Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ anAgrahI mahAvIranI satyasazeAdhananI udAra daSTi lekhaka : zrI ratilAla maphAbhAI zAhu bhagavAna mahAvIra ahiMsAmUrti hatA, vItarAga hatA; paNa emane viziSTa guNa kahevA hAya tA ema kahI zakAya ke e anAgrahI hatA. e anAgrahI svabhAvane kAraNe ja pUrvagraheAthI mukta banI tee AtyaMtika satyanI kheAja ane prApti karI zakayA hatA. ane e mATe emane ahiMsAnI U'DI sAdhanA karavI paDI hatI. e sAdhanAne aMte emane jaNAyuM ke jo ApaNe AMkhe| mI'cIne cAlIe te khADAmAM gabaDI paDIe yA sAme TekarA hAya ! pachaDAI ne heThA paDIe. bAkI nathI khADA ApaNane gama DAvavA sAme AvatA ke nathI TekarA pachADavA mATe ADA paDIne UbhA rahetA. matalakhamAM, ApaNane je kaI duHkha prApta thayuM che e ApaNI ja bhUlanuM pariNAma che; tema sukha prApta karavuM e paNa ApaNA peAtAnA ja hAthanI vAta che. kAraNa ke te tenuM vacce yamma te teLa vaidya--jeNe je je kama AMdhyuM hAya che, te tene bhegavavuM ja paDe che--vizvanA e niyama acaLa che. Ama mA prApyate TuAM rmanA prApyate purNa--duHkha kathI ja maLe che, tema sukha paNa kathI ja maLe che. A rIte sukha-duHkha prApta thavuM e ApaNA peAtAnA ja hAthathI vAta heAI bhagavAna kaheche ke ' vruttiA tumameya tuma mitraM vidiyA mittamidghatti ?' ----he mAnava ! tuM ja tArA mitra che, teA pachI zA mATe bahAra bhIkha mAMgatA kare che? tArA abhyudaya, koInI--cAhe e zvara hAya, deva hAya ke devI heAya enI--paNu kRpA, yAcAnA ke khuzAmata para nathI avalakha tA.: kAraNa ke zaktinuM kendrasthAna tuM pAte ja hAI tArA peAtAnA paga para ja UbhA rahetAM zIkha. tuM dhAre te vizvanA vaheNane paNa khadalI zake che. Ama sukha-duHkhanA kAraNarUpa karmanA mahAsiddhAnta bhagavate zeAdhI kADhavo hatA. paNa e mATe emaNe jaNAvyuM ke sArA ke narasA vicAra chevaTe ApaNA peAtAnA ja mAnasa para zubha-azubha asara nirmANa karyA vinA nathI rahetA; kAraNa ke sArI ke mAThI pravRttinuM
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI ratilAla maphAbhAI zAha : anAgrahI mahAvIranI udAra dRSTi 177 - mULa udbhavasthAna sArA ke mAThA vicArA ja che. tethI jIvananI pUrNa vizuddhi prApta karavI e ja kanI anAdi ja jALamAMthI chUTavAnA ane e rIte parama sukha-zAMtirUpa nirvANu prApta karavAne ekamAtra upAya che. paNa e mATe sAdhyanI jema sAdhana paNa vizuddha hevu joI e. Ama jIvananu dhyeya sAdhanAkALamAM ja bhagavAna mahAvIrane spaSTa thayu hatuM. ethI e dhyeyane paheAMcavA jIvanane kevI rIte pUrNa vizuddha banAvavuM e mATe emaNe cAsa mA` paNa AMkI lIdhA hatA. paNa hRdayanI udAratA ane vyApaka dRSTine kAraNe emaNe joyu ke jema mArA peAtAnA khAsa vicAra che tema bIjAone paNa pAtapeAtAnA khAsa vicAre che. jema mArA eka prakAranA prayatna che tema bIjAene paNa e mATenA ja prayatna che. teA pachI Ama vicArabheda kema ? jema mane mArA vicAro spaSTa heAI sAcA lAge che, tema khIjAone paNa zuM peAtAnA vicAre sAcA lAgatA nahIM haiAya ? AthI mAre bIjAenA vicAro paNa jANavA joI e. ane emAM tathyAMza hoya teA mAre enA paNa Adara karavA joIe. bAkI bIjAne samajyA vinA kevaLa mArA ja vicAro emanA para lAdavAmAM Ave ane e rIte emanI lAgaNIe-bhAvanAone chUMdI nAkhavAmAM Ave te teo paNa e ja rIte mArA vicArone paNa chUMdI nAkhavAno Agraha pakaDe tA emane kevI rIte rokI zakAya? pariNAme je mArga dvArA zAMti prApta karavI che e mAga ja vAdavivAda, kalaha ane azAMtinuM kAraNa banI javAthI satyanI zeAdha ane prAptimAM ja khAdhAkAraka nIvaDe. AthI mAre khIjAenAM vicAra, bhAvanAe, lAgaNIone samajavA taiyAra rahevuM joI e; ane ema karavuM e mArI sAdhanAne anurUpa paNa che. kAraNa ke koI paNa jIvane ghAta karavA emAM ja kevaLa hiMsA che evuM nathI ! paNa bIjAenA vicArAne samajyA vinA chUMdI nAkhI emane AghAta paheAMcADavA ke emanA tiraskAra karavA e paNa hiMsA ja che. vaLI, peAtAne samajAtA mArga dvArA paNa keTalAka jIvA jo peAtAnI ruci prakRti anusAra dharma pAmI zakatA hAya tA eneA inkAra paNa kema thaI zake? ethI e badhA khATA che ema kahIne enuM khaMDana karavuM e teA kevaLa satyanA droha ja gaNAya. AvA vyApaka vicAramAMthI emane vaicArika ahiMsAnI sAdhanA prApta thaI hatI. ne ethI ja emaNe anAgrahI svabhAva keLavyA hatA. e anAgrahI svabhAvane kAraNe pUrvagraheAthI mukta anI harekanAM dRSTibiMdue tathA emanI vaccenA bhedanuM kAraNa vicAratAM emane vicAranI eka navI ja sRSTi prApta thaI hatI, jene zAstramAM anekAMtaSTi kahevAmAM AvI che. anekAMtaSTi eTale vastumAtra anaMtadharmAtmaka hAI ene bhinna bhinna daSTie jovAnI ane e rIte nyAyI niNya para AvavAnI eka viziSTa paddhati. anekAMtavAda, syAdvAda yA sApekSavAda e jainadhama'nu' eka viziSTa lakSaNa che. ane e kAraNe jagatanA anya dharmothI ene eka prakAranuM viziSTa gaurava prApta thayu che. kAraNa ke anya mata5thA pAtapeAtAnA dRSTibiMdu para Agraha rAkhI kevaLa peAtAnu' ja matavya sAcuM che evA Agraha dharAve che; jyAre jainadhama ja eka evA dhama che ke je peAtAnAM dRSTibiMdue sAthe anyanAM dRSTibiMduone paNa Adara kare che ne emAMthI paNa satyane tAravI laI peAtAnAmAM 23
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ 178 zrI mahAvIra jaina vidyAlaya suvarNa-maheAsagraMtha ene pacAvI levAnI buddhi ane zakti rAkhe che. A kAraNe virodhI matabhyeA vacce paNa zakaca samanvaya karavAnuM viziSTa valaNa eNe keLavyu che. joke jainadharmanA AvA udAtta dRSTi iMdune na samajavAthI zaMkarAcAya, rAmAnujAcArya ane vallabhAcArya vagerethI mAMDI Adhunika yuganA svAmI dayAnaMda sarasvatI sudhInA dharmAcAryoe ene ghaNA anyAya karyo che. Ama chatAM svataMtra vicArakA-sa'zASakA enI udAra ane udAtta nyAyamuddhithI prabhAvita paNa thayA che. evAomAM madhvAcAya mukhya che. jainadhama kAI paNa mata-sa...pradAyane khoTA ke pAkhaMDI na kahetAM eTaluM ja kahe che ke anyanuM dRSTimiMdu sAcu hovA chatAM ekAMgI che ne e kAraNe ja emAM vicAranI apUrNatA rahI gaI che. A vicArane samajAvavA nadI ane sAgaranuM khAsa udAharaNa ApavAmAM Ave che. koi sAgara-nadInA sa'gamane sevaka-sevyanA arthAt jIva-IzvaranA milana-saMbaMdha rUpe jue che; koI ene jaLanA biMduenI jema A vizvane AtmAonA samUha mAne che. koI ene kevaLa jalatattvarUpe jue tema vizvane kevaLa brahmarUpe ja jue che; to keAI vaLI ene 11,0 hAIDrojana-ekSIjananA sayeAganA pariNAmarUpe ene AlayavijJAnanI karAmata ja mAne che. mahAvIra kahe che ke rekanu biMdu che te sAcu, paNa e ekAMgI daIna hAI apUrNa dana che. paNa jyAre ene jovA-samajavAnAM bhinna bhinna dRSTibiMduone apanAvavAmAM Ave che tyAre ja e darzana pUrNa bane che. mahAvIranI A dRSTine pachInA AcAryae vizada rIte samajAvatAM kahyuM che ke sarvaAnasaMprad vRti nainadharma:satyane jovAnI judI judI ekAMgI dRSTienA saMgrahathI ja jainadharma satyadRSTi ane che. zrI siddhasena divAkarajIe paNa ' sanmatitaka'mAM maLyuM micchALa samUEA samayasAraNa ......e gAthA dvArA jinavacanane mithyA kaneAnA samUhurUpa jaNAvyu che. Ana'ghanajI jevA mahAyeAgIe paNa ' SaDjhana jina aMga bhaNIje ' pada dvArA A ja vastunuM nirUpaNa karyuM che; jyAre zrI vineAkhAjI bhAvee bhagavAna mahAvIranA A dRSTidune peAtAnI AgavI zailImAM samajAvatAM kahyuM che ke-- " kAI paNa ekAMgI vicAra e vicAra ja nathI, avicAra che. kAraNa ke vastumAtra anatadharmAtmaka hoI enA badhA ja pAsAone tapAsI je sarvAMgINa vicAra Ape che e ja sAcA vicAra che. A dRSTine kAraNe tee ( bhagavAna mahAvIra ) je koI ne maLatA tenI bhUmikA para jaI ne tene vicAra samajAvatA hatA; peAtAnA-nijanA je vicAra che tenu' sAmevALA para AkramaNa naheAtA karatA. pahelAM pUchI letA ke te vyakti kaI rItanI vicArapaddhatimAM mAne che. jo gautama gaNadharanI jema te vedene mAnatI hoya te tene veDhAnA AdhAra ApI samajAvatA. agara te bIjI paddhatimAM mAnatI haiAya te tene te paddhati pramANe samajAvatA, ane pachI kahetA ke 'tame je vicAro che te paNa kharu' hAI zake che; paNa tenAthI judI vAteA paNa kharI hAI zake che. mATe hRdayanAM dvAra ha MmezAM khullAM rAkheA.' paNa emane je kAI evI vyakti maLatI ke je pahelethI kAI paNa eka vicArapaddhatine varelI naheAtI te tene tee peAtAnI rIte vicAra samajAvatA,'
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ che e joI bhagavAne kahyuM che ', to yeya dUra raheze ane ' zrI ratilAla maphAbhAI zAha : anAgrahI mahAvIranI udAra daSTi 179 - Ama anyanA vicArane, emanI bhAvanA ke lAgaNIone samajavAnI buddhithI emanAmAM (bhagavAna mahAvIramAM) ucca prakAranI nyAyadaSTi paNa vikasI hatI, je kAraNe strI-puruSomAM bheda nahIM karatAM strIone paNa purUSanI jema ja pitAne AtmavikAsa sAdhavAnI pUrNa svataMtratA emaNe karI ApI hatI. ane e mATe bhagavAna buddha jevA paNa acakAtA hatA tyAre saheja paNa thaDakAre khAdhA vinA emaNe strIone bhikSuNIo banAvI hatI ane bhikSuNIone paNa saMgha sthApyo hato. e mAnatA hatA ke yegya puruSArtha karavAmAM Ave te strI paNa pUrNa AtmasAkSAtkAra sAdhI zake che, arthAt muktAtmA banI zake che. jagatamAM Aja sudhI koI paNa paMtha ke anugAme nArIjAtine A samAna adhikAra Apyo nathI. A kAraNe nyAya ane mAnava samAnatAnuM AvuM dhoraNa jenadharmanuM viziSTa gaurava gaNAya che. AvI vyApaka satyasaMzodhananI daSTine kAraNe vyakti pUjA karatAM guNapUjA tarapha ane e rIte satyasaMzodhana para emAM vizeSa bhAra devAyo che. ane A kAraNe ja jainadharmanI pradhAna prArthanAmAM nathI sthAna mahAvIranuM ke anya tIrthakaranuM, paNa kevaLa guNenA pratIkarUpa arihaMta-vItarAgAdi saMtanuM ja emAM mahattva gAvAmAM AvyuM che. paNa manuSyasvabhAva guNonA pratIkarUpa saMtane paNa vyaktitva apI rAgadveSa poSavA tarapha DhaLI paDe joI bhagavAne kahyuM che ke " sarave huM mayarva -satya e ja paramAtmA che. bAkI guruonA nAme vADA bAMdhI mArA-tArAnA bhedo UbhA karaze te dhyeya dUra raheze 2 mamatvanA kAdavamAM ja khUpI jaze. Ama pitAnuM dhyeya satyasaMzodhananuM hoI bhagavAne nathI keI paNa vidhividhAnono Agraha rAkhe ke nathI ekAMgI niSedha karyo; emaNe te mAtra eTaluM ja kahyuM che ke kArya upasthita thAya tyAre kevaLa satyane ja Azraya le. paNa potAnA ke anyanA AtmAne dhokhe na de." (nizItha, gAthA 5248) saMyamI punuM dhyeya mokSa che. ethI eNe pratyeka kAryamAM vicAravuM ke huM mokSathI dUra jaI rahyo chuM ke nikaTa? jyAre siddhAMtamAM ekAMta vidhi ke ekAMta niSedha nathI maLato tyAre vANiyAnI jema sAdhaka Avaka-kharcanI jema tulanA karIne kevaLa lAbhanI ja ciMtA kare." (nizItha, gAthA 2067). utsarga ane apavAda vistRta che, jethI saMyamanI vRddhi ane nirjaranuM kAraNa joIne ja kartavyane nizcaya kare." (nizIthacUrNa 6023) Ama bhagavAne dhyeya prati lakSa rAkhavAnuM kahyuM che ane e mATe jIvanane vizuddha karavAnuM kahyuM che, paNa e mATe cekasa AcAravidhi ke mAnyatAne Agraha nathI rAkhyo. A kAraNe bhagavAna kahe che ke "he gautama! gharameLe siddhA-jainanA liMge ja mokSa maLe che, ema nathI paNa anya liMge paNa e prApta thaI zake che; bhale pachI e puraSa ho ke strI, yA e amuka anugama anuyAyI hoya ke keI anya anugAmane. AjanI bhASAmAM kahIe to bhale pachI e vaiSNava hoya, samAjiSTa hoya ke muslIma, khristI, pArasI, yahudI ke zIkha paNa hoya; zarata eTalI ja ke eNe pUrNa jIvanazuddhi prApta karI hovI joIe.
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ 180 zrI mahAvIra jaina vidyAlaya suvarNa mahotsavatha AvuM udAra ane niSpakSa valaNa e mahAvIranI mahAvIratA che, viziSTatA che; eTaluM ja nahIM, mahAvIranI vicAradhArA vidhI dekhAtAM ke bhinna bhinna prakAranAM maMtavya dharAvatA anya saMtane "arihaMta' zabdanA uddadhanathI Adara paNa kare che, jema ke- sAtiputteNa budreNa arahatA buitaM / dIpAyaNeNa arahatA isiNA buitaM / mAtaMgeNa arahatA isiNA buitaM / jaNNavakkeNa arahatA isiNA buitaM / maMkhaliputteNa arahatA isiNA bujhne / arthAt zAkyaputra buddha arihaMte kahyuM che. dvaipAyana arihaMte kahyuM che. mAtaMga, yAjJavalkaya tathA maMkhaliputra gozAlaka arihaMte kahyuM che ("RSibhASita"). A zabda batAve che ke mahAvIrane anya draSTAo pratye keTalo samabhAva haze, tema ja emanA abhiprAyane samajavAnI ane ene Adara karavAnI kevI guNagrAhaka dRSTi haze-e RSibhASita graMthamAM jaLavAI rahelAM uparanAM vAkyo parathI kalpI zakAya che. Ama satyasaMzodhananI bAbatamAM udAra daSTi ane anAgrahI svabhAvane kAraNe hamezAM dila ane dimAgane khulluM rAkhavAnuM emanuM valaNa hatuM. AvA valaNane kAraNe e anya matanA bhikSuo pratye paNa ke samabhAva rAkhatA enA keTalAMka uttama udAharaNe zAmAM jaLavAI rahyAM che. A aMge bhagavAna gautamane kahe che ke "he gautama! Aja tAre mitra skandaka saMnyAsI AvI rahyo che, te tAre enuM ucita sanmAna karavuM joIe." ane gautama enuM rUDI rIte svAgata kare che. (bhagavatIsUtra, zataka 2, u. 2) bhagavAnane eka bIje parama bhakta aMbaDa bhagavAnanI sAthe vihare che, bhagavAne ene samabhAvapUrvaka pitAnA saMghamAM samAvI le che. Ama AjanA zAmAM veraNacheraNa bacI rahelAM bhagavAnanAM udAra ane udAtta maMta asalI jainadharmanuM svarUpa samajavA mATe ghaNuM upayogI che; nyAya, samAnatA, satyasaMzodhananI daSTi uparAMta satyanA svIkAra mATe dila ane dimAga khulluM rAkhavAnuM valaNa tyAre kevuM UMcuM haze ene khyAla e ApI jAya che.