________________
૨૭ વેર વિરાધ લશ ન વધે એ હણે ક્ષણે ઉપયોગ ધારો. બને ત્યાં સુધી અન્યાના અપરાધે જે જે કર્યા હોય તે તે તત્કાલે અમાવવા. અહમમતા જેમ જેમ ટળે છે તેમ તેમ વૈર વિધ શમે છે. દેહનામ કીર્તિ આદિ વાસનાઓથી રહિત આત્માના ઉપગે વર્તવું. લોકવાસનાથી મુક્ત થતાં આત્માની શક્તિઓ ખીલે છે અને અનેક અશુભ પ્રવૃત્તિઓ વય મેવ બંધ પડે છે. જેમ જેમ દુનિયાની ઉપાધિથી મુક્તતા થાય છે તેમ તેમ આત્મા સવર્ણ વૈર વિરોધ ક્રોધાદિકવાથી ઘણા મુકત થાય છે અને તેથી આત્મસુખ અને આત્માનું સ્વાભાવિક જ્ઞાન પ્રગટ થાય છે. પિતાની ભૂલો અને પોતાના દેશનો ત્યાગ કર્યા વિના કોઈ પણ આત્માની મુકિત થતી નથી. જ્યાં સુધી દોષોને ટાળવાની ઈચ્છા નથી, ત્યાં સુધી આત્માને પરમેશ્વર પણ તારવા સમર્થ થતા નથી. મોહને ટાળવા પરમેશ્વર ઉપદેશ માપી શકે, પરંતુ મોહને ટાળવે તે તો આત્માના પુરુષાર્થ ઉપર આધાર રાખે છે. ક્ષમાપના કરવી તે પણ આત્માને પુરુષાર્થ છે. ભાવ ક્ષમાપનાથી આત્મ શુદ્ધિ થાય છે એમ સર્વ તીર્થંકર પરમાત્માઓએ ફરમાવ્યું છે. ક્ષમાપના વિના કોઈની મુકિત થઈ નથી, થતી નથી અને થવાની નથી, કોઈ જીવને દુઃખ પીડા સંતાપ ઉપદ્રવ કરો નહિ, કશવ નહિ, અને કરનારની અનુમોદના કરવી નહિ, તે ક્ષમાપના છે. તે મોક્ષની નિસરણિ છે. ક્ષમાપનામાં અમૃત છે. ક્ષમાપનામાં વર્ગ અને મોક્ષ છે. ક્ષમાપનામાં
