________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
પ્રતિક્રમણ.
૧૫ પ્રતિ પ્રતિક્રમણ એટલે કે તે પ્રકારના શુભ મને વિષે વારંવાર પ્રનનું પણ પ્રતિક્રમણ કહીએ કહ્યું છે કે– મહાફળ દાયક એવા શુભ - ગ છે નિ:શ એ થતિનું જે વારંવાર વર્ત. તે પ્રતિક્રમણ. અર્ધીમાં કરણથકી કર્મ અને કસ્તાની પણ સિદ્ધિ જાણવી કેમકે કર્મ અને કલા વિના કરણપણાની સિદ્ધિ થતી નથી. એટલે અહીંયાં પ્રતિક્રમણ થકી પ્રતિક્રમક અને પ્રતિક્રતની મિદ્ધિ થાય છે. તેથી એ ત્રણેનું અભિધાન કરીએ છીએ. તેમાં પ્રતિક્રમણ એ શબ્દો અર્થનો નિરૂપણ કરે છે તેને કર| સાજનું. પ્રતિક્રમણ કરે છે કે તે પ્રતિબકકા વન અને અશુભ ગ જે પ્રતિક્રમવા યોગ્ય છે ને પ્રતિક્રdવ્ય-કર્મ જાણવું એ પવિક્રમણ અતીત, વર્તમાન અને ભવીષ્ય ત્રણેકાળ આશ્રઈ સમજવું.
પ્રશ્ન-પ્રતિક્રમણને અતીત વિષય બધીજ હોવું જોઈએ. કારણ કે શાસ્ત્રમાંમાં પક્ષમા, મન્નાવરે, માળી
રહવાનિ “અતીતકાળ સંબંધી પ્રતિક્રમે, પ્રત્યુત્પન્નવર્તમાનકાળ સબંધી રાવરું છું અને અનાગત કાળ સંબંધી પ્રત્યાખ્યાને કરું છું” એ પ્રમાણે કહેલું છે. તે છતાં અહીં ત્રીકાળ સંબંધી પ્રતિક્રમણું કેમ કહો છો?
ઉત્તર–પ્રતિક્રમણ શબ્દ અહીંયાં, અશુભ યોગની નિત્તિ એટલાજ અર્થવાળો સામાન્ય ગ્રહણ કરે છે. એટલે પછી અતીત વિષયનું પ્રતિક્રમણ નિંદાતાર કરીને અશુભાગની નિવૃત્તિ તે સમજવું. વર્તમાન કાળનું પ્ર. કિમણ સંવરકારે કરીને અશુભગ નિવૃત્તિ તે સમજવું અને અનાગત કાળનું પ્રતિક્રમણ પ્રત્યાખ્યાન કાર કરીને અશુભ ગની નિવૃત્તિ તે સમજવું. કર્યું છે કે
पडिकमणं पडिकमओ, पडिकमिअव्वं च आणुपुवीए । तीए पचप्पन्ने, अणागये चेत्र कागि ॥१॥
“પ્રતિક્રમણ, પ્રતિક્રમક અને પ્રતિક્રત એ ત્રણે અનુક્રમે અતીત, યુપત્ર અને અનાગત એ ત્રણે કાળમાં સમજવા.” અર્થાત પ્રતિક્રમણ પણ ને કાળનું, પ્રતિક્રમક પણ ત્રણે કાળ આથી અને પ્રતિક્રત જે અભગ તે પણ ત્રણે કાળના પડીકમવાના સમજવા.
હવે સાંપ્રત પ્રતિક્રમકનું સ્વરૂપ કહીએ છીએ. વ્યાખ્યા, તભેદ એ પર્યાયવરે થાય છે. અહીં પ્રતિક્રમણ તે નવ કહ્યું છે. તેને ભેદ છે
કાલિક છે. ધન:
For Private And Personal Use Only
