________________
વિવિધ વિષય વિચારમાળા ભાગ-૩
(ર્ણાવતી નગરી અને સિદ્ધરાજ )
મૂળરાજ સોલંકીનો સમય ગુજરાતનો સુવર્ણકાળ ગણાય છે. મૂળરાજે “ગુર્જરેશ' પદવી ધારણ કરી અને તેના તાબાનો પ્રદેશ ગુર્જરદેશ' ગુર્જર રાષ્ટ્ર કે ગુજરાત તરીકે ઓળખાયો પાટણનો વૈભવ એટલો વધ્યો કે ઠેરઠેર થી લોકો ત્યાં આવીને વસવા લાગ્યા. સોલંકી વંશના એક અન્ય રાજા ભીમદેવ પહેલા (ભીમદેવ બાણાવાળી)ના સમયમાં મહમૂદ ગઝનવીએ સોમનાથનું મંદિર લૂટયું હતું (૩૦ જાન્યુઆરી ૧૦૨૫) ભીમદેવે સોમનાથનું મંદિર ફરી બંધાવ્યું. પાટણમાં સાત મજલાવાળી અદભૂત કોતરણી ધરાવતી રાણીની વાવ બંધાવી મોઢેરાની ભાગોળે ગઝની સાથે થયેલા યુદ્ધની ભૂમી પર સૂર્ય મંદિર બંધાવ્યું. ભીમદેવ પછી તેનો પુત્ર કર્ણદેવ ગાદી પર આવ્યો કર્ણદેવ કચ્છ, કાઠિયાવાડ, ઉત્તર ગુજરાત અને દક્ષિણ ગુજરાતનો રાજા બન્યો. કર્ણદેવે કર્ણાવતી નગરી વસાવી અને મીનળદેવી સાથે લગ્ન કર્યા. કર્ણદેવના પુત્ર સિદ્ધરાજ જયસિંહ દેવનો શાસનકાળ (ઇ.સ. ૧૦૯૪ થી ૧૧૪૦) ગુજરાતના ઇતિહાસમાં સુવર્ણાક્ષરે લખાયેલો છે. તેણે લાટ અને સોરઠ જીતીને તે બન્ને પ્રદેશો ને ગુજરાત સાથે સાંકળ્યા. માળવા પર વિજય પ્રાપ્ત કરીને સર્વોપરિતા સ્થાપી. પ્રતાપી સિદ્ધરાજ અને જ્ઞાની આચાર્ય હેમચંદ્રનો સુખદ સંયોગ થયો. હેમચંદ્ર “સિદ્ધહેમ' નામનો વ્યાકરણનો મહાગ્રંથ લખ્યો. સિદ્ધરાજ ના મૃત્યુ પછી તેના કુટુંબનો કુમારપાળ ગાદીએ બેઠો કુમાર પાળ ધર્મરાજા ગણાયો.
સોલંકીઓના પતન પછી વાઘેલાઓએ રાજ કર્યું જે પૈકી વિરધવલ અને વિશળદેવનાં નામ ઉલ્લેખનીય છે. વિશળદેવે ડબોઈનું મંદિર બંધાવ્યું વરધવલના બે મંત્રીઓ વસ્તુપાળ અને તેજપાળ
૨૦૬)
૨૦૬
Jain Education International
For Personal & Private Use Only
www.jainelibrary.org
