Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
છે. આમાનંદ પ્રકાશ
દેહરા. આત્મવૃત્તિ નિર્મલ કરે, આપે તત્વ વિકાશ; આત્માને આરામ દે, આત્માનંદ પ્રકાશ
- - -
- -
1
ના
ના કાકા
ન
ક -
-
-
-
-
-
-
- -
પુસ્તક ૨ જું. વિક્રમ સંવત ૧૯૬૧–પોષ. અંક ૬ ઠે.
પ્રભુસ્તુતિ અનાગારી થાતાં પણ સુખદ સાગારિ' જનના, નિરાકારી થાતાં પણ શિવદ સાકારિ જનના, નિરા બાધી આપે પરમ સુખ સાબાધિ જનને, સદા પ્રેમે પૂજો પ્રતિદિન પ્રભુના સુતન"ને.
ગુરૂસ્તુતિ.
વસંતતિલકા. જે તત્વના રસવિષે રસ મગ્ન થાતા,
સાધના રસવડે હૃદયે રસાતા; ૧ ગૃહસ્થ ૨ આકાર સહિત, ૩ બાધા-પીડા રહિત. ૪ બાધા પીડાએ સહિત. ૫ પ્રતિમાને.
For Private And Personal Use Only
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૧૨૨
મામાનંદ પ્રકાર,
સદ્ દેશનામૃતવડે જનને ઊગારે, તેવા ગુરૂ ભવતણા ભયને નિવારે. જે અંતરેથી સઘળા મુનિ ધર્મ પાળે, સ્વાધ્યાય ધ્યાન કરતાં નિજ કાળ ગાળે ધર્મથી નિત્ય કરવા ઊપકાર ધારે, તેવા ગુરૂ ભવતણા ભયને નિવારે. જે શ્રાવકે થકી કદિ બહું મા ન પામે, વ્યાખ્યાનમાં જન ઘણા વણાર્થ જામે, તોયે ન થાય વશ ગર્વ તણા વિકારે, તેવા ગુરૂ ભવતણા ભયને નિવારે. છે રમ્ય સુંદર ઉપાશ્રય આ અમારે, આ છે ભલે પરમ શ્રાવક આ નઠારે; એવા અયોગ્ય વચને નહિ જે ઊચારે, તેવા ગુરૂ ભવ તણું ભયને નિવારે. ઈર્ષ્યા અને ખટપટો કરી સંધ સાથે, જે સંધમાં કલહને કરતાં વડાથે, એ કદિ હૃદયમાં નહિ પક્ષ ધારે, તેવા ગુરૂ ભવતણા ભયને નિવારે. આ છે મુનિ અવરને નહિ તે અમારે. તેનો જ આ પરમ શ્રાવક છે અકારે, એવું કદિ હૃદયમાં નહિ જે વિચારે, તેવા ગુરૂ ભવતણું ભયને નિવારે.
For Private And Personal Use Only
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
ચિંતામણિ
૧ર૩ when the textiebre testere tortenetesteter testertestistretestete te tretetintenstrates teatrastieto
આ છે કપાટવર' પુસ્તકના અમારા, આ લેખની સરસ જજલ પાત્ર સારા એવા કુવાકય વદિ જે નહિ ધર્મ હારે, તેવા ગુરૂ ભવતણા ભયને નિવારે. તેવા ગુરૂ અવનિમાં હજુ હાથ આવે, જેના ગુણ ભવિક સૌ ધરી ભાવ ગાવે, છે પૂજય આ જગતમાં પરિવાર એ આરામ જ્યાં પરમ આત્મ તણાજ તે.
— —-ઉલ---
ચિંતામણિ.
એક ચમત્કારી વાર્તા. ( પૂર્વ અંકના પૃષ્ટ ૧૧૧ થી ચાલુ)
પ્રકરણ ૫ મું. मोहः सर्पकपः प्रायो वनितानां विशेपतः ।
શેઠાણુંયતના પુત્ર મહ. અમૃતચંદ્ર શેઠ ઉપાશ્રયે ગયા પછી શેઠાણ યતના ઉપર પુ-- ત્રના મેહે સજજડ ચડાઈ કરી એ શ્રાવિકા રત્નનું હૃદય આહંત ધર્મમાં પૂર્ણ શ્રદ્ધાવાળું, દેવ, ગુરૂ અને ધર્મના પવિત્ર માહાતમ્યને જાણનારૂ અને સમ્યકત્વની શોભાથી અલંકૃત હતું, તથાપિ મેહના મલિન સંસ્કારી તે વ્યાપ્ત થઈ ગયું. તેના મોહમલિન હૃદયમાં એ વિચાર આવ્યો કે, મારા ચિંતામણિને કોણે ભમાવ્યું હશે ? તેની
૧ ઉત્તમ. ૨ ખડીઓ
-
-
- -
-
- -
-
-
-
-
For Private And Personal Use Only
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૧૨૪
આત્માનંદ પ્રકાશ, strettore di testosterte tretrtestostertestreter Internatione et internetestetistest store testing ભવાસક્ત ભાવનાને કોણે શિથિલ કરી હશે? રખે કોઈ મુનિને હાથે તે નહીં હૈય? મહા મુનિ વિમલવિજય વિષે તેવી શંકા કરવી ઘટિત નથી. એ મહાશયની વૃતિ દયાળુ છે. તેઓ પોતાના અગાધબોધથી મહદશાનું સ્વરૂપ અને તી સ્વરૂપ માતા પિતા પ્રત્યે પુત્રની ફરજ સારી રીતે સમજે છે. તેવા મહોપકારી અને દયાળુ મુનીશ્વર મારા એકના એક પુત્ર ચિંતામણિને દીક્ષા માટે નસાડી મુકે, એ સંભવતું નથી. એ મહામુનિ વલ્લભપુરમાં રહી અમારી સ્થિતિ જાણે ગયા છે. અમારા ધાર્મિક કુટુંબ ઉપર તેમની દયામય દ્રષ્ટિમાંથી સર્વદા અમૃતની શિતલધારા નીકલે છે. વખતે બીજી એક શંકા આવે છે કે, એ મહામુનિની દેશના ગમે તેવા મહોપાસક અને ભવાસકત પુરૂષના હૃદયને આર્દ્ર કરે તેવી છે, તેથી રખેને તેની અસર ચિંતામણિના હૃદયમાં થઇ હોય, અને તેથી જ તે આ અસાર સંસારના મોહ પાશમાંથી મુકત થવા ચાલ્યા ગયે હોય, તો સંભવિત છે. થોડા માસ થયા તેની મનોવૃત્તિમાં કેટલાક ફેરફાર જોવા માં આવતા હતા. ઘણીવાર સાંસારિક વસ્તુ તરફ તે તિરકાર બતાવતા હતા. ભજન વખસ્વાદિષ્ટ વસ્તુઓ ઉપર
ની અપ્રીતિ જોવામાં આવતી હતી. આ સિવાય તેની બીજી ચેછાઓ એવી લાગતી. કે જાણે તેને સંસાર ઉપર અભાવ થયે હેય, કામ ક્રોધા દે અતર શત્રુઓને સહવાસમાંથી તે દૂર થવા માગ હેય, આવી સુખદાયક ગૃહ સંપત્તિ, તેને કારાગૃહ સમાન લાગતી હોય, અને તેની મનોહારિણી પ્રિયા, વિમલાપણું બંધન રૂપ હેય તેમ તે ગણતો હતો.
આ પ્રમાણે મેહના ચપલ તરંગમાં યતના ઉહહ કરતી
For Private And Personal Use Only
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
ચિંતામણિ
૨૫.
&& & &
& & && & હતી, તેવામાં તેની પાસે પુત્રવધૂ વિમલા આવી ચડી. પૂણ ચંદ્રને જોતાં સમુદ્રની જેમ વિમલાને જોતાં જ તેને મહ સાગર વિશેષ ઉલવા લાગ્યું. પોતાના ગૃહને અલંકાર અને હજુ મુગ્ધવર્યમાંથી મુકત થયેલી સુંદર વિમલાએ તેના મહિત દુદયમાં વિશેષ ભ ઉત્પન્ન કર્યો. યતના વિલાને ભેટી ગદ્ ગદ્ સ્વરે બેલી, વસે, તારી મનહર મૂર્તિ જોઈ મને વશેષ શેક થાય છે. ચિંતામણિના વિરહથી પીડિત પુત્રવધુ જોવા મને દેવે કેમ જીવતી રાખી? હવે દુઃખાગાર, કારાગૃહ રૂપ ગૃહમાંથી મુકત થવા મારી ઈચ્છા થાય છે. તે ઇચ્છા કર્મના બલથી પરિપૂર્ણ થાઓ.
પિતાની સાસુની આવી મહાન મહ દશા જોઈ ચતુર-વિમલા મધુર સ્વરે બેલી–માતા, આટલે બધે શેક શા માટે ધરો છો ? તત્વથી વિચાર કરે.. તમે કેના ગૃહિણું છે? આ વલ્લભીપુરમાં આપણું ઘર સવથી અધિક ધક ગણાય છે. ગૃહલક્ષ્મી અને ધર્મ લક્ષ્મી બને આપણા પવિત્ર આંગણામાં નૃત્ય કરે છે. મારા પૂજય સસરાજી ખા સૈ રાષ્ટ્ર માં શ્રાવકોત્તમ કહેવાય છે. આપણું ઉપર પ વત્ર મુનિઓના મુખચંદ્રમાથી ધર્મલાભ રૂપ આશીષ સુધીનું સિંચન સર્વથા થયા કરે છે. જનની, આ લધુપુત્રી આપને ઉપદેશ આયુવાને રથ નથી, તથાપિ આપનો શેકાર શમાવવા રૂપ સેવા કરવા જે કંઈ કહું, તે ક્ષમા કરજો. આપના પુત્રની વૃત્તિ કેટલેક સમય થયા બદલાઈ હતી. તેમની આદ્ર, મનોવૃત્તિમાં વૈરાગ્યની સજજડ મુદ્રા ઘણું દસ થયા પડી હોય, તેમ હું જેતી આવું છું. માનવ જમને કૃતાર્થ કરનાર તમારા પુત્ર હૃદયમાં વિરાગ્ય ભાવનાને ઉત્પન્ન કરનારી પરમ પવિત્ર મુનિ વિમલવિજયની દેશના
For Private And Personal Use Only
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૧૨૬
આત્માનંદ પ્રકાશ,
છે. એ પરોપકારી, ગુરૂવર્ય બુદ્ધિપૂર્વક તેવી દેશના આપતા નથી પણ પોતાની પવિત્ર ફરજને લઈને સર્વદા તેવી જ દેશના આપે છે. તેમની ભટ્ટારણ દેશનાથી અનેક ભવિઓને ભદ્ધાર થાય છે. માયાળુ માતા, તમને વિશેષ શું કહું, પણ તમારા પુત્રની વિલક્ષણ સ્થિતિ ઘણાં વખતથી મારા જોવામાં આવતી હતી. કોઈ વાર તેઓ રાત્રે જાગ્રત થઈ ઘણી ઘણી ભવપ્રતિકુલ ભાવનાઓ ભાવતા હતા, એક વખતે તેઓ અગાશીમાં આવી જગતની અનિત્ય ભાવન ભાવતા અને જગતના કુદરતી પદાર્થો પાસેથી અનિત્યતાની શિક્ષા લેતા હતા, તેઓ એકલા એકલા નીચે પ્રમાણે પ્રલાપ કરતા
અહા ! દીર્ધ દ્રષ્ટિથી જોતાં સંસારી દરેક વસ્તુ પાણીના રેલાની જેમ વહી જતાં સમયને તેની ઉપયોગીતાની મહાન શિક્ષા આપે છે. સૂર્ય અનેકાનેક વર્ષ સુધી પ્રભાતે ઉદિત થઈ સાયંકાલે આ શ્યામ વર્ણ નભની છત ઉપર પિતાનું નિયમિત ભ્રમણ કરતો પશ્ચિમમાં અસ્ત થાય છે, એ આપણને ઉદયાસ્તને કે ઉત્તમ બોધ આપે છે? ચંદ્ર પ્રતિપદાથી પૂર્ણિમાં સુધી વધતો અને અમાવાસ્યા સુધી ઘટતો પોતાની વૃદ્ધિથી પ્રમાદી જનને કેવું સરસ ઉદાહરણ આપે છે ? વસતાદિ ઋતુઓ પોતપોતાના કાર્યથી જગતના સ્થાવર પદાર્થોને વિકૃતિ આપી માનવ વયને ન્યૂન થવાની સાન કરી કેવો બોધ આપે છે? વર્ષનું ચપલ વાદલ વષ વીખરાઈ જઈ સંસારની અસ્થિરતા જણાવે છે, તથાપિ મારા જેવા દેવ દધ પુરૂષનું હૃદય બંધ જળથી ભીંજાતું નથી, એ કેવી આશ્ચર્યની વાત? અહા ! રપ જગતની અને ભવની અસ્થિરતાને ચમત્કાર નજરે
For Private And Personal Use Only
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
ચિંતામણિ
૧૨૭
જોતાં પણ મને બધ થતું નથી. હું આ ચંપલ ગૃહ વૈભવમાં મોહ રાખી અદ્યાપિ પડી રહ્યો છું. પરિણામે દુઃખદાયક એવા પુદ્ગલિક સુખને હું પ્રધાન ગણું છું, એ કેવી મારી મૂર્ખતા ? આ માતા પિતા, આ ગૃહભવ, આ વનિતા અને આ મારૂં વતન–એમ મમતામાં મગ્ન થઈ રહેલા આ ચિંતામણિને સહસ્રવાર ધિક્કાર છે.
હવે આ ઉપાધિરૂપ ભવનો અંત આવે એ ઉપાય સત્વર લેવો જોઈએ. મુનીશ્વરની દેશના રૂપ દીપિકાએ મારા અજ્ઞાન અંધકારને દૂર કર્યું છે. નિરાગાર ધર્મનો મહામાર્ગ બતાવે છે. એ પરે પકારિણી દેશનાએ મને સર્વ વિરતિ ધર્મની શીતલ છાયા તલે રાખવાને અધિકારી કર્યો છે. હવે જેટલું પ્રમાદ કરૂં, તેટલે મારે જ દોષ છે. એના પવિત્ર દિવસે કયારે આવશે કે જેમાં સંયમ લઈ પરમાત્મિક સુખની સેવા માટે હું તત્પર રહું. પરસ્પર ગાભાવિક વૈર છોડી સાથે રહેલા પ્રાણીઓનાલા પવિત્ર વનમાં ઈર્યાપથિકીથી વિહાર કરતો, હૃદયમાં અહંતની પ્રતિમાનું ધ્યાન ધરતા અને સર્વ પ્રાણી ઉપર સમાન ભાવ રાખતો પ્રવૃત્તિ કરૂં, એ સમય મને ક્યારે પ્રાપ્ત થશે ?”
વિમલાએ ધર્મ ભાવનાથી રોમાંચિત થઈ કહ્યું, પૂજય માતા, એવી રીતે તમારા વિવેકી પુત્ર ઘણુંવાર એકાંતે ચિંતવતા હતા જેમને માટે તમે પુત્રમોહથી મેડિત થઈ આ દુર્નિવાર શોક કરે છે, તે તમારા પુત્ર અતરંગવૈરાગ્યમાં મગ્ન થઈ દીક્ષિત થઈ ચુકયા હશે. તેમને તેવા પવિત્ર કાર્યમાં સહાય આપવાને મુનિ વિચારવિયે પિતાને મુનિ ધર્મ બજાવે છે. તે મહામુનિએ પણ તેજ સમયે અહિંથી વિહાર કરે છે. હવે આ વાર્તાને વિશેષ ચર્ચાવાની જરૂર
For Private And Personal Use Only
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૧૨૯
આમાનદ પ્રશ
stuste testostertesterettstedet store tortor tetretto fortitere testeretiti tertente stratenet નથી. જે બન્યું, તે યુગ્ય થયું છે. તમારા ધાર્મિક અને દીક્ષા લઈ આપણા કુલને, આપણા કુટુંબને અને આપણા નગરને ઉજાલ્યા છે. શ્રેણીની પદવીથી મુનીશ્વરની પદવી અતીત્ર ઉત્તમ છે. તે બંનેમાં ઘણો જ ભેદ છે શ્રેણી ગમે તેટલું ઉન્નતિમાં આવે પણ સર્વ જગતને વંદનીય એવા મુનિને તે કદિગ્ય થાય નહીં. તમારા વિદ્વાન પુત્ર તેના પવિત્ર અને પ્રખ્યાત પિતાથી અધિક ઉન્નતિ મેળવી છે. તમારા પુત્ર પિતાને અને પરના આત્માને ઉદ્ધાર કરશે, પોતાના ઉપદેશથી ભારતના શ્રાવકને મા ઉપકાર કરશે. તેવા પુત્ર રત્નને જન્મ આપનારા તમારા જેવા માતાને કહીમંડળમાં ધન્યવાદ મલશે.
વિમલાના આવા બેધક અને વિમલ વચન સાંભળી યતનાને મહાવેશ શિથિલ થઈ ગયે. પોતાના પુત્રને ભમાવી દીક્ષા આપનાર મુનિ તરફ જે જરા મનવૃત્તિ ભિત થયેલ તે મનોવૃત્તિ બદલાઈ ગઈ. તેણીને શુદ્ધ શ્રાવિકા ધ સચવાયે. શ્રાવકપણાની શુદ્ધ ભાવના કલુષિત થતી અટકી ગઇ. જો વિમલા તે વખતે ન હેત તે પુત્ર મહેતા યતના કુવિચાર કરી ઉપાશ્રય પ્રત્યે જાત અને પરમ પવિત્ર મહામુનિ વિમલવિજ્યને કલાએક આવેશના વચન કહી પિતાના શ્રાવિકા ધર્મને જરા દૂષિત કરત, પણ તેના પુણ્યાગે તે પ્રસંગ આવ્યું નહીં, એ સારું થયું.
શેઠાણ યતના અને વિમલા આમ વાત્તાલાપ કરતા હતા તે માં અમૃતચંદ્ર શેઠ ઘેર આવ્યા. મહામુનિ વિમલવિજયે આપેલ અનિન્ય ભાવનાની ઉત્તમ દેશનાથી તેનું મન આÁ થઈ ગયુ હતુ. તેના શરીરના પુદ્ગલે ઉપર ધમભાવના સાથે વૈરાગ્ય ભાવના પ્રસરી રહી હોય તેમ દેખાતું હતુ. ચિંતામણી તરફને તેને મહા
For Private And Personal Use Only
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
બ્રહ્મચર્ય પ્રભાવ
૧ર૮ trete Intreter detector for torture testoste. Irtatertretintre totstratore di testosterstreets મેહ અસ્તવ્યસ્ત થઈ ગયો હતો તેની નિમૅલે મનોવૃત્તિમાંથી ચિંતામણિન શકશંકુ ભૂલમાંથી ઉખડી ગયો હતો. શેઠ ઘરમાં આવી યતનાની પાસે આવ્યા. વિમલાના વચનથી... તિબેધ પામેલી યતના શેઠન સમીપ વિનયથી ઉભી રહી પરસ્પર દંપતી ભાવ શાંતિના પ્રવાહમાં તરવા લાગે. ચિંતામણું સ બધી કઈ તરફથી કાંઈ પણ આલાપ થશે નહીં. પ્રતિબંધના અમૃત સાગરમાં ઉભયનો પુત્ર મેહરૂપ અગ્નિ નિવાણ પામી ગયે. પૂર્વ પ્રમાણે ગૃહ ધર્મની પ્રવૃત્તિ શરૂ થઈ. મિથ્યાત્વને મલિન ભાવને પરાસ્ત કરનાર શ્રાવક ધર્મ છેવટે વિજય મેલ અને કાલક્રમે ચિંતામણિ સંબંધી લેક ચર્ચા પણ વલ્લભપુરમાંજ ઉપરામ પામી ગઈ. અપૂર્ણ
બ્રહ્મચર્ચ પ્રભાવ.
નર્મદા સુંદરી. (ગત અંક ૪ થાના પૃષ્ટ ૭૮ થી.) કપટી શ્રાવક બનેલે રૂદ્રદત્ત વિદ્ધમાનપુરના આબાલ વૃદ્ધ શ્રાવક ઉપર અપૂર્વ પ્રેમ દર્શાવતા હતા. કેટલાએક જૈન બાલવિઘાથીઓને નવકાર, સામાયિક, પ્રતિક્રમણ વિગેરે આવશ્યક ક્રિયાના ગ્રંથે શીખ હતો. ઘણીવાર જૈન કન્યાઓને એકઠી કરી બેધ આપતો હતો. દરેક જૈન પર્વમાં ઉપવાસ કરતા અને પ્રાસુક જલનું સર્વદાપાન કરતે હતો જયારે સર્વ શ્રાવકા પિષધ વ્રત લઈ ઉપાબયમાં બેસતા તે પ્રસંગે રૂદ્રદત્ત રસિક રાસ વાંચી સર્વના મન આકતે હ.
For Private And Personal Use Only
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૧૩૦
આત્માનંદ પ્રકાશ
આવા પ્રવત્તનથી આ કપટી શ્રાવકે વકૅમાનપુરના સમગ્ર સંધને વશ કરી દીધો હતો. ઘણીવાર આગ્રહથી તેને શ્રાવકે ભેજનનું આમંત્રણ કરતા હતા કેઈવાર પોતે બહુ આગ્રહથી જતો પણ ત્યાં જમવામાં વિકૃતિ ( વાગે ) ને ત્યાગી દર્શાવી પોતાની શુક્ર શ્રાવક તાને પુષ્ટિ આપતો હતો. માર્ગમાં પ્રત્યેક શ્રાવક તેને ભાવસાધુસમાન ગણી પગે લાગતા અને તેની આગલ પોતાનો વિનય દર્શાવતા હતા. એક વખતે રૂસભસેન શેઠે તેને ભોજન માટે ઘણા આગહથી નિમંત્રણ કર્યું. પ્રથમતો રૂદ્રદત્ત કપટથી આનાકાની કરી, પણ છેવટે પિતાનો સ્વાર્થ સાધવા તે અંગીકાર કર્યું રૂદ્રદત્ત વિધિથી જિન પૂજા કરી રૂષભસેન શેઠને ઘેર જમવા ગયે. ભજનગૃહમાં આવી શેઠની સાથે જમવા બેઠા. શેઠાણું વીરમતીની આજ્ઞાથી રૂષિદના તેને પીરસવા આવી પિતાના સાધમી બંધુની ભેજનસેવા કરવાને શેઠે વિવિધ જાતની રસવતી તૈયાર કરાવી હતી જુદા જુદા સુવર્ણ અને રૂપાના પાત્રમાં રૂષિદત્તાએ પીરસવા માંડ્યું. કામી રૂદ્રદત્ત રસવતીના મધુર સ્વાદ કરતાં રૂષભદત્તનું અનુપમ સૌંદર્ય જોઈ વિશેષ સ્વાદ મેળવતા હતા, કપટ શ્રાવકપણાથી દ્રષ્ટિને સરલ રાખવા જાતે તથાપિ એ સુંદર બાલાના અવલોકનમાં ક્ષણવાર ભૂલી જતો હતો.
આવી રીતે તે રસવતીને સ્વાદ લઇ મુખ શુદ્ધિકરી, દ્વિવિધતૃપ્તિ સંપાદન કરી શેઠની આજ્ઞા લઈ ભેજન પીઠ ઉપરથી ઊઠી બાહેર આવ્યો. ઉચિત વેષ ધારણ કરી પોતાને સ્થાને ચાલ્યું, એટલે શેઠ તેને ગ્રહદ્વાર સુધી વટાવી પાછા વલી ઘેર આવ્યા, તે વખતે પતિની આજ્ઞા લઈ વીરમતી પોતાની પ્રિય પુત્રી રૂષભદત્તા સાથે
For Private And Personal Use Only
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૧૭૧
નર્મદા નદીમાં જલક્રીડા here te tretetet tretetetstestosteretetortrettistretterste besteetitietoitiitsitateets ભેજન કરવા બેઠી. ભેજન થઈ રહ્યા પછી વીરમતી શેઠના એકાંત ગૃહમાં આવી. તૃપ્ત થઈ બેઠેલા શેઠે આદરથી બોલાવી પરસ્પર આનંદ વાર્તા કર્યા પછી શેઠે કહ્યું, પ્રિયા. રૂદ્રદત્ત કે વિનયી શ્રાવક છે ? તે તમે જોયું. તેને શ્રાવકાચાર કે ઉત્તમ છે ? તેની મનવૃતિ કેવી ધાર્મિક છે ? ધન્ય છે તેવા શ્રાવકરત્નને. વીરમતી આન દના ઉભરામાં બેલી ઉઠી, સ્વામી, જો આજ્ઞા હોય તો એક નવો વિચાર આપની પાસે દશવુ? શેઠે કહ્યું, ખુશીથી જે કહેવાનું હોય તે કહે. વીરમતી બેલી પ્રાણેશ, આ રૂદ્રદત્તને જોતાંજ મને વિચાર આવ્યો કે, આપણી રૂષિદત્તાને તેની સાથે પરણાવીએ તો કેવું સારૂં ? રૂષિદત્તાને આવા બીજો ઉત્તમ શ્રાવક પતિ મલે દુલેમ છે. જે આપ મારા આ વિચારને સંમત થાઓ તે એ શુભ કાર્ય સંપાદન થાય. વીરમતીના આ વચન સાંભળી રૂષભસેન શેઠ અંતરમાં હર્ષ પામી બોલ્યા, ચહેથરી, તમારા વિચારને હું સર્વ રીતે સંમત છું. આ વિચાર તમારીસાથેજ મારા હૃદયમાં ઊભવ્યો હતો. કાલે પ્રાતઃકાલે તે વાત રૂદ્રદત્તને જણાવી વાગુદાન અને કન્યાદાનનો મહત્સવ સાથે જ કરીએ. જે વિચાર સફલ થતાં કપટીનો વિજય થયો.
પ્રકરણ ૫ મુ. નર્મદા નદીમાં જલક્રીડા. ગ્રીષ્મઋતુને સમય છે. પ્રચંડ તરણિના તાપથી તપેલા પ્રાણીઓ આસપાસ આવી રહેલા છે. તીરના વૃક્ષની શિતલ છાયામાં તાપોર્ન પશુપક્ષી વિશ્રાંત થઈ બેઠા છે. જલ પ્રવાહને વેગ વર્ષ કરતાં શાંત છે તપણે શુદ્ધ સાિની જેમ વંદન શાંત નથી. તીર ઉપર જાત્રાળુઓ
For Private And Personal Use Only
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૧૩૨
આત્માનંદ પ્રકાશ,
ૐ
ધ્ધMukuMxuxtbook પવિત્ર જલમાં સ્નાન કરવા અને જલ ભરવા આવે છે. એક તરફ નાવિકે નાના નાના નાવ લઈ જલક્રીડા કરે છે. બીજી તરફ રજક લેક વસ્ત્ર ધોતા વિવિધ રાગના ગીત ગાય છે. આ સમયે એક દંપતી નાવમાં બેસી એકાંત આરે ઉતરી જલક્રીડા કરતા હતા. સ્ત્રીનું વય વનથી પરિપૂર્ણ હતું, છતાંગર્ભના ભારથી મંદ લાગતું હતું. પુરૂષ યુવાન ઊત્સાહી અને અનુકૂલનાયક લાગતા હતા. પ્રિય પ્રિયાને અને પ્રિયા પ્રિયને એમ પરસ્પર અનુકૂલતા દર્શાવી પ્રેમ રસમાં તેઓ તૃપ્ત થતા હતા. સરિતાના ગર્ભમાં ઊભી રહી ગર્ભિણું બાલા ખેબા ભરી ભરી પતિપર જલ વૃષ્ટિ કરતી હતી, તે શ્રમને લઈ તેના મુખચંદ્ર ઉપર દબિંદુ વસતા પણ તે જલ બિંદુ સાથે મલી જતા હતા. પતિ સગર્ભસુંદરી ઉપર જલધારા રેડતા પણ હૃદયમાં શ્રમની શંકા રાખતો હતો. આ પ્રમાણે નર્મદા નદીના એકાંત આરા ઉપર જળક્રીડા થતી હતી.
વાંચનારને શંકા થઈ હશે કે, એ જલક્રીડા કરનાર દંપતી કોણ હશે ? એ જલક્રીડા કરનાર રૂષભસેન શેઠનો પુત્ર સહદેવ પિતાની પ્રિયા પ્રીતિદાને સાથે લઈ નર્મદાનદીમાં જલક્રીડા કરવા આવે છે. તેની સ્ત્રી પ્રીતિદા શ્રીદશેઠની પુત્રી થાય છે. એ બાલાએ શુભને સૂચિત ગર્ભ ધારણ કર્યો છે. ગર્ભના મહિમાથી તેણીને જલક્રીડા કરવાને દેહદ ઉત્પન્ન થયે હતા, તેથી તેઓ આ નર્મદા નદીમાં જલક્રીડા કરવાને આવેલા છે. પિતાની પ્રિયાને દહ. દથી પ્રસન્ન કરવા સહદેવ તેજ થળે નિવાસ કરી રહ્યો. ત્યાં ઊત્તમ પ્રકારે વ્યાપાર કરી તેણે ઘણું ધન સંપાદન કર્યું. સહદેવ શુદ્ધ જૈન ધર્મ રાગી હતું, તેથી તેણે નર્મદા નામે એક ત્યાં
For Private And Personal Use Only
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
વિમળચંદ્રસૂરિ અને પ્રશ્નોત્તર રત્નમાલા. ૧૩૪ tertentu tertentertex textes de testertestarter tentertexter teste teste toetstestertestosteritieto નગર વસાવી તેમાં મેરૂ પર્વત જેવું ઊંચું એક જૈન મંદિર બંધાન્યુ. જેથી વ્યાપાર અર્થે ઘણાં જૈન વ્યાપારીઓ આવી ત્યાં નિવાસ કરવા લાગ્યા. આથી નર્મદા એક તીર્થ સ્થલ થઈ પડયું હતું.
જલક્રીડા કરવાથી જેનો દેહદ પૂર્ણ થાય છે એવી પ્રતિદી પોતાના આત્માને કૃતાર્થ માનવા લાગી. દેહદ પૂર્ણ થવાથી ગર્ભ તેજ વૃદ્ધિ પામવા લાગ્યું. ગર્ભના તેજને લીધે પ્રીતિદા સુવર્ણ લતાની જેમ ચલકવા લાગી. તેના મુખચંદ્ર ઉપર દિવ્ય તેજ પ્રકાશવાલાગ્યું. પ્રત્યેક અંગ માંથી કાંતિના કિરણે નીકળવા લાગ્યા. એક વખતે સગર્ભ સુંદરીએ સહદેવને પુછયું, પ્રાણેશ્વર, આપે મારો દેહદ પૂર્ણ કર્યો તેથી હું હર્ષત થઈ છું, મારી ગર્ભવાસને પરિપૂર્ણ થઈ છે, પણ હવે મને જિજ્ઞાસા ઉત્પન્ન થાય છે કે, આ ગર્ભમાંથી પુત્ર આવશે કે પુત્રી ? સહદેવ સ્મિતવદને બે –પ્રીયા, તમારા સ્વપ્ન ઉપરથી પુત્રી રત્નના જન્મની સૂચના થાય છે. મેં સ્વપ્ન શાસ્ત્ર જોયું છે. તમારું સ્વપ્ન મહાસતીને જન્મ સૂચવે છે, તે પુત્રી રત્ન આપણા કુલને પ્રખ્યાત કરશે. ભારતવર્ષની જૈન સતીઓમાં એ પુત્રી એક સતી રત્ન ગણાશે. સ્ત્રીઓના જન્મ સતીપણાથી લેક માન્ય થાય છે, સતી સ્ત્રીઓ તેમના માતપિતાના અને સાસુસસરાના કુલને ઉદ્ધાર કરી પિતાના આત્માને ઉદ્ધાર કરે છે..
અપૂર્ણ.
શ્રી વિમલચંદ્રસૂરિ અને પ્રશ્નોત્તર રત્નમાલા,
( અનુસંધાન ગત અંકના પૃષ્ઠ ૮૬ થી), એક વખતે નિત્યના નિયમ પ્રમાણે સુરિશ્રી પ્રતિક્રમણની ક્રિયા
For Private And Personal Use Only
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૧૩૪
આત્માનંદ પ્રકાશ. stertreter te te te fortretnetester taste testertestarteretetotertente tretestetstestes testet સમાપ્ત કરી રહ્યા પછી તેમના વિદ્વાન શિષ્યોએ એકત્ર થઈ નિર્ણય કર્યો કે, આજે કયા વિષય ઉપર પ્રશ્ન કરવા ? કુશાગ્ર બુદ્ધિવાલા એક શિષ્ય અંજલિ જોડી જણાવ્યું કે, જો આપ સર્વે સંમતિ આપ તો મારા મનમાં એક પ્રશ્ન ઉદ્ભવેલ છે, જે સાગાર અને નિરાગાર બંનેને ઉપયોગી થઈ પડે તેવું છે. સર્વ સંમતિ આપી એટલે તેણે કહ્યું, આ જગતમાં જીવિત કોનું નામ ? ક્યા પુરૂષનું ખરેખરૂં જીવિત ગણાય ? કેવુ જીવિત હોય તે જીવિત કહેવાય ? જેનું જીવિત નકામું હેય તે જીવિતવાલે પુરૂષ તિરસ્કારનું પાન થાય છે માટે ખરેખરૂં જીવિત કયું? તે આપણે નિર્ણય કર જોઈએ. આ પ્રશ્ન ઉપયોગી જાણી સર્વ શિવે તેમાં સમતિ આપી. ક્ષણવારે કોઈ અભ્યાસી શિષ્ય બેલ્ય-મિત્રે, જે અનુમતિ આપો તે મારે એક બીજું પ્રશ્ન કરવાનું છે. મારું પ્રશ્ન ઉપયોગી થશે કે નહીં એ મને શંકા છે, તથાપિ જો આપ સર્વની ઈચ્છા હોય તો હું નિવેદન કરૂં ? સર્વે કહેવાની સંમતિ આપી એટલે તે અભ્યાસી શિષ્ય બે –જગતમાં કહેવાય છે કે, માણસમાં જડતા હોય છે. તે જડતા શી વસ્તુ છે ? જડતા કોને કહેવાય ? ખરી જડતા કાનું નામ ? ઇત્યાદિ જડતા વિષે ઘણું જાણવાનું હશે તે જે આ પ્રશ્ન તમને યોગ્ય લાગે તે આપણે પુછીએ. સર્વ શિષ્યએ આનંદથી કહ્યું, ભદ્ર, તમે શંકા રાખશે નહીં તમારૂં પ્રશ્ન પુછવા યોગ્ય છે. અને આવા પ્રશ્ન માટે તમને જે બુદ્ધિ ઉદભવી છે, તેને અમે ધન્ય વાદ આપીએ છીએ. ત્રીજા કેઈ વિદ્વાન્ શિષ્ય કહ્યું. મારા મનમાં એક પ્રશ્ન થયું છે, તે આપ સર્વે એક ચિત્તે સાંભળે. આ જગતમાં કે પુરૂષ જાગે છે ? જાગવું એટલે ઉંઘવું નહીં. નેત્ર ઉઘાડા રાખવા
For Private And Personal Use Only
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
વિમલચંદ્રસૂરિ અને પ્રકારત્નમાલા.
૧૩
એવું તે સમજે છે, પણ ખરી જાગ્રતિ કોનું નામ? તે જાગ્રતિ કયાંસુધી રહે છે ? સર્વ જાગ્રત રહેનાર કે પુરુષ કહેવાય? ઈત્યાદિ સર્વ વાત જાણવા જેવી છે તેના પ્રશ્ન વિષે એ સાધુકાર આપ્યો. પછી એક ચતુર શિષ્ય બોલી ઉઠશે. ત્યારે મને ઉપરના પ્રશ્નને લગતું એક પ્રશ્ન ઊત્પન્ન થાય છે. જયારે કોણ જાણે છે એ પ્રશ્નને અવકાશ છે, ત્યારે નિદ્રા કોને કહેવાય ? નેત્ર મીચી જવા તે. નિદ્રા એમ સે સમજે છે પણ ખરી નિદ્રા નું નામ ? તે વિષે જાણવું જોઈએ. આ પ્રશ્ન પણ સર્વને ઉચિત લાગ્યા પછી સર્વ મળી તે ચારે પ્રશ્ન કરવાને સુરિશ્રી પાસે આવ્યા. તેમણે અંજલિ જોડી આ પ્રમાણે પ્રથમ પ્રશ્ન કર્યો– નીતિ” ખરૂં જીવિત યું કહેવાય ? કૃપાલુ મુનીશ્વરે તત્કાળ વિચારીને કહ્યું કે, “મનવાં” “જેમાં કઈ દોષ ન લાગે તેવું જીવિત તે ખરેખરૂ જીવિત છે ? તે સાંભની પ્રસન્ન થયેલા શિષ્યએ બીજો પ્રશ્ન કર્યો—“ ગા ”
જડતા એટલે શું ? સુરિશ્રીએ હસતાં હસતાં કહ્યું - વાદાંડ થનાઃ - “બુદ્ધિનુ ચાતુર્ય છતાં અભ્યાસ ન કરે તે જડતા કહેવાય છે.” તે ઉત્તર સાંભળતાં જ શિષ્ય આશ્ચર્ય પામી ગયા. અને હૃદયમાં પરમ આનંદને પ્રાપ્ત થયા પછી તેમણે ત્રીજો પ્રશ્ન કર્યો–
લો ગાર” “કેણ જાગે છે ?' આ પ્રશ્નથી પ્રસન્ન થઈ સૂરિશ્રી બેલ્યા–“વિવી” “જે વિવેકી છે તે જાગે છે.” તે સાંભળી શિષ્યો પરસ્પર ખુશી બતાવી ચોથા પ્રશ્ન વિષે બોલ્યા–“ નિદ્રા” “નિદ્રા કેનું નામ ?' સૂરિશ્રી સત્વર બોલ્યા–“દૂદતા તો ' “પ્રાણીમાં જે મૂઢતા છે તે નિદ્રા કહેવાય છે.” પિતાને ઉત્તમ બોધ પ્રાપ્ત કરાવનાર એ પ્રશ્નનો ઉત્તર સાંભળી સર્વ સધી શિષ્યોને અંતરંગ આનંદ પ્રાપ્ત થયો.
For Private And Personal Use Only
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૧૩૬
આત્માનદ પ્રમશ,
ઉપરના ચારે પ્રશ્નો ઉપર વિવેચન કરતાં સૂરિશ્રીએ જણાવ્યું કે, શિ, આજે તમારા પ્રકો ખરેખરા શિક્ષણીય છે. પ્રથમના પ્રશ્નના ઉત્તરમાં કહેવામાં આવ્યું કે, “જેમાં કોઈ જાતનો દાબ ન લાગે તેવું
જીવિત ખરે ખરૂં જીવિત છે.” એ મડા વાક્ય સર્વદા સ્મૃતિ માર્ગમાં રાખવા જેવું છે. આ જગતમાં સર્વ મનુષ્ય જીવે છે અને તેઓ પોતાના જીવનને જીવિત માને છે પણ જેમનું જીવિત નિદોષ છે એટલે જેના જીવિતમાં મિથ્યાત્વાદિ સંસ્કારના દોષ, અજ્ઞાન, તથા અનીતિના દોષ લાગ્યા હોય, તે જીવિત ઉંમણના જેવું શ્વાસ માત્ર છે. જે પુરૂષે સમ્યકત્વ ધર્મને માને ચાલી નીતિ, સદાચાર અને સત્યમય સદવૃત્તવડે પોતાનું જીવિત નિર્ગમન કરે છે, તેઓનું જ જીવિત નિર્દોષ હેવાથી ખરેખરૂં જીવિત છે. જેઓએ પિતાની વ્યવહાર પ્રવૃત્તિમાં, અપ્રમાણિકતા, કૂડકપટ, છલ, વ્યભિચાર અને અનીતિના કુમાર્ગ સેવ્યા હોય, તેઓનું જીવિત દૂષિત હેવ થી ધિક્કા રને પાત્ર છે. તવા પુરૂષોથી રપ પૃથ્વી અપવિત્ર થાય છે. તેઓ અકુલીન અધમ અને કલંકી ગણાય છે. તે એકલું ગૃહરને લાગુ પડતું નથી. પરંતુ અગાર થઈ છે તેવું આચરણ કરે તો તે મુનિનું જીવિત પણ ખરેખરૂં નથી. મુનિનું શુદ્ધ ચારિત્ર એજ મુનિનું શુદ્ધ જીવિત છે માટે હે શિષ્ય, તમારે પણ તમારા મુનિજીવિતને નિર્દોષ રાખવા પ્રયત્ન કરશે.
બીજા પ્રશ્નના ઉત્તરમાં કહ્યું કે, “બુદ્ધિચાતુર્ય છતાં અભ્યાસ ન કરે તે જડતા છે.” આ ઊત્તર પણ અભ્યાસીઓને સર્વદા - નન કરવા યોગ્ય છે. ઘણાં પુરૂષે બુદ્ધિ તથા ચાતુર્યબલ છતાં અને ભ્યાસ કરતાં નથી, તે પિતાની ચતુર બુદ્ધિનો ઉપયોગ અન્ય
For Private And Personal Use Only
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
વિમલચંદ્રસુરિ અને પ્રશ્નોત્તર રત્નમાલા, ૧૩૭ te texto .tortet ette teateretvetetteetitieteetesteetietietesteterite વિષયમાં કરે છે. તેવા પુરૂષોને જ જડ કહેવા જોઈએ. જે બીચારા જ્ઞાનાવરણીય કર્મના દોષથી મંદ બુદ્ધિવાલા હય, તેઓ કદિ બુદ્ધિની મંદતાને લીધે અભ્યાસ કરી શકે નહીં, તેઓ ખરેખરા જડ નથી પણ જડ તે બુદ્ધિમાનું છતાં પ્રમાદ દોષથી અભ્યાસ કરે નહીં તે છે. અને તેનું જ નામ જડતા છે. વસે, તમારે એ વાત ધ્યાનમાં રાખવાની છે. તમારી બુદ્ધિની ચતુરતા કે જે હું આ તમારા પ્રશ્નનો ઉપરથી જાણી શકો છું, તે ચતુરતાનો ઉપયોગ તમે અભ્યાસથી કરજો, જો કે, તમે તેમ કરે છે, તથાપિ મારે તમને એક ગુરૂ તરીકે કહેવું જોઈએ, અને તમારી મનોવૃત્તિમાં તેના ઉપયોગી ધનું પુનઃ પુનઃ સ્મરણ કરાવવું જોઈએ.
ત્રીજા પ્રશ્નના ઉત્તરમાં કહ્યું કે, “જે વિવેકી છે તે જાગે છે. ” આ વિષે ઘણું ગંભીર રીતે જાણવાનું છે. જે હિત, અહિત, કાર્ય, અકાર્ય, ધર્મ, અધર્મ, દેવ, દેવ, ગુરૂ, કુરૂ, અને તત્વ, અતત્વ સમજે તે વિવેકી કહેવાય છે તે પુરૂષ કદિ મિથ્યાત્વીના સંસર્ગમાં આવે તથાપિ વિવેકના બલથી તેના મનને મિથ્યાત્વ સ્પર્શ કરી શકતું નથી. તેથી જ તે વિવેકી પુરૂષ સદા જાત છે. તેનામાં દ્રવ્યનિદ્રા આવે પણ ભાવથી નિદ્રા કે પ્રમોદ આવી શકતા નથી, તે જાગ્રત પુરૂષ ખરેખર પ્રશંસનીય છે. અને દરેક ગૃહરથ અને મુનિએ વિવેકી થઈ સર્વદા જાગ્રત રહેવું જોઈએ.
ચોથા પ્રશ્નના ઉત્તરમાં કહ્યું કે, “પ્રાણમાં જે મૂઢતા છે તેજ ખરેખરી નિંદ્રા છે ” આ વાક્યને ભાવાર્થે તમારા હૃદયમાં સહેજ પણે આવી શકે તેમ છે, માટે તે વિષે વિશેષ વિવેચન નહીં કરતાં ટુંકા માં કહેવાનું કે જે દ્રવ્ય નિદ્રા છે તે અમુક સમયે દૂર થઈ
For Private And Personal Use Only
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૧૩૮
આત્માનંદ પ્રકાશ,
Lecter do Festertitete te tester testete ter to testosterteateretettettstederle tanto જાય છે અને મૂઢતા એ મહાનિદ્રા રાહાકાલ રહી મનુષ્યને જ્ઞાનશ્ચિત
ન્યથી રહિત કરી અજ્ઞાન અંધકારમય ઘોર નિશામાં બેશુદ્ધ પણે રાખે છે તેથી એ મુઢતારૂપ નિદ્રાનો સર્વથા ત્યાગ કરે.
આ પ્રમાણે ચાર પ્રશ્નોના ઉત્તર વિષે વિવેચન થઈ રહ્યા પછી પરમ આહાદને પ્રાપ્ત થયેલા સદ્ગણી શિષ્યોએ ગુરૂને ભાવપૂર્વક વંદના કરી તે સોધક ગાથાને પોતાની રસનાના અગ્રાસન ઉપર બેસાડી દીધી.
कि जीवित मनवा किं जाड्यं पाटवेऽप्य नभ्यासः । को जागत्ति विवेकी का निद्रा मूढता जतोः ॥ ११ ॥ શિષ્ય–ખરૂં જીવિત કર્યું ?
ગુરૂ–જે નિર્દોષ હોય તે. શિષ્ય-જડતા કેનું નામ?
ગુરૂ–બુદ્ધિ-ચાતુર્ય છતાં અભ્યાસ ન કરે તે. શિષ્ય–કોણ જાગે છે.
ગુરૂ–જે વિવેકી છે તે. શિષ્ય–ખરી નિદ્રા કઈ ? ગુરૂ–પ્રાણીમાં જે મુઢતા છે તે.
અપૂર્ણ
For Private And Personal Use Only
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
જન જાગૃત થાઓ,
૧૩૯ & videos sectetube bus
જેનો જાગૃત થાઓ. અસ્ત અને ઉદયનું ચક્ર અવશ્ય એક પછી એક થયા કરે છે. તેવી જ રીતે આ સમષ્ટિ વિશ્વના માનવ મંડલની દશા સદૈવ ચઢતી ઉતરતી રહે છે. દેવ–કર્મની ગતિના નિયમ પ્રમાણે કોઈ ધર્મની પ્રજા મોટી પ્રબલ હોય તે નિર્બલ થઈ જાય છે અને બીજી બલહીન હોય તે પ્રબલ થઈ જાય છે. કોઈ કોઈ સ્થાને એવું જોવામાં આવે કે એકબે પ્રજા અત્યંત દુર્દશા પ્રાપ્ત કરી પાછી એવી ઉન્નતિ પામે છે કે, જાણે રક્ષામાંથી અગ્નિ પ્રજવલિત થયું હોય ! ત્યારે જૈન પ્રજાને અત્યારે કઈ સ્થિતિમાં ગણવી જોઈએ ? બીજાનો ગમેતે મત હેય પણ અમે તે માનીએ છીએ કે જેને પ્રજા પોતાના પ્રમાદ, ફુસંપ, અને અજ્ઞતા વિગેરે અવગુણોથી આજ સુધીમાં અધમ રિથતિએ પહોંચી તદન પાયમાલ થઈ હેત, પણ પોતાના સનાતન
અહિંસા ધર્મના પ્રભાવથી જ ટકી રહેલી છે. જે સમયે ગુજરાતના રાજાઓને જૈન ધર્મ રાજ ધર્મ ગણાતો હતો, તે સમય પછી એ પ્રજાપર ધર્મની હજારો આપત્તિઓ પૈર્યતાથી ખમી કાયમ રહી છે અને ફરી પોતાનું યુવબલ પ્રાપ્ત કરી લેવાનો હવે તેને સમય આવ્યો છે. જેના સંતાનોને હવે સર્વ જાતની સુંદર શિક્ષા લેવાને સમય મટે છે. એક તરફ કવેતાંબરી યતિઓ (ગોરજી) નું બળ નાબુદ થવાથી અને સંવેગી મુનિ મહારાજોના ઉપદેશનું પ્રબલ વધવાથી જેનોને સ્વધર્મમાં વિશેષ જાગ્રતી ઉત્પન્ન થઈ છે. એક તરફ ઈંગ્રેજી રાજ્યના પ્રતાપ નીચે સ્થપાએલી મહા પાઠશાલાઓમાંથી જૈન યુવાને ઊંચી કેળવણી લઈ આગળ પડતા જાય છે. એક તરફ ભારતવર્ષની એકાગ્રતા કરનાર જૈન કોન્ફરન્સ જુદે જુદે સ્થલે એકત્ર
For Private And Personal Use Only
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૧૪૨
આમાનંદ પ્રકાર
t- size હ
.. થઈ નવ નવા સુધારા સ્થાપિત કરે છે. એક તરફ ઉત્તમ વિદ્વત્તાવાળા લેખથી અલંકૃત પુસ્તકે, વત્તે માન પત્ર અને માસિક પત્રો પ્રગટ થવા લાગ્યા છે. એક તરફ પ્રત્યેક ઉત્તમ સ્થલે જૈનશાળાઓ અને જૈન કન્યાશાલાઓની સ્થાપના થવા લાગી છે. આ બધા જેનેની ઉન્નતિના સુચિન્હ છે. આવા યુગ પરિવર્તનના સમયમાં જેનોને હવે વિશેષ સાવચેતીથી વર્તવાની જરૂર છે. પિતાની ઉન્નતિના માર્ગ જે તેમને સ્વતઃ પ્રાપ્ત થયા છે. તેનો મહાન લાભ મેલવવા પ્રમાદ રહિત થઈ તત્પર રહેવાની .રૂર છે. જગતની સર્વ પ્રજાની જાણવામાં આવ્યું છે કે, ભારતવર્ષની ધર્મ ભાવનામાં જૈનેની પણ ધર્મ ભાવના ચડી આતી અને પ્રાચીન છે. આજ સુધી કોઈ એવા વિશ્વસનિય પ્રમાણોથી સિદ્ધ નથી થઇ શહ્યું કે, જૈનોની ધર્મ ભાવના અતિશયોક્તિવાલી છે. વર્તમાન સમયની અગાડી પશ્ચિમના વિદ્વાનોએ જૈન ધર્મ માટે જે કલ્પના બાંધી હતી, તે તદન ભુલવાલી ઠરી છે. તેઓને પણ પોતાના વિચાર પછીના કાલમાં ફેરવવા પડયા છે. હવે આથી સ્પષ્ટ જણાય છે કે, હજારો વર્ષો પહેલા ભારતના જિનો વિદ્વાન, ગુણી, બુદ્ધિમાન, સર્વ ગુણ સંપન્ન અને કલા કૈશલ્યતામાં ભરપૂર હતા. તે સાથે પિતે ગુણજ્ઞ, ધાર્મિક, સુંદર આચાર વ્યવહારથી સભામાં સર્વથી ઉચ્ચ પદ પ્રાપ્ત કરી શક્તા હતા અને નીચ કર્મથી પતિત અને ભ્રષ્ટ થઈ જતા ન હતા.
તે વખતમાં તેઓ કેવલજ્ઞાની, તત્વદશી કે વિદ્વાન એકલા જ ન હતા, પણ મોટા વૈયાકરણ, વૈધ, સંગીત વિધાના ગુરુ, કવિઓ, જયોતિષિઓ, રાજ્ય પ્રબંધ ક, શૂરવીર, પન્ના વ્યાપારી અને ઉત્તમ કારીગરે હતા, તે સમયે જિંદગીની જરૂરી
For Private And Personal Use Only
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
જેને જાગૃત થાઓ
१४१
યાતના જ સાધનો હતા; એટલું જ નહીં પણ આજની સુધરેલી પ્રજાની મેજ, શોખ, અને આન દના સાધનો પણ સાધારણ હતા. તથાપિ વર્તમાન કે પ્રાચીન એ સમયમાંથી કઈ પણ સમયની કોઈ પણ પ્રજા ભારતવર્ષના વસતા જૈનોની જેમ સાત્વિક બુદ્ધિથી અંતરંગ શત્રુઓને ય કરી ધર્મ ભાવનામાં આગલ વધી નથી, એમ કહેવું એ અતિ શક્તિ ભરેલું નથી.
વર્તમાન કાલના વસતા જૈનો તેઓના સંતાન છે, પરંતુ અત્યારે પૂર્વની સાથે સરખાવતાં અધમ સ્થિતિ ભોગવે છે. અફશેષ ! ! કાલની બિકરા ઘંટીના ચક્રમાં તેઓ દલાઈ ગયા અને સ્વમ જેવું થઈ ગયું. તે છતાં કાલને પ્રભાવે કઈક જાગૃતિને સમય આવે છે. જેને હવે જાગ્રત થઈ પિતાની પૂર્વ રિથતિનું ભાન લાવવું જોઈએ. તેમની નિમલ દષ્ટિની આગળ ઉન્નતિના માર્ગ ખડા થતા જાય છે. જે અધમગુણોએ તેમને અવનતિને કડ સ્વાદ, ચખાડે છે. તે અવગુણોને હવે તદન ત્યાગ કરવો જોઈએ. તે અવગુણ એવા ખરાબ છે કે, જેઓને તાબે રહેવાથી તત્કાલ પાછી અવનતિજ પ્રાપ્ત થવાની.
પિતાના સાધમ બંધુઓ નિરાધાર થઈ દારિદ્રના મહા દુઃખથી પીડાય છે. પ્રાચીન સમયની ઐકયતાને બદલે ચેતરફ ફાટફુટ ફેલાઈ રહી છે. એક શેઠીયાથી બીજો શેઠીઓ ઈર્થ ભાવે વર્તે છે. તે ઈષ્યાને લીધે સ્થાનિક સંઘમાં સુધારો થઈ શકતો નથી. સા. વજનિક ટીપ કરતી વખતે લુબ્ધ અગ્રેસરનું નામ પ્રથમ રાખવાની કનિયમથી સખી દિલનું ગ્રહસ્થાની ઉદારતા અટકી પડે છે. અને તેથી સાર્વજનિક કાર્યની અલ્પ રકમ થવાથી હાનિ થાય છે. દુરાગ્રહને
For Private And Personal Use Only
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
૧૪૨
www.kobatirth.org
આત્માનંદ પ્રકાશ,
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
tetett erect tevet
:
લીધે દેરાશને વિહવટ ધેર અંધકારમાં પડવાથી દેવ દ્રવ્યના દુરૂપયોગ અને વિચ્છેદ્ર થઇ જાય છે. દેશિવરતિ પ્રધાન શ્રાવક વર્ગમાં તેમ થાય તે કરતાં વિશેષ અોપ કસ્બા જેવુ એ છે કે જૈનમુનિએ કે જેના સર્વે આધારને લઈ ધાર્મિક ઊન્નતિ થઇ શકે તેમ છે, તેએમાંથી પણ ઐકયતા દૂર થતી જાય છે. રાધાડાને લઈ ભેઢાભેદ પ્રબળતાથી પ્રસરી રહા છે. એક સમય એવા હતા ૐ ઐકયતાના મહારસૂત્રમાં ગુંથાએલી જૈનપ્રજા કૈાઇ સાધર્મી ભાતાને કે સાધુને કષ્ટની વાત સાંભળતાં કે તરત તેને સહાય આપવાને સજ્જ થતી, અને કેાઈના મહાદ્રયની વાત સાંભળતાં કે સત્વર તેમના હૃદયે ઉભગથી ઊભરી આવતાં હતાં, અને સર્વના મુખ ચંદ્ર ઉપર હાકુર પ્રગટ થતા હતા. હુમણાં તા સ્વાર્થ તરતાના સાધકાએ એ જૈનાના દિવ્ય ગુણાને વિસારી મુકયા છે.
જૈન બંધુએ, હવે પ્રમાદની ધાર તિામાંથી જાગૃત થાઓ. ઊન્નતિના શિખર ઊપર ચડવા તૈયાર એ. તમને કાન્ફરન્સ રૂપ મજબૂત સેાપાન શ્રેણી પ્રાપ્ત થઈ છે. તમારા ચરણવડે અત્રનતિ કરનારા અવગુણાને દબાવી ચાલતાં એ સેાપાનશ્રેણી તમને ઉન્નતિના શિખર ઉપર લઇ જશે. જ્યાં પહેાંચતાંજ તમે નીચેનું મહાવાકયની દિવ્ય વર્ણમાળા વાંચી ઊભય લાકને કૃતાર્થ કરશે.
" प्रधानं सर्वधर्माणां जैनं जयति शासनम् ।
For Private And Personal Use Only
11%
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
વૃત્તાંત સંગ્રહ
૧૪૩ tiL & Societsubs
ઠે
ઠ
વૃત્તાંત સંગ્રહ.
શ્રીમાન્ મહોપકારી મુનિરાજશ્રી હંસવિજયજી મહારાજ પાલીતાણામાં શ્રી જૈન શાસનનો વિજય કરાવી તળાજામાં યાત્રાનિ. મિતિ પધારેલ તે વખતે ત્યાંના મુખ્ય શેઠ મુંઝાભાઈ ભીખાભાઈએ ત્રણ શુભ કાર્ય વિષે વિનંતિ કરેલી હતી–એક થોડા વર્ષ ઉપર તલાજાની નજીક આવેલા સા ખડાસર ગામની સીમમાંથી પ્રગટ થયેલ શ્રી પાર્શ્વનાથ પ્રભુની ભવ્ય પ્રતિમાની પ્રતિષ્ઠા કરવા બાબત, બીજી તલાજામાં જૈન પાઠશાળાની સ્થાપના કરવા બાબત અને ત્રીજી તાલધ્વજના શિખર ઉપર સુમતિનાથ મહારાજના ચયની ફરતી જે દેરીઓ છે, તેમાં પ્રતિમાજી પધરાવવા બાબત. આ ત્રણ શુભ કાર્ય સંપાદન કરવાની વિનંતી ધ્યાનમાં લઈ તે કૃપાળુ મહા મુનિએ આજ્ઞા કરી કે, ત્રીજી કેન્ફરન્સના પ્રમુખ બાબુ સાહેબ બુધસિંહજી પાલીતાણે પધારે તે પ્રસંગે તેમને વિનંતી કરવી, ઉપકારી મુનિની આજ્ઞા પ્રમાણે તેમ કરતાં એ ઉદાર શિરોમણિ બાબુ સાહેબ મેટા આડંબરથી ગયા માગશર વદી 3 ને રોજ તલાજે પધાર્યા હતા, તેમને મોટા આડંબરથી પ્રવેશ કરવામાં આવ્યો હતો. બીજે દિવસે એટલે માગશર વદી ને દિવસે પન્યાસજી શ્રી કમલવિજયજી તથા મુનિ મહાવિજય વિગેરેની સમક્ષ જૈનપાઠશાલાનું સ્થાપન કરવામાં આવ્યું, જે પ્રસંગે નવકારસી, જિનપૂજાઅને પ્રભાવના કરી એ માનવંતા બાબુ સાહેબે તાલ 1શ્વજના તીર્થમાં પોતાના માતુશ્રીનું નામ અવિચલ કરી જૈન શાસનની ઉજવલકીત્તે સદાને માટે પ્રકાશિત કરી છે.
For Private And Personal Use Only
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir આત્માનંદ પ્રકાશ વા. હE: sasu saster શ્રી કરમાલા ગામમાં એક સુંદર દેરાશર તૈયાર કરાવેલું છે, તેમાં આવતા મહા વદી 6 શુક્રવારે શ્રી મૂળનાયક શ્રીવાસુ પૂજય પ્રભુની પ્રતિમાની પ્રતિષ્ઠા સિવ મેક સાથે થવાની છે. તે પ્રસંગે સર્વ શ્રદ્ધાળુ શ્રાવકેને પધારવાને ત્યાંના સઘ તરફથી સવિનય પ્રાર્થના કરવામાં આવે છે. જૈનમત સમિક્ષાના દેશમાં જેનોની ફતેહ જણાવતાં અતી હુર્થ થાય છે કે–વકીલ મારીલાલે દિઈ કાળ સુધી સતત્ ઊગથી આ કેશમાં મચી રહી જૈન ધર્મના વર્તમાન કાળના કટ્ટા પ્રતિ સપાધઓને પરારત કરેલા છે આર્ય સમાજીએ જનમત સમિક્ષા ગ્રંથ પ્રસિદ્ધ કર્યા પછી એક સપ અને એક દિલીથી મજકુર કશમાં જે લડત ચલાવી છે તે લડતની સામાં આપણા બને ભાઈઓએ એટલા જ બળથી લડત ચલાવવામાં બહાદુ પ્યારીલાલ ભાઈને સંપૂર્ણ મદદ આપી હતી જે માત્ર દડની શીક્ષાને પાત્ર થવા પામ્યા છે તેના કરતાં પણ વિષ શિક્ષાને પાત્ર થ ત. મી ખારીલાલ અને પરિમીત શ્રમ લઈ જૈનધર્મની જે સેવા બજાવી છે તેને માટે અપીલ ભારતવર્ષને જૈન સમુદાય તેને આભારી છે અને સમગ્ર હર્ષના નાદથી બહુમાન પુર:સર તેમને ધન્યવાદ આપવાને માટે ઉત્સુક થશે એવી અમારી સકળ સંધ પ્રત્યે નમ્રતા પૂર્વક પ્રાર્થના છે. કેટલાક શહેરના સંધનાં તરફથી તેઓને ધન્યવાદ સુચક મુબારકબાદીન પત્ર મોકલવામાં આવ્યા છે. તેવી જ રીતે જેજે શહેરના તથા ગામના સંધની તરફથી મેકલવામાં ઢીલ થઈ હોય તેમણે આ બાબતમાં પોતાની દીર્દ સુકાતા દુર કરવાની જરૂર છે. For Private And Personal Use Only