Book Title: yashovijayjinu Jivan Ane Temnu Gujarati Sahitya
Author(s): Buddhisagarsuri
Publisher: Jain Shwetambar Murtipujak Boarding
View full book text
________________
૪૫
રકે, ઉપદેશકે અને મહાત્માઓની બાબતમાં આ પ્રમાણે પ્રાયઃ બન્યા કરે છે. વીશમા સૈકા ના મહાવિદ્વાન્ ન્યાયનિધિ શ્રીમદ્ આત્મારામજી ઉર્ફે વિજયાનંદ સૂરિશ્વરની બાબતમાં પણ તેમ જોવામાં આવે છે. ઉપાધ્યાયની પાછળ તેમની પૂજ્યતામાં, કીર્તિમાં અને પ્રમાણિકતામાં વધારે થતે દેખવામાં આવે છે. દુનિયા પચ્ચાસ વર્ષ પાછળ છે અને જ્ઞાનીઓ પચ્ચાસ વર્ષ આગળ છે આવી કહેવતમાં પણ અમુક અંશે અમુકની બાબતમાં સત્યતા અવલોકવામાં આવે છે. અઢારમા સિકામાં ઉપદેશ ક્ષેત્રમાં દ્ધાની પેઠે ઘુમીને આત્મભેગ આપીને ઉપદેશ દેનાર અને ભવિષ્યની પ્રજાને માટે અનેક ગ્રન્થરૂપ જ્ઞાનલક્ષ્મીને મૂકી જનાર શ્રીમદ્ યશવિજયજીનું નામ જનોના હૃદયમાં કોતરાઈ રહ્યું છે. પ્રતિક્રમણગર્ભ હેતુની સજજાયે અગીઆર અંગની સજજાઓ તરીકે તેમણે ગુજ
રાતી ભાષામાં છેલી રચના કરી હતી. સંસ્કૃત ભાષામાં જ્ઞાનસાર શ્રીમદે ગુજરાતી નામનો છેલ્લો ગ્રન્થ તેમણે સિદ્ધપુરમાં બનાવ્યો છે. કેટલાક અનુભાષામાં રચેલે માનેથી સિદ્ધપુરનું ચોમાસું સંવત ૧૭૪૦વા સંવત ૧૭૪૩નું લગભગ છેલો ગ્રન્થ અને કહી શકાય. જે તેમણે લાટ સુરતના સંધને અગીઆર અંગ સંભસંસ્કૃતમાં રચેલે ળાવ્યાં હોય તે લગભગ ચાર વર્ષ સુધી સુરતમાંનાં લાગેટ ચોમાસાં છેલ્લે ગ્રન્થ, કહી શકાય તે અપેક્ષાએ લગભગ સંવત ૧૭૪૦ની સાલનું ચોમાસું
પ્રાયઃ સિદ્ધપુર બની શકે, અને તેમણે લાગેટ અગીઆરઆંગ સુરતના સંધને ન સંભળાવ્યાં હોય તો સંવત ૧૭૪૩ની સાલનું ચોમાસું પ્રાયઃ સિદ્ધપુરમાં કપી શકાય. સત્ય વાત તે જ્ઞાની જાણે. ભાવનગરની શાહ દીપચંદ છગનલાલે જ્ઞાનસારભાષા નામને ઉપધાત બનાવ્યો છે તેમાં લખે છે કે “ જ્ઞાનસાર” ગ્રન્થ સંવત ૧૭૩૮ અગાઉ લખ્યો હોય એવું અનુમાન થઈ શકે છે. કેમકે શ્રી વિનયવિજયજી મહારાજ રચિત શ્રીપાલને રાસ કે જે પૂર્ણ કર્યા પહેલાં તેમને સ્વર્ગવાસ થયો તે રાસ યશોવિજયજી મહારાજે સંવત ૧૭૩૮માં પૂર્ણ કર્યો, તે ગ્રન્થમાં સર્વ સમૃષ્ટિ અષ્ટકનું નામ દષ્ટિગોચર થાય છે.
“ અષ્ટક સકલ સમૃદ્ધિની વૃદ્ધિ ઘટમાહે દાખી ”
( ખંડ. ૪ ઢાલ ૧૨ ગાથા ૧૨-મુક્તિવિજયકૃત બાવાળી–પ્રત ) મહુંમ શ્રાવક દીપચંદભાઈનું આ અનુમાન બરાબર બંધ બેસતું જણાતું નથી. છા પેલા શ્રીપાલ રાસમાં અષ્ટક સકલ સમૃદ્ધિને ઠેકાણે અષ્ટ સકલ સમૃદ્ધિની એ પદ કહ્યું છે; અને અષ્ટ સકલ સમૃદ્ધિની એ પદ બરાબર બંધ બેસતું જણાય છે. શ્રીપાલ રાસના રબામાં અણિમા, લધિમા આદિ અષ્ટ સિદ્ધિઓ આત્મામાં પ્રગટે છે તેમ જણુવ્યું છે અને જ્ઞાનસારમાં જણાવેલું સર્વ સમૃદ્ધિ અષ્ટક વાંચતાં માલુમ પડે છે કે તેમાં આઠ જુદી સમૃદ્ધિઓ છે, અને તેનો શ્રીપાલ રાસની સાથે કરશે સંબંધ જણાતું નથી તેથી સર્વ સમૃદ્ધિ અર્જકની સાથે રાસમાં કહેલી બીનાને સંબંધ ન બેસવાથી સંવત ૧૭૩૮ પહેલાં જ્ઞાનસાર બનાવ્યા હતા એમ કહેવામાં કોઈ આધાર જણાતો નથી. શ્રીમદ ઉપાધ્યાયજીની છેલ્લી ઉમરમાં જ્ઞાનસાર ગ્રન્થના ઉદગાર અતિ શાન્તાવસ્થામાં નીકળવા જોઈએ અને તે સંસ્કૃતનો છેલ્લે ગ્ર માનીને તેનો ભાવ પૂર્વક સ્વાધ્યાય કરવો જોઈએ.
શ્રીમદ્દ વિહાર ગુજરાત, માળવા, કાશી તરફનો દેશ, મારવાડ, મેવાડ, કાઠિયાવાડ,
