Kavi Ramchandra ane Kavi Sagarchandra

Author(s): M A Dhaky
Publisher: Z_Nirgranth_Aetihasik_Lekh_Samucchay_Part_1_002105.pdf and Nirgranth_Aetihasik_Lekh_Samucchay_Part_2

Page 12

કવિ રામચંદ્ર અને કવિ સાગરચંદ્ર
૨૨. જુઓ મોઢે દ દેશાઈ, જૈન સાહિત્યનો, પૃ ૨૫૩, તથા દુર્ગાશંકર કેવળરામ શાસ્ત્રી ગુજરાતનો મધ્યકાલીન રાજપૂત ઇતિહાસ, સંશોધન ગ્રંથમાળા, ગ્રંથાંક ૪૧મો, સંસ્કરણ રજુ, અમદાવાદ ૧૯૫૩, પૃ. ૩૦૭. શાસ્ત્રીજી નોંધે છે : “...વાગ્ભટ કવિએ વાગ્ભટાલંકાર તથા જયમંગલાચાર્યે કવિશિક્ષા નામના ગ્રંથો સિદ્ધરાજના રાજ્યકાળમાં રચ્યા છે.” (જયમંગલાચાર્યના સંદર્ભમાં આમ કહેવા માટે એમનો આધાર એમણે ટાંકેલ “પીટર્સનનો રિપોર્ટ ૧૮૮૨-૮૩, પૃ. ૮૦, ભૂમિકા પૃ ૩૧ હોય તેમ જણાય છે) આ સિવાય જુઓ હરિપ્રસાદ ગં. શાસ્રી, “સોલંકી રાજ્યની જાહોજલાલી”, ગુજરાતનો રાજકીય, પ્રકરણ ૪, પૃ. ૫૬.
२३. अथ कदाचिद्राला प्रथिलाचार्या जयमङ्गलसूरयः पुरवर्णनं पृष्टा ऊचुः
एतस्यास्य पुरस्य पौरवनिताचातुर्यतानिर्जिता,
मन्ये हन्त सरस्वती जडतया नीरं वहन्ती स्थिता । कीर्तिस्तम्भमिषोच्वदण्डरुचिरामुत्सृज्य बाहोर्बलात्
तन्त्रीक गुरुसिद्धभूपतिसरस्तुम्बां निजां कच्छपीम् ॥ (જિનવિજયજી, પૃ. ૬૩)
૨૪, સિદ્ધરાજ સંબંધી તેમના કોઈ કાવ્યમાં વા અન્ય કોઈ કૃતિમાં હોય.
૨૫. મો દ. દેશાઈ, જૈન સાહિત્યનો, પૃ ૨૫૫માં દેશાઈ સૂચવે છે કે “મુનિરત્નસૂરિના અમમચરિત્રની પ્રથમાદર્શપ્રત લખનાર સાગરચંદ્ર તે જ આ હોય’” (એજન, પાદી૫ ૨૮૮.) આ વાત સંભવિત નથી. અમમચરિત્રનો રચનઃ કાળ સં. ૧૨૫૨ / ઈ સ. ૧૧૯૬ છે. જ્યારે સાગરચંદ્રની ઉક્તિઓ તો તેનાથી ૫૫ વર્ષ પૂર્વે રચાઈ ગયેલા વર્ધમાનસૂરિના ગણરત્નમહોદધિમાં મળે છે. વધુમાં વધુ તેમને રાજગચ્છીય માણિક્યચંદ્રના ગુરુ માની શકાય, પણ તે શક્યતા મને તો લાગતી નથી. આ કોઈ ત્રીજા જસાગરચંદ્ર જણાય છે. ૨૬. અંબાલાલ પ્રેમચંદ શાહ, “ભાષા અને સાહિત્ય”, ગુજરાતનો રાજકીય, પ્ર૰૧૨. પૃ. ૨૯૭. ૨૭. સં. જિનવિજય મુનિ, સિંઘી જૈન ગ્રંથમાલા, ગ્રંથાંક ૨, કલકત્તા ૧૯૩૬, પૃ॰ ૭૬-૭૭. ૨૮. એજન. જુઓ ત્યાં “પ્રાસ્તાવિક વક્તવ્ય", પૃ. ૧૦-૧૧.
૨૯. એજન, પૃ ૧૮-૧૯.
૧૬૯
30. Literary Circle of Mahamatya Vastupala, Shri Bahadur Singh Singhi Memories Volume No. 3, Bombay 1953, pp. 72, 81, and 144.145.
૩૧, મો૰ ૬ દેશાઈ, જૈન સાહિત્યનો, પૃ॰ ૩૯૨. પ્રવચનસારોદ્ધારવૃત્તિ સં. ૧૨૯૫ / ઈ. સ. ૧૨૩૯માં માણિક્શસૂરિના વચનથી લખવામાં આવી તેની નોંધ મળે છે. મિતિ જોતાં આ માણિક્યસૂરિ પ્રસ્તુત માણિક્યચંદ્રસૂરિ જ જણાય છે. (જુઓ-New Catalogue of Sanskrit and Prakrit Manuscripts Jesalmer Collection, L. D. Series 36, Col. Muni Shri Punyavijayaji, Ahmedabad 1972, p. 71.
૩૨. Literary Circle., pp. 79-81.
૩૩. Kāvyaprakāśa of Mannata, Part second, “Introduction, Rajasthan Puratata
નિ.. ઐ. ભા. ૧-૨૨