Pandit Pravar Jain Kavi Shrimad Devchandraji

Author(s): Manilal M Padrakar
Publisher: Z_Jain_Sahitya_Sambandhi_Lekhono_Sangraha_005198_HR.pdf

Page 14

૧૨૮
જનવિભાગ
- શ્રીમદે સંસ્કૃત, પ્રાકૃત, ગુજ, તથા હિન્દી ભાષાના રચેલા ગ્રંપરથી તેમની ભાષા
સંબંધી વિદ્વત્તાને ખ્યાલ સહેજે આવે તેમ છે. બાળ જીવોને શ્રીમની સંસ્કૃત તથા સમજાવવા માટે તેમણે સંસ્કૃત ભાષામાં બહુ સરળતાએ રચના ગુર્જર ભાષાની વિદ્વત્તા કરી છે. જેમ બને તેમ ભાષામાં કિલષ્ટતા પ્રૌઢના, દુરવગાહતા
આવવા દીધી નથી. દ્રવ્યાનુયોગના વિષયમાં સામાન્ય સંસ્કૃત જાણનારાઓ પણ રસ લઈ શકે તેવો પ્રયત્ન તેમાં સ્પષ્ટ જણાય છે. જ્ઞાનમંજરી ટીકા તથા વિચારસાર ટીકાદિથી તેમણે સંસ્કૃત ભાષામાં ગ્રંથ રચવા માટે યથાયોગ્ય પ્રવૃત્તિ કરી જૈન કેમની અને સંસ્કૃત સાહિત્યની ભારે સેવા ઉઠાવી છે. કેટલાક આધુનિક સંસ્કૃત ભાષા મુનિવરે એ મત છે કે શ્રીમદ્દ સંસ્કૃત ભાષાના પ્રૌઢ વિધાન નહતા પણ અમે એમાં એટલું સુધારીશું કે-શ્રીમદે દ્રવ્યાનુયોગાદિ ગહન વિષયેને સાદી સંસ્કૃત ભાષામાં બાળજીવોને સમજાવવા પર ખાસ લક્ષ દીધું છે તેથી જ તેઓએ પ્રૌઢ સંસ્કૃત ભાષા. વાપરી નથી. તેમજ ભાષા દ્વારા વિદ્રતા દેખાડવા તરફ તેમનું બીલકુલ લક્ષ નહેતું તેજ તેમાં કારણ છે. આત્મજ્ઞાની મહાત્માએ ભાષાને શણગાર સજાવવા તરફ લક્ષ દેતા નથી. તેઓ તો ભાષા દ્વારા હૃદયના આત્મિક ભાવ જણાવે છે. કવિમાં અને જ્ઞાની ભક્તમાં ભાષાના શણગાર પર તફાવત રહ્યા જ કરે છે. કવિ ભાષાને શણગાર સજાવવાની ઉપાસના કરે છે અને જ્ઞાની ભાવરસને ભેગી હોવાથી તે પિતાનું વક્તવ્ય સાદી ભાષામાં જણાવે છે.
સંસ્કૃત ભાષાની પેઠે શ્રીમદે પ્રાકૃત ભાષામાં પણ વિચાર સારાદિ ગ્રંથો રચ્યા છે.
શ્રીમદ્ભા સંસ્કૃત અને પ્રાકૃત ભાષાના ગ્રંથની માફક ગુર્જર ભાષાના ગ્રંથે પણ ઘણો ઉંચો દરજજો ભોગવે છે. ગુર્જર ભાષા પર તેમને કામું અદ્વિતીય હતા અને મારવાદ-કચ્છ-સિંધ-આદિ દેશમાં વિહરવા છતાં ગુર્જર ભાષાપરને શ્રીમદ્ કાબુ અને પ્રેમ તેવાં જ હતાં, અને ગમે તે દેશમાં પણ ગુર્જર ગિરાની તેમની ઉપાસના અખંડિતજ હતી. ગુર્જર સાહિત્યના બળમાં તેમને પુષ્ટિને ફાળો ચાલુ જ રહ્યો છે અને દ્રવ્યાનુગ જેવા અતિ ગહન વિષયેને તેમણે ચોવીશી વગેરે પધ ગ્રંથોમાં એવી સાદી ને સુન્દર રીતે ગુહ્યા છે કે જે વિષયો પહેલાં ગુર્જર ભાષામાં કેએ ગુંચ્યા નહતા. શ્રીમદે ચેવશી પર જાતે જ ટબ ભરીને દ્રવ્યાનુયોગના ગહન જ્ઞાનને લાભ સરલતાથી જે જન કેમને આપ્યો છે તે
અતિ ઉપકારક છે. એકંદર શ્રીમદે ગુર્જર ભાષામાં ગદ્ય પધમાં જન તત્વજ્ઞાનના ગહન ગ્રંથો લખીને ભાષાજ્ઞાનની વિદ્વત્તાની પણ મહત્તા જનસમાજને બતાવી આપી ગુર્જર સાહિત્યને પાળ્યું છે. ભાષાની-ષ્ટિએ વાચકે તેમાંથી ભારે લાભ મેળવી શકશે. સંસ્કૃત પ્રાકૃત ભાષામાં ગ્રંથ રચીને શ્રીમદે વિશ્વના ભાષા સાહિત્યની વૃદ્ધિમાં સારો ફાળો આપ્યો છે. શ્રીમદે કવિત્વ શક્તિને ભક્તિમાં વ્યય કર્યો છે. ભક્ત કે કવિત્વ શક્તિને ભક્તિના
રૂપમાં પરિણમાવે છે. તેઓ અનેક રૂપથી પ્રભુનું વર્ણન આમદની કવિત્વશકિત, કરે છે. શ્રીમદે ઉપમાલંકારોને પ્રભુભક્તિના રૂપમાં પરિણ
માવ્યા છે. તેમણે આધ્યાત્મિક દષ્ટિએ મધને પ્રભુની ભક્તિમાં રૂપકથી પમિાવ્યો છે તે જોઈએ –