Agam 29 Prakirnaka 06 Sanstarak Sutra Shwetambar

Author(s): Purnachandrasagar
Publisher: Jainanand Pustakalay
Catalog link: https://jainqq.org/explore/021031/1

Page #1

। कोबातीर्थमंडन श्री महावीरस्वामिने नमः ।।
।। अनंतलब्धिनिधान श्री गौतमस्वामिने नमः ।।
।। गणधर भगवंत श्री सुधर्मास्वामिने नमः ।।
।। योगनिष्ठ आचार्य श्रीमद् बुद्धिसागरसूरीश्वरेभ्यो नमः ।।
। चारित्रचूडामणि आचार्य श्रीमद् कैलाससागरसूरीश्वरेभ्यो नमः ।।
आचार्य श्री कैलाससागरसूरिज्ञानमंदिर
पुनितप्रेरणा व आशीर्वाद राष्ट्रसंत श्रुतोद्धारक आचार्यदेव श्रीमत् पद्मसागरसूरीश्वरजी म. सा.
जैन मुद्रित ग्रंथ स्केनिंग प्रकल्प
ग्रंथांक :१
जैन आराधना
न
कन्द्र
महावीर
कोबा.
॥
अमर्त
तु विद्या
श्री महावीर जैन आराधना केन्द्र
शहर शाखा
आचार्यश्री कैलाससागरसूरि ज्ञानमंदिर कोबा, गांधीनगर-श्री महावीर जैन आराधना केन्द्र आचार्यश्री कैलाससागरसूरि ज्ञानमंदिर कोबा, गांधीनगर-३८२००७ (गुजरात) (079) 23276252, 23276204 फेक्स : 23276249 Websiet : www.kobatirth.org Email : Kendra@kobatirth.org
आचार्यश्री कैलाससागरसूरि ज्ञानमंदिर शहर शाखा आचार्यश्री कैलाससागरसूरि ज्ञानमंदिर त्रण बंगला, टोलकनगर परिवार डाइनिंग हॉल की गली में पालडी, अहमदाबाद - ३८०००७ (079)26582355
-
-
-

Page #2

Page #3

સંશોધન કરી,
5 - એકમ કર્યો છે
હાથે ૪૫ આગમ
જેઓએ એક 2
silici
દ્વારકા
પૂ. આચાર્યદેવ શ્રી આનંદસાગરસૂરીશ્વરજી મ.સા.ના ચારણે શત્ શત્ વંદન...

Page #4

देवसूर तपागच्छ समाचारी संरक्षक-सुविहित सिध्यांत पालक बहुश्रुतोपासक-गीतार्थवर्य-चारित्र चूडामणि-आगमोध्यारक पूज्यपाद आचार्यदेवेश
श्री आनंदसागर सूरीश्वरजी महाराजा संशोधित-संपादित ४५ आगमेषु
॥श्री संस्तारक सूत्रं ॥
* आलेखन कार्य-प्रेरक-वाहक प्रवचन प्रभावक पू. आ.श्री हेमचन्द्रसागर सूरिजी म.सा. शिष्यरत्न पू. गणिवर्यश्री पूर्णचन्द्रसागरजी म.सा.
* आलेखन कार्यवाहक संस्था - पूज्यपाद सागरजी महाराजा संस्थापित जैनानंद पुस्तकालय-सुरत

Page #5

www. kobatirth.org
आलेखन कार्ये किंचित् संस्मरणाणि * आलेखन कार्ये आशीवृष्टिकारका :
पू. गच्छा. आ. श्री सूर्योदयसागर सूरीश्वरजी म.सा. पू. आ. श्री. नरेन्द्रसागर सूरीश्वरजी म.सा. पू. आ. श्री अशोकसागर सूरिजी म.सा. पू. आ. श्री जिनचन्द्रसागर सूरिजी म.सा. पू. आ. श्री हेमचन्द्रसागर सूरिजी म.सा. * आलेखन कार्य के चित् मार्गदर्शका : पू. आ. श्री दोलतसागर सूरिजी म.सा. पू. पं. श्री हर्षसागरजी म.सा. पू. गणीश्री सागरचन्द्रसागरजी म.सा. पू. गणी श्री नयचन्द्रसागरजी म.सा. पू. गणी श्री अक्षयचन्द्रसागरजी म.सा. पू. मुनि श्री लब्धिचन्द्रसागरजी म.सा. माहिती दर्शक पत्र
आलेखन कार्य सहयोग प्रदाता : मुनिश्री आगमचन्द्रसागरजी म.सा. श्राद्धगुण संपन्न श्री नरेन्द्रभाई मुक्तिलाल महेता (सूईगामवाला|| - प्रथम संस्करण - सं. २०६१, का.सु.५. -कृति - २५० - कोऽधिकारी...?- श्रूत भाण्डागारं श्रमण प्रधान चतुर्विध संधाश्च - संग्राहकालय - जैनानंद पुस्तकालय, गोपीपुरा, सुरता . व्यवस्थापका:
श्री उरकांतभाई झवेरी- श्री नरेशभाई मद्रासी-श्री श्रेयस के. मर्चन्ट - आवास : निशा-११ले माले ,गोपीपुरा, काजी- मेदान,
तीनबत्ती, सुरत. दूरभाष - २५९८३२६( ०२६१) - मुद्रण कार्यवाहक श्री सुरेश डी. शाह (हेष्मा)-सुरतो
संपादक श्री

Page #6

છે પ્રાર્થના તે ઋલ્થ ચટ્ટારિસા પાણી સુષમા-ઢોષ રૂપિયા, ઢી; કાઢી સાં દૂત્તા..! ન દૂત્તો ગુરૂ નિણામો છે
દુષ્મકાળે જિનાગમ-જિન પ્રતિમા ભવિયણ કું આધારા....
ભવાટવીમાં ભ્રમિત પ્રાણીને ભીમ મહાટવીમાંથી બહાર લાવનાર મિથ્યાત્વરૂપ અંધકારમાંથી પ્રકાશ તરફ ગતિ કરાવનાર શ્રુતજ્ઞાનની મહત્તા અદ્વિતીય કક્ષાની છે. શ્રુતજ્ઞાનનો મહીમા પરમ મનનીય અને માનનીય હોવાના કારણે પ્રભુ શાસનમાં પરમ આધાર ભૂત કરણ તરીકે ગણના કરી છે. આગમએ વીર પ્રભુની વાણી સ્વરૂપ છે.
આગમોની રચના કાળઃ- પ્રભુ મહાવીર સ્વામીના શાસનની અપેક્ષાએ વીર નિર્વાણ સંવત પૂર્વે ૨૯, વિક્રમ સંવત પૂર્વે ૪૯૯ વર્ષે વૈશાખ સુદ એકાદશી દિને તારક તીર્થંકર પ્રભુ મહાવીર દેવની ત્રિપદીને પામી આદ્ય ગણધર અનંતલબ્ધિ નિધાન શ્રી ઈન્દ્રભૂતિ (ગૌતમસ્વામીજી) આદિ એકાદશ ગણધરોએ આગમોની રચના કરી તેજ ક્ષણે પ્રભુએ તેની યથાર્થતા-ગણાનુજ્ઞા-શાસનાનુજ્ઞા આદિના વાસક્ષેપથી જાહેર કરી.
ગણધર ભગવંતના શિષ્યો-મુનિઓએ યથાયોગ્યતાનુંસાર શિષ્ય-પ્રશિષ્યાદિ પરિવારને વિનયપૂર્વક શાસ્ત્ર નિર્દિષ્ટ વિધિ-મર્યાદા પૂર્વક ગુરૂ પાસેથી મુખપાઠ રીતે દ્વાદશાંગીનો અભ્યાસ કરતા હતાં, લખીને કે લખેલ પુસ્તકો દ્વારા ભણવા અંગે તત્કાળે પરંપરા ન હતી.
પ્રથમ વાચના:- વીર પ્રભુના નિર્વાણબાદ તેમની પટ્ટ પરંપરામાં પાંચમા કેવલી તરીકે પ્રસિધ્ધ શ્રી ભદ્રબાહુ સ્વામીજીના સમયમાં વિષમકાલના બલના પ્રભાવે ભયંકર બાર વર્ષીય દુકાળ પડ્યો સાધુઓ અનુકૂળતા મુજબ વેર વિખેર થયાં, સાથો સાથ વીર નિ. સં. ૧૫૫ લગભગમાં નંદવંશના સામ્રાજ્યનો પલટો થયો, દેશમાં ભયંકર આંધી વ્યાપી, જૈન શ્રમણોના વિહારના કેન્દ્રરૂપ મગધદેશની ો પ્રા-૨થનો |
संपादक श्री

Page #7

www. kahatirth.org
રાજધાની પટણા અને પંજાબ વચ્ચેના પ્રદેશો ભીષણ પરિસ્થિતિમાં મૂકાયા, શ્રમણ સમુદાયના વિખરાઈ જવાથી આગમોનું પઠન-પાઠન ખુબ જ અવ્યવસ્થિત થયું, જ્ઞાની પુરૂષોમાંથી કેટલાયે સ્વર્ગે પધાર્યા, મુખપાઠની પધ્ધતિ પર એક જબરદસ્ત ધક્કો લાગ્યો પરિસ્થિતિને સુધારવા વીર નિ. સં.-૧૬૦ લગભગમાં પાટલીપુત્ર નગરે (પટના-બિહાર) શ્રી સ્થૂલભદ્ર સ્વામીની અધ્યક્ષતામાં શ્રમણસંઘ એકત્રિત થયો, ગીતાર્થોની સલાહ મુજબ દ્વાદશાંગીની સંકલના વ્યવસ્થિત કરવાનો પ્રયાસ કર્યો, પ્રાયઃ આ પ્રથમ આગમ વાચના થઈ તેનું નામ · શ્રી દ્વાદશાંગશ્રુતસંકલન’ નામે પંકાયાનો ઇતિહાસ મળે છે.
દ્વિતીય વાચના :- તેમના પછી જિનકલ્પીના અભ્યાસક આર્ય મહાગિરીજીના ગુરૂ ભ્રાતા પૂ. આ. શ્રી આર્ય સુહસ્તિ સૂરિ પ્રતિબોધિત પ્રભુ શાસનના ચરમ ભક્ત સમ્રાટ સંપ્રતિએ ઉજ્જૈનમાં આર્ય સુહસ્તિ મ. ને વિનંતી કરી તેમના સાનિધ્યમાં વીર નિ. સં. ૨૪૫ થી ૨૮૧ના વર્ષોમાં જિનાગામની સાચવણી સુરક્ષિત રહે તેવા યથાર્થ પ્રયાસો કર્યા, પઠન-પાઠનની વ્યવસ્થામાં આવેલી ખામીને દૂર કરી જેથી આ બીજી વાચનાનું નામ : આગમ સંરક્ષણ વાંચના' દૃષ્ટિ ગોચર થાય છે.
તૃતીય વાચના :- મૌર્ય રાજવંશીઓનો સેનાપતિ પુષ્યમિત્રે રાજદ્રોહ કરી રાજા બન્યો ધર્માંધ બનેલા સમ્રાટ સંપ્રતિની શાસન પ્રભાવનાને નામ શેષ કરવા તેણે જૈન શ્રમણો તથા બૌધ્ધ શ્રમણોના શિરચ્છેદ કરાવી કાળો કેર વર્તાવ્યો, સાધુઓ પ્રાણ રક્ષાર્થે કલિંગ દેશ તરફ ચાલ્યા ગયા, કલિંગાધિપતિ મહામેઘવાહન ખારવેલ મહારાજા પરમ જૈન હતાં. આ પ્રમાણે પ્રાણ બચાવવાની વ્યથામાં જિનાલયો તથા, આગમ પઠન-પાઠનની વ્યવસ્થાને જબરદસ્ત હાની થવા પામી, કલિંગ દેશના રાજા ભિક્કુરાય ખારવેલે તેનો પરાજય કરી ફરી જીવંત કરવા પ્રયાસ કર્યો વીરનિ. સં. ૩૦૦ થી ૩૩૦ સુધીના મધ્યાહ્ન કાલમાં મુનિ સમ્મેલનમાં જિનકલ્પિની તુલના કરનાર પૂ.આ. મહાગિરીના શિષ્યોપ્રશિષ્યો આ. બલિસ્સહ સૂ.મ. આ. દેવાચાર્ય, આ. ધર્મસેન વિગેરે ૨૦૦ શ્રમણો, આ. સુસ્થિત સૂરિ વગેરે સ્થવિર કલ્પિ ૩૦૦ શ્રમણો, આર્યા પોઈણી વિગેરે ૩૦૦ શ્રમણીઓ, સીવંદ, ચૂર્ણક, સેલગ વગેરે ૭૦૦ શ્રાવકો અને પૂર્ણ મિત્રાહિ ૭૦૦ શ્રાવિકા દ્વારા ત્રીજી આગમ
"પ્રાથના
संपादक श्री
२

Page #8

Acharya Shri Kailassagarsur Gyanmandir
વાચનામાં અગિયાર અંગો અને દશ પૂર્વેના પાઠોને વ્યવસ્થિત કરવામાં આવ્યા.
ચતુર્થ વાચના:- કાલાધિન અંતિમ દશપૂર્વધર, બાલ વૈરાગી, અનુપમ સંવેગી શ્રી વજસ્વામીએ અંતિમ સમયે સ્વ પટ્ટધર, શ્રીવજસેન સૂ.મ.ને ભયંકર દુકાલના ચરમ સમયની જાણમાં “લાખ સોનૈયા આપીને એક હાંડી ભાતની ચડશે તેના બીજા દિવસથી સુકાલ થશે' આ વાત જણાવી આવો ભયંકર દુકાળ વીર વિ. સં. ૧૮૦ થી ઉત્તર ભારતમાં વ્યાપ્ત થયો. જેમાં ગણો-કુલો-વાચકવંશો માત્ર નામશેષ થઈ ગયા. આગમ વારસો ટકાવનાર મુનિપુંગવોની સંખ્યા જૂજ થઈ ગઈ કાળ-બળ ક્ષયે ધારણા શક્તિની અનુકુળતા પ્રમાણે પણ જે આગમનું સંકલન કરવામાં નહીં આવે તો રહ્યા સાધુઓ પણ રહેલા આગમના વારસાને સાચવવા સમર્થ ન નિવડી શકે માટે ભવિષ્યના અલ્પશક્તિવાળા પણ મેઘાવી સાધુઓને રાખવામાં વિષયાનુસંધાન દ્વારા સુગમતા સાંપડે તેથી સમકાલીન અન્ય પ્રભાવક આચાર્યોની સંમત્તિ લઈ શ્રી આર્યરક્ષિત સૂરિ મ.ચાર અનુયોગની વ્યવસ્થા કરી. આગમોને ચિરંજીવ બનાવ્યા વીર નિ. સં૫૯૨ લગભગમાં દશપુર (મંદસૌર) (માલવા) નગરે ચોથી વાચના થઈ.
પંચમ વાચના:- વીર સં. ૮૩૦ થી ૮૪૦ લગભગમાં પૂ.આ. સ્કંદિલ સૂરિએ ઉત્તરાપથના મુનિઓને મથુરામાં તથા નાગેન્દ્રવંશીય પરમ પ્રભાવક શ્રી હિમવંત ક્ષમા શ્રમણના શિષ્ય આ. શ્રી નાગાર્જુન સૂરિએ દક્ષિણાપથના મુનિઓને વલભીમાં આગમોની સંકલના કરવા એકઠા થયા કીંતુ તે સમયની દેશગત અંધાધુંધીના કારણે એક જ સાથે ભિન્ન-ભિન્ન સ્થળે આગમવાચનાઓ કરી ભવિષ્યમાં માથરી અને વલભીવાચનાઓના પાઠ ભેદોનું સમન્વય સહજ થઈ જશે આ હેતુપૂર્વક પાંચમી વાચના કરી.
ષષ્ઠી વાચના:- તેજ ભાવનાઓ અનુસાર માથુરી વાચનાના વારસદાર આ. શ્રી દેવદ્ધિગણી ક્ષમાશ્રમણે તથા વલભીવાચનાના વારસદાર આ. શ્રી કાલક સૂરિએ ભેગા મળી. શ્રમણ સંઘને એકત્રિત કરી, કાલક્રમે વિણસી જતા આગમના ખજાનાને સ્થાયી બનાવવાના શુભ આશયથી શ્રી શત્રુંજ્યાધિષ્ઠાયક શ્રી કપર્દીયક્ષ આદિ દૈવીક સહાયકથી ૫૦૦ આચાર્યાદિઓએ મળી વલભીપુર(વળા સૌરાષ્ટ્ર)માં | હેપ્રાર્થ ના |
| संपादक श्री -

Page #9

Acharya Shei Kailassagarsuri Gyanmandir
, “વેલ શ્રતોધ્ધારનો ઇતિહાસ છે,
જારના કોઈ ઉલ્લેખ નથી મળતો
કાળના પ્રભાવથી ૧૦મી
પુસ્તકારૂઢ રૂપ આગમ વાચના કરી, આ વાચનામાં ચોરાશી આગમોનું વ્યવસ્થિત સંકલન તાડપત્રના પાના ઉપર લિપિબધ્ધ કરી આગમોને, પુસ્તકારૂઢ કરવાનું કાર્ય સાધુ ભગવંતોએ કર્યું. તેમજ અન્ય મહત્ત્વના ગ્રંથોનું પુસ્તકાલેખન કાર્ય થયેલ, ત્યારબાદ સાધુ સત્યમિત્ર સ્વર્ગે ગયા અને વીર વિ. સં. ૧૦00માં વર્ષે પૂર્વજ્ઞાનનો વિચ્છેદ થયો તેમ મનાય છે.
પ્રભુવીરના શાસનમાં ઉપરોક્ત “છ' વાચનાઓના માધ્યમે ૧000 વર્ષના ગાળામાં થયેલ શ્રતોદ્ધારનો ઇતિહાસ મોજુદ છે. ત્યાર પછી ૧૫૦૦ વર્ષ સુધી આગમ વાચનાનો કે શ્રતોધ્ધારનો કોઈ ઉલ્લેખ નથી મળતો.
તેમજ વિષમકાળના પ્રભાવથી ૧૦મી સદીની સમાપ્તિ કાળથી શિથિલાચારની વૃધ્ધિ થવાથી આગમિક જ્ઞાનની પરંપરા સુવિહિત ગીતાર્થ, આચાર સંપન્ન શ્રમણોના હાથમાં રહી નહીં પરિણામે હસ્તલિખિત પ્રતોમાં રહેલ આગમો અધિકારીને પણ મળવા દુર્લભ બન્યા.
છેવટે વીસમી સદીના ઉત્તરાર્ધના પ્રારંભકાળે સુવિહિત સંવેગી સાધુઓમાં આચાર નિષ્ઠા, વિશિષ્ટ વૈરાગ્યની પ્રબલ ભૂમિકા આદિ સુદૃઢ હોવા છતાંય આ બધાને ટકાવવા માટેના જરૂરી સંજોગો ન મળતાં આગમિક જ્ઞાનની માત્રા પઠન-પાઠનની શાસ્ત્રીય પરંપરા સુરક્ષિત ન રહી શકવાના કારણે ખુબ જ અલ્પ માત્રામાં રહેવા પામી ન આવા અવસરે શ્રમણસંઘની ૧૮ પ્રસિધ્ધ શાખાઓમાં વધુ પ્રભાવશાળી ‘સાગરશાખાના અદ્વિતીય પ્રતિભા સંપન પ્રઢધીષણશાલી અનેકવાદો કરી તપાગચ્છની વિજય પતાકા ફેલાવનાર પૂ. મુનિરાજ શ્રી ઝવેરસાગરજી મ.ના. એક માત્ર શિષ્ય નવ માસના ટૂંકા ગાળાનો જ ગુરૂ સહવાસ છતાં પૂર્વજન્મની આરાધનાના બળે એકલે હાથે ન્યાય-વ્યાકરણ, આગમટીકા આદિ અનેક સાધના ગ્રંથોનું અગાધ વિદ્વત્તા પૂર્ણ જ્ઞાન મેળવી પૂ. ગુરૂદેવ શ્રી ઝવેરસાગરજી મ.ની આગમોની પારદેશ્વતાના વારસાને તે ગુરૂદેવશ્રીના અન્તિમ સમયના“ બારમો સ્રો ગમ્યાન વોર શરના” શબ્દ પાછળ રહેલ ઉંડા અંતરના આશિષના બળે આગમિક તલસ્પર્શી અગાધ માર્મિક જ્ઞાન આપ મેળે મેળવી| વીર નિ. સં. ૨૪૪૦ વિ.સં. ૧૯૭૦માં કો'ક મંગલ ચોઘડીએ જિનશાસનના એક મહાન ધુરંધર સમર્થક પ્રભાવક શાસ્ત્રોના પારગામી [ પ્રા-ઢથનો ]
[૪]
संपादक श्री

Page #10

આચાર્યભગવંતો વર્ષો જૂની શ્રમણ સંઘની ફરજ અને જવાબદારી રૂ૫ આગમોના અણમોલ વારસાને સુરક્ષીત રાખવાના પ્રશ્ન ફરીથી| ઉપસ્થિત કરી.
રાજ્યદ્વારી ઉપદ્રવો, ધર્માધ ઝનૂન, બ્રિટીશ હકૂમત, જનતામાં ફેલાયેલ ક્રાન્તિકારી વિચારધારા, પશ્ચાત્ય કેળવણીના સંસ્કાર આદિ સંઘર્ષ કાળમાં પુસ્તકો પ્રતો મેળવવી અતિકઠીન હતી તે સમયે જુદા જુદા ખૂણે રહેલી હસ્તપ્રત-તાડપત્ર આદિ પરથી સંશોધન કરી જાત મહેનતે પ્રેસકોપીથી માંડીને સુધારવા સુધીની સંપૂર્ણ દેખરેખ જવાબદારીથી આગમ ગ્રંથોની મર્યાદિત પ્રતિઓ છપાવી સામુદાયિક વાચનાઓ વિ. સં. ૧૯૭૧થી ૧૯૭૭ સુધીમાં પાટણ-કપડવંજ-અમદાવાદ-સુરત આદિ ક્ષેત્રોમાં છ-છ મહીનાની વાચનાઓ ગોઠવી સેંકડો સાધુસાધ્વીઓને આગમોને વાંચવાની પરિપાટી આદિનો સંપૂર્ણ ખ્યાલ કરાવ્યો સાત સામુહીક વાચનાઓમાં ૨૬ ગ્રંથો વાંચ્યા તેમાં લગભગ ૨,૩૩,૨૦૦ શ્લોકની વાચના આપી તથા આગમ દિવાકર પૂ. મુનિશ્રીપુણ્યવિજયજી મ. આદિને પણ આ ક્ષેત્રે આગળ વધવા અંગૂલ નિર્દેશ કરી આ મહાપુરુષે શ્રુત સરિતાને ધોધમાર વહેતી કરી છે. - આ મહાપુરુષ તે પ્રાતઃ સ્મરણીય ગુજરાત-માલવા-રાજસ્થાન-બંગાલ- બિહાર આદિ અનેક ક્ષેત્ર સંઘો તથા સુરત સંઘના આમૂલચૂલ ઉપકારી, આગમોધ્ધારક ધ્યાનસ્થ સ્વર્ગસ્થ પ.પૂ. આયાર્યશ્રી આનંદસાગર સૂરીશ્વરજી મહારાજ જેઓ “પૂ. સાગરજી મ.’ ના લાડીલા, હૂલામણા નામથી પણ પ્રસિદ્ધ હતાં તેમના જ સંશોધિત આગમો અમને પ્રતાકારે પુર્ન મુદ્રિત કરાવવાનો લાભ પ્રાપ્ત થયો છે. તા.ક. વર્તમાન કાળે ગ્રન્થો, શાસ્ત્રો, સુવિહિત ગીતાર્થ આચાર્ય ભગવંતો, ઈતિહાસકારો પાસેથી પ્રાપ્ત થતી માહિતી અનુસાર વીર નિર્વાણના ૧000 વર્ષમાં છ-છ વાચના-સંકલન બાદ ૧૫૦૦ વર્ષ સુધીમાં એવું કોઈ કાર્ય થયેલ જણાતું નથી ત્યાર બાદ એકલા હાથે આપ બળે સૌ પ્રથમ આગમ ઉધ્ધારના ભગીરથ કાર્ય કરનાર ગુરૂદેવને કોટી-કોટી વંદના...
પ્રાથનો
संपादक श्री

Page #11

Page #12

www. kobatirth.org
॥ श्री संस्तारक सूत्रं ॥
काऊण नमुक्कारं जिणवरवसहस्स वद्धमाणस्स । संथारम्मि निबद्धं गुणपरिवाडिं निसामेह ॥ १ ॥ ५८७ ॥ एस किराराहणया एस किर मणोरहो सुविहिआणं। एस किर पच्छिमंते पडागहरणं सुविहियाणं ॥ २ ॥ भूईगहणं जह नक्कयाण अवमाणयं अवज्झा (वऽझा )णस्स) मल्लाणं च पडागा तह संथारो सुविहिआणं ॥ ३ ॥ पुरिसवरपुंडरीओ अरिहा इव सव्वपुरिससीहाणं । महिलाण भगवईओ जिणजणणीओ जयंमि जहा ॥४॥ वेरूलिउव्व मणीणं गोसीसं चंदणं व गंधाणी जह व रयणेसु वइरं तह संथारो सुविहिआणं ॥ ५ ॥ वंसाणं जिणवंसो सव्वकुलाणं च सावयकुलाई । सिद्धिगई य गईणं मुत्तिसुहं सव्वसुक्खाणं ॥ ६ ॥ धम्माणं च अहिंसा जणवयवयणाण साहुवयणाई । जिणवयणं च सूईणं सुद्धीणं दंसणं च जहा ॥ ७॥ कल्लाणं अब्भुदओ देवाणं दुल्लहं तिहुअणंभि । बत्तीसं देविंदा जं तं जायंति एगमणा ॥ ८ ॥ लद्धं तु तए एयं पंडिअमरणं तुं जिणवरक्खायं। हंतूण कम्ममल्लं सिद्धिपडागा तुमे लद्धा ॥ ९ ॥ झाणाण परमसुक्कं नाणाणं केवलं जहा नाणंी परिनिव्वाणं च जहा कमेण भणिअं जिणवरेहिं ॥ १० ॥ सव्युत्तमलाभाणं सामन्नं चैव लाभ मन्नंति। परमुत्तम तित्थयरो परमगई परमसिद्धति ॥ १ ॥ मूल तह संजमो वा परलोगरयाण किलिङकम्माण। सव्वुत्तमं पहाणं सामन्नं चेव मन्नंति ॥ २ ॥
॥ श्री संस्तारक सूत्रं ॥
पू. सागरजी म. संशोधित
१

Page #13

लेसाण सुकलेसा निअमाणं बंभचेवासो आगुत्तिसमिई गुणाणं मूलं तह संजमोवाओ ॥३॥सव्वुत्तमतित्थाणं तित्थयरपयासिअंजहा|| तित्थी अभिसेउव्व सुराणं तह संथारो सुविहियाण॥ ४॥ सिअकमलकलससस्थि-अनंदावत्तवरमलदामाणी तेसिपि मंगलाणं संथारो मंगलं अहिअं(प्र० पढम) ॥५॥तवअग्गि नियमसुरा जिणवरनाणा विसुद्धपत्थयणाजे निव्वहंति पुरिसा संथारगइंदमारूढा॥६॥ परमट्ठो परमउलं परमाययणंति परमकप्पुत्तिोपरमुत्तमतित्थयरो परमगई परमसिद्धित्ति ॥७॥ता एयं तुमि लद्धं जिणवयणामयविभूसियं देही धम्मरयणामया ते पडिया भवर्णमि वसुहारा॥८॥पत्ता उत्तमपुरिसा कलाणपरंपरा परमदिव्वापावयण साह धीरं (धीरी) कयं चते अजे सप्पुरिसा! ॥ ९॥ सम्मत्तनाणदंसणवररयणा नाणतेअसंजुत्ता। चारित्तसुद्धसीला तिरयणमाला तुमे लद्धा॥ २०॥ सुविहियगुणवित्थारं संथारं जे लहंति सप्पुरिसा। तेसिं जियलोगसारं रयणाहरणं कयं होइ॥ १॥ जं तित्थं तुमि लद्धं जं पवरं सव्वजीवलोगंमि॥ण्हाया जत्थ मुणिवा निव्वाणमणुत्तरं पत्ता ॥२॥आसवसंवरनिज तिन्निवि अत्था समाहिया जत्था तं तित्थंति भणंती सीलव्वयबद्धसोवाणा ॥३॥ भंजिय परीसहच उत्तमसंजमबलेण संजुत्ता। जति कम्मरहिआ निव्वाणमणुत्तरं रजं ॥४॥ तिहअणरज्जसमाहिं पत्तोऽसि तुमं हि समयकप्पमि रजाभिसेयमउलं विउलफलं लोइ विहरंति॥५॥ अभिनंदइ मे हिअयं तुब्भे मुक्खस्स साहणोवाओ।जं लद्धो संथारो सुविहि! परभन्थनित्थारो ॥६॥ देवावि देवलोए भुंजता बहुविहाई भोगाइंसंथारं चिंतता आसणसयणाई मुंचंति॥७॥ चंदुव्य पिच्छणिज्जो सूरो इव तेअसा विदिप्पंतो।धणवंतो गुणवंतो हिमवंतमंहतविक्खाओ ॥८॥ ॥श्री संस्तारक सूत्र ॥
पू. सागरजी म. संशोधित

Page #14

गुत्तीसभिइउवेओ संजमतवनिअमजोगजुत्तमणो।समणो समाहिअमणो दंसणनाणे अणन्नमणो ॥९॥मेरुव्व पव्वयाणं सयंभुरमणुब्ब|| चेव उदहीणी चंदो इव ताराणं तह संथारो सुविहिआणं ॥३०॥ भण केरिसस्स भणिओ संथारो केरिसे व अवगासे। उक्खंपिगस्स करणं एवं ता इच्छिमो नाउं ॥१हायति जस्स जोगा जरा अविविहा अति आयंका। आरूहइ असंथारं सुविसुद्धो तस्स संथारो | ॥२॥ जो गारवेण मत्तो निच्छइ आलोअणं गुरुसगासे। आरूहइ असंथारं अविसुद्धो तस्स संथारो॥ ३॥ जो पुण पत्तभूओ करेइ
आलोअणं गुरुसगासेआरूहइ अ० सुवि० ॥४॥जो पुण दंसणमइलो सिढिलचरित्तो करेइ सामन्न०आरू० अवि० ॥५॥जो पुण दसणसुद्धो आयचरित्तो करेइ सामनी आरू० सुवि० ॥६॥जो रागदोसरहिओ तिगुत्तिगुत्तो तिसल्लमयरहिओआरूहइ०, सुवि०॥ ७॥ तिहिं गारवेहिं रहिओ तिंदडपडिमोयगो पहिअकित्ती।आरूहइ० सुवि० ॥८॥चविहकसायमणो चाहिं विकहाहिं विरहिओ निच्चीआरूहइ०, सुवि० ॥९॥ पंचमहव्वयकलिओ पंचसु समिईसु सुदु आउत्तो आरूहइ ०, सुवि० ॥ ४०॥छकाया पडिविरओ) सत्तभयट्ठाणविरहिअमईओ। आरूहइ०, सुवि० ॥१॥ अट्ठमयट्ठाणजढो कम्मट्टविहस्स खवणहेउत्तिो आरूहइ०, सुवि० ॥२॥ नवबंभचेरगुत्तो उज्जुत्तो दसविहे समणधम्मोआरूहइ०, सुवि० ॥३॥जुत्तस्स उत्तमढे मलियकसायस्स निम्वियारस्साभण केरिसोउ लाभो संथारगयस्स समणस्स? ?॥४॥जुत्तस्स उत्तमढे मलियकसायस्स निम्वियारस्साभण केरिसंच सुक्खं संथारगयस्स खमगस्स? | ॥५॥ पढमिल्लगंमि दिवसे संथारगयस्स जो हवइ लाभो। का दाणि तस्स सक्को अग्धं काउं अणग्धस्स॥ ६॥ जो संखिजभवटिइ
| पू. सागरजी म. संशोधित
| ॥श्री संस्तारक सूत्र।

Page #15

सव्वंपि खवेइ सो तहिं कम्मी अणुसमयं साहुपयं साहू वुत्तो तहिं समए ॥७॥ तणसंथारनिसन्नोऽवि मुणिवरो भट्टरागमयमोहोजा पावइ मुतिसुहं कतो तं चकवट्टीवि?. ॥८॥ तयु (नियपु) रिसनाडयंमिवि न सा रई तह सहत्यवित्थारे। जिणवयणमिवि सा ते हेउसहस्सोवगूढमि॥ ९॥ रागदोसमइ सुक्खं जं होइ विसयमईयं चोअणुहवइ चक्षवट्टी न होइ तं वीअरागस ॥५०॥मा हो | वासगणया न तत्थ वासाणि परिगणिजति बहवे गच्छं वुत्था जम्मणमरणं च ते खुत्ता॥ १॥ पच्छावि ते पयाया खियं काहिंति अपणो पत्थी जे पच्छिमंमि काले मरंति संथारमारूढा ॥२॥ नवि कारणं तणमओ संथारो नविअफासुआ भूमी अप्पा खलु संथारो हवइ विसुद्धे चरित्तमि ॥३॥ निच्चंपि तस्स भावुजुअस्स जत्थ व जहिं व संथारो।जो होइ अहक्खाओ विहारमब्भुहिओ लूहो ॥४॥ वासारत्तमि तवं चित्तविचित्ताइ सुटुं काऊणी हेमंते संथारं आरूहइ सव्वऽवत्थासु ॥५॥ आसीअ पोअणपुरे अजा नामेण पुष्फ चूलति। तीसे धम्मायरिओ पविस्सुओ अन्निआउत्तो॥ ६॥ सो गंगमुत्तरंतो सहसा उस्सारिओ अ नावाए। पडिवन्तउत्तिमटुं तेणवि आराहिअंमरणं॥७॥ पंचमहव्वयकलिआ पंचसया अज्जया सुपुरिसाणीनयरंमि कुंभकारे कडगंमि निवेसिआ तइआ॥८॥पंचसया एगूणा वायमि पराजिएण रूद्वेणीजंतमि पावमइणा छुन्ना छन्नेण कम्मेण॥९॥निम्ममनिरहंकारा निअयसरीरवि अपडिबद्धा तेवि तह छुज्जमाणा पडिवना उत्तम अटुं ॥६०॥ दंडुति विस्सुअनसो पडिमादसधारओ ठिओ पडिमोजउणावंके नयरे सरेहिं विद्धो सयं गीओ॥१॥ जिणवयणनिच्छिअमई निअयसरिऽवि अपडिबद्धो सोऽवि तह विज्झमाणो पडिवण्णो उत्तम अटुं ॥२॥ आसी ॥श्री संस्तारक म
[प्र. सागरजी म. संशोधित

Page #16

सुकोसलरिसी चाउभ्मासस्स पारणादिवसे। ओरूहमाणो य नगा खइओ मायाइ वग्धीए ॥३॥धीधणियबद्धकच्छो पच्चक्खाणम्मि|| सुटु उउत्तो। सो तहवि खजमाणो पडि० ॥ ४॥ उज्जेणीनयरीए अवंतिनामेण विस्सुओ आसी पाओवगमनिवन्नो सुसाणमझम्मि एगते॥ ५॥ तिन्नि रयणीइ खइओ भाल्लुकी रुढ़िया विकडती। सोवि तह खज्जमाणो पडि० ॥६॥ जल्लमलपंकधारी आहारो सीलसंजमगुणाणी अजीरणो य गीओ कत्तिय अज्जो सुरवरंमि ॥७॥रोहीडगंमि नयरे आहारं फासुयं गवेसंतो। कोवेण खत्तिएणय भिन्नो सत्तिप्पहारेणं ॥८॥एगंतमणावाए विच्छिन्ने थंडिले चइय देहीसोऽवितह भिन्नदेहो पडि० ॥९॥पाडलिपुत्तमि पुरे चंदयगुत्तस्स चेव आसीयो नामेण धम्मसीहो चंदसिरिसो पयहिऊणं ॥७०॥ कुल्लरंमि पुरवरे अह सो अब्भुडिओ ठिओ धम्मे। कासीअ गिद्धपटुं| पच्चक्खाणं विगयसोगो॥१॥अह सोवि चत्तदेहो तिरिअसहस्सेहिं खजमाणो ओसोऽवि तह खजमाणोपडि०॥२॥पाडलिपुत्तंमि पुरे चाणक्को नाम विस्सुओ आसी।सव्वारं भनिअत्तो इंगिणिमरणं अह निवन्नो ॥३॥अणुलोमपूअणाए अह से सत्तू जओ डहइ देह। सो तहवि इज्झमाणो पडि० ॥४॥गुट्ठयपाओवगओ सुबंधुणा गोमये पलिवियंमिोडझंतो चाणक्को पडि०॥५॥काइंदीनयरीए राया नामेण अमयघोसुत्तिातो सो सुअस्सरजं दाऊणं इह चरे धम्म॥६॥आहिंडिऊण वसुहं सुत्तत्थविसारओ सुअरहस्सोकाइंदि चेव पुरि अह पत्तो विगयसोगो सो ॥७॥नामेण चंडवेगो अह से पडिछिंदइ त्यं देह। सो तहवि छिज्जमाणो पडिक्नो०॥८०॥कोसंबीनयरीए ललिअघडा नाम विस्सुआ आसी।पाओवगमनिवन्ना बत्तीस ते सुअरहस्सा ॥९॥जलमझे ओगाढा नईई पूरेण निम्भमसरीरातहवि ॥ ॥ श्री संस्तारक सूत्र ॥
| पू. सागरजी म. संशोधित

Page #17

हु जलदहमझे पडिवना० ॥८०॥आसी कुलाण(णाल)नयरे राया नामेण वेसमणदासोतस्स अमच्चो रिहो मिच्छादिट्ठी पडिनिविछो|| ॥१॥ तत्थ य मुणिवरवसहो गणिपिडगधरो तहासि आयरिओ।नामेण उसहसेणो सुअसायरपारगोधीरो॥ २॥ तस्सासी अ गणहरो नाणासत्थत्थगहिअपेआलो। नामेण सीहसेणो वायंमि पराजिओ रुट्ठो ॥३॥अह सो निराणुकंपो अग्गिं दाऊण सुविहिअपसंतेसो तहवि डझ० ॥कुरुदत्तोऽवि कुमारो सिंबलिफालिव्व अग्गिणा दड्ढो । सो तहवि डझ० ॥५॥आसी चिलाइपुत्तो मुइंगुलिआहिं चालणिव्व कओसो तहविख० ॥६॥आसी गयसुकुमालो अल्लयचम्मंव कीलयसएहिं धरणीअले उविद्धो तेणवि आराहि मरणं ॥ ७ ॥ भंखलिणावि य अरहओ सीसा तेअस्स उवगया दड्ढा । ते तहवि डझ० ॥८॥ परिजाणइतिगुत्तो जावजीवाइ सव्वमाहारं संघसमवायमझे सागारं गुरुनिओगेणं ॥९॥अहवा समाहिहे करेइ सो पाणगस्स आहारं तो पाणगंपि पच्छा वोसिरइ मुणी जहाकालं ॥९० ॥खामेमि (ति) सव्वसंघं संवेगं सेसगाण कुणमाणोमणवइजोगेहिं पुरा क्यकारिअअणुमए वावि ॥१॥ सव्वे अवराहपए एसखमावेमि अज्ज निस्सालो अभ्मापिऊसरिसया सव्वेऽविखमंतु मह जीवा ॥२॥धीरपुरिसपण्णत्तं सप्पुरिसनिसेविध परमघोरं । धन्ना सिलायलगया साहंती उत्तम अटुं ॥३॥ नारयतिरिअगइए मणुस्सदेवत्तणे वसंतेणं । जं पत्तं सुहदुक्खं तं अणुचित्ते अणनमणो ॥ ४ ॥ नरएसु वेअणाओ अणोवमाओ असायबहुलाओ। कायनिमित्तं पत्तो अणंतखुत्तो बहुविहाओ ॥५॥ देवत्ते मणुअत्ते पराभिओगत्तणं उवगएणं। दुक्खपरिकिलेसकरी अणंतखुत्तोसमणुभूआ ॥६॥ तिरिअगई अणुपत्तो भीममहावेअणा श्री संस्तारक सूत्र ॥
| पू. सागरजी म. संशोधित

Page #18

अणोअश्या ( यारा) । जम्मणभरणरहट्टे अणंतखुत्तो परिभमिओ ॥ ७ ॥ सुविहिअ ! अईयकालं अणंतकालं तु आगयगएणं । जम्भणमरणमणतं अणंतखुत्तो समणुभूओ ॥८॥नत्यि भयं मरणसमं जम्मणसरिसं न विजए दुक्खं जम्मणभरणायंकं छिंद ममत्त सरीराओ ॥९॥अन्नं इमं सरीरं अन्नो जीवत्ति निच्छयमईओ। दुक्खपरिकिलेसकरं छिंद० ॥१०० ॥ जावंति केइ दुक्खा सारीरा/ माणसा व संसारे पत्तो अणंतखुत्तो कायस्स ममत्तदोसेणं ॥१॥ तम्हा सरीरमाई सभितर बाहिरं निरवसेसं छिंद ममत्तं सुविहिअ! जइ इच्छसि उत्तमं ठाणं ॥२॥जगआहारो संघो सव्वो मह खमउ निरवसेसपिअहमविखमामि सुद्धो गुणसंघायस्स संघस्स ॥३॥ आयरिय उवझाए सीसे साहम्मिए कुलगणे य ।जे मे केइ कसाया सव्वे तिविहेण खामेमि ॥ ४ ॥ सव्वस्स समणसंघस्स भयवओ अंजलिं करिय सीसे सव्वं खमावइत्ता अहमविखामेमि सव्वस्स ॥५॥ सव्वस्स जीवरासिस्स भावओ धम्मनिहियनियचित्तो सव्वं| खमावइत्ता अहयंपि खमामि सव्वेसि ॥ ६ ॥ इय खामिआइआरो अणुत्तरं तवसमाहिमारूढो । पप्फोडतो विहरइ बहुविहवा (५० आयविवाहाकरं कम्म ॥७॥जं बद्धमसंखिजाहिं असुभभवसयसहस्सकोडीहिं । एगसमएण विहुणइ संथारं आरुहंतोय ॥८॥ इह तह विहारिणो से विग्धकरी वेयणा समुढेइ तीसे विझवणाए अणुसद्धिं दिति निजवया ॥९॥जइ ताव ते मुणिवरा आरोवियवित्थर अपरिकममा । गिरिपब्भारविलग्गा बहुसावयसंकडं भीमं ॥ ११० ॥ धीधणियबद्धकच्छ। अणुत्तरविहारिणो समक्खाया। सावयगदाढगयाविहु साहंती उत्तम अटुं ॥१॥किं पुण अणगारसहायगेहिं धीरेहिं संगयमणेहिं । नहु नित्थरिजइ इमो संथारो उत्तम | ॥श्री संस्तारक सूत्र
पू. सागरजी म. संशोधित

Page #19

अटुं ॥२॥उच्छूढसरीरधरा अन्नो जीवो सरीरमनति धम्मस्स कारणे सुविहिया सरीरंपि छड्डंति ॥३॥पोराणिया पच्चुप्पन्निया 3/ अहियासिऊण वियणाओ।कम्मकलंकलवल्ली विहुणइ संथारमारूढो ॥४॥जं अन्नाणी कम्म खवेइ बहुआहिं वासकोडीहिं ।तं नाणी तिहिं गुत्तो खवेइ असासमित्तेणं ॥५॥अविहकम्ममूलं बहुएहिं भवेहिं संचियं पावं तं नाणी० ॥६॥ एवं मरिऊण धीरा/ संथारंमिउगुरू पसत्थंमितइअभवणवतेणव सिज्झिज्जाखीणकम्मरया ॥७॥गुत्तीसमिइगुणड्ढो संजमतवनिअमकरणक्यमउडो। सम्मत्तनाणदंसणतिरयणसंपाविअमहग्यो ॥ ८ ॥ संघो सइंदयाणं सदेवमणुआसुरम्मि लोगम्मि । दुलहतरी विसुद्धो तो सुविसुद्धो महामउडो ॥९॥डझंतेणवि गिम्हे कावसिलाए कवल्लिभूआए । सूरेण व चंडेण व किरणसहस्संपयंडेण ॥१२० ॥लोगविजयं करितण तेण झाणोवउत्तचित्तेणं । परिसुद्धनाणदंसणविभूइमंतेण चित्तेणं ॥१॥ चंदगविझं लद्धं केवलसरिसं समाउपरिहीणं । उत्तमलेसाणुगओ पडिवन्नो उत्तम अटुं ॥२॥एवं मए अभिथुआ संथारगइंदखंधमारूढा सुसमणनरिंदचंदा सुहसंकमणं सया दिंतु ॥३॥ (२०-७०९) इतिश्री संथारगपइण्णयं समत्तं ६ ॥प्रभु महावीर स्वामीनीपट्ट परंपरानुसार कोटीगण-वैरी शाखा- चान्द्रकुल|| प्रचंड प्रतिभा संपन्न, वादी विजेता परमोपास्य पू. मुनि श्री झवेरसागरजी म.सा. शिष्य बहुश्रुतोपासक-सैलाना नरेश प्रतिबोधकदेवसूर तपागच्छ-समाचारी संरक्षक-आगमोध्यारक पूज्यपाद आचार्य देवेश श्री आनंदसागर सूरीश्वरजी महाराजा शिष्य प्रौढ़ प्रतापी, सिध्धचक्रआयपक समाज संस्थापक पूज्यपाद आचार्य श्री चन्द्रसागर सूरीश्वरजी म.सा. शिष्य चारित्र चूडामणी, हास्यविजेता॥ श्री संस्तारक सूत्र
| पू. सागरजी म. संशोषित

Page #20

संटनाटक
| मालवोध्धारक महोपाध्याय श्री धर्मसागरजी म.सा. शिष्य आगमविशारद - नमस्कार महामंत्र समाराधक पूज्यपाद पंन्यासप्रवर श्री अभयसागरजी म.सा. शिष्य शासन प्रभावक-नीडर वक्ता पू. आ. श्री अशोकसागर सूरिजी म.सा. शिष्य परमात्म भक्तिरसभूत पू. आ. श्री जिनचन्द्रसागर सू.म.सा. लघु गुरु भ्राता प्रवचन प्रभावक पू. आ. श्री हेमचन्द्रसागर सू.म. शिष्य पू. गणिवर्य श्री पूर्णचन्द्र सागरजी म.सा. आ आगमिक सूत्र अंगे सं. २०५८/५९/६० वर्ष दरम्यान संपादन कार्य माटे महेनत करी प्रकाशक दिने पू. सागरजी म. संस्थापित प्रकाशन कार्यवाहक जैनानंद पुस्तकालय सुरत द्वारा प्रकाशित करेल छे.
संपादक श्री

Page #21

Page #22

॥श्री संधारण सूत्रम् ॥

Page #23