________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ વર્ષ ઃ ૨ અંક ૧૨, ૧૬ ઓકટોબર ૨૦૦૨ |
શ્રી જૈત તાલધ્વજ જૈત તીર્થક્ષેત્ર-તળાજા દેશ-વિદેશના જૈત યાત્રિકો માટે શ્રદ્ધેય છે.
તળાજા તીર્થની પ્રાચીનતા : પાલીતાણા શત્રુંજય મહાતીર્થની પરિકમ્મામાં ૩૬ કિ.મી.ના અંતરે વિદ્યમાન તાલધ્વજતીર્થને પ્રાતઃસ્મરણીય પૂ.પાદ આચાર્યશ્રી ધનેશ્વરસૂરીશ્વરજી મ.સા.એ તેમના ‘શત્રુંજય મહાત્મ્ય'' નામના ગ્રંથમાંથી શત્રુંજય મહાતીર્થની આઠમી ટૂંક ગણાવેલ છે. પ્રાચીન કાળે ભગવાન આદિનાથના પુત્ર ભરત મહારાજા તળાજાની યાત્રાએ પધાર્યા હતા. અને ડુંગર ઉપર એક વિહંગમ જિન પ્રાસાદ બનાવ્યું હતું. આ તીર્થની રક્ષા માટે તાલધ્વજ નામના યક્ષની સ્થાપના કરવામાં આવી હતી, જેના પરથી આ તીર્થનું નામ ‘તાલધ્વજ જૈન તીર્થ’' રાખવામાં આવેલ છે.
|
|
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
|
ખંભાતના અખાતના પશ્ચિમ છેડા પર ૬૯૫માં બીજા ચિનાઈ પ્રવાસી ‘‘ઇત્સીંગે’’ કરેલ ભાવનગરથી ૫૪ કિ.મી.ના અંતરે આવેલ પ્રવાસ વર્ણનમાં આ સ્થાનનું અવલોકન કરી તેની ‘‘તાલધ્વજ તીર્થ ક્ષેત્ર'' તળાજા નગરના તેમજ પ્રાચીનતા માટે નોંધી લીધી હતી. અનુભવી ગિરિમાળા પર આવેલ પ્રાચીન જિનાલયો .દેશ− | સોમપુરા સ્થપતિઓના જણાવ્યા મુજબ તળાજાની વિદેશના જૈન યાત્રિકો માટે શ્રદ્ધેય છે. સમુદ્રની | ટેકરી પર હાલ મૂળનાયક તરીકે ગણાતું સપાટીથી ૭૦૦ ફૂટ ઊંચે રહેલ ‘તાલધ્વજ ગિરિ' | સાચાદેવનું જિનાલય તેની કોતરણી પરથી તેને ના શિખર પરના ધવલ જિનાલયો દૂરથી | ૧૨માં સૈકામાં ગુર્જરેશ્વર પરમાહર્ત શ્રી કુમારપાળ નિરખતા જ તેની પ્રાચીન ભવ્યતાની ઝાંખી મહારાજે બંધાવ્યાનું તેમજ ૧૩મી સદીમાં કરાવે છે. લાખો વર્ષ પહેલા ધખધખતા વસ્તુપાળ તેજપાળે ‘શ્રી ઋષભદેવ જિન જવાળામુખી વિસ્ફોટ દ્વારા સર્જાયેલ મનાતા કાળા પ્રાસાદ'' બંધાવ્યાનો ઉપરાંત સં. ૧૮૩૧માં પણ પથ્થરના તળાજા ડુંગરનો શંકુ આકાર સમયાંતરે અહિં જિનમંદિર બંધાયાના પુરાવાઓ સાંપડેલ ગરમી, વરસાદ, હવા અને માનવીય કારણે છે. ચૌદમાં સૈકામાં શ્રી વિનયપ્રભ મહારાજે ઘસાતા જતા તેનું સ્વરૂપ બદલાતું રહ્યું છે. ‘‘તીર્થમાળા સ્તવન''ની રચના કરી તેમાં તળાજા તીર્થનો ઉલ્લેખ કરતાં અહિં પ્રાચીન બે મંદિરો
હોવાનું તેઓશ્રીએ આ પ્રમાણે જણાવેલ છે કે “તાલજ્જય પાસુ સંતીસરો દિણયરો.’
બૌદ્ધકાલીન સમયના પ્રખ્યાત ચિનાઈ | પ્રવાસી ‘‘હ્યુયેન સંગે'' તથા ઇ. સ. ૬૭૧
૨૧
For Private And Personal Use Only
ભુગર્ભમાંથી પ્રતિમાજીઓની પ્રાપ્તિ :–એક કાળે અતિ પ્રાચીન જણાતા તળાજાના જૈન તીર્થ ક્ષેત્રો પર મુગલશાહી કાળમાં યવનોએ જે મંદિરોની તોડફોડ કરી હતી તે સમયની કેટલીયે પ્રતિમાઓ જુદાજુદા સ્થળે ભોમા ભંડારાઈ હશે. અને કાળક્રમે જુદા જુદા સમયે ખોદકામ દરમિયાન આસપાસના સ્થળોએથી સંપ્રતિ સમયની પ્રતિમાઓ ઓજસ્વી સ્વરૂપે તથા આરસ પથ્થરની મૂર્તિઓ, પરિકરો વગેરે પ્રાપ્ત થતા રહ્યા છે. પરિવર્તન એ કાળનો સ્વભાવ છે, તે મુજબ સમયાંતરે તળાજાના આ તીર્થમાં જીણોદ્ધાર અને નૂતન જિનાલયો બનતાં રહ્યા છે.''
