________________
પૂજ્ય શ્રીમોટા . સંભવી શકતું નથી. પ્રશ્ન : અંતરનાદ જે સંભળાતો હશે, તે અનાહત નાદ કાનમાં જે
કેટલાકને સંભળાય છે તેની જેમ સ્પષ્ટ કાનને સંભળાઈ
શકે તેમ તે અંતરનાદ ઊઠતો હશે? ઉત્તર : હા ! જેમ એક વ્યક્તિ બીજીને મુખેથી આદેશ દેતી
હોય તેમ સ્પષ્ટ અવાજ હૃદયમાં અંતરમાં ઊઠેસંભળાય. પણ આવો અંતરનાદ ખૂબ આગળ વધેલી
કક્ષાના સાધકને સંભવે છે. પ્રશ્ન : મુક્ત આત્માને આવો અંતરનાદ ઊઠતો હશે? ને તે આધારે
તેનાં કાર્યો કરાયે જતાં હશે? ઉત્તર : ના, તેને અંતરનાદ ઊઠવાનો સવાલ જ રહેતો નથી.
અંતરનાદ તો સાધનાની અમુક ઉચ્ચકક્ષા વટાવ્યા પછીથી પ્રગટતો હોય છે. તેવી વેળાએ તેને પ્રેરણાઓ ઊઠતી હોય છે. પ્રેરણામાં અવાજ નથી હોતો, જ્યારે પ્રેરણામાં અંતરનાદનો પણ સમાવેશ થઈ શકે છે અને આપોઆપ પોતાને અમુક અમુક કરવાનું છે એવી રીતે અંતરમાં અંતરની સમજણ પ્રગટતી હોય છે, તે પણ એક પ્રકારનો અંતરનાદ છે, એવી રીતે વ્યક્ત થવાપણામાં કોઈ વિચારની પરંપરા પ્રગટતી નથી અથવા તો સકળ કર્મનો સંપૂર્ણ અનારંભ હોય છે અને તેમ છતાં અંતરનાદથી તેનું કરવાનું સૂઝે જ્યારે મુક્તને તો સહજ અવસ્થા હોય છે. અંતરનાદ તો અમુક સમયના ગાળે ગાળે પ્રગટતો હોય. તેમાં એકધારાપણાનું સાતત્ય હોતું નથી અને તે સહજ
