Kumarpal Pratibodh

Author(s): Somprabhacharya, Jinvijay
Publisher: Central Library

Page 20

प्रस्तावना।
स्तुमस्त्रिसन्ध्यं प्रभुहेमसूरेरनन्यतुल्यामुपदेशशक्तिम् । अतीन्द्रियज्ञानविवर्जितोऽपि यः क्षोणिभर्तुळधित प्रबोधम् ॥ सत्त्वानुकम्पा न महीभुजां स्यादित्येष क्लप्तो वितथः प्रवादः । जिनेन्द्रधर्म प्रतिपद्य येन, श्लाघ्यः स केषां न कुमारपालः ॥
-सोमप्रभाचार्यः। अस्मिन् खलु प्रस्तूयमाने कुमारपालप्रतिबोधनामके ग्रन्थसन्दर्भ, सुविश्रुतनामधेयेन जैनश्वेताम्बराचार्येण हेमचन्द्रेण, गुर्जरदेशीयचौलुक्यवंशोद्भवस्य कुमारपालनाम्नः सुप्रसि. द्धनृपस्य जैनधर्मतत्त्वावबोधनाय, समये समये विविधाख्यानकद्वारेण यः सद्बोधः समुपदिष्टः, तथा यं च सद्बोधं श्रुत्वा, येन क्रमेण कुमारपालनृपेण शनैः शनैः सम्पूर्णतया जैनधर्मः स्वीकृतः, तद्विषयकं कियद्वर्गनं ग्रथितमस्ति ।
यद्यपि ग्रन्थकारणास्य ग्रन्थस्य 'जिनधर्मप्रतिबोधः' इत्येवरूपं नाम सर्वत्र समुल्लिखितं सन्दृश्यते; परन्तु, ग्रन्थान्तस्थिते पुष्पिकालेखे 'कुमारपालप्रतिबोधः' एतादृशो नाम्नः समुपलब्धत्वात्, तथा ग्रन्थग्रथितविषयस्य नामनिर्देशेनैव वाचकजनानां परिचयप्रापणहेतोः 'कुमारपालप्रतिबोध' स्वरूपेण सार्थकेन नाम्नवास्य ग्रन्थस्याङ्कनमुचितमवधारितमस्माभिः।
अस्य ग्रन्थस्य संशोधनं संपादनं च, गुर्जरराष्ट्रस्य प्राचीनराजधानीतया सुप्रसिद्धस्याणहिलपुरनाम्नः पत्तनस्यैकस्मिन् जैनचित्कोशे संपाप्यमाणस्य मुख्यतयैकस्यैव ताडपत्रात्मकादर्शस्याधारेण कृतमस्ति । तदादर्श २५५ संख्याकानि पत्राणि, प्रतिपृष्ठं १० संख्याकाः पतयः, प्रतिपंक्ति १४०-१५० परिमिता वर्णा विद्यन्ते । अयमादर्शः यथा च प्रान्तलिखितपुष्पिकालेखानुसारेण स्पष्टं ज्ञायते-" संवत् १४५८ वर्षे द्वितीयभाद्रपदशुदि ४ तिथौ शुक्रदिने श्रीस्तंभतीर्थे वृद्धपौषधशालायां भट्टारकश्रीजयतिलकसूरीणा. मुपदेशेन""कायस्थज्ञातीय महं. मंडलिकसुतषेता"-नामधेयेन लिपिकृतः । प्रायस्ताडपत्रात्मकेषु पुस्तकसमूहेषु, इदं पुस्तकमपश्चिमं प्रतिभात्यस्माकम् । यतः, एतस्मात् पुस्तकादवाचीनं नान्यत्पुस्तकमस्माकं दृष्टिपथमायातम् कर्णगोचरीभूतं वा कुत्रापि जैनग्रन्थागारे ।
एकमपरमपि ताडपत्रमस्य ग्रन्थस्य, पत्तनस्थादपरस्माद् ग्रन्थागारादासादितमस्माभिः, परन्तु तदतीव त्रुटितमाद्यन्तरहितं च । अतोऽत्र तन्नोल्लेखयोग्यां विशेषतामाव
१ 'जिणधम्मपडियोहे समथिो पदमपत्थावो ।' पृष्ठ ११५. · जिनधर्मप्रतिबोधः क्लुप्तोऽयं गुर्जरे-- त्रिपुरे।' पृ. ४७८.