Page Text
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
વિદ્યરચના પ્રાધ
૨૩૯
આ વાત કેમ બને છે તે માત્ર તપાસીયે. કચ્છદેશમાં ભચાઉ ગામ છે, ત્યાં દિનમા નમાં લગભગ ના કલાકના ફેર પડે છે ને અ ંગીયા ગામમાં પણ સૂર્ય મધ્ય માંડલે હાતાં દીનમાનમાં લગભગ ૧૦ મિનિટના ફેર પડે છે.
માર્સેલ્સમાં જેમ અસ્તકાલે વિની આડા પર્વત આવે છે તેમ પર્વત કે ટેકરી આડે આવવાથી આ ફેરફાર થાય છે. હવે વિશેષ સમજણ માટે એક ઉદાહ રચી સારા લાભ થશે.
એક મકાન ઉપર અગાશીમાં એક માણસ દીવા લઇ સૂર્યની જેમ ફેરવશે તા અગાશીની સીધી ભીંતની નીચે બેઠેલા લેાકેાને તે દીવાને પ્રકાશ દેખાશે નહીં ( જુએ ચિત્ર પાંચમું ) હવે તેજ દિવાને અગાશીની બહાર એકકે હાથ દુર દીવા રાખી ફેરવશે. તા તેના પ્રકાશ નીચેના મનુષ્ય પર પડશે ( ચિત્ર. છઠ્ઠું) તે. મજ વૈતાઢ્ય પ તની નજીકમાં રહેલા માણસેાને સૂર્ય અભ્યંતર માંડલે આવતા સૂર્ય દેખાતે નથી ને તે કારણે ઉપલા ફેરફાર પડે છે
વીદ્યાર્થી-પૃથ્વી સપાટ છે. તા સામેથી આવતી આગોટના પ્રથમ થોડો ભાગ ને પછી અધિક ભાગ કેમ દેખાય છે? ત્રણ લાકડી સીધી રાખીયે તા ૧ ચલી મેાટી ને પછી નાની કેમ દેખાય છે? સરખા તારના થાંભલાની હાર જોઇશુ તા પહેલા માટે, પછીના ક્રમેનાના દેખાય છે આનુ છુ કારણ ! જો પૃથ્વી સપાટ હાત, તે બધા સરખા દેખાત, પણ તેમ દેખાતુ નથી, તે પૃથ્વી ગોળ દડા જેવી છે. જેથી મી. વૉલેસે ૧૩ ફુટ ને ૪ ઇંચના ત્રણ વાંસના પાણીમાં ત્રણ ત્રણ માઇલ ને આંતરે ઉભા કરીને તપાસ્યું છે ને જણાવે છે કે પૃથ્વીના ગાળાકારને નહેર ખાદનારા ઈજનેરા ધ્યાનમાં લેતા નથી તે તેની ભૂલ છે (ખ૰)
અધ્યાપક—હું તમને એક પ્રશ્ન પુછુ છું તેમાંજ તમારા પ્રશ્નના ઉત્તર આવી જશે, જેને તમે પૃથ્વીથી ૧૦ ગણુા માનેા છે તે સૂર્ય માપને કેમ નાના દેખાય છે ? ( કચ્છના ધામે ડુંગર તપાસેા ).
વિદ્યાર્થી-એક ફુટ લાંબે ગાળા ૧ માઇલે અઢશ્ય થાય છે એમ અસલ વસ્તુ પ, હજાર ગણે છેટે રાખવાથી અદ્રષ્ય થાય છે ( જ્યેા. ના. ) એટલે તે વસ્તુ બહુ દૂર રહેલી હાય તા આપણી દૃષ્ટિના દોષને લઇને તેને આપણે સ કાચાયેલી જોઇયે છીયે, તેમ સૂર્ય પણુ મેટા હોવા છતાં નાના દેખાય છે.
અધ્યાપક તે તમા તેમાં સ કેચ જે જોઇ શકયા છે તે દ્રષ્ટિદાષને લીધેજ છે. તેમ તારના થાંભલા કે આગઓટ વગેરે જે ભાગે! દેખાય છે. તે ઉપરના ભાગ છે એમ નથી પણ સ કાચાયેલા આખા ભાગ દેખી શકાય છે હવે ઉપલી વસ્તુઓમાં જેમ ઉપરને નીચેથી સ કોચ જોઇ શકીયે છીયે તેમજ તેને આડી રા ખશે! તે બન્ને બાજુના સકાચની પણ ખબર પડશે. એક રેલ આડી જતી હાય ને બે ગાઉ ઉપરથી તેને જોઇશુ તા તની લંબાઇ સેા ફુટ હશે તેાપણુ આપણુને ૩ કે ૪ ફુટ લાગશે. વળી પછવાડે ગાર્ડના લાલ ડખ્ખા હાય છે જેની પહેાળાઇ છ
For Private And Personal Use Only
| SR No. | 531259 |
| Book Title | Atmanand Prakash Pustak 022 Ank 10 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Jain Atmanand Sabha Bhavnagar |
| Publisher | Jain Atmanand Sabha Bhavnagar |
| Publication Year | 1924 |
| Total Pages | 36 |
| Language | Gujarati, Hindi |
| Classification | Magazine, India_Atmanand Prakash, & India |
| File Size | 4 MB |