન મહા ફળદાયક છે. માટે ભેજન વખતે સાધુઓને વહોરાવા માટે ભક્તિ સહિતનિમંત્રણ કરવું. આપણે હાથે પાત્ર લઈને સ્ત્રી વગેરેની પાસે દાન દેવરાવવું, પછી વંદન કરવું. આપણું ઘરના દરવાજા સુધી વળાવવા સાથે જવું. જેને ઘેર સાધુ ન હોય તે મેઘની પેઠે સાધુને આવતા જુએ, તે મનમાં એમ સમજે કે મારે જન્મ સફળ થયે. સંતપુરુષને પોતે ભેજનાદિક દાન દઈ ભકિત કરી ન હોય ત્યાંસુધી ઉત્તમ પુરૂષ ભજન કરતા નથી. રસ્તામાં થાકેલાને, રોગીને, શાસ્ત્ર ભણનાર બાળકને અને લેચ કરેલાને પારણાને દિવસે દાન દેવાય તો બહુ ફળ થાય, અભયદાન તથા સુપાત્રદાન મેક્ષનું ફળ આપે છે. તેમજ વળી અનુકંપાદાન સદ્ગતિ આપે છે, તથા ઉચિતદાન અને કીર્તિદાન એ સંસારનાં સુખ ભોગ આપે છે. વળી વિશેષ કરીને ભેજનને અવસરે યથાશક્તિ સ્વામીભાઈને પોતાની સાથે ભજન કરાવવું, કેમકે તે પણ પાત્ર છે. તેમાં પણ જ્ઞાનાભ્યાસ કરનારા અને

Page #20

શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ. કરાવનારા સુજ્ઞ સાધમિભાઈઓને ભેજન કરાવવું તેથી પણ ઉત્તમ ફળની પ્રાપ્તિ થાય છે.
“જન કરાવવાની રીત --પ્રભાતમાં, સંધ્યા વખતે અને રાત્રિએ ભજન ન કરવું. તેમજ સડી ગયેલું, વાશી અન્ન કે ચલિત રસવાળી ચીજો ન ખાવી. તેમજ જમણું પગપર હાથ રાખીને, કે હાથ ઉપર રાખીને, કે ખુલ્લા આકાશમાં કે તડકામાં બેસીને, કે અંધારામાં કે વૃક્ષને તળે બેસીને કે ટચલી આંગળી ઉંચી રાખીને કદાપિ ન ખાવું. નગ્ન શરીરે કે હાથ, પગ, મુખ વગેરે ધોયા વગર મેલે વહે, કે ડાબે હાથે ખાવું નહિ. ભીને વસે કે મસ્તક લપેટીને કે અપવિત્રપમાં કે વ્યગ્ર ચિત્તે કે તદ્દન જમીન ઉપર બેસીને કે ખાટલા વગેરે ઉપર બેસીને કે ઈશાનાદિક ખુણા તરફ મૂખ રાખીને કે ચંડાલ વગેરેના દેખતાં, કુટેલા પાત્રમાં કે મેલાં પાત્રમાં ખાવું નહિ. તેમજ રજસ્વલા સ્ત્રીએ અડેલી વસ્તુ તેમજ ગાયે કે ધાને સુ ઘેલી વસ્તુ તથા અજાણી વસ્તુ અને અભક્ષ્ય વસ્તુ કદાપિ ખાવી નહિ. તેમજ ખાતાં ખાતાં બચબચાટ શ દ કર નહિ. પણ દેવનું અને ગુરૂનું સ્મરણ કરીને તથા સમઆસન ઉપર બેસીને, ઘરનાં સર્વ સ્વજનેને નોતરીને તથા ઘરનાં ઢેર, ઢાંખર, પશુ, પંખી વગેરે સર્વની ભેજનાદિકની ખબર અંતર પૂછીને અને પોતાના નિયમને સંભારીને શરીરને માફક આવે એવું નિય મસર પથ્થજન કરવું. ભેજન કરતાં કદિપણુ કલેશ કરવો જ નહિ. એ વગેરે ભજનવિધિ વિવેકથી સાચવવી.
ધામક કેળવણીની આવશ્યક્તા.
( લેખક નરાતમ. બી. શાહ.) વ્યવહારિક કેળવણીના પ્રચારાર્થ કાંઈ જે પ્રયાસ કરવામાં આવે છે તે સંબંધમાં કોઈ પણ ઠેકાણેથી એમ માનવામાં આવતું હોય કે ધાર્મિક શિક્ષણમાં ઉપેક્ષા બતાવી વ્યવહારિક કેળવણી તરફ જ ધ્યાન ખેંચવામાં આવે છે તે તે સં. બંધી કેળવણીના પ્રચારાર્થે લખવામાં આવતા લેખને અંગે કાંઈ પણ ગેર સમજુતી જાહેર વાંચનારાઓને ઉન્ન ન થાય તેટલા સારૂ ખુલાસો કરવાની જરૂર પડે છે કે, મારા તરફથી આજ:માસિકના આગલા અંકમાં ધાર્મિક શિક્ષણની ન્યૂનતાને લીધે કેટલું સેસવું પડે છે તે દર્શાવ્યું છે તે વાંચવાથી ખાતરી થશે. ધાર્મિક શિક્ષણની આવશ્યકતામાં ભાગ્યેજ બે મત હોઈ શકે. પણ અફસસકારક બીના તો એ પડી છે કે જાહેર હિતના અને કેળવણીના કાર્યમાં ભાગ લેનારાઓ કઈ કઈ પણ બંધારણપૂર્વક સંસ્થા મારફતે કોઈ પણ કાર્ય કરવાની પદ્ધતિ સ્વીકાયાં

Page #21

ઘાર્મિક કેળવણુની આવશ્યકતા. સિવાય ઓછી મહેનતે એક ખાતું નિભાવવાનું હોય તેમ નિભાવી લેવાથીજ જેને ભાવી ઉદય થશે અને તેટલેજથી પોતાના કાર્યની સિદ્ધિનો અંતિમ હેતુ માનતા હોવાથી આપણે ધાર્મિક શિક્ષણની બાબતમાં કેટલા બધાં પછાત છીએ તેમજ આગળ વધીએ છીએ તેનું અનુમાન કાઢવાને અશકત છીએ છતાં હરીફાઈની બીજી કેમે કીશીયન, પારસી અને મુસલમાન જેવી બીજી કોમમાં ધાર્મિક શિક્ષણ ફરજીઆત તરીકે ગણું પોતાના બાળકોમાં બચપણથી ધાર્મિક સંસ્કાર પડે તેવી જાતની ધાર્મિક કેળવણમાં પ્રવીણ કર્યા પછી જ બીજી વ્યવહારિક કેળવ. ણીની આકાંક્ષા રાખે છે. આખી જૈનકેમની વસ્તી ધ્યાનમાં લેતા ભાગ્યેજ આંગળીના વેઢા ઉપર ગણી શકાય એવી ગણતરીની શાળાઓના વિદ્યાથી એની ઇનામી હરિફાઈની પરીક્ષા વર્ષમાં એકાદ વખત લેવરાવી પાંચ પચીસ વિદ્યાર્થીઓને રાજી રાખી પરીક્ષકો તેમજ ધાર્મિક શિક્ષણને ઉત્તેજન આપનારાઓએ પિતાની ફરજ બજાવી તેવું જાહેરમાં પ્રગટ કયોથી સ તેષ માની બેસી રહેવાથી ધાર્મિક શિક્ષણ લેનારાઓમાં વૃદ્ધિ થશે તેમ માનવું તે વ્યાજબી નથી. પરંતુ વસ્તી પત્રક મુજબ દરેક શહેરની તેમજ ગામડાની વસ્તીના પ્રમાણમાં જે જે ગામોમાં જૈન વસ્તી હોય તે દરેક ગામમાં જૈન પાઠશાળા ખેલવાને કેશે કરવી જોઈએ, તેને માટે સ્થાનિક એક હજારથી બે હજાર રૂપિયા સુધીની રકમ એકઠી કરે, નાના નાના પાયા ઉપર હંમેશની ધાર્મિક આવશ્યક ક્રિયા આવડે તેટલું જ્ઞાન મેળવી શકાય તેવા ધોરણ ઉપર શિક્ષણક્રમ ગોઠવવો જોઈએ. આવી રીતે દરેક પ્રાંતવાર વ્યવસ્થા પૂર્વક કાર્ય થઈ શકે તેવી જાતની પેટા કમીટીએ નીમવી જોઈએ અને તે માટે આત્મભેગ આપનારાઓએ પણ બહાર આવવું જોઈએ અને ભાગ્યેજ એક પણ ગામ અથવા શહેર એવું રહેવું જોઈએ કે જે ઠેકાણે જૈન પાઠશાળાની ખામો રહે; ખરી વાત તો એ છે કે જેનસાધુઓ, જેઓ વર્ષના આઠ મહીના, હીંદુસ્તાનના ચારે ખુણામાં વિહાર કરી દેશ પરદેશ ફરી જેની અંદર ધાર્મિક ઉપદેશ આપવામાં પોતાના વખતનો ભેગ આપે છે, અને આવા સાધુઓ કંચન અને કામિનીના ત્યાગી હોવાથી તેમજ જેનેની સુધારણા માટેજ ફકત દિવસના ચોવીસે કલાક માટે તેણે દિક્ષા ગ્રહણ કરી છે તેઓ લાખો જેનોના સંબંધમાં આવતા હોવાથી આ બાબત ઘણું કરી શકે તેમ છે અને ખરી રીતે દરેક શ્રાવકને સમજાવી ગામે ગામ જૈન પાઠશાળા ખોલવા જેટલું કાર્ય તેઓ કરી શકશે તેટલું ભાગ્યેજ શ્રાવકોથી થઈ શકશે. માટે ધાર્મિક શિક્ષણની ગેરહાજરીને લીધે કોઈ કઈ વખતે ધાર્મિક બાબતમાં નવા નવા જે તર્કો ઉત્પન્ન થવાથી જે ખળભળાટ નાનામાં નાની બાબત માટે અવારનવાર જોવામાં આવે છે તેટલા સારૂ જાહેર હિતમાં ભાગ લેનારે તેમજ પૂજ્ય મુનિ મહારાજેએ આ બાબત ફંડ એકઠું કરી વ્યવસ્થાપૂર્વક બંધારણ ઘડી ધાર્મિક શિક્ષણનો ફેલાવો થાય તેવા ઉપાયે જવા સારૂ મહેનત કરવી જોઈએ.

Page #22

૨૫૦
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ.
જેની અક્ષય કીતિ.
આ જગતના પ્રાચીન ઈતિહાસમાં પ્રથમ પદ ભારતવર્ષની પ્રજાનું છે. સૃષ્ટિની પ્રવૃત્તિની ઉત્પત્તિ પછી મનુષ્ય જાતના ઈતિહાસની પ્રથમ ખબર આપવાનું માન ભારતવર્ષને છે એમ સિદ્ધ થઈ ચુકયું છે. અને બહુ પુરાતન કાળમાં માનવ જાતિમાં શ્રેષપણું ભેગવવાની કીર્તિ દાવો ફકત આય પ્રજાજ કરી શકે છે. તે આર્ય પ્રજામાં જેન પ્રજા પોતાના ધર્મની સાથે પ્રાચીન પદની અધિકારિણી થઈ ચુકી છે. ઈતિહાસકારોએ પિતાની શેાધક બુદ્ધિના બલથી એટલો નિશ્ચય કરે છે કે, ઈસ્વીસન પૂર્વે ત્રણ હજાર વર્ષ સુધીની જગતના ઈતિહાસ સંબંધી કાંઈક હકીકત મળી શકે છે અને ઈ. સ. પૂર્વ ચૌદસે વર્ષ ઉપર આર્યોના બહ પુરાણ પવિત્ર પુસ્તકોની રચના થવાનો આધાર મળે છે. પ્રાચીન આયે પોતાની પવિત્ર વિદ્યાને આકૃતિ-દ્રવ્ય રૂપે રાખતા નહીં પણ અનાકૃતિ–ભાવ રૂપે રાખતા હતા. લેખનકળાનો પ્રચાર પણ અતિ પ્રાચીન કાળનો નથી.
આ પ્રમાણે અતિ પ્રાચીન કાળથી પ્રખ્યાત થતી આવેલી આર્ય પ્રજામાં જેન પ્રજાની ગણના મુખ્ય તરીકે થઈ છે. અનેક શેાધકોને નિશ્ચય કરવો પડે છે કે, આર્ય ધર્મની ભાવનાઓમાં જૈન ધર્મની ભાવના પુરાણી અને તત્ત્વોથી ભરપૂર છે. કેટલાએક આધુનિક વિદ્વાને એ શબ્દ વિદ્યાવડે મહા મથન કરી કેટલી એક ખાત્રી લાયક હકીકત મેળવી છે. તેઓને કહેવું પડે છે કે, “ પૂર્વથીજ જેન પ્રજા જગતની કઈ પણ પ્રજાના કરતાં જ્ઞાનબલમાં વધારે ચડીઆતી અને ઉચ્ચ સ્થિતિમાં હતી. આર્યપ્રજાની પૂર્વ સ્થિતિનો ચિતાર કેટલાએક વેદધર્મના પુ.
સ્તકમાં આપે છે, તે ઉપરથી સિદ્ધ થાય છે કે, આર્ય પ્રજા વચલા કાળમાં હિંસક ધર્મના અનુયાયી થઈ હતી, તેમના હૃદયમાં જ દયા ધર્મના બીજ વવાયા છે અને ઉત્તમ વર્તનની શિક્ષા મળી છે, તેનું માન જૈન પ્રજાને છે. જેને પ્રજાના ધર્મ ગુરૂઓએ જે ચારિત્ર બતાવ્યું છે, તેવું ચારિત્ર બી જા આ બતાવી શકયા નથી. જેનોની ધર્મ ભાવના એટલી બધી ઉંચી છે કે, તે ઉપરથી અન્યધમ આર્ય પ્રજાને પણ ઘણું શિક્ષણ મળી ચુકયું છે. એટલું જ નહીં પણ એ મહાશયેના વત્તનની છાપ જગતના ઘણે ભાગેામાં પડેલી દેખાય છે. જેમ આર્યાવર્ત જગ તનો ધર્મગુરૂ છે, એમ જેનો આર્યાવર્તાના એક ધર્મગુરૂ છે. હવે યુરોપખંડના વાસીઓએ પણ કબુલ કરવા માંડયું છે કે, જૈન દર્શનની ભાષા અને તેના તો ની અંદર સારૂં રહસ્ય રહેલું છે. શારદાપીઠમાં જેનોની ભાષાને સ્થાન મળ્યું છે, @ાત્રા મારી જેવા ગ્રંથોનો અભ્યાસ થવા માંડે છે. પ્રાચીન કાળમાં જેને જ્ઞાનબળમાં કેટલા વધેલા હતા, અને તેમણે કેવા મહાકીર્તિ મેળવી છે તે જાણ વા માટે આધુનિક વિદ્વાનો ઇંતેજાર થયેલા છે. જેની બાર ભાવનાઓને માટે

Page #23

જેનેની અક્ષય કીર્તિ.
રપ.
તત્ત્વવેત્તા પંડિતો મોહિત થઈ ગયેલા છે. જેની મૈત્રી ભાવના અથવા સમભાવના એવી છે કે દુનીયાના મનુષ્યને જે શ્રેયસ્કારી માર્ગ ગૃહણ કરવો હોય તો તેઓએ જૈનની સમભાવના અવશ્ય મનન કરવી જોઈએ જેના મહાત્માઓ જણાવે છે કે “સર્વ ઉપર સમચિત્તવાળા થવું, રાગ દ્વેષથી મુકત થયા વિના સમાન ભાવની દશા પ્રાપ્ત થઈ શકતી નથી. કુદરતે નિર્માણ કરેલા પદાર્થો તરફ લક્ષ આપવાથી સ્પષ્ટ સમજાય છે કે, સૂર્ય ચંદ્ર, અનાચારી અને સદાચારી, મૂર્ખ અને વિદ્વાન, બાલક અને વૃદ્ધ-મનુષ્યને માટે તથા સર્વ પશુપક્ષી આદિ પ્રાણી માત્રને માટે સરખી રીતે પ્રકાશે છે. કુદરતી છિના નિયમને આધીન થયેલા કાલની અંદર અનુભવવામાં આવતી ઋતુઓ પણ સર્વ પ્રકારના મનુષ્ય અને સર્વ પ્રકારના પ્રાણીએને સરખી રીતે લાગુ પડે છે, સારાંશ એજ કે જ્યારે કુદરતની રચનામાં પ્રત્યેક બાબતને વિષે સમાન ભાવ જોવામાં આવે છે, ત્યારે મનુષ્યએ તે સમાન ભાવ છોડી જીવનને પતિત બનાવવું નહીં જોઈએ. પ્રત્યેક મનુષ્ય માં જન્મ અને મૃત્યુમાં સમાન ભાવને અનુભવ કરી શકાય છે. જ્યાં કમની પરાધીનતા છે, જ્યાં કર્મની સામે પિતાની ગતિ પહોંચતી નથી, ત્યાં મનુષે પોતાનામાં જ સમાનતા જુવે છે, પરંતુ પોતાના જીવનમાં એટલે પોતાના સ્વાધીનતાવાળા વ્યવહારમાં સમાન પણું રાખી શકતા નથી, આથી જ પોતાના અમૂલ્ય જીવનને નિરર્થક બનાવી મનુષ્યો નાટકીનીયાતના ભોગવતાં થાય છે. વાસ્તવિક રીતે જોતાં આ સંસારમાં કોઈ મિત્ર નથી અને કોઈ શત્રુ નથી. સર્વને ઉત્પત્તિ પ્રદેશ અને સર્વને લયપ્રદેશ એકજ–સમાન જ છે.”
જૈન મહાત્માઓનો આ ઉપદેશ અદ્વિતીય છે. તેમના ઉપદેશમાં કર્મની શકિતને માટે જે ભાવ દર્શાવવામાં આવ્યું છે, તેવો ભાવ કઈ ઇતર દર્શનમાં જેવામાં આવતો નથી. પૂર્વકાળના કમબલથી ક્ષીણ થતાં જવાન અને પ્રસ્તુત કાળના કર્મબળથી પુષ્ટ થવાનો શરીર અને મનને સ્વાભાવિક ધર્મ તે મહાત્મા ઓએ સ્પષ્ટ કરી બતાવ્યો છે. તેમ છતાં તે વિપકારી પુરૂષ અને બોધ આપતાં કહે છે કે, પૂર્વકાળના કર્મને અનુકૂલ એવા વેગને પામીને બુદ્ધિ પ્રસ્તુત કાળમાં કિયા કરતી રહે તો પૂર્વકાળના તે કર્મના બીજનો સમૂળ નાશ થવો સંભવત નથી, કારણ કે, તે તે કર્મોનો જ વિકાર રહિત શુભ કિયાવડે ભેગ અપાતે રહે તેજ તે કર્મ નિમૅલ થઈ શકે છે, એટલા માટે પરમાર્થ સિદ્ધિ તરફ જેમનું લક્ષ લાગેલું હોય છે, તેવા પુરૂએ એ માર્ગ સાથે વિરૂદ્ધતા ધરાવનારા કર્મોના પ્રવાહમાં થતી બુદ્ધિની ક્રિયાને જ્ઞાન અને વિવેક વડે બંધ પાડવાને યત્ન કરવો જોઈએ.” જેનોના મહાત્માઓને આ બોધ બીજે સ્થળે મળવો મુશ્કેલ છે.
આ સંસારી જ આ સંસારની અંદર પ્રવાસ કરવા આવે છે, તેઓ

Page #24

૨પર
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ.
જ્યારે પિતાને પ્રવાસ પૂરો થાય છે, ત્યારે આ જગતના વ્યવહારમાંથી ચાલ્યા જાય છે, પણ તેઓ પોતાના કર્મને વશ થઈ પાછા એજ વ્યવહારમાં પડે છે. જેનોના મહાત્માઓ તે વિષે ઘણું સારું ખ્યાન આપે છે કે જે બોધ બીજે કોઈ સ્થળે પણ મળ અશકય છે. તેમણે છેદો બંધમાં ગોઠવેલા શબ્દ દરેક પદે પ્રાસાદિક રમક ઝમક અને ગંભીર આશય ફેલાવો કરી વિદ્વાનોને મોહિત કરવાનો જે પ્રયત્ન કર્યો છે, તે અદભુત છે. પ્રભુના સ્તવનમાં જે મનમૂર્તિભાવ પ્રદર્શિત કર્યો છે તે આનંદ ઉત્પન્ન કરી હદય સ્થાનમાં જાય છે કે નહીં, એ વિષયનો તે પહેલા વિચાર કરે છે. જૈન પ્રાચીન અને અર્વાચીન લેખકેના ઘણું ગ્રંથ હજુ અપ્રકાશિત છે, અને જે પ્રકાશિત થયેલા છે તે ઈતર રસજ્ઞોના વાંચવામાં આવતા નથી, પણ જે તે ધાર્મિક લેખ વાંચવામાં આવે તે ખાત્રી થાય છે, જેનોની લેખક તરીકેની અક્ષય કીર્તિ ભારતવર્ષ ઉપર હજુ પ્રકાશતી રહી છે.
જ્યારે નામદાર ગાયકવાડ સરકારના હુકમથી પાટણના ભંડારાની ગ્રંથ સમૃદ્ધિ તપાસવામાં આવી, તે વખતે તે કાર્યમાં નિયુક્ત થયેલા સાક્ષરેએ આનંદ સાથે જણાય છે કે, ૮૮ આ જ્ઞાનના મહાનિધિમાં એવા એવા ગ્રંથરતને છે કે, જે ભારતીય સર્વ પ્રજાને મહાપકારી થઈ પડે.” આ પ્રસંગે કેટલાક સુબોધક અને રસિક ગ્રંથનું અવલોકન કરી એક સાક્ષરમણિએ એવો અભિપ્રાય આપે હતો. કે “ જેનેની ગ્રંથ સમૃદ્ધિ અતિશય પ્રશંસનીય છે. તેની અંદર દર્શાવેલા તાવિક વિચારો હદયને હલાવે છે અને આત્મિક ભાવને જાગૃત કરે છે. સાહિત્યને શિભાવનારા કેટલાએક કાવ્ય ગ્રંથોનું અવલોકન કરતાં જણાય છે, કે જે વાંચવાથી અંતરનો કોઈ છુપો રસ ઉછળે છે. સંદર્યની કાંઈ નવીન મૂર્તિ મનરૂપી ચક્ષની સામે ખડી થાય છે, હૃદયને તંત્ર નવા તાનથી વળગે છે અને વિચારના સાંદર્યથી આત્મા મોહિત થાય છે. આ જેની અક્ષય કીર્તિ કેવી ઉત્તમ છે ?
પિતાના અંતરની જે ઉર્મિઓ નવા નવા રસમાં પ્રગટ કરી છે અને ઉત્તમ વિષયોની દેજના પ્રરૂપેલી છે, તે બીજે કયે સ્થલે મળે તેમ છે? જેનોના લેખકોએ કોઈપણ તત્વને અંતરમાં પ્રવેશ કરાવવું, એ બુદ્ધિસાધ્ય ગણેલું છે અને તે અસંભવિત નથી. તે મહાત્માઓ માને છે કે, જ્ઞાનનું અલૈકિક ધન ભેગવવામાં આવે તે એનાં કરતાં બીજું શું સૌભાગ્ય હાય ? ભાગ્યની પરિસીમા એમાં જ રહેલી છે. એક ઠેકાણે એક અંગ્રેજ કવિએ કહ્યું છે કે “કુદરત પોતાના પ્રિય મહેલને દરવાજો ઉઘાડશે, પરંતુ કવિત્વને આવી રીતને આવેશ ખરી રીતે માણસની ઈચ્છાને આધીન છે કે નહી અને તે સઘળાના ભાગ્યમાં બને છે કે નહિ એ ઘણે વિચાર કરવા જેવો વિષય છે. ઈચ્છા ર્યાથી કંઈ લખી નાખવું એ પોતાની શક્તિ છે, ઈરછા કર્યાથી કાંઈક બોલીને માણસના

Page #25

જેનેની અક્ષય કાતિ.
૨૫૩ ચિત્તરંજન કરવાં એ આપણામાંથી બને છે. પરંતુ ઈચ્છા કરીને શું કઈ તાત્વિક લેખ કે કવિતાની ઉમિ બહાર પાડી શક્યો છે? અને ઈચ્છા કરીને કોઈ પોતાના હૃદયને પોતે વિઘાતિત કરવાને સમર્થ થયો છે ? તે ઉપરથી સિદ્ધ થાય છે કે, ઈચ્છા બુદ્ધિને ચલાવી શકે છે, મનને ઘણીય રીતે ઉત્તેજિત કરી શકે છે, પરંતુ શક્તિ અને પ્રકૃતિનો જે મૂલ ઝરો તે ઈચછાનું અગમ્ય સ્થાન છે.”
આ લેખકનો આશય જૈન મહાશોના લેખમાં દેખાય છે. તેમના લખેલા કેટલાએક લેખોમાં હર્ષ, દુ:ખ, કોધ અને પ્રીતિ વગેરે ભાવોની ભાષા હંમેશાં ગાઢતાના પ્રમાણને અનુસારે જુદી જુદી પ્રીતિ ધારણ કરે છે. જે હર્ષ, જે દુ:ખ, જે ક્રોધ અથવા જે પ્રીતિ ઘણું તરલ હોય છે, તે સહેલાઈથી બહાર નીકળે છે, જે તરલ ભાવ હોય છે, તેવી તરલ ભાષા બને છે. એ ભાષાની પ્રકૃતિ જૈન વિદ્વાનો જ સારી રીતે સમજી શકયા છે. જેનોની અક્ષયકીર્તિને એક મહા પ્રકાશ ઉપદેશમાં પડેલો છે. દેશના અથવા ઉપદેશ એ વિષય ઉપર જૈન મહાત્માઓએ જે કચ્યું છે, તે અનિર્વચનીય છે. દેશના સમયની આહુત વાણું અદ્દભુત અને ચમત્કાર ભરેલી હોય છે. જે હર્ષ શરીરની રોમાવળીમાં અમૃતની પેઠે વહ્યા કરે છે, જે દુ:ખ ધગધગતા લોઢાના શાળીઆની પેઠે હદયના મર્મસ્થાનમાં લાગેલું છે, જે ક્રોધ ચિત્તમાં તુષાનળવત્ હંમેશા બળતા રહે છે, અને જે પ્રેમ એકી વેળાયે રાત્રિના સ્વપ્નાની પેઠે નિરર્થક જણાય છે, તે હર્ષ, દુ:ખ, ક્રોધ અને પ્રેમ આત્માને આનંદ અને નિરાનંદના અધિકારથી ઘણે ઉંચે લઈ જાય છે તેમને તાબે કરવાને સમર્થ જૈન મહાત્માઓની દેશના વાણું થઈ શકી છે. કઈ કઈ પ્રસંગે તે મહાત્માઓએ આપેલા ઉપનયે એવા સજજડ રીતે હૃદય સ્પશી હોય છે, કે જેના સુબોધક શ્રવણથી ભવ્ય પ્રાણીઓ પોતાના જીવનની સ્થિતિને વિચાર કરવાને સમર્થ થઈ શકે છે. એ જેનેની કેવી અક્ષય કીર્તિ છે?
- ભારતવર્ષ ઉપર પ્રસરેલી એ જેનેની અક્ષયકીર્તિ સદા અક્ષય રાખવી અને તેને વિશેષ અભ્યદય થાય, તેવી પ્રવૃત્તિ કરવી, એ સર્વ જૈનોની પવિત્ર ફરજ છે. એક વિદ્વાને તેને માટે નીચેનું સુભાષિત ઉચ્ચાર્યું છે તે પ્રત્યેક જૈને પિતાના હૃદયમાં સ્થાપિત કરવું જોઈએ.
दया धर्म प्रकाशेन, मिथ्यात्वांध्यं विदारयन्;
પ્રારાજે મારતા, નૈનધર્મ દિનેશ્વરઃ” ? | દયા ધર્મરૂપી પ્રકાશવડે મિથ્યાત્વરૂપ અંધકારને નાશ કરતા જૈનધર્મ રૂપી સૂર્ય આ ભારતરૂપી આકાશને વિષે પ્રકાશે છે. ”
– @ –

Page #26

૨૫૪
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ.
વર્તમાન સમાચાર.
–- -– મુંબઈ ખાતે ભરાયેલ જૈન કનાનની સફલતા.
લાગણી અને પૂર્ણ ઉત્સાહ સાથે જોન કેન્ફરન્સને થયેલ પુનરૂદ્ધાર.
જેન કોન્ફરન્સની અસ્તિ ઈચછનારા અને તે નિમિતે કાર્ય કરી બતાવવાની જિજ્ઞાસા દર્શાવનારા મુંબઇના કેટલાક જૈન બંધુઓ કે જેઓ સ્થાનિક સ્ટેન્ડીંગ કમીટીમાંના મુખ્ય સભ્ય
માના પ્રયત્નથી નિદ્રાધીન થયેલ જૈન કોન્ફરન્સને જાગૃતિમાં લાવવાને હિંદના જુદા જુદા શહેર અને ગામોમાંથી મુખ્ય મુખ્ય જૈન બંધુઓને જેન કાન્ફરન્સનો ફરી ઉદ્ધાર કરવા અને તેની જરૂરીયાત છે કે નહીં ? તે જાણવા આ કન્વેન્શન મુંબઇમાં તા. ૧૧-૧૨-૧૭ એપ્રીલના રાજ ભરવામાં આવ્યું હતું. કન્વેશનનું અધ્યક્ષસ્થાને શેર કરતુરભાઈ લાલભાઈ દલપતભાઈ અમદાવાદનિવાસી કે જેઓ હિંદના હાકેમની વડી ધારાસભામાં સભાસદ છે તેમને આપવામાં આવ્યું હતું. યોગ્ય પ્રમુખની ચુંટણી થયેલી હતી. તે કન્વેશનના ત્રણ દિવસમાં તેઓએ બનાવેલ કાર્ય, ધૈર્યતા અને શાંતિથી જણાઈ આવતું હતું. મુંબઈના આગેવાન સિવાય બહારગામથી પ્રમુખ સિવાય અમદાવાદના નગરશેઠ કસ્તુરભાઈ મણીભાઈ, શેઠ કસ્તુરભાઈ લાલભાઇ, શેઠ સારાભાઈ ડાહ્યાભાઈ, વકીલ હરીલાલભાઈ, જેસંગભાઈ માયાભાઈ, વાડીલાલ સારાભાઈ, મોહનલાલ લલુભાઇ, શકરાભાઈ લલુભાઇ. સુરતથી ગુલાબચંદ દેવચંદ ઝવેરી. ચુનીલાલ છગનલાલ શ્રોફ અમરચંદ તલકચંદ, સભાગચંદ ભાવનગરથી શેઠ કુંવરજી આણંદજી, ગાંધી વલ્લભદાસ ત્રીવનદાસ, શેઠ દેવચંદ દામજી કુંડેલાકર, બંગાળ તરફથી રાયકુમારસિંગજી બદીદાસજી મુકીમ, મારવાડ તરફથી ગુલાબચંદજી ઠઠ્ઠા, કલકત્તાથી શેઠ નરોતમદાસ જેઠાભાઈ અને જુદા જુદા પ્રાંત તથા વિભાગોના આગેવાને શેઠ દેવકરણ મુળજી, શેઠ નરોત્તમદાસ ભાણજી, શેડ છોટાલાલ પ્રેમ, બાબુ ભગવાનદાસ પનાલાલ, શેક કેસરીચંદ ભાણાભાઇ, શેડ લલ્લુભાઇ કરમચંદ, રા. મતીચંદ ગીરધર, શા. મકનજી જુઠાભાઈ, શા. મેહનલાલ હેમચંદ, શા. મોહનલાલ દલીચંદ શાદ, સારાભાઈ મોદી, મણીભાઈ ગોકળભાઈ, રાધનપુર સાથમાંથી મણીલાલ મોતીલાલ, વણલાલ પ્રતાપચંદ, ગીરધરલાલ ત્રીકમલાલ, જીવણલાલ મોકમચંદ, તેમજ ઝવેરી મોહનલાલ મગનભાઇ, શેઠ રાયચંદ મોતીચંદ કલભાઈ, બી, મુળચંદ વૈરાટી, કચ્છીભાઇયોમાંથી શેઠ જેઠાભાઈ નરશી, શેઠ રવજી સોજપાળ, શેઠ હરજી ઘેલાભાઈ, દામજી માવજી, હીરજી કાનજી, હાથીભાઈ કલ્યાણજી, શીવજી દેવશી, પંડીત લાલન વગેરે જુદા જુદા દરેક પ્રાંતના આગેવાન અને ઉત્સાહ ભાઈ મળી છેલ્લા દિવસ સુધીમાં પાંચ આગેવાનોની હાજરી દેખાઈ હતી.
આ કન્વેન્શન સંબંધી વિસ્તાર યુકત હેવાલ ઘણા દૈનિક અને અઠવાડીક પેપરોમાં આવી ગયેલ હોવાથી અહીં માત્ર ટુક સાર આપવામાં આવશે. પ્રથમ દિવસ તા. ૧૧-૪-૧૯૨૫ રોજ બપોરના સવાબે વાગે કાર્ય શરૂ થયું હતું. મંગળાચરણ તથા પ્રમુખની ચુંટણી થયા બાદ કેટલાક જૈન બંધુઓએ ભાઈ લાલન તથા શિવજીભાઈને જોવાથી તે માટે આગલી ચર્ચાને ઉપસ્થિત કરી અને એટલે બધે ખળભળાટ અને બાજુએથી થયો કે પ્રમુખશ્રીને પણ કન્યાનનું નાવ વાવાઝોડામાં સપડાયેલું માલુમ પડ્યું; છતાં સમયસૂચકતા વાપરવાથી કન્વેન્શનનું કાર્ય

Page #27

વર્તમાન સમાચા.
શરૂ કરવા આજ્ઞા આપી. બહારગામના તાર તથા પત્રો સહાનુભૂતિના વાંચવામાં આવ્યા. પ્રથમ સત્કાર કમીટીના પ્રમુખ શેઠ દેવકરણ મુળજીભાઈનું આવકાર આપનારું ભાષણ વાંચવામાં આવ્યું. ત્યાર બાદ કન્વેશનના પ્રમુખ કરતુરભાઇ શેઠે પોતાનું ભાષણ શરૂ કરતાં પહેલાં જણાવ્યું કે આજે કામ કરતાં પ્રથમ ઢીલ થઈ છે. તે દીલગીરી ભર્યું છે. ભવિષ્ય માટે કાર્યવાહકો આવા પ્રસંગમાં દીર્ઘ દૃષ્ટિથી કામ લે તેમ ઇચ્છું છું. એટલું કહી પિતાનું ભાષણ વાંચી સંભળાવ્યું હતું. ત્યારબાદ પ્રથમ દિવસનું કાર્ય સમાપ્ત થયું હતું. આજે શ્રીયુત ભાઈ લાલન તથા શિવજીભાઈ માટે થયેલા ખળભળાટના માટે તેમજ તેમના નિમિત્તે જે દશ પંદર વર્ષથી પ્રગડા ચાલતા હતા તેની શાંતિના માટે આજે રાત્રીના ભાઈ નરોતમદાસ ભાણ જીના સુપ્રયત્નથી તથા અમદાવાદના નગર શેઠની બાહોશી ડહાપણ અને સમયસુચકતાથી આ ઝગડાની સમાધાની થયેલી હતી. જેથી તેઓને ધન્યવાદ ઘટે છે. બીજે દિવસ કન્વેન્શન મળતાં પ્રમુખ સાહેબે પ્રથમ જણાવ્યું કે ભાઈ શિવજી અને પં. લાલન દિલગીરી જાહેર કરી કાલના ઠરાવ ઉપર બોલરશે. એટલે ગઈ કાલે જેવાયેલી અશાંતિનો અંત આવશે અને તે જાણી સૌ ખુશી થશો. તે ઉપરથી શિવજીભાઈએ ઘણી જ નમ્રતાથી
લે હદયે કહ્યું કે-અમારા માટે કાઈના મનમાં કોઈ મતભેદ ઉભા થયા હોય તો તે માટે અંતઃ કરણથી દીલગીરી નહેર કરૂં છું વગેરે તેવીજ રીતે ૫. લાલને જણાવ્યું કે હું જે કાંઈ કરૂં તે ભલે ક્ષયપશમથી કરૂં: છતાં તેમાં ભુલનો અવકાશ હોય તો એવા અજાણ્યા દોષ માટે ક્રોડ ગમે ક્ષમા માગું છું. ત્યારબાદ અમદાવાદના નગરશેઠ કસ્તુરભાઈ મણિભાઈએ કેટલાક વિવેચન સાથે જણાવ્યું કે આપણે એકદીલીથી કામ કરવાનું છે. ભાઈ શિવજી તથા પંડિત લાલન જયારે દીલગીરી તળહેર કરી છે અને જુદા જુદા ગામના સંઘે એકઠા થયા છે તો હવે જાની વાતને ભૂલી જઈ આજથી એ ઝગડાનો અંત લાવીએ છીએ. એવામાં મહાત્મા ગાંધીજી પધારતાં સંવેએ ઉભા થઈ માન આપ્યું હતું, અને ત્યારબાદ પ્રમુખશ્રીએ તેઓશ્રીને બોલવા વિનંતિ કરવાથી મહાત્મા ગાંધીજીએ સમયને અનુસરતું કેટલું કે વિવેચન કરી તેઓ વિદાય થયા હતા. ગઈ કાલે અમદાવાદ નિવારસી બંધુ ગિરધરલાલે કોન્ફરન્સ સિદ્ધાંત મુજબ ભરવી તે સુધારા પાછો ખેંચી લેતાં કોન્ફરન્સ ભરવાની આવશ્યકતા સ્વિકારનારો ઠરાવ સર્વાનુમતે પસાર કરવામાં આવ્યો. પછી વિષયવિચારિણી કમીટી મળી હતી. જેમાં ઘણે વખત રોકી વિચાર એકત્ર કરી કાર્ય પ્રદેશનો ખરડો તૈયાર કરવામાં આવ્યો હતો.
- ત્રીજે દિવસે પૂર્ણ ઉત્સાહ સાથે બેઠક મળી હતી. મંગળાચરણ થયા બાદ પ્રથમ શેઠ મોતીલાલ મુળજી તથા શેઠ વસનજી ત્રીકમજીની સેવાની યાદ કરી તેમના મરણ માટે દિલગીરીને ઠરાવ પસાર કર્યો હતો.
ત્યારબાદ ભાઈ મોતીચંદ ગિરધરલાલ કાપડીયાએ બંધારણમાં સુચવાયેલા સુધારા રજી કરતાં રાજકીય શબ્દ ઉમેરવા ન્યાત, સંઘ, મહાજન અને પંચના તકરારી વિવાદગ્રસ્ત વિષ સીધી કે આડકતરી રીતે કોન્ફરન્સ હાથ ધરવા નહીં, દરવર્ષ કોન્ફરન્સ કરવી. સ્ત્રીઓ પ્રતિનિધિ તરીકે ચુંટાઈ શકે વગેરે ઠરાવા થયા હતા.
બીજો ઠરાવ શેઠ કુંવરજી આણંદજીએ રજુ કર્યો કે કોન્ફરન્સ મળવા અગાઉ બે મહિને જે કાઈ પણ વ્યક્તિ કે સંધ ચર્ચવા ચેમ્ય મુદ્દા રજુ કરી શકે અને મહિના પહેલા ડરાવને ખરડા દરેક રળે તયા વર્તમાન પત્રોને પહોંચાડવાની ફરજ રહેશે તેમ ઠરાવ થયો.

Page #28

૨૫૬
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ.
ત્રીજે ઠરાવ શ્રીયુત ઠઠ્ઠાજી ગુલાબચંદજીએ સુકૃત ભંડાર ફંડની યોજના ચાલુ કરવા ઠરાવ કર્યો અને તેને જુદા જુદા પ્રાંતિના પ્રતિનિધિઓએ ટેકો આપે. જેથી તે જ વખતે તે ખાતે રૂ. પચીશ હજાર ઉપરાંતનું ફંડ થયું હતું. હાજર રહેલી બહેનોએ પણ થોડો ફાળો આપ્યો હતો.
વોલન્ટીયરની સેવાથી ખુશી થતાં રૂા. ૨૦૧) ચાંદ માટે આપવામાં આવ્યા હતા.
ચોથો ઠરાવ ઓછા ખર્ચે કોન્ફરન્સ બોલાવી શકાય, પાંચમો આમંત્રણ ન હોય તો તીર્થ સ્થળે કે છેવટ મુંબઈમાં દર વર્ષ કોન્ફરન્સ મેળવવી. છઠ્ઠો ઠરાવ હવે પછી કોન્ફરન્સ મળતાં સુધી મકનજી જુઠાભાઈ મહેતા તથા મોતીચંદ ગિરધરલાલ કાપડીયા મુંબઈ એફીસ સાથે જનરલ સેક્રેટરી તરીકે કાર્ય કરે અને બંગાળા ખાતે રાયકુમારસિંહજી તથા મારવાડ વગેરે માટે શ્રીયુત ઢટ્ટા સાહેબને કાયમ રાખવા ( આ૦ જનરલ સેક્રેટરીની જગ્યા કરી નાખવામાં આવી છે તેવા ઠરાવ કરવામાં આવ્યા.
છેવટે ઉપસંહાર કરતાં આ કાનની ન ધારેલી ફતહ માટે પ્રમુખ વિવચન કર્યું છેવંટે પ્રમુખ સાહેબ, અ વેલ પ્રતિનિધિઓ, કાનના સેક્રેટરી, વોલન્ટીયર સર્વનો આભાર માનવાની દરખાસ્તો કરવામાં આવી. પછી તે જ વખતે આવેલા મહેમાનોને ગાર્ડન પાર્ટી આપી હર્ષનાદ વચ્ચે મેળાવડો બરખાસ્ત થયો હતો.
પ્રવર્તકજીશ્રી કાન્તિવિજયજી મહારાજ ઉપર લીંબડીના નામદાર ઠાકોર સાહેબ દૈોલતસિંહજી કે, સી, આઈ, ઈ. તરફથી તથા ગુજરાત ઉમેટાના ઠાકોર સાહેબ શ્રીમાન રાયસિંહજી બહાદૂર તરફથી આવેલા પ તથા લીબડી ઠાકોર સાહેબે
કરેલા વહિંસા પ્રતિબંધના ઠરાવની નકલ.
નોટ–પ્રાચીન કાળમાં અને કેટલાંક વણ ઉપર જૈન મુનિરાજે જેનોની જેમ રાજન મહારાજાઓને પણ ઉપદેશ આપી જેની બનાવતા અથવા જીવદયાના અને એવાં બન ધાર્મિક અને સામાજીક કાર્યો રાજાઓને ઉપદેશ આપી જનસમાજના કે દેશના ઉપકાર નિમિત્ત અનેક ઉત્તમ કાર્યો કરાવતા. દાખલા તરીકે શ્રીમાન્ હીરવિજયજી સુરિજીએ અકબરબાદશાહને પ્રતિબધી જીવદયા પળાવી અને શ્રીમાન હેમચંદ્રાચાર્યે કુમારપાળ રાજાને પ્રતિબધી જેને ધમી બનાવી અનેક ધર્મના કાર્યો તેના હસ્તે કરાવ્યા. એટલે કે એક સામાન્ય મનુષ્ય કરતાં રાજાઓને ઉપદેશ આપવાથી અનેક પરંપરાએ ધાર્મિક કાર્યો થાય છે અને તેની વૃદ્ધિ થાય છે. આ કુમારપાળ રાજાને પ્રતિબોધી ધર્મ બનાવ્યાનો દાખલો છેલ્લે છે, એટલે અત્યાર સુધી ને પછી બીન રાવળને તે ઉપદેશ આપેલો જાણવામાં નથી. પરંતુ જણાવવાને આનંદ થાય છે કે, પ્રવર્ત કજી મહારાજશ્રી કાન્તિવિજયજી મહારાજ બે વર્ષ પહેલા લીંબડી ગામમાં ચાતુર્માસ હતા. દરમ્યાન ત્યાંના નામદાર દરબારશ્રીના સમાગમમાં આવતાં આ મહાત્માની શાંતતા, પ્રેમાળપણું, અને ઉપદેશ શિલી અનુભવસિદ્ધ હોવાથી લીબડીને દરબારશ્રીને પ્રસંગવશાત ઉપદેશ આપતા એટલું - જ નહિ પરંતુ લીબડી નરેશશ્રીને જૈનધર્મ માટે માન પણ કાંઈ હતું જેમાં મહારાજજીના ઉપ

Page #29

વર્તમાન સમાચાર,
૨૫૭
દશથી 'દ્ધ થતાં હાલમાં ગયા કાગણ શદ ૫ ના રાજ ત્યાંના જેનવિદ્યાર્થી ભુવનના નવા થયેલા જિન મંદિરમાં પ્રતિષ્ઠા થતાં લીબડીના નામદાર દરબારથીએ પ્રતિષ્ઠા કરવા માટે નકરાના રૂપિયા ખાલી તે મા ! અને મનુષ્ય જન્મની સાર્થકતા પ્રાપ્ત કરી હતી. છેવટે પ્રતિષ્ઠા તે વિદ્યાર્થી ભુવન 1 સ્થાપનામાં મુખ્ય ફાળો આપનાર શ્રી કાઠારીને હાથે કરાવી દરબારકીએ કળશ ચઢાવ્ય હતો તે દરમ્યાનમાં પ્રવર્તક મહારાજે એક પત્ર ઉપદેશથી ભરપૂર પ્રસંગવશાત જીવદયા માટે કાન માંગવા માટે, લીંબડીના નામદાર ઠાકોર સાહેબને લખેલો. ને ઉપદેશના રંગે રંગાયેલા નામદાર ઠાકોર સાહેબે તે પત્ર વાંચી તે પ્રતિષ્ઠાના દિવસે લીંબડી ગામમાં કાયમને માટે જીવ દયા પળાવવા કરેલ ઠરાવ અને ઉક્રત મહ માને તે માટે લખેલા જવાબ બંને જૈન સમાજ ની જાણ માટે આ નીચે પ્રગટ કરવામાં આવે છે. બીજો પત્ર ઉમેટા ગામ કે જે ગુજરાતમાં આવેલ છે, ત્યાંના દરબારશ્રીને પણ પ્રવર્તકજી મહારાજશ્રી કાન્તિવિજયજી મહારાજે પોતાના ગુરૂવર્ય શ્રી આત્મારામજી મહારાજની સ્વર્ગવાસ તીથી જે શુદ ૮ ના રોજ જીવહિં સા બંધ કરવાનો કાયમી કરાવ કરાવવા લખેલે છે ત્યાંના દરબારશ્રીએ કરેલ તે પણ આ સાથે આપવામાં આવે છે. આપણું મુનિ મહારાજના સુપ્રયત્નોથી અત્યારે પણ કેવા કેવા કાર્યો થાય છે અને ઉપદેશ તથા સુપ્રયત્નો વડ અનેક વિદ્વાન મુનિ મહારાજે આપણી સમાજમાં છે તેઓ જૈનધર્મ અને જનસમાજના અનેક ઉપકારના કાર્યો કરવા ધારે તો કરી શકે તેવું છે. આ જમાનામાં તો ગણના પણ ત્યારેજ થઇ શકે તેવું છે, જેથી આમારી દરેક મુનિ મહારા ઓને નમ્ર વિનંતિ છે કે અંદરઅંદરના કાંઈ ખોટી હોય તો દૂર કરી જેન કામ અને ધર્મની ઉન્નતિ અથે જનસમાજ અને દેશની આબ,દી અને સનાતન જૈનધર્મની વૃદ્ધિ અર્થે હવે કાંઇ કરી બતાવવાની જરૂર છેતેવા જમાને આવી લાગે છે.
| (સેક્રેટરી ) તા. ૨-૩-૨૫
ન પેલેસ-લીબડી. પત્ર ૧ લો. પૂજ્ય ગુરૂ મહારાજ શ્રી કાંતિવિજયજી.
આપનો કૃપા પત્ર આશીર્વાદથી ભરપુર આવ્યું. તે વાંચી ઘણેજ આભારી થયે છઉં. આહીં સો બહુ સારી રીતે અલબત થઈ ગયું છે. પણ તેમાં આપની ગેરહાજરી ખાસ પ્રત્યક્ષ જણાઈ આવતી હતી. આપ આ પ્રસંગે હેત તે અમારા સા પ્રયાસને સેનાને સુગંધિત બનાવ્યા પ્રમાણે થાત.
હવે આપ હેલા પધારી આ સ્થાનને આપના આશિર્વાદ આપે, તેમજ તેમાં બીરાજેલ ભવ્ય મૂર્તિનાં દર્શન કરી પ્રસન્ન થાઓ. ઘણું જૈન મંદિરોના મેં દર્શન કર્યા છે. પણ આવી સંદર્યવાળી મૂર્તિ મેં કયાંય પણ ઈ નથી.
આપે મારી પાસે દાન માગ્યું એ પણ મારા સદ્ભાગ્ય. અને આપ માગે અને હું ન આપું એ પણ કેમ બને ? તેથી તે પ્રમાણે હુકમ થઈ ગયેલ છે. જેના ખબર આપશ્રીને આહીંના કોઈ ગૃહ તરફથી હકમ ગેઝેટમાં છપાઈને બહાર પડયેથી મળશે.
આપ લખે છે કે આપ અમને બીજુ શું આપી શકો? પણ આપ અમોને પ્રભુ પોતે પણ ન આપી શકે તે સાધુને ખરા અંતઃકરણને આશિવાદ છે તે

Page #30

૨૫૮
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ. પ્રભુને ફળીભૂત કરી આપવોજ પડે છે. એવા અનેક દાખલા છે. નશીબમાં હોય તે પ્રભુ આપે અને નશીબમાં ન હોય તે પણ સાધુ આપી દીયે છે. તેથી આપનો જીગરને મારા તરફ આશિર્વાદ છે એજ આ સિ શુભ કાર્યનું કારણ છે.
ત્યાંનું મહાજન મારા તરફ ભાવ બતાવે એ સ્વાભાવિક છે. કેમકે તેમની સાની સાથે હું ઉછર્યો છઉં. મેં નાના મેટાને જાણું છઉં. એટલે ત્યાંનું મહાજન મારા તરફ જરા પક્ષપાત પણ દર્શાવે, કેમકે તેમની સાથેનો જ માણસ પ્રભુ કૃપાએ સારી સ્થિતિએ જાય તે તેમને પણ અભિમાન લેવાનું કારણ છે. તેથી તે સાને પણ હું રૂણી થયે છઉં.
મારા કર્તવ્ય સિવાય મેં કાંઈ વધુ કર્યું નથી. અમારૂં કર્તવ્ય અમે ભૂલી જઈએ તે અમારા કમભાગ્યઅને અમારૂં કર્તવ્ય કરવામાં આવી ભાવના પેદા થઈ, અમને ઉંચ ગતિ પામવા તેવો સહેલે પ્રભાવ મેળવવો પણ અમે ભૂલી જઈએ તે અમારાજ કમભાગ્ય. અમારી ફરજ બજાવતાં ધન્યવાદ મળે તેને અમે પાત્ર ન હોવા છતાં લોકો તેમ માને એવું ભાગ્ય સંપાદન કરવા સૌને પ્રભુ શામાટે બુદ્ધિ નહિ આપ હાય ? તે હું સમજી શકતો નથી. આપની સાથેના સો સાધુ મહારા જને મારી વંદના કહેશે. મારા લાયક ધમ ધાનને બોધ હંમેશા લખશે એજ.
લી. સેવક, (સહી) દોલતસિંહની વંદના વાંચશે.
લીંબડી દરબારી ગેઝેટ. ૫. ૧૬ મું.
તા. ૧ માર્ચ સને ૧૯૨૫
રવિવાર. હ. હુ. નાં ૧૫૩
ઠરાવ. લીંબડી શહેરમાં મુંબઈનાં મરહૂમ શેઠ ખેતસી ખેવશીભાઈ તરફથી શ્રી શાંન્તિનાથજીનું દેરાસર બંધાવેલું છે. તેની પ્રતિષ્ઠા સંવત ૧૯૮૧ના ફાગણ શુદ ૫ શનિવાર તા. ૨૭-૬-૧૯૨૫નો થઈ. તે કાર્યમાં દેવાલય ઉપર ઈંડું ચડા. વવાનો ક્રીયા ના મદાર ખુદાવીદ ઠાકોર સાહેબશ્રીના સ્વહસ્તથી થએલી હોઈ તેની યાદગીરી માટે દર વરસે ફાગણ શુદ ૫ અહીંના નં. ૭૯૮ તા. ૧૯-૭-૧૯૦૮ માં દર્શાવેલ છવહીંસાના પ્રતિબંધનાં દીવોનાં લીસ્ટમ ઉમેરવામાં આવે છે અને આ હુકમથી તે અનુસાર દર વરસે ફાગણ સુદ ૫ ના રોજ તમામ પ્રકારની જીવહીંસા માટે સખત મનાઈ કરવામાં આવે છે.
તા. ૨૮-૨-- ૨૫ કેકારી વૃજલાલ જીવાભાઈ ફર. મુખ્ય કારભારી છે. લીમડી
* પાના -

Page #31

વર્તમાન સમાચાર.
૨૫૯
ઉમેટા તા. ૨૮-૩-૨૫ મહારાજ સા. શ્રી કાન્તિવિજયજી મહારાજ સાહેબ,
મુ. જામનગર ઉમેટાથી લી. દરબાર સા. શ્રી રામસીંહજી નાં વંદન વાંચશે. આપના તરફથી મહારાજ સા. શ્રી હંસવિજયજી મહારાજ સા. મારફતે પત્ર મેંકર્યો, તેમાં જેઠ સુદ ૮ ને દીવસે શ્રી આત્મારામજી મહારાજ સા. ની તિથિ હોવાથી છવહીંસા ન થવા પામે તેવી મતલબનો બંદોબસ્ત થવા સંબંધને ફરમાન થવાથી તે પ્રમાણે મેં બંબસ્ત કરી દીધો છે. તે આપને જાણવા સારૂં આ પત્ર લખું છઉં. આપે આવી રીતે પત્ર લખી મને કૃતાર્થ કીધો છે તેને માટે આભારી છઉં. અત્રે મહારાજ સા. શ્રી આચાર્ય મહારાજ સા. તેમજ મહારાજ હંસવિજયજીની વાણુને લાભ મળે છે. તેમજ આપના તરફથી એક વખત લાભ મળશે એમ આશા રાખું છું.
(સહી) Ramsinhji.
ઠાકરશ્રી ઉમેટા. મુનિ મહારાજના વિહારથી થતાં અનેક લાભે–– પૂ. મુનિરાજના વિહારથી અનેક જીવોને ઉપકાર તથા ધર્મ પ્રચાર અને કેટલીક વખત જેન ઈતિહાસ પર અજવાળું પણ પડે છે. આ નીચે અમો જે હકીકત પ્રકટ કરીએ છીએ તે ન્યાયનિધિ શ્રી વિજયાનંદસૂરીશ્વર–આત્મારામજી મહારાજના શિષ્ય મુનિરાજશ્રી રાજવિજયજી મહારાજના હિંદુસ્તાનના દક્ષીણ ભાગ–નિઝામ સ્ટેટ તથા મદ્રાસ જીલ્લાના વિહારના સંબંધમાં કે જ્યાં મુનિરાજશ્રી રાજવિજયજી મહારાજનો ‘મુનિ' તરીકે જાણવા પ્રમાણે પ્રથમ વિહાર છે. તેઓશ્રીએ ત્યાંના વિહારમાં કરેલ પ્રાચીન તીર્થોની યાત્રા અને વર્ણન હોવાથી જૈન સમ જને જાણવા લાયક હોવાથી આ સભા ઉપર આવેલ તે સંબંધને તેઓશ્રીને પત્ર આ નીચે રજુ કરીયે છીએ.
| (સેક્રેટરી. ) ઇલાકે મદ્રાસ–જલ્લો ગંતુર
તેનાલી તા. ૨૨-૪-૨૫ શ્રી જેન આત્માનંદ સભાના સેક્રેટરી સાહેબ જેગમુનિ રાજવિજયજી ઠાણ ત્રણના ધર્મલાભ સાથે લખવાનું જે તમને કેટલો પત્ર સોલાપુરથી લખ્યો હતો. ત્યારબાદ અમોએ ત્યાંથી તુત તીર્થ કુલપાકછ તરફ વિહાર કર્યો. સાથે શ્રાવક શ્રાવિકા મળી માણસો ૨૫ હતાં સોલાપુરથી હૈદરાબાદ નીઝામ ૨૦૦ માઈલ થાય છે. ત્યાં દીવસ ૧૯ મે પહોંચ્યાં, ત્યાં ૫ દિવસ રહી શહેરનાં ૪ દેરાંના ત પા દાદાવાડીનાં દર્શન કરીને કુલપાથજી રવાના થયા. તે ૫ દીવસે ત્યાં પહોંચ્યાં. સંઘ સાથે ૭ દિવસ ત્યાં રોકાણા. યાત્રા મોટા આનંદથી કરી. કુલપાકછમાં બીઝ. વાડાના શ્રાવકે આવ્યા. તેમણે બીઝવાડાની વિશેષ વિનંતી કરવાથી આ તરફ આવવાના ભાવ
યા. કુલપાકછથી ૫ દિવસે વરંગલ પહોંચ્યાં. ૫૦ માઈલ ગામ મોટું શહેર છે. નીઝામના ૪ પ્રાંતમાંનો એક પ્રાંત છે. ૨૧ પેઠે મળીને આ શહેર છે. નીઝામની છાવણી છે. સુબો રહે છે ત્યાં

Page #32

શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ.
૩ દિવસ રહી ૮ દિવસે ખંજમેર પહોંચ્યાં. તે પણ શહેર મેટું છે ત્યાં ૧ દુકાન દીગંબર જેન માંગીલાલજી કનૈયાલાલની છે. માણસ ઘણું લાયક અને વિવેકી હોવાથી પોતાના નવા મકાનમાં ઉતરવાની સુવડ કરી બે દિવસ રાકયા. વરગલથી બંજાર : ૮ માઇલ ૯ દિવસ આવ્યા. રસ્તામાં ઝાડી લાર્ગી. ત્યાંથી ૧૦ માઈલ ઉપર વેરાટ રાજાની રાજધાની જે વેરાટ નગર ત્યાં હાલ ભાનપુર નામનું ગામ છે ત્યાં ૧ દીવસ મહાદેવના દેવળમાં મુકામ કયા. બાનાપુર ગામમાં પાંડવોએ પિતાનાં શસ્ત્રો ગુપ્ત રાખેલાં તે કાઢીને પુજેલાં. તેથી તે ગામનું બાણાપુર નામ પડેલું છે. ત્યાંથી વેરાટનગર ૬ માઈલ છે. હાલમાં કાંડાપલ્લી કહેવાય છે. આ પ્રાંતમાં તૈલંગી સીવાય બીજી ભાષા સમજતા નથી. ગરમીને અંત નથી. ત્યાંથી ૭ દીવસે બીઝવા આવ્યા. વચમાં ૪ ગામ મેટાં આવ્યાં હતાં. બીઝવાડાની દક્ષિણ બાજુમાં કૃણા નદી છે. જેનું ૧ માઈ લનું પાત્ર છે તેમાંથી મદ્રાસ સરકાર નાલા કાદી છે. ૧ કણ છલે આંખે પાણીથી ભીંજવે છે ને બીજી મદ્રાસ લગી ગઈ છે. તેનું પાણી ત્રણ જીલ્લાને અપાય છે. મુખ્ય પાક ચાવલ, હલદી મરચાં આ મુખ્ય પાકે છે સિવાય બીજા બધા પાકે છે. બીઝવાડા કણ ઇલામાં છે. હાલ સરોહી ઝાલોર તરફની ૨૫ તથા બ કછીભાઈયોની મળી ર૭ દુકાનો છે, દાસર સારું છે. ત્યાં ૧૫ દીવસ રોકાણું. ગુંટુર મંગલગિરિ તેનાલી અને ગુડિવાડાના શ્રાવંકા વિનંતી સારૂ આવ્યા હતા તેથી ૧ દીવસ મંગલગિરિ મુકામ ર્યો. ત્યાં ૧ દિવસ રોકાણું. ત્રણ દુકાનો છે. બીજે દિવસે ત્યાંથી દુર્ગારાલા ૯ માઈલ આવ્યા, ત્યાં સીતારામ રંગાયા તૈલંગા કાગબીની ફેકટરીના બંગલામાં મુકામ કર્યો. ત્યાં બીઝવાડા ગં મંગલગીરી ને તેનાલીની મંડળી આસરે ૪૦-૫૦ બરાબર હતી તેનું જમણ તેને ત્યાં થયું, જુનાગઢના નાગર પ્રભુદત તથા ૧ ગુજરાતી બ્રાહ્મણ રસોઈમાં હતા. ત્યાં અમદાવાદ પાસેના બોરીયાવી ગામના મોઢ સામચંદભાઈ, સુરતના વિઠલદાસ, ઉપલેટાના જમનાદાસ ને અમદાવાદના ગીરધરલાલ, જુનાગઢના પ્રભુદત તમામ
બાવોએ જેને કરતાં પણ સારા ભાગ લીધે હતા. બીજે દિવસે જાફરાબાદના કપલ રા. મનજીભાઈની ફેકટરી ત્યાં છે. તે પણ સંઘને મોટા આગ્રહથી પિતાને ત્યાં જમાવ્યો હતે એક જાહેર વ્યાખ્યાન અહીંસા પર ત્યાં આપ્યું હતું. ને ૨ સીતારામજીની ફેકટરીમાં જેન દન અને વૈગ ઉપર થયાં હતાં. ત્યાંથી તેનાલી આવ્યા હતા. ૬ માઈલ તેનાલી લગી ઉપરના તમામ વૈષ્ણવ ભાઈઓ પણ સાથે ચાલતા આવ્યા હતા. અહીંયા ૧૬ દુકાને ને ઘર દેરાસર છે, સામૈયું મોટા ઠાથી કાઢવામાં આવ્યું હતું. આ ભાગમાં તેલ ગી ને શ્રેજી ભાષા ઘણી છે. રાજે આ દેશના બ્રાહ્મણે બાઈએ ભાઈઓ તેમ છતર જાતી દશન હજારોની સંખ્યામાં આવે છે અમને અહીંની બેલી ન આવડવાથી મધ્યસ્થ હીંદા તેલંગા સમજનારને રાખવા પડે છે. લાકે શ્રદ્ધાવાન ને જીજ્ઞાસુ છે, પરંતુ ભાષાના અભાવે અડચણ પડે છે. સારા વિદ્વાનો વકીલ પણ આવે છે. જૈન દર્શન સમજવાને ખુશી છે. પગે ચાલીને આવ્યા જાણી ઘણુ ખુશી થાય છે,
અહીં અખાત્રીજ કરી દહેરાનું ખાતમુહુત કરાવી શુંટુર ૧૫ માઈલ છે ત્યાં જાશું. ત્યાં થોડા દિવસ રહી પાછો બીઝવાડા જાશું. તેનાલીથી મદ્રાસ ૨૪૫ માઈલ છે. સીધી સડક છે ને મદરાસ રેલ્વે પણ છે. ગુંટુરમાં ૧૮-૨૦ દુકાનો છે ત્યાં પણ ઘર દેરાસર છે. શહેર જીલ્લાનું છે. ત્યાંથી પ૦ કાસ ઉપર નદયાલ જીલ્લા છે ને તેનાજ નજીકમાં શ્રી રોલ પ ત ? મલીકા અર્જુન મહાદેવ બાર જ્યોતીલીંગ પિકી છે. જેનોની સંખ્યાબંધ ગુફાઓ ને મૂર્તિઓ છે. પણ રસ્તામાં જેને વસ્તી નથી. આ એકંદર મદ્રાસ ઇલાકા છે. પૂર્વસમુદ્ર અહીંથી ૨૪ માઇલ મેછલીપટ્ટનમાં છે. આ પ્રમાણે દેખવા તથા જાણવામાં આવ્યું તે લખ્યું છે,

Page #33

આત્માનંદ પ્રકાશના વધારા.
વિનતિ પત્ર.
અથી સ જૈન શ્વેતામ્બર મૂર્તિ પૂજક ભાઇઓ તથા બહેને ખબર આપવામાં આવે છે કે, ભરૂચ જીલ્લાના જંબુસર તાલુકામાં કાવી ગામે આપણુ મહાન તીર્થ આવેલું છે. ત્યાં એ મ્હોટાં ખાવન જીનાલયેા છે. તેમાં હીરવિજયસૂરિ મહારાજે પ્રતિષ્ઠા કરાવેલી છે. અને તે
સાસુ વહુનાં દહેરાસર” એ નામથી ઓળખાય છે, તે દહેરાસરાના જીર્ણોદ્ધારનું કામ હાલ પાંચ વર્ષ થયાં ચાલે છે, તેના માટે મુબઇ, સુરત, ભરૂચ, અમદાવાદ અને ભાવનગર વિગેરે શહેરા તથા ગામડાના દહેરાસરેમાંથી ઘણી સારી મદદ મળી છે.
વહુના નામથી જે મ્હાટુ દહેરાસર એળખાય છે, તે દહેરાસરની અંદર ક્રૂરતા બાવન જીનાલયનાં શિખરે છે, અને તેમાંથી કાઇ કારણસર પ્રતિમાઓ ઉપાડી લેવામાં આવી હશે; તેથી તેને ક્રી પ્રતિષ્ઠિત કરવાની જરૂર છે. માટે જે ગ્રહસ્થા તથા બહેતાને તે દહેરાસરમાં પ્રતિમાજી પધરાવવાની ઈચ્છા હોય તે પ્રતિમાજી તથા દેયડીના નકરાના રૂપૈયા એક હજાર એક આપી, અમે। નીચે સહી કરનારાઓને ખબર આપવાથી તેાંધવામાં આવશે, અને તે પ્રતિષ્ઠા તેમના હાથે કરાવવામાં આવશે; આ દેહેરાસરના જીર્ણોદ્ધારનું ક્રામ હજુ એક લાખ રૂપયાનું બાકી છે. તેમાં આ તકરાના રૂપૈયા ખરચવામાં આવશે. અને આ ક્રામ વિનંતી પત્ર કાઢયાની તારીખથી બે વર્ષની અંદર તૈયાર કરાવી, પ્રતિષ્ઠાનું મુ જોવરાવી, પ્રતિષ્ઠાની તારીખ મુકરર કરી, જે જે નામા નાંધાયાં હશે તેને ખબર આપવામા આવશે, અને સહુ દહેરાસર ઉપર તેમના નામની તખતી ચહાડવામાં આવશે.
આ દહેરાસરની દૈયડી, જે પ્રતિષ્ઠા વખતે જીર્ણોદ્ધાર યતે તૈયાર થવાની, તે આજે નવીન કરાવવા કાઈ માગે તો એછામાં ઓછા દશ હજાર રૂપૈયા ખતાં પશુ તેવી બની શકે નહીં; માટે આવા અપૂર્વ લાભ લેવાને ન ચુકતાં તેઓએ તાકીદથી નામ નોંધાવવા આ વિનંતી છે. મહા વદ ૧૧ ને ગુરૂવાર,
૧ શેઠ દીપચંદ કસળચંદ પાષ્ટ ચમાર ગામ મુ. અંગારેશ્વર
૨ શેઠ માણેકચંદ મલુકચંદુ મુ. અંકલેશ્વર
૩ શેઠે મ્હાનલાલ મગનભાઈ શરૂપચંદ્ર અમદાવાદ હૈ. રાજા મહેતાનો પાળમાં લક્ષ્મીનારાયણની પાળ
૪ શેઠ મગનલાલ ઉમેદચંદ મુ. અમદાવાદ ડે. હાજા પટેલની પાળમાં ખારાકુવાનીપાળ
૫ શા. મણિલાલ લલ્લુભાઇ તેલી મુ. અમદાવાદ ડૅ. હાજા પટેલની પાળમાં ખારા કુવાની પાળ
હું વકીલ કેશવલાલ પ્રેમચંદ્ર મુ. અમદાવાદ 3. હાજા પટેલની પાળમાં ખારા કુવાની પાળ
આનદ સાગર પ્રી. પ્રેસ,અમદાવાદ

Page #34

Page #35

પુસ્તક પહાચ.
૧ લાહાર પ્રતિષ્ઠા મહોત્સવ અને પદવી પ્રદાનની બુક લાહાર ( પંજાબ ) ની શ્રી જૈન - આત્માનંદ જૈન સ ા તરફથી મળી છે. અભિપ્રાય હવે પછી લેવાટો. ૨ શ્રી વીરતત્વ પ્રકાશક મ હલના ચોથા પાંચમા વર્ષ ને રીપોર્ટ. ૩ શ્રી જૈન શ્વેતાંબર - કરન્સ એજ્યુકેશન એન્ડ ના સંવત ૧૯૭૭ થી ૧૯૮૦ ના રીપેટ. ૪ સિદ્ધ ક્ષેત્ર જૈન બાલાશ્રમ પાલીતાણ ના સં. ૯૭૭ થી ૧૯૭૯ ના રી પાર્ટ. ૫ વિહારદશન સંપાદક મુની 1 જ્ઞાનનજયજી. હાલ પલીત ણી. | ૬ ચંદરાજાનું ચરિત્ર સચિત્ર કિં ૨-૮-૦ મે સમ મેઘજી હીરજીની કે. મુબઈ. ૭ જૈન તત્વપ્રવેશક જ્ઞાનમાળ'. સ૦ મુનિશ્રી કર્યે રવિજયજી ? હારાજ. પાલીતાણી. ૮ શ્રી નવપદ મહ ગ્ય અને વીશ સ્થાનકે વધુ માન તપગુણ વર્ણ ન. જેન યુવક મંડળ. સાથું દ.
નવા દાખલ થયેલા માનવંતા સભાસદો. ૧ ઝવેરી કાન્તીલાલ મગનલાલ મુંબઈ - ૫. વ. લાઈફ મેમ્બર ૨ માસ્તર અમીચંદ દીપચંદ
ભાવનગર બી. વ. લાઈફ મેમ્બર ૨ શા દામોદરદાસ દય ળજી ૪ સધવી વેલચંદ્ર નારણદાસ
મુ બઇ ઇનામી નિબંધ - સુરત જીલ્લા જૈન યુવક મંડળ તથી સમગ્ર હિંદના જૈન સ્ત્રી પુરુષ પાસેથી જેની હાલની સ્થિનિ અને તે માટે લેવા જોઈતા ઉપા’ અને સ્ત્રીઓ પાસેથી * જૈન સ્ત્રીઓની હાલની સ્થિતિ અને તે માટે લેવા જોઇતા ઉપાય ” એ વિષયે ઉપર તા. ૧ લી મે સુધીમાં ઈનામી નિ મ"ધ માગવામાં આવ્યા છે. વધુ ખુલાસા માટે મંત્રીને સુરત લખવું. - સુરત જ૯લા જૈન યુવક મ ડે’ળ એ ી મ.
- મંત્રી.
મુનિરાજ શ્રી ક૯યાણુવિજયજી ( પંજાબી ) મહારાજને સ્વર્ગવાસ.
- મારવાડ નાણુ ગામમાં ગયા ચૈત્ર વદી પના રાજ ૭૧ વર્ષની વૃદ્ધ વયે ૪૭ વર્ષે શુદ્ધ ચારિત્ર પછી થોડા દિવસની બિમારી ભેગવી સમાધિ પૂર્વક ઉક્ત મહાત્મા સ્વર્ગવાસ પામ્યા છે. મુનિરાજ શ્રી કલ્યાણવિજય જી મહારાજ પ્રાત:સમરણીય શ્રી વિજયાનંદ સૂરિ ( શ્રી આત્મારામજી મહારાજ ના સ્વહસ્ત દિક્ષીત અને મુનિરાજ શ્રી ચારિત્રવિજયજીના શિષ્ય હતા. મુનિરાજ શ્રી અમીવિજયજી મહ રાજના ગુરૂભાઈ અને હાલના સમુદાય માં બી જે નંબરે દી ક્ષાપ ય માં હતા. તેઓશ્રીન' હૃદય સ૨લ, શત, પવિત્ર, નિ કલંક ચારિત્ર અને સ્વભાવ નિપૃડો હતો, શળાવા એક ઉત્તમ ચાત્રિપાત્ર મુનિરાજ ના સ્વર્ગવાસથી જેન કે મને એક મુનિરનની ખાટ પડી છે. અમે તે માટે ઘણાં જ દિલગીર છીયે. ચારિત્રપાત્ર મુનિરનના પવિત્ર આમાને આ મંડે શાંતિ પ્રાપ્ત થાએ એમ પર માત્માની પ્રાર્થના કરીયે છીયે.

Page #36
84 શ્રી પૂજા સંગ્રહ, ** ન્યાયાભાનિધિ શ્રીમદ્ વિજયાનંદસૂરિ ( આત્મારામજી મહારાજ ) કૃત પાંચ, મુનિરાજ શ્રી વલ્લભવિજયજી મહારાજ કૃત સત્તર, તથા શ્રીમાન - મુનિરાજ શ્રી હું સવિજી મહારાજ કૃત એક પૂજા. મળી કુલ વેવીશ પૂજાનો સંગ્રહ એક સાથે સુશોભિત ગુજરાતી ટાઈપમાં ઉંચા કોગળામાં છપાવી સુંદર કપડાના પાકા બાઈડીંગથી બંધાવી શુમારે પાંચસે પાનાના આ દળદાર ગ્રંથ હાલમાં પ્રકટ થયેલ છે. આ પૂજાસ ગ્રડ માં મુનિરાજ શ્રી વલ્લભવિજયજી મહારાજે અટ્ટાપદજી તથા શ્રી ભ્રહ્મચર્ય પદની છેલ્લી એંજ્ઞાવેલી પૂજ તા અલોકિ ક ભાવ ગ્રાહી, ૫૬લા લીપણાથી એટલી બુધી સુ દર બનેલી છે કે તે પૃજ ભણાવનારા બધુએ એ અને વાચકવર્ગ એક અવાજે વખાણ કરેલા છે. આ ગ્રંથમાં આવેલી પૂજાએ જુદા જુ=ા રાગરાગિણીથી અલંકૃત થયેલ હોવાથી ભણાવનાર અને સાંભળનારને અ ૯હાદ ઉત્પન્ન કરે છે. સર્વ બંધુ એાએ-દેવભૂક્તિના ઉસુકૈા લાભ લે તે હેતુથી તેની ક મત ઘટાડી રૂા 1-8-0 દેઢ રૂપીયે રાખેલ છે. જેથી દરેક જેને બંધુઓએ મંગાવી લાભ લેવા ચુકવું નર્યું. ને મળવાનું ઠેકાણુ -શ્ર જૈન આત્માનદ સભા-ભાવનગરે. વાંચનના પ્રેમી અધુઓ માટે ખાસ નવા વાંચવા યોગ્ય ઉત્તમ ગ્રંથા. 1 પંચપરમેષ્ટી ગુણમાળા. | 1-8-0 10 શ્રી ચંપક માલા સતી અ દશા ચરિત્ર૦-૮-૦૦ 2 સુમુખનુપાદિ કથા. 1-0-0 11 સ બાધસિત્તરી-રેનતત્ત્વજ્ઞાનને સ્મ8 શ્રીનગનાથ ચરિત્ર, 2- 0=0 પૂર્વ પ્રથ. 4 શ્રીસુપાર્શ્વનાથ ચરિત્ર ભાગ 1 લા 2-0-0 12 શ્રી ઉપદેશ સપ્તતિકા ઐતિહાસિક 5 શ્રીસુ પાશ્વ નાથ ચરિત્ર બીજી ભાગ. 28-0 કથા ચ ચ. ! 1-06 આત્મ પ્રાધ. 2-8-7 13 શ્રી વિવિધ પૂજા સંગ્રહ ભા. ૧થી૪ 2-0-0 7 શ્રાદ્ધગુણ વિવરણ શ્રાવકાપાગી. 1-8-0 14 આદર્શ જે સ્ત્રીરના. 1-7-7 8 શ્રી પંચપ્રતિક્રમણ વિધિ સહિત વાંચી 15 શ્રી આમવલ્લભ પૂજા સંગ્રહ 1-8-0 - જવાથી ઘેર બેઠા થઈ શકે છે. 2-0=0 16 શ્રી દાન પ્રદીપ-દાનનું અદ્ભુત 9 શ્રીજ ઍસ્વામી ચરિત્ર આદર્શ 08-0 કથાઓ સહિત વણું ન, 7-0=0 . 10-0 તતિકા ઐતિ અમારી સભાનું જ્ઞાનોદ્ધાર ખાતું 1 જેનું ઐતિહાસિક ગુજ૨ રાસ સ'ગહું 11 ચૈત્યવદન મહાભાગ્ય ભાષાંતર. 2 ષસ્થાનક સટીક 12 નવતરવું ભાગ્ય (ભાષાંત૨ ) 3 વિજ્ઞાતિ સDહું. 13 પ્રભાવક ચરિત્ર ભાષાંતર 4 સસ્તારૂક પ્રકીર્ણ કે સટીક. 14 શ્રી કુમારપાળ પ્રતિઆધ-શેઠ 5 વિજયદેવસૂરિ સહાભ્ય. નાગરદાસભાઇ પુરૂ ધાતદાસ તરફથી હું જૈન ગ્રંથ પ્રશસ્તિ સંગ્રહું. અનેક ઉપદેશક કયાએ સહિત, 7 લિગાનુરાસનસ્વાપર (ટીકા સાથે) 65 આચારપદેશ. શેઠ હકમચંદ વલમજી 8 ગુરૂતત્વ વિનિશ્ચય. મારી તરફથી.. 9 શ્રી વિમલનાથ ચરિત્ર ભાષાંતર, નંબર 9-10-11-12-13 60 ધમ રત્ન પ્રકરણ ભાષાંતર, ગ્ર માં મદદની અપેક્ષા છે. For Private And Personal Use Only