________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
શ્રી જનધર્મ પ્રકાશ, વોપન્ન બૃહરિ ૧૮૦૦૦ શ્લોકની અને લઘુવૃત્તિ ૬૦૦૦ શ્લોકની છે. વળી તે ઉપર ન્યાસ નામે ટીકા ૮૦૦૦૦ લોક પ્રમાણે છે. એજ શબ્દાનુશાસનના મૂળસૂત્રની જુદી અષ્ટાધ્યાયી છે. આઠમો અધ્યાય સર્વેમાં માગધી વ્યાકરણને છે. એ આઠમાં અધ્યાય ઉપર બીજા કોઈ આચાર્યની બનાવેલી ઢુંઢીકા નામે ટીકા છે. આ શબ્દાનુશાસન જેને સઘળા હોટું અને નભણી શકાય એવું વ્યાકરણ ગણે છે તેવું નથી સારા બુદ્ધિવાળા એ સહેલાઈથી શીખી શકે તેવું છે અને પાલીતાણ પાઠશાળાના અધ્યક્ષ એ ભણાવી પણ શકે છે. હાલ એક બે સાધુ મહારાજા તેનો અભ્યાસ કરે પણ છે.
શ્રી મેઘવિજયજી ઉપાધ્યાયના બનાવેલા ત્રણ વ્યાકરણ સંભળાય છે. આમાંના પ્રથમ વ્યાકરણનું નામ ચાંદ્ર-ચંદ્રપ્રભા અથવા જેને છે એની - ક સંખ્યા ૬૦૦૦ છે. એ વ્યાકરણ અમારી પાસે આવેલું છે; બીજું મધ વ્યાકરણ ૩૫૦૦ લોક સંખ્યાનું છે એવું સાંભળ્યું છે, અને ત્રીજું માત્ર છશે લોકનું વ્યાકરણ છે તે હાલ અમારી પાસે નથી પણ મુનિ મહારાજ શ્રી નૃદ્ધિચંદજી મહારાજે જોયેલું છે. તેમની પાસે હતું પણ ખરું.
શ્રી વિનયવિજયજી ઉપાધ્યાય કૃત બહુજ સરલ લઘુ હૈમ પ્રક્રિયા નામે વ્યાકરણ છે જેની લેક સંખ્યા સુમારે (૨૫૦૦) છે. એ વ્યાકરણ ની ઉપર પજ્ઞ ટીકા ૧૬૦૦૦ શ્લોકની છે.
બુદ્ધિ સાગર નામે વ્યાકરણ પણ જૈનાચાર્ય કૃત છે તેની સંપૂર્ણ પ્રત અમને મળી નથી પણ ચેકસ જગ્યાએ છે.
હેમચંદ્રાચાર્યના વ્યાકરણમાં બતાવેલ ધાતુના અર્થ અને રૂપને બતા-- વનાર દિયારત્ન સમુચ્ચય' નામે વ્યાકરણ ગ્રંથ છે.
આટલું તો વ્યાકરણ સંબંધે જણાયું છે. કોષમાં શ્રીમાન હેમચંદ્રાચાર્ય કૃત અભિધાન ચિંતામણિ (નામમાળા) નામે કોઇ સુમારે ૧૪૦૦૦ શ્લોક સંખ્યા છે. અને બીજો અને કાર્યસંગ્રહ નામે કોષ તેમનોજ કરેલ છે
જેની ઉપર પ વૃત્તિ સુમારે ૧૫૦૦૦ શ્લોકની છે તે હેમચંદ્રાચાર્યના શિખ્ય મહેંદ્રાચાર્ય વિરચિત છે પણ તેની ઉપર કર્તા તરીકે નામ ગુરૂ મહારાજાનું જણાવ્યું છે. એ સિવાય એકાક્ષરી મેષ (૫૦) કન છે. તથા માગધી શબ્દોને માટે દેશી નામમાળા છે.
કાવ્યમાં શ્રીમામચંદ્રાચાર્ય કૃત દ્વયાશ્રય કાવ્યોપજ્ઞ વૃત્તિવાળું ૧૮૦૦૦ ૧ આ વ્યાકરણ સભા તરફથી છપાય છે.
For Private And Personal Use Only
