________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
પીઠ પાછળ નિંદા
કોઈની પીઠ પાછળ નિંદા કરવી એ આપણી કાયરતાનું લક્ષણ છે. જો કોઈના બુરાઈનો નાશ કરવાનો આપણો ઉદ્દેશ હોય તો આપણે તેની બૂરાઈ તેની સામે જ પ્રગટ કરવી જોઈએ, જેથી વિચાર કરીને તે પોતાના દોષ છોડી શકે.
એના સામે એના દોષ કહેવા એ આપણી નિર્ભયતાનું અથવા સાહસનું કામ છે; પરંતુ દોષ બતાવતી વખતે એકાંત હોવું જોઈએ, જો આપણે બીજાઓની હાજરીમાં કોઈના દોષ બતાવીએ તો તે ક્ષોભજનક નિંદા બની જાય છે. એમા દોષ કરનારને સુધરવાની હિનૈષિતાપૂર્ણ મનોવૃત્તિને બદલે તેને અપમાનિત કરીને પોતાના અહંકારનું પોષણ કરવાની દ્વેષપૂર્ણ મનોવૃત્તિ કામ કરવા લાગે છે. આ ખરાબ વસ્તુ છે. તેને સુધારવા માટે એ જરૂરી છે કે આપણે દોષીના દોષ એકાંતમાં મધુર શબ્દો દ્વારા તેને બતાવીએ. તેનાથી તે દોષોને છોડવાનો અને પોતે પોતાની જાતે સુધરવાનો પ્રયાસ કરી શકે.
કોઈની પણ ગેરહાજરીમાં તેની નિંદા કરવી એ ભયંકર પાપ છે. પીઠનું માંસ ખાવા બરાબર છે; માટે સર્વથા ત્યાજ્ય છે.
દેશવૈકાલીક સૂત્ર ૮/૪૭
પ્રશંસાનો મોહ
જો આપણે સારા કામ કરીશું તો લોકો આપણી પ્રશંસા કરશે જ. પ્રશંસાના શબ્દો બહુ મીઠા લાગે છે, કાનને પ્રિય લાગે છે. પરંતુ કર્ણપ્રિય શબ્દોમાં આપણી આસક્તિ ન હોવી જોઈએ. નહિ તો એવો સંભવ છે કે આપણને ધૂર્તો દગો દઈ દે છે.
પ્રશંસા ખોટી પણ થઈ શકે છે. માખણિયા અથવા ખુશામતી ઝુઓનું આ જ મુખ્ય કામ હોય છે. તેઓ ખોટી પ્રશંસાથી બીજાના મન પ્રસન્ન કરીને પોતાનું કામ કાઢી લે છે – પોતાનો સ્વાર્થ સિધ્ધ કરે છે.
આ જ કારણ છે કે કાનોને પ્રિય લાગનારા પ્રશંસાના મધુર શબ્દો તમને આસક્ત રહેવાવાળી વ્યક્તિ સદા – સર્વદા સર્વત્ર ખુશામતિયાથી ઘેરાયેલી રહે છે અને એમના શબ્દોને – એમની પ્રશંસાને દુનિયાની અથવા સમાજની પ્રશંસા સમજીને અભિમાનમાં ફૂલ્યા સમાતા નથી. આ પ્રમાણે તેઓ છેતરાય છે અને પોતાના જીવનને નિષ્ફળ બનાવે છે.
આવા જ માણસોને ઉપદેશ દેતા જ્ઞાનીઓએ કહ્યું છે કે કર્ણપ્રિય શબ્દો તરફ આસક્તિ ન રાખો – પ્રશંસાનો મોહ છોડો.
બોધ : કાનોને સુખ દેવાવાળા મધુર શબ્દોમાં આસક્તિ ન રાખવી જોઈએ.
:
દશવૈકાલિક
For Private And Personal Use Only
સૂત્ર ૮/૨૬
