Book Title: Abhyasadashana Ketlak Smarano
Author(s): Sukhlal Sanghavi
Publisher: Z_Darshan_ane_Chintan_Part_2_004635.pdf
Catalog link: https://jainqq.org/explore/249305/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ abhyAsadazAnAM keTalAMka smaraNa [1] umara 16 varSanI hatI tyAre comera ja nahi paNa daze dizAmAM aMdhAruM phelAyuM. zArIrika badhI svataMtratAo lagabhaga baMdha paDI. uMmarogya ane sahaja capaLatAe mArga vinA rUMdhAvA lAgI. jema badhAne hoya che tema mane paNa moTI khAmI e ja hatI ke koI yogya mArgadarzaka na maLe. Aje mitrano je artha samajuM chuM te jotAM te ema lAge che ke jIvanamAM bIjuM kazuM ja na hoya ane eka tevo mitra hoya te basa che. mRtyulekanuM svarga mitramAM che enI pratIti e AMkhe gayA pachInA jIvanamAM AvI paDelI muzkelI ane salAhakArakanA abhAvanA smaraNathI barAbara thAya che. eka bAju jJAnanuM mukhya dvAra baMdha paDayuM. je dvAre udhADAM hatAM athavA UghaDI zake tevAM hatAM tenI kuMcI pAse chatAM batAvanAra koI na hatuM. ane bIjI bAju jIvana keIka no mArga zodhI rahyuM hatuM. navA mArganI- khAsa karI jJAna meLavavAnA mAnI-DI tAlAvelI dara kSaNe akaLAvI mUkatI. saMvata 1953nA comAsAmAM e amUMjhaNanA divase jatA. sadbhAgye e nAnakaDA gAmaDAmAM paNa jaina dharmasthAna te ja vakhate navuM thayuM hatuM. tyAM javuM ane sAMpradAyika kriyAkAMDamAM paDavuM e prAthamika pravRti zarU thaI dekha hatA tyAre paNa jaina sAdhue tarapha bhaktibhAva, teonI pAse javuM, kAMIka sAMbhaLavuM ane teo kahe tema ja Ape tevA niyama levA. khAsa karI te khAvuMpIvuM nahi. jaina sAdhudazAmAM hoya che tevA niyamamAM snAnane tyAga vagere niyame levA e Teva ja hatI. A Teva AMkha gayA pachI upA. zrayamAM hamezAM rahevA ane satata kriyAkAMDamAM paDavAthI vadhAre pillAI paNa A vrataniyama karatAM asaMtoSa te rahete ja, mana kAMI bIjuM ja mAgI rahyuM hatuM. huM pote paNa spaSTa nahete samajato ane bIjAo samaje tevA bheTayA ja na hatA. chatAM e upAzrayamAM je keTalAka kriyAkAMDa karavA gharaDAbukA, juvAno ane chokarAo AvatA temAMnA dhaNuka bhajano-jene jaina bhASAmAM "sajhajhAya stavana" kahe che--gAtA ane rAse vAMcatA. e tarapha Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 248] darzana ane ciMtana mAruM mana DhaLyuM. eka tarapha evAM bhajanonI zAbdika yAdI ane bIjI tarapha tenA arthanuM ciMtana e banemAM mana garaka thayuM, ane tethI prAthamika bhUkha kAMIka bhAgavA lAgI. rastAnuM gAma eTale jena sAdhu tema ja sAdhvIo avAranavAra AvyA ja kare. ThAkaradvAra ghara pAse eTale keI koI vAra cAraNe, bhATI ane bAvAo paNa maLe ja. gAma bahAranI dharmazALAmAM sadAvratane lebhe hamezAM judA judA paMthanA bAvAo Ave ja. gAmanI bhAgoLe svAmInArAyaNanA maMdiramAM, pALAo ane brahmacArIo paNa Ave ja. thoDAMka zeSa rahela brAhmaNagrahamAM je betraNa gharaDA ane juvAna sanAtanI brAhmaNa rahyA hatA te paNa maLe ja, manane jANavAnI bhUkha hatI eTale e badhI sAmagrI tene kAma AvI. badhAM pAse javuM, kAMIke pUchavuM, kyAreka abhimAnathI te kyAreka taddana namra jijJAsAthI vAdavivAda karavA, ane navuM dekhAya te game te rIte zIkhI levuM, e te vakhatane bhAre dhadha ja thaI paDyo hato. pustakAlayamAM je gaNyAgAMThayAM pAMcadaza jaina jUnAM pustake te ja. tema chatAM e gAmaDAnA comera patharAyelA ukaraDAomAMthI jijJAsu mane ane thoDAghaNA puruSArthe kAMIka meLavI ja lIdhuM. te vakhatanI bhArI abhyAsa sAmagrImAM mukhyapaNe traNa vastuo Ave che. pahelI, bhASAmAM jaina bhajanene apAra saMgraha. bIjI, bhASAmAM racAyelAM jaina tattvajJAnanAM prAcIna DhabanAM pustakane ja. ane trIjI vastu, prAkRta - bhASAmAM racAyelAM jUnAM keTalAMka jaina Agamo tathA chUTAMchavAyAM saMskRta paDyo. A traNa prakAranI jJAnasAmagrI astavyastapaNe meLavI. paNa temAMthI e sUjhayuM ke prAkRta ane saMskRta bhASAno abhyAsa karavo ja joIe. saMskRta vinA prAkRta bhASA pUrNa na AvaDe e mAhitI paNa maLI. ane saMskRta bhASAnI ramaNIyatAe dila jItI lIdhuM. eTale koI paNa rIte saMskRta zIkhavuM e eka ja nAda lAge. paNa enI sagavaDa kyAM ? mArA gAmamAM meTe bhAge sthAnakavAsI jaina sAdhuo Ave. teomAMnA saMskRta koI bhAgye ja jANe. koI teno jANakAra Ave te TakanAra na hoya. eTale vadhelI ane vadhatI jatI jijJAsA pUrNa thavAmAM jeTajeTale vilaMba thato teTalI vyAkuLatA vadhe ja jatI. Ane lIdhe kyAMkathI chUTuM chavAyuM saMskRtanuM ekAda vAkya kAne paDyuM ke ekAda padya sAMbhaLavAmAM AvyuM che te jIva mATe ja thaI jatuM. gAmamAM brAhmaNa corAzImAM jame ane lADu peTamAM nAkhavA sAthe sAmasAmAM paDyo peTamAMthI kADhI lADu mATe jagA khAlI karatA jAya, tyAre e pheMkelAM padya dUra besI ati utsAhathI huM ja jamI jato. saMskRtanuM e Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ abhyAsadazAnAM keTalAMka smaraNA [ 249 bhAjana mane ucchiSTa nahotuM lAgyuM, ane huye nathI lAgatuM. kAraNa, bhUkhyAte eThuM zuM ? paNa vyasthita abhyAsa mATe mAga na hatA. keTalAka saMskArI sAdhue Ave ane saMskRta zIkhavAnuM kahe. kAI snehI brAhmaNa saMskRtanI ati utsAhathI prazaMsA kare ane zIkhavAnuM kahe. kAI kAzInA paDitAnI mahattA varNave, ane kAI kAI vAra ekAda sukaTh sAdhu saMskRta paTTo gAya. A badhuM uttarottara mArA manane dhara cheDAvavAnI ane ahAra dhakelavAnI taiyArI ja karAvatu. e jijJAsAnA utkaTa unmAdamAM dhaNI vAra AkAze USmAnAM svapro AvelAM Aje paNa spaSTa yAda Ave che. sAdhana na hatu, paNa je maLyuM tene jijJAsAe sAdhana banAvyuM. eka vAra eka sAdhu raghuvaMza lAvelA. temaNe jatI vakhate mane sAta divasa te rAkhavA kahyuM. huM saMskRtamAM pustakA kayAM che ane krama bhaNavuM joIe e jANatA ja na hatA. jANatA hatA eTaluM ke je sAme Ave te khAI javuM. eTale e maLelA sAta divasAmAM raghuvazanA daza sau yAda karI dIdhA. vAMcanAra je hatA te akSare saMskRta na jANatA. huM paNa nahAtA ja jANatA. paraMtu e vakhatanI smRti ane utsAhe eTalI taiyArI karAvI. A adhI gaDamathalamAM eka vRddha sAdhu maLyA. temane meM prathama ja saMskRtanA vadyAguru banAvyA. te sthAnakavAsI hatA. AMkhe na dekhatA, saMskRtanA te bahu ja sAdhAraNa abhyAsI hatA; paNa jaina Agame! jUnI Dhabe bahu ja sArI rIte jANutA, mAre mana te te vakhate viziSTa vidvAna hatA. temanI pAsethI sArasvata vyAkaraNanI paMcasaMdhi ane liMga huM zIkhyo, tyAre e gAmaDAmAM mArA adhA oLakhItA mane muni ane manISi kahevA lAgyA. gAmanA brAhmaNo paNa mane eka vidvAna samajatA. jatA-AvatA navAsavA sAdhusaMta ke vidvAna kAI gAmamAM Ave tyAre mArA snehI temanI pAse mane eka sArA vidvAnarUpe eLakhAvatA. enuM te smaraNu ja Aje mane ApaNI ajJAnatA upara AMsu varasAvavA prere che. e vRddha sAdhu lAMe vakhata gAmamAM na rahyA, ane vaLI mArI bhUkha vadhI. khIjAM gAmAmAM kayAM karyAM sauMskRta pAThazALA che ? tyAM mAruM zI rIte javuM ? jAuM teA sAthI kANu ? vAMcavAnuM kAma kare krANu ? bIjI badhI zArIrika saMbhALa kANu rAkhe ? ane mamatAthI mane parAdhIna sthitimAM TekA kANa Ape ? athavA TUMkamAM, mArI badhI mUMjhavaNutA nikAla lAvavA sahAnubhUti kANu darzAve? e badhA prazno thatA ja hatA. mA Ate ja kADhavAnA. Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 50 ] darzana ane ciMtana kuTuMba moTuM. mAyALu paNa khUba, paNa jeTalI mAyAmamatA teTalI ja ajJAnatA. eTale kuTuMbIone huM ghare rahuM e sivAya khIjuM na ja game. dhara kheluM eTaluM badhu tu zIkhyA che ke sAdhue paNa tArI pAse phikkA che ema kuTuMbIo kahetA. sAhasavRtti ane nirbhayatA jema AkhA hiMdu saMsAramAM tema mArAmAM paNa haNAyAM ja hatAM. eTale ja DhIla thatI. paNa pelI jijJAsA vaLI dhakelatI. eNe eka khIjA jaina sAdhutA bheTA karAvyA. temanI pAse sArasvata pUrNa karyuM. mAre kahevuM joIe ke vyAkaraNanuM A zikSaNa jyAre mane atyAre yAda Ave che tyAre ema lAge che ke ApaNA leAkAnI zikSaNapraNAli keTalI apAra zaktine nAza karI rahI che. jema jema gheADuMka saskRta jANutA cA, tema tema lAgyuM ke A te badhuM apUrNa che. uccAra paNa zuddha nathI, arthajJAna paNa bhrAMta che ane mAhitIo bahu ja apUrNa che. hajI te moTA moTA apAra graMthai zIkha vAnA pakSa che. te kema ane kayAre zikhAya ? e nAde vaLI zodha karavA preryAM, ane acAnaka mAhitI maLI ke eka jaina sAdhu kAzImAM saMskRta bhaNAvavA vidyArthIone laI jAya che. mAruM mana tyAM coMTayuM. prathama sAMbhaLelI kAzInI prazaMsA tAjI thaI. khIjI pAsa sUratamAM UghaDela saMskRta pAThazALA tarapha mana gayuM. A mATe eka mitra bhArata ja koI kuTuMbI na jANe tevI rIte patravyavahAra zarU karyo. ane 1960mAM iSTa pariNAma AvyuM. kAzIthI patra Avyo ke tame AveA. have pitA ane bhAIe pAse rA levAnI hatI. nakkI karIne ja ke ' javuM te che ja. ' pitAne pUchyuM' ane sAthe ja kahI dIdhuM ke jo nA pADaze te amagaLa thaze; javAtA te. ' ' huM ja.' chevaTe taiyAra thaI nIkaLyA. kAzI jaina pAThazALAnI Aphrisa viramagAmamAM hatI. tyAMthI khIjA eka janAra bhAI sAthI thayA; paNa te vakhatanA e pAThazALAnA sekreTarI jeo atyAre vakIla che, ane mane khAsa mitrabhAve jue che teeAe te vakhate vicAyuM ke A sukhalAla AvI parataMtra sthitimAM kAzI jeTale dUra krama jaze ? kema raheze ? ane kevI rIte bhaNaze ? A vicArathI te mane kAzI mekalatA aTakayA. ane mAre pAchuM viA AvyuM. paNa e te ATha ja divasamAM TaLI gayuM. ame be jaNa kAzI javA nIkaLyA. te vakhatanI amArI vyAvahArika ajJAnatA keTalI hatI enA aneka Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ abhyAsadazAnAM keTalAMka araNe [251. dAkhalAo Aje yAda Ave che. relamAM te vakhate hAjata dUra karavAnI sagavaDa bahu ochI hatI. mahesANAthI pezAbanI hAjata thaI. rela UbhI rahe; paNa manamAM thayA kare ke UtarazuM ane cAlaze te ? A zaMkAe jyAM jyAM vIsa ane trIsa miniTa relave UbhI rahetI tyAM paNa nIce UtaravA na dIdhA. ane aMdara bIjA DabAmAM sagavaDa zodhavA paNa javA na dIdhA. mArA sAthI mAre ja bhAgye kAzI mATe nIkaLelA. teo hatA te TreInDa. paNuM kazuM ja na jANe. chevaTe mAravADanA nAnA sTezane meM kahyuM ke have te chevaTe UtarI ja javuM; paNa Ama marI nahi javAya. tyAM UtaryA, paNa dabA-- Nane lIdhe pezAbanI hAjata ja rokAI gaI ane vadhArAmAM darada UThayuM. gADI cAlI gaI. gujarAtanA eka vaiSNava vRddha sTezana mAstare jANyuM ke. ame kAzI jaIe chIe ane te paNa saMskRta bhaNavA, tyAre te teoe prema varSAvyo ane bIjI gADI sagavaDavALI zedhI ApI. ame relavemAM te. vakhate mukhya traNa kAma karatA. khUba khAtA, sTezane gaNatA ane bAkI. vakhata bace tyAre UMdhatA. pahelAM sAMbhaLeluM ke AgrA, kAzI, e dhUrtanAM sthAne che. eTale AgrA sTezana AvyuM tyAre sAvadha thaI gayA. anubhava paNa dhUrtatAne ja che. jema tema kAzI pahoMcyA. tyAMnI sAMkaDI galIomAM paga mUkatAM ja vividha anubhava thavA lAgyA. eka bAjuthI bhayaMkara durgadha Ave, bIjI bAju baco, haTha, kahAM jAIyegA vagere amRtapUrva bhASA kAnamAM paDavA lAgI. ane dhIre dhIre joyuM ke ahIMnI te badhI ja raheNukaraNe judA prakAranI che. makAna tadana paththaranAM, lAkaDuM phakta kamADamAM dekhAya. pAyakhAnAM evAM sAMkaDAM ane gaMdAM ke emAM manonigrahane abhyAsa ja kare paDe. adhUrAmAM pUruM je pAThazALAmAM rahevAnuM hatuM tyAM jaina sAdhuonuM sAmrAjya hovAthI svacchatAno Adarza ja lagabhaga lepAI gayuM hatuM. A badhI kaMTAvAvALI sthiti hatI. paNa AzA eka ja hatI ane te bahu ja moTI hatI ke kAzImAM bharIne paNa saMskRta zIkhavuM joIe. - kAzI eTale mAtra vizvanAtha ane gaMgAne lIdhe ja tIrtha nathI, paNa e aneka jUnI vidyAonuM rakSaNadhAma hoI tIrtha che. kAzImAM jema luccAI ne guMDAzAhInuM rAjya che, tema vividha bhAratIya vidyAonuM paNa rAjya che. tyAM saMgIta, nRtya, kustI, kArIgarI AdinI sAthe ja zAstrIya badhI vidyAo. hajI jIve che. pratyeka vidyAmAM vizALatA ochI che, paNa gahanatA ghaNuM che.. Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ra5ra darzana ane ciMtana hamaNAM hamaNAM parIkSAonuM varcasa vadhavAne lIdhe vizALatA vadhavA lAgI che, paNa teTalA ja pramANamAM UMDANa dhaTatuM jAya che. tyAM je viSayane je paMDita heya te te viSayane khAM hoya. vaiyAkaraNa ghaNI vAra kAvya ane sAdhAraNa darzananI vAta na jANe. keTalAka prAmANika vidvAno te te DALa paNa na kare; chatAM pitAnA viSayane te pUrA vaphAdAra hoya. paMDito A vIsamI sadImAM paNa eTale sudhI zAstrane vaLagI rahenArA heya che ke temanI AjubAju zuM thaI rahyuM che tenI temane bhAgye ja khabara hoya che. viziSTa paMDita vidyAnA eTalA badhA upAsaka hoya che ke temane paisAno lobha kAzI bahAra laI jaI zakatuM nathI. DuM ke ghaNuM je maLe te upara calAvI le che. paNa bhaNavA ane bhaNAvavAnI sagavaDa hovAthI temAM teo masta rahe che. mArA vakhatamAM paMdarathI trIsa rUpiyA sudhI mAsika pagAramAM sArAmAM -sArA dareka viSayanA paMDita maLI jatA. A dharaNa jeke kivansa koleja ane hamaNuM hamaNAM hiMdu yunivarsiTIne lIdhe badalAyuM che; chatAM hajI pramA-NamAM kAzImAM paMDita mATe vadhAre pagAra kharaca nathI paDato. jevI rIte paMDita pitApitAnA vyAkaraNa, alaMkAra ke darzana Adi viSayamAM DUbelA hoya che tevI rIte je teomAM Adhunika draSTi ane khAsa karI rASTrIya daSTi Ave te teo vaDe ghaNuM kAma sadhAya. paNa kAzIne paMDitavarga eTale saMkucitatama ane sakhata rUDhicusta eka varga. e vargamAM baLa zAstranuM kharuM; paNa daSTisaMkocane lIdhe emanA zAse rASTranuM hita sAdhyuM nathI, ema mane atyAre spaSTa lAge che. je jaina pAThazALAmAM rahe tyAM viziSTa be paMDite te hatA ja. jemanI pAse huM bhaNa te mahAna vaiyAkaraNa hajIye vidyamAna che ane kivansa kolejamAM bhaNAve che. temanuM pAhitya te vakhate mane jeTaluM pUjya lAgatuM teTaluM Aje nathI lAgatuM. tenuM kAraNa eTaluM ja ke teo pitAnA viSayane piSe evI AjubAjunI sulabha jJAnasAmagrIthI paNa taddana beparavA rahe che. jUnA paMDita eTale saMskRta sivAya bIjI badhI bhASAne ane pitAnA sanAtana sivAya bIjA badhA saMpradAyane avagaNanArA, eTalI ja temanI vyAkhyA che, paMDita hoya ane sAmayika patro jAe e navAInI vAta te vakhate hatI. mane yAda che ke eka vAra gokhale kegresanA sabhApati thaI kAzamAM AvyA tyAre mArA sarvazreSTha adhyApake kaheluM ke A gokhale koNa che? eTaluM badhuM emanAmAM zuM che ke leke Topale ne Topale phUlathI vadhAre Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ abhyAsadazAnAM keTalAMka smaraNA [ 53 che? pANinIya vyAkaraNanA abhyAsI kAzIne jUnA paoNMDita kadI khIjA vyAkaraNane naja aDe, ane aDe to na chUTake ja. na aDavAmAM gaurava mAne. sanAtana pati jaina ane bauddha zAstra bhaNAve te AvikAnI paravazatAne lIdhe ja. jijJAsAdaSTi ke udAratAthI te kadI aDe ja nahi.. UlaTuM, jo kAI bhaNAvatA hAya tA teone nide ane kahe ke amuka amuka pati jaitA vagerene bhaNAve che. AnuM pariNAma e AvatuM ke te jJAnanA saMkucita kSetramAM ja krUsAI rahetA, ane sanAtanI na hoya evA abhyAsIane ne bhaNavAnI bahu ja hADamArI paDatI, jaina, AsamAjI udAsIne vageree kivansa kaoNlejamAM potAne paritA bhaNAve e mATe khUba hilacAla karelI; paNa chevaTe kolejanA adhiSTatAne e ja phreMsalA Ave paDelA ke paDito bhaNAve te! sarakArane nA nathI. je paMDite kaoNlejamAM niMdAnA bhayathI sanAtanI sivAyanAne bhaNAvatA na hatA te ja paDite khAnagI rUpiyA laI pAchA khAnagI zALAomAM sanAtanI na hAya tevAone paNa bhaNAvatA. paDatAmAM dhama ane lAbha anenAM prabaLa tattvo sAthe ja kAma karatAM, tethI eka bAju sanAtanane jAte cIle cAlyA karatA; ane khIjI khA paisA maLyA eTale game tevI vAtane zAstrIya TharAvavA potAnA hastAkSara ApI detA. svAmInArAyaNI peAtAne vaidika siddha karavA kAzImAM kAthaLIe ThAlave, kAyasthA potAne UMcI varNanA sAbita karavA kAzInA paritAne naiveda dhare, jaina sAdhue kAzImAM AvIne abhyAsa karyo vinA paNa padavI meLavavAne lAbha rAkhe ane A badhAye kAzInA paMDitAnA lAbhadevatAne lIdhe saphaLa paNa thAya. huM jaina pAThazALAmAM bhaNatA eTale tyAM te paDiMtA rAkhelA eTale bhaNAve ja. paNa zaheramAM uccatama paDitAne tyAM bhaNavA jatAM temane dha mane ADe AvatA. je pati mane cAhavAnI vAto karatA te ja jyAre temane tyAM bhaNavA javAnuM kahuM tyAre vAta TALI detA. meM pahelethI janeAI paherI haiAta ane brAhmaNa ja prasiddha thayA hota to Ama te na karata. alabatta, mAre e kahevuM joIe ke AvI sakucita dRSTinA keTalAka apavAdo paNa hatA. ane have te e apavAdo thADA vadhyA paNa che. kAzInI jUnI pAThazALAmAM zikSaNa-praNAli bahu ja dUSita cAle che. tenA prabhAva amArI jaina pAThazALAmAM paNa pUrNa hato. geAkhavuM ane zabdazaH raTI javuM e bhaNataranuM paheluM aMga. lakhavA ane lokabhASA kuLa- Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 254] darzana ane ciMtana sAmAjika sthitinA vidyArthIne kaI vavA taraph dhyAna apAya ja nahi. bhAvina ane vicAra karyo sivAya, upayogitAnA khyAla rAkhyA sivAya, paNa pustaka pakaDAvI devAmAM Ave. vidyArthI pAte jijJAsu hoya ane zrama phare to ThIka, nahi te zuM bhaNe che? zI bhUlA thAya che? samaya kema kADhe che? e jonAra kAI ja nahi. AvI avyavasthAne lIdhe dezanA AtmA jevA takSNa vidyArthIonI meTAmAM moTI zaktisaMpattinA durvyaya thato me joye che. ane tenA bhAga thoDeNe aMze huM paNa anyA chuM. kAzImAM saMskRta bhaNanAra dasa hajArathI vadhAre vidyArthIo haze evI mArI kalpanA che. badhAne nirvAha sukhethI thAya che. annasatro seMkaDAnI saMkhyAmAM che. moTA meTA dAtAo, paDitA ane vidyArthIone nabhAve che. paNa A badhAnI pAchaLa kAI eka taMtra na heAvAthI tenuM pariNAma ochAmAM ochuM Ave che. -satranA ghaNAkharA saMcAlakA peAtAnI lAgavaganA nakAmA vidyArthIone dAkhala kare ane maLatA dAnanA peAtAnA svArthamAM upayoga kare. AnI viruddha kAI hilacAla na kare tema ja kAI UMcuM mAthuM na kare. kAraNa e ke, evA virAdha karanAra Dagale te pagale Dare. jyAre mAlaviyajIe hiMdu yunivarsiTI sthApavA mATe pahelavahelAM vicAra pragaTa karyAM ane kAMIka prayatna zarU karyAM tyAre keTalAka viziSTa paDitA pAsethI ame sAMbhaLeluM ke mAlaviyacha paisA ekaDA karI uDAvI javAnA che; athavA potAnA ja kabajAmAM rAkhavAnA che. kAzInA atisaMkucita ane guDAzAhI vAtAvaraNunA bhayanI asara mAlaviya7nA kAmaLa hRdaya upara thoDI ghaNI to che ja, evI mArI kalpanA che, saMvata 1960 thI 1963 sudhInAM traNa varSoM meM je pAzALAmAM kADhyAM te amAre mATe khAruM janAnakhAnuM hatuM. gaMgA bahu ja najIkamAM hatI; paNa eTalA vakhatamAM ame tyAM eka vAra nAhyA hatA. pAse ja karavAnA khage che, ane bIjI jevA jevI saMsthAe che paNa ame tethI lagabhaga aspRzya rahyA hatA. kAzInuM prasiddha karavata mukAvavAnuM sthAna amArI taddana najIka hatuM; paNa e meM tyAM sudhI nahi joyeluM. khIjI atihAsika mahasvatI ane jJAna meLavavAnI dRSTie mahattvanI ghaNI ja jagyAe ane saMsthAe tyAM che, jene jevA dUra dUrathI mANasA Ave che; paNa me' emAMnuM kazuM lagabhaga joyuM na hatuM. kasarata karavI zA mATe? emAM te vakhata zA mATe kADhavA? zarIra te kSaNika che ja; te mATe bahu mamatva zA mATe? A upadeza amAre kAne paDyA karatA. A badhuM saMsthA saMcAlakAnI, saMcAlaka dRSTie, yogyatA na heAvAnuM khAsa pariNAma hatuM, ema mAre spaSTa Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ abhyAsadazAnAM keTalAMka smaraNe [255 kahevuM joIe. je doSa amArI saMsthAmAM hato te ja doSa ochevatte aMze tyAMnI badhI jUnI saMsthAomAM hato ja. siphisTanA prayatna ane AryasamAjIonA satata prayAsothI thoDuM rUDha vAtAvaraNa bhedAtuM jatuM hatuM. huM paNa dhIre dhIre baMdhanomAMthI chUTate jato hato. mane eka mitra maLelA eTale ame baMne AvI jUnI rUDhi sAme baMDa karatA. saMsthAnA saMcAlaka sAdhu sAme thayA ane chevaTe judA paDyA. 1963 thI mAMDI sAta varSe amArAM svataMtra gayAM. te vakhate meM zuM bhaNavuM? kema bhaNavuM? zA mATe bhaNavuM? konI pAse bhaNavuM? ane kayAM rahI bhaNavuM? e badhuM mArA mitra sAthe te vakhatanI saMkucita draSTi pramANe paNa svAdhInapaNe nakkI karyuM. ane e nakkI krama pramANe ame baMnee abhyAsa zarU karyo. saMsthAthI chUTA paDyA tyAre pAse eka rUpiyo hato. temAMthI cha AnA saMsthAnA sekreTarIne tAra karavAmAM kharcAyA, eTale daza AnA bAkI rahyA; paNa mane barAbara yAda che ke e vaizAkha sula tradazanI rAte jyAM buddha bhagavAne prathama upadeza karela che te sAranAthanI pAsenA jaina maMdiramAM ame gayA. ame akiMcana chIe e bhAna ja na hatuM. saMsthAthI chUTA thavAno ane kaI svataMtra vAtAvaraNamAM sukhapUrvaka vicAravAne AnaMda amArAmAM samAta ja na hatuM. e AnaMdamAM ame amArI zaktinuM bhAna bhUlI gayelA ane ema vicAratA hatA ke samAjanA keTalAka javAbadArane pUchI jovuM. je teo madada na Ape te balA TaLe. amerikA jaIzuM ane tyAM bhaNIzuM. te vakhate satyadevanA amerikAthI sarasvatI mAM pa chapAtA. rokaphelara jevA dhanADhyonAM jIvana veMkaTezvaramAM vAMcelAM, eTale ame baMne mitra vicAratA ke tyAM jaIzu ane game te rIte madada maLaze ja. paNa amane te samAjanA keTalAka vidyApriya snehIoe madada ApI, ane amAre ne svataMtra yuga kAzImAM ja zarU thaye. * A yugamAM badhuM jAte karavAnuM hatuM. anAja Adi kharIravuM, makAna meLavavuM, rasoIne prabaMdha kara, paMDite zedhavA, temanI pAse bhaNavuM, abhyAsa uparAMta bIjAM pustako vAMcavA ane game teTalI dUra hoya chatAM uccatama vaktAvALI jAhera sabhAmAM pahoMcavuM. A svataMtra yugamAM paNa kharI rIte amAre koI sAce mArgadarzaka na hato, chatAM dRSTi kAMIka sAruM bhaNavAnI-UMDANathI bhaNavAnI ane satyazodhanI hatI, eTale e bhUlemAMthI ja beDAmAM thoDuM paNa kAMIka maLI AvyuM. pahelAM parIkSAnI dRSTi na hatI, paNa pachI nehIonI preraNue e tarapha paNa dhakelyA. anubhava eve thayuM ke tyAM paNa paMDitonuM saMkucita rAjya che. je prinsipAla aMgreja na Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5] hAta to eka vAra pahele nakhara Avela te AvI zaka ja hato. be varSa bAda jema jema paDatAnI anubhava thayA, tema tema parIkSAnA meha varSamAM parIkSA pAsethI parIkSA ApI pachI ahIM parIkSA nimitte paga sudhI cAlI. dRzana ane citana zakata ke nahi ene sakucita dRSTinA vizeSa che thatA gayA, ane chellA UThetAM ja pratijJA karI ke have na mUkave ane te ja pratinA chevaTa svAmI dhyAnane kAzInI zikSaNapraNAlI tarapha sakhata kaTAkSa hatA. tenAM bIjAM kAraNomAM nIcenAM traNa kAraNA hatAM, ema mane te vakhate lAgeluM ane hajI paNa lAge che. 1. paritA ane vidyArthI nI pracalita leAkabhASA---khAsa karIne hiMdI bhASA zIkhavA, khelavA ane lakhavA tarapha khedarakArI. 2. rASTra ane deza tarapha teonI taddana udAsInatA, ane dharmaviSayaka asahiSNutA. kSe 3. uccAraNaviSayaka khedarakArI ahIM trIjA kAraNa viSe jarA izAre karavA Avazyaka che. kAI patine pUcho ke vyAkaraNamAM uccAraNanA keTalA che? te te vagaravila e gaNAvI jAya; paNa je doSo te gaNAve, te jema meDhe gaNAvye jAya, tema peAtAnA uccAraNamAM soMya te batAvatA paNa jAya. dakSiNAya ane khIjA keTalAka khAsa paddhitA ane vidyArthIone khAda karIe te! uccAraNa dveSa tyAM eTalA badhA che ke tene lIdhe temanA upara mane te yA ja chUTatI. saMskRtanA dhradhara vidyArthIo ja nahi paNa paDitA suddhAM je hiMdI vAMce to temanuM hiMdI vAcana sAMbhaLanAra jo gItA ke dhammapadmamAMthI pUrNa gAMbhIrya zIkhI na AvyA hAya te game teTalA pratikhaMdha chatAM hasI ja paDe. bIjA badhA karatAM uccAraNadoSa mane vadhAre khaTakavAnuM kAraNa kadAca mArI sAMbhaLIne zIkhavAnI paristhiti haze. paNa e doSa viSe huM jarA ye atyukti nathI karato. AjakAla ghaNAye aMgrejI bhaNelAne huM gujarAtI vAMcavA ApuM chuM tyAre temanuM gujarAtI vAcana paNa e paDitAnA hindI vAcananI kakSAmAM ja jAya tevuM jouM chuM. vAMcavAnA aM sAmAnya rIte badhA eTalA ja samaje che ke lakheluM ke chApeluM hoya te AMkhe joI gagaDAvI javuM. A khAtarI pAkharA zikSAmAM paNa che, tethI e dveSanA vArase vadhe ja jAya che. chApavAnI kaLAthI haNAI gayelu akSaranuM sauSThava Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ abhyAsakrazAnAM keTalAMka smaraNe [ spa saMtavya gaNAya, paNa hajI uccAraNanuM sthAna keI negrAmAMthI udbhavatI vidyA na le tyAM sudhI uccAraNane deva kadI ja kSetavya nahi gaNAya. jaina pAThazALAnI paDadA jevI dazA gaI tyAra bAda svAzraya ane abhyAsanI vyavasthA AvyAM hatAM. tene lIdhe kAMIka kAMIka guNadoSa-vivecaka dRSTi paNa jAgI hatI. eTale keAI guru ke kaI paMDita kahe teTalAmAtrathI te svIkArI levAnuM nahi. Ane pariNAme ghaNu vAra paMDite sAthe ane khAsa karI vidyAguo sAthe virodha karavAne paNa prasaMga AvatA. vidyArthIthI kAMI paMDita sAme ke guru sAme sAcuM paNa temanAthI viruddha kahevAya ? A te mATe guna gaNAya. ane e gunAnI sajA eTalI ja ke teo bhaNAve nahi. paNa ghaNI namratA rAkhyA chatAM jyAre divasane ja rAta kahevaDAvavAne teono Agraha dekhAte tyAre pachI chevaTe teone cheDavAne ja mArga bAkI rahe. ema keTalAye paMDitene cheDyAM, paNa hajIye mane lAge che ke emAM meM meLavyuM ja che, gumAvyuM nathI. kAzI eTale sanAtanIonuM kendra. tyAM bIjA dharmo ane pathe pitAnA pracArane bhagIratha prayatna kare che, paNa sanAtana paMthanA khIlA bhAre majabUta hovAthI teo bahu ja ochuM phAve che. AryasamAjanA utsA avAranavAra cAle. temAM ghaNIvAra zrotAo karatAM vaktAo vadhe, sAMbhaLanArAonI game teTalI dhIrajane paNa khuTADI de evA 14-14 kalAkanA lAMbA kAryakrama hoya, ane bhayaMkara khaMDanamaMDana cAlatAM hoya tyAM javuM ane dhIraja rAkhI khUba sAMbhaLavuM, e Teva paNa kAzImAM keLavAI kAzImAM zAstrArthanI eka vizeSatA che ane te e ke, dalIle sAthe kayAreka kayAreka ITa ane paththara cAle. AvA prasaMge khAsa karI Aryana samAjanA jAhera khaMDanavALA meLAvaDAomAM ja AvatA. kAzanA paMDitanI zAstracarcA vaLI bIjA ja prakAranI hoya che. keI dAnI Ave, paMDite maLe ane dakSiNa vaheMcAyA pahelAM zAstrArtha kare. ghaNI vAra mahAna paMDito paNa aMdaroaMdara asabhyatAthI hoMsAtuMsI kare, ane taddana khATAM mana karI ghera jAya. je paMDitone moTAmeTA rAjA, mahArAjA ane dezanAyake dvArA bhAna pAmatA joyA che te ja paMDite ane temanA ziSya vAdagImAM bhAgye ja sabhyatA rAkhe. A vastuthI siddhasenanuM pada yAda Ave che ke "eka mAMsanA TukaDA mATe laDatA be kUtarAe kayAreka ekaThA thaI zake, paNa be vAdI bhAIonuM sakhya kadI ja saMbhavatuM nathI. ghaNI vAra ema thatuM ke je sAcA 17 Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 58] darzana ane ciMtana dilathI dharmastaMbha gaNAtA kAzInA paMDite ekatra thAya te bacI rahelI vidyAone tvara suMdara uddhAra thAya. eka vRddha pAdarI ghaNI vAra maLatA. teo bahu ja spaSTa ane zuddha saMskRta bolatA ane saMskRtamAM ja bIjA dharmonuM khaMDana karatA. emanuM kAma jyAM jyAM pAThazALAo haya, jyAM jyAM paMDita hoya, tyAM pahoMcavAnuM ane khUba saMbhaLAvI pAchA pharavAnuM hatuM. emanuM saMskRta pahelavahelAM sAMbhaLyuM tyArathI manamAM nizcaya kare ke viziSTa saMskRta belatAM zIkhI ja levuM. e nizcaye keTalAka divasa saMskRta belavAnI pratijJA levaDAvelI. zrAvaNa mAsamAM nAgapaMcamI Ave che, tyAre eka niyata sthAne vidyArthIo ane paMDitanuM moTuM daLa ekaThuM thAya che ane sau chUTathI arasaparasa carcA ane khaMDanamaMDana kare che. A badhuM saMskRtamAM ja thAya che. kyAreka e prathA bahu ja vyavasthita haze. kAzInuM bIjuM nAma zivapurI che tethI temAM zivanAM maMdira jyAM tyAM khaDakAyAM che. jyAM mahAdeva tyAM naMdI ane bhAMga heya. kAzImAM jyAM jAo tyAM mata sAMDha hoya ane ghaNI vAra temanI mastI muzkelImAM paNa mUke. bhAMga e tyAM ahIMnI peThe cAnuM kAma Ape che. vidyArthI hoya ke paMDita, bAbu hoya ke kahAra, bhAMga pIvAmAM koIne saMkoca nahi. kyAreka koI paMDita ema paNa kahe ke "jaba bhAMga pI. kara graMtha dekhate he taba sAmane sarasvatI AtI hai.' keTalAka paMDita zAkta paNa joyelA, jeo dhuraMdhara vidvAna chatAM upAsanA vakhate madyapAna avazya karatA. kAzImAM paMcavaNa vastI muMbaI jevI ja che. baMgALI paMDitane tyAM jaIe tyAre heke guDaguDa na karato hoya te chevaTe mAchalInI gaMdha Ave ja. mathila paMDitane tyAM abhakSane saMbhava khare ja, paNa hukAnI vAta nahi. dakSiNI paMDite e badhAM vyasanothI mukta ane vizeSamAM emanI ghara ane kapaDAMnI khAI bIjA badhAne mahAta kare. yukta prAMtanA paMDitamAM koI durvyasana khAsa na hoya; paNa dakSiNIo jevI cekhAI te nahi ja. gujarAta ane mAravADanA paMDita tyAM nathI ema kahIe te cAle. je che temaNe khAsa nAma nathI kADhyuM. jemAM dezanAyakAmAM gujarAtInuM nAma na hatuM ane AvyuM tyAre sauthI mokhare AvyuM, tema kAzImAM dhruva sAhebane lIdhe Aje gujarAtIo mokhare rahevAnuM abhimAna laI zake che. vidyAo paNa prAMtavAra vaheMcAyelA jevI che. baMgALI meTe bhAge tArkika heya, mithila paNa taiyAyika hoya, dakSiNAya vedAMtI hoya ane bIjAo vaiyAkaraNa hoya. A sAmAnya niyamanA apavAda che ja. paMjAbI vidvAno hamaNAM hamaNuM Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ abhyAsaMdazAnAM keTalAMka smaraNA * [ 259 AvatA vadhavA lAgyA che. nAnapathanA udAsI emAM AgaLa jAya che. temanA mA che ane pAThazALAo paNa che. mAravADI aneka sAThe, aneka pAThazALAone ane aneka sAdhusaMtanA mAne poSe che; paNa mAravADI tyAM bhAgye ja vidvAna maLe. kAzInA vidyAsuake jaitA ane bauddhone khecyA che. kharamI ane siMhalI ghaNA bauddho tyAM AvatA thayA che. vidyAnA ramyatva uparAMta prAkRtika ramyatva paNa ochuM nathI. kharI rIte ga MgAtaTa, vRkSarAjI ane phaLadrupa bhUmine lIdhe ja tyAMnuM vAtAvaraNu jAmeluM che. ghaNI vAra huM mitrA sAthe vidyAnA srotanI jema gaMgAnA srotamAM paDato. mane yAda che ke ethI vadhAre vAra huM emAM evA taNAyelA ke tatkALa mitro na AvyA hota to mahAsamudramAM ja paheAMcata. mAru' taravAnuM baLa gaMgAnA vega sAme kuMThita thaI jatuM. pachI te cetI ja gayelA. mane bhaNavA karatAM bhaNAvavAnA zekha pahelethI ja vadhAre hatA. jaina vidyArthIo to bhaNe ja. keTalAka brAhmaNa vidyArthIo bhaNe; paNa jaina pAse bhaNavAmAM kAI ni mATe te ahu ja sAvadhAnIthI chupAI ne bhaNavA AvatA. huM paNa aMdaraaMdara kevaLa vidyAvRddhi khAtara dhaNI vAra tene mAtra sarakhe ja nahi paNa UMce Asane besADI zikhavADatA. jaina sAdhuone bhaNAvanAra jo nIce Asane besavuM pasaMda kare to tene bhAgye ja khATuM lAge. e gurupadamAMthI janmelI abhimAna-vRtti meM tyAMnA brAhmaNavaga mAM aneka rIte joI che. gAMdhIyuga AvyA pachI joyela kAzInA vAtAvaraNane pahelAMnA vAtAvaraNa sAthe meM sarakhAvyuM tyAre keTale yugapalaTo thayo che te spaSTa jaNAyuM. hamaNAM to keTalAye sanAtanI brAhmaNA aspRzyane aDatAM sakAcAtA nathI; ane itara ucca gaNAtA varNanA lokA sAthe te temane ceAkA lagabhaga eka ja thaI gayA che. chatAM ema lAge che ke hajI kAzI rAgAranuM acalAyatana che. khAma e buddhivardhaka che mATe khavAya teTalI khAvI; e ajJAnane lIdhe mAMdagImAM paDavAnA divaso teA jaina pAThazALA cheDI tyArathI gayA ja hatA. paNa khIjAM ArogyaviSayaka ajJAna ghaNuM ja khAkI hatuM te Dagale ane pagale naDatuM. Aparezana karAvyuM hoya chatAM savAra-sAMja traNa traNa mAIla dUra cAlIne bhaNavA javuM ane vaLI vizeSa bImArImAM sapaDAvuM e krama cAlu ja hatA. ete lIdhe ane vizeSa nyAyanA abhyAsa karavAnI vRttine lIdhe kAzI sthaLa cheDavAnuM mana thayuM. mithilA pasaMda karI tyAM sakhata derImAM Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 260]. darzana ane ciMtana pahe. tyAMnuM gAmaDuM eTale thoDAMka phusa ane ghAsanAM ghare. khAvAmAM bhAta, ane bistramAM DAMgaranuM phUvaLa. mithilAno mATe upakAra e che ke huM bhakta-bhAta-bhejI thaI gayo. vyAkaraNamAM "vera sAcA grAma: " e udAharaNa AveluM tene artha mithilAmAM samajAya. eka gAmane kUkaDe bIjA gAmamAM pahoMce ethI vadhAre bhAgye ja aMtara hoya. lagabhaga dareka dhara pAse pikharA (nAnAM jalAza) heya ja, sAmAnya rIte tyAMnA leke keInI yAdagIrI pokharAthI agara bAgathI rAkhe che. tyAMnA vidvAne kahetA ke graMtha, ArAma ane apatya e sthAyI yAdagIrIne krama che. tethI ja ghaNA vidvAno mithilAmAM evA thaI gayA che ke jeoe pariNIta chatAM gRhasthAzrama bhogavyo ja na hatuM. ane "yAvaccadradivAkaro" kIrti rAkhe evA graMthane ja janma Ape che. AMbA, jAMbuDA, baDahara, kaTahara ane keLAM e tyAMnI samRddhi. ApaNA dezanA mahArAjAoe ane navAboe ja mAtra jUnI, jayAbaMdha strIo paraNavAnI prathA sAcavI nathI rAkhI. e prathA hajI mithilAnA daridra brAhmaNe paNa sAcavIne rahyA che. huM jemane tyAM rahetA te brAhmaNane agiyAra strIo hatI. be ghera, ane bAkInI potapotAnA pitAne tyAM. patinuM kAma mosamamAM navarA paDe tyAre dareka sAsarAne tyAM thoDA thoDA divasa pharavAnuM ane dakSiNa laI pAchA pharavAnuM. mithilA eTale jUnA keTalAka maharSione janapada ane atyAre moTI brAhmaNasaMkhyAne deza. tyAMnI kaTTaratA kAzIne paNa lajavA. Dagale ne pagale prAyazcitta. hamaNAM hamaNAM dAkhala thayela vaiSNava dharmane anusaranArA gaNyAgAMThyA bAda karIe to moTebhAge badhA zaiva ane tAMtrika ja. eTale temane jema IzvaramAM advaita tema abhakSa ane bhakSamAM paNa advaita ja. garIbAI eTalI badhI ke be rUpiyA ApI tenA vyAjamAM amArA paMDita majUro pAse kAma letA. paNa kaTTaratA evI ke bIjo koI anyadha Ave to te aspRzya ja. huM jyAre jaina tarIke jaNamAM Avyo tyAre prathamathI mahine cAra AnAmAM kAma karanAre mANasa pAchaLathI cAra rUpiyA ApavAne kahyA chatAM AvatA aTakI ja gayo. je ke e mAchalI khAte ane tArI pI. mane leke Te dhanADhya samajatA, eTale pati bhAre AzA rAkhe. huM paNa vidyAnA lAbhathI badhAmAM kasara karI banI zake teTaluM paMDitane jIta vAmAM ja kharacI nAkhate; paNa pariNAma UlaTuM AvatuM. paMDita ema dhAratA Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ abhyAsadazAnAM keTalAMka smaraNe [211 ke A mANasa hajI ghaNuM ApI zake tevo che. Ane lIdhe mAre tyAM paNa judAM judAM sthAna badalavAM paDyAM. chevaTe eka paMDita mane evA maLyA ke jene hajI huM mArA sAcA vidyAguru tarIke lekhuM chuM, ane temanA caraNamAM mAthuM namAvuM chuM. gaye varSe jyAre hiMdu yunivarsiTImAM kAzImAM emane maLe tyAre temanuM paheluM vAkya e hatuM ke "kyA sataraha varSa taka vidyA ke bhUla gaye ?' emanAmAM vidyA, khAsa karI dArzanika vidyA apAra che, ane prema tathA saumyatA tethI apAra che. emaNe kadI ja mArI pAsethI levAnI vRtti rAkhI ja na hatI. emane huM jaina hovAne ane mane bhaNAvavAne bhaya ja nahe. emanA e AkarSaNe mane darabhaMgA zaheramAM kheMcyo. tyAM tyAre Aju kuttA ane jIvajaMtuthI khadabadatA eka bhAMgelA makAnamAM keTalAka divasa e gune lIdhe ja vitAvyA. mithilAmAM zAstrIya zikSaNa pahelAMthI ghaNuM che. paNa vyAvahArika zikSaNa che ja nahi ema kahIe te cAle. je siMhavALA gAmamAM nadIkinAre AMbAnA vanamAM tUTela makAnamAM rahele tyAM ja nizALa hatI. pUchatAM mAstare kahyuM ke "mane traNa rUpiyA maLe che.' te ja mukhya mAstara hatuM. A azikSaNane lIdhe polIsa ane bIjo nokariyAta varga lene khUba herAna kare. pisTamena manIorDara Ape te mAlikane pUchyA vinA ja cAra-ATha AnA kApIne rUpiyA Ape. meM kahyuM, huM to paisA kApI na ja ApuM. piosTamena mahArAja nArAja thayA. vaLI hatA musalamAna eTale pisTa ophise levA Avajo ema kahI cAlatA thayA. jarAe bIdhA vinA bIje divase pisTamAstara pAse huM pahoMcyA ane e pisTane mUkelI badhI aDacaNa vaTAvI kAMI paNa ApyA sivAya paisA laI Avyo. A vAta jANI mArA vidyAgurue kahyuM: "tuma te baDe bahAdUra che.' mane mArI e bahAdUrI ane gurajInI ApelI zAbAzI baMne upara khUba ja vicAra AvyA, ane keme karI hAsya rokI zako nahi. mithilAnA dhuraMdhara paMDito hiMdustAnanA judA judA bhAgamAM vidyAguru banIne jAya che, paNa e dIpaka jevA che eTale temanA gharamAM ghera aMdhAruM hoya che. chellAM varSomAM aMgrejI zikSaNane pariNAme nIkaLela chApAMo bAda karIe te tyAM sArvajanika hilacAla ane lekazikSaNa jevuM kazuM ja nathI ema te vakhate mane lAgeluM. lakhelA kAgaLanAM ane bhAjapatra uparanAM kImatI pustako hajIye tyAM palaLI palaLI saDI jAya che ane ene koI jotuM nathI. baMgALa e nyAyavidyAmAM nithilAne ziSya che. paNa mithile kahe che ke hamaNAM te baMgALa ja guru che. A vAta navadIpa, zAMtipura ane kalakattAne Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 262] darzana ane ciMtana lIdhe sAcI che. darabhaMgAnA saMskRta vidyAlayamAM bhinna bhinna viSayanA dhuraMdhara paMDita jete ane bIjI bAju temanI kaMgAliyata je tyAre ema jarUra thatuM ke zuM saMskRtavidyA sAthe daridratAne, bhIrutAne ane rUDhicustatAne nikaTanuM sagapaNa che? paNa jema jema vicArato gayo tema tema spaSTa lAgyuM ke e lekanAM mAnasane vizALa banAvavA mATe je zikSaNapraNAli joIe te ja nathI, eTale teo khUba bhaNI bhaNune paNa potAnA ane bIjAnA upayoganA bahu ja ochA rahe che. pariNAme nirvAha mATe saMkucita kSetramAM parAdhInatA bhagave che ane e parAdhInatAthI ja emanI vidyA upara AvatI nathI. AryasamAjI paMDitoe je kAma karyuM che te thayuM na hota te sanAtanI samAjane saMkhyAbaMdha prakhara vidvAno chatAM Aje eka paNa dArzanika graMthane bhASAmAM anuvAda jevAmAM na ja Avata. AvI vyavahAracatA ja emane vidyAnI ane vicArazaktinI pUMcha chatAM daridra rAkhI rahI che. A bhAna mane jyArathI pragaTayuM tyArathI meM paNa e patinI dizAmAM javAnuM pagaluM pheravI nAkhyuM, ane zIkhela vidyAne vyavahAramAM mUkavAnA mArgo tarapha mana lagADavuM. A kRtie mithilA cheDAvI, ane eka kendramAM kArya karavA preryo. -sAbaramatI" dvimAsika [ pu. 7, aMka 5-6, vasaMta-zrIma, vi. saM. 1985 ]