________________
૩૦. સૂત્રકૃતાંગ ની આ ૧૯-૧૮ ગાથાઓની પદ પંક્તિઓનો અર્થ સ્પષ્ટ કરવા તેના અનુવાદમાં ઠેરઠેર કૌંસમાં કેટલાયે શબ્દોની પૂર્તિ કરવી પડે
છે (જુઓ શૂબીંગ.વો.મ. પૃ.૧૫૨). આ ગાથાઓની પદપંક્તિઓ અસ્તવ્યસ્ત થઈ ગઈ હોય એમ લાગે છે. ૧૭મી ગાથાની બીજી પંક્તિમાં વિપુણવંતિ ની જગાએ વિMવંતિનો પાઠ હોવો જોઈએ, અને 18: પદનાસ્થાને 17c અને 17cના સ્થાને 18 નો ફેરફાર કરવાથી અર્થ સુગમ
થઈ પડે છે અને તેવો ક્રમ આ ગાથાઓમાં સુસંબદ્ધ પણ લાગે છે. ૩૧. (સૂત્રકૃતાંગ 1. ૧૧.૧૩) એ હું ગાડું ન f = ત્યાં નાતુ (ઈશ ઉપનિષદ ૧). નાર્ સાતમી વિભક્તિ ગતિ અથવા ગત્યામ
(જુઓ પિશેલ હુ ૩૮૬), સરખાવો - ગમળે નાતી...નu (સૂત્રકૃતાંગા. ૨.૧.૪). નVI = પ્રાણીઓ (શીલાંક પૃ.૩૭, ૧૦૭, ૧૩૭ અને શૂછીંગ.વો.મ.પૃ.૧૩૦, બોલે II પૃ.૩૦). I શબ્દ ઈશ ઉપનિષદ ૧ ના ગજતિ સાથે સરખાવી શકાય. ગત એટલે સ્વાભાવિક રીતે ‘‘જંગમ''; વૃક્ષ, વનસ્પતિ જેવાં “સ્થાવર'થી ભિન્ન. પરંતુ અહીં “ગતિ' માં વૃક્ષ, વનસ્પતિ, ઇત્યાદિ પણ સમાઈ જાય છે. કારણ કે વૃક્ષ, વનસ્પતિઓ પણ જીવંત છે એમ ઉપનિષદો (દા.ત. છાંદોગ્ય ઉપનિષદ ૬.૧૧.૧. મા...વૃક્ષો ...કન્યા ચાકનીવનસ્ત્રવેત્... આ વૃક્ષના - મૂળમાં કે કયાંય જે કોઈ છે તો તે જીવતું હોઈ સૂવે...) જણાવે છે. ધર્મસૂત્રોમાં (દા.ત. ગૌતમ ધર્મસૂત્ર ૩.૨૦) વૃક્ષ કે વનસ્પતિનાં પાન કેડાળી તોડવાં નહિતેમ જણાવ્યું છે. (વિસ્તારમાં જુઓ થીયે.૧૯૬૫ પૃ.૮૯-૯૯૦; ઉંછ માટે શાંખાયન ગૃહ્યસૂત્ર૪.૧૧.૧૩ અને પી.ટડેસ્કો. JAOS 1957, પૃ.૧૯૩..)...પાલિ સાહિત્યમાં મગ્ન શબ્દ મૈથુન સાથે સંકળાયેલો છે-જુઓ શૂબીંગ આચાર પૃ.૭૭ અને બોલે II પૃ.૬૬, સરખાવોઃ અત્યાનંદ્રા ને સંતોષ પ્રાપ્યથર્ભેળ છત - સુશ્રુત સંહિતા, ઉત્તરતંત્ર, ૩૮.૧૫ - પ્રાપ મૈથુન વનસ્પતિજીવ માટે જુઓ
ઉપર હું ૧.૧.૧....દશવૈકાલિક ૧૦.૧૭માં મયંકર = અ-૧ - ફૂડ = મુંગો, બોલ્યા વગર. ૩૨. વળી જુઓ સૂત્રકૃતાંગ II 6.47 - મવત્તવં પુરતું મહંત, સનાતi અવનવયમવર્થ ૨, સ, મૂતેવિ અવતો છે... સરખાવો - શ્વેતાશ્વતર
ઉપનિષદ - વેદત પુરુષ મહાત..(રૂ.૮), તમાકુઇયંપુરુષ મહાત..(રૂ.૨૨), vો ટુવ: સર્વભૂતેષ પૂઢડ...(૬.૨૨), અને ગીતા ૧૧.૧૮ -
ત્વમવ્યય:...સનાતનવં પુરુષો મતો છે. . જછે ગજેબી-૪૫--૪૧; &ા s૨,૫૪, ૬૧. ૩૩. આલ્સોર્સે તેના વિદ્વત્તાપૂર્ણ લેખોમાં ઉત્તરાધ્યયનનાં કેટલાંય કાવ્યોનાં સમીક્ષાપૂર્વક ઐતિહાસિક વિશ્લેષણ કર્યા છે. તે લેખોમાં ઉત્તરાધ્યયનનાં
નીચે જણાવેલાં અધ્યયનો સમાઈ જાય છે. આલ્સદોર્યુ-આર્યામાં –અધ્યયનો ૨૪ (પૃ. ૧૬૦-૧૬૨), ૨૬ (પૃ. ૧૭૯-૨૦૦) ૨૮(પૃ.૨૦૦૨૦૯), ૩૦(પૃ.૨૦૯-૨૧૪), ૩૩(પૃ.૧૭૮-૧૭૯), ૩૬(પૃ.૧૬૩-૧૭૬); અને ૧૯, ૨૦, ૩૪ (પૃ.૧૫૮-૧૫૯-સંક્ષેપમાં નોંધ), ઉપરાંત આલ્સદોસ્ફ-KI.Sch. માં અધ્યયનો ૯ (પૃ.૨૧૫-૨૨૪), ૧૦ (પૃ.૨૨૫-૨૩૦), ૧૨, ૨૫ (પૃ.૨૪૩-૨૫૧), ૧૩ (પૃ. ૧૮૬૧૯૨), ૧૫(પૃ.૨૩૦-૨૪૩), ૨૨(પૃ. ૧૭૮-૧૮૫). શારપેન્ટીયરે પણ તેની ઉત્તરાધ્યયનની આવૃત્તિની પ્રસ્તાવનામાં (પૃ.૩૫ થી આગળ). ઉત્તરાધ્યયનમાં કેટલાંક પ્રકરણોની સમીક્ષા કરી છે. વાચકવર્ગને ઉત્તરાધ્યયયનના તલસ્પર્શી સંશોધનાત્મક અભ્યાસ માટે આ સર્વ કાંઈ જોઈ લેવા વિનંતી છે. ઉપરાંત જુઓ કે.આર.નોર્મનઃ ઉત્તરાધ્યયન અધ્યયનો ૮ Mahavira and His Teachings, મુંબઈ પૃ.૯.૧૯), ૪ (પં. કૈલાશચંદ્ર અભિનંદનગ્રંથ, રીવા ૧૯૮૦, પૃ.૫૬૪-૫૭૨), ૧૪ (પ. દલસુખ માલવણીઆ અભિનંદન ગ્રંથ ૧૯૮૬?), ૧ (Deleu Feli Vol- ટોકિયો ૧૯૯૩, પૃ.૩૭૫-૩૯૪), મેડમ કેયા = ઉત્તરાધ્યયન ૫ (7h World Skt. Conf, 1987, પૃ.૮૧-૯૫). ઉત્તરાધ્યયન ૧૧
(બોલે IT.1988, પૃ.૧૪૫-૧૬૨). ૩૪. આમ, બ્રાહ્મણ ગ્રંથો અને જૈન ગ્રંથોમાંથી સમાંતર જતાં વિધાનો એકઠાં કરી શકાય, દા.ત. આવશ્યક નિર્યુક્તિ ૧૦૦ના રવાડે ચંદ્રાબાવાદી
भारस्स भागी न हुं चंदणस्स, एवं खु नाणी...न हु सोग्गइए यथा खरश्चंदन भारवाही भारस्य वेत्ता न तु चंदनस्य, एवं हि शास्त्राणि बहून्यधीत्य चार्थेषु મૂઠા: રવવંતિ, સુશ્રુતસંહિતા ૪.૪, સરખાવો ઉત્તરાધ્યયન ૧૨.૧૫: તુલ્ય મો, મારવા ના મર્દ નાખેદ દિન વેણ ..અને
નિરુક્ત ૧.૧૮..અને અનુયોગદ્વાર ૨૭-નંતિ - હોમ - નખ - - % - નમોક્ષા...સરખાવો પાશુપતસૂત્ર ૧.૮ ..ટુંડુંછે નHIR O+૩પહાર... ૩૫. સિંધુનદીના વિસ્તાર માટે “હિંદુસ્તાન” અને ત્યાંના લોકો માટે “હિંદુ” જેવા શબ્દો મૂળે ફારસી ભાષામાંથી પ્રચલિત થયા. તેવા
શબ્દો સંસ્કૃત ભાષામાં તો લગભગ ૧૮મી સદી પછી પ્રવેશ પામ્યા. દા.ત. મેરુતંત્રના લગભગ ૧૮મી સદી) ૨૩ મા પ્રકરણમાં - “પારસ્ય” (પારસી/ફારસી), “ફિટિંગ” (ફિરંગી/પોર્ટુગીઝ) અને “ઈજ” (અંગ્રેજ; વળી જુઓ-“લંડ્રજ' લંડન શહે૨) જેવી
સત્તાઓ સાથે “હિંદુ” શબ્દની વ્યુત્પત્તિ સાંકળી લીધી છે, ૩૬. આ માટે જુઓ ઉપર પાદટિ. નં.૨૫. વળી આની સાથે સાથે શસ્ત્રપરિણાના ચુસ્ત હિમાયતી અને પ્રચારક અનુયાયી વિદ્વાનો ,
(બ્રાહ્મણો ?) વિરુદ્ધ પણ એક પ્રકારનો અણગમો વ્યક્ત થોં ગયોઃ (૧) શ્વેતાંબર પરંપરા જણાવે છે કે મહાવીરના નિર્વાણ પછી, ૧૨ વર્ષે (દિગંબર પરંપરા મુજબ ૨૦ વર્ષે) મહાવીરના પ્રથમ શિષ્ય ગૌતમનું નિર્વાણ થયું (જો કે મહાવીર-નિર્વાણ પછી ૨૦ વર્ષે મહાવીરના અન્ય શિષ્ય સુધર્માનું નિર્વાણ થયું છતાં શ્વેતાંબરો તો ગૌતમને નહીં, પણ સુધર્માને જૈન સંઘનો ઉપરી માને છે.) તેથી જૈન પરંપરા સુધર્માથી ચાલુ રહી. રૂઢિચુસ્ત પરંપરાના (સ્થવિરલ્પી ?) દિગંબરો એમ માને છે કે જૈન પરંપરા ગૌતમથી ચાલુ રહી ! બ્રાહ્મણકુળના ગૌતમ નિઃશંક મહાવીરની (શસ્ત્રપરિજ્ઞાની) વિચારધારાના ચુસ્ત હિમાયતી (સ્થવિરકલ્પી ?) રહ્યા હશે. શ્વેતાંબરો (જિનકલ્પી ?) “સુધારાવાદી” (રિફોર્મિસ્ટ) રહ્યા હતા. (૨) જૈન ભિક્ષુસંધમાં (ઈ.સ. પૂર્વ ૩જી સદી) ભદ્રબાહુ (સ્થવિરકલ્પી) અને સ્થૂલભદ્ર (જિનકલ્પી) વચ્ચે ચાલ્યા આવતા પરંપરાગત વિવાદોમાં ભાવિ શ્વેતાંબર-દિગંબર જેવા બે ભિન્ન મતોના સંકેત મળે છે.
લુપ્તપ્રાય આદિકાલીન જૈન તત્ત્વજ્ઞાનના ગૂઢ સંકેતો ]
[ ૪૩ ન ઉત્તરાખ ૧૨-૧૫ : 1mu ITધ ગિરાળ siણે ના ઝોહ 151 વેણ
