Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ zramaNabhagavatA aMgazAstrAne sulabha ane sugama anAvanAra mahAsama navAMgI TIkAkAra AcArya zrI abhayadevasUrijI mahArAja 23 jainapara'parAmAM abhayadevasUri nAme keTalAye AcAryo thayA che, temAM A AcArya abhayadevasUri navAMgI TIkAkAra tarIke khUba prasiddhi pAmyA che. te cadrakulIya suviddhitamAgI zrI vardhamAnasUrinA praziSya ane zrI buddhisAgarasUrinA ziSya hatA. zrI vardhamAnasUri prAraMbhamAM sUpuranA caityavAsI hatA. temanuM 84 jinamadiza para svAmitva hatuM. zrI udyotanasUrinI paraMparAthI prabhAvita thaI temaNe caityavAsanA tyAga karI suvihitamAgI paraMparAnA svIkAra karyAM hatA. AcArya zrI abhayadevasUrinA janma vaizyaparivAramAM vIranirvANa sa. 1542 (vi. saM. 1072 )mAM thayA hatA. itihAsaprasiddha mAlavadezanI rAjadhAnI dhArAnagarI temanI janmabhUmi hatI, te mahIdhara zeThanA putra hatA. temanI mAtAnu nAma dhanadevI hatuM. ane temanuM janmanAma abhayakumAra hatuM. dhArAnagarImAM e vakhate rAjA bhojanu zAsana hatu. abhayakumAra buddhizALI bALaka hatA, tethI piravAra pAsethI sahajapaNe dhArmika 'skAro maLyA hatA. eka vakhata zrI jinezvarasUri ane buddhisAgarasUri dhArAnagarImAM padhAryAM. pitA mahIdhara sAthe abhayakumAre tenuM pravacana sAMbhaLyu. bALakanA mana para vairAgyano raMga lAgyo. mAtA-pitAnI AjJA laI abhayakumAre zrI jinezvarasUri pAse dIkSA grahaNa karI; ane zrI buddhisAgarasUrinA ziSya anyA. dIkSA bAda ALamunie gaMbhIratApUrvaka AgamenA abhyAsa karyAM. gurujana pAse grahaNa ane Asevana zikSA grahaNa karI mahAkriyAniSTha abhayadevasuni zAsanarUpI kamaLane vikasita karavA mATe sUryaMA tejasvI jaNAvA lAgyA. AcAya. zrI vardhamAnasUrinA AdezathI zrI jinezvarae temane vi. saM. 1089mAM, 16 varSanI vaye, AcA padathI alaMkRta karyAM. AcArya zrI abhayadevasUri siddhAMtenA gaMbhIra jJAtA hatA. Agametara viSayeAnuM paNa temane vizALa jJAna hatu. zramaNagaNane te AgamanI vAcanA ApatA hatA. zrI va mAnasUrinA svargavAsa pachI, eka vakhata rAtrinA samaye AcAya abhayadevasUri dhyAnamAM beThA hatA. te samaye temane TIkA racavAnI preraNA thai. prabhAvakatra Adi graMtho pramANe A preraNA zAsanadevIe karI hatI. rAtri samaye dhyAnastha abhayadevasUrinI sAme zAsanadevI pragaTa thaI ne khAlyA, " munivarya ! AcAya zIlAMkasUra ane kATTAcArya viracita TIkAsAhityamAM AcArAMga ane sUtrakRtAMga AgamanI TIkAo surakSita che, jyAre bAkInA AgamAnI TIkAo kALadoSanA prabhAve lupta thai gai che, AthI A kSati dUra karavA mATe Apa sadhanA hitArthe prayatnavAna ane ane TIkA racavAnA kAryanA prAraMbha karo. ' . AcArya zrI abhayadevasUrie kahyuM ke " devI ! mArA jevA jAti dvArA zrI sudharmAsvAmIkRta Agamo pUrNarIte jANavA paNa kaThina che. ajANatAM utsUtraprarUpaNA thaI jAya te A kArya karma baMdhana ane anaMta sa'sAranI vRddhinuM nimitta banI jAya. ApanAM vacanAnuM ullaMdhana 2010_04
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ 232 zAsanaprabhAvaka karavuM paNa ucita nathI. AthI tamArA dvArA prApta thayela saMketa para mArI sthiti kiMkartavyavimUDha jevI thaI che." AcArya zrI abhayadevasUrinA mananuM samAdhAna ApatAM zAsanadevIe kahyuM ke - he paMDita mAnya siddhAMtanA saghaLA artha grahaNa karavAmAM Apane sarvathA yogya samajI meM ApanI pAse A mahatvapUrNa kAryanI prArthanA karI che. AgamapaThomAM tyAM Apane saMdeha thAya tyAM mane yAda karaje. huM zrI sImaMdharasvAmIne pUchIne ApanA praznonuM samAdhAna karavA prayatna karIza." zAsanadevInAM A vacanothI AcArya abhayadevasUrine saMtoSa thayo. Agama jevAM mahAna kAryamAM tabaLa Avazyaka che, ema vicArI temaNe akhaMDa AyaMbila tapa sAthe TIkAracanAno prAraMbha karyo. ekAgratAthI teo potAnA kAryamAM lAgI gayA. ane zramaparAyaNavRttine lIdhe nava aMga-Agama para TIkAgraMtha racavAmAM teo saphaLa banyA. TIkA-racanAnA kArya pachI teo dhoLakA padhAryA. A daramiyAna niraMtara AyaMbila tapanA lUmbAsUkA AhArane lIdhe ane satata parizramane kAraNe temane koDha thaye. vidhIomAM apavAda phelA kendra usUtraprarUpaNAnuM pratiphaLa che. zAsanadevI rUSTa thaI temane daMDa ApI rahI che." AvI vAta sAMbhaLIne AcArya abhayadevasUri khUba vyathita thayA. rAtrinA samaye temaNe dharaNendranuM smaraNa karyuM. zAsanahitaiSI dharaNenTe temane prasanna thaI rogazamanane upAya batAvI svastha banAvyA. eka divasa svapnAvasthAmAM AcArya abhayadevasUrine lAgyuM ke, vikarALa mahAkALadeve mArA zarIrane AkAMta karyuM che. A svapnane AdhAre abhayadevasUrie vicAryuM ke, mAruM AyuSya kSINaprAya che, AthI anazana karI levuM yogya che. svapnAvasthAmAM AcArya abhayadevasUri samakSa pharIthI pragaTa thaIne dharaNendra kahyuM ke "meM Apano kendra zamana karavA upAya batAvyA che, mATe Apa nizcita bane." zAsanaprabhAvanAmAM jAgarUka AcArya abhayadevasUrie kahyuM ke "devarAja ! mane mRtyune bhaya nathI, paNa mArA rogane nimitta banAvI pizuMka leke dvArA pracArita dharmasaMghanI niMdA duHsahya banI che." tyArabAda dharaNendranA kahevA mujaba zrAvakasaMghanI sAthe abhayadevasUri staMbhana grAmamAM AvyA. seDhI nadInA kinAre dharaNendrae batAvelA sthAne temaNe jyatiaNa" nAmanA 32 kalekanA stotrane racyuM. A tetranI racanAthI tyAM zrI pArzvanAthanI pratimA pragaTa thaI. A pratimA Aje khaMbhAtamAM che. pUrvakALamAM koI samaye zrIkAMtAnagarImAM dhaneza zrAvakane traNa pratimAo tenI adhiSThAyaka devInI kRpAthI samudramAMthI prApta thaI hatI. zrAvake eka pratimA cArUpa nAmanA gAmamAM, bIjI pratimA pATaNamAM ane trIjI pratimA seDhI nadInA kinAre vRkSonI vacce bhUmimAM sthApana karI hatI. A chellI pratimAnI sAme besI nAgArjune rasasiddhi vidyAnI sAdhanA karI hatI. abhayadevasUrinI sAdhanA dvArA seDhI nadInA kinAre pratimA pragaTa thayAnI ghaTanAthI janApavAda maTI gaye, leke abhayadevasUrinI prazaMsA karavA lAgyA. pachIthI dharaNendranA kahevAthI zrI abhayadevasUrie tetranI chellI be gAthAo lupta karI dIdhI. "jyatihuaNa" stotranI A camatkArika gAthAo lupta karI devAnI vAta vividhatIrthakalpamAM paNa che. temAM kahyuM che ke, A padanuM 2010_04
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ zramaNabhagavate ra33 vidhipUrvaka uracAraNa karavAthI devane AhavAna karanAranI sAme AvavuM paDatuM hatuM. loko tene durupayega karavA lAgyA, tethI stotramAMthI chellAM be pado lupta karI devAmAM AvyAM. prabhAvaka caritramAM jaNAvyA mujaba, TIkAracanAnI pratilipi taiyAra karavAnuM kAma tAmralipti, AzApallI, dhavalakanagarInA 84 tatvajJa sudakSa zrAvakee karyuM. e vakhate 84 pratio lakhAI hatI. pratilipi lakhavAmAM traNa lAkha dramaka (mudrAvizeSa)ne vyaya thayA hatA, jenI vyavasthA rAjA bhIme karI hatI. zAsanadevIe phekelAM AbhUSaNo laI zrAvaka rAjA bhIma pAse gaye hatuM. tenA badalAmAM rAjA bhIme traNa lAkha kramaka ApyAM hatAM. A dravyathI abhayadevasUrinA TIkAgraMtha lakhavAmAM AvyA hatA. TIkAracanAnuM kArya pUrNa karI AcArya abhayadevasUri pAlDaudA gAmamAM vicarI rahyA hatA. tyAMnA zrAvake sAme saMkaTa AvyuM hatuM. mAlathI bharelAM temanAM vahANe samudramAM DUbI gayAnA samAcAra jANI zrAvake becena thaI gayA hatA. yathecita samaye vahANa AvI pahoMcyA nahi tethI becenI vadhI gaI hatI. AcArya abhayadevasUri jAte temanI vastImAM darzana ApavA gayA. tyAM temaNe pUchyuM ke- "vaMdana veLAnuM atikramaNa kema thayuM ?" zrAvakee, namratAthI, mAla bharelAM vahANe samudramAM naSTa thayAnA samAcAra saMbhaLAvyA. A jANI AcArya abhayadevasUrie kahyuM ke "ciMtA na kare. dharmanA pratApe badhuM ThIka thaI jaze." AcArya abhayadevasUrinA A zabdothI zrAvakemAM AzA janmI ane bIjA divase vahANe surakSita AvI javAnA samAcAra jANuM sau koI khUba ja rAjI thayA. AcArya abhayadevasUri pAse jaI namra svare zrAvakee nivedana karyuM ke -"A mAla vecatAM je lAbha thaze tene adha bhAga TIkAsAhityanA lekhanakAryamAM vAparIzuM." Ama, zrAvakanA AvelA A dhanarAzithI paNa TIkAsAhityanI ghaNI pratilipio nirmANa thaI. te vakhatanA mukhya AcAryo pAse aneka sthAnamAM temanuM TIkAsAhitya pahoMcADavAmAM AvyuM. - AcArya abhayadevasUrinI TIkAonI racanAnA kAryamAM droNAcArya mahAna sahayoga prApta thayo hate. droNAcArya caityavAsI AcArya hatA. te vizrata zratadhara hatA. abhayadevasUri suvihitamAgI hatA. droNAcAryane saMbaMdha caityavAsI paraMparA sAthe hovA chatAM abhayadevasUri pratye temane vizeSa sadbhAva hato. abhayadevasUri paNa droNAcAryanA AgamajJAnathI vizeSa prabhAvita hatA. droNAcArya pitAnA ziSyone AgamavAcanA ApatA hatA tyAre abhayadevasUri pite paNa temanI pAse vAcanA levA jatA. abhayadevasUrine droNAcArya UbhA thaI sanmAna ApatA hatA, ane pitAnI pAse Asana ApatA hatA. zrI abhayadevasUrinI TIkAonuM je vidvAnoe saMzodhana karyuM hatuM temAM droNAcArya mukhya hatA. abhayadevasUrie pitAnI TIkAonI prazastimAM droNAcAryane AdarabhAvathI ullekha karyo che. sAhityasarjana : AcArya abhayadevasUrinI prasiddhi navAMgI TIkAkAra tarIke che, paraMtu temaNe aMgasUtra sivAya bIjA graMtha upara paNa TIkAo racI che. temanI eka TIkA 2010_04
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ zAsanaprabhAvaka upAMga Agama upara paNa che. temaNe svataMtra graMtharacanA paNa karI hatI. gaNadhara zrI sudharmosvAmInA AgamasAhityanA gUDhArtha samajavA mATe AcArya abhayadevasUrinI TIkAe cAvI samAna mAnavAmAM Ave che. A TIkA sakSipta ane zabdApradhAna che. temAM aneka viSayAnu nirUpaNa karavAmAM Avela che. temanI A TIkAonI sahAya vinA aMgazAstranA rahasyane samajavu' muzkela che, temaNe dvAdazAMgImAMnA aMga 3 thI 11 upara TIkA lakhI che. temaNe racela TIkA vagere gra'thAne paricaya A pramANe che : 204 sthAnAMgavRtti : mULasUtra para sthAnAMgavRttinI racanA che. sUtrasaMbaddha viSayenu vistArathI vivecana che. dArzanika dRSTinI vizada vyAkhyA che. vRttimAM kayAMka kacAMka sakSipta kathAnaka che. A vRttinI racanAmAM zrI abhayadevasUrine savijJapAkSika ajItasiMhasUrinA ziSya zrI yaze devagaNanA sahayoga prApta thayA hatA. droNAcAya nA nAmeAllekha paNa A TIkAmAM che, jemaNe A TIkAnuM saMzodhana karyuM hatuM. A TIkAno racanAkALa vi. saM. 1120 che. Anu graMthamAna 14250 parimANa che. samavAyAMgavRtti : A vRttinI racanA paNa mULa sUtro para che. A madhyama piramANunI TIkA che. AmAM prajJApanAsUtrane tathA gaMdhahasti bhAgyano ullekha che. A TIkAnI racanA vi. sa. 1120 mAM pATaNamAM thai che. AnuM graMthamAna 3575 zrloka parimANa che. vyAkhyAprajJaptivRtti : A saMkSipta zabdArthapradhAna TIkA che. AmAM eka vyAkhyAprajJaptinA daza artha batAvyA che, je bhinna bhinna abeyanI dRSTie mahattvapUrNa che. A TIkAmAM zrI sudharmAMsvAmI Adine namaskAra karyA pachI TIkAkAre A sUtranI prAcIna TIkA, cUrNa ane jIvAbhigama AdinI vRttinI sahAyatAthI TIkA racavAno saMkalpa kareleA che. AthI spaSTa che ke, TIkAkAra zrI abhayadevasUri sAme bhagavatIsUtranI prAcIna TIkA hatI. TIkAnA aMtamAM graMthakAre jinezvarasUrithI potAnI gurupara parAnA ullekha karyAM che. A TIkAnI racanA vaNa abhayadevasUrie pATaNamAM vi.saM. karI hatI. A TIkAnu N graMthamAna 18616 zrlokaparimANu batAvyuM che, jJAtAdha kathAvRtti : mULasUtrasparzI zabdApradhAna A TIkA 3800 zrlokaparimANu che. A graMthanI racanAH pATaNamAM vi. sa'. 1120 mAM vijayAdazamIne divase thai che. jJAtAdhama kathAnA be zrutaskaMdha che. prathama zrutaskaMdhamAM 19 kathAnaka che. e kathAnaka atyaMta prasiddha che. jJAta hovAne lIdhe A zrutaska MdhatuM nAma jJAtA che. bIjA zrutaskaMdhamAM ghaNI dharmakathAo vhevAthI tenuM nAma dha kathA che, upAsakadazAMgavRtti : upAsakadazAMgavRttinI racanA mULa sUtra para thaI che. A saMkSipta TIkA che. AnI racanA jJAtAsUtranI vRttinI racanA pachI thaI che. AmAM TIkAkAre vizeSa zabdomAM anu spaSTIkaraNa karela che. A vRttinuM' graMthamAna 900 padmaparimANa che. aMtakRzAvRtti : A vRtti paNa mULasUtrasparza ane zabdapradhAna che. A vRttinuM graMthamAna 899 parimANu che. anuttaraupapAtivRtti : A paNa zabdapradhAna sakSipta TIkA che. AnuM graMthamAna 100 zleAkapramANa che. AmAM zabdonI sAragarbhita vyAkhyA pATakanA manane vizeSa prabhAvita kare che. praznavyAkaraNavRtti : A zabdArthapradhAnavRtti lagabhaga 4630 padaparamANu 1128 mAM 2010-04
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ zramaNabhagavA 235 che, AmAM 5 Azrava ane pa saMvaranuM yuktipUrvaka varNana che. droNAcAye` A vRttinu saMzAdhana karyu che. zubhAzubha karmonA judA judA rUpe phaLanAM piraNAma jANavA A vRtti vizeSa sahAyaka che. vipAkavRtti : A vRtti paNa sUtraspI che. pAribhASika padAnA saMkSipta artha AmAM jaNAvyA che. AgamasUtrane pravacanapuruSa kahela che. zubhAzubha karmonA vividha rUpe phaLapariNAma samajavA mATe vizeSa sahAyaka che. graMthagata vione saMzodhana karavA mATe vRttikAre zrImAn puruSone sa Mzodhita karavA mATe kahyuM che : nuyone vavayuvatamuddata tapodhanA prAkrodhacantu / TIkAkAre A kathanathI potAnA vicAronI saraLatA pragaTa karI che. TIkAnA aMtamAM TIkAkAre peAtAnuM nAma ane peAtAnA gurunA nAmane ullekha paNa karele che. A TIkAnuM saMzodhana aNuhilapura pATaNamAM droNAcAye karyuM hatuM. vRttinuM graMthamAna 3125 parimANa batAvyu` che. aupapAtikavRtti : A vRtti upAMga Agama para che. TIkAkAra zrI abhayadevasUrinI upAMga Agama para A eka ja TIkA che. A vRttinuM graMthamAna 3125 parimANa che. vRttinA ArabhamAM aupapAtika zabdanI suMdara vyAkhyA ApI che. zabdApradhAna TIkA saiddhAMtika, sAmAjika, ane sAMskRtika vividha prakAranI sAmagrIthI paripUrNa che. vRttinA aMtamAM TIkAkAre guru jinezvarasUritu nAma ane caMdrapulane ullekha paNa kaye che. vRttinI prazasti mujaba A vRttinu saMzAdhana aNahilapura pATaNamAM zrI droNAcArye karyu che. A TIkAomAM traNa TIkA sthAnAMgavRtti, samavAyAMgavRtti ane jJAtAdhama kathAvRtti vi. saM. 1120 mAM racI che. A traNa vRttinuM parimANu 21925 zloka che. eka varSamAM AvA vizALa sAhityanI racanA karavI e temanI mahAna sarjanazaktine paricaya karAve che. upAMga sahita A vRttienuM graMthamAna 10769 lokapramANa che. AgamAtirikta graMtho para TIkA : AcAya abhayadevasUrie AgamA para TIkAe lakhIne ja sa MtAya lIdhA nathI, temaNe bIjA gra Mtho para paNa TIkAe lakhI che. AcArya zrI haribhadrasUri sUcita SoDazaka tema ja pacAzaka graMtha para zrI abhayadevasUrie TIkA racavAnu kArya karyu che. A ba'ne graMtheAmAM pacAzakanI TIkA vizALa che, e TIkAnuM graMthamAna 7480 parimANa che. A TIkAno racanAkALa vi. sa. 1124 che, AcAya abhayadevasUrie TIkAgra thenI racanA uparAMta prajJApanA tRtIyapada sa'grahaNI, jayatihuaNu stotra, pAMcani'thI prakaraNa tema ja cha kama graMtha savruttibhASya Adi graMthanI racanA karI che. prajJApanA tRtIyapada saMgrahaNInuM grathamAna 132 zlokaparimANa che. prabhAvakacaratra mujaba thI abhayadevasUrinA svargavAsa pATaNamAM thayA hatA. e vakhate pATaNamAM kaNarAjAnuM rAja hatuM. svargavAsa saMvata-samayanA ullekha nathI; jyAre paTTAvalI mujaba abhayadevasUrinA svargavAsa gujarAtamAM kapaDavaMja gAmamAM thayA hatA. paTTAvalImAM darzAvyA pramANe svargavAsa savata 1135 batAvela che. koI kAi sthaLe vi. sa. 1139 jaNAvela che. emAM 4 varSInuM aMtara che. AcArya zrI abhayadevasUrie TIkAnirmANanuM kArya vi. saM. 1120 thI 1128mAM karyuM hatuM. paTTAvalI anusAra TIkAnirmANanA kAryAM pachI 6 athavA 11 varSe temanA svargavAsa thayela che. e AdhAre zrI abhayadevasUri vikramanI 11-12 mI sadImAM thayAnu nakkI thAya che. 2010_04
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ 236 zAsanaprabhAvaka jena AganI sugama vyAkhyAo ApI TIkAkAra AcAryazrI abhayadevasUri caturvidha saMghanI zraddhAnA sudaDha AlaMbana rUpa banyA che. jainadarzanAdi aneka viSayanA samartha jJAtA ane graMthakAra AcAryazrI jinavalabhasUrijI mahArAja vikramanI bAramI zatAbdImAM jaina saMghamAM caityavAsIonI pradhAnatA hatI. teo vidvAna zaktisaMpanna ane jaina dharmanA pAgI hatA. dhamanI rakSA tathA tenA utthAnamAM haMmezAM tatpara rahetA hatA. paraMtu teo AcAramAM zithila rahetA hatA. A caityavAsIonI judA judA nagaramAM mukhya gAdI hatI. cintaDanA caityavAsI maThanI eka zAkhA kUrcapura (kUcerA-mAravADa)mAM hatI. AsIkAdurganivAsI AcArya jinezvara (jinacaMdra) tenA adhyakSa hatA. temane jinavallabha nAme ziSya hatuM, je tenI mAtAe tene bAlyavayamAM ja arpaNa karyo hate. dIkSA bAda gurue tene vyAkaraNa, kAvya, nyAya vagere zAstrono abhyAsa karAvye sarpakarSaNI, sarpamAni jevI camatkArika vidyA ApI; ane vAcanAcArya pada pradAna karyuM hatuM. zrI jinavallabhanI prakhara medhA, buddhi ane tIvra jJAnarucinA kAraNe temane tathA jinazekharane vizeSa AgamAdinA abhyAsa mATe pATaNamAM navAMgI TIkAkAra abhayadevasUri pAse mokalyA. ahIM baMnene vivekapUrvaka jinAgama bhaNatAM dharmamArganuM sAcuM jJAna thayuM. temaNe tijanuM jJAna paNa meLavyuM. adhyayananI parisamApti bAda teo guru pAse gayA paraMtu teo have temanA rahyA na hatA. zrI jinavallabhe caityavAsane spaSTa asvIkAra karI, vaDagacchanI saMvegI zAkhAnA AcArya vardhamAnasUrinA paTTadhara parama saMvegI zrI jinezvarasUri pAse jaI temanA ziSya banyA. "vRddhAcArya prabaMdhAvalI"mAM jaNAvyuM che ke, temaNe caMDikAnA nAmathI pitAne ga7 calAvyuM hatuM. vAgaDamAM ghaNI moTI saMkhyAmAM tiradhama ene jena banAvyA hatA. eka zrImALI jJAtinA nirdhana zrAvakane parigraha parimANanuM moTuM vrata karAvyuM. te dhanavAna banatAM, vratathI adhika prApta thayelA dhanane cittoDamAM bhagavAna mahAvIra svAmInA jinamaMdiranuM navanirmANa karI sadvya ya karyo. zrI jinavallabhagaNinA vidyAguru AcArya abhayadevasUri e samaye jenasiddhAMtonA pAragAmI vidvAna hatA. caityavAsI ane saMvegI - badhAye AcAryo temane mAnatA hatA. AvI samartha vyaktinI pATe besavAne sau koI Icche e svAbhAvika hatuM. AcArya abhayadevasUrinI pATe zrI prasannacaMdrasUri ane zrI vardhamAnasUri (vi. saM. 1172) AvyA. zrI jinavallabhagaNi paNa temanI pATe besavAne utsuka haze, paNa te zakaya nahotuM. temanI AcArya padavIne prazna abhayadevasUrinA svargavAsa pachI ghaNAM varSo UThayo. temane AcAryapada ApavA sAme ghaNAe virodha karyo paraMtu suvihita AcArya devabhadrasUrijI AvA zaktisaMpanna sAdhune bIje na javA devAnA 2010_04