________________
(૧૨)
બળદોનો ધર્મ
મથુરા નગરીમાં જિનદાસ નામના શેઠ હતા. તેમને સાધુદાસી નામની પત્ની હતી. જિનદાસ શેઠ ૫૨મ શ્રાવક હતા. ઓછો પરિગ્રહ (સંગ્રહ) રાખી સાદું જીવન જીવતા હતા. શ્રાવકનાં બારવ્રતોમાં પાંચમું વ્રત છે પરિગ્રહ પરિમાણ વ્રત. “હિન્દુ સંસ્કૃતિમાં ઢોરને પણ ધન કહેવાય છે.’’ તેથી તેમને અનેક વસ્તુના ત્યાગ સાથે ઢોરને પણ રાખવાનો ત્યાગ કર્યો હતો. તેમને ત્યાગ સાથે ધર્મમય જીવન બનાવ્યું હતું.
તેઓ એક ભરવાડણ જોડેથી રોજ દૂધ લેતા. સાધુદાસી તેને પૈસા રોજ આપતી. રોજબરોજ મળવાના કારણે સાધુદાસી અને ભરવાડને ગાઢ પ્રીતિ (મિત્રતા) થઈ. એકવાર આહીરને ઘરે વિવાહનો પ્રસંગ આવ્યો. ભરવાડણે શેઠ શેઠાણીને નિમંત્રણ આપ્યું. તેઓએ કહ્યું, “બેન ! અમોએ ધર્મમાં જીવ પરોવ્યો છે તેથી લગ્નમાં આવી શકીશું નહીં પણ વિવાહમાં જે કાંઈ વસ્તુઓ જોઈએ તે લઈ જાઓ ! પછી જિનદાસે વાસણ, વસ્ત્રો, ઘરેણાં, ધૂપ સુગંધી પદાર્થો વગેરે ઉત્તમ વસ્તુઓ આપી. આ સામગ્રીથી ભરવાડને ઘરે વિવાહ-ઉત્સવ ઘણો સારો થયો. લોકોમાં પણ તેનાં વાહ-વાહ
વખાણ થયાં.
આથી ભરવાડ અને ભરવાડણ જિનદાસ ઉપર ઘણાં ખુશ થયાં અને અતિમનોહર-મજબૂત કંબલ-શંબલ નામના ત્રણ વર્ષના બે વાછરડા શેઠને દેવા આવ્યાં. શેઠને તો પશુ નહિ રાખવાનો નિયમ હતો. તેથી ભરવાડને તે વાછરડા પાછા લઈ જવા ઘણું સમજાવ્યા છતાં તેઓ પરાણે બે વાછરડાને શેઠના આંગણે બાંધીને ચાલ્યા ગયા.
જિનદાસ શેઠે દયાભાવથી વિચાર્યું કે આ વાછરડાઓને છોડી મૂકીશ તો લોકો તેમને મારી, હળ વગેરેમાં જોડી દુઃખી કરશે માટે ભલે મારે ઘરે જ રહ્યા. દયાળુ જિનદાસ શેઠ પ્રાસુક (અચિત્ત) ઘાસ અને પાણીથી બન્ને વાછરડાંનું પોષણ કરવા લાગ્યો.
જિનદાસ શ્રાવક આઠમ-ચૌદશ વગેરે પર્વતિથિએ પોષહ લઈ ધાર્મિક પુસ્તકો વાંચતા તે સાંભળી તે બળદો પણ ભદ્રિક પરિણામી થયા.
‘“સંગ તેવો રંગ’’ તે કહેવત અનુસાર જિનદાસ શ્રાવકની જીવનચર્ચા જોઈ બળદ જેવા બળદો પણ ધર્મ પામી ગયા. જે દિવસે શેઠ ઉપવાસ કરે તે દિવસે બળદો પણ ઘાસ પાણી વાપરે નહિ. શેઠ ઘાસ પાણી નીચે તો પણ વાછરડા ખાય નહીં. આથી શેઠે વિચાર્યું કે... આટલા દિવસ તો મેં માત્ર દયાભાવથી બળદોને પોષ્યા પણ હવે તો મારા સાધર્મિક છે એમ વિચારી જિનદાસ શેઠ તેમનું બહુમાન કરવા લાગ્યા.
પુણ્યના યોગે તિર્યંચ ભવમાં પણ બળદોને જૈનધર્મ-વ્રત મળ્યાં. શેઠને સામાયિક અને પુસ્તક વાંચવાનો સમય થાય એટલે બળદો પણ શાંતિથી બેસી જાય. શેઠ ઉપવાસ કરે ત્યારે બળદો પણ ઉપવાસ કરે એમ નિત્યક્રમ થઈ ગયો.
એકવાર તે જ ગામમાં વાહનક્રીડાનો પ્રસંગ આવ્યો જિનદાસનો મિત્ર પૂછયા વિના તે બળદોને લઈ ગયો અને પોતાની ગાડીમાં જોડી સ્પર્ધામાં ઝડપથી દોડાવ્યા. વાહનક્રીડામાં બધાને જીતી લીધા. બહુ દોડવાની ટેવ ન હોવા છતાં દોડવવાથી બળદોના સાંધા તૂટી ગયા.
જિનદાસ જ્યારે ઘરે આવ્યા ઘાસ પાણી નીર્યા પણ બળદોએ ખાધું નહીં. બળદોનાં મુખ પહોળાં થઈને પડી ગયેલાં અને શ્વાસ ચડેલો જોઈ જિનદાસને દુઃખ થયું, આંખમાં આંસુ આવી ગયાં. બળદોનો અંતિમ કાળ જાણી અણસણનાં પચ્ચક્ખાણ કરાવ્યાં, નવકાર સંભળાવ્યા વગેરે જિનદાસે બળદોને નિર્યામણા કરાવી. શુભ ભાવ ભાવતાં બે બળદો મરીને નાગકુમારદેવ રૂપે કંબલ અને શંબલ નામે દેવ થયા.
પરમાત્મા મહાવીરપ્રભુને નાવમાં સુદંષ્ટ્ર દેવે ઉપસર્ગ કર્યો ત્યારે આ કંબલ શંબલ દેવો પૈકી એકે નાવનું રક્ષણ કર્યું અને બીજાએ પેલા દેવને ભગાડી મૂક્યો. પછી પ્રભુની ભક્તિ, પુષ્પ-વૃષ્ટિ કરી પોતાના સ્થાને ગયા. બાળકો ઃ ૧. જિનદાસ શેઠની જેમ શુદ્ધ ધર્મક્રિયા કરવી જેથી આજુબાજુવાળા જીવો પણ ધર્મ પામે.
૨. રોજ વિચારવું કે બળદના ભવમાં પણ કંબલ શંબલ શાસ્ત્રશ્રવણ અને તપ કરતા હતા તો મનુષ્યભવમાં શા માટે ન કરવું ૩. પશુ-પંખી કે કોઈ પણ જીવ મરવાની તૈયારીમાં હોય તો નવકાર વગેરે સંભળાવવા તેથી તેમની સદ્ગતિ થાય.
