________________
૭૦૦
બત્રીશીના સથવારે-કલ્યાણની પગથારે અનંતસુખ વગેરે માનીએ છીએ.. તેઓ માનતા નથી. તો આ બેમાં સાચું શું ? સાંખ્યમતવાળા તો અલગ પડી ગયેલ ચેતન કે જડ.. એકમાં જ્ઞાનાદિ કશું માનતા નથી. તેથી એના આધારે નિર્ણય ન થઈ શકે. પણ આપણે કેવલજ્ઞાન- અનંતસુખ વગેરે મુક્તાત્મામાં માનેલા છે. એ જો સત્ય સાબિત થઈ શકે તો સંસાર અવસ્થાના જ્ઞાન-સુખાદિ પણ મૂળભૂત રીતે ચેતનના પરિણામો છે એ અનાયાસે જ સિદ્ધ થઈ જાય.
સાંખ્યમતે જ્ઞાન-સુખાદિ બુદ્ધિના પરિણામો છે. વળી બુદ્ધિ પોતે જ યોગવગેરેનો પુરુષાર્થ કરે છે. જે એ દ્વારા સંપૂર્ણ રીતે જ્ઞાનસુખાદિથી શૂન્ય બની જાય છે. તો શું આ શક્ય છે? ભલે અલ્પજ્ઞાન હોય.. દુ:ખમિશ્રિત સુખ હોય.. છતાં સાવ જ્ઞાન ન હોવું.. સુખનું સંવેદન નહોવું.. એના કરતાં તો બેશક અલ્પજ્ઞાન- દુઃખમિશ્રિત સુખનું સંવેદન પણ ગૌરવાસ્પદ છે જ. તેથી, બુદ્ધિ સ્વયં પોતાના ગૌરવાસ્પદ સ્વરૂપને છોડી દેવા માટે અત્યંત કષ્ટપ્રદ દીર્ઘકાળ સુધી નિરંતર સાધના કરે એ વાત શું દિમાગમાં જચે એવી છે ? વળી દીર્ઘકાળ અને નિરંતર.. આ બેની સાથે “આદરપૂર્વક પણ જણાવ્યું છે. પોતાના વર્તમાન સ્વરૂપ કરતાં હીનસ્વરૂપ માટે બુદ્ધિ આદરપૂર્વક પ્રવર્તે આવું માનવામાં શું ઔચિત્ય છે ? હકીકત એ છે કે સામા પ્રવાહે તરવા જેવી અત્યંત કષ્ટસાધ્ય સતત સંઘર્ષસાધ્ય નિરંતર દીર્ઘકાલીન આદરસહિતની સાધના શક્ય તો જ બને જો એના ફળસ્વરૂપે કોઈ અતિ અતિ અતિ વિશિષ્ટ કક્ષાની ચીજ પ્રાપ્ત થવાની હોય.. નજર સામે આવું કોઈ ફળ રમતું ન હોય તો અતિકષ્ટસાધ્ય સાધના કરવાનો ઉલ્લાસ જાગે જ શી રીતે ? એમ એ સાધનાને ટકાવી રાખવાનો ને ટકાવ્યા બાદ વધાર્યે રાખવાનો ઉલ્લાસ પણ બને શી રીતે ?
શંકા - પણ પુરુષનું શુદ્ધસ્વરૂપે પ્રગટ થવું એ જ એવું અત્યંત વિશિષ્ટ ફળ છે ને !
