Book Title: Tattva Chintamani Anumankhandam
Author(s): Ganesh Upadhyay
Publisher: Ganesh Upadhyay
View full book text
________________
धनुमितिनिरूपणम् ।
दतः प्रथमतोऽनुमितिं ज्ञापथति, ‘तचेति, अतोनार्थान्तरावकाशइत्याः ।
'तत्र' कर्त्तव्ये लक्षणादिप्रकारकानुमाननिरूपणे, सप्तम्यर्थीविशेषणता, अन्वयश्चास्यानुमितिरित्यनेन, तथाच कर्त्तव्यलक्षणदिप्रकारकानुमाननिरूपणविशेषणीभूता अनुमितिरौदृशं ज्ञानमित्यन्वयः । “व्याप्तिविशिष्टेति व्याप्तिविशिष्टश्च तत् पक्षधर्माताजानधेति कर्मधारयः समासः, तथाच 'व्याप्तिविशिष्टं' व्याप्तिप्रकारक, यत् 'पक्षधर्मताज्ञान' हेतोः पक्षे सम्बन्ध ज्ञानं, तज्जन्यज्ञानमनुमितिरित्यर्थः। भवति च पर्वतोवहिमान् इत्याद्यनुमितिलडिव्याप्यधूमवान् पर्वत इत्यादिव्याप्तिप्रकारक-पक्षनिष्ठ हेतुसम्बन्धज्ञानजन्येति लक्षणसमन्वयः । अत्र धूमवान् पर्वत इत्यादिकेवलपक्षधर्माताज्ञानजन्ये तदनुव्यवसाये धूमवत्पर्वतवान् देश इत्यादेिविशिष्टवैशिष्यबोधादी चातिव्याप्तिवारणाय 'याप्तिप्रकारकेति। न च पक्षविशेष्यक हेतुसम्बन्धज्ञानलेन हेतुत्वविवक्षणेऽप्येतदोषवारणसम्भव इति वाच्यम् । असम्भवापत्तेः अनुमितावपि तेन रूपेणहेतुत्वात् । वझिव्याप्योधूम इत्यादिकेवलव्याप्तिप्रकारकज्ञानजन्ये वहिव्याप्यधूमवान् पर्वत इत्यादिज्ञानेऽतिव्याप्तिवारणाय ‘पक्षधर्मातेति। वहिव्यायधूमवान् पर्वत इत्यादिपरामर्शजन्ये संस्कारेऽतियाप्तिवारणाय चरमज्ञानपदं । ननु तथापि वशिव्यायधूमवन्महानसमदृशः पर्वतपदवाच्य इत्यतिदेशवाक्यार्थ, जानजन्यायामयं पर्वतपदवाच्य इत्युपमितावतिव्याप्तिः तम्बमकीभूतस्यातिदेशवाक्यार्थज्ञानस्यायं वहिव्यायधूमवन्म हानसमदृशः इति मादृश्यप्रत्यक्षस्य च व्याप्तिप्रकारकपक्षधर्मताशानत्वात् । ईश्वरीय

Page Navigation
1 ... 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 100 101 102 103 104 105 106 107 108 109 110 111 112 113 114 115 116 117 118 119 120 121 122 123 124 125 126 127 128 129 130 131 132 133 134 135 136 137 138 139 140 141 142 143 144 145 146 147 148 149 150 151 152 153 154 155 156 157 158 159 160 161 162 163 164 165 166 167 168 169 170 171 172 173 174 175 176 177 178 179 180 181 182 183 184 185 186 187 188 189 190 191 192 193 194 195 196 197 198 199 200 201 202 203 204 205 206 207 208 209 210 211 212 ... 1002