Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ laghuharibhadrasUri mahAmahopAdhyAya zrI yazovijayajI viracita ArAdhaka - virAdhaka caturbhagI zabdazaH vivecana sarvaArAdhaka (bhAvakRta:, mAvata:) dezaArAdhaka zruta-zIla dezavirAdhaka (mAvakRta:, na mAvazItta:) (dravyazIta:). sarvavirAdhaka (na mAvakRta:, na mAvazIta:) vivecatakAra paMDitavarya zrI praviNacaMdra khImajI motA
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ ArAdhaka-virAdhaka caturbhanA zabdaza: vivecana mUla graMthakAra nyAyAcArya-nyAyavizArada-mahAmahopAdhyAya zrI yazovijayajI mahArAjA AzIrvAdadAtA parAmArAdhdhapAda, vyAkhyAnavAcaspati sva. A. bha. zrImad vijaya rAmacaMdrasUrIzvarajI mahArAjA tathA paDradarzanavid, pravacanikaprabhAvaka sva. pa.pU. munirAja zrI mohajitavijayajI mahArAjA (moTA paMDita mahArAja) vivecanakAra paMDitavarya zrI praviNacaMdra khImajI motA saMkalana-saMzodhanakArikA pa.pU. vyAkhyAna vAcaspati AcAryadeveza zrImad vijaya rAmacaMdrasUrIzvarajI mahArAjAnA ziSyaratna pa.pU. gacchAdhipati mahodayasUrIzvarajI mahArAjanA AjJAvartI tathA pa.pU. pravartinI sA. zrI rohitAzrIjI ma.sA.nA ziSyaratnA sAdhvIjI zrI caMdanabAlAzrIjI vI.saM. 2527 ja vi.saM. 2057 I.saM. 2001 nakala-1000 mUlya : 10-00 prakAzaka vAtArtha 5, jaina marcanTa sosAyaTI, phattehapurA, pAlaDI, amadAvAda-380 007.
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ * prApti sthAna 6 ja amadAvAda gItArtha gaMgA 5, jaina marcanTa sosAyaTI, phattehapurA roDa, pAlaDI, amadAvAda-7. *(079)-6604911, 6603659 naTavarabhAI ema. zAha, (AphrIkAvALA) 9, parizrama beMka opha InDIyA sosAyaTI, vijayanagara krosIMga pAse, amadAvAda-13. R(079)-7478512, 7478611 ja muMbaI nikuMjabhAI ra. bhaMDArI viSNumahala, trIje mALe, garavAre pevelIyananI sAme, DI roDa, carcageTa, muMbaI-20. 8(022)-2814048, 2810195 - beMgalora vimalacaMdajI Clo, J.NEMKUMAR & COMPANY Kundan Market, D.S.Lane, Chickpet Cross, Bangalore-560 053, R(O) 2875262, (R) 2259925. ja surata zaileSabhAI bI. zAha zrInAthajI epArTamenTa, chaTTe mALe, hariparA, hAtha phaLIyA, surata-1. (0261) -4391 60, 439163 ja rAjakoTa kamalezabhAI dAmANI "jinAjJA", 27, karaNaparA, rAjakoTa-360 001. . *(0281) - 233120 ja jAmanagara udayabhAI zAha C/o, mahAvIra agarabattI varksa, C- 9, supara mArkeTa, jayazrI TokIjhanI sAme, jAmanagara, 8 (0288) - 678513 : mudrakaH mudreza purohita sUryA ophaseTa, AMbalI gAma, seTelAITa-bopalaroDa, amadAvAda-58.
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMkalana-saMpAdananI veLAe prAstAvika nyAyAcArya-nyAyavizArada pUjaya upAdhyAya zrIyazovijayajI mahArAjAe saMskRta-prAkRta ane gurjara bhASAmAM aneka ajoDa anupama graMtharacanAo karela che. teozrIe svopajJavRtti sahita graMtho racyA che to svataMtra graMtho paNa racyA che ane anyakartaka graMtho upara TIkAgraMtho paNa racyA che. temAMno svopajJavRtti sahita eka nAno graMtha eTale "ArAdhaka-virAdhaka caturbhagI" graMtha. AgamagraMthomAM pAMcamuM aMga zrI bhagavatIjIsUtra che. te bhagavatIsUtranAM aSTama zatakanA dazamA uddezAmAM cAra bhAMgAo dvArA cAra prakAranA jIvono vibhAga karela che. (1)dezaArAdhaka, (2)dezavirAdhaka, (3)sarvaArAdhaka ane (4)sarvavirAdhaka. A cAra prakAranA ArAdhaka-virAdhakanuM svarUpa, zabdathI saMkSipta paraMtu arthathI vistRta A graMthamAM pUjaya upAdhyAyajI mahArAjAe varNavela che. prastuta graMthanA saMkalanano nAnakaDo A prayAsa, mukhya to nAdurasta tabiyatamAM AvA suMdara adhyAtmagarbhita tAttvika graMthonA vAMcana-Alekhana kArya dvArA, svAdhyAya saMjIvanInA sahAre prasannatA jaLavAI rahe, ane tattvagarbhita-rahasyagarbhita AvA kImatI najarANA jevA graMtho tattvajijJAsu vargane graMtha lagADavA mATe, ane graMthanA padArthono sUkSma bodha ane bodhapUrvakanI pariNatinI nirmaLatA sva-parane pragaTa thAya, e uddezathI karela che. graMthanA sUkSma padArthone samajAvavA mATe paMDitavaryazrIe potAnI AgavI zailImAM sacoTa suMdara vivecanataiyAra karAvela che. te vivecana saMskRta bhASAnA anabhijJa evA paNa tattvajijJAsu varga mATe te padArthone samajavA ane teno bodha prApta karavA mATe dizAsUcanarUpa banaze. vaLI saMskRta bhASAnA abhinna evA tattvapipAsu varga mATe, TIkA-TIkArtha vacce AvatA hetuo vagerenA utthAnapUrvaka je saMkalanA karela che, tenAthI graMtha vAMcavo saraLa banI jaze. ArAdhaka-virAdhakecaturbhagI graMthanA padArthono saMkSepasAra Apyo che temAM dareka bhUmikAonuM vizleSaNa karela che, tethI e aMge vadhu lakhavAnI AvazyakatA jaNAtI nathI. . A graMthanI saMkSipta anukramaNikA ane vistRta anukramaNikA taiyAra karela che. e vistRta anukramaNikAMvAMcatA tattvajijJAsu vAcakavargane svayaM khyAla Avaze ke, nAnakaDA pAMca zloka upara racAyela A graMthamAM paMcamAMga bhagavatIsUtramAMthI AgamarUpa dhRtanA arka samAna kevA kevA ati adbhuta padArthorUpa A navanIta zrImad upAdhyAyajI mahArAjAe ApaNane pIrasyuM che. tene ArogIne ApaNe ApaNA AtmAnuM zuddha svarUpe pragaTa karIe e ja bhAvanAthI A . graMthanuM vAMcana-AlekhanakArya karela che. A graMthane sArI rIte vAMcI tenA upara ciMtana-manana ane nididhyAsana karavAthI vAcakane e khyAla svayaM AvI zake che ke, mAro AtmA suvihita muninI jema sarvaArAdhaka che ke
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMvijJapAkSika ke samyagdaSTi jevo dezavirAdhaka che ke apunabaMdhaka kakSAne pAmelo dezaArAdhaka che ke mithyAtvI nidvavAdi jevo sarvavirAdhaka che. potAnI kaI bhUmikA che teno nirNaya thavAthI vAcaka potAnI je bhUmikA che tenAthI uccabhUmikAne pAmavA satata prayatnazIla banavA ane svabhUmikAne ucita ratnatrayIrUpa mokSamArganI ArAdhanA karavA dvArA potAne zuddhAtmasvarUpe pragaTa karavA kaTibaddha bane che. A caturbhagInI vistRta pUrvapakSa sAthenI vizeSa prarUpaNA, pUjya upAdhyAyajI mahArAjAe svakIya dharmaparIkSA nAmanA graMthamAM zloka 18thI 31mAM vistArathI karela che. vistArArthIe e graMthamAM vAMcavA bhalAmaNa che. ArAdhaka-virAdhaka caturbhagI graMtha bhAvAnuvAda sahita vi.saM. 2013mAM aMdherI gujarAtI jaina saMgha taraphathI prakAzita thayela che. te graMthane sAme rAkhIne tathA jyAM jyAM pATha azuddhi lAge tyAM hastalikhita pratane sAme rAkhIne vAMcana karela che, ane azuddhinuM parimArjana karela che. jyAM zuddha pATha nathI maLyo tyAM lakhANamAM Avo pATha bhAse che e pramANe sUcana karela che. graMthanA sAkSIpAThonI saMskRta chAyA mudrita pustaka mujaba lIdhela che. prUphavAMcananA kAryamAM suzrAvaka zAMtilAla zivalAla zAhe potAnA kImatI samayano bhoga ApI sahakAra Apela thoDA divasa pUrve ja gItArtha gaMgA saMsthAnA upakrame bRhatkAya adhyAtmamata parIkSA graMtha bhAga-1 prakAzita thayela che ane bhAga-2 tathA bhAga-3nuM kArya cAlI rahyuM che, je graMtho kramazaH prakAzita thanAra che. te daramyAna vacce A nAnA graMthanuM lakhANa taiyAra karela hovAthI, adhyetRvarganI ane aneka sAdhu-sAdhvIjI bhagavaMtonI bhAvanAne anulakSIne, gItArtha gaMgA saMsthAnA upakrame A graMtha prakAzita thaI rahela che. A graMthanA saMkalana-saMpAdana dvArA je puNyanuM upArjana thayuM hoya tenA prabhAve, sva-parane jinokta sAdhu-sAmAcArInuM yathArtha jJAna ane yathArtha pariNatipUrvakanI sarvaArAdhakapaNAnI prApti thAya ane sau muktisukhanA bhAgI banIe e ja zubhabhAvanA.. graMthanA saMkalana-saMpAdana kAryamAM jinAjJA viruddha lakhAyuM hoya to micchA mi dukkaDe mAMguM vi. saM. 2057, mAgasara vada - 10. parama pUjaya paramArAthyapAda vyAkhyAnavAcaspati budhavAra, tA. 20-12-2000. AcAryadeveza zrImad vijaya rAmacaMdrasUrIzvarajI epha - 2, jeThAbhAI pArka, mahArAjAnA ziSyaratna pa.pU. gacchAdhipati zrImad nArAyaNanagara, pAlaDI, vijaya mahodayasUrIzvarajI mahArAjAnA AjJAvartI amadAvAda - 7. tathA pa.pU. pravartinI sAdhvIzrI rohitAzrIjI ma.sA.nA ziSyaratnA sAdhvI zrI caMdanabAlAzrIjI.
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ ArAdhaka-virAdhaka caturbhAgI graMthanA padArthono saMkSepa sAra bhagavatIsUtramAM mokSamArganA koNa ArAdhaka che ane koNa virAdhaka che te batADavA mATe cAra bhAMgAothI saMsAravartI tamAma jIvono saMgraha karela che. tyAM cAra bhAMgA A pramANe batAvela (1)dezaArAdhaka, (ra)dezavirAdhaka, (3)sarvaArAdhaka ane (4)sarvavirAdhaka. jJAnakrikhyAm pokSa:' e vacanathI zrutajJAna ane zIlane grahaNa karIne A caturbhagI karavAmAM Avela che. tethI e prApta thAya ke je vyakti zruta ane zIla e bemAMthI kevala zIlanI ArAdhanA kare che te dezaArAdhaka che ane zruta ane zIla e baMnemAMthI mAtra zrutanI ArAdhanA kare che te zIlarUpa dezanA virAdhaka che, ane je vyakti zrata ane zIla baMne dezanI ArAdhanA kare che te sarvaArAdhaka che ane je vyakti zrata ane zIla baMnenI ArAdhanA karatA nathI te sarvavirAdhaka che. sAmAnya rIte ArAdhaka-virAdhaka ane anArAdhaka ema traNa bheda paNa paDe che. tyAM je dharmanI ArAdhanA kare tene ArAdhaka kahevAya. jeNe vrata grahaNa karyA che chatAM tenI virAdhanA karato hoya te virAdhaka kahevAya ane je lokoe vrata grahaNa karyA nathI teo te vratanI anArAdhanA kare che tethI teo anArAdhaka kahevAya.Ama traNa bheda hovA chatAM anArAdhakano virAdhakamAM aMtarbhAva karIne, ArAdhaka-virAdhaka dvArA sarva saMsArI jIvono A caturbhagImAM samAveza karavAmAM Avela che. te A rIte mokSanI prApti jJAna ane kriyAthI thAya che; to paNa jJAna, kriyAne pedA karIne mokSanuM kAraNa bane che, mATe kriyA sAkSAta mokSanuM kAraNa che. tethI te batAvavA mATe zIlane pradhAna grahaNa karIne zIlarUpa dezanA ArAdhakane dezaArAdhaka kahela che, ane zIlarUpa dezanA virAdhakane dezavirAdhaka kahela che. mokSanuM kAraNa jema jJAna-kriyA che tema apekSAe ratnatrayI paNa kAraNa che. ane ratnatrayIno samudAya mokSanuM kAraNa kahIe tyAre, te ratnatrayInA samudAyathI chUTA paDelA evA zIlarUpa dezane grahaNa karIne, dezaArAdhakarUpa prathama bhAMgI paDe che. jema skaMdhamAM joDAyelo skaMdhano eka deza te deza kahevAya che, tema skaMdhathI chUTo paDelo te bhAga paNa koIka nayeSTithI dezarUpa kahevAya che. tema ahIMyAM ratnatrayIrUpa je mokSamArga che tenI sAthe saMlagna na hoya tevI pradhAna dravyazIlanI kriyAne dezarUpe grahaNa karela che. tethI e prApta thAya ke mokSanuM kAraNa ratnatrayI che ane te ratnatrayInuM kAraNa evuM dravyazIla je jIvomAM che teo dezaArAdhaka che. AnAthI e phalita thAya ke mokSanuM kAraNa sAkSAta ratnatrayI ane tenuM kAraMNa A dravyazIla che. tethI dravyazIla pALanArA evA dezaArAdhaka mokSamArganA eka dezanI ArAdhanA kare che. phakta te deza ratnatrayInA samudAyathI chUTo paDelo aMza che ane te aMza dravyazIlanI caraNArUpa che. ane jemanI dravyazIlanI AcaraNA ratnatrayInuM kAraNa nathI, tevI dezaviratinI ke sarvaviratinI AcaraNAne ahIM dezaArAdhakarUpe grahaNa karela nathI, paraMtu teonuM apradhAna dravyazIla hovAne kAraNe mokSamArganAM teo sarvavirAdhaka che, tema batAvela che.
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ sAmAnyathI dezaArAdhaka zabda kahevAthI te dezavirAdhaka karatAM UMco che tevuM lAge, paraMtu ahIM dezaArAdhakamAM apunabaMdhakane grahaNa karela che. tethI jeo haju samyakta pAmyA nathI tevA anyadarzanamAM rahelA apunabaMdhaka jIvo, jyAre yama-niyamanI kriyA karatA hoya teo dezaArAdhaka che; ane jaina darzanamAM rahelA paNa skUla bodhavALA apunabaMdhaka jIvo, zrAvakAcAra ke sarvavirati pALatA hoya teo mokSamArganA eka nAnA aMzarUpa dezanI ArAdhanA kare che, je dravyazIla mAtrarUpa che teo paNa dezaArAdhaka che. jayAre samyagdaSTi jIvo ratnatrayIrUpa mokSamArganA zIlarUpa eka nAnA dezanI virAdhanA kare che teone dezavirAdhaka kahela che. AnAthI e prApta thAya ke dezaArAdhaka karatAM dezavirAdhaka mokSamArganI uparanI bhUmikAmAM che. apunabaMdhaka jIvone dravyazIlanA pAlanathI dezaArAdhakarUpe grahaNa karela che; ane samyagdaSTine bhAvazrutanI ArAdhanAnI apekSAe ArAdhaka hovA chatAM, zIlarUpa dezanI ArAdhanA karatA nathI tene AzrayIne dezavirAdhaka kahela che. AthI ja bhAvamRtavALA evA saMvignapAkSiko sarvaviratirUpa zIla pALe che to paNa teone dezavirAdhakamAM grahaNa karyA che. kema ke saMvignapAkSikamAM bhAvazruta vidyamAna che ane te bhAvakRtane anurUpa sUma bodha hovA chatAM tenAtha niyaMtrita bhAvazIla teomAM nathI, ane saMvignapAkSikamAM bAhyaAcaraNArUpa dravyazIla hovA chatAM tenI zIla tarIke vivakSA karela nathI, tenuM kAraNa e che ke sUkSma bodhavALA jIvone sUkSma bodhane anurUpa zIla hoya to te zIlasaMpanna kahevAya, te nyAyathI vicAraNA karela che. AthI ja sthUla bodhavALA evA apunabaMdhakane tenA sthUla bodhane anurUpa evI dravyazIlanI kriyAne grahaNa karIne dezaArAdhaka kahela che. bhagavatIsUtranI A caturbhagImAM je loko vrato grahaNa karIne samyagu pALatA nathI teone jema virAdhaka kahela che, tema je lokoe vrato nathI grahaNa karyA tene paNa virAdhaka kahela che ke nahi, e vAta sAkSAt bhagavatIsUtramAM maLe nahi, paraMtu teno artha bhagavatIsUtranA TIkAkAre karela che. tenA uparathI nakkI thAya che ke, vrata nahi grahaNa karanArano paNa te vratanA virAdhakamAM aMtarbhAva karavo che. AnA mATe eka svataMtra pUrvapakSa Ubho karIne vistArathI carcA karIne bhagavatIkArano A ja Azaya che ke mokSamArganI jeo ArAdhanA nathI karatA teo paNa te aMzanA virAdhaka che; e batAvavA mATe prathama aneka zAstravacano sAthe virodha batAvIne te sarva virodhono parihAra yuktithI zrImad upAdhyAyajI mahArAjAe A graMthamAM bahu suMdara rIte karela che, je jijJAsue bIjA bhAMgAne jovAthI prApta thaze. A vivaraNa karavAmAM chadmasthatAne kAraNe anAbhogathI graMthakArazrInA Azayaviruddha kAMI paNa lakhAyuM hoya te badala micchAmi dukkaDa.. pravINabhAi khImajI motA. vi.saM. 2057, phAgaNa vada 11, somavAra, tA. 20-3-2001. 5, gItArtha gaMgA, jaina maryaTa sosAyaTI, amadAvAda-7
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakAzakIya "gItArtha gaMgA"nuM mukhya lakSya to ApaNA upakArI pUrvAcAryo jevA ke pa.pU.A.zrI haribhadrasUrIzvarajI ma.sA., pa.pU. upAdhyAyajI zrI yazovijayajI Adi racita jainazAstromAM patharAyelAM vividha paramArthI tattvonAM rahasyonuM naya, nikSepa, vyavahAra, nizcaya sApekSa arthagAMbhIryapUrNa vizleSaNa karavAnuM che, jethI zrI jainasaMghane te te padArthonA sarvAMgI bodhamAM sahAyakatA maLe. A kArya atyaMta vistAravALuM ane gahana che. ghaNA sAdhu-sAdhvIjI bhagavaMto AmAM sahAya karI rahyA che, zrAvako ane zrAvikAo paNa sau saune yogya kAryo saMbhALI rahyA che, paraMtu kAma samaya mAMgI le tema che. daramyAna zrIsaMghamAMthI jijJAsu mumukSo tathA zrAvakozrAvikAo taraphathI evI mAMga vAraMvAra Ave che ke pU. munirAja zrI mohajitavijayajI ma.sA. tathA pU. gaNivarya zrI yugabhUSaNavijayajI ma.sA.nAM apAyelAM judA judA viSayo paranAM vyAkhyAno tathA paMDitavarya zrI pravINabhAi motAe vividha zAstrIya viSayo para karelAM vivecano chapAvIne taiyAra karavAmAM Ave to sakaLa saMghane cokkasa lAbhadAyI nIvaDe. AvI vinaMtIone lakSyamAM rAkhIne TrasTe nakkI karyuM che ke AvAM vyAkhyAno tathA vivecanonA viSayo aMgenAM pustako prakAzita karavAM ane tene mAtra eka saMlagna pravRtti tarIke svIkAravI. A kAma gItArtha gaMgAnA mULa lakSathI saheja phaMTAya che, bodhanI vividhatA ane saraLatAnI dRSTie paNa bhinna prakAre che, chatAM tattva jijJAsu mATe hitakArI hovAthI uparyukta vinaMtI lakSyamAM rAkhIne pradhAna kArya jyAM sudhI bahAra na Ave tyAM sudhI kAmacalAu dhoraNe pUraka pravRtti tarIke svIkAravAmAM AvyuM che. tattva jijJAsu jIvo mATe AvAM pustako samyajJAna-darzana-cAritranI ArAdhanAmAM upayogI thaze tevI AzA sahita 5, jaina marcanTa sosAyaTI, pAlaDI, amadAvAda-7. sarva hakka gItArtha gaMgA TrasTane AdhIna che. TrasTI gaNa gItArtha gaMgA
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________ pRSTha naMbara viSayAnukramaNikA zloka viSaya saMkSipta anukramaNikA | ArAdhaka-virAdhaka caturbhagInI utpatti. dezaArAdhaka bhAMgAnuM svarUpa. dezavirAdhaka bhAMgAnuM svarUpa. sarvaArAdhaka bhAMgAnuM svarUpa. | sarvavirAdhaka bhAMgAnuM svarUpa. 1-11 12-29 30-63 64-67 68-70 vistRta anukramaNikA ArAdhaka-virAdhaka caturbhagInI utpatti. zrata ane zIla zabdathI vAcya artha. ArAdhaka-virAdhaka caturbhagInI Agama uktatA. ArAdhaka-virAdhaka caturbhagInA prathama bhAMgAnI utpatti. ArAdhaka-virAdhaka caturbhagInA prathama bhAMgAnA svAmI. ArAdhaka-virAdhaka caturbhagInA dvitIya bhAMgAnI utpatti ane tenA svAmI dezavirAdhaka. ArAdhaka-virAdhaka caturbhagInA trIjA bhAMgAnI utpatti ane tenA svAmI sarvaArAdhaka. ArAdhaka-virAdhaka caturbhagInA cothA bhAMgAnI utpatti ane tenA sarvavirAdhaka. ArAdhaka-virAdhaka caturbhagInA prathama bhAMgAnA svAmInA kathanathI usthita AzaMkA athavA zloka-ranA utthAnarUpa avataraNikA pUrvapakSInA mate ArAdhakapaNAnA ghaTaka aMzano nirdeza. upAdhyAya yazovijayajI mahArAjanA mate ArAdhakapaNAnA ghaTaka aMzano nirdeza. dezaArAdhaka bhAMgAnI utpattino hetu. apradhAnadravyajJAnA pAlanathI dezaArAdhaka bhAMgAnI aprAptinuM vidhAna ane prayojana. pUrvapakSIne mAnya ArAdhakapaNAnA ghaTaka aMzano hetu darzAvavA pUrvaka niSedha. bhAvazrAvakamAM sarvaArAdhakapaNAno svIkAra. 12-13 12-13 - 13 * 14 14-15 16
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ zloka viSaya pRSTha naMbara dezaArAdhakapaNAmAM niyAmakarUpe jinokta anuSThAnano svIkAra, mAtra liMgavALAmAM dezaArAdhakapaNAno asvIkAra. 18-19 anyadarzanamAM paNa jinokta anuSThAnanA sadubhAvanI siddhi. 18-19 sakRAvartanAdithI dUra bhUmikAmAM dezaArAdhakapaNAno asvIkAra, apunabaMdhakAdimAM dezaArAdhakapaNAno svIkAra. 18-21 anyadarzananA tyAgapUrvaka svadarzanamAM vyavasthApananI nyAyayuktatA. 22-23 anyadarzananI kriyAmAM jainI kriyA karatAM apakRSTatAnI siddhi. 22-23 samyagdaSTimAM zIlanI vidyamAnatA viSayaka AMzakA ane samAdhAna. 23-26 samyagdaSTimAM zuzruSAdirUpa mArgAnusArIkriyAno svIkAra. 23-26 mitrAdi cAra daSTivALAmAM skUla bodhane anurUpa ucita sthUla kriyAno sadbhAva ane aviratasamyagdaSTimAM sUkSma bodhane anurUpa sUkSma kriyAno abhAva. 23-26 caturtha guNasthAnakavALAnI zuzruSAdi kriyAne zIlarUpe vivaphA na karavAnuM prayojana. 24-26 ArAdhaka-virAdhaka caturbhagImAM zruta zabdathI bhAvazrutanA grahaNanuM prayojana. 27-28 zIlarUpa dezanI jema dhRtarUpa dezathI dezaArAdhakapaNAnI saMbhAvanA viSayaka AzaMkA ane tenuM samAdhAna. 29-30 dezavirAdhaka bhAMgAnA svAmI. dezavirAdhaka bhAMgA aMtargata bhagnavratakriyA zabdano samAsa , ane tAtparyArtha. 31-32 viratinA parityAgathI virAdhakapaNAnI prAptirUpa kathananI ajJAna vilasitatomAM hetu. 33-35 bhagavatInA kathana dvArA prANe'rUpa vikalpanI siddhithI pUrvapakSInI zaMkAnuM nirAkaraNa. 35-36 grahaNa karelA vratanA virAdhaka caraka-parivrAjaka ane zrAvakanA Urdhva upapAtanI maryAdA. dezavirAdhaka bhAMgAmAM jinAjJAnI ArAdhanAthI tIrthaMkara nAmakarmanI nikAcanAdinI saMbhavitatA. ArAdhaka-virAdhaka caturbhagInA dvitIya bhaMganI utpatti. 31
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________ pRSTha naMbara 46-47. 46-47 48-49 49-51 49-51 pa1 para-pa4 pa4-58 zloka viSaya | anArAdhaka tathA virAdhakane judA pADavA mATe pUrvapakSI dvArA | gaNarAzInuM sthApana. ArAdhaka tathA virAdhakarUpa be rAzinI yuktiyuktatA syAdvAdasaMgata. anuparatarUpa virAdhakapaNAnI paribhASA karAye chate virAdhakatA vyatirikta ArAdhakatAnA grahaNanI ayuktatA. zloka-2nA dvitIyapAdanuM utthAna. kriyAnI pradhAnatAne AzrayIne ArAdhaka-virAdhakatAnI vivaphA uddharaNapUrvaka. | mArgAnusArI kriyAnI pradhAnatAmAM hetu. jinokta sAmAcArInA bhaMgathI virAdhakapaNAnI vivakSA karAye chate nilavamAM sarvavirAdhakapaNAnI asaMgatinI Apatti. pUrvapakSInI nidbhavamAM dezaArAdhakapaNAnA kathananI asaMgati. navamA saiveyakamAM rahela devadurgatatvanuM svarUpa, devadurgatapaNAnI prAptinuM kAraNa. | saMmohanI vyAkhyA. dravyazIla zabdathI dezopakArI kriyAnA grahaNanuM vidhAna. gItArthaanizrita agItArthamAM mArgAnusArI ane mArgaananusArIno vibhAga. abhavya-nidvavAdinI kriyAmAM mArganusAritAno abhAva ane anumodanAnA niSanuM kathana. abhavya-nilavAdimAM apradhAnadravyakriyAnuM vidhAna. * mArgAbhimukha tathA mArgapatitamAM apunabaMdhaka avasthAvizeSarUpatAnuM | vidhAna. ArAdhaka-virAdhaka caturbhagInA sarvaArAdhaka bhAMgAnI utpatti. | dezaArAdhaka ane dezavirAdhakamAMthI sarva ArAdhaka kaI rIte bane tenI yukti. ArAdhaka-virAdhaka caturbhagInA sarvavirAdhaka bhAMgAnI utpatti. | nilavonA anuSThAnone garaanuSThAnarUpe svIkAra. sarvavirAdhakamAM paNa navamA greveyakanI utpattinI saMgati. 54-55 55. pada pa6-62 62-66 che je 65-66 68 68-70 68-7)
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________ ArAdhaka-virAdhaka caturbhAgI // arham // // zrI zaMkhezvarapArzvanAthAya namaH // nyAyavizArada nyAyAcArya mahAmahopAdhyAya yazovijayakRtA ArAdhaka-virAdhaka caturbhaGgI zrutazIlavyapekSAyAmArAdhakavirAdhako / pratyekasamudAyAbhyAM caturbhaGgI zritau zrutau // 1 // TIs:___aiM nmH| zrutaM zrutajJAnaM, zIlaM mArgAnusArikriyAlakSaNaM brahma, tayorvyapekSAyAM=mithaHsaGgatyA viziSTAyAmapekSAyAM vivecanIyAyAM ArAdhakavirAdhako puruSau pratyekasamudAyAbhyAM militA'militabhAvA'bhAvAbhyAM caturbhaGgI zritau= bhaGgacatuSTayApannau zrutau bhagavatyAdau / dohArtha : zrutimAM=bhagavatI Adi sUtramAM, vyuta ane zIlanI vizeSa apekSA hote chate pratyeka ane samudAya dvArA ArAdhaka ane virAdhaka puruSo caturbhagIne pAmela che. vaII zArtha :- . - 'zrutaM....bhagavatyAdau / '- zruta-zrutAna, zAsabhAgAnusAyAspa35 prama, te baMnenI vyApekSA hote chate=paraspara saMgatithI viziSTa apekSA vivecana karavA yogya hote chate, ArAdhaka-virAdhaka puruSa pratyeka ane samudAya dvArA militanA bhAva ane abhAvathI ane amilitanA bhAva ane abhAvathI, zrutimAM bhagavatI Adi sUtramAM, cAra bhAgAne pAmela che. * 'pratyeka' 206thA sAmAnya zata bhAbhilita artha mAge paraMtu mI pratye sevA zruta
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________ ArAdhaka-virAdhaka caturbhAgI ane zIlano militano bhAva ane militano abhAva grahaNa karavo che. mulAya' zabdathI zruta ane zIlanA samudAyanA amilitano bhAva ane amilitano abhAva grahaNa karavo che. tethI zlokamAM "pratye samudAmyA che temAM pUrakarUpa minitADaminimAvADamAvAgyAM' kahela che. vivecanaH ahIM "zruta' zabdathI zrutajJAna grahaNa karavAnuM che ane "zIlazabdathI mArgAnusArIkriyArUpa brahma grahaNa karavAnuM che=mokSamArgane anusaranArI kriyArUpa AtmAnuM svarUpa grahaNa karavAnuM che. mArgAnusArIkriyA be prakAre prApta thAya che (1) dravyathI mArgAnusArI kriyA ane (2) bhAvathI mArganusArIkriyA (1) dravyathI mArgAnusArIkriyA - asagraha hovA chatAM prajJApanIya evA apunabaMdhakanI tapa-tyAgAdinI kriyA che. (2) bhAvathI mArgAnusArIkriyA - samyapha zrutajJAnathI niyaMtrita dezavirati ane sarvaviratinI kriyA che. zruta ane zIla e benI paraspara vizeSanI apekSA hovAne kAraNe caturbhAgI thAya che. tethI te vizeSa apekSA batAvatAM kahe che zruta ane zIlanI paraspara saMgatithI vizeSa apekSA grahaNa karavAnI hoya tyAre ArAdhaka ane virAdhaka puruSane AzrayIne caturbhagI prApta thAya che. ahIM vizeSa apekSA karI tenuM tAtparya e che ke (1)dezaArAdhakamAM zrutajJAna nathI, chatAM dezaArAdhaka jIvo je dravyazIla pALe che te zrutajJAnanuM kAraNa banavAnuM che, tethI temanuM zIla, zruta sAthe paraspara saMgatithI saMkaLAyeluM che; ane (3)sarvaArAdhakamAM je zrutajJAna che tenAthI niyaMtrita teonI zIlanI AcaraNA che, tethI temanuM paNa zruta ane zIla paraspara saMgatithI saMkaLAyeluM che; ane tene AzrayIne dezaArAdhaka ane sarvaArAdhaka ema be bhAMgA prApta thAya che. ane(2)aviratasamyagadaSTimAM samyapha zrutajJAna che paraMtu zIla nathI, to paNa aviratasamyagRSTinuM zrutajJAna bhaviSyamAM bhAvazIlanI prAptinuM kAraNa che, tethI temanuM zrutajJAna zIla sAthe paraspara saMgatithI saMkaLAyeluM che, mATe dezavirAdhaka bhAMgAmAM paNa zrutajJAna ane zIlanI paraspara apekSA che. ane (4)sarvavirAdhakarUpa cothA bhAMgAmAM saMsAranA rasiyA jIvomAM zrutajJAna ane
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________ ArAdhaka-virAdhaka caturbhAgI zIla baMne nathI, ane jeo sarvavirati grahaNa karIne rahelA che paraMtu aprajJApanIya asathrahavALA che tevA asadgahavALA jamAli AdimAM dravyazrata che te bhAvazIlanuM kAraNa nathI, ane aprajJApanIya asagrahavALA hovAthI temanuM AcaraNAtmaka dravyazIla samyakuzrutanuM kAraNa nathI; tethI aprajJApanIya asagrahavALA jIvonuM dravyazruta ane dravyazIla paraspara saMgatithI saMkaLAyeluM nahi hovAne kAraNe tevA jIvo sarvavirAdhaka ahIM TIkAmAM kahela "pratyenA' zabdathI militano bhAva ane militano abhAva grahaNa karIne be bhAMgA prApta thAya che te A rIte-zruta ane zIla e be militano bhAva hoya tyAre sarvaArAdhaka bhAMgo prApta thAya che ane zruta ane zIla e be militano abhAva hoya tyAre sarvavirAdhakamAMgo prApta thAya che. ane samudAya zabdathI amilitano bhAva ane amilitano abhAva grahaNa karIne bIjA be bhAMgA prApta thAya che te A rIte- zrutathIamilita evuM zIla jayAre hoya che tyAre tenA bhAvathI dezaArAdhaka bhAMgo prApta thAya che, ane zrutathIamilita evA zIlanA abhAvathI dezavirAdhaka bhAMgo prApta thAya che. zrutathI amilita evA zIlanA abhAvavALA samyagdaSTi che. jo ke samyagdaSTimAM zruta che, to paNa ratnatrayIthI chUTuM paDela je zIla che te zIla zrutathI paNa chUTuM paDeluM che, ane te zIla apunabaMdhakane hoya che, tevuM zIla samyagdaSTimAM kvacita hoya to paNa tenA sUkSmabodhane anurUpa te zIla nathI. tethI zrutanI sAthe amilita evA zIlano abhAva samyagdaSTimAM svIkArIne tene dezavirAdhaka svIkArela che. * mRtathI amilita evA zIlano bhAva bolatapasvI ane gItArthaanizrita tapacAritramAM rata evA agItArthamAM che ane teo apunabaMdhaka che. tethI teo dezaArAdhaka samyadRSTimAM zruta hovA chatAM zrutajJAnathI niSpanna bhAvazIla nahi hovAne kAraNe zIlarUpa eka dezano te virAdhaka che tethI samyaguSTi dezavirAdhaka che. (3) A kathanathI e phalita thAya che ke sarvaArAdhaka bhAMgAmAM samyapha zrutajJAna che ane tenAthI niyaMtrita zIla che. tethI milita evA zrata ane zIla dvArA zIlavAnazratavAna e bhAMgo prApta thAya che. (4) sarvavirAdhaka bhAMgAmAM zruta ane zIla bane nathI tethI azIlavAnaazrutavAna e bhAMgo prApta thAya che. A sarvavirAdhaka bhAMgo saMsAranA rasiyA sarva jIvomAM hoya che ane keTalAka jIvo koI nimittane pAmIne zAstra bhaNatA hoya chatAM
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________ ArAdhaka-virAdhaka caturbhAgI paNa bhagavAnanA vacanathI viparIta padArthamAM teonI ruci atizayita hoya, ane tenA kAraNe te vacana sarvajJanA vacanathI viparIta che tema temane samajAvI zakAya tevA na hoya, tevA dravyahyutavALA paNa sarvavirAdhaka bhAMgAmAM ja Ave che, kema ke temanuM dravyazruta zIlanI sAthe saMgatithI saMkaLAyeluM nathI. ane keTalAka jIvo tapa-saMyamarUpa zIlanI kriyA sArI rIte karatA hoya ane yatkiMcit zAstra paNa bhaNelA hoya, paraMtu bhagavAnanA vacanathI viparIta padArthamAM temanI ruci daDha hoya, evA asaggahavALA jIvonuM zIla paNa samyapha zruta sAthe saMkaLAyeluM nathI, tethI teo paNa sarvavirAdhaka che. AvA dravyazruta ane dravyazIlavALAne apradhAna dravyazruta ane apradhAna dravyazIla hoya che. - (2) dezavirAdhaka bhAMgAmAM aviratasamyagdaSTi jIvane samyapha zrutajJAna che ane te dharmAnuSThAnanI koI kriyA karato na hoya to te zIlarUpa dezanI ArAdhanA karato nathI ane te koI dharmAnuSThAna karato hoya to paNa tenuM dharmAnuSThAna zrutajJAnathI niyaMtrita hotuM nathI; tethI bhAvathI zIlarUpa kriyAno abhAva aviratasamyagRSTimAM grahaNa karela che, ane te aviratasamyagRSTi jIva zrutane AzrayIne ArAdhaka hovA chatAM kriyAne AzrayIne virAdhaka che. tethI aviratasamyadRSTi jIvane dezavirAdhaka kahela che. A rIte zrutavAna-azIlavAna bhAMgo prApta thAya che. (1) dezaArAdhaka bhAMgAmAM anabaMdhakane skUlabodha hovAne kAraNe samyapha zrutajJAna nathI, paraMtu teo asadgahavALA nahi hovAthI teo je dharmAnuSThAna kare che te zrutajJAnanuM kAraNa che, tethI temane pradhAna zIla che. zrutarUpa aMzane AzrayIne teo ArAdhaka nahi hovA chatAM zIlarUpa aMzane AzrayIne teo ArAdhaka che. tethI apunabaMdhaka jIvone dezaArAdhakamAM grahaNa karela che. A rIte zIlavAna-azrutavAna bhAMgo prApta thAya che. vizeSArtha: ahIM apunabaMdhakane dezaArAdhaka kahevAthI teo mokSamArganA eka nAnA dezanuM ArAdhana kare che tevo artha prApta thAya che, ane samyagRSTine dezavirAdhaka kahevAthI mokSamArganA eka nAnA dezanI teo virAdhanA kare che evo artha prApta thAya che. tethI dezaArAdhaka karatAM dezavirAdhaka nIcalI bhUmikAnA che evo artha na samajavo, paraMtu dezaArAdhaka karatAM dezavirAdhakanI bhUmikA UMcI che ane sarvaArAdhakanI tenA karatAM paNa UMcI bhUmikA che.
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________ ArAdhaka-virAdhaka caturbhagI TIkA - * tathAhi ekaH zIlavAnazrutavAn uparato'vijJAtadharmA ca, svabuddhyA pApAnivRtterbhAvato'nadhigatazrutajJAnatvAcca, have te cAra bhAMgAne TIkAmAM "tathAdithI batAve che : TIkArya: tathadimRtasAnavI vya,'- te A pramANe- eka zIlavAna amRtavAna =pApa vyApArathI aTakelo ane avijJAtadharmavALo che, kema ke svabuddhithI pApanI nivRtti kare che ane bhAvathI anadhigata=nahi jANelA, zrutajJAnavALo che. vivecana : - (1) zIlavAna-azrutavAna - koI eka vyakti zIlavAna che ane azrutavAna che ane teno artha spaSTa karatAM batAve che ke, zIlavALo che eTale pApa vyApArathI uparata aTakelo che, ane azrutavALo che eTale avijJAtadharmavALo che. temAM hetu kahe che, zIlavAna-azrutavAna kema che? to svabuddhithI te pApanI nivRtti kare che paraMtu zrutabuddhithI te pApanI nivRtti karato nathI, tethI zruta vagarano te zIlavAna che. ahIM prazna thAya ke pApanI je nivRtti kare che te zruta-zAstranA avalaMbanathI kare che, tethI teo zrata vagaranA kaI rIte kahI zakAya? tethI kahe che bhAvathI nahi prApta thayelA zrutajJAnavALo che; ane AnAthI e kahevuM che ke zAstro dvArA zrutajJAna prApta kareluM che paraMtu te zruta dravyazrata che, bhAvazruta nathI. tethI bhAvathI temane zrutajJAnanI prApti nathI, mATe temane azrutavAna kahela che. vizeSArtha: koI jIva bhagavAne kahelA zAstranuM avalaMbana laIne saMyamanI kriyA karato hoya to paNa bhagavAnanA zrutajJAnanuM je tAtparya che te tAtparyane pakaDI zakato na hoya tyAre temanuM te zrutajJAna dravyazrata che, bhAvazruta nathI. bhAvathI zrutajJAna gItArthane hoya che ane gItArthane nizrita emanA vacanAnusAra mana-vacana-kAyAne jeo pravartAve che tevA mApatuSAdine bhAvathI zrutajJAna hoya che.
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________ ArAdhaka-virAdhaka caturbhagI TIkAH ayaM bAlatapasvItyeke, gItArthA'nizritatapazcaraNarato'gItArtha ityanye, ane mithyAtvano abhAva hovAne kAraNe aviratasamyagadaSTine paNa svAbhAvika rIte je kAMI paNa zAstrano bodha hoya che te samyaga pariNamana pAmelo hoya che, tethI teo je kAMI paNa zrutane jANe che te bhagavAnanA vacanAnusAra yathArtha jANatA hoya che; ane jyAM potAne bodha nathI tyAM gItArthanA vacanane sAMbhaLIne yathArtha bodha kare tevI nirmaLa prajJA temanI hoya che, tethI temane bhAvathI zrutajJAna svIkArela che. jyAre apunabaMdhakane bhAvanA kAraNabhUta evuM pradhAnadravyazrata hovA chatAM, zAstranA bodhamAM temane anAbhogabahula kahela che. tethI gItArtha pAse teo tattva jANavA prayatna karatA hoya tyAre paNa teo kharA paramArthane thoDo pakaDI zake che ane ghaNuM tattva samajI zakatA nathI. tethI tevA apunabaMdhaka jainadarzanamAM vartatA hoya tyAre, bhagavAnanA zAstranA avalaMbanathI sAdhvAcAranI kriyA karatA hoya to paNa, bhAvathI zrutajJAna nahIM hovAne kAraNe temane svabuddhithI pApanI nivRtti che, paraMtu zrutabuddhithI pApanI nivRtti nathI. ane anyadarzanamAM rahelA evA apunabaMdhakamAM asadgaha nahi hovAne kAraNe ane tattvano pakSapAta hovAne kAraNe sanmArganI prApti karavAnI teo yogyatA dharAve che, tethI potAnA darzananI mAnyatA pramANe karAyela pApanI nivRtti jainadarzananI prAptirUpa sanmArganI prAptinuM kAraNa hovAthI, anyadarzanamAM rahelA apunabaMdhakanI pradhAnadravyakriyA che, tethI temane dezaArAdhaka tarIke svIkArela che. ' utthAna : pUrvamAM prathama bhAMgo batAvyo ane kahyuM ke eka vyakti zIlavAna ane azrutavAna che have te koNa che te batAvatAM kahe che TIkArya : ...sace,'- A bAlatapasvI che ema eka kahe che, ane gItArthanI nizrAe nahi rahela tapa-cAritramAM rata agItArtha che ema anya kahe che. ane A baMne prakAranAM kathano nayabhedanI apekSAe che. A baMne prakAranA jIvo dezaArAdhaka che. vivecanaH anya darzanamAM rahelA ane jaina darzanamAM rahelA apunabaMdhakane dezaArAdhaka
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________ ArAdhaka-virAdhaka caturbhAgI bhAMgo che, te batAvavA mATe kahe che ke, eka AcArya bAlatapasvIne dezaArAdhaka kahe che. arthAta anya darzanamAM rahelA anivartanIya asagraha vagaranA jeoyama-niyamAdi kriyAo kare che, teo bhagavAnanA zAstrano sUkSmabodha nahIM hovAne kAraNe tattvanA viSayamAM bAla che, ane tapa- saMyamamAM yatna karanAra hovAthI tapasvI che, tevA bAlatapasvI dezaArAdhaka che tema eka nayanI dRSTithI jonArA kahe che. - bIjA nayanI dRSTithI jonArA AcAryo gItArthaanizrita ane tapa-cAritramAM rata agItArthane dezaArAdhaka kahe che. ane A bIjA mata pramANe, jeo dikSA laIne samudAyamAM bhikSAdi doSone joIne ke kalAdi doSone joIne ekalA rahIne nirdoSa bhikSA karavAmAM yatnavALA che, teone grahaNa karavAnA che. ane teo gItArthane choDIne nIkaLelA che tethI gItArtha anizcita che, ane bhagavAnanA vacanAnusAra sUkSmabodha nahIM hovA chatAM svabuddhi pramANe zAstranA vacanonuM avalaMbana laIne tapa-cAritramAM yatna karanArA che, teone dezaArAdhaka tarIke ahIM grahaNa karela che. vizeSArtha: - pUjya upAdhyAya zrIyazovijayajI mahArAje stavanamAM "prAyaH graMthi lage nahi AvyA' e kathanamAM tArthane choDIne janArAne virAdhakarUpe grahaNa karela che, to paNa tyAM "prAyaH' zabdathI jeo prajJApanIya che teonI vyAvRtti karela che. tevA gItArthaanizcita tapa-cAritramAM rata agItArthane ahIMdezaArAdhakarUpe grahaNa karavAnA che. ane jeo anivartinIya asaghrahavALA che teo graMthidezamAM AvyA nathI ema kahIne teono aMtarbhAva sarvavirAdhakamAM karavAno che. ahIM sthUla daSTithI vicArIe to gItArthane choDIne ekalA vicaratA anivartanIya asadgaha vagaranA jIvone dezaArAdhaka tarIke svIkArI zakAya, ane gItArthanI nizrAmAM rahIne tapa-saMyamamAM yatna karatA agItArtha evA apunabaMdhaka sarvaArAdhaka che, ema lAge; paraMtu *sUkSma dRSTithI vicArIe to gItArthanI nizrAmAM rahelA skUlabodhavALA jIvo paNa bhAvathI gItArthane nizrita nathI. tethI dravyathI gItArthane teo nizrita hovA chatAM gItArthanA vacanAnusAra ucita pravRttio teo karI zakatA nathI. tevA agItArthane paNa dezaArAdhakamAM grahaNa karavAnA che, paraMtu sarvaArAdhakamAM nahIM. * (juo dharma parIkSA gAthA- ra7)
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________ ArAdhaka-virAdhaka caturbhAgI samyagbodharahitatvAt kriyAparatvAcca stokasya mokSamArgasyArAdhanAddezArAdhakazAyamucyate / anyaH zrutavAnazIlavAn anuparato vijJAtadharmA aviratasamyagdRSTiriti yaavt| ayaM ca dezavirAdhakaH-dezaM stokamaMzaM jJAnAditrayasya mokSamArgasya tRtIyavibhAgarUpaM cAritraM virAdhayatItyarthaH, prAptasya tasyA'pAlanAdaprAptervA 2 / utthAna : bAlatapasvI ane gItArtha anizrita tapa-cAritramAM rata agItArthane dezaArAdhaka kema kahyA te batAvatAM kahe che TIkArya - samevo...muvyo ' - A baMne prakAranAM jIvo samyagu bodharahita che ane kriyAmAM tatpara che, tethI mokSamArganA pradhAnadravyakriyArUpa thoDA aMzanuM ArAdhana kare che, tene kAraNe teo dezaArAdhaka che. maja taNAIpaninA prarvA rA' - anya kRtavAna-azIlavAna pApa vyApArathI nahi aTakela ane vijJAtadharmavALA aviratasamyaguSTi jIvo che, ane A jIvo dezavirAdhaka che. kema ke jJAnAdi traNarUpa mokSamArganA trIjA vibhAgarUpa cAritrasvarUpa deza=thoDA aMzanI virAdhanA kare che. kema ke prApta evA tenuM cAritranuM, pAlana karatA nathI athavA cAritranI prApti thaI nathI tethI dezavirAdhaka che. vivecana : (2) vyutavAna-azIlavAnA:- dezaArAdhaka jIvo karatAM anya prakAranA jIvo zrutavAna che ane azIlavAna che, ane teno artha kare che ke pApa vyApArathI anuparata aTakelA nathI, ane vijJAtadharmavALA=bodhavALA che, arthAt bhagavAne kahela zrutajJAnanA paramArthane jANanArA che. ane tevA jIvo koNa che te batAvatAM kahe che
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________ ArAdhaka-virAdhaka caturbhagI aviratasamyagadaSTi jIvo che ane A aviratasamyagRSTijIva dezavirAdhakarUpa bIjA bhAMgAmAM Ave che. aviratasamyagadaSTinI dezavirAdhanA A pramANe che- jJAnAdi traNanA samudAyarUpa mokSamArga che, tenA trIjA bhAgarUpe cAritranI teo virAdhanA kare che arthAt jJAna ane darzananI ArAdhanA kare che ane cAritrarUpa dezanI-thoDA aMzanI teo virAdhanA kare che. samyagRSTi jIvo dezathI virAdhanA kaI rIte kare che te batAve che. jemaNe saMyama grahaNa karyuM che ane pratijJAthI prApta evA cAritranuM pAlana karatA nathI tevA saMvijJapAkSika jIvo dezavirAdhaka che, ane jemaNe saMyama grahaNa karyuM nathI ane bhagavAnanA vacananA bodhane kAraNe samyagadarzana pAmelA che, tevA jIvone pratijJAthI cAritranI aprApti hovAne kAraNe arthAt cAritragrahaNa nahi karela hovAne kAraNe cAritrarUpa dezanI teo virAdhanA kare che. AmAM gRhasthAvasthAmAM rahela aviratasamyagdaSTi jIvo Avaze. vizeSArtha: je jIvone sUkSma bodha che teo samyagRSTi che, ane tevA samyagdaSTijIvo kAM to gItArtha hoya, kAM to gItArthanizrita hoya, paraMtu jo teo potAno sUkSma bodhane anurUpa ucita kriyAomAM samya yatna kare to te cAritranI ArAdhanA karI zake; chatAM teone cAritranI kriyAno vyatyaya karanAra prabaLa karmodaya che, tethI apramAdapUrvaka kriyAomAM yatna karatA nathI; tevA saMvijJapAkSika jIvo bAhya rIte je kAMI AcaraNAo keyatanAo kare che tatkata nirjarA temane thatI hovA chatAM, pratijJAthI prApta samyaphacAritranuM pAlana teo karatA nathI, mATe teo jJAna-darzananA ArAdhaka hovA chatAM cAritrarUpa dezanA virAdhaka che. jeo gRhasthAvasthAmAM che ane samyagu darzanane pAmelA che teone mokSano upAya bhAvacAritra dekhAya che, ane bhAvacAritranA upAyabhUta dravyacAritranI kriyAo dekhAya che. Ama chatAM, potAnA sattvanI alpatAne kAraNe dezavirati ke sarvavirati grahaNa karela nathI evA aviratasamyagudaSTi jIvone saMsAranA pApavyApArathI je cAritravirAdhanAnI prApti thAya che te cAritranI aprAptithI thAya che.
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________ ArAdhaka-virAdhaka caturbhagI 10 TIkAH itaraH zIlavAn zrutavAn uparato vijJAtadharmA, sa ca sarvArAdhakaH, saMpUrNamokSamArgArAdhanAt 3 / TIkArya - 'tara...mAthAt rA' - zIlavAna-zrutavAna eTale ke pApavyApArathI aTakela ane vijJAtadharmavALA jIvo che ane te sarvaArAdhaka che, kema ke saMpUrNa mokSamArganuM ArAdhana kare che. vivecana : (3) zIlavAna-mRtavAna - zIlavALo ane zrutavALo hoya te trIjA bhAgamAM Ave che ane teno ja artha kahe che- pApa vyApArathI aTakelo che mATe zIlavALo che ane vijJAtadharmavALo che mATe zrutavALo che, mATe te sarvaArAdhaka che. vizeSArtha: gItArtha jema vijJAtadharmavALA che tema jeo gItArtha nathI chatAM gItArthane parataMtra evA samyagRSTi che teo paNa vijJAtadharmavALA che. kema ke samyagRSTi jIvanI prajJA nirmaLa hovAne kAraNe temanuM je kAMI zrutajJAna che te temane samyagu pariNamana pAme che. ane teonuM jaghanya zruta e che ke- "saMsAramAM sarvathA upadrava vagaranI avasthA e ja jIvanI sArI avasthA che ane tevI sArabhUta avasthA mokSamAM ja che, ane mokSanI prAptino upAya jIvamAM thatA aMtaraMga upadravone zamAvavA e ja che, ane te upadravone zamAvavA mATe bhagavAnanuM vacana ja upAyabhUta che. tethI zakti hoya to bhagavAnanA vacanane jANavA mATe yatna karavo joIe ane potAnI vizeSa zakti na hoya to gItArthanI samyapha parIkSA karavAmAM yatna karavo joIe." gItArthane samyapha jANavAnA viSayamAM samyagadaSTi jIvo abhrAMtabuddhivALA hoya che, ane gItArthane jANIne temane kaI rIte parataMtra thavuM joIe ke jethI bhagavAnanA vacanAnusAra kriyA karI zakAya, e prakArano sUkSmabodha samyagRSTi jIvone che. tethI gurunA viSayamAM teo abhrAMta che ane gurunA jJAnathI ja samya pravRtti karIne teo bhAvacAritramAM yatna karI zake che, tethI teo sarvaArAdhaka che. ahIM sarvaArAdhakathI jo ke sarvavirativALA ja prApta thAya che, to paNa apekSAe
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________ 11 ArAdhaka-virAdhaka caturbhagI TIkAH aparazcAMzIlavAnazrutavAn anuparato'vijJAtadharmA, sa ca sarvavirAdhakaH, mokSamArgasya lezenApyanArAdhanAt / / iti saMpradAyaH // 1 // dezacAritrIne paNa aMzathI cAritra hovAne kAraNe sarvaArAdhakamAM grahaNa karela che. TIkArya: 'para saMpradA ' - azIlavAna-azrutavAna eTale ke pApa vyApArathI nahi aTakelA temaja avijJAtadharmavALA jIvo che ane te sarvavirAdhaka che, kema ke mokSamArganuM lezathI paNa ArAdhana karatA nathI. A pramANe saMpradAya che.IIII vivecana - (4) AzIlavAna-azrutavAna -azIlavALo ane azrutavALo cothA bhAMgAmAM Ave che ane teno artha kare che ke pApa vyApArathI anuparata=nahi aTakelo, ane avijJAtadharmavALo che mATe te sarvavirAdhaka che. kema ke tevA jIvo mokSamArganuM lezathI paNa ArAdhana karatA nathI. vizeSArtha:- . - anivartanIya asaghrahavALA jIvo ghaNuM kRta bhaNyA hoya to paNa teo avijJAtadharmavALA che, kema ke temanuM jJAna mokSamArganI pravRttimAM upayogI nathI. ane asagrahavALA jamAli vagere nirdoSa cAritra pALatA hoya to paNa teo zIlavALA nathI, kema ke temanuM zIla mokSamArganI pravRttirUpa nathI; ane tenuM kAraNa bhagavAnanA vacanathI viparIta vacanamAM teone daDha abhiniveza hoya che. bhagavAnanuM vacana mokSamArgarUpa che, tenAthI viparIta vacana saMsAramArgarUpa che. tethI saMsAramArgarUpa viparIta vacanamAM daDha abhinivezavALAnuM anya sarva jJAna ke sarva zIlanI AcaraNA mokSanuM kAraNa banatI nathI. tethI anya saMsArI jIvonI jema anivartanIya asagrahavALA paNa sarvavirAdhaka che. [1]
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________ ArAdhaka-virAdhaka caturbhagI avataraNikA: atra kecit- "yadanuSThAnA'karaNena jinAjJAyA virAdhakatvaM tadanuSThAnakaraNenaiva jinAjJAyA ArAdhakatvamiti niyamAdanuSThAnAntarakaraNA'karaNAbhyAM jinAjJArAdhanavirAdhanayorabhAvAd, anyathA paramArgAnuSThAnatyAjanena jainmaargaanusstthaanvyvsthaapnaa'nyaayytvprsnggaat| itthaM pareSAM virAdhakatvApAdanAddezArAdhakasthalodAhRtabAlatapasvI kutazcinimittAdaGgIkRtajinoktasAdhusAmAcArIparipAlanaparAyaNa eva gRhyate mithyAdRSTiH, jinoktasAdhusAmAcArIparipAlanamantareNArAdhakatvAbhAvAnmithyAdRSTitvamantareNa ca bAlatapasvitvAbhAvAt, avataraNikALuM: matra che....saMta' - ahIM keTalAka kahe che ke je anuSThAnanA akaraNathI jinAjJAnuM virAdhakapaNuM che te anuSThAnanA karaNathI ja jinAjJAnuM ArAdhakapaNuM che, e pramANe niyama hovAthI, anyadarzananA anuSThAnanA karaNa ane akaraNathI jinAjJAnA ArAdhana ane virAdhanano abhAva che. tenI ja puSTi karatAM kahe che ke anyathA je anuSThAnanA akaraNathI jinAjJAnuM virAdhakapaNuM ane karaNathI jinAjJAnuM ArAdhakapaNuM na mAno, ane anyadarzananA anuSThAnanA karaNathI jinAjJAnuM ArAdhakapaNuM ane akaraNathI jinAjJAnuM virAdhakapaNuM mAno to, paramArganA anuSThAnano tyAga karAvavA dvArA jainamArganA anuSThAnanI vyavasthApanAnA anyAyano prasaMga Avaze. "rUlyavAna,tapasvitthAmAvata,' - A pramANe=jinokta anuSThAnanA karaNaakaraNathI jinAjJAnuM ArAdhaka-virAdhakapaNuM che, anya anuSThAnanA karaNa-akaraNathI jinAjJAnuM ArAdhaka-virAdhakapaNuM nathI e pramANe, parane virAdhakapaNAnuM ApAdana hovAthI dezaArAdhaka sthaLamAM udAharaNa tarIke kahela bAlatapasvI tarIke, koIpaNa nimittathI grahaNa karAyela jinokta sAdhusAmAcArInA paripAlanamAM parAyaNa-tatpara, ja mithyASTi grahaNa karAya che. kema ke jinokta sAdhusAmAcArInA paripAlana vagara ArAdhakapaNAno abhAva che, ane mithyAdaSTipaNA vagara bAlatapasvIpaNAno abhAva ahIM enuSThAna ninAjJArAthavidhinayoramAvAvuM, Avo niyama hovAthI bAlatapasvIthI anyadarzanavALA grahaNa thatA nathI, paraMtu jinokta sAdhusAmAcArImAM tatpara mithyAdaSTi ja grahaNa thAya che, ema anvaya jANavo.
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________ 13 ArAdhaka-virAdhaka caturbhagI na caivaM matadvayA'bhedaH, gItArthanizritasya gItArthasya ca dravyaliGgino bAlatapasvinaH saMbhaMvAt" ityabhimanyante tanmatanirAsArthamAha dravyAjJA''rAdhanAdatra dezArAdhaka iSyate / sAmAcArI tu sAdhUnAM tantramatra na kevalam // 2 // ahIM prazna thAya ke jinokta sAdhu-sAmAcArI-parAyaNa mithyArdaSTine ja bAlatapasvIthI kema grahaNa karyA? tethI batAve che ke bhagavAnanI sAmAcArInA pAlana vagara ArAdhakapaNuM nathI ane mithyArdaSTipaNA vagara bAlatapasvIpaNuM nathI, mATe dezaArAdhakane kahenAra 'bAlatapasvI' padathI bhagavAne kahela sAdhusAmAcArIparAyaNa mithyArdaSTi jIvanuM ja grahaNa thaI zake, anya darzanamAM rahelA tApasAdinuM grahaNa na thaI zake, A pramANe pUrvapakSInuM kahevuM che. utthAnaH ahIM koI kahe che ke A pramANe kahevAthI pUrvamAM kahela 'vAtatapasvItye'ane 'nItArthA nizritatapazcarAtoIItArtha kRtyace' e pramANe be matano=be nayaMSTino, abheda thaI jaze. tethI pUrvapakSI kahe che avataraNikArya : 'na cai.....nirAmArthamA - ' - ane A pramANe be matano abheda nahi thAya, kema ke gItArthanizrita dravyaliMgIrUpa ane gItArtha evA dravyaliMgI rUpa bAlatapasvIno saMbhava che. ethI gItArtha dravyaliMgI ane gItArthanizrita dravyaliMgIne bAlatapasvIrUpe dezaArAdhaka tarIke eka mata pramANe grahaNa thaze, ne bIjA mata pramANe gItArthane choDIne gayela tapa-cAritramAM rata evA agItArthane dezaArAdhaka tarIke grahaNa thaze, e pramANe pUrvapakSI kahe che. tenA matanuM nirAkaraNa karavA graMthakArazrI kahe che zlokArtha: ahIM=prakRta caturthaMgImAM, dravyAjJAnA ArAdhanathI dezaArAdhaka icchAya che, ane ahIM=dezaArAdhakamAM, kevala=phakata, sAdhunI sAmAcArI taMtra nathI.IIra
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________ ArAdhaka-virAdhaka caturbhAgI TIkA: dravyAjJeti |atr-prkRtcturbhnggyaaN dravyA( jJA )rAdhanAdezArAdhaka issyte| dravyapadaM cAtra bhAvakAraNArthakaM draSTavyaM na tvapradhAnArthakam, phalopadhAyakasamudAyaniSpAdakAvayavasyaiva dezapadArthatvAd apradhAnasahasrasya smudaayaa'nisspaadktvaat| vyavahArAbhAsenApradhAnadravyakriyAyA mArgadezatvAbhimAne'pi zIlazrutAnyatarazreyastvapraznottarAvasare tdupaadaansyaa'nyaayytvaat| TIkAryaH 'satra...mAdhAnArtham,'- ahIM=prakRta caturbhagImAM dravyAjJAnA ArAdhanathI dezaArAdhaka IcchAya che ane ahIM dravyAjJAmAM, bhAvanuM kAraNa bane te dravyapada jANavuM paraMtu apradhAnArthaka dravyapada na jANavuM. temAM yukti batAve che "pattopadhAyelamacAvata' - phalopadhAyakasamudAyaniSpAdaka avayavanuM ja dezapadArthapaNuM hovAthI apradhAnasahasranuM samudAyaaniSpAdakapaNuM che. vyavahArAbhAsanaya vaDe apradhAnadravyakriyAnA mArgadazapaNAnA abhimAnamAM paNa zIlazruta anyataranA kalyANapaNAnA praznottaranA avasare tenA upAdAnanuM= apradhAnadravyakriyAnA upAdAnanuM, anyAyapaNuM che. vivecanaH ahIM dravyAjJAnA ArAdhanathI dezaArAdhakapaNuM kahyuM tyAM dravyAjJAmAM dravyapada bhAvanA kAraNabhUta grahaNa karela che, paraMtu apradhAnArthaka dravyapada grahaNa karela nathI. temAM yukti batAvatAM kahe che phalopadhAyakasamudAyaniSpAdaka (phaLa pedA karanAra evA samudAyano niSpAdaka) avayavanuM ja dezapadArthapaNuM che, arthAta je samudAya bhego thAya ane tenAthI avazya phaLa pedA thAya tevA samudAyanA eka avayavane ja dezarUpa kahI zakAya. jema - talanA samudAyane bhego karIne temAMthI tela kADhavAmAM Ave to telarUpa kAryanI prApti thAya, te talanA samudAyanA avayavarUpa eka tala hoya to te talano deza kahevAya; paraMtu retIno samudAya ke retIno kaeNAme telanI prAptirUpa kArya pratye avayava nathI. kema ke game teTalA retInA kariyA bhegA karavAmAM Ave to paNa telanI prAptirUpa kArya thaI zake nahi. tethI
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________ 15 ArAdhaka-virAdhaka caturbhagI e prApta thAya che ke phaLanI prAptinA kAraNabhUta evo je samudAya, te samudAyano niSpAdaka avayava te deza kaMhI zakAya; jema - telanI prAptirUpa kArya pratye talano eka kaNa=eka dANo, deza kahI zakAya paNa retIno kaNa nahi. tethI ja kahe che ke apradhAnasahasranuM samudAyaaniSpAdakapaNuM che. prastutamAM tenuM yojana A rIte- sUkSmabodha vagaranA jIvo sAdhusAmAcArI pALatA hoya ke zrAvakanA AcAro pALatA hoya, ke anyadarzanamAM rahelA jIvo dayA-dAnAdi temanAM dharmAnuSThAno karatA hoya, tevA jIvo jo anivartanIya evA asadgaha vagaranA hoya to teonA AcAro bhAvAjJAnuM kAraNa bane che. tethI teonI te AcaraNA dravyAnnArUpa kahI zakAya, ane tethI teo dezaArAdhakamAM grahaNa thaI zake. paraMtu anivartanIya evA asagrahavALA jIvo sAdhusAmAcArI pALatA hoya ke zrAvakanA AcAro pALatA hoya ke anyadarzananAM dharmAnuSThAno karatA hoya to paNa teonI te AcaraNA samyaktvanuM kAraNa banatI nathI. tethI te AcaraNAo bhAvAjJAnuM kAraNa nathI, ane tethI tevI sAdhusAmAcArInuM pAlana ke zrAvakAcAronuM pAlana ke anyadarzananAM dharmAnuSThAnonuM sevana apradhAnadravyakriyA che. tethI aMgAramardakAcArya, vinayaratna AdinA sAdhvAcAranuM pAlana apradhAnadravyakriyA che ane tevI AcaraNA ka2nA2 jIvo dezaArAdhaka nathI. ahIM prazna thAya ke mokSamArga e ratnatrayIrUpa che ane asagrahavALA evA jamAli Adi paNa ratnatrayInA aMgarUpa sAdhusAmAcArI pALe che, to temanI kriyAne grahaNa karIne temane dezaArAdhaka kema kahI na zakAya? tethI kahe che vyavahA2AbhAsanayathI=AbhAsika vyavahAranayathI, apradhAnadravyakriyAmAM mArcanA dezanuM abhimAna hovA chatAM paNa, zruta ane zIla e bemAM kalyANakArI koNa che? e praznanA uttararUpe jyAre A caturbhUgI karavAmAM AvI che tyAre, mokSanA kAraNabhUta evI ArAdhanAnuM grahaNa karavuM ucita che, paraMtu mokSanuM kAraNa na banatI hoya evI apradhAnadravyakriyAnA grahaNanuM anyAyapaNuM che. vizeSArtha: mokSamArganI dezathI paNa koNa ArAdhanA kare che? evI jyAre jijJAsA vartatI hoya tyAre aprajJApanIya asagrahavALA jIvo bhAvamArgathI atyaMta vimukha che, ane
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________ ArAdhaka-virAdhaka caturthaMgI TIkA H sAdhUnAM sAmAcArI tvatra prakRtadezArAdhakatve kevalaM na tantraM, zrAvakANAma nArAdhakatvaprasaGgAt / 16 tevA jIvonI AcaraNAo AbhAsika vyavahAranayathI mArganA dezarUpe dekhAvA chatAM, 5ramArthathI mokSamArganA dezarUpa nathI; tethI teonI kriyAne grahaNa karIne teone dezaArAdhaka kahevA e ucita nathI. TIkAryaH 'sAdhUnAM......anArAya~prasasAt' - vaLI ahIM=prakRta dezaArAdhakapaNAmAM, phakta sAdhunI sAmAcArI taMtra nathI, kema ke zrAvakonA anArAdhakapaNAno prasaMga Avaze. vivecanaH zloka-2nI avataraNikAmAM pUrvapakSIe e sthApana karela ke bAlatapasvI padathI jaina sAdhvAcArane pALanArA evA mithyAdaSTione dezaArAdhaka tarIke grahaNa karavA che. tenuM nirAkaraNa karatAM zrImad upAdhyAyajI mahArAja kahe che- prakRta dezaArAdhakapaNAmAM phakta sAdhusAmAcArI niyAmaka nathI, kema ke tema mAnIe to zrAvakone anArAdhaka kahevAno prasaMga Avaze. AnAthI e phalita thayuM ke, pUrvapakSIne sAdhusAmAcArIparAyaNa jIvo dezaArAdhaka che e pramANe sthApana karIne, anyadarzanamAM rahelA jIvone dezaArAdhaka tarIke svIkAravA nathI; jyAre zrImad upAdhyAyajI mahArAjanuM e kahevuM che ke sAdhusAmAcArI pALato hoya ke zrAvakAcAra pALato hoya chatAM dezaArAdhaka hoI zake ke na paNa hoI zake, ane anyadarzananAM dharmAnuSThAnonuM sevana karato hoya chatAM dezaArAdhaka hoI paNa zake; tethI sAdhusAmAcArI pALato mithyArdaSTi ja dezaArAdhaka hoya ema kahevuM ucita nathI. chatAM sAdhusAmAcA2I pALanAra mithyArdaSTine ja dezaArAdhaka svIkAravAmAM Ave to zrAvako sAdhusAmAcA2InuM pAlana nahi karatA hovAne kAraNe temane anArAdhaka mAnavAno prasaMga Ave.
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________ 18 ArAdhaka-virAdhaka caturbhagI TIkA - . nanu teSAmArAdhakatve'pi sarvArAdhakatvaM syAditi cet? syAdeva zrutazIladezApekSayA, zIlarUpadezaprabhedApekSayA tu na syAditi kiM nazchidyate? TIkArya - nA...nachida?' - ahIM pUrvapakSI A pramANe kahe ke teonuM zrAvakonuM, ArAdhakapaNuM mAne chate paNa sarvaArAdhakapaNAno prasaMga Avaze. teno uttara ApatAM graMthakAra kahe che ke, zrata-zIlarUpa dezanI apekSAe sarvaArAdhakapaNuM thAya ja, paraMtu zIlarUpa dezanA (sarvaviratirUpa) prabhedanI apekSAe (sarvaArAdhakapaNuM) nahi thAya, ethI karIne amane koI Apatti nathI. vivecana : - ahIM pUrvapakSI A pramANe kahe ke, ArAdhaka-virAdhanapaNAnA svIkAramAM phakata sAdhusAmAcArIne taMtrarUpe svIkAravAmAM na Ave to zrAvakone paNa sarvaArAdhaka mAnavAno prasaMga Avaze. kema ke zrAvako samyagudRSTi che tethI temanAmAM zrata che ane dezaviratinuM pAlana kare che tethI temanAmAM zIla paNa che, mATe zrata ane zIlarUpa bane dezanA teo ArAdhaka che, mATe temane sarvaArAdhaka mAnavAno prasaMga Avaze. tenA javAbarUpe zrImad upAdhyAyajI mahArAja kahe che- zruta ane zIlarUpa dezanI apekSAe zrAvakone sarvaArAdhaka mAnavAmAM koI doSa nathI, kema ke temAM samyapha zrata che ane dezaviratirUpa samyapha zIla paNa che. tethI te apekSAe teo sarvaArAdhaka che. ' ahIM prazna thAya ke zrAvakomAM dezathI ja virati che tethI avirati paNa che, mATe temane sarvaArAdhaka kahevA kaI rIte ucita gaNAya? tethI kahe che- zIlarUpa dezanA prabhedanI=peTAbhedanI, apekSAe zrAvako sarvaArAdhaka nathI arthAt zruta ane zIlamAM zIlarUpa je deza che tenA bhedamAM sarvaviratirUpa je deza che te apekSAe teo ArAdhaka nathI. mATe zIlanA sarvaviratirUpa prabhedanI apekSAe teo sarvaArAdhaka nathI, paraMtu dezavirAdhaka che ema ame mAnIe chIe, mATe koI doSa nathI.
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________ ArAdhaka-virAdhaka caturbhagI TI: nanu jinoktAnuSThAnasya dezArAdhakatAyAM tantratve praNigadyamAne ko doSaH iti cet? na ko'pi doSaH, kevalaM dravyaliMgavatAmeva tathAtvamiti vRthA kadAgrahaH, mitrAdidRSTimatAmavedyasaMvedyapadasthAnAmapyapunarbandhakAdhucitatattattantroktakriyAkAriNAM vinivRttakutarkagrahANAM mArgAnusAriNAmadhyAtmabhAvanArUpasya vyavahAratastAttvikasya kulayogyAdhucitAnuSThAnasya citrA tu dezanaiteSAM syAd vine yAnuguNyataH / . yasmAdete mahAtmAno bhavavyAdhibhiSagvarAH // 134 // .. ityAdinA granthena yogadRSTisamuccayAdau tattvato jinoktatvasya suprasiddhatvAd, iti haribhadragranthA'paricayavilasitametad yad bhavAbhinandinAM khyAtilAbhAdyarthinAM gRhItadravyaliGgAnAM sakRdAvarttanAdidUratarabhUmibhAjAM dezArAdhakatvamanabhimatamaGgIkriyate, atAdRzAM cA'punarbandhakAdInAM mitrAdidRSTimatAmabhimataM tannAGgIkriyata iti| ToDArtha : 'nanu...iti cet?' - pUrvapakSI cha deshmaa2|5759mi noti anuSThAnanu taMtrapaNuM kahevAmAM zuM doSa che? arthAt jinokta anuSThAnane niyAmaka svIkAravAmAM zuM hoSa cha? 'na ko'pi doSa.....tannAGgIkriyata iti|' - teno uttara bhApatai aNth|2 4 cha / koI doSa nathI; phakta dravyaliMgavALAne ja tathApaNuM dezaArAdhakapaNuM che, e prakAre khoTo kadAgraha che. kema ke mitrAdidaSTivALA, adyasaMvedyapadamAM rahelA paNa apunabaMdhakAdine ucita te te taMtramAM=darzanamAM, kahelI kriyAne karanArA, jemano kutarka=kadAgraha, nivartana pAmyo che evA mArgAnusArI jIvonA, adhyAtma-bhAvanArUpa vyavahArathI= vyavahAranayathI, tAttvika, kulayogI Adine ucita anuSThAnanuM, "eonI te te darzananA Adya sthApakonI, dezanA ziSyone anusarIne citra judA judA prakAranI, hoya che, je kAraNathI A mahAtmAo saMsArarUpa vyAdhi mATe zreSTha vaidya samAna che." ItyAdi graMtha vaDe yogadaSTisamuccayAdi graMthomAM tattvathI jinoktapaNAnuM suprasiddhapaNuM che; ethI karIne pUjya haribhadrasUri mahArAjanA graMthanA aparicayano A vilAsa che
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________ 19 ArAdhaka-virAdhaka caturbhAgI (jaina sAdhunI sAmAcArI pALanArane dezaArAdhaka svIkArI zakAya ane anyane na svIkArI zakAya. e ja vAtane spaSTa karatAM 'ya' thI kahe che-) ke bhavAbhinaMdI, khyAtilobhAdinA arthI, gRhatidravyaliMgavALA, eka AvartanAdi dUratara bhUmimAM rahelA=zaramAvarta bahAra rahelA, evA jIvone dezaArAdhakapaNuM anabhimata hovA chatAM (jeo) svIkAra kare che, ane je tevA nathI evA mitrAdidaSTivALA apunabaMdhakAdine abhimata te=dezaArAdhakapaNuM, svIkAra karatA nathI. (je teono pUjya haribhadrasUri mahArAjanA graMthanA aparicayano vilAsa che.) vivecana - pUrvamAM sthApana karyuM ke dravyAjJAnA rAdhanathI dezaArAdhaka che, tyAM pUrvapakSI zaMkA kare che ke jinokta anuSThAnane dezaArAdhakamAM niyAmaka svIkAravAmAM zuM doSa che? pUrvapakSIno Azaya e che ke bhagavAne kahelA anuSThAnanI AcaraNA karanArA dezaArAdhaka hoI zake, anyadarzananA anuSThAnanI AcaraNA karanArA dezaArAdhaka hoI na zake tema mAno to zuM doSa che? teno uttara ApatAM zrImad upAdhyAyajI mahArAjA kahe che ke koI doSa nathI; phakta jainadarzananuM dravyaliMga jeoe grahaNa karela che teo dezaArAdhaka che, anya nahi, e prakArano kadAgraha khoTo che. kema ke mitrAdi cAra daSTivALA, avedyasaMvedyapadamAM rahelA paNa apunabaMdhakAdine ucita che te darzanamAM kahelI kriyAne karanArA, kutarkanI pakaDa vinAnA mArgAnusArI jIvonA adhyAtma-bhAvanArUpa vyavahAranayathI tAttvika kula yogI Adine ucita anuSThAnane "vitrAtu bhavavyAdhiSivara:ItyAdi graMtha vaDe yogadaSTisamuccaya Adi graMthomAM tattvathI jinokta kahela che. ethI karIne pUjaya haribhadrasUrimahArAjAnA yogadaSTi graMthanA aparicayathI A prakArano kadAgraha che ke jainasAdhunI sAmAcArI pALanArane dezaArAdhaka svIkArI zakAya, anyane nahi. Azaya e che ke kutarkarUpa kadAgraha gayelo hovAne kAraNe anyadarzanamAM rahelA jIvo mitrAdi cAra daSTi sudhI yoganI bhUmikAne pAme che te vakhate, pUrepUro viveka nahi hovAne kAraNe maMdakakSAnuM mithyAtva teone hoya che, tethI teo avedhasaMvedyapadamAM che to paNa, teonI anyadarzananI kriyA apunabaMdhakAdi bhUmikAne ucita che, ane te kriyAo ratnatrayIrUpa mokSamArgane sanmukhabhAvavALI che, tethI dravyathI mArgAnusArIkriyA che. ane tevI kriyA karanArAo vyavahAranayathI tAttvika adhyAtma- bhAvanArUpa kriyA karanArA che, ane teonI te kriyAo kulayogI Adine ucita anuSThAnarUpa che. ane
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________ ArAdhaka-virAdhaka caturthaMgI 20 tethI vyavahAranayathI te kriyAo anyadarzananI hovA chatAM tattvathI jinokta che; e prakAre yogadRSTi graMthanA kathanathI siddha thAya che. AnAthI e phalita thayuM ke kadAgraha vagaranA anyadarzananI kriyA karanArA paNa vAstavika rIte jinokta anuSThAna karI rahelA che, mATe teone dezaArAdhaka svIkAravAmAM koI doSa nathI; paraMtu jaina sAdhusAmAcArI pALanArane dezaArAdhaka mAnavA ane anyadarzananI kriyA karanArane dezaArAdhaka na mAnavA e ja kadAgraha che. ahIM yogadRSTisamuccaya zloka 134mAM "citrA ..... mavavyAdhimiSa vA:' ema kahyuM che, teno bhAva e che ke, cothI dRSTivALA jIvo asaha vagaranA hoya che ane sUkSmabodha pAmavAnI ati najIkanI bhUmikAmAM hoI tevA jIvo kapilAdinI nityadezanA ke bauddhAdinI anityadezanA joIne vicAre che ke ''A badhA mahAtmAo arthAt kapila, bauddhAdi te te darzananA AdyapraNetAo sarvajJa che, tethI tattvane jANanArA hoya che. Ama chatAM kapila padArthane nitya kahe che ane buddha padArthane anitya kahe che, te kaI rIte saMgata thAya?" tethI cothI dRSTivALA jIvo vicAre che ke, sarvajJa pUrNa padArthane jANanArA hoya, mATe jo teo sarvajJa hoya to padArthane nitya- anitya ubhayarUpa avazya jANe. Ama chatAM, tevA tevA prakAranA jIvone anurUpa te te mahAtmAoe tevI tevI dezanA ApI che, kema ke kapilAdi mahAtmAo bhavarUpI vyAdhine maTADavA mATe suvaidya jevA che. suvaidya jema rogInA vyAdhine anurUpa auSadha Ape, tema, je jIvone 'huM anitya chuM to pachI mAre sAdhanA karavAnI zuM jarUra che' tevA prakArano bhrama che te jIvonA tevA bhramane dUra karavA mATe kapile 'nityanI dezanA' ApI che; ane je jIvone evo bhrama che ke 'A jagatamAM vartatA padArtho badhA zAzvata che', tethI Atmahitane choDIne bhautika jagatamAM yatnazIla che tevA jIvone 'te sarva padArtho kSaNika che' te batAvavA arthe ja buddhe 'anityanI dezanA' ApI che. A prakAranA samAlocanathI cothI dRSTivALA jIvo sarvadarzananA te te vacanone joDatA hoya che ane te joDIne koI darzana pratye kadAgraha vagara sAcA tattva pratye pakSapAtavALA hoya che. tevA jIvonI A madhyasthatA samyaktvanI prAptinuM atiAsanna kAraNa che. tevA jIvo te te darzanamAM kahelI je yama-niyamAdinI kriyA kare che te dUra-dUravartI paNa mokSamArganuM kAraNa bane che, tethI teonI te kriyAne jinokta kahela che. ane cothI dRSTi pUrvanI prathama traNa dRSTivALA jIvonI kriyAne paNa te ja rIte jinokta jANavI. pUrvamAM kahyuM ke pUjya haribhadrasUrimahArAjAnA graMthanA aparicayane kAraNe anyadarzanavALAnI kriyAne pUrvapakSI dezaArAdhakarUpe svIkArato nathI, e ja vAtane
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________ 21 ArAdhaka-virAdhaka catabhaMgI spaSTa karatAM kahe che "khavAmina' - je jIvo bhavAbhinaMdI che, A lokamAM khyAti ke bhautika padArthanA lAbhanA arthI che ke paralokanA bhautika sukhanA lAbhanA arthI che, ane te sukha meLavavA mATe jaina sAdhupaNuM grahaNa karela che, eka AvartathI dUratara bhUmikAmAM arthAt caramAvartanI bahAramAM, rahelA che tevA jIvo dezaArAdhaka nathI; to paNa teo jaina sAdhvAcAro pALe che mATe dezaArAdhaka che ema pUrvapakSI svIkAre che. ane jeo bhavAbhinaMdI nathI paraMtu mitrAdaSTimAM rahelA che tevA anyadarzanamAM rahelA apunabaMdhakajIvo jaina sAdhusAmAcArI pALatA nathI mATe teo dezaArAdhaka nathI ema pUrvapakSI kahe che, paraMtu vAstavika rIte ArAdhaka-virAdhaka caturbhagImAM tevA jIvone dezaArAdhaka kahelA che. tethI pUrvapakSIno A bhrama che ke yogamArgathI ati dUra rahelA evA jainasAdhvAcArane pALanArA dezaArAdhaka che, ane bhAvayogamArgathI ati Asanna evA dravyayogamArgamAM rahelA ane anyadarzananI kriyA karanArA jaina sAdhusAmAcArI pALatA nathI mATe dezaArAdhaka nathI. ahIM sakRta AvartanAdithI gAviM' padathI e grahaNa karavuM che ke eka AvartanathI dUra bhUmikAvALA=caramAvartathI bahAra rahelA, dezaArAdhaka nathI paNa eka AvartanamAM= caramAvartamAM rahelA, evA paNa bhAvathI yogamArganI dUratara bhUmikAmAM rahelA jamAli Adi paNa dezaArAdhakanathI. tethI e prApta thAya ke jeo anivartanIya asagrahavALA che tevA jIvo bhAvathI yogamArganI dUratara bhUmikAvALA che ane teo dezaArAdhaka nathI. vizeSArtha: . * je jIvone anivartinIya evo asagraha nathI teo te darzananI rucivALA hovA chatAM paNa tattvanA pakSapAtI che. jo ke teone sUkSmabodha pragaTyo nathI tethI paripUrNa yathArtha tattva jANI zakatA nathI, to paNa te te darzanamAM vartatI ucita pravRttirUpa je je yama-niyamAdinI kriyAo teo kare che, te sarva kriyAo vAstavika rIte bhagavAnanA vacanomAMthI ja AvelI che. kema ke bhagavAne ahiMsAdi vrato batAvela che ane te ahiMsAdi vratonuM ja teo pAlana kare che. tethI teonI te kriyAo tattvathI jinokta che, mATe teo dezaArAdhaka che ema svIkAravAmAM koI doSa nathI.
Page #33
--------------------------------------------------------------------------
________________ ArAdhaka-virAdhaka caturbhagI | 22 TIkA:- ___ na ca bAlatapasvipadena dravyaliGgI kvacidapi vyapadizyate'pIti ytkinycidetd| na caivaM zIlena dezArAdhakasya sato bAlatapasvinastanmArgatyAjanena jainamArgavyavasthApanA'nupapattiH, utkRSTakriyAsaMpattaye'pakRSTakriyAtyAjane'pyArAdhakatamatvasya lokazAstrasiddhatvAt, loke kSudravANijyaparityAgena ratnavANijyAdarAt, zAstre ca sthavirakalpikAdisAmAcArIparityAgena jinklpaadisaamaacaaryaadraaditi| utthAna: prastuta zloka-ranI avataraNikAmAM pUrvapakSIe kahela ke bAlatapasvI' padathI anyadarzanavALAnuM grahaNa na thaI zake, paraMtu gItArtha ke gItArthanizrita evA jinokta sAdhusAmAcArInuM pAlana karatA mithyAdaSTinuM ja grahaNa thaI zake, tenuM nirAkaraNa pUrvanA kathanathI thaI gayuM. to paNa te vAtane vadhu spaSTa karavA arthe graMthakArazrI kahe che TIkAryaH nA...yati '- ane bAlatapasvI padathI dravyaliMgI=jaina sAdhvAcAro pALatA evA dravyaliMgI, zAstramAM kayAMya paNa vyapadeza karAtA paNa nathI. ethI A bAlatapasvI padathI anyadarzanavALA grahaNa na thAya ane dravyaliMgI ja grahaNa thAya e, yatkiMcitra artha vagaranuM che. ra vaivaMtAmArAvAviti' - ane e pramANe anyadarzanamAM rahelA paNa jIvo dezaArAdhaka che e pramANe, zIlavaDe dezaArAdhaka hote chate bAlatapasvIone te mArgano tyAga karAvavA dvArA jainamArganI vyavasthApanAnI anupatti thaze emana kahevuM, kema ke utkRSTa kriyAnI saMpatti mATe apakRSTa kriyAno tyAga karAvavAmAM paNa ArAdhakatamapaNAnuM zreSTha ArAdhakapaNAnuM loka ane zAstramAM siddhapaNuM che. kema ke lokamAM zudravANijyanA= zudravyApAranA, parityAgathI ratnavANijayanotraratnanA vyApArano Adara che, ane zAstramAM sthavirakalpikAdi sAmAcArInA parityAgathI jinakalpAdi sAmAcArIno Adara che. vivecana - pUrvapakSIne bAlatapasvI' padathI jaina sAdhunA AcAranuM pAlana karatA dravyaliMgInuM
Page #34
--------------------------------------------------------------------------
________________ 23 ArAdhaka-virAdhaka caturbhAgI TIkA nanu yadyapunarbandhakAdayo'pi mArgAnusArikriyArUpazIlenAnyaliGgasthA api dezArAdhakA iSyante tadA'viratasamyagdRSTirapi dezArAdhakaH sutarAM syAt, tasyApi mArgAnusArikriyAyAH zuzrUSAdirUpAyA yogabinduprasiddhatvAditi cet? satyam, sthUlabodhavatAM mitrAdidRSTibhAjAM svocitasthUlakriyAyA zIlavattve'pyaviratasamyagdRzaH sUkSmabodhavataH svocitalokottarasUkSmazIlAbhAvAd, anyathA dezaviratyAdiguNasthAnAvAptyA'viratatvavyAghAtAt,zuzrUSAdikriyAyAzca zrutAGgatayA grahaNa iSTa che. tenuM nirAkaraNa karatAM graMthakAra kahe che ke "bAlatapasvI' padathI dravyaliMgIno zAstramAM kyAMya paNa ullekha karyo nathI, tethI bAlatapasvI padathI anyadarzanavALA apunabaMdhaka jIvonuM grahaNa na thAya ane dravyaliMgI ja grahaNa thAya e kathana artha vagaranuM ahIM koI prazna kare ke zIla vaDe dezaArAdhakapaNuM mAno cho, to bAlatapasvIone te mArga choDAvIne jainamArgamAM joDo cho te vyavasthApanA saMgata nahi thAya. teno uttara ApatAM graMthakArazrI kahe che ke, ema na kahevuM, kema ke utkRSTa kriyAnI prApti mATe apaDa kriyAno tyAga karAvavAmAM paNa zreSTha ArAdhakapaNe lokamAM ane zAstramAM prasiddha che. te A rIte zudravyApArano tyAga ratnanA vepAra mATe lokamAM jovA maLe che, ane zAstramAM paNa sthavirakalpanI sAmAcArIno tyAga karI jinakalpanI sAmAcArIno svIkAra karavArUpa Adara jovA maLe che. mATe anyadarzanamAM rahelA jIvone jainamArgamAM joDavA mATe te mArgano tyAga karAvavo asaMgata nathI. TIkAH na zIllAmAvA' - pUrvapakSI zaMkA karatAM A pramANe kahe che ke, jo apunabaMdhakAdi jIvo paNa mArgAnusArIkriyArUpa zIla dvArA anyaliMgamAM rahelA paNa dezaArAdhaka Iccho cho, to aviratasamyagRSTi paNa nakkI dezaArAdhaka thaze. kema ke temanI paNa= aviratasamyagadaSTinI paNa, zuzruSAdirUpa mArgAnusArI kriyAnuM yogabiMdu graMthamAM prasiddhapaNuM che. teno asvIkAra karatAM"satyam'thI graMthakAra kahe che ke pUrvapakSInI vAta sAcI che, arthAt mArgAnusArIkriyArUpa zIla vaDe jema apunabaMdhakAdi dezaArAdhaka che, tema mArgAnusArIkriyArUpazuzruSAdirUpa zIla vaDe aviratasamyagadaSTine paNa zIlarUpa dezano ArAdhaka mAnavo paDe. paraMtu skUlabodhavALA mitrAdidaSTimAM rahelA jIvone
Page #35
--------------------------------------------------------------------------
________________ ArAdhaka-virAdhaka caturbhagI tattvataH zrutAntarbhAvena zIlatvenA'vivakSaNAdakaraNaniyamopakAripApanivRtteH shiilaarthtvaat| svaucita sthUlakriyAnuM zIlavAnapaNuM hovA chatAM paNa sUkSmabodhavALA aviratasamyagadRSTi jIvone svaucita lokottara sUkSma zIlano abhAva che. 'anyathA leza.....vyAdhAtAt' - anyathA=aviratasamyagRSTine zuzruSAdirUpa mArgAnusArIkriyAne kAraNe zIlavALA svIkAravAmAM Ave to temane paNa dezavirati Adi guNasthAnaka svIkAranI prApti thavAne kAraNe aviratapaNAno vyAghAta thaze. tethI lokottara sUkSmazIlanI apekSAe temanAmAM zIlano abhAva mAnavo ucita che. tethI aviratasamyagdaSTine zIlarUpa dezano ArAdhaka mAnavAnI Apatti nahIM Ave. utthAna: ahIM prazna thAya ke jema samyagudRSTimAM dezaviratinA abhAvanI apekSAe zIlano abhAva kahIne dezavirAdhaka tame kaho cho tema zuzruSAdi kriyArUpa zIlane AzrayIne dezaArAdhaka paNa kahI zakAze. tethI kahe che TIkArya - zuzruSAdizItrAIvAta' - zuzruSAdi kriyAnuM zrutAMgANuM hovAthI arthAta zuzruSAdi kriyA mRtanuM aMga hovAthI tattvathI (teno) zrutamAM aMtarbhAva thavAne kAraNe zIlapaNArUpe tenI vivakSA karI nathI, paraMtu akaraNaniyamamAM upakArI evA pApanI nivRttinuM zIlArthapaNuM che, arthAt pApanI nivRttine zIlarUpe svIkArela che. tethI samyagdaSTine dezavirAdhaka kahela che ane anyadarzanavALA yama-niyamanA pALanArAone paNa dezaArAdhaka kahela che. * "rezaviratyAlithiAnAvAyA' ahIM "Adi' padathI sarvavirati guNasthAnakanuM grahaNa karavuM. *"zraNAiiAyAza' ahIM "Adi padathI saMvijJapAkSikanI sAdhvAcAranI kriyA grahaNa karavI.
Page #36
--------------------------------------------------------------------------
________________ 25 ArAdhaka-virAdhaka caturbhAgI vivecana: pUrvamAM sthApana karyuM e rIte bAhya AcArathI anyadarzananI kriyA karanArAo paNa dezaArAdhaka che tyAM pUrvapakSI zaMkA kare che ke, A rIte apunabaMdhakAdi jIvo paNa mArgAnusArIkriyArUpa zIla dvArA anyaliMgamAM rahelA hovA chatAM paNa dezaArAdhaka tarIke Iccho cho, to aviratasamyagudRSTi paNa nakkI dezaArAdhaka thaze. kema ke zuzruSAdirUpa mArgAnusArIkriyA aviratasamyagRSTimAM che, e pramANe yogabiMdumAM prasiddha che. teno uttara ApatAM graMthakAra kahe che tArI vAta sAcI che, zuzruSAdirUpa mArgAnusArI kriyAnI apekSAe aviratasamyagdaSTine dezaArAdhaka svIkAravAmAM koI vAMdho nathI, paraMtu viziSTavivaphA karIne teo zIlarUpa dezanI ArAdhanA karatA nathI e batAvavA mATe teone dezavirAdhaka kahela che. ane te ja batAve che. skUlabodhavALA mitrAdi daSTimAM rahelA jIvo svaucita sthUlakriyAmAM yatna kare che tene kAraNe teo zIlavALA che; jayAre aviratasamyagraSTi jIvo sUkSmabodhavALA che paraMtu te sUkSmabodhane anukULa evuM lokottara sUkSma zIla teone nathI. tethI svocita lokottara zIlanI vipakSo karIne zIlarUpa dezanI apekSAe teone dezavirAdhaka kahela che. ane AvuM na mAnIe to, arthAt skUlabodhavALA mitrAdi daSTivALA jIvone svabodhane ucita sthUlakriyAne kAraNe zIlavALA svIkAryA, tema aviratasamyagRSTi jIvone zuzruSAdirUpa mArgAnusArIkriyAne kAraNe zIlavALA svIkAravAmAM Ave to, aviratasamyagRSTine paNa dezavirati Adi guNasthAnakanI prApti thavAne kAraNe aviratasamyagRSTimAM rahela aviratapaNAno vyAghAta thaze, arthAta aviratasamyagadaSTine paNa dezavirati ke sarvavirati guNasthAnaka svIkAravAnI Apatti Avaze. te A rIte-jeo saMvijJapAkSika che teo sAdhvAcAranI kriyAo kare che to paNa sUkSmabodhane anurUpa teonI sAdhvAcAranI kriyA nathI, tethI teo sAdhuvezamAM hovA chatAM aviratasamyagdaSTirUpa cothAguNasthAnakamAM che. paraMtu sthUlathI mArgAnusArIkriyA teo kare che te apekSAe teone zIlavALA kahIe to sarvaviratirUpa zIla teone svIkAravAnI Apatti Avaze. vaLI jemaNe dezavirati grahaNa karela nathI ane aviratasamyagdaSTi che teo zAstrazravaNAdi kriyA kare che te apekSAe teone zIlavALA kahIe to dezaviratirUpa zIla teone svIkAravAnI Apatti Avaze. * ahIM prazna thAya ke zuzruSAdi kriyAo mArgAnusArI che chatAM aviratasamyagdaSTinI - te kriyAone zIlarUpe grahaNa na karo to teone zuzruSAdi kriyAnI vivaphA kaI rIte thaI zake? tethI kahe che- aviratasamyagRSTinI zuzruSAdi kriyAo zrutanuM aMga che,
Page #37
--------------------------------------------------------------------------
________________ ArAdhaka-virAdhaka caturbhAgI arthAt samyagudRSTimAM vartatA zrutajJAnanI vRddhinuM kAraNa che; tethI tattvathI temanI zuzruSAdi kriyAono zrutamAM ja aMtarbhAva karela che. mATe zrutarUpa aMzane AzrayIne aviratasamyagudaSTi jIvo ArAdhaka hovAthI zrutathI anya zIlarUpa aMzane AzrayIne ja teone dezavirAdhaka kahela che, ane te zuzruSAdi kriyAno zrutamAM aMtarbhAva karIne zIla tarIke zuzruSAdinI vivaphA karela nathI, paraMtu pApanA akaraNaniyamamAM upakArI evA pApanI nivRttine zIlarUpe svIkArela che. arthAt samyagRSTi jIvo ahiMsAdi vrato dezathI ke sarvathI pALatA hoya to te pApanI nivRttirUpa che ane tene AzrayIne ja teone zIlanA ArAdhaka svIkArela che. tethI ja je samyagRSTi jIvo dezavirativALA ke sarvavirativALA che teone zIlarUpa dezane AzrayIne sarvaArAdhaka kahyA che, ane je samyagudRSTi jIvo dezathI ke sarvathI ahiMsAdi vratone pALatA nathI teone zIlarUpa dezanI apekSAe dezavirAdhaka kahela che. vizeSArtha: aviratasamyagudRSTi jIvane cAritramohanIyanI prakRtirUpa anaMtAnubaMdhInA kSayopazamathI zuzruSAdirUpa mArgAnusArI kriyAnI prApti che, tethI nizcayanayathI aviratasamyagadaSTi jIvane cothAguNasthAnake zIla avazya che. kema ke nizcayanayanI jovAnI sUkSmadaSTi hovAthI anaMtAnubaMdhInA kSayopazamajanya alpa paNa cAritranI te na cAritra tarIke vivakSA kare che, paraMtu vyavahAranaya alpa cAritranI vivaphA nahi karato hovAne kAraNe te naya dezavirati guNasthAnakathI cAritrane svIkAre che ane te cAritra akaraNaniyamanA upakArI evA hiMsAdi pApanI nivRttirUpa che, zuzruSAdirUpa nathI. apunabaMdhaka jIvone sthUla bodha hovAnA kAraNe te bodhane ucita sthUlahiMsAdinI nivRttirUpa yamAdinI prApti mitrAdi daSTimAM hoya che, jayAre sUkSmabodhavALA aviratasamyaguSTi jIvane te yamAdinI prAptinA viSayamAM jevo sUkSmabodha hoya che tene anurUpa yamAdinI prApti dezavirati guNasthAnake ja thAya che. aviratasamyagadaSTi jIvane anaMtAnubaMdhInA kSayopazamathI zuzruSAdirUpa je mArgAnusArI kriyAnI prApti thAya che, te yadyapi zIlarUpa hovA chatAM samyakatvanI sAthe avinAbhAvI che. tethI tene je zrutanI prApti thAya che tene samyagu pariNAma pamADavAmAM te zuzruSAdi aMgarUpa=kAraNarUpa che, eTale ke aviratasamyagRSTijIva zuzruSAdi guNane kAraNe samyakazruta kemithyAzrutane samyapha rIte pariNAma pamADI zake che. tethI mArganusArakriyArUpa zuzruSAdino zrutanuM aMga hovAne kAraNe zrutamAM aMtarbhAva karIne zIlarUpe tenI virakSA karela nathI.
Page #38
--------------------------------------------------------------------------
________________ ArAdhaka-virAdhaka caturbhagI TIkA - atha tathApi zIlavato'zrutavato dezArAdhakatvaM kathaM, mitrAdidRSTibhAvino dravyazIlasya tAdRzadravyazrutanAntarIyakatvAt? iti cet? na, zrutazabdenAtra bhAvazrutasyaiva zIlazabdena ca mArgAnusArikriyAmAtrasyaiva grahaNAt, svatantraparibhASAyA aparyanuyojyatvAd anyathA dravyaliGgavatAmabhavyAdInAmapi zrutaprAptyA srvaaraadhktaaptteH| TIkArca - "ma....?' - pUrvapakSI kahe che ke to paNa=uparanA kathana pramANe aviratasamyagadaSTi dezaArAdhaka nathI ema sthApana thAya che to paNa, zIlavALA ane azrutavALAne dezaArAdhakapaNuM kevI rIte ghaTe? kema ke mitrAdidaSTibhAvI dravyazIlanuM tAdaza dravyazIlane anurUpa evA, dravyakRtanI sAthe avinAbhAvipaNuM che. ", zrutazadvainAtra t' - teno uttara ApatA graMthakAra kahe che ke ema na kahevuM, kema ke zrutazabdathI ahIM-ArAdhaka-virAdhaka-caturbhagImAM, bhAvaRRtanuM ja ane zIlazabdathI mArganusArakriyAmAtranuM ja grahaNa che. utthAna: ahIM prazna thAya ke zrutazabdathI bhAvakRta ja kema grahaNa karyuM? dravyazrutanuM grahaNa kema na karyuM? tethI kahe cheTIkArya : svataMtra...maparvanuyorjatvA' - svaMtatra paribhASAmAM praznano avakAza nathI, mATe zruta tarIke bhAvakRtanuM ja grahaNa che. 'acathA...sAthatApa:' - zrutazabdathI bhAvakRtanuM grahaNa na karatAM dravyazratane paNa grahaNa karIe to dravyaliMgavALA abhavyAdine paNa zrutanI prApti hovAthI sarvaArAdhakanI Apatti Avaze. tethI zrutazabdathI bhAvakRtanuM ja grahaNa che. vivecana - pUrvapakSI kahe che ke uparanA kathana pramANe aviratasamyagudRSTi jIvo dezaArAdhaka nathI ema sthApana thAya che, to paNa je apunabaMdhaka jIvo zIlavALA ane azrutavALA che teone dezaArAdhaka kevI rIte kahI zakAya? arthAt na kahI zakAya. kema ke mitrAdidaSTimAM rahelA evA dravyazIlavALAne dravyazIlane anurUpa evuM dravyazruta
Page #39
--------------------------------------------------------------------------
________________ ArAdhaka-virAdhaka caturbhAgI avinAbhAvI hoya che. Azaya e che ke mitrAdi cAre daSTimAM je dRSTi padArtha che teno arthasaMvRddhAto votho vRSTirityafmIyate sAcI zraddhApUrvakano bodha te dRSTi che. e prakAranA yogadaSTisamuccaya zloka-17nA kathanathI mitrAdi daSTivALAne bhAvazrutanA kAraNabhUta evuM dravyazruta avazya hoya che ane te dravyazrutane anurUpa teomAM zIla hoya che. tethI mArgAnusArI zIlane AzrayIne teone dezaArAdhaka kahevAmAM Ave to bhAvakRtanA kAraNabhUta evA dravyazrutane AzrayIne paNa teone ArAdhaka svIkAravA joIe. tethI apunabaMdhaka jIvo zIla ane zruta ubhaya aMzanA ArAdhaka thavAthI teone sarvaArAdhaka svIkAravA paDaze. A ApattinuM nirAkaraNa karatAM graMthakAra kahe che ke ema na kahevuM, kema ke prastuta caturbhagImAM 'zruta' zabdathI bhAvasRtanuM ja grahaNa karela che ane 'zIla'zabdathI mArgAnusArIkriyAmAtranuM grahaNa karela che. arthAt bhAvamArgAnusArIkriyA ane bhAvamArgAnusArIkriyAnA kAraNabhUta evI dravyamArgAnusArI kriyAnuM paNa "zIla'zabdathI grahaNa karela che. tethI mitrAdidaSTivALA jIvomAM bhAvakRta nahi hovAne kAraNe zrutarUpa dezanI apekSAe teo ArAdhaka nathI, jayAre bhAvamArgAnusArI kriyA nahi hovA chatAM bhAvanA kAraNabhUta evI dravyamArgAnusArI kriyA teomAM che, te apekSAe teo ArAdhaka che. tethI mitrAdidaSTivALA jIvo dezaArAdhaka che. '' ahIM prazna thAya ke "zruta zabdathI jema bhAvadyutanuM grahaNa karyuM tema "zIla'zabdathI bhAvazIlanuM ja grahaNa kema na karyuM? athavA to "zIla zabdathI, mArgAnusArIkriyAmAtra grahaNa karI tema "zrata' zabdathI paNa bhAvazrutanA kAraNabhUta evuM dravyazruta paNa kema grahaNa na karyuM? tethI kahe che graMthakAre je paribhASA karI che te paribhASA karavAmAM teo svataMtra che, tethI A prakAranI paribhASA kema karI evo prazna thaI zake nahi. kema ke ArAdhaka-virAdhaka caturbhagImAM 'zIlazabdathI zIlasAmAnyanI vivakSA karI ane zruta zabdathI bhAvakRtanI vivakSA karI bhagavatIsUtramAM caturbhagI pADela che, tethI te paribhASA karavAnI graMthakAranI vivekSA che. mATe svataMtra paribhASAmAM A Ama kema? evA praznano avakAza nathI. ane A prakAranI paribhASA na svIkAravAmAM Ave to, dravyaliMgavALA evA abhavyAdine paNa zratanI prAptithI sarvaArAdhaka mAnavAnI Apatti Avaze. kema ke abhavyAdi paNa dIkSA laIne zrutajJAna bhaNe che ane dravyakriyAo paNa kare che. tethI jo graMthakAra potAnI vizeSa paribhASA karIne caturbhagI na pADatA hoya ane bAhya AcaraNA mAtrathI zIlanuM grahaNa karatA hoya ane zAstra bhaNavArUpa bodha mAtrathI zrutanuM grahaNa
Page #40
--------------------------------------------------------------------------
________________ 29 ArAdhaka-virAdhaka caturbhagI TIkA: atha zrutApekSayA dezArAdhakatvamazIlavataH zrutavatazca kiM na syAt? iti cet? tasyeha sato'pyavivakSaNAt, dvitIyavratanirvAharUpasya ca tasya tattvataH shiilaaraadhktvpryvsittvaaditi||2|| karatA hoya, to abhavya ane caramAvarta bahAranA ke caramAvartanI aMdara rahelA anivartinIya evA asahavALA jIvone sarvaArAdhaka mAnavAnI Apatti Avaze. TIkArya : 'atha....gharthasitavAhitiArA' - pUrvapakSI zaMkA karatAM kahe che ke ArAdhakavirAdhaka caturbhagImAM jema zIlanI apekSAe dezaArAdhakapaNuM grahaNa karyuM, tema zrutanI apekSAe azIlavALA ane zratavALA evA aviratasamyagadaSTine dezaArAdhakapaNuM kema grahaNa nahi thAya? tethI graMthakAra kahe che ke zrutanI apekSAe aviratasamyagadaSTine dezaArAdhakapaNuM hovAchatAM paNa tenI ahIM ArAdhaka-virAdhaka caturbhagImAM, vivakSA karela nathI. ane dvitIya vratanA nirvAharUpa evA tenuM mRtavALAnuM, zIlaArAdhakamAM paryavasitapaNuM che, arthAt zIlaArAdhakamAM teno samAveza thAya che. tethI zrutanI apekSAe aviratasamyagRSTine dezaArAdhaka kahevA ucita nathI.rA vivecana - pUrvapakSI zaMkA kare che ke ArAdhaka-virAdhaka caturbhagImAM jema zIlanI apekSAe apunabaMdhaka jIvone dezaArAdhaka kaho cho tema zrutanI apekSAe aviratasamyagdaSTi jIvane dezaArAdhaka kema kahetA nathI? teno uttara ApatAM graMthakArazrI kahe che ke, zrutanI apekSAe aviratasamyagRSTi jIva dezaArAdhaka banI zake, paraMtu ArAdhaka-virAdhaka caturbhagImAM zrutanI apekSAe dezaArAdhakanI vivakSA karela nathI, tethI koI doSa nathI. ane bIjo hetu ApatAM kahe che ke zrutanI apekSAe aviratasamyagdaSTine dezaArAdhaka tarIke levA jatAM aviratasamyadRSTinuM zruta dvitIyavratanA nirvAharUpa hovAne kAraNe tattvathI te zIlaArAdhakamAM paryavasAna pAme che; ethI aviratasamyagRSTine sarvaArAdhaka mAnavAno prasaMga Avaze, te A rIte prastutamAM kRta zabdathI bhAvazruta grahaNa karavAnuM che ane bhAvata tyAre ja saMbhave ke jIvane sanmArgama yathArtha ruci vartatI hoya. aviratasamyagRSTijIvane zruta je arthane je rIte batAve che te prakAranI ruci hoya che, tethI aviratasamyagadaSTi jIvane sanmArga pratye
Page #41
--------------------------------------------------------------------------
________________ ArAdhaka-virAdhaka caturbhAgI avataraNikA: dvitIyabhaGgamapi bAlizAnAM mahatIM vipratipattimapAkartuM vivecytiatyaMta ruci hoya che; ane sanmArganA nAzamAM potAnI koIpaNa pravRtti nimitta na bane tevI kALajI rAkhe che. tethI saMvijJapAkSika jIvo potAnI hinapravRttine joIne anya jIvone sanmArga upara bhrama pedA na thAya te mATe prasaMgane anurUpa potAnI hInatA avazya kahe che, ane jo teo potAnI hInatA na kahe to teomAM samyaktva saMbhave nahi. ane samyaktva na rahe to teo zrutavAna paNa kahI zakAya nahi. tethI teonuM zrata sanmArganA viSayamAM dvitIya vratanA nirvAharUpa hoya che. ' , have jo zIlanI apekSAe vivakSA karIe to saMvijJapAkSika jIvo caturtha guNasthAnakavartI hovAne kAraNe pAMca mahAvrato ke aNuvratorUpa zIla teomAM nahi hovAne kAraNe teo zIlavirAdhaka che, paraMtu zrutanI apekSAe vicAraNA karIe to teo zrutanA ArAdhaka che. ane temanuM zrata bIjA mahAvratanA nirvAharUpa hovAne kAraNe dvitIya vratanA nirvAharUpa zIlanI svIkRti paNa teomAM karavI paDaze. kema ke aviratasamyagRSTine zrutanI sAthe anaMtAnubaMdhInA kSayopazamathI jema zuzruSAdi guNo pragaTe che, tema sanmArganA rakSaNane anukULa dvitIya vratanA nirvAharUpa mArgAnusArI pravRtti paNa anaMtAnubaMdhInA kSayopazamathI thAya che. tethI zrutanI apekSAe vicAraNA karavAmAM Ave to aviratasamyagdaSTine zIlanA ArAdhaka mAnavA paDe, ane tema svIkArIe to dezaArAdhakano bhAMgo prApta thAya nahi. tethI caturbhagInI niSpatti mATe zIlanI apekSAe ja ArAdhaka-virAdhakanI vivaphA karela che. mATe aviratasamyagdaSTinA sUmabodhane anurUpa evA zIlanI apekSAe vicAraNA karatAM pAMca mahAvrata ke aNuvratarUpa zIlanA aMgarUpa dvitIya vrata aviratasamyagdaSTine hotuM nathI, mATe temane zIlanA virAdhaka kahI zakAya, tethI dezavirAdhakano bhAMgo prApta thaI zake che.zA avataraNikArya: prathama bhAMgo dezaArAdhakano batAvyA pachI zAstrIya padArthane jANavAmAM jeo bAliza=bALa jevA che, teonI (bIjA bhAMgAne vize thayelI) moTI vipratipattine dUra karavA mATe bIjA bhAMgAnuM paNa vivecana kare che dhitI maNi' ahIM adhithI e samuccaya thAya che ke prathama bhAMgAnuM vivecana karyuM paNa bIjA bhAMgAnuM paNa vivecana kare che.
Page #42
--------------------------------------------------------------------------
________________ 31 ArAdhaka-virAdhaka caturbhAgI bhagnavratakriyAnAttakriyau dezavirAdhako / kriyAprAdhAnyamAzritya jJAyate paribhASitau // 3 // TIkAH bhgneti| vrataM prANAtipAtaviramaNAdiicchApravRttyAdi, kriyA casaMvegapUrvA tadanugatAcaraNA, tato bhagne vratakriye yena sa tathA, anAttA agRhItA kriyA upalakSaNAd vrataM ca yena sa tathA, bhagnavratakriyazcA'nAttavratakriyazca bhagnavrata[kriyAnAtta kriyau dezavirAdhako paribhASitau jJAyete, prAptasya tasyA'pAlanAd aprApterveti vyavasthitavikalpapradarzanAd bhagnavratakriyasya prAptA'pAlanenA'nAttavratakriyasya cA'prAptyaiva dezavirAdhakatvavyavasthAnAt, zlokArca - kriyAnI pradhAnatAne AzrayIne bhagnavratakriyAvALAarthAtu jeoe grahaNa karela vrata-kriyA bhAMgI nAMkhyAM che tathA anAttavratakriyAvALA arthAtu jeoe vrata- kriyA grahaNa karela nathI, tevA jIvo dezavirAdhaka paribhASita kahelA jaNAya che, arthAt tevA jIvone bhagavatIsUtrakAre dezavirAdhaka kahyA che.3II vivecanaH prathama bhAMgAmAM mArgAnusArI zIlane pradhAna karIne evA zIlavALAne dezaArAdhaka kahela che, ane bIjA bhAgamAM dezavirati ke sarvaviratirUpa vrata ane te vratane anurUpa kriyAne pradhAna karIne zIlarUpa dezanA virAdhaka evA samyagRSTine dezavirAdhaka kahela che. TIkArya:' "vrataMganAradatakriya' - vrata prANAtipAtaviramaNAdirUpa ke je IcchApravRjyAdirUpa che arthAta prANAtipAtaviramaNAdi IcchArUpa hoya ke pravRtti AdirUpa hoya, ane kriyA saMvegapUrvaka tene vratane, anukULa evI AcaraNArUpa che. (ane) vratanakriyAne jeNe bhAMgI nAMkhyAM che te bhagnavratakriya kahevAya, (ane) jeNe vrata ane kriyAnuM grahaNa karyuM nathI te anAvRtakriya kahevAya.
Page #43
--------------------------------------------------------------------------
________________ ArAdhaka-virAdhaka caturbhagI 32 * mULazlokamAM 'manottazciya' zabda che. ahIM vratano ullekha karyo nathI, chatAM upalakSaNathI "vrata'no ullekha samajI levo arthAt vratanuM paNa agrahaNa samajI levuM. 'manavrata[kriyAnAd]....vyavasthAnAta,' - bhagnavaMtakriya ane anAttavratakriya dezavirAdhaka che, evI zAstrIya paribhASA jaNAya che. kema ke prApta evA tenuM vratanuM ane cAritranuM, apAlana hovAthI athavA (cAritranI) aprApti hovAthI e pramANe (prathama zlokamAM dezavirAdhaka bhAMgAmAM bhagavatIsUtramAM kahela saMpradAyanA kathanamAM) vyavasthita vikalpanuM pradarzana hovAthI= vyavasthita vikalpa dekhADyo hovAthI, bhagnavratakriyAvALAnuM prAptanA apAlana vaDe ane agRhIvratakriyAvALAnuM aprAptithI ja dezavirAdhakapaNArUpe vyavasthAna hovAthI A be prakAranA dezavirAdhaka bhagavatIsUtramAM paribhASita kahelA che. *"prANAtipAtaviramAdri' ahIM 'vi' zabdathI mRSAvAdAdinuM grahaNa samajavuM. *'phacchIpravRjyAdri' ahIM 'savi' zabdathI dhairya ane siddhinuM grahaNa samajavuM. vivecanA: ahIM "vrata' zabdathI prANAtipAta Adi pAMca mahAvrato ke aNuvratone grahaNa karavAnAM che, ane te vrato IcchA, pravRtti, dhairya ane siddhirUpa grahaNa karavAnAM che; ane kriyA saMvegapUrvaka te vratone anurUpa AcaraNAsvarUpa grahaNa karavAnI che. dezavirAdhakanA (1) prApta evA cAritranuM apAlana ane (2) cAritranI aprApti A be bheda che. temAM prathama bhedamAM jemaNe dezavirati ke sarvavirati grahaNa karIne bhAMgI nAkhela hoya arthAt prApta evI viratinuM pAlana karatA na hoya tevA jIvo Ave che. jema- sarvavirati grahaNa karIne tene anurUpa kriyAo nahi karanArA saMvijJapAkSika ke dIkSA choDIne vezyAne tyAM rahenArA naMdiSaNamuni bhavratakriyAvALA kahevAya che. ane bhagavAnanA zAsanane pAmyA pachI dezavirati ke sarvavirati jemaNe grahaNa karI nathI evA aviratasamyagRSTi jIvo bIjA bhedamAM Ave che. ahIMyAM vratane anurUpa kriyA saMvegapUrvaka kahI che, tethI jemaNe vrata grahaNa karyA che chatAM saMvegapUrvaka vratane anurUpa kriyAo karI zakatA na hoya tevA jIvo paNa prAyaH karIne dezavirAdhaka prApta thaze. saMvegapUrvaka vratane anurUpa kriyAo karIne jeo vratono pariNAma potAnAmAM pedA kare che, ane vratonuM pAlana kare che, te pAlana IcchA-pravRjyAdi cAra bhedavALuM hoya che.
Page #44
--------------------------------------------------------------------------
________________ 33 ArAdhaka-virAdhaka caturbhagI TIkA:___shrutvntmshiilvntmuddishy dezavirAdhakatvavidhAnenoddezyavidheyayoyutpattivizeSAdvyApyavyApakabhAve labdhe dvitIyabhane cA'viratasamyagdRSTirapi, "prAptasya tasyA'pAlanAditi vacanena viratiparityAgenaiva dezavirAdhako bhaNitaH" iti vacanasyA'jJAnavilasitatvAt, anuparatapadena sUtra eva vivRtasyA'zIlavatpadasya samarthanArthaM 'aprAptervA' iti vikalpasya vRttikRtaa'bhidhaanaat| (1) abhyAsadazAmAM vratonuM pAlana IcchAyogarUpa hoya che. (2) vratapAlana mATe samyapha prayatna cAlato hoya tyAre pravRttiyogarUpa hoya che. pravRttiyogakALamAM bAdhaka sAmagrI maLe to skUlanA saMbhave. (3) jyAre te pravRtti abhyAsanA atizayathI sthirabhAvane pAme che tyAre bAdhaka sAmagrIthI skUlanA thatI nathI, tyAre te vratonuM pAlana sthirayogarUpa hoya che. (4) jayAre te vratonuM pAlana caMdanagaMdhanyAyathI jIvanI prakRtirUpa banI jAya che tyAre siddhiyogarUpa hoya che. utthAna : pUrvamAM kahyuM ke jeNe vrata nathI grahaNa karyA tene vratanI aprAptithI dezavirAdhakatA che, tyAM pUrvapakSI A pramANe kahe che ke, vrata jemaNe lIdhAM hoya ane pALatA na hoya temane dezavirAdhaka kahevAya, paraMtu je aviratasamyagRSTi jIvoe dezavirati ke sarvavirati grahaNa ja karI nathI, temane dezavirAdhaka kahevA te ucita nathI. mATe jemaNe vrato grahaNa karyA nathI evA jIvone vratonI aprAptithI dezavirAdhaka kahevA ucita nathI. tenA nirAkaraNarUpe graMthakArazrI kahe che TIkArtha:- "mRtavanA jJAnaviyatatvati,' - (bIjA bhAMgAmAM) vyutavALA ane azIlavALAne uddezIne dezavirAdhakapaNAnuM vidhAna hovAthI uddezya ane vidheyano vyutpattivizeSathI vyAya-vyApaka bhAva prApta thaye chate, ane bIjA bhAMgAmAM aviratasamyagadaSTi paNa "prApta evA vratanA apAlanathI e vacana dvArA viratinA parityAgathI ja dezavirAdhaka kahevAyela che," e vacananuM ajJAnavilasitapaNuM hovAthI anAvRtakriyAvALAnuM aprAptithI ja dezavirAdhakapaNAnuM vyavasthAna che.
Page #45
--------------------------------------------------------------------------
________________ ArAdhaka-virAdhaka caturbhAgI 34 - ajJAnaceSTA kema che? temAM hetu kahe che "anuparata ...vRttivRtAmithAnAtA - anuparatapadathI bhagavatIsUtramAM ja vivaraNa karela azIlavAna padanA samarthana mATe 'prA' e pramANe vikalpanuM vRttikAra vaDe abhidhAna hovAthI uparokta vacana ajJAnaceSTA che. vivecanaH A bIjA bhAMgAmAM zrutavALA ane azIlavALAne uddezIne dezavirAdhakanuM vidhAna che, ane uddezya ane vidheya bhAva vacce vyutpattivizeSa e che ke je uddezya hoya te vyApya hoya ane vidheya hoya te haMmezAM vyApaka hoya che. ' , , jema koI vyaktine jijJAsA thAya tattva keTalA che? ejijJAsAnA samAdhAnarUpe jyAre kathana karavAmAM Ave tyAre tattvane uddezIne jIvAdi navatattvanuM vidhAna karavAmAM Ave che. tethI tattva uddezya bane che ane jIvAdi navatattva vidheya bane che. ane tevA sthaLamAM koI ema kahe ke jIva-ajIva ane Azrava tattva che, to uddezyavidheyabhAvanI apekSA vagara e traNa tattvo che e kathana satya hovA chatAM, uddezyavidheyabhAvanI apekSAvALuM te vAkya hoya to te khoTuM kahevAya, kema ke tattvane uddezIne jIvAdinuM vidhAna karavuM hoya to vidheya haMmezAM vyApaka joIe; ane jIvAdine uddezIne traNa tattvanuM vidhAna vyApaka banatuM nathI, mATe tattva traNa che e vacana khoTuM kahevAya. AnAthI e prApta thAya ke uddezyavidheyabhAvanI evI ja vyutpattivizeSa che ke vidheya haMmezAM uddezya karatAM vyApaka hovuM joIe. tethI prastutamAM zrutavALA ane azIlavALAne uddezIne dezavirAdhaka kahevAmAM Ave tyAre sarva dezavirAdhakano saMgraha thAya evuM ja kathana karavuM paDe, paraMtu dezavirAdhakamAMthI eka bhAgano saMgraha thAya evuM kathana karI zakAya nahi. tethI bIjA bhAMgAmAM aviratasamyagadaSTi paNa prApta evA vratanA apAlanarUpa e prakAranA vacana dvArA viratinA parityAgathI ja dezavirAdhaka kahela che, e prakAre pUrvapakSI kahe che te temanuM ajJAnavilasita arthAt ajJAnaceSTA che. kema ke temane svIkArIe to jemaNe vrata lIdhAM nathI evA aviratasamyagdaSTi aviratinA kAraNe dezavirAdhaka hovA chatAM temano saMgraha thAya nahIM. pUrvapakSIne e kahevuM che ke jemaNe virati lIdhI hoya ane viratinuM pAlana na karato hoya te ja dezavirAdhaka thaI zake, paraMtu jemaNe virati lIdhI nathI evA aviratasamyagdaSTidezavirAdhaka kahI zakAya nahi. A prakAranuM pUrvapakSInuM vacana ajJAna vilasita che. ahIM pUrvapakSI kahe ke tame dezavirAdhaka padathI vrata nahIM grahaNa karanArane
Page #46
--------------------------------------------------------------------------
________________ 35 ArAdhaka-virAdhaka caturbhAgI TIkA-, itthaM ca-evaM cobhayorapi prakArayoH saviSayatvena prAmANye siddhe yadaprApterveti vikalpena vyAkhyAtaM tatkenAbhiprAyeNeti saMzaye 'samyagvaktRvacanaM vayamapi zrotukAmAH sma' iti vadato'jJAnAndhasya sUkSmadRzA paryAlocanAbhimAno na divyadRzAM vismayakArIti dhyeym| laIne ja uddezyane vyApaka banAvo cho, paraMtu te dezavirAdhaka ja nathI mATe vratabhaMga karanArane uddezIne ja dezavirAdhakanuM vidhAna karI zakAze. tethI bIjo hetu kahe che bhagavatIsUtramAM vivaraNa karAyela azIlavAna padanA samarthana mATe prApta' e prakAranA vikalpane vRttikAra dvArA kathana karAyela che. tethI jo vrata grahaNa karIne nahi pALanArane ja mAtra dezavirAdhaka svIkAravAmAM Ave, ane vrata nahi grahaNa karanAra evA aviratasamyagRSTine dezavirAdhaka svIkAravAmAM na Ave, to bhagavatIsUtramAM azIlavAna padanuM "anuparata' pada dvArA je vivaraNa karyuM che te saMgata thaI zake nahi. ane te saMgati karavA mATe vRttikAre prApta' e vikalpa karyo che. Azaya e che ke azIlavAna padano artha bhagavatIsUtramAM "anuparata padathI vivRta=vivaraNa, karAyela che, ane anuparatapadano artha pApavyApArathI virAma nahi pAmela evo thAya che. je jIve vrato grahaNa karela hoya ane vratonuM pAlana karato na hoya te jema pApathI anuparata che, tema je jIve vrato lIdhAM nathI ane avirativALA che evA samyagadRSTi paNa pApathI anuparata che. tethI bhagavatIsUtrakAranA kathana pramANe vicArIe ane anuparatapadano vRttikAre je artha karyo che te pramANe vicArIe to, pUrvapakSI viratinA parityAgathI ja dezavirAdhaka kahe che te vacana, bhagavatIsUtranA viSayamAM tenuM ajJAna che tene kAraNe che. TIkArya :- " - 'ghaMa...Ayam' - ane A rIte pUrvamAM kahyuM ke bhagavatIsUtramAM "anuparata' padathI vivRta azIlavAna pada enA samarthana mATe, vRttikAre ' e vikalpa kahela che, tethI bhagavatIsUtranA mULa kathana pramANe prApta' e vikalpasvIta thAya che A rIte, ane A rIte vivaraNamAM nIce batAvAze e rIte, baMne paNa prakAranuM dezaArAdhaka ane dezavirAdhaka bane paNa prakAranuM, saviSayapaNAthI prAmANya siddha thaye chate, je prAptava' e pramANe vikalpa vaDe vyAkhyAta che te kyA abhiprAyathI
Page #47
--------------------------------------------------------------------------
________________ 36 ArAdhaka-virAdhaka caturbhagI che e pramANe saMzaya hote chata, samyagu vaktAnuM vacana ame paNa sAMbhaLavAnI IcchAvALA chIe, e prakAre bolatA ajJAnAMdhanuM sUkSmadaSTivaDe karIne paryAlocananuM abhimAna divyadRSTivALAne vismayakArI nathI, e pramANe vicAravuM. ahIM thaM ra... rivyazAM vismaznarIti dhyeyam' A pramANe anvaya samajavo, ane divyadRSTivALAne zuM vismayakArI nathI e pUrvapakSInuM kathana, vaMcazrotAmA: ma' sudhI kahela che. e pramANe bolatA ajJAnathI aMdha thayelA pUrvapakSInuM sUkSmadaSTi vaDe paryAlocananuM abhimAna divyadRSTivALAne vismayakArI nathI. ema anvaya samajavo. vivecana : pUrvamAM kahyuM ke "anuparata padathI vivRta azIlavAna pada enA samarthana mATe, 'mauTHva' e vikalpa vRttikAre kahela che, tethI bhagavatIsUtranA mULa kathana pramANe "maprAptava' e vikalpa svIkRta thAya che. e rIte pUrvapakSInuM kathana divyadRSTivALAone vismayakArI nathI. pUrvapakSInuM kayuM kathana vismayakArI nathI te vaMca' thI batAve che. pUrvapakSInA pUrvakathanano 'va' zabda parAmarzaka che ane e kathana emanA graMthamAM AgaLamAM cAlatI vAta sAthe saMbaMdhita dekhAya che ane te vAta dharmaparIkSA graMtha mujaba A pramANe che. pUrvamAM pUrvapakSIe sthApana karyuM ke jinokta sAdhusAmAcArInuM pAlana karato azrutavAna dezaArAdhaka che, ane jinokta sAdhusAmAcArI grahaNa karIne pAlana nahi karato evo zrutavAnadezavirAdhaka che, e rIte baMne paNa prakAranuM saviSayapaNAthI prAmANya siddha thAya che. arthAt dezaArAdhaka ane dezavirAdhakarUpa bane paNa prakArano viSaya jinAH sAdhusAmAcArI che. kema ke jinokta sAdhusAmAcArI pALavAne kAraNe prathama bhAMgAvALA dezaArAdhaka bane che ane jinokta sAdhusAmAcArI grahaNa karIne tenI virAdhanA karavAnA kAraNe bIjA bhAMgAvALA dezavirAdhaka bane che. tethI dezaArAdhaka ane dezavirAdhaka e baMne paNa bhAMgAonuM saviSayapaNAthI prAmANya siddha thAya che. ane je jIve sAdhupaNuM lIdhuM nathI te jIvane dezavirAdhaka kahevAmAM Ave, to tyAM virAdhanAno viSaya prApta thato nathI. kema ke sAdhupaNuM teNe lIdhuM ja nathI tethI te sAdhupaNAnI virAdhanA kare che mATe dezavirAdhaka che tema kahI zakAya nahi. tethI bhagavatIsUtranA TIkAkAre prApta'e vikalpathI vyAkhyAna karyuM e kayA abhiprAyathI che e prakArano vicArakane saMzaya thAya. e saMzaya thayA pachI te vaktAnuM samyagU vacana ame paNa sAMbhaLavA IcchIe chIe ema kahIne pUrvapakSIne te vacana asaMgata che ema sthApana
Page #48
--------------------------------------------------------------------------
________________ 37 ArAdhaka-virAdhaka caturbhagI TIkA - yattvevaM kevalyapyaprAptajinakalpAdevirAdhakaH prasajyeteti vacanaM tadasamIkSitAbhidhAnaM, prAptisAmAnyAbhAvasyaivA'prAptipadArthatvAt, ata eva "paribhASitau" iti vacanAcca, na samyagjJAnAdInAM lezato'pyabhAvena dezaviratisarvaviratyorubhayoraprAptyA yugapadvirAdhakAnAM carakaparivrAjakAdInAM jyotiSkA karavuM che. ane A prakAranA ajJAnI evA pUrvapakSInuM A vacana sUkSmadaSTithI paryAlocanAnA abhimAnarUpa che. arthAt pUrvapakSI pote mAne che ke huM sUkSmadaSTithI padArthane jouM chuM, tethI sthUladaSTimAM rahela evA vRttikAre prAte' e vikalpa karyo che te saMgata nathI tema huM joI zakuM chuM, ema te mAne che; paraMtu temanuM A abhimAna divyadRSTivALAne vismayakArI lAge nahi. jeonI AgamanI paMktione jovAnI divyadRSTi che, teo bhagavatIsUtramAM vivRta azIlavAna padane joI zake che ke, tyAM azIlavAna padano anuparata artha karela che; ane te anuparata artha to ja saMgata thAya ke vratane nahi lenAra evA aviratasamyagadaSTine paNa dezavirAdhaka svIkAravAmAM Ave. tethI bhagavatInA vRttikAre 'aprAte' e vikalpa karyo che te saMgata che, paraMtu pUrvapakSInuM bhagavatagraMthanuM ajJAna ja tevA prakAranA viparIta paryAlocananuM kAraNa che. utthAna - jemaNe virati grahaNa karI nathI teone paNa prAptava' e vikalpathI virAdhaka svIkAravAmAM Ave to anya doSo pUrvapakSI taraphathI batAvIne tenuM nirAkaraNa karatAM kahe che TIkArtha:- . yatvevaM...pratipavArthatvA,'- je vaLI A rIte virati grahaNa nahi karanArane virAdhaka svIkArIe e rIte, kevaLI paNa aprApta jinakalpAdinA virAdhaka thaze, e prakAranuM pUrvapakSInuM vacana che te asamIkSita-vicAryA vagaranuM, abhidhAna=kathana che. kemake prAptisAmAnyAbhAvanuM ja aprAptipadArthapaNuM che. 'ta vi....atyanta ' - AthI karIne ja=prAptisAmAnyAbhAva ja aprApti che AthI karIne ja, ane ArAdhaka- virAdhaka paribhASita che e prakAre vacana
Page #49
--------------------------------------------------------------------------
________________ 36 ArAdhaka-virAdhaka caturthaMgI dUrdhvamupapAtAbhAvaprasaGgaH, na vA'nupAttacAritratvena saMyamavirAdhakasya zrAvakamAtrasya saudharmAdUrdhvamupapAtAbhAvaprasaGgaH, na vA'nupAttasaMyamatvena saMyamavirAdhanAbhyupagame nizcayato jJAnadarzanayorapi virAdhanAdhrauvyAt zreNikAdInAM tIrthakaranAmanikAcanaM tIrthakaratayA pratyAyAtizca na syAt, jinAjJA''rAdhakAnAmeva tIrthakaratayotpatteH, nApi gRhe vasatAM tIrthakRdAdicaramazarIrANAmapi pratisamayaM jJAnAdivirAdhakatvApattyA'tyantamAsamaJjasyaM, vizeSAprApteH sAmAnyAprAptiprayuktavirAdhakatve'nupayogAt, vizeSavirAdhakatvasya ca vAstavasya phalavizeSajananena prakRtaparibhASAnupakSayAt, nizcayanayAzzrayaNenAprAptiprayuktadezavirAdhakasthale sarvavirAdhakatvApAdane viratiparityAgenAbhimate tatra sutarAM tadApatterdvitIyabhaGgasyaivocchedaprasaGgAt, cAritravirAdhanAyAmapi pazcAttApAdibhAvAbhAvAbhyAM jJAnadarzanavirAdhanAbhajanAbhyupagamapradhAnena vyavahAranayenaiva dvitIyabhaGgopAdAnasaMbhavAt, paribhASAyA api zAstrIyavyavahAravizeSarUpatvAdupacAragarbhatvena tallakSaNopapatteH, caramazarIriNAmapi paribhASAbalAdanArAdhakatvaparyavasitena pratisamayaM viraadhktvenaa'smnyjsyaabhaavaacc| hovAthI (1) samyag jJAnAdino lezathI paNa abhAva hovAne kAraNe dezavirati ane sarvavirati ubhayanI aprAptithI yugapad virAdhaka evA carakaparivrAjakAdino jyotiSathI Urdhva upapAtanA abhAvano prasaMga Avato nathI. (2) anupAtta=nahi grahaNa karela, cAritrapaNAvaDe saMyamanA virAdhaka evA zrAvakamAtrano saudharmathI Urdhva upapAtanA abhAvano prasaMga Avato nathI. (3) anupAtta=nahi grahaNa karela, saMyamapaNAvaDe saMyamanI virAdhanAnA svIkAramAM nizcayathI jJAna-darzananI virAdhanAnuM paNa dhruvapaNuM hovAne kAraNe zreNikAdine tIrthaMkaranAmakarmanI nikAcanA ane tIrthaMkarapaNArUpe pratyAgamana nahi thAya kema ke jinAjJAnA ArAdhakane ja tIrthaMka25NArUpe utpatti che ema na kahevuM. (4) gha2mAM rahelA tIrthaMkarAdi caramazarIrIone paNa prati samaya jJAnAdinA virAdhakatvanI ApattithI atyaMta asamaMjasapaNuM nahi thAya. pUrvapakSIkhe khAyesa uparokta ghoSonuM "ta eva 'paribhASitau ' iti vacanAcca, " e kathanathI nirAkaraNa thayela hovA chatAM vizeSa nirAkaraNa karavA arthe graMthakAra kahe che( 1-2 ) - ' vizeSa.... anupakSayAt,' vizeSanI aprAptino sAmAnya prAptiprayukta virAdhakapaNAmAM anupayoga che ane vAstavika vizeSa virAdhakapaNAnuM phalavizeSa pedA
Page #50
--------------------------------------------------------------------------
________________ 39 ArAdhaka-virAdhaka caturbhAgI karavA dvArA prakRta paribhASAno anupakSaya che. (3) "nizayanathAzraye..3ccha prati,' nizcayanayanA AzrayathI aprAptiprayukta dezavirAdhaka sthaLamAM sarva-virAdhakapaNAnuM ApAdana kare chad, viratinA parityAgathI abhimata evA tyAM=dezavirAdhaka sthaLamAM arthAt prApta tApAnanA' sthaLamAM, sutarAM tenI Apatti=sarvavirAdhakapaNAnI Apatti, AvavAnA kAraNe bIjA bhAMgAnA ja dezavirAdhaka bhAMgAnA ja, ucchedano prasaMga Avaze. to pachI bIjo bhAMgo kaI rIte saMgata thAya, te batAvatAM kahe chevAritra...35 vAnasaMmavAta, cAritranI virAdhanAmAM paNa pazcAttApAdinA bhAvathI jJAnadarzananI ArAdhanA ane abhAvathI jJAnadarzananI virAdhanArUpa bhajanAno svIkAra karavAmAM pradhAna evA vyavahAranaya vaDe ja bIjA bhAMgAnA upAdAnano saMbhava che. pAribhASika dezavirAdhakamAM dezavirAdhakanuM lakSaNa kaI rIte saMgata thAya, te batAvatAM kahe cheparimANIyA...takSo para:-paribhASAnuM paNa zAstrIyavyavahAravizeSarUpapaNuM hovAthI upacAragarbhapaNuM hovAne kAraNe tenA lakSaNanI dezavirAdhakanA lakSaNanI, upapatti thaze. (4) gharama...samamyAmAvADyA' - caramazarIrIonuM paNa paribhASAnA baLa. anArAdhakamAM paryavasAna thatuM hovAne kAraNe pratisamaya virAdhakapaNAnI prAptithI asamaMjasapaNAno abhAva che. * ahIM pUrvapakSIe doSa naMbara 1-2 Apela tenA nirAkaraNa rUpe vizeSaMI ... prAparamANAnupakSAt, sudhInuM kathana che. * doSa naMbara 3 Apela tenA nirAkaraNarUpe nizcayanayAzrayonI talapADa, sudhInuM kathana che. temAM vacamAM anya anya zaMkAo karIne be hetuo kahela che, tethI rakArathI joDANa tyAM nathI. * doSa naMbara 4 Apela tenA nirAkaraNarUpe varamazarIripApi...agnimAvAgyA sudhInuM kathana che. aMte 'va' kAra che te nizcayanayanI baMne mAnyatAone sAme rAkhIne doSa naM-3 ane 4 ApyA tenA nirAkaraNarUpe kahelA baMne hetunA samuccaya mATe che. doSa naMbara 3-4 pUrvapakSIe nizcayanayanI mAnyatAne AzrayIne Apela che. vivecana : jemaNe viratinuM grahaNa karela nathI temane paNa prAptava' e vikalpathI virAdhaka
Page #51
--------------------------------------------------------------------------
________________ ArAdhaka-virAdhaka caturthaMgI svIkAravAmAM Ave to je anya doSo Ave che te batAvatAM pUrvapakSI kahe che ro A rIte=virati grahaNa nahi karanArane virAdhaka svIkArIe e rIte, kevalI paNa jinakalpa svIkAratA nathI tethI kevalIne jinakalpanA virAdhaka mAnavAnI Apatti Avaze. tenA uttararUpe graMthakAra kahe che ke pUrvapakSInuM A vacana vicAryA vagaranuM che. kema ke ahIM dezavirAdhaka bhAMgAmAM 'aprAptevAM' e padathI prAptasAmAnyAbhAvane ja aprAptirUpe svIkArela che, arthAt zIlasAmAnyAbhAva hoya te ja aprApti padArtha che. tethI sarvaviratirUpa zIla kevalIne che, mATe zIlasAmAnyAbhAva kevalIne na hovAthI temane virAdhaka kahI zakAya nahi. vaLI prAptisAmAnyAbhAvane aprApti padArtha svIkArIe e ja kAraNe ane ArAdhaka-virAdhaka e pAribhASika che e pramANe vacana hovAthI, arthAt prastuta caturthaMgImAM jemane dezaArAdhaka ke sarvaArAdhaka ane dezavirAdhaka ke sarvavirAdhaka svIkAryA che te pAribhASika che e kAraNe, pUrvapakSI AgaLamAM batAvelA doSo Ape che te doSo AvatA nathI. pUrvapakSI je doSo Ape che te ane tenuM nirAkaraNa te A pramANe (1) sAmAnya rIte koI caraka-parivrAjaka hoya teo caka-parivrAjakadharmanI ArAdhanAthI utkRSTa pAMcamA devaloka sudhI jaI zake che. jyAre prastuta caturthaMgImAM ArAdhaka-virAdhakano artha karyo e pramANe, ca2ka-parivrAjakane samyag jJAnAdino abhAva hovAthI ane 'aprAptervAM' e vikalpathI vrata nahi lenAra evA carakaparivrAjakane dezavirati ane sarvaviratirUpa zIlano abhAva hovAthI, sarvavirAdhaka kahevA paDaze. tethI caka-parivrAjakadharmanI ArAdhanA karanAra sarva jIvone sarvavirAdhaka svIkArIne teo jyotiSathI UrdhvamAM utpanna thavA joIe nahi, e prakArano prasaMga pUrvapakSI Ape che. tethI zAstramAM caraka-parivrAjaka utkRSTathI pAMcamA devalokamAM jAya che e kathana asaMgata thaze. tethI 'JaprAptAM' e vikalpathI virAdhaka mAnavuM ucita nathI e prakArano pUrvapakSIno Azaya che. naMbara-1mAM pUrvapakSIe ApelA uparokta doSanuM nirAkaraNa karatAM graMthakAra kahe cheprastuta caturthaMgImAM virAdhaka pAribhASika che, ane zAstramAM virAdhaka evA caraka-parivrAjakane jyotiSathI upara utpattino abhAva kahela che te pAribhASika virAdhakane AzrayIne nathI, paraMtu caraka-parivrAjake grahaNa karela pArivrAjakadharmanI virAdhanAthI che; jyAre prastuta caturthaMgImAM tevI vizeSa virAdhanAne sAme rAkhIne kathana nathI, mATe jyotiSathI Urdhva upapAtanA abhAvano prasaMga Avato nathI. mATe
Page #52
--------------------------------------------------------------------------
________________ 41 ArAdhaka-virAdhaka caturbhagI 'maprAptava' e vikalpathI caturbhagInA bIjA bhAgamAM dezavirAdhaka mAnavAno doSa nathI. pUrvapakSIe je bIjo doSa Apela che tenuM nirAkaraNa karatAM vA'thI graMthakAra kahe che, ane pUrvapakSIe Apela bIjo doSa A pramANe che (2) saMyama grahaNa karela nathI tevo zrAvaka saMyamano virAdhaka thaze, tethI te zrAvaka saudharmathI upara utpanna thaI zakaze nahi, e prakArano doSa pUrvapakSI Ape che. sAmAnya rIte zrAvaka utkRSTathI bAramA devalokamAM jAya che, paraMtu prastutamAM prApta' e vikalpathI saMyama nahi grahaNa karela zrAvakane virAdhaka svIkArIe to, sArAmAM sArA ArAdhaka zrAvakane paNa saMyamano virAdhaka mAnavo paDe. Ama, zAstravacana pramANe zrAvaka utkRSTathI bAramA devaloka sudhI jaI zake tema che, chatAM tene virAdhaka svIkAravAthI te zrAvaka saudharma devalokathI upara jaI zake nahi, tema mAnavAnI Apatti pUrvapakSI Ape pUrvapakSIe ApelA uparokta doSa naMbara-ra nuM nirAkaraNa karatAM graMthakAra kahe che prastuta caturbhagImAM kahela virAdhakapaNuM pAribhASika che, mATe saMyama nahi grahaNa karela zrAvakane saudharmathI Urdhva upapAtanA abhAvano prasaMga Avaze nahi. kema ke zAstramAM je zrAvaka zrAvakapaNAnI virAdhanA kare ane aticAranI zuddhi karyA vagara kALa kare to saudharma devalokathI uparamAM utpanna thAya nahi tema kahela che te zrAvaka pAribhASika virAdhaka nathI paraMtu vAstavika virAdhaka che; jyAre prastuta caturbhagImAM pAribhASika virAdhaka grahaNa karela che. tethI pUrvapakSIe saMyama nahi grahaNa karela zrAvakane saudharmathI Urdhva upapAtanA abhAvano prasaMga Apyo te Avaze nahi. pUrvapakSIe Apela trIjA doSanuM nirAkaraNa karatAM javAthI graMthakAra kahe che, ane te trIjo doSa A pramANe che (3) jemaNe saMyama grahaNa karyuM nathI temane saMyamanA virAdhaka svIkAravAmAM Ave to, nizcayanayanI dRSTithI saMyamanA virAdhakane jJAna-darzananA virAdhaka kahevAmAM Ave che; te pramANe zreNikAdine sarvavirAdhaka kahevA paDe. ane zreNikAdi sarvavirAdhaka prApta thavAne kAraNe temane tIrthaMkaranAmakarmanI nikAcanA thaI zake nahi, ane tIrthaMkarapaNArUpe pharI manuSyabhavamAM Agamana thaI zake nahi, kema ke jinAjJAnA ArAdhakone ja 'tIrthaMkarapaNuM prApta thAya che.
Page #53
--------------------------------------------------------------------------
________________ 42 ArAdhaka-virAdhaka caturbhagI *pUrvapakSIe ApelA uparokta trIjA doSanuM nirAkaraNa karatAM graMthakAra kahe che uparokta doSa naMbara- 3 amane Avaze nahi, kema ke prastuta caturbhagImAM pAribhASika virAdhaka ane grahaNa karela che ane zAstramAM virAdhaka tIrthakara na thAya tema je kaheluM che, te ratnatrayInA vAstavika virAdhakane AzrayIne kahela che, pAribhASika virAdhakane AzrayIne nahi, mATe pUrvapakSIe Apela doSa naMbara- 3 ucita nathI. pUrvapakSIe ApelA cothA doSanuM nirAkaraNa karatAM nAvigRhe vasatA' thI graMthakAra kahe che, ane te cotho doSa A pramANe che (4) nizcayanayanI dRSTie vicArIe to saMyama nahi grahaNa karanArane ratnatrayIno abhAva che tethI teo sarvavirAdhaka che. ane tema svIkArIe to gharamAM rahelA tIrthakarAdi caramazarIrIone paNa pratisamaya jJAnAdinA virAdhaka kahevA paDe, tethI atyaMta asamaMjasapaNAnI=anucitapaNAnI, prApti thAya. *pUrvapakSIe ApelA uparokata cothA doSanuM nirAkaraNa karatAM graMthakAra kahe che prastuta caturbhagImAM kahela virAdhaka pAribhASika hovAne kAraNe tIrthakarAdi caramazarIrIone paNa jJAnAdinA virAdhakanI Apatti ApIne atyaMta asamaMjasapaNuM kahevuM ucita nathI. pUrvamAM kahyuM ke prAptisAmAnya anyataranuM aprAptipadArthapaNuM che ane ArAdhakavirAdhaka pAribhASika che e prakAranuM vacana che. tenAthI pUrvapakSIe Apela pUrvokta cAra doSonuM nirAkaraNa thaI jAya che tema batAvIne, have te doSonuM nirAkaraNa kaI rIte thAya che te batAvatAM graMthakArazrI kahe che- (1-2) pUrvapakSIe Apela doSa naMbara 1-ranuM nirAkaraNa kaI rIte thAya che te batAvatAM kahe che ke, vizeSanI aprAptino sAmAnya aprApriyukta virAdhakapaNAmAM anupayoga che. ahIM vizeSanI aprApti A pramANe che caraka-parivrAjakapaNuM grahaNa karyA pachI caraka-parivrAjakapaNAno je bhaga kare che tenAmAM caraka-parivrAjakapaNAnA bhaMgarUpa vizeSa zIlanI aprApti kahevAya. te ja rIte zrAvakapaNuM grahaNa karyA pachI zrAvakapaNAno je bhaMga kare che tenAmAM zrAvakapaNAnA bhaMgarUpa vizeSa zIlanI aprApti kahevAya. ane te vizeSa zIlanI aprAptinA kAraNe carakaparivrAjaka jyotiSathI upara utpanna na thAya ane zrAvaka saudharmadevalokathI upara utpanna
Page #54
--------------------------------------------------------------------------
________________ 43 ArAdhaka-virAdhaka caturbhagI na thAya evuM zAstravacana che. te zAstravacanane grahaNa karIne pUrvapakSIe doSa naMbara 1-2 Apela che. tene graMthakAra kahe che ke vizeSanI aprAptinuM sAmAnya aprApriyukta virAdhakapaNAmAM anupayogapaNuM che. te A pramANe caraka-parivrAjake dezavirati ke sarvavirati svIkArela nathI tethI dezavirati ke sarvaviratinI aprAptirUpa zIlanA teo virAdhaka che, ane zrAvake sarvavirati svIkArela nathI tethI sarvaviratinI aprAptirUpa zIlanA teo virAdhaka che; ane AvA sAmAnyaaprAptiprayukta virAdhakamAM vizeSa zIlanI aprAptino upayoga nathI. arthAt zAstramAM vizeSa zIlanA virAdhakane grahaNa karIne caraka-parivrAjakane jyotiSathI Urdhva upapAta thato nathI ane zrAvakano saudharmathI Urdhva upapAta thato nathI tema kahyuM, teno upayoga sAmAnya aprApriyukta virAdhUMkamAM thato nathI. mATe pUrvapakSIe carakaparivrAjakane jyotiSathI Urdhva upapAtano prasaMga ane sarvavirati nahi grahaNa karela zrAvakane saudharmathI Urdhva upapAtano prasaMga Apyo te prApta thato nathI. ahIM prazna thAya ke virAdhaka evA caraka-parivrAjakane jayotiSathI Urdhva upapAtanA abhAvarUpa ke virAdhaka evA zrAvakane saudharmathI Urdhva upapAtanA abhAvarUpa phaLavizeSa to prApta thAya che. tethI tame kahela paribhASA artha vagaranI thaze. tethI kahe che vAstavika virAdhakapaNAnuM phaLavizeSa prApta thavAne kAraNe arthAt carakaparivrAjakane jayotiSathI Urdhva upapAtanA abhAvarUpa ke sarvavirati grahaNa nahi karela evA zrAvakane ke zrAvakavratanA virAdhaka evA zrAvakane saudharmathI Urdhva upapAtanA abhAvarUpaphaLavizeSa prApta thavAne kAraNe prakRta paribhASAno upakSaya nahi thAya, arthAt prakRta paribhASA nirarthaka nahi thAya. Azaya e che ke AgamamAM virAdhaka evA caraka-parivrAjakane jyotiSathI UrdhvamAM upapAtano abhAva ane virAdhaka evA zrAvakane saudharmathI UrdhvamAM upapAtano abhAva kahela che, te temaNe grahaNa karelA caraka-parivrAjaka vratanuM ke zrAvake potAnA grahaNa karelA zrAvakapaNAnA vratanuM ullaMghana karela hoya ane prAyazcittathI zuddhi thayela na hoya tene AzrayIne che. tethI vyavahAramAM prasiddha evo virAdhaka zabda svIkArela vratanI virAdhanAnA arthamAM che, ane tevA virAdhaka caraka-parivrAjakane jyotiSathI UrdhvamAM utpanna na thavArUpa ane zrAvakane saudharmathI UrdhvamAM utpanna na thavArUpa phalavizeSa prApta thAya che; tethI pUrvapakSI prastuta caturbhagImAM kahela virAdhakanI paribhASAne vyartha kahe che - te thaI zake nahi. kema ke AgamamAM virAdhakanuM phaLa kahyuM te svIkArela vratanA virAdhakane
Page #55
--------------------------------------------------------------------------
________________ ArAdhaka-virAdhaka caturbhagI prApta thAya che, jayAre prastuta caturbhagImAM kahela pAribhASika virAdhakane tenI sAthe koI saMbaMdha nathI. kema ke ratnatrayIrUpa mokSamArganA kayA aMzanuM te sevana karato nathI te batAvavA mATe prastuta caturbhagImAM tene virAdhaka kahela che. tethI zAstramAM bhinna prakAranA AzayathI batAvAyela virAdhakane grahaNa karIne prastuta caturbhagImAM bhinna prakAranA AzayathI karAyela virAdhakanI paribhASAno niSedha karI zakAya nahi. (3) pUrvapakSIe Apela trIjA doSanuM vizeSa nirAkaraNa karatAM kahe che ke zreNikAdine sarvaviratinI aprApti che tethI te dezavirAdhaka che, e sthaLamAM nizcayanayanuM AzramaNa karIne temane sarvavirAdhaka kahevAmAM Ave to, jemaNe sarvavirati grahaNa karIne sarvaviratino tyAga karela che temane prAptastha tasthAparanAra' e vacananA baLathI pUrvapakSI dezavirAdhaka svIkAre che, te sthaLamAM paNa nizcayanayanuM AzramaNa karIne sarvavirAdhaka kahevAno prasaMga prApta thaze. ane tema svIkAravAmAM Ave to prastuta caturbhagImAM dezavirAdhakarUpa bIjA bhAMgAno uccheda prApta thAya. arthAt prastuta caturbhagImAM dezavirAdhaka tarIke koI nathI tema svIkAravAno prasaMga prApta thAya. ahIM prazna thAya ke nizcayanayanI dRSTithI vicArIe nahi to kaI dRSTithI vicArIe ke jethI bIjo dezavirAdhaka bhAMgo saMgata thAya? tethI kahe che cAritranI virAdhanAmAM paNa pazcAttApAdinA bhAvathI jJAna-darzananI ArAdhanA ane pazcAttApAdinA abhAvathI jJAna-darzananI virAdhanArUpa bhajanAno svIkAra che pradhAna jemAM evA vyavahAranaya vaDe ja bIjA bhAMgAnA grahaNano saMbhava che. Azaya e che ke koI jIve cAritra grahaNa karyA pachI cAritranI virAdhanA karela hoya ane teno pazcAttApa hoya to jJAna-darzananI virAdhanA nathI, ane pazcAttApa na hoya to jJAna-darzananI virAdhanA che, A prakArano svIkAra vyavahAranaya kare che. tevA vyavahAranayane AzrayIne ja dezavirAdhakarUpa bIjo bhAMgo saMgata thaI zake che. tethI prAptasthatasthApatanAt' e vacanamAtranA baLathI paNa pUrvapakSI bIjo bhAMgo svIkAre, to tene jJAna-darzananI virAdhanArUpa bhajanAno svIkAra karavAmAM pradhAna evA vyavahAranayano ja Azraya levo paDe, te sivAya bIjo bhAMgo prApta thAya nahi. ahIM prazna thAya ke A rIte vyavahAranayanuM avalaMbana laIne grahaNa karela vratano bhaMga karanArane AzrayIne dezavirAdhakarUpa bhAMgo saMgata thaI jAya, paraMtu jemaNe vrata lIdhuM nathI tevA zreNikAdine dezavirAdhaka kaI rIte kahI zakAya? tethI prAptava' e vikalpathI dezavirAdhaka svIkAravA ucita nathI, e prakAranI pUrvapakSInI zaMkAne sAme rAkhIne kahe che
Page #56
--------------------------------------------------------------------------
________________ 45. ArAdhaka-virAdhaka caturbhagI paribhASAnuM paNa zAstrIyavyavahAravizeSarUpapaNuM hovAthI upacAragarbhapaNArUpe ('aprApta' e kathanamAM) tenA lakSaNanI virAdhakanA lakSaNanI, upapatti thaI zake che. Azaya e che ke jema lokamAM "ghaDo jhave che e prakArano vyavahAra thAya che, tyAM vAstavika rIte ghaDo jhavato nathI paraMtu pANI jhave che to paNa tyAM upacAra karIne "ghaDo jhave che tema kahevAya che; e ja rIte lokavyavahAranI jema zAstrIyavyavahAravizeSathI paNa aupacArika paribhASA karAya che, te A rIte koI jIve je vrato grahaNa karyA hoya te vratonI te virAdhanA kare tyAre te jIva vAstavika virAdhaka kahevAya, ane je jIva ratnatrayIrUpa mokSamArganA je dezanI ArAdhanA na karato hoya te dezano te anArAdhaka kahevAya. Ama chatAM, anArAdhakamAM virAdhakano upacAra karavo te zAstrIyavyavahAravizeSa che. A rIte zAstrIyavyavahAravizeSathI anArAdhakamAM virAdhakapaNAno upacAra svIkAravAmAM Ave to, je aviratasamyagRSTie vato grahaNa karyA nathI. temanAmAM paNa virAdhakanuM lakSaNa prApta thAya. tethI prApta' e vikalpamAM batAvela anArAdhakamAM virAdhakanuM lakSaNa saMgata thaI jAya che. ane tene ja AzrayIne prastuta caturbhagImAM dezavirAdhakarUpa bIjo bhAgo kahela che. mATe pUrvapakSIe Apela doSa Avato nathI. (4) pUrvapakSIe Apela cothA doSanuM vizeSa nirAkaraNa karatAM kahe che paribhASAnA baLathI caramazarIrIonuM paNa anArAdhakapaNAmAM paryavasitapaNuM thavAne kAraNe, pratisamaya virAdhakapaNAvo karIne pUrvapakSIe asamaMjasapaNe kahela teno abhAva che, arthAt asamaMjasapaNuM nathI. Azaya e che ke gharamAM rahelA tIrthakarAdine nizcayanayanI dRSTithI jJAnAdinA virAdhaka svIkAravAnI Apatti ApIne pUrvapakSIne e kahevuM che ke mahAguNiyala evA tIrthakaranA jIvone paNa jJAnAdinA virAdhaka kahevA te atyaMta anucita che, mATe virAdhakanI AvI paribhASA karavI te ucita nathI. pUrvapakSInA A kathananA samAdhAnarUpe graMthakAra kahe che ke, prastuta paribhASAnA baLathI je caramazarIrI jIvo sarvaviratinA pratisamaya virAdhaka prApta thAya che, te anArAdhakamAM paryavasAna pAme che. tethI e prApta thAya ke tIrthaMkarAdi caramazarIrI cAritranA ArAdhaka nathI, paraMtu jJAna-darzananA ArAdhaka che, ane saMyama grahaNa karyA pUrve anArAdhaka arthamAM cAritranA teo virAdhaka che, ema svIkAravAmAM koI asamaMja paNuM nathI.
Page #57
--------------------------------------------------------------------------
________________ ArAdhaka-virAdhaka caturbhagI TIkAH itthaM ca "gautamAdayo jinAjJArAdhakA eva, jAmAlyAdayastu virAdhakA eva, ekendriyAdayaH zAkyAdayazcAnArAdhakA eveti rAzitrayasya puMstrIklIbarAzitrayavanmithaH kasyApi kvApyantarbhAvayitumazakyatvAdanArAdhakasya virAdhakapadena grahaNamayuktam" iti nirastaM, anArAdhakamapi virAdhakatvena paribhASya rAzitrayasya purUSAdInAM trayANAM puruSatadvyatiriktapadAbhyAmiva dvAbhyAM rAzibhyAmupagrahasyAzraddhAyAM syAdvAdavyutpattyabhAvasyaiva biijtvaat| .. TIkAryaH hyuM ' ane A rIte pUrvamAM kahyuM ke anArAdhakamAM virAdhakanI paribhASA karIne prastuta caturbhagImAM upacAragarbhanirodhakanA lakSaNanI upapatti che ethI pUrvapakSIe ApelA koI doSo prApta thatA nathI e rIte, prastuta kathana paNa nirasta jANavuM.. te prastuta kathana A pramANe che. "tamAyo...bhAvasthava vInatvatA'- gautamAdi munio jinAjJAnA ArAdhaka ja, vaLI jamAli Adi virAdhaka ja, ekendriyAdi ane zAkyAdi anArAdhaka ja che, e pramANe traNa rAzinuM, puruSa-strI ane napusaMka e traNa rAzinI jema, paraspara koIno paNa, kayAMya paNa aMtarbhAva karavA mATe azakyapaNuM hovAthI, anArAdhakanuM virAdhakapadathI grahaNa ayukta che, e pramANe pUrvapakSInuM kathana pUrvanA kathanathI nirasta jANavuM. kema ke puruSAdi traNanuM puruSa ane tavyatirikta pada vaDe jema be rAzimAM upagraha=grahaNa, thAya che, tema anArAdhakane paNa virAdhakapaNArUpe paribhASA karIne rAzitraNanI ArAdhaka, virAdhaka ane anArAdhaka e rAzitraNanI, be rAzi vaDe grahaNanI azraddhAmAM syAdvAdanI vyutpattinA abhAvanuM ja bIjANuM che. ' utthAna : traNa rAzino be rAzimAM aMtarbhAvathaI zake che ema zraddhA na karo to syAdvAdanI vyutpattinA abhAvanuM ja bIjANuM che. tene ja puSTa karatAM kahe che
Page #58
--------------------------------------------------------------------------
________________ 47 ArAdhaka-virAdhaka caturbhagI TIkA: SaNNAM kAyAnAmapi kevalaM SaTvena zraddhAnasyaikAntaviparyAsakalaGkitatvasya sammatyAM shrutkevlinaa'bhidhaanaat| TIkArya - "pApA...mithAnAt' - chakAyonuM paNa kevala chapaNArUpe zraddhAnanuM ekAMta viparyAsathI kalaMkitapaNAnuM saMmatigraMthamAM zrutakevalI vaDe abhidhAna che. vivacana : pUrvamAM sthApana karyuM ke anArAdhakane upacArathI virAdhaka kahI zakAya, tethI pUrvapakSI je kahe che ke anArAdhakanuM virAdhakapadathI grahaNa thaI zake nahi, te kathana nirasta thaI jAya che. Ama chatAM, pUrvapakSI puruSa, strI ane napuMsakanA daSTAMtathI traNa rAzino be rAzimAM aMtarbhAva thaI zake nahi tema kahe che. tenuM nirAkaraNa karatAM graMthakAra kahe che ke, puruSa ane puruSathI vyatirikta e pada dvArA puruSa, strI ane napuMsakanuM grahaNa syAdvAdI karI zake che; tema prastutamAM ArAdhaka ane ArAdhakathI vyatirikta e virAdhaka, e prakAranI paribhASA karI zake che. pUrvapakSIne syAdvAdanI vyutpattino bodha nathI tethI ja te traNa rAzino be rAzimAM aMtarbhAva svIkArato nathI, ane tene ja puSTa karatAM kahe che ke, cha javanikAyone paNa mAtra cha bheda rUpe ja svIkAravA e ekAMta viparyAsa kalaMkita che, e pramANe saMmatigraMthamAM zrutakevalI zrIsiddhasenadivAkarasUri mahArAjAe kahela che. AnAthI e phalita thayuM ke jema pRthvIkAyAdi cha kAyone paNa koI ekAMta che bhedarUpe ja svIkAre, paNa te cha kAyano trasa ane sthAvararUpa be bhedamAM aMtarbhAva karIne be bheda paNa che tema na svIkAre, to te SakAyanuM ekAMta zraddhAna viparyAsathI yukta che, e pramANe saMmatigraMthamAM kahela che. te rIte prastutamAM paNa ArAdhaka, virAdhaka ane anArAdhakarUpa traNa rAzino be rAzimAM aMtarbhAva na svIkAre te viparyAsa ja che.
Page #59
--------------------------------------------------------------------------
________________ ArAdhaka-virAdhaka caturbhAgI - 48 TIkA: yattUcyate pareNa "yadyAjJArAdhakavyatiriktatvena virAdhakaH paribhASyate tadA virAdhakavyatiriktatvenA''rAdhako'pi paribhASituM zakyate" iti tadayuktaM, anuparatatvena virAdhakatve paribhASyamANe pribhaasskecchaayaamiidRshkusRssttynaarohaat| TIkArya: "yag.... nArIdAt'- jo AjJAArAdhakaLyatiriktapaNArUpe=AjJAArAdhakathI , bhinnarUpe, virAdhaka paribhASA karo cho, to virAdhakaLyatiriktapaNArUpe ArAdhaka, paNa paribhASA karavA mATe zakya che, e pramANe je bIjAo kahe che te ayukta che. kema ke anuparatapaNArUpe virAdhakapaNuM paribhASyamANa hote chate paribhASakanI IcchAmAM AvA kusarjanano anAroha che. vivecanaH para vaDe pUrvapakSI vaDe, je kahevAyuM ke AjJAArAdhakabhinnapaNArUpe virAdhakanI paribhASA karo cho to virAdhakabhinnapaNArUpe ArAdhakanI paribhASA paNa karI zakAya che. tene graMthakAra kahe che ke ema kahevuM ayukta che, kema ke prastuta caturbhagImAM pApavyApArathI virAma na pAmela hoya te virAdhaka che, e pramANe paribhASA karavAnI paribhASakanI IcchA hovAthI AvA kutsita sarjanano avakAza nathI. Azaya e che ke anArAdhaka paNa pApathI virAma nahi pAmelo hovAthI virAdhaka kahevo saMgata che, kema ke mokSamArgane pratikULa evA pApanuM sevana te kare che; paraMtu saMyamane laIne bhAMge te virAdhaka ane tenAthI bhinna te ArAdhaka tema kahevuM ucita nathI. kema ke tevA virAdhakathI vyatirikta be prakAranA jIvo prApta thAya. eka saMyamanA ArAdhaka ane bIjA saMyamanA anArAdhaka. (jemaNe saMyamagrahaNa karyuM nathI, tethI saMyamanI ArAdhanA karatA nathI teo saMyamanA anArAdhaka che.) A baMnemAMthI saMyamanA ArAdhakane ArAdhaka kahevA te barAbara che, paraMtu saMyamanA anArAdhakane paNa saMyamanA ArAdhaka kahevA te taddana anucita che. ane jeo saMyamane grahaNa karIne barAbara pALe nahi teo virAdhaka, ane tenAthI bhinna te ArAdhaka, ema kahevAthI saMyamanA anArAdhakane paNa ArAdhaka mAnavAno prasaMga prApta thAya. AvuM kusarjana paribhASA karanAranI IcchAmAM Aroha thayela nathI, tethI tevI paribhASA karavI ucita na kahevAya. .
Page #60
--------------------------------------------------------------------------
________________ 49 ArAdhaka-virAdhaka caturbhagI TIkA: nanu yadyevaM zIlasyA'prAptyApi dezavirAdhakatvamanumataM tadA zrutA'prAptyApi tatsyAt kiJcaivaM zIlAprAptyA zIlavirAdhako'pi zrutaprAptyArAdhakaH syAditi dezavirAdhakArAdhakasAGkaryAdavyavasthetyata Aha-kriyAprAdhAnyamAzritya iti kriyApekSayA hi dezata ArAdhakatvaM virAdhakatvaM cAtra vivakSitam, zrutApekSayA tu tatsadapi nAdRtam, samudayavAde'pyanantarakAraNatvena kriyAprAdhAnyasya vivakSaNAt, yadAha bhagavAn bhadrabAhuH 'jamhA daMsaNanANA saMpuNNaphalaM na dinti patteaM / cArittajuA dinti hu visissae teNa cArittaM // bhASyakAropyAha- nANaM paraM paramaNantarA u kiriyA tayaM pahANayaraM / juttaM kAraNaM / iti / TIkArya: "nanuM yavaM...vyavasthatyAta' - pUrvapakSI kahe che ke, jo A rIte zIlanI aprAptithI paNa te dezavirAdhakapaNuM, anumata che, to kRtanI aprAptithI paNa te dezavirAdhakapaNuM, thAya. ane vaLI e ja rIte zIlanI aprAptithI zIlavirAdhaka paNa zratanI prAptithI ArAdhaka thAya. ethI karIne dezavirAdhaka ane dezaArAdhakanuM sAMkarma thavAthI avyavasthA thaze. A ethI karIne graMthakAra kahe che- 'kriyAprAdhAnya..vikSat' - kriyAnA prAdhAnyane AzrayIne kriyAnI apekSAe, dezathI ArAdhakapaNuM ane dezathI virAdhakapaNuM ahIMyAM=prastuta caturbhagImAM, vivakSita che. vaLI zrutanI apekSAe zrutane AzrayIne, te dezaArAdhakapaNuM ane dezavirAdhakapaNuM, hovA chatAM paNa svIkArAyela nathI. kemake samudayavAdamAM paNa anaMtara kAraNa hovAne kAraNe kriyAnA prAdhAnyanI vivekSA che. je kAraNathI bhagavAna bhadrabAhu svAmI kahe che nahIM. tenuM vAritta' ja kAraNathI darzana ane jJAna pratyeka saMpUrNa phaLa ApatA nathI, cAritrayukta (darzana ane jJAna) phaLa Ape che, tethI cAritra vizeSa che. bhASyakAra paNa kahe chenA ...nutta IRUTI ti' jJAna e paraMpara kAraNa che ane kriyA anaMtara 1. yasmAddarzanajJAne saMpUrNaphalaM na dattaH pratyekam / cAritrayute dattaH khalu viziSyate tena cAritram / /
Page #61
--------------------------------------------------------------------------
________________ 5o ArAdhaka-virAdhaka caturbhagI kAraNa che, tethI pradhAnatara kAraNa (kriyA hovI) yukta che. 'tti zabda kathananI samApti sUcaka che. 'zInacADaprAsthApi' ahIM"gA' thI e samuccaya karavo che ke zIlanA apAlanathI to dezavirAdhakapaNuM anumata che, paNa zIlanI aprAptithI paNa dezavirAdhakapaNuM anumata che. *"zratA prAyapi' ahIM 'pi' thI e samuccaya karavo che ke zIlanI aprAptithI to dezavirAdhakapaNuM anumata che, to zrutanI aprAptithI paNa dezavirAdhakapaNuM thAya. vivecanaH pUrvapakSI e kahe che ke, zIlanI aprAptithI samyagRSTi dezavirAdhaka bane che tenI jema, zrutanI aprAptithI dezaArAdhaka evo bAla tapasvI dezavirAdhaka prApta thaze, ane vaLI e ja rIte zIlanI aprAptithI zIlavirAdhaka evo samyagraSTipaNa zrutanI prAptithI dezaArAdhaka mAnavo paDaze. jethI karIne eka ja samyagdaSTimAM dezavirAdhaka ane dezaArAdhakanuM sAMkarya thavAthI, ane eka ja bAlatapasvI ane gItArtha-anizritaagItArthamAM zIlanI apekSAe ArAdhakapaNuM ane zrutanI apekSAe virAdhakapaNuM prApta thavAne kAraNe sAMkarya thaze. tenuM nirAkaraNa karatAM graMthakAre zloka-3 nA uttarAddhamAM kriyAnA prAdhAnyane AzrayIne A paribhASA karela che ema kahela che. ane te ja spaSTa karatAM kahe che ke, kriyAnI apekSAe dezathI ArAdhakapaNuM ane dezathI virAdhakapaNuM prastuta caturbhagImAM vivakSita che, zrutanI apekSAe te baMne hovA chatAM paNa vivakSA nathI. kema ke "jJAnaviyAkhyAM mokSaH' e samudayavAdamAM paNa mokSanuM anaMtara kAraNa kriyA hovAne kAraNe kriyAnA prAdhAnyanI virakSA karela che. Azaya e che ke zruta ane zIlarUpa samudAyane mokSanA kAraNa tarIke svIkAranAra je sthitapakSa=pramANapakSa, che, te samudayavAda che, ane tene AzrayIne jJAnakriyAkhyAM mosaH' e sUtra pravarte che. tema jJAnane mokSanuM kAraNa kahenAra jJAnanaya che, ane kriyAne mokSanuM kAraNa kahenAra kriyAnaya che. temAM kriyAne mokSanuM kAraNa svIkAranAra nayavAdanI apekSAe to kriyAnI pradhAnatA che, paraMtu jJAna ane kriyA ubhayane kAraNa svIkAranAra samudayavAdamAM paNa mokSanuM anaMtara kAraNa kriyA hovAthI kriyAnI pradhAnatA che; kema ke kevalajJAna thayA pachI paNa yoganirodharUpa kriyA ja mokSanuM sAkSAt kAraNa che, tethI kriyAnA prAdhAnyanI virakSA karela che; ane te dRSTine sAme rAkhIne ja prastuta caturbhAgI
Page #62
--------------------------------------------------------------------------
________________ ArAdhaka-virAdhaka caturthaMgI zuddhakriyAprAdhAnyaM ca vicitrakriyANAM prAdhAnyavyavasthApanena nirvAhyata iti kriyAprAdhAnyamAtrAnugatavicitranaigamAbhiprAyAditthamuktiriti bhAvaH / 51 TIkAH karela che. tethI kriyAne AzrayIne ja koNa dezaArAdhaka ane koNa dezavirAdhaka e ja prakAranA prathama be bhAMgA pADela che, ane te kAraNe zrutanA prAdhAnyanI vivakSA karela nathI. tethI dezaArAdhaka ane dezavirAdhakanA sAMkaryanI Apatti ApavI saMgata nathI. ane kriyAnA prAdhAnyanI vivakSA karela che tene ja pUjya bhadrabAhusvAmIe Apela sAkSI dvArA ane bhASyakAranI sAkSI dvArA puSTa karela che. utthAna : ahIM prazna thAya ke A rIte samudayavAdamAM anaMtara kAraNa kriyA hovAne kAraNe kriyAnuM prAdhAnya batAvyuM te yoganirodhanI kriyA che, ane te zuddhakriyA che. arthAt jIvanuM saMpUrNa vIrya koIpaNa pudgalamAM ke mana-vacana-kAyAmAM na pravartatAM phakta zuddha AtmasvarUpamAM pratiSThAna pAmavAne anurUpa te kriyA che. tethI zuddhakriyAnA prAdhAnyanI prApti thaI, paNa prathama bhUmikAnI bAhya AcAraNArUpa mArgAnusArI kriyAnA prAdhAnyanI prApti thatI nathI. tethI kahe che TIkArtha: 'zudghatrijyA.... muiiti bhAva:|' ane zuddhakriyAnuM prAdhAnya vicitra prakAranI kriyAnAM prAdhAnyanA vyavasthApanathI nirvAha thAya che. ethI karIne kriyAprAdhAnyamAtraanugata vicitra naigamanayanA abhiprAyathI A prakAre ukti che, arthAt dezaArAdhaka ane dezavirAdhakanuM kathana che. e pramANe bhAva che. vivecana : zuddhakriyAnI pradhAnatA e zuddhakriyAnA dUra-dUravartI bIjabhUta evI vividha prakAranI mArgAnusArIkriyAnI pradhAnatAnA vyavasthApanathI nirvAha thAya che. ethI karIne kriyAnI pradhAnatAmAtrane anusaranAra vicitra naigamanayanA abhiprAyathI A bhAMgAonuM kathana saMgata thAya che, e pramANe Azaya che.
Page #63
--------------------------------------------------------------------------
________________ para ArAdhaka-virAdhaka caturbhAgI TIkA - yadi ca jinoktasAmAcArImAtrabhaGgenaiva dezavirAdhakatvaM syAcchutavatastadA nihnavasya sarvavirAdhakaphalaM na syAddezavirAdhakasya sataH zrutAbhAvena dezArAdhakasya ca zrutAprAptizIlAbhAvAbhyAM, sarvArAdhakasya ca yugpdubhyaabhaavaattdupptteH| vizeSArthaH niMgamana zuddha-azuddharUpa che. prasthakamAM prasthakanI ati Asanna kriyAne prasthaka kare che ema zuddha naigamana kahe che; jayAre azuddha naigamanaya tenA dUra-dUravartI kAraNarUpa prasthaka mATe lAkaDAM levA javAnI kriyAne paNa, prasthakanuM kAraNa hovAne kAraNe prasthaka kare che ema kahe che. e ja rIte mokSanuM anaMtara kAraNa yoganirodhanI kriyA che, ane tenuM kAraNa kSapakazreNi AdinI kriyAo che, ane te paraMparAe TheTha apunabaMdhakanI mArgAnusArIkriyAthI teramAM guNasthAnakanA aMte karAtI yoganirodhanI kriyA sudhInI dareka kriyA krame karIne mokSanuM kAraNa bane che. tethI kriyAnA prAdhAnyanI vivakSA karavAmAM Ave to, jema mokSanA pratye sAkSAt kAraNarUpa zuddhakriyAnA prAdhAnyanI vivakSA karAya che, tema tenA dUra-dUravartI sarva kriyAnA prAdhAnyanI naigamanayane AzrayIne vivakSA karavAmAM Ave, to ja zuddhakriyAnA prAdhAnyano nirvAha thAya che ane te batAvavA mATe prastuta caturbhagImAM kriyAnI pradhAnatA rAkhIne dezaArAdhaka ke dezavirAdhaka kahela che, paraMtu zratanI pradhAnatA rAkhIne vivakSA karela nathI. utthAna : pUrvamAM prApta' e kathanathI aprAptithI paNa dezavirAdhaka siddha karIne temAM AvatA doSono parihAra karyo. vaLI tenI ja puSTi mATe "ritra'thI kahe che TIkArtha: ra tadupapa:' - ane jo jinokta sAmAcArImAtranA bhaMgathI ja zrutavALAnuM dezavirAdhakapaNuM thAya to nihnavane sarvavirAdhakanuM phaLa nahi thAya, kema ke (1) dezavirAdhakane zrutanA abhAvathI (2) dezaArAdhakane zrutanI aprApti ane zIlanA abhAvathI ane (3) sarvaArAdhakane ekIsAthe ubhayanA abhAvathI=zruta ane zIla ubhayanA abhAvathI, tenI upapatti thAya che, arthAt sarvavirAdhakanA phaLanI upapatti thAya che.
Page #64
--------------------------------------------------------------------------
________________ 53 ArAdhaka-virAdhaka caturbhAgI * "nirotasAmAvArImAtranaiva' ahIM ninovAsAmAvArImAtra' ema kahevAthI anya sAmAcArInA bhaMgathI virAdhaka nathI banato, jinokta sAmAcArInA bhaMgathI virAdhaka bane che; ane 'va' kArathI e kahevuM che ke jinokta sAmAcArInA bhaMgathI ja virAdhaka bane che aprAptithI nathI banato, ema pUrvapakSInuM kahevuM che. vivecanaH tAtparya e che ke pUrvapakSI jinokta sAmAcArI mAtranA bhaMgathI ja dezavirAdhaka svIkAre che, ane kahe che ke jemaNe sAdhupaNuM grahaNa karela che ane samyakatva pAmelA che teo zrutavALA che, Ama chatAM, bhagavAne kahela sAmAcArI barAbara pALatA nathI teo dezavirAdhaka che; jayAre graMthakAre pUrvamAM sthApana karyuM ke samyagadRSTi jIva sAdhupaNuM laIne bhAMge to te dezavirAdhaka che, tema samyaktva pAmyA pachI jemane dezavirati ke sarvaviratinI prApti thaI nathI teo paNa dezavirAdhaka che. ane pUrvapakSI kahe che tema sAdhusAmAcArI mAtranA bhaMgathI jo dezavirAdhaka svIkAravAmAM Ave to, nitavo usUtrabhASaNa kare che tyAre tenAmAM mithyAtva Ave che tethI teo zrutavALA nathI, Ama chatAM, jamAli Adi nitavo sAdhusAmAcArInuM yathArtha pAlana karanAra che tethI tevA nitavone pUrvapakSInA kathana pramANe dezaArAdhaka svIkAravA paDe; ane zAstrakAre teone sarvavirAdhakanA phaLarUpa duraMta saMsAranI prApti kahI che, te vAta pUrvapakSInA kathanane svIkAravAthI saMgata thAya nahi, kema ke pUrvapakSInA kathana pramANe teo dezavirAdhaka bane che paNa sarvavirAdhaka banatA nathI. nihnavone sarvavirAdhakanA phaLanI prApti nahi thAya te batAvavA mATe kahyuM ke, dezavirAdhakane zrutano abhAva thAya to sarvavirAdhaka bane, dezaArAdhakane zrutanI aprApti ane zIlano abhAva thAya to sarvavirAdhaka bane ane sarvaArAdhakane ekI sAthe zruta ane zIla baMneno abhAva thAya to sarvavirAdhaka bane. teno bhAva e che ke- (1) dezavirAdhaka samyagadaSTi che. temane mithyAtva prApta thAya to zrutano abhAva thAya tethI te sarvavirAdhaka bane. (2) dezaArAdhaka mArgAnusArI drakriyA karanAra che. temane samyatva prApta na thAya to zrutanI aprApti thAya ane mArgAnusArI dravyakriyArUpa zIlano paNa abhAva thAya to te sarvavirAdhaka bane. (3) sarvaArAdhaka samyaktvavALo ane bhAvathI cAritranA pariNAmavALo che.
Page #65
--------------------------------------------------------------------------
________________ ArAdhaka-virAdhaka caturbhagI - 54 TIkA __ atha nihnavasyApi navamagraiveyakaparyantopapAtAnurodhena sAmAcAryapekSayA dezArAdhakatvasvIkAre'pi utsUtraprarUpaNena gRhItadvitIyavratabhaGgApekSayA virAdhakatvamapi svIkriyata eva, ata eva graiveyakeSvapi nihnavasya devdurgttyotpaadH| temane eka sAthe ja mithyAtva ane cAritranA abhAvanI prApti thAya to sarvavirAdhaka bane. have jo nihnavane sarvavirAdhaka svIkArIe to temAM yugapata ane zIla baMneno abhAva mAnavo paDe. to ja temane duraMta saMsAranI prAptirUpa phaLa saMgata thAya. ane nitava vAstavika rIte jinokta sAmAcArIno bhaMga karatA nathI, paraMtu teomAM mithyAtvane kAraNe zrata nathI ane asaghrahane kAraNe pradhAna dravyazIla paNa nathI, tema mAnIe to ja yugapad zrata ane zIla baMneno abhAva prApta thAya, ane to ja sarvavirAdhakanuM phaLa temAM saMgata thAya. paraMtu pUrvapakSIe kahyuM ke sAdhusAmAcArInA bhaMgathI virAdhaka thAya to tenA mate nitava sarvavirAdhaka bane nahi, paNa mithyAtvanI prAptine kAraNe dezavirAdhaka bane, ane temasvIkArIe to nilavane sarvavirAdhakanuM phaLa je zAstramAM kahyuM che te saMgata thAya nahi. ahIM nidbhava sarvavirAdhaka nahi thAya ema na kahetAM nitavane sarvavirAdhakanuM phaLa nahi thAya ema eTalA mATe kahela che ke, pUrvapakSI nihnavane sarvavirAdhaka tarIke na paNa svIkAre, kema ke jinoH sAmAcArInuM teo pAlana kare che; jyAre sarvavirAdhakanuM phaLa duraMta saMsAranI prApti zAstrasiddha che. tethI te ubhayasaMmata che. utthAna : uparamAM nihnavane sarvavirAdhakanuM phaLa nahi thAya ema kahyuM, tenuM samAdhAna karatAM pUrvapakSI "a" thI kahe che TIkAryaH 'matharevaDutatayotvAkA' - nilavano paNa navamA naiveyaka paryata upapAta thAya che. tenA anurodhathI sAmAcArInI apekSAe dezaArAdhakapaNuM svIkAravA chatAM paNa, usUtraprarUpaNA dvArA grahaNa karela bIjA vratanA bhaMganI apekSAe virAdhakapaNuM
Page #66
--------------------------------------------------------------------------
________________ 55 ArAdhaka-virAdhaka caturbhAgI TIkA: devadurgatatve ca na kevalaM devakilbiSikatvAdinaiva, tatra teSAmabhAvAt, kintu smmohtven| sa ca devadurgatastatazcyuto'nantakAlaM saMsAre paribhramati yadAgamaH-[ AurapaccakkhANe] 'kandappadevakidivasaabhiogA AsurI ya sammohA / tA teva, pArgo para virAdi duti rU sammohatti sammohayantyunmArgadezanAdinA mokSamArgAd bhraMzayanti ye te sammohAH, saMyatA apyevaMvidhAH devatvenotpannAH sammohA iti na ko'pi doSa iti cet? na, paNa svIkArAya ja che. AthI karIne ja raiveyakamAM paNa nitavano devadurgatapaNArUpe upapAta thAya che. AthI nihnavane sarvavirAdhakanuM phaLa saMgata thaze, e pramANe pUrvapakSIno abhiprAya che.) utthAna :- ahIM koIne prazna thAya ke nitavane devadurgatapaNuM nathI, kema ke devadurgatapaNe kilbiSika devone hoya che. tenuM samAdhAna karatAM pUrvapakSI kahe che TIkAryaH revaDutatva....miti'- devadurgatapaNuM kevala kilbiSikatvAdi vaDe ja nathI, kema ke tyAM= raiveyakamAM, teono=kilbiSikano abhAva che, paraMtu saMmohANAvaDe (raiveyakamAM devadurgatapaNuM che), ane te devadurgata tyAMthI velo anaMtakALa saMsAramAM paribhramaNa kare che. je kAraNathI Agama A pramANe che vandrapati rUA' - kaMdarpadava, kilbiSika, Abhiyogika, AsurI ane saMmoha (te devadurgati che), ane te devadurgatio maraNamAM virAdhanA thaI hoya to thAya saMmohanI vyutpatti dekhADatAM kahe che- "sakhkhodattati ve?' - saMmoha pamADe arthAt unmArgadazanAdivaDe mokSamArgathI jeo braza kare teo saMmoha kahevAya che. saMyato paNa AvA prakAranA 1. kandarpadevakilbiSAbhiyogA AsurI ca sammohA / tA devadurgatayo maraNe virAdhite bhavanti / /
Page #67
--------------------------------------------------------------------------
________________ pa6 ArAdhaka-virAdhaka caturbhagI itthaM sati sarvavirAdhakasyAsya kriyAmAtreNa dezArAdhakakathanasya bhavato'nyAyyatvAt / 1"desovagAriyA jA sA samavAyammi saMpunnA" [vi0bhA01164] iti bhASyakAravacanena dezopakAriNyA dalarUpAyA eva kriyAyA atra grahaNaucityAt, ata eva vratakriyAgrahaNamatra vratAnugatatvena kriyAyA mArgAnusAritvaparyavasanArtham, na tu parasyeva gRhItavratasAmAcAryapekSayaiva virAdhakatvaghaTanAyeti bodhyam / devapaNA vaDe devadurgatapaNA vaDe, utpanna thayelA saMmoha deva kahevAya che. ethI karIne (nilavane sarvavirAdhakanA phaLanI upapatti thAya che mATe) koIpaNa doSa nathI. e prakAre pUrvapakSI kahe che. na, satipadanAti vAdhyam' - pUrvapakSInA kathanano uttara ApatAM graMthakAra kahe che ke ema na kahevuM, kema ke A pramANe hote chate pUrvapakSInA kahyA mujaba nitavane sarvavirAdhakanA phaLanI upapatti thAya che ema hote chata, sarvavirAdhaka evA AmanuM nidvavanuM, sAdhusAmAcArIrUpa kriyAmAtrathI tamArA dezaArAdhakanA kathananuM anyAyapaNuM che. kema ke je dezopakAritA che te samudAyamAM saMpUrNa che e pramANe bhASyakAranA vacana vaDe ahIMyAM dezavirAdhaka bhAMgAmAM, dezaupakArIdalarUpa kriyAnuM ja grahaNa karavuM ucita che, AthI karIne ja (mULazloka-3mAM vratakriyAnuM grahaNa) ahIMyAM=dezavirAdhaka bhAMgAmAM, vrataanugatapaNAnaDe kriyAnuM mArgAnusArIpaNAmAM paryavasAna arthaka che, nahi ke paranI jema grahaNa karAyela vratasAmAcArInI apekSAe ja. arthAt vratasAmAcArInA bhaMganI apekSAe ja virAdhakapaNAnA ghaTana mATe, e pramANe jANavuM. vivecana: pUrvamAM graMthakAre sthApana karyuM ke jinokta sAmAcArImAtranA bhaMgathI ja dezavirAdhaka svIkAravAmAM Ave to nitavane sarvavirAdhakanuM phaLa thaze nahi. tyAM atha'thI pUrvapakSI nihnavane jinokta sAmAcArInA pAlanathI dezaArAdhaka svIkArIne sarvavirAdhakanuM phaLa kaI rIte saMgata thaze te batAvatAM kahe che ke, bhagavAne kahela sAdhusAmAcArIpAlananA baLathI nihnava navamA raiveyaka sudhI jaI zake che. tethI jinokta sAdhusAmAcArIpAlananA baLathI nitavane dezaArAdhaka svIkArIe to koI doSa nathI. ane utsutraprarUpaNA __ asya pUrvArdha:- vIsuMga savvahacciya sikatAtaillaM va sAhaNAbhAvo // vizvag na sarvathaiva sikatAtaila iva sAdhanAbhAvaH dezopakAritA yA sA samavAye saMpUrNA //
Page #68
--------------------------------------------------------------------------
________________ paka ArAdhaka-virAdhaka caturbhagI karavAne kAraNe teo bIjA mahAvratano bhaMga kare che tethI, mithyAtva ane grahaNa karela vratabhaMganA kAraNe teo sarvavirAdhakatvanA phaLane pAme che, tethI teo duraMta saMsAramAM bhaTake che. mATe nitsavane duraMta saMsAranI prAptirUpa sarvavirAdhakanuM phaLa saMgata thaI jaze, ane sAdhusAmAcArInA pAlananI apekSAe dezaArAdhaka paNa teone svIkArI zakAze. ema pUrvapakSI kahe che. svakathananA samarthana mATe pUrvapakSI kahe che ke, nilavabIjA vratanA bhaMganA kAraNe virAdhaka che. AthI karIne ja raiveyakamAM jAya to paNa sudevatvarUpa devapaNuM pAmatA nathI, paraMtu devadurgatapaNuM pAme che. ane te devadurgatapaNuM arthAt navamA raiveyakamAM devadurgatapaNuM che te devadurgatapaNuM kilbiSikapaNArUpe nahi hovA chatAM saMmohane kAraNe pUrvapakSIno Azaya e che ke, jeo bhagavAnanA zAsananI virAdhanA karIne devabhavamAM jAya che teone devabhavamAM saMmoha thAya che. tenA kAraNe pote evuM zuM uttama kRtya karyuM che ke jenAne phaLarUpe A devapaNuM maLyuM che tevo temane bodha thato nathI. tethI devabhavamAM prApta thayelA bhogo pratye ja temane sarvasAranI (sarvasvanI) buddhi thAya che. vaLI jeo bhagavAnanA zAsananI ArAdhanA karIne devabhavamAM gayA che, temane devabhavamAM jatAMnI sAthe ja pote pUrvabhavamAM karela ArAdhanAnuM smaraNa thAya che. tethI teo vicAre che ke pUrvamAM meM karelI uttama ArAdhanAnuM A phaLa che. mATe pharI tevI ArAdhanA kaI rIte thAya ke jenAthI mAruM Atmahita sAdhI zakAya, AvA prakArano bodha jemane thAya che tevA jIvone devabhavamAM saMmoha thato nathI. devabhavamAM jemane saMmoha thAya che tevA devo tyAMthI cyavane anaMtakALa saMsAramAM bhaTake che. mATe sAmAcArInI apekSAe nidvavone dezaArAdhaka svIkAravA chatAM duraMta saMsAranA paribhramaNarUpa sarvavirAdhakanA phaLanI saMgati thaI zake che. , pUrvapakSInA uparokta kathanano uttara ApatAM zrImad upAdhyAyajI bhagavaMta kahe che ke, je jIva jinokta sAdhusAmAcArIne pALIne paNa sarvavirAdhakanA phaLane pAme che tevA jIvane kriyAmAtrathI dezaArAdhaka kahevo te anyAya che. graMthakArano Azaya e che ke, ArAdhaka haMmezAM ArAdhanAnA baLathI saMsAranA paribhramaNane ghaTADe che. jayAre jinokta kriyA karIne paNa jemano saMsAra ghaTato nathI UlaTo vadhe che, temanI kriyAne AzrayIne temane dezaArAdhaka kahevA te ucita nathI. - bhASyakAranA vacanathI tenI ja puSTi karatAM kahe che ke, jenAthI saMpUrNa ArAdhatA kahI zakAya tenA kAraNabhUta evo je deza hoya te dezopakArI kahI zakAya. tethI je kriyA
Page #69
--------------------------------------------------------------------------
________________ ArAdhaka-virAdhaka caturthaMgI 5 mokSamArganI saMpUrNa ArAdhanAnuM kAraNa che te sarvopakArI kriyA che, ane te sarvopakArI kriyAnuM kAraNa bane tevI je kriyA che te dezopakArI kriyA che. tevI dezopakArI kriyAnuM grahaNa karavuM ahIM ucita che. kema ke tevI kriyAthI jIva aMze aMze saMsAra ghaTADe che, mATe tevI kriyA karanArane dezaArAdhaka kahevo ucita che; jyAre sAdhusAmAcArI pALanAra nihnavanI kriyA asadrahathI dUSita hovAne kAraNe saMsAranI vRddhimAM ja paryavasAna pAme che, tethI tevI kriyAne AzrayIne dezaArAdhakapaNuM grahaNa karavuM ucita nathI. ane tenI ja puSTi karatAM kahe che dezavirAdhakarUpa bIjA bhAMgAmAM mULazloka-3 mAM bhagnavratakriyAvALAne ane anAjJavratakriyAvALAne dezavirAdhaka kahyAM, tyAM vrata ane kriyAnuM grahaNa karela che. AnAthI e kahevuM che ke vratane anusaranArI kriyA grahaNa karavAnI che, vratanirapekSa kriyA grahaNa karavAnI nathI. ane vrata jIvanA pAMca mahAvratarUpa saMyamanA pariNAmarUpa che, tethI tene anusaranArI evI je kriyA che te kriyAne ja ahIM grahaNa karavAnI che. tevI pAMca mahAvratane anusaranArI kriyA tAttvika rIte susAdhumAM hoya. paraMtu jeo apunarbaMdhakakakSAmAM rahelA hovAne kAraNe sthUlabodhavALA che, temanI kriyA vratane sanmukhabhAvavALI che tethI vratane anusaranArI che, te batAvIne dezaArAdhakanA bhAMgAmAM mArgAnusArIkriyAnuM ja grahaNa karavuM ucita che, te batAvavAmAM Avela che. jo jinokta sAdhusAmAcArInA pAlanamAtrathI ja jIva ArAdhaka banato hoya, to vrata-kriyAnuM grahaNa karavAnI AvazyakatA na raheta, paNa phakta kriyAmAtra kaheta to cAlata; paraMtu zAstrakAroe vrata-kriyAnuM grahaNa karyuM che, te ja batAve che ke mArgAnusArIkriyAne grahaNa karIne ArAdhakapaNuM kahevuM che; kriyAmAtranuM grahaNa karIne nahi. jyAre para to grahaNa karAyela vratanI sAmAcArInI apekSAe ja jeo virAdhanA kare che tene dezavirAdhaka svIkAre che, paraMtu te ISTa nathI. vizeSArtha: pUrvapakSI 'vratakriyA'no artha kare che ke vratanI kriyA. AnAthI e prApta thAya ke pote grahaNa karelAM je pAMca mahAvrato che tenI sAthe saMbaMdhavALI je kriyA, te kriyA je karato hoya te ArAdhaka ane karato na hoya te virAdhaka che. bhAvathI pAMca mahAvratane anusaranArI kriyA na hovA chatAM, pAMca mahAvratonA pAlana mATe zAstramAM kahelI kriyA nilava kare che, mATe e apekSAe te ArAdhaka che; ane tevI kriyA je nathI karato arthAt bhaMga kare che te virAdhaka che, A prakArano pUrvapakSIno Azaya che te barAbara
Page #70
--------------------------------------------------------------------------
________________ ArAdhaka-virAdhaka caturthaMgI nanvevaM gItArthA'nizritatapazcaraNarato'gItArtho dezArAdhakatvena kthmuktyiAyA gurupAratantrAHmAvena "pAyuM aminnAnI'' [paMcA ?-38 ] ityAdigranthenAcAryairmArgAnanusAritvapratipAdanena mArgAnusArikriyAyA aprAptyA dezavirAdhakatvasyaiva saMbhavAditi cet ? satyam, anabhiniveze'pyajJAnAdeH kutazcid nimittAd gacchabahirbhUtAnAM gItArthA'nizritatapazcaraNaniratAnAM prAya: padavyavacchedyAnAM jJAnapatitasvalpakriyANAmanyairvivakSitatvena doSAbhAvAt, tAdRzAnAmeva zIlasya kthnycidnumodniiytvaat| ChE TIkAH 2 nathI; ema kahIne 'vratakriyA' zabdano artha graMthakAra e kare che ke vratane anusaranArI evI kriyA. ane te kriyA mArgAnusArI ja grahaNa thAya, anya nahi. kema ke vratano artha che mokSane anukULa bhAva. tene anusaranArI evI je kriyA te mArgAnusArIkriyA ja hoI zake, anya kriyA nahi. dezopakArI dalarUpa kriyAnuM vizeSa tAtparya e che ke, paripUrNa ArAdhaka thavAnAM be dala che, arthAt be vibhAga che. (1) zrutarUpa dala ane (2) kriyArUpa dala. te baMne dalo bhegA thAya tyAre paripUrNa ArAdhaka kahevAya. ane tenuM eka dala che te ArAdhaka banAvavAmAM dezathI upakArI che. AthI dezopakArI dalarUpa kriyA mArgAnusArIkriyA ja prApta thAya, kema ke zrutarUpa anya dalanI prApti thatAM, tene anurUpa sUkSma zIlarUpa dala prApta thAya, tethI jIva sarvaArAdhaka banI zake che. TIkAryaH 'nanu....saMbhavAviti zvet'- pUrvapakSI zaMkA karatAM kahe che ke, A rIte=jinokta sAMdhusAmAcArInI apekSAe dezaArAdhakapaNuM na svIkAro ane mArgAnusArIkriyAnI apekSAe dezaArAdhakapaNuM svIkAro e rIte, gItArtha-anizrita tapa-cAritramAM rata agItArtha dezaArAdhakapaNA vaDe kema kahevAya? arthAt na kahevAya. kema ke temanI=gItArtha anizrita tapa-cAritramAM rata agItArthanI, kriyAnuM, gurupArataMtryanA abhAvanA kAraNe prAyaH abhinnagraMthI ItyAdi graMtha dvArA AcArya vaDe mArgaananusArIpaNAnuM pratipAdana 1. pAyaM abhinnagaNThI tamAu taha dukkaraMpi kuvvaMtA / bajjhA va Na te sAhU dhaMkhAharaNeNa vineyA // prAyo 'bhinnagranthayastamasastathA duSkaramapi kurvantaH / bAhyA iva na te sAdhavaH dhvAMkSodAharaNena vijJeyAH / / 2. 'mArnItita' pATha hovAnI saMbhAvanA che.
Page #71
--------------------------------------------------------------------------
________________ ArAdhaka-virAdhaka caturbhAgI hovAthI, mArgAnusArakriyAnI aprAptithI dezavirAdhakapaNAno ja saMbhava che, arthAt zIlarUpa dezanA virAdhakapaNAno ja saMbhava che. satyam, anumonIyatvati ' - teno uttara ApatAM zrImad upAdhyAyajI mahArAja kahe che ke, pUrvapakSInI vAta sAcI che, (arthAt teo zIlarUpa dezanA virAdhaka ja che.) paraMtu anabhiniveza hote chate paNa ajJAnAdi koI nimittathI gaccha bahAra thayelA gItArtha-anizrita tapa-cAritramAM rata, ane prAyaH zabdathI vyavacchedya evA teonI mArgapatita svalpakriyAnuM ja anya vaDe vivakSitapaNuM hovAne kAraNe doSAbhAva che arthAt doSa nathI. kema ke tevA prakAranA jIvonA zIlanuM kathaMcit anumodanIyapaNuM che. paraMtu badhA gaccha bahAra thayela gItArtha anizrita tapa-cAritramAM rata agItArthanA zIlanuM anumodanIyapaNuM nathI.) * nivezaDaji' ahIM "thI e kahevuM che ke abhinivezathI gaccha bahAra thayelA che teo dezaArAdhaka nathI, paNa anabhiniveza hovA chatAM ajJAnAdi koI nimittane kAraNe gaccha bahAra thayelA che teo dezaArAdhaka che, ane anabhinivezane kAraNe temanI kriyA mArgapatita bane che. * masAnAH' ahIM "gari padathI bhramanuM grahaNa karavAnuM che. ArAdhanAnI utkaTa IcchAvALA hovA chatAM gacchamAM rahIne samudAyamAM prApta thatA doSone joIne, gacchathI bahAra nIkaLavAno pariNAma, garachamAM thatA vizeSa upakAronuM ajJAna hovAne kAraNe thAya che. tema gacchamAM rahIne gItArtha pAsethI prApta thatA jJAna- saMvegAdi bhAvonI vRddhine kAraNe thatA je lAbho, tenI apekSAe bhikSA azuddhi Adi doSo alpa che; temAM bhramane kAraNe adhikatA lAge che. jJAnapati' pATha che tyAM patita pATha hovAnI saMbhAvanA che, ane TIkAnA have pachInA kathanathI paNa te ja pATha hovo joIe tema dekhAya che, te mujaba ame artha karela che. paraMtu evo pATha upalabdha nathI. vivecanaH pUrvapakSInI zaMkA e che ke jo tame sAdhusAmAcArInI apekSAe dezaArAdhaka na svIkAro ane mArgAnusArIbhAvanI apekSAe dezaArAdhaka svIkAro, to gItArthanI
Page #72
--------------------------------------------------------------------------
________________ 61 ArAdhaka-virAdhaka caturbhagI nizrA choDIne gayelA ane tapa-cAritramAM rata evA agItArthane dezaArAdhakarUpe prathama bhAMgAmAM kahela che te ghaTaze nahi. temAM yukti Ape che ke temaNe gItArthane choDelA che tethI temanI kriyAmAM guruparataMtryano abhAva che, ane paMcAzaka graMthamAM "pArtha mannADI' e vacana dvArA AcArye gItArthane choDanArAone mArgAnusArIbhAva nathI tema kahela che, tethI gItArthane choDIne gayelAomAM mArgAnusArI kriyAnI aprApti hovAne kAraNe temane zIlarUpa dezanA virAdhakapaNAnI prApti che, tethI dezaArAdhaka kahI zakAze nahi. ahIM pUrvapakSIe mArgAnusArIkriyAnI aprAptine kAraNe dezavirAdhakanI prApti thaze ema kahyuM, tyAM sAmAnyathI jotAM ema lAge ke jeomAM zrata nathI ane mArgAnusArIkriyA paNa nathI, teone dezavirAdhakanI prApti thaze ema zI rIte kahI zakAya? vastutaH sarvavirAdhakanI prApti thaze ema kahevuM paDe. Ama chatAM, dezavirAdhakanI prApti thaze ema kahevA pAchaLano Azaya e che ke, zruta ane zIla e bemAM zIlarUpa dezanA virAdhakapaNAnI prApti thaze, paraMtu bIjA bhAMgAmAM samyagRSTine dezavirAdhaka grahaNa karela che te rUpa dezavirAdhakanI prApti thaze tema kahevAno Azaya nathI. uparokta pUrvapakSInA kathananuM nirAkaraNa karatAM graMthakAra kahe che ke, pUrvapakSInI vAta sAcI che, arthAt gItArthane choDIne ekalA vicaranArane 'prAya abhinnagraMthi e prakAranA AcAryanA vacanathI teo mArgAnusArI nathI e nakkI thAya che, ane tene kAraNe teo zIlarUpa dezanA virAdhaka che ema kahevuM paDe. mATe temane dezaArAdhaka kahI zakAya nahi e vAta sAcI che. Ama chatAM, gItArthane choDIne gayelA paNa jeo abhiniveza vagaranA che, ane koIka nimittane kAraNe teomAM ajJAnAdi varte che tene kAraNe gaccha bahAra thayelA che ane tapa-cAritramAM rata che, teono pAyaM mannADI' e paMcAzakanA pAThamAM "prAya' zabdathI vyavaccheda karelo che; arthAt gItArthane choDIne janArA moTAbhAganA mArgAnusArI nathI paNa prAyaHthI jeno vyavaccheda karelo che tevA keTalAka mArgAnusArI che, e batAvavA mATe "prAyaH' zabdano prayoga che. tethI "prAya zabdathI jemano vyavaccheda karelo che tevA gItArthanI nizrAne choDIne ekAkI vicaranArAomAM mArgAnusArIbhAva che. tethI teonI mArgapatita evI svalpa kriyAnI anya vaDe vivakSA karIne teone dezaArAdhaka svIkArela che. arthAt dezaArAdhakarUpa prathama bhAMgAmAM eka AcArye bAlatapasvIne dezaArAdhaka kahyA che, ane anya AcAryo gItArthaanizrita tapacaraNamAM rata agItArthane dezaArAdhaka kahyA che, te sthAnamAM jeo
Page #73
--------------------------------------------------------------------------
________________ ArAdhaka-virAdhaka caturthaMgI TIkAH 62 yastvapradhAnakriyAvato'bhavyanihnavAderapi dravyaliGginaH zIlasyAnumodanIyatvaM mArgapatitatvena vyavahAranayavatAmevAvasAtavyamityAha granthAbhAsakRt tena tu mArgapatitazabdArtha eva yogabinduprabhRtigranthA'paricayena na buddhaH, mArgapatitamArgAbhimukhayorapunarbandhakAvasthAvizeSarUpatvenaiva tatra sUcitatvAt / abhiniveza vagaranA che teonI mArgapatita evI svalpa kriyAnI vivakSA karIne te AcAryoe dezaArAdhaka kahyA che. mATe paMcAzakajInA 'pAyaM aminnAnDI' pATha sAthe koI virodha nathI. vaLI mArgAnusArIkriyAne AzrayIne dezaArAdhaka svIkAravAmAM doSano abhAva che, kema ke tevAonA ja zIlanuM kathaMcit anumodanIyapaNuM che. arthAt jeo abhiniveza vagaranA che ane gItArthane choDIne nIkaLelA che tevAonuM zIla sarvathA anumodanIya nathI, kema ke teo mithyAtvathI yukta che. Ama chatAM, teonI tapa-saMyamanI kriyA mArgAnusArI hovAne kAraNe kathaMcit anumodanIya che. paraMtu jeo gacchathI bahAra nIkaLelA abhinivezavALA che teonuM zIla sarvathA anumodanIya nathI. utthAna : pUrvamAM sthApana karyuM ke jeo gItArthane choDIne gayelA che, Ama chatAM abhiniveza vagaranA che, teonuM zIla kathaMcit anumodanIya che, anyanuM nahi; tenI ja puSTi karavA mATe anya koI vaLI vyavahAranayanuM AlaMbana laIne jinokta sAdhusAmAcArI pALanAra badhAnA zIlane anumodanIyarUpe sthApana kare che. tenuM nirAkaraNa karatAM kahe che TIkArtha: 'yastu....sUcitatvArA' - je vaLI vyavahAranayavALAonuM ja mArgapatitapaNuM hovAne kAraNe dravyaliMgI evA abhavya-nilavAdinA paNa zIlanuM anumodanIyapaNuM jANavuM e pramANe graMthAbhAsakAra kahe che, tenA vaDe vaLI yogabiMdugraMthanA aparicayane kAraNe mArgapatita zabdano artha ja jaNAyo nathI. kema ke mArgapatita ane mAbhimukhanuM apunarbaMdhakanI avasthAvizeSarUpapaNArUpe ja tyAM=yogabiMdu graMthamAM, sUcitapaNuM che.
Page #74
--------------------------------------------------------------------------
________________ 63 ArAdhaka-virAdhaka caturbhAgI vivecana- . ahIM "catu' thI kahenAra vyaktine graMthAbhAsakAra eTalA mATe kahela che ke vAstavika graMthanA tAtparyane te jANato nathI, paraMtu graMthanuM avalaMbana laIne viparIta artha karanAra che. ane te graMthAbhAsakAra kahe che ke vyavahAranayavALAonuM ja mArgapatitapaNuM che. teno kahevAno Azaya e che ke vyavahAranaya AcaraNAone mAnanAra che. tethI vyavahAranayathI jinokta sAdhasAmAcArInuM pAlana karatA hoya teo mArgapatita che, tethI teonuM zIla anumodanIya che. mATe jeoe dravyaliMga dhAraNa karyuM che tevA abhavya, nilava vagere paNa apradhAnakriyA karanAra hovA chatAM temanuM zIla anumodanIya che. "vastu' nA kathananuM nirAkaraNa karatAM graMthakAra kahe che ke, yogabiMdu vagere graMthanA aparicayane kAraNe te graMthAbhAsakAre mArgapatita zabdano artha ja jANyo nathI. kema ke yogabiMdu graMthamAM apunabaMdhakanI avasthAvizeSarUpe mArgapatita ane mArgAbhimukhanuM grahaNa karela che. tethI jinokta sAdhusAmAcArI pALanAra abhavyAdine mArgapatita kahI zakAya nahi. mATe teonuM zIla anumodanIya che tema kahevuM te pUrvapakSInuM ajJAna che. vizeSArthaH nizcayanaya pariNAmane mAnanAra che, zuddhavyavahAranaya pariNAma sAthe kriyAne mAnanAra che ane azuddhavyavahAranaya mAtra kriyAne mAnanAra che. ahIM pUrvapakSIe azuddhavyavahAranayane grahaNa karIne abhavyAdinI kriyAone anumodanIya sthApana karavA prayatna karela che; jyAre zuddhavyavahAranaya to kriyAne pradhAna kare che tyAM paNa bhAvapUrvakanI kriyAne ja te pradhAna kare che. tethI apunabaMdhakAdinI kriyAone te anumodanIya svIkAre che, anyanI nahi. utthAna :te uparamAM A rIte gItArthaanizrita tapacAritramAM rata evA agItArthane 'prAyaH mannathI' e kathanathI sarvavirAdhaka kahyA, ane "prAyaH' zabdathI vyavacchedya mArgapatita svalpakriyAnI apekSAe tevA ja anyane dezaArAdhaka kahyA. A rIte baMne gItArthaanizcita agItArtha hovAne kAraNe temanA zIlanI anumodanA mATe ucita vyavahAra kevI rIte karavo, tenA samAdhAna mATe kahe che
Page #75
--------------------------------------------------------------------------
________________ ArAdhaka-virAdhaka caturbhagI TIkA: prakRte ca suvihitatvajJAne 'ca suvyavahArasyaiva viparItajJAne ca tadvyatyayasyaivopapatteriti dik||3|| avataraNikA: tRtIyabhaGgaM vivecayati * zrutazIlasamAvezAt sarvArAdhaka iSyate / saMmIlya na pRthak siddhaM dezArAdhakatAdvayam // 4 // TIkArya - 'prate.... virUAA' ane prakRtimAMegItAryAnizrita agItArthamAM, suvihitapaNAnuM jJAna thaye chate suvyavahAranI ja, ane viparIta jJAna thaye chate tavyatyayanI=viparIta vyavahAranI ja upapatti che. e pramANe dizAsUcana che.III vivecanaH gItArthanI nizrAne choDIne tapacAritramAM rata evA agItArthamAM, jeo abhiniveza vagaranA che teomAM A suvidita che tevuM jJAna thAya che, tethI teonI kriyA suvyavahArarUpa che evo nirNaya thAya che, mATe teonA zIlanI anumodanA karI zakAya che. ane jeo abhinivezavALA che ane svaruci pramANe kriyAomAM rata che teomAM A suvidita nathI tevuM jJAna thAya che, tethI teonI kriyA anumodanIya nathI, e prakArano nirNaya thAya che.ll3II avataraNikAryaH trIjA bhAMgAnuM sarvaArAdhaka bhAMgAnuM, graMthakArazrI vivecana kare chezlokArca - zrata ane zIlanA samAvezathI sarvaArAdhaka IcchAya che, pRthak siddha dezaArAdhakatAyane eka karIne nahi. arthAt pRthasiddha be dezaArAdhakatAne eka karIne sarvaArAdhakapaNuM IcchatuM nathI.III 2. "suviditatvajJAne gha' ahIM ra' zabda vadhArAno bhAse che.
Page #76
--------------------------------------------------------------------------
________________ ArAdhaka-virAdhaka caturbhAgI TIkA:___shruteti| zrutazIlayoH samAvezaH zrute sati zIlasya zIle sati zrutasya vA sannikarSaH, tataH sarvArAdhaka issyte| pRthaksiddhaM dezArAdhakatAdvayaM saMmIlya=ekIkRtya na, zIlApekSayA dezArAdhakatvasya pRthaksiddhatve'pi zrutApekSayA tadasiddheH, dezArAdhake zrutasya sAkSAd gurupAratantryadvArA vA saMbandhenaiva srvaaraadhktvsiddheriti||4|| TIkArtha:- "zrata..... tasara,' - zruta hote chate zIlano ane zIla hote chate zrutano saMnikarSa, (te) zrata ane zIlano samAveza che. tenAthI zruta ane zIlanA samAvezathI, sarvaArAdhaka IcchAya che, paraMtu pRthapha siddha dezaArAdhakatAyane eka karIne sarvaArAdhakapaNe IcchAtuM nathI. kema ke zIlanI apekSAe dezaArAdhakapaNAnuM pRthapha siddhapaNuM hote chate paNa zrutanI apekSAe tenI pRthapha siddha dezaArAdhakapaNAnI, asiddhi che. utthAna : ahIM prazna thAya ke sarvaArAdhaka mATe apekSita zruta to gItArthane ja hoya, tethI agItArtha evA zivarAjarSi AdimAM zrata nathI to pachI emane sarvaArAdhaka kaI rIte kahI zakAya, tethI kahe che TIkArca - rezarathasiddhiiAjhA' - dezaArAdhakamAM zrutano sAkSAt athavA guruparataMtra dvArA saMbaMdha thavAthI ja sarvaArAdhakapaNAnI siddhi che.ll vivecana : - zrata ane zIla be ekaThA thavAthI jIva sarvaArAdhaka bane che. samyagRSTine zrutajJAna hovAne kAraNe zIlanI prApti thavAthI sarvaArAdhaka bane che. samyagRSTine zrutajJAna hoya che tyAre te dezavirAdhaka che arthAt zIlarUpa dezanA teo virAdhaka che,
Page #77
--------------------------------------------------------------------------
________________ EE ArAdhaka-virAdhaka caturthaMgI ane vairAgya pAmIne saMyamane grahaNa kare tyAre zIlanI prApti thavAthI teo sarvaArAdhaka bane che. athavA to bAlatapasvI ke gItArthanI nizrAne choDIne nIkaLelA evA agItArthamAM zIla hoya che, ane teone sadguruno yoga thAya ane temanAthI zrutanI prApti thAya to sarvaArAdhaka bane che. paraMtu pRthak siddha dezaArAdhakatAdvayane ekaThI karIne sarvaArAdhaka koI banatuM nathI. Azaya e che ke koI eka vastunA be aMzo hoya to te pRthak be aMzone ekaThA karavAthI te samudAya bane che, tema koI ema mAne ke zIlarUpa eka deza ane zrutarUpa eka deza ema be pRthak siddha evA dezone ekaThA karIne sarvaArAdhaka banAya che, tenuM nirAkaraNa karatAM graMthakAra zrI kahe che ke, prastutamAM dezaArAdhakatAdvaya pRthak siddha nathI tethI te bene ekaThI karIne koI sarvaArAdhaka banatuM nathI. kema ke bAlatapasvImAM ke gItArthanI nizrAne choDIne gayelA agItArthamAM zIlanI apekSAe dezaArAdhakatA pRthasiddha hovA chatAM paNa zrutanI apekSAe dezaArAdhakatA (zrutanI apekSAe teo dezaArAdhaka nathI pachI pRthasiddha kema kahevAya?) prastuta caturthaMgImAM siddha nathI. kema ke prastuta caturthaMgI zIlanI pradhAnatAthI karavAmAM Ave che, tethI jemanI pAse zruta che teone zIlarUpa dezanA virAdhaka kahela che, paNa zrutarUpa dezanA ArAdhaka kahela nathI. mATe be dezaArAdhakatA ekaThI karIne sarvaArAdhakatA siddha thatI nathI. have koI bAlatapasvI ke gItArthanI nizrAne choDIne ekAkI vihAra karanArA evA dezaArAdhaka hoya, teo zrutanA samAvezathI sarvaArAdhaka kaI rIte thaI zake te batAvavA arthe kahe che ke, jeo dezaArAdhaka che teo koIka nimittane pAmIne gItArtha bane to sAkSAt zrutano saMbaMdha thavAthI teo sarvaArAdhaka bane che, jema zAstramAM ekapiMDIyA bahupiMDIyAnuM dRSTAMta Ave che. ane keTalAka gurupArataMtrya dvArA sarvaArAdhaka bane che, jema zivarAjarSi bAlatapasvI hatA ane sarvajJa bhagavAnanI pAse AvIne dIkSA grahaNa karI tyAre gurupArataMtryanA kAraNe sarvaArAdhaka banyA. dezaArAdhakamAMthI nimitta maLatAM sarvaArAdhaka bane temAM bahupiDiyA-ekapiDiyAnu dRSTAMta eka gAmamAM eka zreSThI rahetA hatA. eka vakhata temanA gharamAM marakIno roga phelAyo. zreSThInA eka 8-10 varSanA putrane choDIne gharanAM sarve marakInA rogamAM mRtyu
Page #78
--------------------------------------------------------------------------
________________ 67 ArAdhaka-virAdhaka caturthaMgI pAmyAM. gAmanA lokoe marakIno roga gAmamAM na phelAya te mATe zreSThInA gharanA daravAjA baMdha karI dIdhA. jIvato rahelo aMdara purAyelo chokaro jema tema karIne gharanuM bAraNuM kholI gharamAMthI bahAra nIkaLyo ane AjIvikAnuM sAdhana nahi hovAthI gAmamAM bhIkha mAMgIne udarapUrti karavA lAgyo. eka sajjana zeThane tyAM da22oja bhikSA levA javA lAgyo. dayALu evA te zeThe te chokarAne eka divasa sAruM ane ghaNuM bhojana ApyuM. te khAvAthI chokarAne ajIrNa thayuM tethI eka divasa te bhojana levA na gayo. bIje divase gayo tyAre zeThe pUchyuM kAle bhojana levA kema na Avyo? zuM upavAsa karela hato? tyAre chokarAe jarAka hasIne mauna dhAraNa karyuM. tyArathI tene tapa karavAnI vRtti thaI. tethI eka divasanA AMtare bhojana levA jato. AgaLa vadhatAM be divasanA AMtare bhojana levA jato. tethI tenI tapasvI tarIke khyAti thaI. gAmanA loko paNa te tapasvInI bhakti karavA lAgyA ane havethI loko tapasvI mahAtmAne sAmethI bhojana ApavA AvyA. tyAre A tapasvI temAMthI eka gharanuM ja bhojana grahaNa karavA lAgyA, bIjAne pAchA javuM paDatuM. tethI gAmanA lokoe evI vyavasthA goThavI ke tapasvIne pAraNuM thaI jAya tyAre lokone jANa karavA mATe thALI-DaMko vagADavo. te samaye grAmAnugAma vihAra karatAM mahAvIra prabhu tyAM padhAryA. gocarI javAno samaya thayo. prabhue ziSyone kahyuM hamaNAM gocarI levA na jatA. tapasvIne Aje pAraNuM che mATe hamaNAM gocarI azuddha maLaze. pAraNuM thaI jAya pachI javAnuM rAkhajo ane tapasvIne ema kahejo ke, he ! bahupiMDiyA tane ekapiMDiyA jovA Icche che. gocarI levA nIkaLelA ziSyoe AvIne prabhuno saMdeza tapasvIne kahyo. tapasvI vicAravA lAgyA ke huM to eka gharanuM bhojana vAparuM chuM ane bhagavAnanA sAdhuo to ghaNA ghare gocarI levA jAya che, chatAM mane bahupiMDiyo kahe che. paraMtu jainasAdhuo kahe te khoTuM hoya nahi. tethI vicAratAM jaNAyuM ke mArA nimitte ghaNAM gharomAM bhojana bane che, te doSavALuM bhojana huM vAparuM chuM, ane bhagavAnanA sAdhuo ghaNA gharanI paNa nirdoSa bhikSA vApare che. A rIte UhApoha karatAM karatAM tapasvIne jAtismaraNa-jJAna thayuM. zrutajJAnano kSayopazama thayo ane pratyekabuddha banI gayA. pUrve asaddhaha vagaranA te hovAthI mArgAnusArI pravRtithI zIlarUpa eka dezanI ArAdhanAthI dezaArAdhaka hatA ane pratyekabuddha thatAM zrutarUpa deza milita thavAthI baMne deza paripUrNa thatAM sarvaArAdhaka banyA.4||
Page #79
--------------------------------------------------------------------------
________________ ArAdhaka-virAdhaka caturbhAgI avataraNikA:cturthN bhaGgaM vivecayati aprAptiH prAptabhaGgo vA dvayoryatra niyogataH / asparzAnmokSahetUnAM sa tu sarvavirAdhakaH // 5 // TIkA - aprAptiriti / dvayoH=zIlazrutayoraprAptirdezakAAbhyAM prAptabhaGgo vA yasmin niyogata: niyamataH, sa tu mokSahetUnAM jJAnAdInAmasparzAt=lezenASyabhAvAt srvviraadhkH| na caivaM nihnavAderbhagnazrutazIlasya navamagraiveyakAnutpattiprasaGgaH, garAnuSThAnAttadutpattAvapi tatra taddhatvamRtAnuSThAnena sarvopapatteH, tayoreva zIlarUpadezatvAditi vibhaavniiym||5|| samAraM sAdhavAvidhavaturmI avataraNikAW: cothA bhAMgAnuM sarvavirAdhakarUpa cothA bhAMgAnuM, graMthakArazrI vivecana kare che zlokArdhaH benI zruta ane zIlanI aprApti, athavA prAptano bhaMga jemAM niyamathI=nakkI, che, te vaLI mokSahetunA asparzathI sarvavirAdhaka che.IN/ TIkAryaH dayo ... vimAna yAho' - zIla ane zrutanI aprApti jemAM niyamathI che athavA dezathI ane saMpUrNathI prAptano bhaMga arthAt prApta kRta ane zIlano bhaMga jemAM niyamathI che, te vaLI mokSanA hetu evA jJAnAdinA asparzathI jJAnAdinA lezano paNa abhAva hovAthI, sarvavirAdhaka che. "ra vaivaM' ane A pramANe uparamAM kahyuM e pramANe, bhagnakRta-zIlavALA nidvavAdinI navamA saiveyakamAM anutpattino prasaMga Avaze ema na kahevuM, kema ke garAnuSThAnathI temAM=navamA saiveyakamAM, utpatti hovA chatAM paNa tyAM=nitavAdimAM, taddatu ane amRtaanuSThAna dvArA arthAt tahetu ane amRtaanuSThAnanA bhaMga dvArA sarvanI upapatti che arthAt zIla ane zrutanA bhaMgathI
Page #80
--------------------------------------------------------------------------
________________ xe ArAdhaka-virAdhaka caturthaMgI sarvavirAdhakatA kahI te sarvanI upapatti che. kema ke te benuM ja=tadbhutu ane amRtaanuSThAnarUpa te benuM ja, zIlarUpa dezapaNuM che. e pramANe vibhAvana karavuM.pA vivecana : zruta ane zIlanI aprAptithI ekendriyAdi ke saMsArI anya jIvone sarvavirAdhakanI prApti che, ane jemane zruta ke zIlarUpa dezanI prApti thaI che teno bhaMga kare to dezathI prAptanA bhaMgathI sarvavirAdhaka bane che. jema- bAlatapasvI ke jainadarzanamAM rahela gItArthanI nizrAne choDIne ekAkI vicaranAra, kutarka vagaranA dezaArAdhaka hoya che, temane prApta thayela zIlarUpa deza koIka nimittane pAmIne kurtakavALA thavAthI nAza pAme che tyAre, prApta thayela zIlarUpa dezano bhaMga thAya che, tethI teo sarvavirAdhaka bane che. tema zrutarUpa dezanI prApti thayelI hoya tevA samyagdaSTi jIvo koIka nimittane pAmIne tattvamArgamAM abhinivezavALA bane tyAre, prApta thayela zrutarUpa dezanA bhaMgathI teo sarvavirAdhaka bane che. ane jamAli vagere nihnavone zruta ane zIla baMne pUrvamAM prApta thayelA che, teo jyAre abhinivezavALA bane che tyAre kArtyathI=saMpUrNathI, prApta evA zIla ane zrutanA bhaMgathI sarvavirAdhaka bane che. vizeSArtha: deza ane kArtyano=sarvano, 'prApta' sAthe anvaya karavAmAM na Ave ane 'prAptabhaMga' sAthe joDavAmAM Ave to e doSa prApta thAya ke, koI vyaktine zruta ane zIlanI prApti thaI hoya ane zIlarUpa dezano bhaMga kare to prApta dezano bhaMga thavAthI sarvavirAdhaka mAnavAno prasaMga Ave. jema- naMdiNamunine zruta ane zIlarUpa dezanI prApti thayA pachI saMyama choDyuM tyAre prApta zruta ane zIlano dezathI bhaMga thayo to paNa te sarvavirAdhaka banyA nathI paNa dezavirAdhaka banyA che, Ama chatAM naMdiSaNa munine sarvavirAdhaka mAnavAno prasaMga Ave. - vivecana : ahIM koIne zaMkA thAya ke tame kahyuM e rIte svIkArIe to nihnavAdine kArnsathI=saMpUrNathI, zruta ane zIlanI prAptino bhaMga thavAthI sarvavirAdhaka svIkAravAmAM Ave to, nihnavAdi navamA traiveyaka sudhI jAya che tenI anupapattino prasaMga Ave. tenuM nirAkaraNa karatAM graMthakAra kahe che ke ema na kahevuM, kema ke nihnavone garAnuSThAnathI
Page #81
--------------------------------------------------------------------------
________________ 90 ArAdhaka-virAdhaka caturbhagI. navamA raiveyakanI utpatti thAya che to paNa teo sarvavirAdhaka ja che. kema ke ArAdhakabhAvanI prApti tahetu ke amRtaanuSThAnathI ja thAya che paraMtu garAnuSThAnathI nahi. mATe nihnavone tahetu ke amRtaanuSThAna nahi hovAne kAraNe sarvavirAdhaka svIkAravA chatAM garAnuSThAnathI navamA dhaiveyakanI prApti svIkAravAmAM koI doSa nathI. ahIM tahetu ane amRtaanuSThAna e bene ja zIlarUpa deza tarIke grahaNa karela che, anya anuSThAnane zIlarUpa deza tarIke grahaNa karela nathI.IN/ I ArAdhaka-virAdhaka caturbhagI zabdazaH vivecana saMpUrNaII
Page #82
--------------------------------------------------------------------------
________________ zuddhipatraka pRSTha napaMktinA azuddha pATha zuddha pATha bhaMga zIlaArAdhakamAM zIlanI ArAdhanAmAM anyatare abhAva bhaga upapAtano prasaMga upapAtanA abhAvano prasaMga upapAtano prasaMga upapAtanA abhAvano prasaMga arthAt (pachI umero) vata grahaNa karI teno bhaMga karanAra sarvavirati nahi grahaNa karela ! dezavirati grahaNa karI tenI evA zrAvakane ke zrAvakavratanA ! virAdhanA karanAra zrAvakane virAdhaka evA zrAvakane saMmoha saMmohAsaMmohavALA saMmoha saMmohavALA jenAne 2 0 4 jenA
Page #83
--------------------------------------------------------------------------
Page #84
--------------------------------------------------------------------------
________________ pa.pU. gaNivarya zrI yugabhUSaNavijayajI ma.sA.nA vyAkhyAtanAM pustako (1) anukaMpAdAna (2) supAtradAna (3) yogaviMzikA bhAga-1 (4) yogaviMzikA bhAga-2 gItArtha gaMgA thI prakAzita graMtho vivecaka (1) yogaviMzikA zabdazaH vivecana paMDita praviNabhAI motA | (2) adhyAtmaupaniSat prakaraNa zabdazaH vivecana paMDita praviNabhAI motA | (3) zrAvakanAM bAravratonA vikalpo yugabhUSaNavijayajI ma.sA. | (4) yogadRSTi samuccaya yugabhUSaNavijayajI ma.sA. 20 (5) sadgati tamArA hAthamAM ! yugabhUSaNavijayajI ma.sA. | (6) karmavAda karNikA yugabhUSaNavijayajI ma.sA. (7) darzanAcAra yugabhUSaNavijayajI ma.sA. (8) zAsanasthApanA yugabhUSaNavijayajI ma.sA. (9) anekAntavAda yugabhUSaNavijayajI ma.sA. | (10) praznottarI yugabhUSaNavijayajI ma.sA. (11) cittavRtti yugabhUSaNavijayajI ma.sA. (12) cAlo, mokSanuM sAcuM svarUpa samajIe yugabhUSaNavijayajI ma.sA. (13) Azrava ane anubaMdha mohajitavijayajI ma.sA. | 20 (14) manovijaya ane Atmazuddhi yugabhUSaNavijayajI ma.sA. 20 (15) bhAgavatI pravajyA paricaya yugabhUSaNavijayajI ma.sA. 5 (16) viMzativiMzikA zabdazaH vivecana pUrvArdha paMDita praviNabhAI motA | ra5 (17) adhyAtmamata parIkSA zabdazaH vivecana bhAga-1 paMDita praviNabhAI motA 70 (18) ArAdhaka-virAdhaka caturbhagI zabdazaH vivecana | paMDita praviNabhAI motA 10 sAtArtha vagay pa, jaita marcanTa sosAyaTI, phatehapurA roDa, pAlaDI, amadAvAda-7. 0 990 49 11, 660 36 59