________________
દિવ્ય દીપ
હ. જીવનના હિસાબ > જે કંઈ અનુચિત થઈ ગયું હોય, જે કઈ દેષ
માનવજીવન અમૂલ્ય છે. એ વ્યર્થ ન જાય થયા હોય, એ સર્વ માટે પ્રાયશ્ચિત કરવું જોઈએ. માટે એને સાવધાનીપૂર્વક હિસાબ રાખ જોઈએ. જેમ વેપારી સૂતાં પહેલાં પોતાનો હિસાબ રાખે જે વેપારી હિસાબ રાખે છે અને સાવધાનીથી છે. તે જ પ્રમાણે આપણે સૂતાં પહેલાં આપણી દ્વારા પિતાનો વ્યવહાર ચલાવે છે એને કદી ખોટ જતી થયેલી તમામ ક્રિયા આપણા આદર્શ સાથે સુમેળ નથી. એ જ પ્રમાણે જે લેકે પોતાના જીવનનો રાખે છે કે નહિ તે તપાસી લેવું જોઈએ. વૃત્તિઓને હિસાબ રાખે છે તેઓ પિતાના જીવનને ઉન્નત અનુસાર જીવવું એમ નથી, પણ તે એગ્ય છે અને સફળ બનાવે છે. જીવનને ઉન્નત બનાવવા કે નહિ તે તપાસી સારી વૃતિઓને અનુસાર માટે એને હિસાબ રાખવું જરૂરી છે તેમ જ જીવન વિતાવવામાં કલ્યાણ છે. એને માટે મનને આપણે કેવું જીવન બનાવવું છે એનો આદર્શ શુદ્ધ, સ્થિર અને સ્વાધીન રાખવું આવશ્યક છે, પણ દષ્ટિ સમક્ષ રાખ જરૂરી છે. આપણી તે જ આપણે ઉન્નતિ કરી શકીશું. સામે કોઈ ઉચ્ચ આદર્શ હશે અને એ આદશ સિંદ્ધ સુવિચારે પ્રમાણે આચરણ થાય એ માટે કરવા માટે આપણે પ્રયત્નશીલ હઈશું તે નિશ્ચય
વ્યકિતમાં સંસ્કાર હેવા જરૂરી છે. સંસ્કાર આપણે એ આદર્શને પહોંચી જઈશું. આદર્શ દ્વારા સદગુણે પ્રવેશે છે, અને સદ્ગુણે પ્રમાણે સામે રાખ્યા વગર જીવન વીતતું રહે એ બાળકના વારંવાર આચરણ થવાથી એ સ્વભાવ બની જાય હાથમાં પેન્શીલ હોય ને તે લીટા પાડયા કરે છે. સદગણ જ્યારે સ્વભાવ બની જાય છે ત્યાર એના જેવું છે. બાળકની ક્રિયા પાછળ ભેજના અહંકારે નષ્ટ થઈ જાય છે. સદ્ગુણી અચરણનું ન હોય તે એ નિરર્થક લીટા કરશે. પરતું એની જે કદાચ આપણને અભિમાન હોય તે સમજવું સામે કેઈ ચિત્ર હોય અને એ ચિત્ર પાડવાનો જોઈએ કે સદગુણ આપણે સ્વભાવ નથી બની ગયો. પ્રયત્ન કરતા હોય તે સંભવ છે કે બાળક ચિત્ર દોરવામાં સફળ થાય પણ ખરે, એ જ રીતે
વાસણને કોઈ ચીજથી પૂરું ભરી દેવામાં આપણે એક આદર્શ નકકી કરી એનું ચિત્ર નજર
આવે તે એમાં બીજી ચીજ રહી શકતી નથી. સામે રાખવું જોઈએ. અને એ ચિત્ર પ્રમાણે
એ જ રીતે હદય સદ્ગુણેથી પરિપૂર્ણ હેય તે આપણું જીવન બની રહ્યું છે કે નહિ એ જે
એમાં અભિમાન રહી શકતું નથી. આપણે બીજાથી તપાસતા રહીએ તે અવશ્ય આપણે આગળ વધી
ની શ્રેષ્ઠ છીએ, ચઢિયાતા છીએ એમ લાગે ત્યાં સુધી શકીએ છીએ. એ માટે એ આવશ્યક છે કે અભિમાન છે અને તે સવાંગીણ વિકાસમાં
બાધક છે. આપણે આપણી બધી વૃત્તિઓ ઉપર ધ્યાન આપવું જોઈએ એમાંથી જે અગ્ય હોય તેને ત્યાગ અહંકારથી સારો વિકાસ થતું નથી. પાણી કરી સારી વૃત્તિઓને ભાવનામાં પરણિત કરી જોઈએ તે નીચે નમવું પડશે, નમ્યા વગર પાણી એને શુદ્ધ બનાવી વિવેકપૂર્વક એને કાર્યમાં નથી મળી શકતું. સારે ઉપદેશ પણ નમ્ર બન્યા ઉપયોગ કરવો જોઇએ.
વગર ગ્રહણ નથી થઈ શકતે. જેને પિતાનું આપણે આપણી બુદ્ધિ, મન અને કમરન જીવન શુદ્ધ અને સરળ બનાવવું છે એણે નિરીક્ષણ કરી એને સુધારવા પ્રયાસ કરીએ તે જ અહં કામ છોડી નમ્ર બનવું જ પડશે. આપણું જીવન સુધરી શકે છે. સૂતાં પહેલાં નમ્ર બનવા માટે આપણે અંતર્મુખ બનવું આપણે આપણે રોજનો હિસાબ જે જોઈએ. જોઈએ. આપણે વિચારવું જોઈએ કે સંસારમાં
