________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ વર્ષ : ૧ અંક-૫, ૧૬ માર્ચ ૨૦૦૧ ]
જે નયને કરુણા તરછોડી, એની કિંમત ફૂટી કોડી.
–આ. શ્રી વિજયરત્નસુંદરસૂરીશ્વરજી મ.સા.
તૂટી ગયેલ છતવાળા અને બાકોરા પડી ગયેલ દીવાલવાળા મકાનની કિંમત કેટલી? આકર્ષકમાં આકર્ષક લાગતું પણ ઝવેરાત, જો નકલી હોય તો એની કિંમત કેટલી? સૌંદર્યથી હર્યા-ભર્યા પણ સુવાસથી સર્વથા રહિત એવા પુષ્પની કિંમત કેટલી? મીઠાશ વિનાની લાંબી અને લીલી પણ શેરડીની કિંમત કેટલી? હૃષ્ટપુષ્ટ લાગતા પણ પ્રાણ વિનાના શરીરની કિંમત કેટલી?
!
કહો કે કાંઈ નહી...એને મકાન જ શે કહેવાય કે જેમાં દિવાલ અને છતના ઠેકાણાં જ ન હોય ! એને ઝવેરાત જ કેમ કહેવાય કે જે નકલી હોય ! એને
પુષ્પનું સંબોધન જ શી રીતે થાય કે જે સુવાસરહિત હોય ! એ શેરડીને માટે પૈસા ખર્ચાય જ શી રીતે કે જેમાં મીઠાશ જ ન હોય! એ શરીરને હૃષ્ટપુષ્ટ કહેવાય જ શી રીતે કે જેનામાં પ્રાણ જ ન હોય! બસ, જે વાત આ બધા પદાર્થો માટે છે એ જ વાત નયન માટે છે. નયન ખરા પણ જો એમાં કરુણા ન હોય તો એ નયનની કિંમત ફૂટી કોડીની ! આપણી નજરમાં નયન મૂલ્યવાન છે, જ્ઞાનીઓની નજરમાં કરુણા મૂલ્યવાન છે...સુવાસ હોય તો પુષ્પનું જેમ ગૌરવ છે તેમ કરુણા હોય તો નયનનું ગૌરવ છે.
દુ:ખીને જોઇને જેની આંખોમાં કરુણા ન ઊભરાય...લાચાર જીવોને જોઇને જેની આંખોમાં સ્નેહ ન ઉભરાય...પાપીઓને જોઇને જેની આંખોમાં વાત્સલ્ય ન ઉભરાય એ નયન આશીર્વાદરૂપ નથી પણ શાપરૂપ છે. કલ્યાણકારક નથી પણ ઘાતક છે.
/
|
કદાચ કહેવું હોય તો એમ કહેવાય કે જેમ સુવાસના હિસાબે જ પુષ્પની કિંમત છે, મીઠાશના હિસાબે જ શેરડીની કિંમત છે તેમ કરુણાના હિસાબે
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
[૧૯
જ નયનની કિંમત છે. સુવાસ જ ન હોય તો પુષ્પ અને પથ્થરમાં જેમ લાંબો ફેર નથી, મીઠાશ જ ન હોય તો શેરડી અને લાકડીમાં કોઈ મહત્વપૂર્ણ તફાવત નથી તેમ કરુણા જ ન હોય તો નયનમાં અને અંધાપામાં કોઈ અગત્યનો ફેર નથી.
ખૂબ ગંભીરતાથી આ હકીકતને વિચારવાની જરૂર છે. નયન તો આપણી પાસે, પણ એ જેના કારણે પ્રશંસાનું કારણ બન્યા છે એ કરુણાનું સ્વામિત્વ આપણી પાસે છે ખરું?
કવિઓએ પુષ્પનાં વખાણ સૌંદર્યના કારણે નથી કર્યા પણ સુવાસના કારણે જ કર્યા છે એ જ રીતે અનંતજ્ઞાનીઓએ નયનના વખાણ એ બરાબર જોઈ શકે છે માટે નથી કર્યો પણ એ કરુણાના કારણે સારું જોઈ શકે છે માટે જ ફર્યા છે.
એક વાત ખાસ યાદ રાખજો કે કરુણા વિનાના નયનો કદાચ બરાબર જોઈ શકે છે પણ સારું જોવા માટે તો કરુણાસભર નયનો જ કામ લાગે છે. સ્વચ્છ નયન હોય તો ભિખારી બરાબર દેખાય છે પણ કરુણાસભર નયન હોય તો
ભિખારીના દુઃખ, લાચારી અને વ્યથા પણ દેખાય છે અને સાથોસાથ પોતાનામાં રહેલી એ વ્યથાને દૂર કરવાની ક્ષમતા પણ દેખાય છે.
આપણે નયનને સાચવીએ છીએ, ખૂબ સાચવીએ છીએ...એ સાચવવા જેવા જ છે...ના નથી...પણ બરાબર જોવા માટે કે સારું જોવા માટે?
For Private And Personal Use Only
પરમાત્મા મહાવીરદેવના નયને ચંડકૌશિક સર્પને બરાબર નથી જોયો, સારા તરીકે જોયો છે. જો કેવળ બરાબર જ જોયો હોય તો એ દુષ્ટ દેખાત... ક્રોધાવિષ્ટ દેખાત...વેરી દેખાત...હત્યારો દેખાત...
