Sukta Ratna Manjusha Part 07 Gyansara Adhyatmasara Adhyatma Upnishadadi

Author(s): Bhavyasundarvijay
Publisher: Shramanopasak Parivar

Page 79

અધ્યાત્મ ઉપનિષદ
अध्यात्मोपनिषद् -
-
૬૩
१ / १ ऐन्द्रवृन्दनतं नत्वा, वीतरागं स्वयम्भुवम् । अध्यात्मोपनिषन्नाम्ना, ग्रन्थोऽस्माभिर्विधीयते ॥ १ ॥ ઇન્દ્રોના સમૂહ વડે નમસ્કાર કરાયેલ વીતરાગ પરમાત્માને નમસ્કાર કરીને અધ્યાત્મોપનિષદ્ નામનો ગ્રંથ હું બનાવું છું. १/२ आत्मानमधिकृत्य स्याद्, यः पञ्चाचारचारिमा । शब्दयोगार्थनिपुणाः, तदध्यात्मं प्रचक्षते ॥२॥ આત્માને લક્ષમાં રાખીને જે પંચાચારનું સુંદર પાલન થાય, તેને શબ્દના વ્યુત્પત્તિ-અર્થના નિષ્ણાતો અધ્યાત્મ કહે છે. १/३ रुढ्यर्थनिपुणास्त्वाहुः, चित्तं मैत्र्यादिवासितम् ।
अध्यात्मं निर्मलं बाह्य-व्यवहारोपबृंहितम् ॥३॥
રૂઢિ અર્થના નિષ્ણાતો બાહ્ય વ્યવહારથી યુક્ત, મૈત્યાદિ ભાવનાથી વાસિત એવા નિર્મળ ચિત્તને અધ્યાત્મ કહે છે.
१ / ६ मनोवत्स युक्तिगवीं, मध्यस्थस्यानुधावति ।
તામાર્ષતિ પુચ્છેન, તુચ્છાગ્રહ: મન:ત્તિ: ॥૪॥ મધ્યસ્થના મનરૂપી વાછરડું યુક્તિરૂપી ગાયને અનુસરે છે. કદાગ્રહીના મનરૂપી વાંદરો યુક્તિરૂપી ગાયને પૂંછડીથી પોતાના તરફ ખેંચે છે. (કુતર્કથી પોતાની વાત સિદ્ધ કરવા પ્રયત્ન કરે છે.)