Atmanand Prakash Pustak 016 Ank 08

Author(s): Jain Atmanand Sabha Bhavnagar
Publisher: Jain Atmanand Sabha Bhavnagar
Catalog link: https://jainqq.org/explore/531188/1

Page #1

శ్రీ రరడ 5:50
श्रीमद्विजयानन्दसूरि सद्गुरुज्यो नमः
श्री
आत्मानन्द प्रकाश,
15 ధర : 56:6 SSC 566
రరర 66 రధC 6626E
बैं | सेव्यः सदा सद्गुरु कल्पवृक्षः
पु. १६. } वीर सं. २४४५ - फाल्गुन आत्म सं. २३
जैनो संघचतुर्धा भवतु विविश्वसद्ज्ञानसंपद्विलासी श्रेयः सामाजिकं यद्विलसतु सततं तत्र पूर्णप्रभावि । भक्ति श्रीमद्गुरूणां प्रसरतु हृदये भावपूर्णप्रकाशा 'आत्मानन्द प्रकाश' ह्यभिलषति सदा मासिकं चेतसीति ॥ १॥
55PUSO90
करी नि
अंक ८ मो.
विषय.
नगर. १ प्रभु स्तुति.......
२ ला प्रास्ताविक ...
3 वानुशास्ति व्याप्या.. ૪ સત્ય મિત્રતાનું સ્વરૂપ ૫ જૈન કામમાં કેળવણી વિષે એ पेपरना अभिप्राय...
प्रकाशक-श्री जैन आत्मानन्द सभा-भावनगर.
11494
વિષયાનુક્રમણિકા. पृष्ट. नजर.
१८७
१८८
૧૯૭
११
ॐॐ
૧૯૬ ૧૧ શીખવાની ઉમર કઇ ?
G
વિષય
હું આત્મપદેશ
પૃષ્ઠ १८७ ૧૯૮
૭ જૈન સેવક સમાજની યેાજના
८ अभारी नांध-सुथनाना सत्र... २०६ ૯ મારવાડમાં એક શુભ પગલુ २०७ ૧૦ પ્રી નોંધ
२०८
२१०
930
વાર્ષિક મૂલ્ય શ. 1) ટપાલ ખર્ચ આના ૪.
આનંદ પ્રીન્ટીંગ પ્રેસમાં શાહ ગુલામચંદ લલ્લુભાઈએ છાપ્યું–ભાવનગર

Page #2

આ સભાના માનવતા લાઇફ મેમ્બરાને ભેટ.
નીચેના ગ્ર`શ્રે આ સભાના લાઇક્ મેમ્બરાને ભેટ આપવા માટે તૈયાર થયા છે, જેથી દરેક લાઇફ મેમ્બર બધુઓને પાસ્ટેજ પૂરતા પૈસાનું વી. પી. કરી ચૈત્ર શુદ ૧૫ થી ભેટ મેકલવામાં આવશે જેથી તે સ્વીકારી લેશે તેવી નમ્ર સૂચના કરીયે છીયે. ૧ શ્રી ગુરૂગુણમાળા. મૂળ સાથે ભાષાંતર. ૨ શ્રી અધ્યાત્મમત પરિક્ષા. ૩ શ્રી સંવેગદ્રુમક દલી "J ૪ શ્રી શત્રુ ંજય મહાતીર્થ સ્તવનાવળી. ૫ શ્રી અક્ષયતપનિધિ.
મહાન યુદ્ધના પ્રસ ંગને લઈ છાપવાના કાગળા તથા છપામણી, ખાઇડીંગ વિગેરેની મેઘવારી છતાં પુસ્તક પ્રસિદ્ધિનું કાર્ય શરૂજ છે.
હવે પછી ઉપદેશ સાથે કથાનક ગ્રંથા કે જેના ભાષાંતરા થાય છે, તે છપાવવાનું કાર્ય શરૂ થશે. આ સભાનું પુસ્તક પ્રસિદ્ધિ કાર્ય સતત્ ચાલતું હાવાથી ઘણા અહેાળા પ્રમાણમાં ગ્રંથા છપાણા છે–છપાય છે. સભાસદોને ભેટ અપાણા છે. પાય છે. એક નાની ગૃહ લાઇબ્રેરી થાય તેટલા ગ્રંથા અમારા માનવતા લાઈક્ મેમ્બરાને ભેટ અપાઇ ચુકેલ છે જેથી આ સભામાં લાઇફ મેમ્બર થઇ ખીજાધામિક લાભા સાથે આ લાભ પણ લેવા જેવું છે.
અમારા માનવ ંતા ગ્રાહકેાને સૂચના.
“ શ્રી જ્ઞાનામૃત કાવ્યકુંજ, ”
શ્રી આત્માન ંદ પ્રકાશના ગ્રાહકોને આ વર્ષે ભેટની બુકના નિર્ણય થઇ ગયા છે. માસિકનું આ સેાળસુ વર્ષ ચાલે છે, જેને માત્ર ચાર માસ બાકી છે. આ વર્ષે ઉપરોક્ત નામનું પુસ્તક અમારા માનવંતા ગ્રાહકેાને ભેટ આપવા માટે મુકરર થયુ છે. દરવર્ષા કરતાં આ વર્ષની ભેટની બુક જેમ એક અપૂર્વ અધ્યાત્મજ્ઞાનની છે તેમ આ વર્ષે દરવર્ષ કરતાં વધારે માટી થશે. જેની સવિસ્તર હકીકત હવે પછી આપવામાં આવશે.
શ્રીસુસઢ ચરિત્ર ( પ્રાકૃત. )
ઉપરના પ્રાદ્ભુત પરંતુ સરલ અને ચરિત્રના ગ્રંથ હાલમાં અમારા તરફથી પ્રસિદ્ધ થયા છે. સ ંસ્કૃત-પ્રાકૃતના અભ્યાસી માટે તે ઉપયાગી છે. કથા પણ રસિક છે. જોવે તેઓએ અમારી પાસેથી મંગાવવા. કિંમત મુદ્દલ કરતાં પણ ઓછી રાખવામાં આવી છે. કિંમત માત્ર એ આના પેાલ્ટેજ જુદું.
આ માસમાં દાખલ થયેલા માનવતા સભાસદેા.
૧ ડૉક્ટર વિઠ્ઠલદાસ જીવરાજ દાસી ભાવનગર M, B, B, S. વાર્ષિક મેમ્બર, ૨ શા. પરભુદાસ હરગેાવનદાસ રે. ભાવનગર.
૩ શા. દામેાદરદાસ નાનજી ૨૦ વંથલી હાલ મુંબઇ ૪ અદાણી ચત્રભ ધનજી. ૨૦ ભાવનગર.
29
99
,,

Page #3

RECOREGARRERE AREERSAREEEEEEEEEEEEEE SEASERECENESCReceGORA
Sonaceca
श्री
Alle HELAL.C
HOCHODA DOPS/
CHONDROID00000 DOJONDONDSeenefitG-GAJEEDOM
s
asaram.ors00000
हहि रागषमोहाद्य जिनूतेन संसारिजन्तुना शारीरमानसानकातिकटुकःखोपनिपातन पीमितेन तदपनयनाय हेयोपादेयपदार्थ परिज्ञानेयत्नो विधेयः॥
RESEREST
पुस्तक १६] वीर संवत् २४४५, फाल्गुन. आत्म संवत् २३. [अंक ८ मो.
श्री जिनेश्वर स्तुति.
महाial.1 જેને જોઇ હૅર થઈ જતા પાપરૂપી ગાલા, નાશી દૂરે કદિ ન ફરતા કેમરૂપી ગજે દ્રો; ગાજે છે જે રવ કરી સદા ધર્મના માધ કેરા, ભીતિ ભાંગી ભવની જીન તે કેશરીસિંહ જેવા..

Page #4

૧૮૮
શ્રી આત્માન પ્રકાશ.
કેટલાક પાત્તાક
પઘાત્મક ભાષાંતર સહિત.
લે છે. ૨. કુબેરલાલ અંબાશંકર ત્રિવેદી (ભાવનગર).
(અનુસંધાન ગતાંક પૃષ્ઠ ૧૬પ થી) रे चित्त चिंतय चिरं चरणौ मुरारेः पारं गमिष्यति भवान् भवसागरस्य । पुत्रः कलत्रमितरे सुहृदः सहायाः सर्वं विलोकय सखे मृगतृष्णिकेव ॥
(સેરઠે) ચિંતન કર ચિરવાર, પ્રભુ ચરણનું ચિત્ત તું; ભવસિંધુને પાર, પામીશ એથી પલકમાં. સુત દારા ને વિત્ત, સગાં સહોદર સુકુંદ;
ખેટાં જાણ ખચીત, મૃગ તૃષ્ણ જેવા સખે! शास्त्रं सुनिश्चलधिया परिचिन्तनीय, माराधितोऽपि नृपतिः परिशंकनीयः। अल्के स्थितापि युवतिः परिरक्षणीया शास्त्रे नृपे च युवतौ च कुतो वशित्वम् ।।
| (દેહ) શાસ્ત્ર ભણેલા મનન વિષ્ણુ, ભૂલી સાવ જવાય; નૃપતિ આધીન હોય પણુ, શંકા ચોગ્ય સદાય. ખેળે બેઠેલી છતાં, યુવતિ ન વશ્ય જરાય;
શાસ્ત્ર નૃપતિ ને યુવતિમાં, વશિત્વ કયાંથી થાય. अहो नु कष्टः सततं प्रवासः ततोऽतिकष्टः परगेहवासः । कष्टाधिका नीचजनस्य सेवा ततोऽतिकष्टा धनहीनता च ॥
(વસંતતિલકા) આપે અહિ દુઃખ નિરંતરનો પ્રવાસ, એથી અતિ દુ:ખદ છે પગેહ વાસ; એના થકી દુઃખદ નીચની સેવ ભારી, છે સર્વથી નિર્ધનતા બહુ દુઃખકારી.

Page #5

કેટલાક પ્રાસ્તાવિક
કે
एकोऽपि गुणवान् पुत्रो निर्गुणैः किं शतेन तैः । एकश्चंद्रो जगच्चक्षुनक्षत्रैः किं प्रयोजनम् ।।
(વસંતતિલકા) સત્કર્મથી સકલ વંશ દિપાવનાર, ઝાઝા કુપુત્ર કરતાં સુત એક સારા; તારા ઘણુ પણ પ્રકાશ ન લેશ આપે,
છે ચંદ્ર એક પણ તિમિર સર્વ કાપે. यथा चतुर्भिः कनकं परीक्ष्यते निघर्षणच्छेदनतापताडनैः । तथा चतुर्भिः पुरुषः परीक्ष्यते ज्ञानेन शीलेन गुणेन कर्मणा ।।
(મનહર) કસોટી કાઢીને કાપે તપાવીને ટીપે પછી, કનક પરીક્ષા એમ ચાર રીતે થાય છે; પુરૂષ પરીક્ષા પણ એવી રીતે જગતમાં, ચાર ઉપાયથી કરી હેલથી શકાય છે; જ્ઞાન જેવું શીલ જેવું સદ્દગુણે જેવાય પછી, પછી જેવું કામ તેના થકી કેવાં થાય છે; એચારમાં ઉત્તમ જણાયજે ઉત્તમ કે માનવી તે, સો ટચના સુવર્ણની તુલ્ય તે ધરાય છે. अहंकारो धियं ब्रूते मा सुप्तं प्रतिबोधय । उत्थिते परमानन्दे न त्वं नाहं न वै जगत् ॥
(ભુજંગી છંદ) કહે છે અહંકાર હે બુદ્ધિ નારી, સુતેલા પતિને જગાડે ન પ્યારી; કદી ઉઠશે સચિદાનંદ એહ, રહેશે ન તું જતુ કે મુંજ દેહ.
(ચાલુ)

Page #6

૧૦
શ્રી આત્માન ૢ પ્રકારા,
જીવાનુશાન્તિ કુલક વ્યાખ્યા.
( મુગ્ધ જીવને ખાસ ધદાયક )
૧ અરે જીવ ! જલ મધ્યે અરટ્ટ ઘટમાળાની જેમ આ ચાર ગતિરૂપ અ પાર-અગાધ સંસારસાગરમાં તુ અન ંતા કાળ ભ્રમણ કરી ચૂકયા તેમ છતાં હજુ કેમ બૂઝતા નથી ?
૨ અરે જીવ ! અન્ય સયાગ તેા તને નિમિત્ત માત્ર મળે છે. બાકી તે પૂર્વે કરેલાં કર્માનું આ બધુ અશુભ પરિણામથી ઉત્પન્ન થયેલું ફળ છે એમ તુ ત્હારા દીલમાં વિચારે છે–ચિન્તવે છે-સમજે છે ?
૩ અરે મૂઢ જીવ! તુ અન્ય જનને દુષ્કર્મ થી ભરેલા વિપરીત ઉપદેશ કરે છે. દુર્ગતિમાં જવાની ઇચ્છાવાળાને આવાજ દુષ્ટ પરિણામ હેાય છે.
૪ અરે ખાળ જીવ! તું કાન દઈને સાવધાનપણે મ્હારૂં હિત-વચન સાંભળ. તુ સુખ–સતાષ પામતા નથી તેથી મ્હને ખાત્રી થાય છે કે તુ ધર્મ --પુન્યસ પદાથી રહિત છે. ધર્મ સાથેજ સુખસંપદા આવી મળે છે.
૫ અરે જીવ ! પારકી ઋદ્ધિ-સિદ્ધિ દેખીને તુ ( ફેાગઢ ) ખેદું-સંતાપ ન કર. ધર્મ-પુન્ય રહિત પ્રાણીને વિવિધ-જાત જાતની સ ંપદા કયાંથી સાંપડે ?
હું અરે જીવ ! એમન, ધન અને જીવિત ( જોતજોતામાં ) ખૂટી જતુ તુ શુ નથી જોતે ? જોવે છેજ. તેમ છતાં આત્માને હિત-શ્રેય-કલ્યાણુ-મહંગળકારી એવા સર્વજ્ઞ વીતરાગ ભાષિત ધર્મને તુ શીઘ્ર કેમ નથી આદરતા ?
અરે જીવ ! સ્વમાન અને સાહસ રહિત ( Iřevoid of Self-Respect & Enterprise ) દીન~માંક જેવા નમાલા અને લાજ-શરમ વગરના બની તું ની. રાંતે કેમ કાયર થઈ બેઠે છે ? ધર્મ માર્ગોમાં કેમ ઉદ્યમ કરતા નથી ?
૮ અરે જીવ ! સદ્દઉદ્યમ યા પુરૂષાથ સેવ્યા વગર ( પૂર્વ પુન્ય ચેગે મળેલે ) મનુષ્યજન્મ નકામે ગયા. યૌવન પણ વીતી ગયું. ( તે દરમીયાન ) હૈ' ઉગ્ર તપધર્મ પણ કર્યાં નહિ અને શ્રેષ્ઠ ( ન્યાયયુક્ત ) લક્ષ્મી પણ મેળવી નહિ, (ન મળ્યા રામ અને ન મળ્યા દામ ’ તેના જેવુ હું કર્યું. અનેથકી ચૂકયા. હું ત્હારે અમુલ્ય સુવર્ણ જેવા સમય ગુમાવી દીધા. હજીપણુ શેષ જીવિત રહ્યું છે તેટલામાં ચેતી લેવાય તેા સારૂ એમ જણાવે છે. )
૯ અરે મુગ્ધ જીવ ! પારકા મુખ સામે જોતાં જોતાં ત્યારે આટલે અંધે

Page #7

છવાનુશાસ્તિ કુલક વ્યાખ્યા.
૧૯
કાળ નકામો નથી ગયો શું? તેમ છતાં જ્યારે હુને ઈચ્છિત સુખ મળ્યું નહિ તે હવે ખડગની ધારા જેવું સખ વ્રતનું તું સેવન કર.
૧૦ વળી હારી (ખરી-આંતર-વાસ્તવિક) લક્ષ્મી પરને આધીન છે એમ તું મનથી માનતે નહિ, પણ સહારામાં–સત્તામાં સાચી ઝવેરાત, જ્ઞાનદર્શન ચારિત્રાદિક ગુણનિધાન આબાદ રહેલ છે તેની તું પ્રતીતિ-વિશ્વાસ રાખજે અને તે પ્રાપ્ત કરી લેવાનો ઉપાય પણ હારા હાથમાં-સવાધીન છે, એટલા માટે આદર સહિત વ્રતને સ્વીકાર કર અને અનેક પ્રયત્ન કરીને તે આદરેલાં વ્રત-નિયમનું સારી રીતે પાલન કરતે રહે એજ લ્હારા અસ્પૃદયને અકસીર ઉપાય છે.
૧૧ જીવિત, મરણ સાથે અને વૈવન, જરાઅવસ્થા સાથેજ ઉપજે છે એટલે તેમને આપસમાં બહુ ગાઢ સંબંધ રહે છે. બેબામાં રહેલા જળની જેમ ક્ષણે ક્ષણે આખું ખૂટતું જ જાય છે, એ ન્યાયે જીવિત સાથેજ મરણ સર્જાયેલું સમજવું. અને વનને ચાર દિવસને ચટકો પતંગીયારંગની જે ક્ષણિક દેખાવ માત્ર હોવાથી તેના ઉપર વિશ્વાસ રાખી બેસનાર ઠગાઈ જાય છે. જોતજોતામાં પૈવનને રંગ ઉડી જાય છે અને જરાઅવસ્થા દાખલ થઈ પોતાને જમાવ કરે છે. અથવા
ના વથ નિઃ ” જેટલું વય-જીવિત ઓછું થયું તેટલી જરા આવી–દાખલ થઈ સમજવી. આ ન્યાયે પણ યૌવનને વિશ્વાસ રાખવો એગ્ય નથી, પણ તેને વખતે શરીરમાં સારૂં જેમ-બળ-વીર્ય હોવાથી બની શકે તેટલું સુકૃત–પરભવનું ભાતું કરી લેવું જ વ્યાજબી છે. પછી જ્યારે જરા આવી, વ્યાધિ વધ્યું અને ઈન્દ્રિય બળ ઘટયું ત્યારે ધર્મસાધન કરવું દુર્લભ. પાણું પહેલાં જ પાળ બાંધવી ભલી. જીવિત અને જરાની પેરે લક્ષમી પણ ચપળ–અસ્થિર હોવાથી તેને વિનાશ થઈ જતાં વાર લાગે નહિ, તેથી તેના લાભ હાનિ પ્રસંગે હર્ષ ખેદ નહિ કરતાં સાક્ષીભાવે યા સમભાવે રહેવું અને બને તેટલે તેને સારો ઉપયોગ થવા દે. ઈતિમ.
લેવ–સુનિરાજશ્રી કપૂરવિજયજી મહારાજ,
સત્ય એકતાનું સ્વરૂપ
લે–વિઠ્ઠલદાસ મૂળચંદ શાહ, બી. એ. (ભાવનગર) "Oh, friendship I of a]] things the most rare, and therefore most scarce because most excellent, whose comforts in misery are always sweet, and whose counsels in prosperity are ever fortunate ”
Lilly.

Page #8

૧ર
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ.
( સર્વ વસ્તુઓમાં મંત્રી અતિશય સુંદર છે, અને તેથી અતિ વિરલ છે. સંકટના સમયમાં તેના દિલાસા હમેશાં મિષ્ટ છે અને સંપત્તિના સમયમાં તેની શિખામણે હમેશાં હિતકારક છે.) લિલિ.
तन्मित्रमापदि सुखे च समक्रियं यदु । (જે સુખ દુઃખમાં સક્રિય રહે છે તે જ ખરો મિત્ર છે. ) મીઠા, સત્યનિષ્ટ અને સહાયક મિત્રો હોવાના અભિજ્ઞાન કરતાં જગતમાં કઈ વસ્તુ વિશેષ સુંદર અને આનંદપ્રદ છે? જે મિત્રોની નેહ-ભકિત સંપત્તિ કે વિપત્તિમાં સમાન રહે છે, અને જે મિત્ર સંપત્તિના સમય કરતાં વિપત્તિના સમયમાં વિશેષ ચાહે છે એવા મિત્રો હાવા તે, ખરેખર, સદ્ભાગ્યનું ચિહ્ન છે. શાસ્ત્રકારે પણ તેમ કહેલું છે.
સીવીલ વૈર વખતે અમેરિકાના પ્રેસિડન્ટ થવા માટે ઉમેદવાર તરીકે લિન્કનનું નામ જણાવવામાં આવ્યું તે સમયે કેઈએ કહ્યું કે “ લિન્કન પાસે કઈ નથી, માત્ર પુષ્કળ મિત્ર છે.” એ વાત સત્ય છે કે લિન્કન અત્યંત ગરીબ હતા, માનનીય દેખાવ ધારણ કરવાને કપડાં ખરીદવા માટે તેને પૈસા કોઈ પાસેથી ઉછીના લેવા પડયા હતા, અને ઉચ્ચપદનો સ્વીકાર કરવા માટે તેને પચાસ ગાઉ પગે ચાલવું પડયું હતું. વળી એ પણ ઐતિહાસિક સત્ય છે કે તેને પ્રેસિડન્ટ તરીકે નિયુકત કરવામાં આવ્યા ત્યારપછી તેના કુટુંબને વોશીંગ્ટન લઈ જવા માટે તેને પૈસા ઉછીના લેવા પડયા હતા, પરંતુ આ અદ્દભુત શકિત ધરાવનાર પુરૂષ મિત્રોના સંબંધમાં ભાગ્યશાળી અને સંપત્તિવાન હતો.
મિત્રો એક પ્રકારના ભાગીદાર છે. જેનાથી પોતાના મિત્રનું હિત થતું હોય તેમાં સાચા મિત્ર અંત:કરણથી ભાગ લે છે; જીવનમાં પોતાનો મિત્ર વિજયી થાય તે માટે તેને મદદ કરવાને નિખાલસ દિલથી યત્ન કરે છે, પિતાનો મિત્ર જે કાર્ય સાધવાનો પ્રયત્નશીલ હોય છે, તેમાં મદદગાર બને છે અને પિતાના મિત્રને જે લાભ થાય છે તેનાથી તેનું હૃદય આનંદિત બને છે. મિત્રોની સ્નેહ-ભકિત કરતાં વિશેષ ઉદાત, ઉન્નત અને મનહર કઈ વસ્તુ હોવાનો સંભવ નથી.
અમેરિકાનો મહેમ પ્રેસિડન્ટ થિર રૂઝવેલ્ટ શકિતવાન અને ઉત્સાહિ મિત્રોની સાહાચ્ય વગર માત્ર પિતાની સર્વ અભુત શક્તિ વડે મહાન કાર્યો સાધી શકત કે કેમ એ શંકાયુકત છે. ખાસ કરીને વિદ્યાર્થી અવસ્થામાં તેણે જે મિત્ર કર્યા હતા તેની સાહાસ્ય વગર તે પ્રેસિડન્ટની ઉચ્ચતમ પદવી પ્રાપ્ત કરી શકતા નહિ એ નિ:સંદેહ છે. જ્યારે તે પ્રેસિડન્ટની અને ન્યુયોર્કના ગવર્નરની પદવી માટે

Page #9

સત્ય મિત્રતાનું સ્વરૂપ
૧૯૩ ઉમેદવાર તરીકે બહાર પડયે હતો ત્યારે તેના હજારો સહાધ્યાયી મિત્રો તેને તે માનદ પદવીથી વિભૂષિત કરવા માટે સખત પ્રયાસ કરી રહ્યા હતા. પ્રેસિડન્ટની પસંદગી વખતે તેના મિત્ર તરફથી તેને પસંદ કરવા માટે હજારે મત આવ્યા હતા.
આપણું સર્વદા શ્રેય ઈચ્છનાર, આપણા માટે અહોનિશ કાર્ય કરનાર, દરેક પ્રસંગે આપણા માટે સારો અભિપ્રાય આપનાર, આપણને ઉત્તેજીત કરનાર, આપણને સન્માર્ગે જોડનાર, આપણું ગેરહાજરીમાં આપણું વતી બોલનાર, આપણુ દૂષણને અને નિર્બળતાને ઢાંકનાર, આપણને હાનિ પહોંચાડનાર અસત્ય બાબતેનો ઉછેદ કરનાર, આપણને સુધારવાને સતત યત્ન કરનાર, આપણુ પર થતા આક્ષેપો બચાવ કરનાર, આપણને સહાયભૂત થવાને અને પ્રોત્સાહન આપવાને હમેશાં કંઈક કરનાર, અને છેવટે ધર્મમાં નિયુકત કરનાર ઉત્સાહિ મિત્ર હોવાના અહેભાગ્યને વિચાર કરે ! જે આપણને સાચા મિત્રોની સંપ્રાપ્તિ ન થઈ હોત તો આપણે ઘણાં ઓછાં કાર્યો કરી શક્ત. લેકેની પરિવાદાત્મક ટીકાઓને આપણા મિત્રોએ પ્રતિ કાર ન કર્યો હોત તે આપણી કીર્તિ કલંકિત અને દૂષિત થાત. આપણા સુહદવગે બ્રાહકે ન મોકલ્યા હોત અને ઉપયોગી સલાહ આપી આપણું વ્યાપારમાં સાહાયે ન કરી હોત તે આપણું આર્થિક ઉન્નતિમાં પણ કંઈક અંશે ન્યૂનતા આવત.
આપણ નિર્બળતાનું, આપણું દૂષણોનું અને વિચિત્ર જાતિવભાવનું ગેપન. કરવા આપણા મિત્રો કેવી સરસ રીતે મથે છે ! પોતાના મિત્રોના દૂષણો છુપાવવાને, અવિચારિ અને હ્રદયશૂન્ય પુરૂષોની કર્કશ ટીકામાંથી પોતાના મિત્રનું રક્ષણ કરવાને અને પોતાના મિત્રની નિર્બળતા છુપાવી તેના સદગુણે પ્રકટ કરવાને યત્ન કરતા મનુષ્યને જોઈએ છીએ ત્યારે એક આનંદને અનુભવ થાય છે. આવા મનુષ્યની પ્રશંસા કર્યા વગર કોઈ પણ રહી શકતું નથી, કેમકે સહુ કોઈ જાણે છે કે તે મિત્રપદને શોભાવે એવો એક ખરેખર સુહદ છે. જગતમાં સન્મિત્રપદ કરતાં કોઈ પણ વસ્તુ વિશેષ પવિત્ર નથી. બીજાની કીર્તિ આપણા હાથમાં છે તેને અર્થ આપણામાંના ભાગ્યેજ થોડા લોકો સમજી શકે છે. અન્ય વ્યકિત વિષે આપછે જે અનુમાન અથવા અભિપ્રાય બાંધીયે છીયે તેને તે વ્યકિતના જય અથવા પરાજય, યશ અથવા અપયશની સાથે નિકટ સંબંધ રહેલો છે. જે આક્ષેપ તરફ આપણે દુર્લક્ષ રહીએ તે કદાચ તેની કીર્તિને જીવન પર્યત કલંકિત અને મલીન કરી મૂકે.
જે માણસે સ્વમાન અને આત્મ-સંયમ ગુમાવ્યા છે, જે પશુની સપાટી સુધી અધોગત થયો છે તેવા મનુષ્યને એક સાચા સુહૃદની પ્રાપ્તિથી કે લાભ થાય છે તે વિચારણીય ઘટના છે. જ્યારે આપણું સ્વમાન અને આત્મ-સંયમ નષ્ટ થાય છે, ત્યારે આપણે ત્યાગ ન કરતાં આપણને દ્રઢતાથી વળગી રહે છે એજ સાચે સુહૃદ છે.

Page #10

૧૯૪
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ એક મનુષ્ય મદિરાપાનના વ્યસનને અને સર્વ પ્રકારના વિષયને એટલો બધો આધીન થઈ ગયો હતો કે તેના કુટુંબી જનોએ ઘરમાંથી તેનો બહિષ્કાર કર્યો. તે આવી સં. સ્થિતિમાં મુકાયે છતાં તેના એક મિત્રે તેના તરફ પિતાનો મિત્ર તરીકેનો ધર્મ કેવી રીતે બનાવ્યું તે વૃત્તાંત જાણવા ચોગ્ય હોવાથી અત્ર આપવામાં આવે તો તે અસ્થાને નહિ ગણાય. તેના માતા, પિતા, પત્ની અને બાળકોએ તેનો પરિત્યાગ કર્યો તે સમયે પણ ઉકત મિત્ર તો તેના તરફ અનુરકતજ રહ્યો. તે રાત્રિ દિવસ અનેક મુશીબતે વેઠીને તેની પાછળ પાછળ ભમતે અને અનેક વખત તે મદિરાપાનથી ઉન્મત્ત દશામાં હોય ત્યારે તેને મૃત્યુના પંજામાંથી બચાવી લેતો. હજારો વખત આ મિત્ર ઘરબાર ત્યજી તેને વેશ્યા ગૃહમાં શોધતો અને તેની અંદગીનું આપત્તિમાંથી રક્ષણ કરવા પિતાથી બનતું કરતો. અંતે આ અપ્રતિમ નેહ અને મિત્ર-ભકિતએ તે અધોગત મનુષ્યનો ઉદ્ધાર કર્યો અને શિષ્ટાચારથી સમન્વિત થવાથી કુટુંબી જનોએ તેને પુનઃ સ્વીકાર અને સત્કાર કર્યો. આ પવિત્ર સ્નેહ અને ભકિતની કિ મતનું કદિ માપ થઈ શકે?
આપણામાંના ઘણાખરા લોકોના જીવનમાં એક સારો મિત્ર કેટલું પરિવર્તન કરી શકે છે? અનેક સ્વક્તવ્યપરાયણ મિત્રોએ અનેક મનુષ્યને નિરાશ થતા અને કાર્યસિદ્ધિ માટે યત્ન ત્યજી દેતા અટકાવ્યા છે. અમુક વ્યક્તિ મને ચાહે છે, અમુક વ્યક્તિને મારામાં વિશ્વાસ છે.” એ વિચારે અનેક સ્ત્રી પુરૂષને આત્મઘાત કરતા અટકાવ્યા છે. પોતાના મિત્રોની અવગણના કરવા કરતાં અને તેઓને હતાશ કરવા કરતાં ઘણું લોકેએ પીડા, દુઃખે અને વિટંબનાઓ સહન કરવાનું પસંદ કર્યું છે. એક મિત્રના સ્નિગ્ધ શબ્દમાંથી ઉત્સાહનું જે સ્કુરણ થાય છે તે અનેક મનુષ્યના જીવનમાં મહાન પરિવૃત્તિ કરનાર થઈ પડે છે. જેઓ પિતાના પ૨ અદ્ધિ તીય સ્નેહની લાગણી ધરાવે છે, જેઓ પિતાના પર સંપૂર્ણ વિશ્વાસ રાખે છે, અને અન્ય લોકોને દર્શનાતીત એવું કંઈક જેઓને પોતાની અંદર દુગ્ગોચર છે એવા ખરેખરા મિત્રોની ખાતર કાર્ય સિદ્ધ કરવાની આશામાં ઘણા મનુષ્ય અનેક પ્રકા* ને અને અનેક પ્રકારના અપવાદ સહન કરે છે.
એક પ્રકારનું સતત અને ચિરસ્થાયી પ્રેત્સાહન છે. ત થાય છે કે આપણા મિત્રોને આપણામાં વિશ્વાસ છે ત્યારે યથામતિ પ્રયાસ કરવા પ્રેરાઈએ છીએ અને પ્રેત્સાહિત થઈએ વિદ્વાન સિડનીસિમથ કહે છે કે-“Life is to be fortified by S indships. To love and to be loved is the greatest ન:સંદેહ છે. existence” (જંદગીને ઘણા મિત્રોરૂપી દુર્ગથી પરિવૃત્ત કરવી
'કરિ
ટા- @aadship
દ્વાન સિડની

Page #11

સત્ય મિત્રતાનું સ્વરૂપ.
૧૯૫
જોઈએ. અન્ય લેકોપર પ્રીતિ રાખવી અને અન્યના પ્રીતિભાજન થવું એજ અંદગીનું ઉત્કૃષ્ટ સુખ છે. )
- ધંધાનો આરંભ કરવામાં દ્રવ્યની જેટલી અગત્ય છે તેટલીજ પુષ્કળ મિત્રોની પણ છે. જેઓ અત્યારે ફતેહમંદ નીવડ્યા છે તેઓએ એક મિત્રના ઉત્તેજનના અભાવે જીવનના કોઈ વિષમ પ્રસંગે સર્વ પ્રયાસ ત્યજી દીધો હોત. આપણું મિ
એ આપણા માટે જે કર્યું છે તેનાથી જે આપણને રહિત કરવામાં આવે તે આપણું જીવન કેવળ શુષ્ક અને નિરસ બની જાય એમાં સંદેહ નથી. તમે કોઈપણ કાર્યની અથવા ધંધાની શરૂઆત કરવા માંગતા હો તે કર્તવ્યનિષ્ઠ મિત્રો હોવાની કીતિ તમને એક મહાન અવલંબનરૂપ થઈ પડશે, અને તમારા પ્રતિ ગ્રાહકેને આકષી લાવશે. એક વિદ્વાને કહ્યું છે કે-“Destiny is determined by friends ” (મિત્રે ભાગ્યને નિશ્ચિત કરનાર-ઘડનાર છે. ) જેઓ જીવનમાં વિજ. યવંત નીવડ્યા છે અને પોતાના મિત્રવર્ગમાં અત્યંત સન્માનને પાત્ર બન્યા છે એવા લોકોના જીવનનું પૃથક્કરણ કરીયે અને તેઓના વિજયનું રહસ્ય શોધી કાઢીયે તો તે બોધક, વિનોદકર અને હિતાવહ થઈ પડશે.
એક મનુષ્યના સંબંધમાં આવું પૃથક્કરણ કરવાનો મેં યત્ન કર્યો છે. એ મનુષ્યના જીવનને મેં દીર્ઘ સમય પર્યત અભ્યાસ કર્યો છે. એ ઉપરથી મારી દઢ માન્યતા થઈ છે કે તેના વિજયના વિશ ટકા મિત્રો કરવાની તેની અદ્દભુત શક્તિને આભારી છે. બાલ્યવયથી જ તેણે મિત્રો કરવાની શક્તિને ઘણી ખંતથી કેળવી છે અને તેને લઈને તે લોકોને તેના પ્રતિ એવા ઉત્સાહથી આકર્ષે છે કે તેને પ્રસન્ન કરવાને તેઓ ગમે તે કાર્ય કરવા તૈયાર હોય છે. જ્યારે આ માણસે તેના જીવનની શરૂઆત કરી ત્યારે તેના સહાધ્યાયીઓની મિત્રતા તેને ઉચ્ચ પદવીએ સ્થિત કરવામાં ઉપયુક્ત થઈ પડી, એટલું જ નહિ પરંતુ તેનાથી તેની ખ્યાતિમાં અગણિત વૃદ્ધિ થઈ. બીજા શબ્દોમાં કહીએ તે તેની નૈસર્ગિક શક્તિમાં તેના અસંખ્ય મિત્રાની સાહાસ્યથી અનેક ગુણ વૃદ્ધિ થઈ. તે જે કંઈ કાર્ય કરવા ઈચ્છે છે તે માટે તેઓનું અંત:કરણપૂર્વક ઉત્સાહપૂર્ણ અનુમોદન મેળવવાની તેનામાં વિલક્ષણ અને ચમત્કારિક શક્તિ છે, જેને પરિણામે તેઓ હમેશાં તેનું શ્રેય સાધવાને અવિરત પ્રયત્નો કર્યા કરે છે.
પોતાના મિત્રને ઘણા થોડા મનુજ ઘટતું માન આપે છે. ઘણાખરા વિજયી નિવડેલા મનુષ્ય તે એમજ ધારે છે કે અમારી અતુલ શક્તિને લઈને અમે વિજયી નિવડ્યા છીએ, અમે લડ્યા છીએ અને જય મેળવ્યો છે. આવા મનુષ્ય પોતાના આશ્ચર્યભૂત કૃત્યેની નિરંતર અહંકારેાિ કર્યા કરે છે. તેઓ પિ

Page #12

શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ.
તાનાજ ચાતુર્ય ઉપર, કુશાગ્રબુદ્ધિત્વ ઉપર, વૈદગ્ધ ઉપર, અને પ્રગતિમાન થવાની પિતાની શક્તિ ઉપર પિતાના વિજયને નિક્ષેપ કરે છે, અર્થાત્ તેઓ તે સર્વ વસ્તુ એને જ પોતાના વિજયના કારણભૂત માને છે. તેઓને બુદ્ધિગત નથી હોતું કે પ્રત્યેક પ્રસંગે અનેક મિત્રોએ તેઓને અતુલ સાહાઓ કરી છે. ( અપૂર્ણ.)
“સેશ્યલ સર્વીસ કવાંટેલી ” ના ઑક્ટોબર માસના અંકમાં
“જૈન કેમમાં કેળવણી” વિષે અધિપતિની નોંધ.
કેળવણીના સંબંધમાં જેન કેમની આધુનિક શોચનીય પરિસ્થિતિ સુધારવાને તેમના હિતચિંતકને શ્રીયુત નરોત્તમદાસ. બી. શાહે એક વિજ્ઞપ્તિ કરી છે. જો કે કોમના પુરૂષમાં ભણેલાઓની સંખ્યા પચાસ ટકા જેટલી છે, તે પણ સ્ત્રી કેળવણએ જોઈએ તેવી પ્રગતિ કરી નથી; અને છેલ્લામાં છેલ્લા આંકડાઓ પરથી માલુમ પડે છે કે ભણવા લાયક વચની કન્યાઓમાંથી પાંચ છ ટકા જ શાળામાં અભ્યાસ કરે છે. શ્રીયુત શાહે જાણવા જેગ અને ધ્યાન ખેંચે એવી એક બાબત એ જણાવી છે કે શાળાઓમાં અભ્યાસ કરતી સ ખ્યાનું પ્રમાણ સંતોષપ્રદ છે, પરંતુ પોતાને અભ્યાસ આગળ ચાલુ રાખનારાઓની સંખ્યા નિરાશાજનક છે. પ્રાથમિક શાળાઓના વિદ્યાથીઓમાંથી માત્ર ૧૦ ટકા માધ્યમિક શાળામાં અભ્યાસ કરે છે અને કેલેજમાં અભ્યાસ કરનાર માત્ર એક ટકો જ નીકળે છે. મુબઈ ઈલા કામાં હિંદુસ્તાનના જેની કુલ વસ્તીમાંથી ચાલીશ ટકા જેમાં વસે છે. શ્રીયુત શાહે આ ઈલાકાના જુદા જુદા જીલ્લાઓમાંની કોમની કેળવણી વિષયક પરિસ્થિતિનું પૃથક્કરણ એક કેડામાં કર્યું છે, જેમાં જુદા જુદા જીલ્લામાં જેનોની વસ્તીના આંકડા આપ્યા હતા તે તે વિશેષ ઉપયોગી અને કિંમતી થઈ પડત. ન કેમ ઉત્સાહિ અને દ્રવ્યસંપન્ન છે એ વાત સુપ્રસિદ્ધ છે અને તેથી તેણે કેળવણીના વિષયમાં પછાત રહેવું જોઈએ નહિ. ઉકત કોમના નેતાએ શ્રીયુત શાહના વિના તિપત્ર પર ગંભીર વિચારણા ચલાવશે એવી અમને દઢ આશા છે.
ઈન્ડિયન સોશ્યલ રિફૉર્મર” માં ( ૨૯-૯-૧૯૧૮ )
જૈન કામમાં કેળવણી વિષે લેવાયેલી નોંધ.
જેન કેમમાં શ્રીયુત નરોત્તમદાસ. બી. શાહ એક લાયક, ખંતીલા અને ઉત્સાહિ કાર્ય કરનાર છે. કેમને લગતા સામાજીક પ્રનોના તેમના અભ્યાસ સંબંધી અમે થોડા માસ પહેલાં કિંમતી ઉલ્લેખ કર્યો હતો. જેનાની કેળવણી ધિષ

Page #13

આત્મપદેશ.
૧૭
યક પરિસ્થિતિનું દિગ્દર્શન કરાવનાર એક પત્રિકા તેમના તરફથી હુમાં પ્રકટ થયેલ છે. હિંદુસ્તાનમાં જેનેાની કુલ વસ્તી ૧૩ લાખની ગણી શકાય, જેને લગભગ ત્રીજો ભાગ સરકારી જલ્રાઓમાં વસનારા છે અને માકીના ભાગ દેશી રાજયમાં વસે છે. મુંબઇ ઇલાકામાં અને તેના દેશી રાજ્યમાં આખા હિંદુસ્તાનના જેનામાંથી સુમારે ચાલીશ ટકા જૈને વસે છે, અને તેથી ઉક્ત ઈલાકે તેનુ મુખ્ય કેન્દ્ર ગણાય છે. જીંદગીનુ જોખમ ન ખેડવું પડે એવા વ્યાપારમાં મુખ્યત્વે કરીને કામના લેકે જોડાયલા હૈાવાથી તેમાં ભણેલાઓનું પ્રમાણ વિશેષ હાય તે તે સ્વાભાવિક છે. તેમજ શાળાએમાં અન્ય જ્ઞાતિએના ખળકા કરતાં જૈન કામના બાળકોનું માટું પ્રમાણ જોવામાં આવે છે; પર ંતુ શ્રીયુત નરાત્તમદાસ પ ધૃત; જણાવે છે કે ઘણા ઘેાડા વાળકા પ્રાથમિક શાળામામાંથી આગળ અભ્યાસ ચાલુ રાખે છે, વળી શાળાઓમાં અભ્યાસ કરતી કન્યાઓનું પ્રમાણ અત્યંત અલ્પ છે. મુંબઇ ઇલાકાના કેળવણી ખાતાની સ્તુત્ય સાહાય્યથી તેમણે જે આંકડાઓ રજુ કર્યા છે તેનાથી કામના કેળવણી વિષયક પ્રશ્નનાપર અતિશય અજવાળું પડે છે. આ વસ્તુસ્થિતિપર વિચારણા કરવાને અને પેાતાના સ્વધમી બધુએમાં ઉચ્ચ કેળવણીના વિશેષ પ્રચાર કરવા માટે ચૈગ્ય ઉપાયે ચેાજવાને શ્રીમાનાને તમણે કરેલી અરજને અમે અંત:કરણપૂર્વક અનુમતિ આપીએ છીએ.
આત્મોપદેશ,
95
પણ હું ભાવનગર્ ) વસન્તતિલકા.
હે જીવ ! આ જગતમાં સુખ શુ હૅને છે ? કે મૃત્યુનુ ભય હમેશ હુને રહે છે ? આજે શતાબ્દ પછી વા જન મૃત્યુ પામે, હૈયે તુ પાપ કરતાં કલમ ના વિરામે ? જાયે અરે ! પ્રિય જના તુજ ષ્ટિ પાસે, કાં મેહુ તાય વધતા તુજને વિશેષે ? કાં મ્હારૂં હારૂં કર્રાને શિર તું કુટે છે ? તું જીવમત્સ્ય જગજાળ વિષે સ્મે છે. સુધા’ ગણી વિષ” અરે શઠ ! તું ત્યજે છે, હાલાહલે અમૃત માની તું તે ગૃહે છે; જેનું હૅરે. સ્મરણ સૌ મરણાધિ વ્યાધિ, તે ઈશ નામ તુને દસતુ ઉપાધિ, આ દેહ ભર્મીભૂત જે તુ જતાં થવાના, તેને ગણે નિજ અરે ! તું ખરા દિવાના; રે, મેાક્ષદારતણી સ્ત્રી હૃઢ અર્ગલા છે, હા શુશ્રષા- કચ્છ તેની તુ દાસ પડે.
રચનાર રા. 31.
૧ સા વ. ૨ જીવરૂપી માછલી, ૩ અમૃત, ૪ . પ કરતે. ૬ ખાતાને. છ આગળીયે.
૮ સેવા,

Page #14

શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ.
રે, દ્રવ્યને પરમ ઈશ ગણું પજે છે, તે માટે શ્વાનવત્ ૬ સેવક થઈ રહે છે, ઈશાભિધાન - રૂપ જે મણિમાલિકા' છે, તે તે હુને સરપતુલ્ય સદા દૌસે છે. ઘાણીતણા બળદપિઠ ફર્યા કરે છે, નિવૃત્તિ એક ક્ષણની પણ ના હને છે; આ હારૂં જેમ વય વૃદ્ધિ વિશેષ પામે, તૃષ્ણ અરે ! તરૂણ તેમ થતી જણાય. વિચાર યાર ! હજી ખ્વાર નથી થયો ત્યાં, આ મૃત્યુલોકમહિં અમ્મર કોણ છે ? જે, કાળના સરવ ચાવણું થઈ ગયા છે, મિથ્યાતું તો જગતમાં કયમ મુગ્ધ થયો છે? અજ્ઞાત્વકાર ગુરૂસૂર્યથી કાઢ દૂર, પાટા અરે વિષયના દૂર ફેક શૂર વૈરાગ્ય અમૃત તું સિંચ ૧૪ મુદેથી, જેથી છુટે જનમ મૃત્યુતણું દુ:ખેથી. સદ્ધમાં હું કહીં બધિર કરે છ કર્યું, ત્યારે પરંતુ સદ્દધર્મ દસે સુવર્ણ'; આનન્દ સત્ ચિત્ બધું વસુમાં રહ્યું છે, દંભાર્થ ” કેવળ વિરકત દશા “ ઝહી છે.
જ્યારે તું પાપ કરતે પ્રભુથી ન હીતે, જે પુણ્ય થાય કદ તો વધતું અહંમ; દંભ પ્રપંચ ત્યજ ભાઈ ! હવે ભલે હૈ, નીતિથી ચાલ પ્રભુની ભીંતિ રાખીને કે.
જૈન સેવક સમાજની યોજના
A Scheine of the Servants of Jain's Society. લખનાર રા. માવજી દામજી શાહ, ઘાર્મિક શિક્ષક, બાબુ પી. પી. જેન હાઈસ્કૂલ, મુંબઈ.
આ જમાનામાં નથી એમ કહેશે ? જેઓએ સમાજ શાસ્ત્રનો અભ્યાસ
કર્યો છે. સમાજમાં પ્રવેશેલા ગુણ દોષનું નિરીક્ષણ કર્યું છે, સમાજની પ્રગતિ ટુંકામાં, સમાજની અર્ધગતિ જ્યારે દષ્ટિગોચર થતી હોય અર્થે સેવકો ઉત્પન્ન ત્યારે તેને ઉચ્ચદશાએ લઈ જવાને જેઓ પ્રયાશીલ રહેતા થવાની જરૂર. હશે, તેઓ તે હિંમતપૂર્વક કહી શકશે જ કે હાલના જમા
નામાં સમાજની પ્રગતિ અર્થે સેવકો ઉત્પન્ન થવાની જરૂર છે. હિંદના સાચા પુત્ર સ્વ. મહાત્મા ગોખલેને જ્યારે લાગ્યું કે, હિંદમાં સામાજિક સડાએ પ્રવેશ કર્યો છે, ત્યારે સામાજિક વિષયને ઉંડો અભ્યાસ કરી-સમાજ વિષયક વિવિધ પ્રશ્નોમાં ઉંડા ઉતરી-તદ્દાવષયક તલસ્પર્શી જ્ઞાન સંપાદન કરી હિંદમાં ( Servants of India's, Society ) હિંદસેવક સમાજ નામક સંસ્થા સ્થાપન કરી, અને તેનું સુકાન પોતાના હાથમાં લીધું. જો કે આ સોસાયટીનો
૯ કુતરાની માફક. ૧૦ પરમેશ્વરનું નામ. ૧૧ રત્નમાળા. ૧૨ ક. ૧૩ મોહિત. ૧૪ હૃદયમાં. ૧૫ આનંદથી. ૧૬ બહેરાં. ૧૭ કાન. ૧૮ સેનું-પૈસો, ૧૯ ધનમાં. ર૦ આડંબર ખાતર ૨૧ વૈરાગ્ય ૨૨ અહંકાર-અભિમાન. ૨૩ મહીક.

Page #15

જૈન સેવક સમાજની યોજના.
ઉદ્દેશ ઘણે વિશાળ છે, સેવાનું ક્ષેત્ર બહેલું છે, ઉચ્ચ પ્રકારની કર્તવ્યનિષ્ઠતા ધરાવતા સેવકે આમાં જોડાયેલા છે, તેથી આ સંસ્થાને કંઈક વધુ વખત વ્યતીત થતાં તેનાં મિષ્ટ ફળ ચાખવાનો સમય હિંદને અવશ્ય પ્રાપ્ત થશેજ. અખિલ ભારતવર્ષને માટે જેમ આ સંસ્થા છે, અને આનાદ્વારા અખિલ ભારતના વિધવિધ સામાજિક અને ઈતર પ્રશ્નો હાથ ધરવામાં આવે છે, તેમ જેમાં પ્રવેશ કરી ગયેલ સામાજિક સડાને દૂર કરવા ઉપરોકત સંસ્થા ખાસ પ્રયત્ન કરી શકે એ બનવા જોગ નથી, કારણ કે તે સર્વસામાન્ય સંસ્થા છે, માટે જેનોના સામાજિક પ્રશ્નનને અભ્યાસ કરી, તેમાં પ્રવેશેલા સડાને દૂર કરવા સમાજશાસ્ત્રના ઉંડા અભ્યાસી જૈન. સમાજસેવકે ઉત્પન્ન થવાની જરૂર છે. સેવાવ્રત લઈ આ સંસ્થામાં દાખલ થનાર સેવકોનાં લક્ષણો વિષે કહેવામાં
આવતાં–“તેઓ ઉચ્ચ ચારિત્ર્યવાન હોવા સાથે વિવિધ ભાષા સેવકનાં લક્ષણે. અને શાસ્ત્રોનાં અભ્યાસી હોવા જોઈએ, સ્વમાન જાળવવા
સાથે સાદાઈથી રહેનારા હોય, સામાજિક પ્ર”નનું ક્ષેત્ર ખેડવાનું બળ, દઢ શ્રદ્ધા અને હિંમત પૂર્વકનું જેઓમાં હય, ઠરેલ પ્રકૃતિના, બાળકો, યુવાનો વૃદ્ધો, બાળાઓ તેમજ આધેડ વયની સ્ત્રીઓ તેમજ વૃદ્ધાઓના સ્વભાવથી સુપરિચિત હોય, ધમધ પ્રકૃતિના ન હોય, ધર્મને અર્થે પોતાના સ્વાર્થોનું પણ બલિદાન દેવા તત્પર હોય, લગભગ સંસારી પોશાકમાં હોવા છતાં સાધુ જીવન ગુજારતા હોય, સંક્ષેપમાં કહીએ તે, તેમનું સમગ્ર જીવન રાત અને દિવસ સમાજ સેવાપર બની રહેલું હોવું જોઈએ.”
ઉપર કહેવામાં આવેલા ગુણવિશિષ્ટ હેવાસાથે સુમારે એકાદ ડઝન પૂર્વ અને પશ્ચિમની મુખ્ય ભાષાઓ પર કાબુ ધરાવનારા હોવા જોઈએ, તેજ સમાજસેવક ગણાવા લાયક કહી શકાય અને આ રસ્થામાં આવા ઉચ્ચ આદર્શવાળા જનોને જ સમાજસેવક તરીકે સ્થાન મળવું જોઈએ, એતે સુનિશ્ચિત છે કે આજના જમાનામાં શેઠીઆઓની પૂજા નહિ થાય, મહાન પદવીધરની પણ પૂજા નહિ થાય; કિંતુ કેમને કર્તવ્યનિષ્ઠ-સા સેવક થઈને જે કાર્ય શરૂ કરશે તેજ નર સન્માનને પાત્ર થઈ હિંદના પુત્ર તરીકે પોતાની નામના અમર કરશે. જૈન સમાજની દષ્ટિએ કેટલાંક કાર્યો એવાં છે કે જેને સાધુઓ હાથ ધરી શકે
નહિ, કારણ કે તે હાથ ધરવામાં તેમને શાસ્ત્રોક્ત બાદ તથા સાધુઓ દ્વારા જે પરંપરાગત ચચી આડે આવતી જોવામાં આવે છે, દષ્ટાંત તકાર્યો ન થઇ શકે રીકે જ્યારે અમેરિકામાં ચિકાગો શહેરમાં સર્વ ધર્મ–પરિષદ તે સેવકેથી થઇ (A Parliament of all Religions ) મળી હતી, ત્યારે શકશે. જેનધર્મના પ્રતિનિધિ તરીકે મહાત્મા આત્મારામજી મહા
રાજને ખુદ પોતાને અમેરિકા જવું ચોગ્ય ગણી શકાત,

Page #16

શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ.
પરંતુ એમ કરવું તે પિતાની સાધુ તરીકેની પરિચર્યાથી ઉલટું લાગવાથી તેઓએ સ્વ. વીરચંદ રાઘવજી ગાંધી (જેને આપણી આ ભાવી સંસ્થાના સભાસદ તરીકે ઘણુ ખુશીથી સ્વીકારી શકાય)ને મેકલ્યા હતા. આ એક દાખલેજ પુરતો ગણી શકાશે. આવા અનેક પ્રકને કે જેની સિદ્ધિ અર્થે આપણા સાધુ મહાભાઓ કેટલીક બાબતોમાં કશું કરી શકે તેવા સંગોમાં નથી. માટે શા માટે આપણામાં, જૈન સમાજસેવક જેવી એક સંસ્થા ન સ્થપાય?
જે કે આપણી કોમના કેળવાયલા સહદય જનનાં વ્યાખ્યાનોમાં અનેક વખત આવા પ્રકારને સમાજ સ્થાપવા વિષે વિચારો દર્શાવવામાં આવ્યા છે, ખુદ
જ્યારે આપણે પોતે જોઈ રહ્યા છીએ કે દિનાનુદિન આપણું કામ પતિત દશા ભેગવે છે, છતાં હવે આપણે આંખ આડા કાનદઈ શા માટે ચુપ બેસી રહેવું જોઈએ? ત્યો! સ્વામી વિવેકાનંદને ! આ મહાત્મા ખરેખર સાચા સન્યાસી તરીકે
વેદાંતનો પ્રસાર કરવાને લગભગ જગતના સમસ્ત પ્રદેશમાં દાખલા તરીકે– ફરી વળ્યા હતા. આ રીતે જૈન ધર્મનો ઉદ્ધાર કરવાને,
' અર્થાત્ તેને ( National Religion ) રાષ્ટ્રીય ધર્મ તરીકે જગના વિશાળ પ્રદેશ સમક્ષ જાહેર કરવાને અર્થે દેશ વિદેશ ફરવાનું જૈન મુનિએથી તેવું શાસ્ત્રીય બાદને લીધે બની શકે તેવાં ચિન્હો જણાતાં નથી. બદ્ધ સાધુઓમાં જુઓ ! તેમને સાધુસમુદાય કેટલે મહાન છે? બર્મા, સીન, જાપાન, ચીન વગેરે દેશોમાં તેઓનું પ્રાબલ્ય કેટલું મોટું છે ? લેખક તેમના સિદ્ધાંતે કે માન્યતાઓ સર્જાશે કબૂલ કરતા નથી, પરંતુ તેમનામાં સારું અને સત્ય જે છે તે લેવાને આગ્રહી તે છેજ. આ પ્રકારે ધર્મોપદેશક તરીકે દેશ-વિદેશ નિકળી પડવાનું કાર્ય, ઉચ્ચ ચારિત્ર્યવાન, વિદ્વાન અને પ્રતિભાસંપન્ન પુરૂષનું છે. પરંતુ ઉપરોક્ત વિશેષણવિશિષ્ટ પુરૂજ જે સંપ્રદાયમાં જોવામાં ન આવતા હેય ગાડર પ્રવાહ વિશેષે કરીને જ્યાં જોવામાં આ વતો હોય ત્યાં દેશ વિદેશ ફરવાની અને જાહેર વ્યાખ્યાનો દ્વારા જૈન ધર્મને ઉદ્ધાર કરવાની વાત તો કરવી જ વૃથા; છતાં લેખક આશાવાદી હોવાથી માને છે કે કેપણ સમય એવો આવશે કે જ્યારે, જેન સાધુઓ બનશે તે યુરોપ, અમેરિકા, જાપાન, જર્મની અને ચીન વગેરે દેશોમાં જઈ જેન ધર્મનો સર્વત્ર પ્રસાર કરવાનાજ. આ પ્ર*ન આ વિષયને અંગે અતિશય મહત્વનો છે. સેવકોનું ખાસ કર્તવ્ય
છે કે તેમનું મુખ્ય વ્રત તે સવા વ્રત હોવું જોઈએ. હવે સેવકે કયા કયા અને સેવા વ્રતમાં સર્વ પ્રકારનો સમાવેશ થઈ શકે છે એમ કઉપાડી શકશે ? હેવામાં કશી હરકત નથી. સેવાઓ બજાવવા માટે કઈ
ચેકસ પ્રકારની સેવાઓ જ શાસ્ત્રમાં નક્કી કરી રાખેલ છે

Page #17

જેન સેવક સમાજની જના
૨૦ એમ નથી, પરંતુ સેવા વ્રતના ઉદ્દેશ એવા હોય કે જે જમાનામાં કે જે સમયમાં જે જે સામાજિક કુટિ દષ્ટીગોચર થતી હોય તે તે બાબત નીરખવી. તેને બને બાજુઓ ( Bright & dark ) તપાસવી, ટુંકામાં, તેને ( Critically ) બારીકીથી અભ્યાસ કરો, અને ત્યારપછી ત્રુટિઓ જણાય તો તે દૂર કરવા યાતો તેમાં ઘટ સુધારો-વધારો કરવા પગલાં લેવાં. આ તો સેવકને કાર્ય કરવાની માત્ર દિશા સૂચવવામાં આવી, પરંતુ સેવકે પ્રને કેવા કેવા ઉપાડી લેવા જોઈએ તે વિષે કહેવામાં આવે તે–આજના જમાનામાં દષ્ટાંત તરીકે– પ્ર. ( ૧ ) સમાજને માટે મુંબઈ વગેરે જેવા શહેરમાં સસ્તા ભાડાની ચાલી
એ તૈયાર કરાવવા વિષે. ( ૨) યુનિવર્સિટિમાં પ્રાકૃત ભાષાને સ્થાન જેમ બને તેમ જલદી અપા
વવા વિપે. ,, (૩) જૈન સાહિત્યના ઉપયોગી ગ્રંથોના અંગ્રેજીમાં અનુવાદ કરાવવા વિષે. , (૪) વિધવાઓને પેતાના પગ પર ઉભી રહેતી બનાવવા ઉઘોગી બના
વવા વિષે. (૫) બાબુ બંકીમત “કૃષ્ણચરિત્ર” જેવું એતિહાસિક મહાવીર ચરિત્ર
તૈયાર કરાવવા વિષે. , (૬) સર્વન્ટસ ઑફ જૈન સોસાયટીને મજબૂત બનાવવા હોટું ફંડ એ
કઠું કરવા વિષે. છે, ( ૭ ) જૈન દર્શન વિષયક અભ્યાસ કરવા માટે કમસર શ્રેણિબદ્ધ પુસ્તક
તેયાર કરાવવા વિષે, ઈત્યાદિ. આ પ્રને માત્ર ઉપર ટપકેથી ધેલા છે, પરંતુ આ વિષયમાં ઉંડા ઉતરવાનો સમય મળતાં અનેક પ્રશ્નો ઉપસ્થિત કરી શકાય તેમ છે.
સેવકે માટે વ્રત એવા પ્રકારનાં જોઈએ કે, (૧) સેવકનું હૃદય જીવન પર્યત સેવા ભાવથી સંપૂર્ણ રંગાયેલું હોવું જોઈએ. (૨) સેવક લગભગ કંઈ પણ યુનિવર્સિટિને ગ્રેજ્યુએટ અગર સંસ્કૃત-અંગ્રેજી
જ્ઞાન વિશાળ ધરાવવા સાથે તંદુરસ્ત હોય. (૩) સેવકને આજીવિકાઈ મુંબઈ-કલકત્તા જેવા શહેરે માટે રૂ. ૧૦૦) દરમાસે
મળવા જોઈએ. ઉપરોકત શહેરા સિવાય અન્યત્ર રૂ ૫૦) આપવામાં આવે
તો પણ ઠીક છે. (૪) સેવકની ફરજ છે કે સેવક તરીકેના કાર્યને પ્રથમ દરજજે માન આપવું. (૫) સેવકને સેવાને અર્થે જ્યાં જવું ઘટે ત્યાં સગવડ થવી જોઈએ.

Page #18

૨૦૨
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ. (૬) સેવકનું મન રાત દિવસ સેવા વિષયક પ્રમાં રત હોવું જોઈએ, (૭) સેવકે નિરર્થક જ્ઞાતિ, ગચ્છ કે મતમતાંતર વિષયક ઝઘડાઓને તિલાંજલી
આપવી. (૮) સેવક બ્રહ્મચારી હાય યાતે ગૃહસ્થાશ્રમી હેય. (૯) સેવકો ઉચ્ચ ચારિત્ર્યવાન, પ્રતિભાવાન, સ્વમાન ધરાવનારા અને સત્ય ક
હેનારા હોવા જોઈએ. (૧૦) સેવકે બ્રહ્મચારી હોય તો તેમણે સમાજના મકાનમાં શયન કરવું.
આ ઉપરાંત સેવકો માટે હજુ ઘણા નિયમો રીતસર બંધારણ થતાં તૈયાર કરવાના ગણાય, પરંતુ ઉપરના નિયમે જણાવવાનો આશય એ છે કે આવા પ્રકારના લગભગ નિયમ-વ્રતે સેવકે માટે હોવા જોઈએ. સેવકને સેવક તરીકે સંસ્થામાં દાખલ કર્યા અગાઉ ઘણીજ દીર્ધદષ્ટિ વાપરવાની છે. સેવક
ગામથી મત સાપુર ” ની કટિમાં ન હો જોઈએ. સેવકમાં દઢતા, નિ: સ્વાર્થ વૃત્તિ, સામાજિક પ્રશ્નોને ઉંડો અભ્યાસ અને પ્રઢતા વગેરે ગુણે ખાસ તપાસવાના છે. આજે સેવક થયા અને કાલે છેડી દીધું એવા હાસ્ય કરાવનારા સેવકે આ સંસ્થા માટે મુંડવામાં આવે એ રીતે બીલકુલ પસંદ કરવી જોઈએ નહિ.
સેવકો માટે આજીવિકાથ બંબસ્તના વિષય માટે શેષ લખવાની એટલા માટે જરૂર છે કે આ પ્રશ્ન નાણું વિષયક છે. સર્વન્ટસ ઑફ ઇન્ડિયા સોસાયટીમાં કેમ છે ? શું અપાય છે ? એ પ્રકારનો અહિં અવકાશ નથી. પરંતુ આ સંસ્થા માટે મુંબઈ યા કલકત્તા જેવા શહેરોમાં રહેનારા સેવકે માટે દરમાસે રૂ. ૧૦૦) તો આપવા ઉચિત ગણાય. કારણ કે જીવન કલહ વધતાં એ રકમ આવા શહેરો માટે વિશેષ નથી. અમદાવાદ, ભાવનગર, જામનગર, રાજકેટ, દહી, આગ્રા, અજમેર, વગેરે શહેરોમાં આ સંસ્થાની શાખાએ સ્થપાતાં તેમાં રહી સેવા બજાવનાર સેવકે માટે રૂ. ૫૦) પુરતા ગણી શકાય. કદાચ કોઈ પ્રશ્ન કરશે કે રૂ. ૧૦૦) અને રૂ. ૫૦) ની રકમ વિશેષ પડતી છે, પરંતુ લેખક માને છે કે હાલના જમાનામાં એ બીલકુલ વિશેષ નથી. કારણ કે તેથી જ સારા સેવકે ગ્રેજ્યુએટ થયેલા મળી શકશે. સાધારણ માણસ તરફથી સોસાયટી સેવકો દ્વારા કાર્યની જેવી આશા રાખે છે તેવી રાખી શકાય નહિ, માટે રૂ. ૧૦૦) અને રૂ. પ૦) આવા ઉંચા અભ્યાસીવ
ને આપવામાં આવે એ વિશેષ નથી. વસ્તુત: આ સેવા સ્વીકારનારાઓએ પાંચ ઓછા કે વધારે વિચાર કરવાને હેત નથી, કારણ કે રૂપીયા માટે સેવા નથી. પરંતુ સેવા માટે રૂપીયા નિવોહ તરીકે અપાય છે. સંપૂર્ણ નિશ્ચિતપણે સેવામાં જેડાવા માટે સેવકો માટેને નિયત કરેલો આવે માસિક પુરસ્કાર વિશેષ ગણી શકાય નહિ. સેવકોની ચુંટણી માટે પ્રમાણ માટે કેટલાં કરતાં કેવાં તરફ લક્ષ્ય રાખવું એજ વિશેષ હિતાવહ છે. કેઈ શ્રીમંત હોય અને વિદ્વાન પણ હોય, અને સેવા માટે

Page #19

જૈન સવક સમાજની યોજના.
જોડાવા માગતો હોય અને ઉપરોકત પુરસ્કારની ઈચ્છા ન હોય તે બેશક, તેવાઓને પણ ઘણી ખુશી સાથે સંસ્થામાં સ્થાન આપી શકાય. કોઈ ગ્રેજયુએટ ન હોય, પનું અંગ્રેજી, સંસ્કૃત, પ્રાકૃત, ધાર્મિક સાહિત્ય વિષયક સારૂં જ્ઞાન ધરાવવા સાથે તેના હૃદયમાં સેવાભાવનો અગ્નિ પ્રજવલિત હોય તો તેવાઓને પણ “એસોશીએ.” તરીકે સોસાયટીમાં દાખલ કરવા અને સંસ્થાના ઘોરણ મુજબ માસિક પુરસ્કાર આપ. સેવક થયા પહેલાં ઉમેદવારે સામાજિક વિવિધ પ્રકનોને અભ્યાસ ઘણી
ઉંડી દષ્ટિથી કરવો જોઈએ. જો કે હાલમાં આપણે વીસમીસેવક થયા પહેલાંઉ- સદીને યોગ્ય એક પણ સમાજ શાસ્ત્ર સંબંધી પુસ્તક ધરામેદવારે શા અભ્યાસ વતા નથી, પરંતુ કોઈ સુયોગ્ય વિદ્વાને સમાજશાસ્ત્ર વિષયક કર જોઈએ ? સર્વસામાન્ય થઈ પડે તેવું પુસ્તક જેમ બને તેમ તત્કાલ રચી
બહાર પાડવું જરૂરનું છે, કે જેનો આધાર લે એ સમાજસેવા કરનારાઓને કંઇક માર્ગદર્શક થઈ પડે, પરંતુ હાલમાં એવું કોઈ પુસ્તક નહિ હોવાથી સમાજસેવકે સૌથી પ્રથમ ગુજરાતી, હિંદી, બંગાળી, મરાઠી, અને તામીલી વગેરે મુખ્ય મુખ્ય ગણાતી ભાષાઓને અભ્યાસ કરે જઈએ. ઉમેદવારો આ ભાષાઓમાં પ્રકટ થયેલું સાહિત્ય વાંચી શકે, અને છુટથી તેમાં ભાષણ આપી શકે, બને તો લેખ પણ લખી શકે. ત્યારબાદ ધર્મશાસ્ત્ર, નીતિશાસ્ત્ર, સમાજશાસ્ત્ર, અર્થશાસ્ત્ર, રાજકીય શાસ્ત્ર, વગેરેનો ઉંડાણથી અભ્યાસ કરેલ હોય, અને આ અ. ભ્યાસ દ્વારા ઉમેદવારનું મન પુષ, દઢ, સંસ્કારી, નીતિમાન અને વિચારક થયેલું હોવું જોઈએ. આ ઉપરાંત મુખમંડળ પર એવી કાંતિ વિરાજિત થયેલો હોય કે જે દ્વારા તે તેના કાર્યોમાં ફતેહ મેળવી શકે. ફલસિદ્ધિમાં મુખ્યત્વે કરીને એ નિયમ છે કે ક્રિાન્નિ: સરવે મતિ મતાં નgશને આ કાર્યસિદ્ધિના મુખ્ય મંત્રને પ્રધાનપદ આપ સેવકે પોતાનાજ સત્વ બળને એટલે તો વિકાસ કર્યો હોય કે જેથી તેના કાર્યો સત્વ બળને લીધે મહાત્મા ગોખલે, ગાંધી, સરુ ફિરોજશાહ, ડે. દાદાભાઈ વગેરે વીરનરેનાં કાર્યોની માફક સાંગોપાંગ પાર ઉતરે.
સેવકો સમક્ષ ઉપસ્થિત થતાં કાર્યક્ષેત્ર વિષે ઉલ્લેખ કરતાં જણાવવું જોઈએ કે પૂર્વે સામાન્ય રીતે કેટલાક પ્રશ્નને તરફ સહજ લક્ષ ખેંચવામાં આવેલું છે, પરંતુ વિશેષમાં કહેવામાં આવે, તે સેવકો સમક્ષ બહેલું કાર્યક્ષેત્ર ઉપસ્થિત થયેલું જોઈ શકાશે, કારણ કે સમાજનો એ નિયમ હોય છે કે એક પ્રશ્ન વિષે કંઈક સુધારા કરવામાં આવ્યો કે બીજો પ્રશ્ન ખડાજ હોય છે, બીજે પ્રશ્ન ઉકેલ્યા કે ત્રીજો

Page #20

૨૦૪
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ. ઉભેજ હોય છે અને આ રીતે સમાજસેવક સમક્ષ પ્રૉપર પ્રને ઉપસ્થિત થયાંજ કરે છે. ટૂંકમાં, જીવનના જીવન ભર સમાજસેવક તલ્લીનતાથી સેવા કર્યા કરે છે, તે છતાં સામાજિક કાર્યોમાંથી સેવકે કુરસદ મેળવી શકતા નથી. આ વિષયને અંગે વધુ લખવા કરતાં સમાજસેવક બનીને કોઈ વ્યકિત વિચાર કરે કે,
હાલમાં જેનસમાજની અધોગતિ દૂર કરવા પ્રયત્નશીલ થાઉં તો શા શા કાર્યો મારે પ્રથમ દરજજે હાથ ધરવાં જોઈએ?” આમ વિચાર કરતાં પરિણામે અનેક પ્રકને તેના અંતઃકરણમાં પુર્યા કરશેજ. પરંતુ એક સેવક અનેક વિષયમાં માથું મારે તે કરતાં એકજ વિષયને ખાસ અભ્યાસી (Specialist) બને અને તેમાં જ તેનું જીવન, તન, મન અર્પણ કરે તે તે વિષય પર ઘણે પ્રકાશ તે પાડી શકે, પરંતુ અનેક વિષયમાં માથું મારતાં એકમાં પણ યથાર્થ સુધારો કરી શકે નહિ, અને પરિણામે તમામ પ્રકમાં બગાડો ઉભે ને ઉભે રહી જવા પામે. થોડાક સમાજ સેવકે ઉત્પન્ન થાય અને એક એક પ્રશ્ન લઈ પોતાની સેવાનો લાભ આપ્યા કરે, એ પ્રયત્નનું શુભ પરિણામ સત્વર આવવા સંભવ છે.
સમાજને આથી વિશેષ અધોગતિએ પહોંચાડ ન હોય તે, સેવકે જાગૃત થાઓ–અત્યારથી જાગ્રત થાઓ. અમુક અપેક્ષાએ આ ચેતવણી આપવાનું કાર્ય થાડા માસ અગાઉ જે. Aવે. કૉન્ફરંસ હં૨૪માં એક વિદ્વાન વ્યક્તિએ “મારૂં તામ્રપત્ર,”એ શિલેખ દ્વારા કર્યું હતું. તે વાતને લેખક અમુક અપેક્ષાએ સંમત થવા સાથે જણાવે છે કે આપણે સમાજ અધોગતિ ભોગવે છે, આ અધોગતિ વિષયક ચિતાર વિવિધ લેખકે અને વકતાઓએ લેખો અને ભાષણે દ્વારા આંકડાઓ અને પ્રમાણે રજુ કરી સ્પષ્ટ રીતે દર્શાવી આપ્યો છે, છતાં શંકા જેવું જણાતું હોય તે સત્ય અંત:કરણવડે સમાજની સ્થિતિ તપાસવી. હવે જાગૃત થવાને કાળ બહુ નજીક આવતો જાય છે, નિદ્રાને દૂર ફેંકે! આંખ ઉઘાડા! કુંભકર્ણ ન બને! આથી વિશેષ અધોગતિએ સમજ ન પહોંચવા પામે તે માટે શેડાએક સમાજના સાચા સેવક ! તમારી કમ્મર કસ! કેળવાયલા બંધુઓ ! તમારામાં સેવાભાવનો તણખો હોય તે તેને આગનું સ્વરૂપ પકડાવે, સમાજની દરકાર કરવાનું જે તમે દુરસ્ત નહિ ધારશે, તો આથી મેટું પાપ બીજું કયું લાગશે ? તે હે તે કહી શકો જ નથી. સાચા સમાજસેવકે લોકોના હાસ્યની કે ઉતાવળથી બાંધી લીધેલા અભિપ્રાયની કશી દરકાર કરવી જોઈએ નહિ-રખેને સમાજને છેટું લાગશે તો અમારો સ્વાર્થ સધાશે નહિ–આ સ્વાર્થોધતામાં મૂકે આગ ! બાળીને કરે ભસ્મ ! તમારી કલાક બે કલાકની સેવાથી હવે ચાલશે નહિ, પરંતુ દિવસના દિવસે, માસના

Page #21

જૈન સેવક સમાજની જના.
૨૦૫ માસે, અને વર્ષોના વર્ષો સુધીની સેવાની હવે જરૂર ઉન્ન થવા પામી છે, તે સિવાય તૃપ્તિ થવી મુશ્કેલ છે, સમાજની ઉન્નતિ થવી દૂર છે.
આ કાર્યને મોટી સહાયની જરૂર છે એમ સમાજ સમક્ષ કહેવાની જરૂર એટલા માટે જ છે કે કોઈપણ કાર્ય શરૂ કર્યા પહેલાં કાર્યની વિશાળતાના પ્રમા ણમાં ફેડ વિષયક સ્થિતિ પણ તેવી હોવી જોઈએ એમ કેટલાક કહે છે, જ્યારે કેટલાએક એ ખ્યાલ રજુ કરે છે કે “પૈસા પૈસા શું કરે છે? પૈસા જોઈએ તેટલા મળી રહેશે ! સાચા કામ કરનારાઓનાં કામેજ પિસાનો ઢગલો કરાવે છે.” આમ બે મત છે, તેમાં લેખક બંનેમતને સંમત છે, પરંતુ બીજા મતને ખાસ કરીને વળગી રહેવું વ્યાજબી ધારે છે, તેમ છતાં પણ મનુષ્યની સત્પાત્રતાની કસોટી પણ કેટલીક વાર પાછળથી થાય છે, માટે કાર્યની શરૂઆતમાં અમુક અંશે નાણાની જરૂર છે, છતાં તેના નેતાઓના વચનપર વિવાસ સ્થાપી લોકો તરફથી ફંડ એકત્રિત પ્રથમથી જ થવું જોઈએ, સંસ્થા માટે એક સુંદર બીડીંગ બંધાવવું જોઈએ અને સાથે સાથે થોડાએક જનેએ સંસ્થામાં કાર્ય કરવાને સમાજ સેવક તરીકે બહાર પણ આવવું જોઈએ. આમ થવાથી જ કાર્ય સુગમતાથી આગળ વધી શકશે; પરંતુ પરિણામે એટલું તે ચક્કસ છે કે આ કાર્ય માટે જબરજસ્ત ફંડ ઉભું થવાની જરૂર છે. સૌથી પ્રથમ બીલ્ડીંગ બંધાવી લેખકનો એમ કહેવાનો આશય નથી પહેલાં ભભકે બતાવો, અને પછી કાર્ય કરે; પરંતુ સેન્ડસ્ટ રેડ પર આવેલું ( Survents of India's Society ) હિંદ સેવક સમાજનું વિશાળ મકાન તે જુઓ તેવું સુંદર બીલ્ડીંગ જૈન સમાજસેવકોની આ સંસ્થા માટે અવશ્ય થવું જોઈએ. યુરોપ, અમેરિકા, જાપાન અને જર્મની વગેરે દેશોમાં તપાસે ! સંસ્થાનું બીડીંગ તો પ્રથમથી જ તૈયાર થયું હોય, અને ત્યાર બાદ તેમાં કાર્ય વ્યવહાર ચાલુ થાય. આ બાબતમાં શું એ દેશોનું અનુકરણ કરવાનું જરૂર નથી ? આપણી કેમના નેતાઓએ, શ્રીમંતાએ, અને વિદ્વાનેએ પોતાના વિચારો, પિતાની મદદ અને પિતાની સ્વતંત્ર યોજનાઓ દ્વારા જે કંઈ સેવા બજાવી શકાય તેમ લાગતું હોય તે બજાવવા સત્વર બહાર આવવું જોઈએ. હવે વિલંબ કરવામાં કશું શ્રેય સમાયેલું નથી, કિંતુ હાનિજ છે. આપણા પર મૂકાતે આરોપ જેન કેમ દરેક કામ પછી જાગે,” એ ડાઘ હવે તે દુર કરવો જરૂરી સમજ, દેશદ્ધારક કેઈપણ નવી ચળવળ માટે જેન કેમ પણ જાગૃત થાય એવાં તો પગલાં ભરતાં શીખો, એટલો ફેરફાર તો કરે! એટલી નવીનતા તે લાવો ! એટલું તે કરી બતાવો ! અરે ! જેનો ! તમારાં હૃદયે લાગણી વિનાના છેક બુઠ્ઠાં ન બનાવે ! પરંતુ કમના બંધુઓને

Page #22

શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ સ્વાવલંબી બનાવવા જેટલી તે સેવા આપો ! બંધુઓ ! એક તરફ લોકે દીનદયાજનક દશામાં રીબાતાં હોય, અગર પુરતાં અન્નવસ્ત્રાદિક પણ ન મેળવી શકતા હેય, અને બીજી તરફ શ્રીમતા તે દીન-અનાશ્રિત જન તરફ ઉપેક્ષા બતાવી મૉટર વગેરેમાં ફરતા જોવામાં આવતા હોય એ શું આગેવાનોને વિચારવા ગ્ય નથી ? ભલાં! સમજે કે તમે-શ્રીમંતે એ પુણ્ય ક્યાં છે અગર તો કહો કે વાવ્યું છે, કદાચ તેથી તમે માટર વગેરેમાં ફરી મજા ઉડાવવાની દલીલ કરી શકો. કિંતુ તમારા કોમી બંધુઓ તરફ છેક ઉપેક્ષાબુદ્ધિ એ લેશ પણ તમને ઉચિત નથી, તમારા જાતિભાઈઓને- સ્વામી બંધુઓને તમારા જેવા આગળ વધેલા, સારી સ્થિતિવાળા, સારૂં માનપાન ધરાવનારા બનાવવા એમાંજ તમારું કર્તવ્ય સમય છે. એ પવિત્ર કર્તવ્ય બજાવી તમે તમારું નામ જગતમાં અમર કરો.
ઉપસંહારમાં જણાવવાનું કે આપ સહુદયજને સમક્ષ ઉપરની વિગત રજુ કરામાં આવી છે, તે માત્ર એક જનારૂપે સમજશે વાતો તે એક સોસાયટીની રૂપરેખારૂપે માનશો; કારણ કે લેખક એ દાવો કરવા માગતો નથી કે આ
જના સંપૂર્ણ છે, " to it છે. પરંતુ લેખક છેવટે એટલું ઈચ્છે છે કે કોમના શ્રીમાન અને શ્રીમાન જનનું યુગલ મળીને કાર્ય કરીને, આ રેખાને છે તે સામાન્ય જનતાને સંપૂર્ણ બનાવી વ્યવહાર બનાવી આ ચેજના દ્વારા ઈષ્ટસિદ્ધિ પ્રાપ્ત કરવા સમર્થ બને !”ઇત્યાં.
1
-
-
,
અમારી સૂચના–નોધનો સકાર.
અમારા માહ માસના આત્માનંદ પ્રકાશમાં “બીમાન્ ગાંતિ શ્રીમદ સિફિવિજયજી મહારાજને આચાર્ય પદ આપવામાં આવ્યું તે બાબતનો આનંદ પ્રદર્શિત કરવા સાથે ઉત મહા
મા અને અન્ય મુનિમહારાજાને આવા પ્રસંગોએ, અત્યારે ભયંકર દુકાળ ચાલું હોવાથી મનુષ્યો તથા પશુના રક્ષણ માટે કાંઈ પ્રયત્ન કરવા તેને યાદ કરવા નમ્ર વિનંતિ સાથે સુચના જાગુવી હતી.” તે બાબતમાં હાલમાં મહેસાણાથી ધર્મબંધુ શ્રીયુત વેણીચંદભાઈ સુરચંદ એક પત્ર તે ૧૬-૩-૧૯૧૯ના રોજ અમારા ઉપર લખી અમને જણાવે છે કે –“તમારી ને આનંદદાયક નોંધમાં જ ગાવેલ વાનું ય થી ૫શક્ષણ માટેની જણાવેલ સુચના તદન સત્ય છે, અને આ૫ જાણીને હપિત થશો કેફ કૃપા મહાત્માના ઉપદેશથી રૂ ૨૧ ૦ ૦ ૦) વીર હરનું ફંડ કરી અને ભાવે અનાજ વેચન કાન અને ચાલુ થઈ છે, તેમજ પાંજરાપોળ જીવદયા માટે રૂ. ૧૫૦) નું ફંડ ય છે .. ” ઉપરાત હYકનું પત્રદા નગી તેમજ અમારી તે નોંત્ર ૬ સત્ય

Page #23

અમારી સૂચના-નોંધને સત્કાર
૨૭
છે અને તે સાથે અમારી નમ્ર વિનંતિ-સુચનાને પૂજય આચાર્ય મહારાજશ્રી સિદ્ધિવિજયજી મહારાજે ઉપદેશઠારા પ્રયત્ન કરી અમલમાં મુકી તે માટે અમે તે મહાત્માના આભારી છીએ. સાથે જેમ અમારી તે નેધ સત્ય જણઈ તે માટે જેમ આનંદ જાહેર કરીએ છીએ તેમ સમયને અનુસરીને દુકાળ માટે મનુષ્ય અને પશુના રક્ષણ માટે દયા માટે જે પ્રયત્ન કરવામાં આવ્યો છે તે જાણી ડબલ આનંદ જાહેર કરીએ છીએ. દરેક મુનિમહારાજને પણ તેવા પ્રયત્ન માટે ફરી વિનંતિ કરીએ છીએ.
મારવાડમાં એક શુભ પગલું.
ન્યાયાભાનિધિ શ્રીમદવિજયાનંદ સુરીશ્વરના પ્રશિષ્ય મુનિરાજ શ્રી વલ્લભવિયજી મહારાજ સુમારે દશ વર્ષ સુધી ગુજરાત, કાઠીયાવાવાડમાં વિચરી અનેક ધાર્મિક અને કેળવણીના કાયના જન્મ આપી જૈન સમાજ ઉપર અપૂર્વ ઉપકાર કરી શ્રી પંજાબ દેશના જૈન બંધુએની અતી આગ્રહ પૂર્વક વિનંતિથી તે દેશમાં જવા વિહાર કરતાં હાલમાં મારવાડમાં સાદરી ગામમાં બીરાજમાન છે, રસ્તામાં વિહારના દરમ્યાન ચેરાથી લુટાયા ઉપસર્ગ પણ થશે પરંતુ મારવાડ-ગોલવાડ ઈલાકાના સદભાગ્યે તે મહાત્માના ઉપદેશથી કેટલાક ગામોમાં ઘણું વર્ષોથી કુસંપ અને કલેશ હતો તે દુર થતાં એક સંપ થયો, તેટલું જ નહીં પણ જ્યાં કેળવણીનું નામ નિશાન દેખાતું નહોતું એવી મરૂભૂમિમાં આ મહાત્માના સતત ઉપદેશથી તે કાર્યને પાયે નંખાયો છે. બેલડ પ્રાંતમાં કેળવણીની પુરતી જોગવાઈ માટે કેળવણી ફંડ શરૂ કર્યું છે પુરતો ઉત્સાહ થી આરંભ થયો છે. સાદડીમાંજ પચાસ હજારથી વધુ રકમ થઈ છે, અને આખા ગોલવડમાં થઈ પાંચ લાખ રૂપિયા સુધી રકમ એ મહાત્માના ઉપદેશથી થવાને સંભવ છે. આવા અત્યુત્તમ લાભના કારણથી ઉકત મહાત્માનું આ વર્ષનું ચાતુર્માસ બીકાનેર થવાનું હતું તેને બદલે અવે (લાભનું કાયણ જાણી ! હવે ત્યાં રહી વધારે પ્રયાસ કરી ત્યાં (સાદડીજ ) ચોમાસુ થશે આ મહાત્માને ખરેખરી રીતે સમયનું જ્ઞાન હોવાથી તેમજ અત્યારે સમાજને છે જરૂરીયાત છે તેને બારીક અભ્યાસ કરેલ હોવાથીજ માત્ર કેળવણીના કાર્યનેજ મુખ્ય ગણી અને કેળવણીના કાર્યોને જન્મ આપે છે. ઉકત મહાત્માને કેળવણી ઉપર કે પ્રેમ છે તે હાલમાં તેઓશ્રીના એક મહાત્મા ઉપરને પત્ર જેકે અમોએ વાંચ્યો છે તેથી માલમ પડે છે તેમાં મુનિરાજ શ્રી વલ્લભવિજયજી મહારાજ જણાવે છે કે, વિહારમાં રસ્તામાં ચોર લુંટારાઓથી થયેલ ઉપસર્ગથી જે ગ્લાની થઈ હતી તેના કરતાં આ ગોલવડ (મારવાડ) પ્રાંતમાં કેળવણીના કાર્યની ગુરૂકૃપાથી શરૂઆત થઈ છે તેમજ કેટલેક સ્થળે સંપ થયો છે તેનાથી અનેક ગણો આનંદ થયો છે અને અને વધારે લાભનું કારણ જાણી તેમજ કેળવણીને કાર્ય માટે વધારે પ્રયાસ કરવાનું હોવાથી અત્રે ચાતુર્માસ ગુરૂકૃપાથી થવા સંભવ છે” આ ઉપરથી સમજી શકાય છે કે આ મહાત્માને કેળવણી ઉપર જૈન સમાજની ઉન્નતિ માટે કેટલે પ્રેમ છે અમે અમારા આનંદ આ કાર્ય માટે જાહેર કરીએ છીએ અન્ય મુનિમહારાજાઓને આવા કાર્ય બહેળા પ્રમાણમાં ઉપદેશ આપી કરાવવા વિનંતિ કરીયે છીએ.

Page #24

૨૦૮
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ.
મક મહોદ.
જગત વિખ્યાત સ્વર્ગ વાસી આચાર્ય શ્રીમદ વિજયાનંદ સુરી (શ્રીમદ્દ આત્મારામજી) મહારાજના પ્રખ્યાત શિષ્ય શ્રીમદ્ વલ્લભ વિજયજી મહારાજ લગભગ દસ અગીયાર વર્ષ ગુજરાતમાં રહી તે દરખ્યાન શ્રી મહાવીર જૈન વિદ્યાલય, વનિતાવિશ્રામસ્કોલરશીપ ફંડ, બોડીંગ હાઉસ, પાઠશાળાઓ તથા અનાથાશ્રમ જેવી અનેક સંસ્થાઓ પ્રગટ કરાવી અનેક ભવ્યાત્માઓને ધર્મમાર્ગમાં જોડી પોતાના શિ સાથે હાલ થોડાક વખતથી મારવાડ દેશમાં પધાયો છે. તેઓના આ દેશમાં પધારવાથી અનેક તરેહના મોટા ઉપકારનાં કાર્યો થયાં છે, જેમકે સરોહી તાબેના પીંડવાડા ગામમાં કેટલાક સમયથી મોટો ઝઘડો ચાલતો હતો, તે તેઓશ્રીના ત્યાં પધારવાથી ઝઘડે મટી ગમે છે અને ધર્મકાર્યમાં જે વાંધો પડતો હતો તેમાં પણ બહુજ સારા સુધારો થયો છે. ત્યાંથી વિહાર કરી તેઓ શ્રી નાણુ તથા બેડાની યાત્રા કરી જોધપુર જીલ્લાના વિજાપુર ગામમાં પધાર્યા હતા. ત્યાં લગભગ આઠ વરસથી ચાલતા કલેશની આ ગુરૂમહારાજશ્રીના ઉપદેશથી શાંતિ થઈ હતો તથા ત્યાંના સંધે મહારાજશ્રીના ઉપદેશથી કેળવણી પ્રચાર માટે રૂપીયા ત્રણ હજાર લગભગનું ફંડ કરી પાઠશાળા ચાલુ કરવાની યોજના કરી હતી. જેનો ઉપરાંત ત્યાંના ઠાકરે તથા તેમના કુટુંબી લાકાએ અનેક વખત ગુરૂ મહારાજની દેશના લાભ લીધો હતો. ત્યાંથી વિહાર કરી મહારાજ સાહેબ સેવાડી પધાર્યા હતા. ત્યાં પણ લગભગ સોળ વરસથી સંઘમાં બે વિભાગો થએલા હતા. મહારાજ સાહે બના સદુપદેશથી ત્યાં પણ સંપ થયો હતો. સંવાડી અને લુણવાની વચ્ચે એક ગામ આવેલ છે ત્યાંના જાગીરદારે સેવાડી ગામે આવી મહારાજ સાહેબને પિતાના ગામમાં પધારવાને બહુ આગ્રહ કર્યો હતો જેથી મહારાજ સાહેબ ત્યાં પધાર્યા હતા. તે પ્રસંગે આજુબાજુના પાંચ સાત ગામોના જેન જેનેતર લેકે એકત્ર થયા હતા અને ત્યાં મહારાજજી સાહેબ લુણાવા પધાર્યા હતા. આ ગામમાં લગભગ છ વરસથી સંધમાં ધર્માદા સંબંધી ઝઘડે ચાલતો હતો. મહારાજ સાહેબના ઉપદેશથી અને અમલદાર વર્ગની માગણીથી તે ઝગડા નાશ પામી એકત્ર થયા હતા અને ત્યાં પણ પાઠશાળાનું ફંડ થયું તેમાં રૂ ૩૦૦૦) ની રકમ તે વખતે ભરાઈ હતી અને આગળ ઉપર ત્યાં મોટી રકમ થવા તે લેકાના ઉત્સાહ ઉપરથી જણાનું હતું અને મહારાજ સાહેબ જ્યાં જ્યાં પધારતા હતા ત્યાં ત્યાં આજુબાજુના ગામોમાંથી મહારાજ સાહેબ પાસે અનેક જૈન તેમજ જૈનેતર આવતા હતા. સેવાડી, વાલી વિગેરે ગામમાં પંજાબ, બીકાનેર, વડોદરા, સીસોદરા અને બુહારી વિગેરેના અનેક સદગૃહસ્થ મહારાજ સાહેબના દર્શન અર્થે પધાર્યા હતા અને મહારાજ સાહેબ વાલીથી સાદડી પધાર્યા છે.
(મળેલું).

Page #25

૨૦૦
ધ કેવી હોવી જોઈએ?
પ્રકીર્ણ.
નેધ કેવી હેવી જોઈએ? અંધ શ્રદ્ધાનો જમાનો ચાલ્યો ગયો છતાં, વાણી કે લેખની દ્વારા ગમે તેવા ભાપણ ઉપદેશ કે લખાણ ઉપર વ્યામોહ નહીં પામતાં બંને બાજુ તપાસી તેમાં વાસ્તવિક શું છે તે જોવાને બુદ્ધિવાદને જમાને હવે દેખાય છે છતાં, કેઈ વ્યક્તિ જાહેરમાં કોઈ હકીકત અવાસ્તવિક બોલે કે કોઈ પેપર કે તેવા સાધન દ્વારા નોંધ પ્રગટ કરે, કે જે વાણી કે લખાણ બીજાને અંધારામાં રાખનારું, આંખે પાટા બંધાવનારું, આ માર્ગે દોરવનારું અથવા કોઈ પણ કારણના પ્રસંગોથી ધારેલું પાર પાડવા કે બીજાને તેમ ઠસાવવા બીજી રીતે બોલાયેલ લખાયેલ હોય તો તેવા ભાષણ કે લખાણને સત્ય અને યોગ્ય ચર્ચા કે નોંધ કેમ કહેવાય છે અથવા તેવું બોલનાર કે લખનારને યથાર્થ તે બાબતનું જ્ઞાન પણ છે તેમ પણ કેમ કહેવાય ! આવા લખાણો કદાચ સમાજને જુદા પાઠ ભણાવવા જેવા જણાતો હોય, તેમજ લખાણ કે નોંધની હકીકત એક વખત કંઈ તે બીજ વખતે કાંઈ તેમ દેખાતી હોય, તેમજ તેવા લખાણ લખનારે તેમાં જણાવેલ કાર્ય ભૂતકાળમાં અનેક વખત કર્યા છતાં બીજી વખતે ગમે તેવા સંયોગને લઈને નિષેધ કરવા નીકળ્યા હોય, તેવા સંગમાં બીજી કે વ્યક્તિ તેવા લખાણની બાબતમાં વાસ્તવિક ખુલાસો કે પેપર દ્વારા કરે, તેને જ વાબ આપો તો દર રહ્યો, પરંતુ પિતે મુકેલીજ હકીકત નોંધ સાચી છે, બીજાને તેવું જ્ઞાન નથી તેવું સમાજને પરાણે હસાવા માંગે, તેટલું જ નહી પરંતુ ખુલાસે કરનાર વ્યક્તિની હકીકત માલ વગરની છે અને પિતાની સાચી છે તેવું જણાવવા પ્રયત્ન કરે તો તેમ સર્વ કઈ-બુદ્ધિશાળી કોઈ પણ મનુષ્ય માની જ લે તેવી અંધશ્રદ્ધા ચાલતા સમયમાં ચાલી શકે કે કેમ તે અમે કહી શકતા નથી. છતાં વળી કરી આગ્રહથીજ પોતાની તેવી હકીકત-નોંધ સાચી મનાવવા વધારે પ્રયત્ન જાણે સેવા ન હોય તેમ હાલમાં એક પત્રકાર બંધુએ પોતાના પેપરમાં પોતાના તરફથી આપવામાં આવતી નોંધ ગમે તેવી હોય ( છતાં બીજાને અજવાળું પાડવાને તેમાં સત્ય કેટલું ને કેવું છે તે જણાવવાની જાણેક અધિકારજ નથી અને તેવા ખુલાસા તે યોગ્ય જ નથી ) તેજ ગ્ય છે, તેની સામેના વાસ્તવિક ખુલાસા તે આક્ષેપ છે, અને તે સામાન્ય નિયમોની હદ બંધાયેલી છે વગેરે હકીકત જણાવેલ છે. તે ખુલાસો કરનાર લેખક તેવી નોંધ આપનારને પુછવા માંગે છે કે જ્યારે આપની નોંધ-હકીકત સાચી હતી, અને સામે ખુલાસે મુ, તે તેને ખુલા આપવાની વાત તે બાજુ પર મૂકી પરંતુ તે ખુલાસા સામે બીજું કાંઈ પણ ન થઈ શકયું ત્યારે છેવટે પિતાનાં ગીત પોતેગાવાની જેમ તેવું લખવાનું જ્ઞાન પિતાનેજ છે-બીજાને નથી પોતાની તેવી ને માલવાળી છે બીજાની તેવી નથી. પોતાની તેવી ને િહદમાં છે બીજાની હદ બહાર છે વગેરે લખી તેમની તે વખતની નોંધ સામે વાસ્તવિક ખુલાસે લખનાર લેખક ઉપર જાણે કે રોષ ફરી પાછો ઉભરી નીકળ્યો હોય તેમ પરાણે મનાવવા ફરી હાલમાં જ્યારે તે વ્યક્તિએ પ્રયાસ કર્યો ત્યારે આ લેખકને આટલે ખુલાસો કરવો પડે છે. તેવી આંખે પાટા બંધાવનારી અવાસ્તવીક નોંધ સામે તેવા ખુલાસાવાળી નોંધને ભલે નિર્માલ્ય માને, કે મનાવવાને પરાણે પ્રયત્ન કરે તો તેવા માત્ર એક બાજુના અવાસ્તવીક લખાણથી હવે કઈ લલચાઈ જાય, કે તેના ઉપર શ્રદ્ધા રાખે, કે તેવું

Page #26

શ્રી આત્માન પ્રકાશ.
બોલેલું કે લખેલું ગમે તેવું હોય તે કબુલ રાખે, કે હાજી હા પાડે તે કઈ બુદ્ધિશાળી મનુષ્પો હાય નહીં. પરંતુ તે વ્યકિતની તેવી નોંધ, ચર્ચા માલવાળી, વિશ્વાસજનક અને આડે રસ્તે
નથી એમ પણ કણ માને છે ? પોતાનું બધું સારું પોતે કરે માને કે ગમે તે લખે તે સાચું માનો ! એ પાઠ ભણાવવા ભલે કોઈ પ્રયત્ન કરે પરંતુ તેમાં વસ્તુસ્થિતિ ખરી કેટલી છે તેમ બંને બાજુની હકીકત કે લખાણ જાણું-વાંચી પછી બુદ્ધિવાન મનુષ્ય તે સહેલાઈથી સમજી શકે છે. અને ન્યાય કરી શકે છે.
ખરી નોંધ-ચર્ચા-લખાણ, ભાષણ, સંવાદ વિગેરે તેજ હોવું જોઇએ કે હૃદયશુદ્ધ, વાસ્તવિક, યથાર્થ, સિધા માગે લઈ જનાર, નિષ્પક્ષપાત અને અંજવાળામાં લાવનાર હોય, બાકી તે સિવાય અમારૂં જ સાચું, સારું, સત્ય અને બીનનું નહીં તેમ અન્યને કબુલ કરાવવાને જમાને હજી પણ ચાલતો હશે કે કેમ તે સમજ શક્તિ ધરાવનારા મન સમજી શકે તેવું છે. તેટલું જ નહીં, પરંતુ પિતે એક વખત અનેક પ્રમાણમાં કરેલું એક કાર્ય તેને બીજી વખતે નિ. ધ કરવા નીકળે છે તેવું લખાણ તે એક લેખનશૈલી-કળા-યુક્તિ છે તેવું પણ અન્ય માને તે બનવાજોગ છે.
જેના કામમાં ખરી ચર્ચા શું અને તેનું સ્વરૂપ કેવું હોવું જોઈએ તે માત્ર પિતેજ સમજે છે બીજા સમજતાજ નથી તેવો દાવો કરે અને બીજાઓને પણ તે દાવો કબુલ કરાવે તે બીજી બાજુ તપાયા વગર કોઈ પણ કબુલ કરે તેવો પણ જમાનત હવે દેખાતું નથી એમ હાલના બુદ્ધિશાળી મનુષ્ય કહે છે.
T. A. અભ્યાસની ઉમર કઈ ?
ઘણું મનુષ્ય એમ ધારે છે કે શીખવાની ઉમર તે બાલ્યાવસ્થા છે, અને સંતતિ થયા પછી કે અમક ઉમર પછી શીખવાનો વખત ચાલ્યો ગયે હોય છે, પરંતુ શાસ્ત્રકારો-જ્ઞાનીમહારાજ તો કેવળજ્ઞાન પ્રાપ્ત ન થાય ત્યાં સુધી વિદ્યાર્થી અવસ્થા-શીખવાને કાળ ચાલુજ છે તેમજ જણાવે છે, તે સાથે એવું સમજનારાઓએ પણ ધ્યાનમાં લેવાનું છે કે પાઅિમાત્ય દેશના કેટલાક વિદ્વાન પુરૂષો ઘણી મોટી ઉમરે પણ વિદ્યાભ્યાસી હતા, જે નીચેના દાખલાઓથી જણાશે.
૧ સેક્રેટીસ-જે ફીલોસોફર છેક ઘડપણમાં વાજું વગાડતાં શીખ્યો હતે. ૨ કેટે-એંસી વર્ષની ઉમરે યુનાની ભાષા શીખ્યો.
૩ દ્વાઇડન અને સ્ટેટ જેવા પુરૂ ૪૦) વર્ષ સુધી ગ્રંથકાર તરીકે જાણવામાં આવેલા નહેતા (પછી થયા).
જ રટે છેક વૃદ્ધાવસ્થાએ ઇટાલીયન ભાષા શીખવા માંડી હતી.
૫ આરહને ને એકજ જર્મન ભાષાનું પુસ્તક વાંચવાનું મન થતાં ધડપણમાં જર્મન ભાષા ભણવા બેઠા
આ ઉપરથી સમજાય છે કે વર્તમાન કાળમાં પણ આવા અનેક દાખલાઓ છે જેથી કે પણું ઉમરે કઈ પણ મનુષ્ય કાંઈ પણ શીખવા ધારે તે શીખી શકે છે. જેથી કોઈ પણ ઉમરે અભ્યાસી થવાની-રહેવાની જરૂર છે.
ઉપરની હકીકત અંકશ માસિકના પિશ માસના અંકમાં આવેલ છે.

Page #27

નીચેના ગ્રંથા છપાવવા માટે ( ભાષાંતર ) તૈયાર થાય છે. તે (પ્રસિદ્ધ કરવા માટે જ્ઞાનેશદ્વારના કાર્યના ઉત્તેજન માટે સહાયની અપેક્ષા છે.). ૧. શ્રી દાનપ્રદીપ (મહોપાધ્યાય શ્રી ચારિત્રગણી કૃત) દાનગુણનું સ્વરૂપ (અનેક કથાઓ
સહિત ) જણાવનાર. ૨. શ્રી મહાવીરચરિત્ર ( શ્રી નેમીચંદ્ર સૂરિ કૃત) આ ગ્રંથ ઘણો પ્રાચીન છે. બારમા સૈકામાં
તે લખાયેલ છે. પાટણના ભંડારની તાડપત્રની પ્રત ઉપરથી અમોએ
મૂલ છપાવેલ છે. અપૂર્વ ચરિત્ર છે. ૩. શ્રી વિમલનાથ ચરિત્ર ( શ્રી જ્ઞાનસાગરસૂરિ કૃત) અપૂર્વ ચરિત્ર. ૪. શ્રી ઉપદેશ સતિકા ( શ્રી સોમધર્મ ગણિ વિરચિત) ૫. શ્રી ધર્મ દેશની ( અપૂર્વ કથાનક ગ્રંથ) ૬, સંધ સસતિ શ્રી રત્નશેખરસુરિ વિરચિત અનેક ધર્મની હકીકત જણાવનારા ગ્રંથ
ઉપરના ગ્રંથા રસિક બેધદાયક અને ખાસ પઠન પાઠન કરવામાં ઉપયોગી છે; તેટલું જ નહિ પરંતુ વાચકોને આનંદ સાથે ધર્મનું જ્ઞાન પ્રાપ્ત થાય તેવા છે. દરેક ગ્રંથાનું ગુજરાતી ભાપાંતર તૈયાર થાય છે. દ્રવ્ય સહાયની અપેક્ષા ( જરૂર ) છે. જ્ઞાનોદ્ધાર કરવાના ઉત્સાહી બંધુઓએ આવા જ્ઞાનોદ્ધારના કાર્યને સહાય આપી મળેલ લક્ષ્મીને સાથે ક કરવાનું છે. વર્તમાન સમયમાં ધર્મના આવા સારા સારા ગ્રંથો પ્રસિદ્ધ કરી, કરાવી ધર્મનો ફેલાવો તે વડે કરવાની આ અમૂલ્ય તક છે. વળી બહોળા પ્રમાણમાં તેના ખપી મુનિમહારાજાએ, સાધ્વીમહારાજ અને જ્ઞાનભંડાર વિગેરેને ('વગર કિંમતે) ભેટ અપાય છે. સહાય આપનારને તે લાભ સાથે તેના જે ન આવે તે તેવાજ જ્ઞાનખાતામાં ઉપયોગ થાય છે જેથી લાભ લેવા જેવું છે.
શ્રી ગુરુગુણમાળા યાને (ગુરુગુણુછત્રી)
(મૂળ સાથે ભાષાંતર. ) (અનુવાદકે શ્રીમાન કપૂરવિજયજી મહારાજ. ) પ્રાત:સમરણીય શ્રી નવકારમંત્રના ત્રીજા પદ શ્રી આચાર્ય ભગવાનના છત્રીશ ગુણા શાસ્ત્રકારે કહ્યા છે, તે સાથે તેવીજ છત્રીશ છત્રીશી એટલે ૧૨૯૬ ગુણા આચાર્ય મહારાજના છે, તેમ પણ કહેલ છે; તે ગુણા એવા તો અલોકિક છે કે જે વાંચતાં આચાર્ય પદના સ્વરૂપનું જાણુ થવા સાથે આત્માને અધ્યાત્મિક આનંદ પ્રાપ્ત થાય છે, બાળજીના ઉપકાર નિમિત્તે કરેલી શ્રી પૂવોચાર્યની આ કૃતિ અ૯પણ સમજી શકે તે માટે ભાષાંતર પણ સાથે આપવામાં આવ્યુ છે. ભાષાંતર પણ સરલ અને શુદ્ધ શ્રીમાન કર્યું રવિજયજી મહારાજે કરેલ છે જે ગ્રથ હાલમાં અમારા તરફથી પ્રસિદ્ધ થયા છે. જે ખાસ વાંચન અને મનન કરવા ચોગ્ય છે. કિંમત માત્ર સુદલ રૂા. ૦૯-૮-૦ રાખવામાં આવી છે. પોસ્ટેજ જુદું. અમારે ત્યાંથી મળશે.

Page #28
Indlan Education & Culture, What has happened to us in India is this: We have lost our central unity of idea, our concentration. Our energies and thoughts are divided and dissipated, not focussed and defined. This is a serious loss both to ourselves and to others. When the mind is scattered and wandering, we not only find it impossible to receive our lessons truly, but we also find it impossible to impart them. Just as in the case of an individual, if he is to be taught truly, the first step is to get released from dissipation of mental powers and to get trained in concentration of the mind, so in the case of a nation whose mind wanders, not being able to find a life-centre of its own, the first thing necessary is to recover the organic unity of its mind. In the present age India does not truly know herself. This is the cause of her present weakness, political and social, as well as intellectual. In order to gain the mental concentration, the want of which is at the root of all our futility, there should be some centre, or centres of culture, in India, where all the best products of the Indian mind should be brought together. There-in that atmosphere of culture, which represented a diversity in unity,-the children of India should receive their education. The pupils should gather round the teacher, not vice versa. SIR RABINDRANATH TAGORE. જાહેર મુબD. શ્રીમદ્ બુદ્ધિસાગરજી ગ્રંથમાળા અંક 30 નું આત્મીક્ષાનું પુસ્તક જેના સંગ્રહ કરનાર શાસ્ત્રવિશા૨ઢ જૈનાચાર્ય ચાગ્યનિષ્ઠ બુદ્ધિસાગરજી મહારાજ છે, પ્રગટકતો અધ્યાત્મ જ્ઞાનપ્રસારક મંડળ મુંખાઈ છે. તે પુસ્તકની 250 આશરે નકલ તે પુસ્તક પ્રગટ કરવામાં દ્રવ્ય સહાય કરાવનાર સાધવીજી પરસનશ્રીજીની શિષ્યા સેભાગશ્રીજી તથા રતનશ્રીજીની મારફેત તેના ખપી સાધુસાધવી શ્રાવક-શ્રાવિકાઓ જ્ઞાનના કારો અને લાયબ્રેરીઓને ભેટ આપવા આ સભાને મળી છે માટે જેને જોઈએ તેમણે પાસ્ટની અડધા આનાની ટીકીટ માકલી નીચેના સરનામેથી મંગાવી લેવી. - સે કે 8 રી.. શ્રી વીર વિવેત્તેજક સભ-પાલણપુર. For Private And Personal Use Only