Book Title: Thodak Vishisht Shabdo Author(s): N M Kansara Publisher: ZZ_Anusandhan View full book textPage 1
________________ થોડાક વિશિષ્ટ શબ્દ ( અભિધાનચિતામણિ” અને “અનેકાથસ ગ્રહ’ ગત) જેમ સંસ્કૃત સાહિત્યની એક પરંપરા ચાલી આવી છે તેમ સંસ્કૃત કેની પણ એક પરંપરા ચાલી આવેલી જોવા મળે છે. જેમ પૂર્વસૂરિના ગ્રંથમાંથી પ્રેરણા લઈને ઉત્તરવતી સાહિત્યકાર પિતાની કૃતિ કંડારે છે અને એમાં પોતાની આગવી પ્રતિભાના પ્રાણ પૂરે છે, એ જ રીતે પૂવષકારોને ખભે બેસીને ઉત્તરવતી કોપકારે પોતાની પ્રતિભાના બળે નવતર શબ્દસામગ્રી સાંકળી લઈને અભિનવ રચના કરતા જોવા મળે છે, અમર, પુરુષોત્તમદેવ, હલાયુધ, મેદિની વગેરેના પગલે હેમચંદ્રાચાગે પણ “અભિધાનચિન્તામણિ” અને “અનેકાર્થસંગ્રહ એ છે કે ગયા છે. એમાં કેટલીક નવતર સામગ્રી પણ સાંકળેલી જે મન છે, જે એની પૂર્વેના કોષમાં નથી મળતી. આવી સામગ્રી એટલે પૂર્વાષકાએ અમુક શબ્દોના જે નવા વિકસેલા અર્થોની નોંધ ન લીધી હોય તેવા શબ્દને અનિદેશ. - ધનપાલની તિલકમંજરી'માં આવા કેટલાક નવતર અર્થોમાં શબ્દ પ્ર. જાયેલા જોવા મળે છે. શબ્દો તે જૂના છે, પણ એમની અર્થછટાઓ જરા નવતર છે. માત્ર હેમચંદ્રાચાર્યું જ નાવેલા, અને તેમના પૂર્વે થઇ ગયેલા ધનપાલની તિલકમંજરી'માં પ્રત્યે જાયેલા આવા કેટલાક શબ્દો નીચે આપ્યા છે. કેટલીક બાબતમાં એ જ પ્રાકૃત રૂપમાં પ્રચલિત , અને કોપકાર, સંભવતઃ તેમને જ્ઞાત સાહિતિયક પ્રયોગોને આધારે તેનું સંસ્કૃત રૂપ આપેલું હોય. શબ્દોની સાથે કોંસમાં આપેલ સંદર્ભે “તિલકમંજરી'ની મેં સંપાદિત કરેલી અને લા. દ. વિદ્યામંદિરે પ્રસિદ્ધ કરેલી આવૃત્તિના અનુક્રમે પૃષ્ઠ અને પંક્તિના ક્રમાંકે છે : મM : (૪૨.૩) સ્થિર. સર સર ધાને દuj.. (આ ચિં. ૧૪૫૫), 14 ચલ, ચપલ, અનિત્ય. બિન : (૧૫૮.૧૪) એકીસાથે; કમ વિના. પુત્ર મજૂરા sw: અ ચિ, ૧૫૧૧) વિપરીત કમ, કમ વિનાનું. અવદર : ૨૦.૧ ૨) હુમલે, આક્રમણ. પ્રારંવવવ ધ ચારને . (અ. ચિ. ૮૦૦). અગ્રવ [શિe ધાડ. લકપટથી એકદમ છાપો માર તે (અપ. વટ). ૩૪૪ર : (૪૮.૨૦) આંસુની ધાર... નેત્ર શરૂનમ અરમશ. (અ. ચિ. ૩૦) અ અબુ, આંસુ. Jain Education International For Private & Personal Use Only www.jainelibrary.orgPage Navigation
1 2 3
