Saptabhangi Tarangini

Author(s): Vimaldas, Anantacharya
Publisher: Sudarshan Mudrakshar Shala

Page 10

6
स्या नास्तित्वा वक्तव्यश्च ॥ ६ ॥
स्या दस्ति नास्तिचा वक्तव्यश्च ॥ ७ ॥ " इति ॥
एतत्सप्तवाक्यसमुदाय स्तप्तभंगीति कथ्यते ।
तल्लक्षणन्तु ( १ ) प्रानिकप्रश्नज्ञान प्रयोज्यत्वे सति, एकवस्तुविशेष्यका विरुद्ध विधिप्रतिषेधात्मकधर्मप्रकारक बोधजनक सतवाक्य पर्याप्त समुदायत्वम् । वर्तते वेदं लक्षणं दर्शितवाक्य सप्तके । तथाहि - प्रानिकप्रश्नज्ञान प्रयोज्यत्वंहि परम्परया प्राश्निकप्रश्नज्ञानजन्यत्वम् 1 तथाच प्राश्निकप्रश्नज्ञानेन प्रतिपादकस्य विवक्षा जायते, विवक्षयाच वाक्यप्रयोग, इति - प्रानिकप्रश्नज्ञानप्रयोज्यत्व मुक्त सप्तवाक्यसमुदायस्या क्षतम् ! एवं घटादिरूपैक वस्तुविशेष्यका विरुद्ध विध्यादिप्रकारको यो बोधः घटोस्तीत्यादि रूपो बोधः, तज्जनकत्वंच वर्ततइति ।
77
शास्त्रमुक्तावळी |
तदिद माहु रभियुक्ताः
" प्रभवशा देवत्र वस्तु न्यविरोधेन विधिप्रतिषेधकल्पना सप्तभंगी इति ॥
"
9
6 -
• अविरोधेने
भय मर्थः प्रश्नवशा ' दित्यत्र पञ्चम्याः प्रयोज्यत्व मर्थः । विधिप्रतिषेधकल्पने त्यस्य विधिप्रतिषेधप्रकारक बोधजनिकेत्यर्थः । ति तृतीयार्थी वैशिष्ट्यं विधिप्रतिषेधयो स्वेति । एकत्र वस्तुनी त्यत्र सप्तम्यर्थो विशेष्यत्वम् । तस्य कल्प नापदार्थबोधजनकत्वैकदेशे बोधेऽन्वयः । 'सप्तभंगी' त्यस्य सप्तवाक्य पर्याप्त समुदायत्वाश्रयोर्थः । तथाचा स्मदुक्तलक्षणमेव पर्यवसन्नम् ।
( १ ) प्राश्निकः
-
प्रश्नकर्ता ।
-