________________
૫૪
શ્રીરામકૃષ્ણ પરમહંસ
જે રંગમાં બોળો તે રંગ તેને ચડે. જુઓને એક થોડુંક અંગ્રેજી ભણે કે તરત જ અંગ્રેજી શબ્દો આવવા માંડે: ફૂટફાટ, ઇટ મિટ! વળી પગમાં બૂટ, મોઢેથી વગાડવાનું, સિનેમાનાં ગીતો ગાવાં વગેરે બધું આવી જાય. તે જ પ્રમાણે જો સંસ્કૃત ભણીને પંડિત થાય તો તરત જ શ્લોકો ઝાપટવા માંડે. તેમ મનને જો કુસંગમાં રાખો તો વાતચીત, વિચાર વગેરે એ પ્રકારનાં થઈ જાય; જો મનને ભક્તના સંગમાં રાખો તો ઈશ્વરચિતન, હરિકથા એ બધું થાય. વાત એટલી કે મન ઉપર જ બધો આધાર. એક બાજુ પત્ની સુતી હોય, બીજી બાજુ સંતાન સૂતું હોય, માણસ પત્ની પ્રત્યે એક ભાવથી પ્રેમ દર્શાવે, સંતાન પ્રત્યે બીજા ભાવથી પ્રેમ દર્શાવે. પણ બંને કિસ્સામાં મન એક જ. મન વડે જ બદ્ધ, અને મન વડે જ મુક્ત. ‘હું મુક્ત છું’ એવી ભાવના મનમાં દૃઢતાપૂર્વક ધારણ કરીને બોલતાં બોલતાં માણસ મુક્ત થઈ જાય!''
*
*
*
‘‘સંસારીઓને રોગ છે વિકારનો! તેમાં વળી જે ઓરડામાં વિકારનો રોગી છે તે જ ઓરડામાં પાણીનું માટલું અને અથાણાં-આંબલી રહ્યાં છે. જો વિકારના રોગીને સાજો કરવો હોય તો તે ઓરડામાંથી તેની પથારી ફેરવી નાખવી જોઇએ. સંસારી જીવ છે વિકારનો રોગી, વિષયો છે જાણે કે પાણીનું માટલું, વિષય ભોગની તૃષ્ણા એ છે પાણીની તરસ! અથાણાં – આંબલીનો વિચાર કરતાં જ મોઢામાં પાણી છૂટે, નજીક લાવવાની જરૂર ન રહે એવી ચીજ પણ ઘરમાં રહેલી છે, સ્ત્રી સંગ. એટલા માટે એકાંતમાં રહીને સારવાર કરવાની જરૂર છે.'
