Srngaramanjari Katha

Author(s): Bhojdev, Kalpalata K Munshi
Publisher: Bharatiya Vidya Bhavan

Page 311

SṚNGARAMANJARIKATHA
कारणोपनिपाते महत्य. . पनेतुं शक्यते तंद्रीतिरागं, तदतिमहासत्त्वस्य यथा जनापवादभीरुतया निर्वासितायामपि सीतायां रामायणे रामस्य --
102
ततः कैरप्युक्ते परिणयविधौ काष्ठमुनिभिः । इ...
( पत्र ९११) तेषु च सत्त्वच्छायाधिक्यान्न तथाविधा रागच्छायानुवृत्तिरित्या पीत एव रागवर्णो भवति ।
एवमल्पकारणापनेयं कुसुंभरागं तद्रजोबहुलस्य । स हि तथा न धर्मार्थयोरनुषज्यते यथा कामं ( मे), तेनातितरां रज्यते, गुणेषु च यथोत्तरेच्छत्वात् कामिनामनुरपि ? शीघ्रमेव विरज्यते । यथा हरिवंशे वासुदेवः --
पान्थ द्वारवतीं प्रयासि यदि हे तद्देवकीनन्दनो
वस्तः स्मरमन्त्रमोहविवशाः गोप्यो न नामोज्झिताः । इ...
अनल्पकारणापनेयं लाक्षारागं तदपि रजोबहुलस्यैव जायते, तथा (यथा) विक्रमोर्वश्यामुर्वशीविलोकनापहृतमहादेवीप्रेमसंपदः पुरूरवसः -- देव्या दत्त इति । इ......
महाप्रयत्नापनेयमक्षीम (ब) रागं यथा -- यौगन्धरायणादिप्रयत्नतो राज्यलाभाय तापसवत्सराजे वासवदत्तायां वत्सराजस्य --
चक्षुर्यस्य तवाननादु (द) पगतं नाभूत्यवंचिनिर्वतं । इ.
महाप्रयत्नेन अपनेतुमप्यशक्यं कुवलयाश्वस्य-
मंजिष्ठारागं यथा मदालसोपाख्याने मदालसायामेव
श्रेणीभूतामिवाशासु निखातामिव चेतसि । प्रोतामिव विकल्पेषु राजसूनुरमंस्त ताम् ॥
इदं वाह-यदि सा ममतन्वंगी । इ...
- एतेषु च रजोबहुलत्वाद् रागभूयिष्ठेषु रागान्तरोपनिपाताद् रक्तायामेव वर्णोत्कर्षो भवति ।
... अथाल्पकारणापनेयमेव तामसस्य कम
यथा
मालविकाविलोकनापहृतचेतसो महादेव्यां धारिण्या मिरावत्यां च.. तामसस्यैव कषायरागं यथा विक्रान्तशूद्रके शिवगणस्य
मालविकाग्निमित्रे..
सा वः परिवर्तनैकललिता बिश्वासभूमिः प्रिया । इ... कारणोपनिपाते महाप्रयत्नतोऽपि सर्वथा दुरपनेयं सकलरागं तदपि तामसस्यैव यथा रघुवंशे इन्दुमत्यां प्रमादमृतायामपि वर्षकतिपयजीविनो अजस्य -- तेनाष्टौ परिगणिताः समाः ( कथंचित्) । इ
( अनल्पका) रणापनेयं
.....सर्वथैव अपनेतुमशक्यं नीलीरागं तदतििामसस्य यथा कादम्बरीकथायां महाश्वेताविषये वैशंपायनस्य——
दूरं युक्तालया । इ.......
एषां च तासानां तमोऽतिरेकाद् रागयोः स्व... ण तिरस्कारे वर्णान्तरमुत्पद्यते सोयमुप .. ( संक्षेपा) र्षः ।
अथ संकरार्थपक्षे...